KullĦadd_14.05.2023

YALE: MALTA BL-AKBAR

TITJIB AMBJENTALI

F’GĦAXAR SNIN

MINGĦAJR IT-“TIBDIL” SAT-TMIEM

L-Oppożizzjoni xorta tibqa’ ma tressaq

l-ebda emenda għal-liġi proposta dwar

l-Awtorità għall-Kostruzzjoni u l-Bini li għaddiet mill-aħħar stadju tal-Parlament

kif imressqa mill-Gvern … il-paroli kollu ta’

Bernard Grech kien biss għall-apparenza

L-Oppożizzjoni Nazzjonalista reġgħet għal darb’oħra abdikat milli tressaq emendi filproċess tar-regolamentazzjoni tal-industrija tal-kostruzzjoni.

Minkejja l-ħafna diskorsi ripetuti u anke indikazzjonijiet li se jipproponi tibdiliet għal-liġi proposta, il-Kap Nazzjonalista Bernard Grech baqa’ m’għamel xejn minn dan f’okkażjoni oħra din il-ġimgħa.

Ix-xahar li għadda, fi tmiem perjodu ta’ sitt ġimgħat dwar il-liċenzjar tal-kuntratturi, l-Oppożizzjoni wkoll ma kinitx ressqet proposta waħda, anke jekk kien fid-dmir tagħha li tagħmel dan. Minfuq, Grech kien iddikjara fil-Parlament li l-Oppożizzjoni ma kellhiex għal

xiex tesprimi ruħha fil-konsultazzjoni pubblika.

Dan kien saħansitra urta lil numru ta’ stakeholders fis-settur, li ssejħu biex jiddiskutu l-materja fid-Dar Ċentrali stess.

“Ħafna paroli li smajna u mhux biss fil-laqgħat magħhom (il-PN), biex imbagħad jiġu jgħidu li ma jħossux il-bżonn li jagħmlu xi proposti. Dmirhom dan! Jiddispjaċini, imma għalija kienet pudina sħiħa minn Grech u l-Oppożizzjoni,” kien qal dakinhar lill-KullĦadd wieħed mir-rappreżentanti diżillużi. Huma wrew dubji serji kemm il-PN kien ikkunsidra l-fehmiet li ressqulu fuq is-suġġett.

Tkompli f’paġna 6

“L-EWWEL DAWL” MILL-QORTIN

Ritratt tal-Univers (“first light”) miġbud mill-ewwel osservatorju astronomiku nazzjonali, li għadu kif ġie installat fil-Grigal t’Għawdex b’investiment ta’ aktar minn €145,000. Dan l-apparat sofistikat se jkun qed jgħin liż-żgħażagħ fl-istudji relatati tagħhom.

Rapport f’paġna 3

DETTALJI

EDITUR

RONALD VASSALLO

email: ronald.vassallo@partitlaburista.org

REKLAMAR U DISTRIBUZZJONI

KIMBERLY CEFAI

email: sales@kullhadd.com

tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7924 1495

DISINN TAL-PAĠNI

KIMBERLY CEFAI

tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7924 1495

KUNTATT ĠENERALI

KullĦadd

email: editorial@kullhadd.com

tel: (+356) 2568 2570

INDIRIZZ POSTALI

KullĦadd

One Complex, A 28B, Industial Estate

Il-Marsa MRS 3000

SIT ELETTRONIKU

www.one.com.mt

MEZZI SOĊJALI

www.facebook.com/kullhadd

STAMPAT

Miller Newsprint Ltd.

NUMRI IMPORTANTI

Emerġenza Covid 19 - 111

Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza – 112

Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9

Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000

Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202

L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000

L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600

Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888

Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – 1182

IT-TEMP GĦAL-LUM

L-Ogħla Temperatura: 24°C

L-Inqas Temperatura: 18°C

L-Indiċi UV: 10

Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Ċirkolazzjoni ta’ pressjoni

baxxa minn fuq l-Alġerija li qed testendi sa fuq iċ-ċentru

tal-Mediterran ser tersaq lejn il-Libja

It-Temp: Imsaħħab li jsir b’xi ftit xita

Ir-Riħ: Ħafif għal moderat mill-Grigal li jdur mill-Majjistral

it-Tramuntana sa filgħaxija

Il-Viżibilità: Ġeneralment tajba

Il-Baħar: Moderat għal qawwi li jsir moderat

L-Imbatt: Baxx għal moderat mix-Xlokk

It-Temperatura tal-Baħar: 18°C

It-Tlieta

22°C 15°C UV 8

Il-Ġimgħa

24°C 17°C UV 9

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

Chemimart City Gate Pharmacy, City Gate, Il-Belt Valletta – 21238355

San Raffael Pharmacy, 247, Triq Ħal Qormi, Il-Marsa – 21221118

De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, Ħaż-Żebbuġ – 21464128

St. Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied, Birkirkara – 21492151

Tony’s Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart, Il-Gżira – 21332080

Potter Chemists Ltd, Triq Wilġa, Paceville – 21363244

Edward’s Pharmacy, 115, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21334102

Whites Pharmacy, No. 3, E.M. Bajada Building, Vjal il-Labour, In-Naxxar – 21412454

M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ħ’Attard – 21436531

El Medina Chemist, Triq il-Maskli, Il-Qawra – 21576308

St. Monica Pharmacy, 157, Triq Santa Monika, Raħal Ġdid – 21665848

White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla – 21821671

Milia’s Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Marsaskala – 27023322

Green Cross Pharmacy, 8, Misraħ Gregorio Bonnici, Iż-Żejtun – 21693723

Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, Il-Qrendi – 21680828

Mayer Pharmacy, 33, Ix-Xatt ta’ Ta’ Xbiex, L-Imsida – 21331732

Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit, Is-Siġġiewi – 21462957

Għawdex

Castle Pharmacy, 2, Misraħ l-Indipendenza, Ir-Rabat – 21556970

Pisani Pharmacy, Bini Ġdid, Triq Sannat, Ta’ Sannat – 21564447

L-ispiżeriji huma miftuħin bejn id-9:00 a.m. u 12:00 p.m. u bejn l-4:00 p.m. u s-7:00 p.m.

Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi

Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

Waqt iż-żjara tal-Prim Ministru fl-ewwel osservatorju ottiku astronomiku nazzjonali

INAWGURAT L-EWWEL

OSSERVATORJU OTTIKU NAZZJONALI FIN-NADUR

Robert Abela: Għawdex jibqa’ fiċ-ċentru ta’ bosta proġetti f’setturi differenti, inkluż f’dan il-każ li qiegħed iwieġeb għall-ħtiġijiet edukattivi tal-lum il-ġurnata

Pajjiżna beda jgawdi mill-investiment fl-ewwel osservatorju astronomiku li ġie installat fil-Qortin t’Isopu, fil-limiti tan-Nadur. Minn dan il-proġett fil-forma ta’ ballun, li għadu kemm ġie installat f’waħda mill-aktar partijiet mudlama f’pajjiżna, kapaċi ssir l-aħjar osservazzjoni ottika tal-univers b’teknoloġija moderna li se sservi għall-istudenti lokali.

Minbarra hekk jistgħu jittieħdu ritratti impressjonanti ta’ dak li jiċċirkonda d-dinja, magħrufin bħala “first light”, kif qed jidhru f’din il-ħarġa. Dawn se jservu fl-istudji bir-reqqa tal-Istitut taxXjenza Spazjali u l-Astronomija (ISSA) fi ħdan l-Università ta’ Malta.

Wara studju dwar it-tniġġis tad-dawl mill-istess Università ġie stabbilit li l-Grigal ta’ Għawdex, qrib il-park tal-familja Ta’ Sopu, hu adegwat biex jospita

dan il-proġett wara li ssodisfa numru ta’ kriterji, partikolarment għax minn hawn jista’ jiġi osservat sema mdallam lejn it-Tramuntana.

L-osservatorju se jibda jintuża għal skop ta’ riċerka u faċilità ta’ taħriġ għal studenti tal-fiżika u astrofiżika, waqt li jikkontribwixxi għal riżultati xjentifiċi. Se jkun qed iservi wkoll bħala faċilità ta’ taħriġ biex bosta studenti minn istituzzjonijiet edukattivi lokali jsaħħu l-kapaċitajiet tagħhom b’rabta mas-suġġetti li jkunu qegħdin jistudjaw u jimirħu fihom.

Minbarra hekk mistenni jservi biex iqajjem aktar kuxjenza xjentifika fost il-pubbliku inġenerali permezz ta’ attivitajiet varji, bħall-osservazzjoni tal-istilel u l-asterojdi.

L-osservatorju, ballun ta’ tliet metri wisa’, hu mgħammar internament

b’teleskopju tat-tip Ritchey-Chrètien u b’kamera ta’ 16.8 megapixel u 9 micron pixel, waqt li jinkludi sensors tat-temp u kapaċità ta’ traċċar. Is-sistema kollha tista’ titħaddem ukoll b’mod remot.

It-tagħmir u l-faċilità nxtaraw wara tender pubbliku mingħand il-kumpanija Taljana Officina Stellare, li wkoll ħadet ħsieb l-installazzjoni.

Meta wieġeb mistoqsija Parlamentari fl-aħħar jiem, il-Ministru għal Għawdex Clint Camilleri ħabbar li l-osservatorju astronomiku wasal mill-Italja u ġie installat fuq il-kmamar eżistenti li hemm fil-Qortin T’Isopu. L-osservatorju hu proġett konġunt bejn id-Direttorat EkoGħawdex u ISSA fi ħdan l-Università.

“Wara li ġie installat sarulu t-testijiet u l-kalibrazzjoni li kien hemm bżonn, fosthom fuq it-telescope tracking, dome tracking, focuser, adaptive op-

tics, auto image guider, filter wheel u l-camera, u ttieħdu ukoll l-ewwel ritratti magħrufa bħala ‘first light’,” spjega Camilleri, waqt li indirizza mistoqsija mid-Deputat Chris Said.

Hu informah ukoll li “mill-Università ta’ Malta diġà hemm studenti li se jkunu qed jużaw dan l-ewwel Osservatorju Astronomiku Nazzjonali fir-riċerka tagħhom.”

Sadanittant, fost is-sensiela ta’ żjarat li l-Prim Ministru Robert Abela qed jagħmel fuq proġetti madwar Malta u Għawdex, hu żar dan l-osservatorju nazzjonali nhar il-Ġimgħa. Hu sema’ kif, wara studju kkummissjonat mill-Università, ġie stabbilit li l-kosta Għawdxija hi l-iżjed sit adegwat biex tospita dan l-ewwel proġett tax-xorta tiegħu f’pajjiżna.

Il-Prim Ministru kellu l-opportunità jiltaqa’ mal-Professur Joseph Caruana, astrofiżiku u kordinatur tal-proġett, fejn spjega iżjed fid-dettall l-importanza ta’ proġett bħal dan għall-qasam xjentifiku, ir-riċerka u l-innovazzjoni.

Tkellem ukoll ma’ numru ta’ studenti li kienu preżenti waqt iż-żjara u li qasmu l-ħsibijiet tagħhom fuq il-proġett. Hawn innota kif proġett bħal dan qed iwieġeb għall-ħtiġijiet edukattivi tallum u li permezz tiegħu se tissaħħaħ l-esperjenza edukattiva għal dawk li jitħarrġu fis-suġġetti tax-xjenza, il-fiżika, l-astronomija u oħrajn relatati. Il-Prim Ministru kien akkumpanjat mill-Ministru għal Għawdex u mis-Segretajru Parlamentari għaż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Innovazzjoni  Keith Azzopardi Tanti.

Ritratt: JOSEPH CARUANA (ISSA)

INDIĊI INTERNAZZJONALI JIPPREMJA

Indiċi xjentifiku li sar minn ċentru tal-istudji ambjentali flUniversità ta’ Yale fl-Istati Uniti tal-Amerka jpoġġi lil Malta fost l-aktar pajjiżi fid-dinja li qed jaħdmu favur it-tibdil fil-klima, waqt li jippremjana għall-akbar avvanzi relatati li twettqu fl-aħħar għaxar snin fost 180 pajjiż taħt skrutinju.

Dan anke qabel biss bdew jitwettqu proġetti bla preċedent imwegħdin u li għandhom għan simili, waqt li jtejbu l-għajxien f’pajjiżna. Il-politika nazzjonali tal-Gvern għal din il-leġiżlatura hi ffokata primarjament fuq dan, bl-aħħar manifest elettorali Laburista approvat mill-poplu jagħti l-akbar prijorità lill-ambjent li ngħixu fih.

Dan l-aħħar ċertifikat internazzjonali għal pajjiżna millYale Center for Environment Law & Policy (YCELP) jirrikonoxxi fost l-aħjar riżultati għal Malta f’diversi oqsma speċifiċi relatati mal-ambjent bejn l-2012 u s-sena l-oħra, li waslu b’riżultat ta’ ħidma, miżuri, liġijiet u anke mentalità differenti minn Gvernijiet Laburisti wara l-bidla amministrattiva fl-2013.

L-indiċi jikklassifika lil Malta fit-tielet post fost il-pajjiżi fl-Unjoni Ewropea, wara d-Danimarka u l-Finlandja, waqt li millpajjiżi kollha madwar id-dinja li ġew studjati, ninsabu fir-raba’ post maqbużin biss ukoll mir-Renju Unit.

L-Environmental Perfor-

mance Index (EPI) għall-2022 jipprovdi bażi kwantitattiva għat-tqabbil, l-analiżi u l-fehim tal-prestazzjoni ambjentali, b’analiżi dettaljata li tikkunsidra kif dawn il-punteġġi nbidlu matul l-għaxar snin preċedenti.

Dan juża 40 indikatur fi 11il kategorija dwar l-impenn fit-tibdil tal-klima, is-saħħa ambjentali u l-vitalità tal-ekosistema. Tali indikaturi jipprovdu kejl adegwat fuq skala nazzjonali dwar kemm il-pajjiżi huma qrib ta’ miri ambjentali stabbiliti, bħal dawk tal-Ġnus Magħquda. Fl-istess ħin joffru gwida lill-gvernijiet konċernati dwar kif jaspiraw lejn futur aktar sostenibbli billi jagħrfu l-aħjar prattiċi li għandhom jintużaw u anke jindirizzaw nuqqasijiet fejn jeżistu.

Fir-rapport tagħhom dwar Malta, l-esperti fl-Università ta’ Yale tawna l-punteġġ ġenerali ta’ 75.2, b’qabża ta’ 25.4 punti fuq għaxar snin ilu. Din kienet l-akbar żieda rreġistrata minn fost il-180 pajjiż, inklużi dawk ferm akbar minna u li huma rinomati għall-ambjent tagħhom, bħall-Awstrija u l-Iżvizzera, li spiċċaw fit-tmien u d-disa’ post rispettivament fil-klassifika globali.

F’kategorija ġdida li ddaħħlet f’dan l-indiċi, dik dwar Servizzi tal-Ekosistemi, Malta mal-ewwel tinsab fl-ewwel post flim-

kien ma’ tmien pajjiżi oħrajn, b’punteġġ massimu ta’ 100, b’titjib ta’ 91.60 punt fuq l-2012 taħt l-aħħar Gvern Nazzjonalista.

Din il-kategorija tħares lejn is-servizzi importanti li l-ekosistemi jipprovdu għall-ġid tal-bniedem u tal-ambjent, bħall-użu tal-karbonju, il-protezzjoni tal-kosta u l-abitat tal-bijodiversità. Għal dawn jittieħdu inkonsiderazzjoni tliet fatturi, bħall-ammont ta’ art flistat naturali, u, minkejja kull kritika li ssir, f’dan l-indiċi Malta ġabet il-massimu tal-punti, b’titjib ukoll sinifikanti ta’ 91.6 punti fl-aħħar għaxar snin.

Ir-riżultati mistennija

jitjiebu fis-snin li ġejjin, inkluż bl-investiment ta’ €700 miljun fl-ambjent

Dan qabel jibdew jitwettqu l-ewwel proġetti bla preċedent ta’ reklamazzjoni urbana, b’investiment ta’ €700 miljun, fejn artijiet żviluppati jinħattu u jingħataw lura lill-poplu fi spazji miftuħa li jkunu jistgħu jitgawdew minn kulħadd. Interessanti wkoll li, fejn jidħol l-indikatur dwar telf ta’ afforestazzjoni jew siġar imkejjel fuq ħames snin, Malta

wkoll għandha punti massimi, filwaqt li pajjiżi oħrajn b’art vasta, bħall-Awstralja u l-Portugall, jinsabu fl-aħħar postijiet.

Fil-ħidma speċifika dwar it-tibdil tal-klima, li pajjiżna wkoll qed jagħtiha importanza kbira anke fil-livell tal-Ġnus Magħquda fejn attwalment jokkupa siġġu fil-Kunsill tas-Sigurtà, kellna riżultati sodisfaċenti.

F’din il-kategorija, li tkejjel il-progress fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, Malta ġiet fir-raba’ post bi 82.3 punti, b’titjib f’dawn l-aħħar għaxar snin ta’ 35.7 punti. Fl-ewwel tliet postijiet hemm id-Danimarka (92.40), ir-Renju Unit (91.5) u l-Finlandja (83.6).

Hawn ġiet analizzata l-ħidma f’disa’ fatturi, fosthom kontra t-tniġġis tal-karbonju, li jiġi prodott, fost oħrajn, minn impjanti tal-enerġija li jaħdmu bil-faħam u sorsi oħrajn li jaħarqu l-fossil fuels.

L-indiċi internazzjonali jikkunsidra wkoll it-tniġġis proġettat sal-2050 minn gassijiet serra u r-rata ta’ żieda fid-dijossidu tal-karbonju (CO2), skont id-daqs tal-pajjiż.

L-aktar pajjiż fl-UE li jinsab ’l isfel fl-indiċi hu l-Portugall, li qed jokkupa l-100 post. Dan wara li, mhux talli ma mexiex ’il quddiem fl-aħħar għaxar snin, iżda ħidmietu naqset bil-punteġġ ta’ 10.9.

L-istudju elaborat tal-Univer-

sità ta’ Yale wkoll ipoġġi lil Malta fl-ewwel post fit-tnaqqis tal-intensità tal-gassijiet serra meta ħares lejn is-sinjal talprogress tal-pajjiż fit-tkabbir ekonomiku.

Malta wkoll għandha punti massimi fejn jidħol l-ilma taxxorb u fl-Indiċi Trofiku talBaħar (Marine Trophic Index), li jkejjel kemm pajjiżi għandhom qabdiet ta’ ħut sostenibbli, mingħajr ma tinqered il-katina naturali tal-ħajja marittima, waqt li bħala settur sħiħ fejn jidħol is-sajd, Malta kklassifikat fl-għaxar post minn 180 pajjiż. Hemm setturi fejn hu meħtieġ iżjed titjib, bħall-immaniġġjar tal-iskart u r-riċiklaġġ fejn Malta tinsab fit-23 post globali, anke jekk l-indiċi ma setax jikkunsidra l-investiment ta’ €50 miljun li qed isir bħalissa bis-sistema nazzjonali ECOHIVE. Madanakollu, ir-rapport juri li fejn jidħol tniġġis filbaħar mill-plastik, Malta wkoll għamlet progress mill-2012 u llum tinsab fit-13-il post b’mod globali.

Minn analiżi fid-dettall tarrapport li għamlet il-KullĦadd joħroġ li, b’mod globali, l-aktar żewġ pajjiżi, wara Malta, li kellhom titjib fil-punteġġi flaħħar għaxar snin kienu l-Afganistan (+23.9) u r-Renju Unit (+23.0). It-titjib fl-Afganistan kien attribwit partikolarment għall-progress kbir (+83.9) firrata medja annwali ta’ tniġġis tad-dijossidu tal-karbonju,

Studju xjentifiku mill-Università ta’ Yale, li analizza l-progress jew ir-rigress fl-aħħar snin f’180 pajjiż, jagħti

L-PROGRESS AMBJENTALI F’PAJJIŻNA

l-aħjar ċertifikati lil Malta, inkluż fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima … anke qabel l-akbar proġetti mwegħdin

waqt li dak Brittaniku hu marbut mal-protezzjoni marittima.

Għalkemm l-indiċi hu kkonċentrat fuq l-ambjent, l-istudju tal-Yale Center for Environment Law & Policy jidħol ukoll f’setturi relatat mal-amministrazzjoni pubblika rispettiva filpajjiżi. Hawnhekk Malta wkoll irreġistrat titjib sostanzjali.

Fil-fatt, ir-rapport ipoġġi lil pajjiżna fl-ewwel post fejn jidħol titjib fl-effettività tal-Gvern, fis-saltna tad-dritt, fil-kontroll tal-korruzzjoni u fil-kwalità regolatorja, waqt li fil-kategoriji ta’ stabbiltà politika u n-nuqqas ta’ vjolenza fil-pajjiż ġejna kklassifikati fit-tielet post, millġdid wara d-Danimarka u l-Finlandja.

Dawn ir-riżultati huma wkoll mera tal-ħidma li twettqet s’issa u għadha titwettaq f’dawn l-oqsma mill-Gvern Laburista, inċitati fost l-oħrajn reċentement waqt laqgħa li l-Prim Ministru Robert Abela kellu filBerġa ta’ Kastilja mal-Kummissarju Ewropew għall-Ġustizzja Didier Reynders.

F’dik il-laqgħa kien diskuss kif il-Gvern Malti jikkonsulta bis-sħiħ u l-ħin kollu mal-Kummissjoni Ewropea, fost oħrajn, dwar l-implimentazzjoni ta’ għadd ta’ riformi favur it-tisħiħ tas-saltna tad-dritt, il-ġustizzja u l-governanza f’pajjiżna.

Fost l-għadd kbir ta’ riformi li twettqu minn din l-amministrazzjoni hemm il-metodu ġdid ta’ ħatriet f’diversi karigi im-

portanti, bħal dik tal-President tar-Repubblika, il-Kummissarju tal-Pulizija u fil-ġudikatura,

inkluż tal-Prim Imħallef, fejn il-Gvern reħa kull poter minn idejh.

*titjib fl-2022 fuq ir-riżultati tal-2012

IMMULTATA KOSTRUZZJONI ILLEGALI BILLEJL

Il-Kunsill ta’ San Ġiljan ħareġ permess mill-11:00 p.m. sal-5:00 a.m. għal attività li ħolqot inkonvenjenti lir-residenti

Attività ta’ kostruzzjoni illegali, li twettqet fil-lejl ta’ bejn nhar it-Tnejn u t-Tlieta li għaddew, bejn Triq l-Imrabat u Triq Birkirkara f’San Ġiljan, irriżultat wara li l-Kunsill Lokali rispettiv approva l-permess għal “depożitu ta’ krejn u makkinarju, li jinkludi lifters, high-ups u cherry pickers, fost oħrajn”.

Tagħrif f’idejn il-KullĦadd jindika li l-kuntrattur, li issa ġie mmultat mill-Awtorità għall-Kostruzzjoni u l-Bini (BCA) minħabba li kien qed jaħdem wara t-8:00 p.m. u qabel is-7:00 a.m., kien applika għal permess mal-Kunsill Nazzjonalista erbat ijiem qabel.

Filmati dwar xogħol li kien qed jitwettaq permezz ta’ krejn kbir wara nofsillejl u l-inkonvenjent li kien qed jinħoloq ittellgħu minn residenti fl-akkwati fuq il-midja soċjali.

Il-permess, li għalih tħallas il-Kunsill u nħareġ minnu, iġib in-numru STJ-2023-29222. Dan kopra l-ħinijiet ta’ attività relatata mal-kostruzzjoni bejn il-11:00 p.m. u l-5:00 a.m. Waqt li kienu riservati sitt spazji ta’ parkeġġ matul dan il-ħin, tqabbdu wkoll uffiċjali ta’ Transport Malta biex jikkontrollaw it-traffiku fiż-żona waqt li tingħalaq Triq l-Imrabat. Il-BCA fl-ebda istanza ma ntalbet xi parir minn qabel jew tat xi permess.

OKKAŻJONI OĦRA

FEJN GRECH MA

RESSAQX EMENDI

Tkompli minn paġna 1

Iżda din il-ġimgħa stess l-Oppożizzjoni Nazzjonalista reġgħet uriet kemm mhijiex kredibbli meta tgħid li trid ilbidliet fil-qasam tal-kostruzzjoni hekk kif fit-tielet u fl-aħħar stadju tal-Kumitat Parlamentari ġie diskuss l-abbozz, li permezz tiegħu se tiġi emendata l-liġi tal-Awtorità għall-Bini u l-Kostruzzjoni (BCA). Għal darb’oħra, il-Partit ta’ Grech ma ressaq l-ebda emenda, anzi r-rappreżentanti tiegħu vvotaw favur il-pożizzjoni kif ippreżentata mill-Gvern.

Ix-xahar l-ieħor, il-Kap Nazzjonalista kien iddikjara li mhux biżżejjed li jkollok il-liġi, avolja hi biss il-liġi li tista’ tirregola s-settur. Minbarra hekk, kien ta anke x’jifhem li, wara dak in-nuqqas, kien se jressaq il-proposti tiegħu.

“Aħna se nkomplu anke ngħidu x’naħsbu fl-istadji rispettivi ta’ dan il-Parlament u, filwaqt li nittama li l-Ministru jagħti kas dak li nkunu qed ngħidulu, mhux bħalma jagħmlu diversi drabi fil-kumitati, ngħidulhom u nissuġġerulhom biex jirranġaw partijiet mil-liġi u jinjoraw, għax dan hu Gvern li ma jismax,” kien iddikjara Grech fil-Parlament nhar l-24 t’April b’referenza għal-liġi proposta mressqa mill-Ministru għax-Xogħlijiet Pubbliċi u l-Ippjanar, Stefan Zrinzo Azzopardi.

Minflok, iżda, meta din ilġimgħa ġietu okkażjoni oħra biex jagħmel dak li wiegħed, permezz tal-Kumitat għallKunsiderazzjoni tal-Abbozzi talParlament, reġa’ effettivament m’għamel assolutament xejn.

F’April hu kien saħansitra rrikorra għad-drama f’diskorsu u waqt li indirizza l-kamera li kienet qed ixxandar it-trażmissjoni mill-Parlament, qal: “Int li qed issegwini, anzjana li tgħix f’darek u tisma’ l-magna ttektek mal-appoġġ tiegħek u ċċempel tagħmel irrapporti, għax qed tħoss il-bini tiegħek qed jitriegħed … int tħossok li għandek Gvern li lilek ma jagħtix kasek.”

It-tieni nuqqas tiegħu fi spazju ta’ ftit ġimgħat ta prova oħra ta’ Kap tal-Oppożizzjoni li jirriduċi temi ta’ importanza nazzjonali f’logħob partiġjan. Jirrikorri għar-retorika u jinfexx fl-attakki dwar kollox, filwaqt li jirkeb fuq ċirkostanzi sempliċiment għall-apparenza inkluż f’temi u dibattiti daqstant importanti.

Bil-maqlub, irid ikun Gvern Laburista li jirriforma u jwettaq tibdil fl-aħjar interess soċjali f’setturi li ilhom żmien twil staġnati.

Ta’ min isemmi li, permezz tal-istess abbozz legali, se jkun jista’ jingħata bidu għall-ħatra ta’ kumitati biex l-Awtorità tkun tista’ tevalwa talbiet għal ħruġ ta’ liċenzji fis-settur.

L-ewwel żewġ kumitati li mistennija jitwaqqfu huma dawk li jevalwaw it-talbiet għal ħruġ ta’ liċenzji tal-kuntratturi, li l-avviż legali dwarhom se jkun qed jiġi ppubblikat dalwaqt wara l-konsultazzjoni pubblika li saret u li l-Oppożizzjoni għażlet li ma tipparteċipax fih.

Minbarra hekk, il-ħruġ talliċenzji tal-bennejja se jgħaddi f’idejn il-BCA, minflok id-Direttur tax-Xogħlijiet Pubbliċi kif kien s’issa.

Meta, iżda, ġiet notifikata bix-xogħol barra l-ħin stipulat, il-BCA investigat il-każ u kkonkludiet li veru kienu qed isiru xi xogħlijiet illegali matul il-lejl, b’dannu għall-ġirien minħabba l-istorbju ġġenerat. B’riżultat t’hekk, l-Awtorità mmultat lill-kuntrattur.

Skont ir-regolamenti għall-immaniġġjar ta’ siti tal-kostruzzjoni, xogħol ta’ dan it-tip seta’ jseħħ biss bil-permessi relattivi fil-ħinijiet bejn is-7:00 a.m. u t-8:00 p.m., esklużi Ħdud u festi pubbliċi. Minbarra hekk, mill-15 ta’ Ġunju sal-aħħar ta’ Settembru li ġejjin, se jkunu projbiti wkoll xogħlijiet ta’ twaqqigħ u t-tħaffir f’żoni turistiċi.

JIPPROVA JINGĦOĠOB MAL-ESTABLISHMENT FORSI JĦALLUH KWIET

Id-Deputat Nazzjonalista Joe Giglio jiġi magħfus internament għal spjegazzjoni wara li ħarab mistoqsijiet minn ONE News

Sorsi, li jafu sew x’qed jiġri fil-Partit Nazzjonalista u li tkellmu malKullĦadd, spjegaw kif id-Deputat Joe Giglio ( il-logħba magħrufa sew fl-istrutturi tad-Dar Ċentrali li jippro va jingħoġob ma’ dawk tal-establishment bit-tama li ma jerġax jispiċċa fil-mira tal-attakki tagħhom. Dan ħareġ l-aktar ċar nhar il-Ġimgħa filgħodu waqt li, flim kien mad-Deputat tal-establishment Karol Aquilina, indirizza konferenza tal-aħbarijiet. Matul din il-konferenza, Giglio rrepeta l-politika fqira ta’ Bernard Grech u l-establishment Nazzjonalista li jridu jibagħtu lill-Prim Ministru Robert Abela l-ħabs. Fl-istess konferenza, ġurnalist ta’ ONE News staqsa lill-Avu Giglio biex jikkonferma jekk fl-inkjesta maġisterjali dwar l-ispta rijiet hux qed jidher għal xi partijiet involuti. Viżibbilment skom du, Giglio pprova jaħrab milli jwieġeb billi rrefera għas-sigriet professjonali. Aquilina, bilqiegħda maġenbu, ukoll deher skom du quddiem din is-sitwazzjoni.

Is-sorsi fil-PN qalulna li m’hemm l-ebda sitwazz joni tajba bejn Giglio u Aquilina, simili għal qabel l-elezzjoni ġenerali fejn tal-estab lishment ħassewhom mheddin bil-kan didatura tal-avukat. Fil-fatt, attakkawh kemm-il darba, anke jekk indiretta ment, dwar is-sehem tieghu f’każi, bħal dawk tal-Bank Pilatus. Fost dawk li kontinwament jitfgħu l-bot ti lejn Giglio hemm l-Eks Deputat Nazzjonalista Jason Azzopardi, li hu qrib ħafna tal-establishment.

L-istess sorsi komplew jgħidu li “Giglio qed jipprova jingħoġob (mal-establishment) bit-ta ma li ma jattakkawhx … jar ralu għax dawn m’għandhom l-ebda simpatija lejh”, waqt li indikaw li, jagħmel x’jagħmel, l-ebda tentattiv mhu se jirnexxilu jiskansa li jkun fil-mira tagħhom.

Sorsi oħrajn spjegaw li Giglio “għandu ambizzjonijiet politiċi kbar, imma tal-establishment deċiżi li ma jħalluhx javvanza pass”.

IT-TURIŻMU LURA GĦAR-REKORDS

Fl-ewwel kwart tal-2023 jinqabżu ċ-ċifri ta’ erba’ snin ilu qabel il-bidu tal-pandemija tal-COVID-19 meta s-settur kien għaddej fl-aqwa tiegħu … il-prospetti għall-bqija ta’ din is-sena huma tajbin ħafna

Il-perjodu ta’ bejn Jannar u Marzu li għaddew kien l-aqwa wieħed fl-istorja tat-turiżmu Malti, jixhdu l-istatistiċi uffiċjali. Il-wasliet, l-iljieli u anke l-infiq tat-turisti li żaruna kienu jaqbżu l-istess perjodu fl-2019 meta kien irreġistrat laħħar rekord.

Jirriżulta li fl-ewwel kwart ta’ din is-sena waslu f’pajjiżna 443,191 turist, żieda ta’ 4.1% meta mqabbel mal-istess perjodu fl-aħħar sena qabel faqqgħet il-pandemija tal-COVID-19 f’pajjiżna wkoll.

Din il-kriżi tas-saħħa, għalkemm ma kellhiex effetti devastanti fostna daqs f’diversi pajjiżi oħrajn grazzi għal amministrazzjoni bil-għaqal, xorta imponiet għadd ta’ restrizzjonijiet drastiċi, inkluż l-għeluq tal-Ajruport u l-portijiet kollha u allura bibien kollha magħluqin għas-settur li jimpjega eluf kbar.

Il-fatt li l-Istat evita

s-sensji fl-industrija tal-ospitalità u offra saħansitra l-pagi ta’ dawk fejn ix-xogħol tagħhom waqaf ħesrem, wassal biex wara t-tneħħija tar-restrizzjonijiet il-pajjiż kien diġà mħejji biex jerġa’ jitlaq jiġri anke b’vantaġġ fuq kompetituri oħrajn tagħna.

L-aktar riżultati sinifikanti anke ħdejn pajjiżi

Tixhed proprju dan l-aħħar statistika fit-turiżmu mħabbra din il-ġimgħa f’konferenza tal-aħbarijiet mill-Awtorità Maltija għat-Turiżmu (MTA). Il-fatt li pajjiżi oħrajn fil-kontinent mhumiex mistennija jilħqu l-istess ċifri tal-2019 qabel is-sena d-dieħla jkompli jagħmel ir-riżultati ta’ pajjiżna aktar sinifikanti.

Minbarra l-ammont sħiħ ta’ turisti li żaruna, anke n-numru ta’ ljieli li dawn qattgħu fostna u n-nefqa tagħhom żdiedu mqabblin ma’ erba’ snin ilu.

Fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena dawk li żaruna qattgħu total ta’ 2,905,527 lejl bejniethom, żieda ta’ 3.8% fuq ir-rekord tal-2019, waqt li l-ġid li ħallew hawn tela’ għal €312-il miljun, żieda impressjonanti ta’ 14.7% fuq l-istess perjodu. Anke lispiża ta’ kull turist b’mod individwali rreġistrat ukoll żieda. Filwaqt li fl-2019 kull turist nefaq mas-€640 f’pajjiżna, din is-sena t-turisti nefqu €705, 10% aktar.

Għal kull lejl f’pajjiżna fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena, kull turist nefaq medja ta’ €110, żieda ta’ 10.5% fuq l-istess

F’April ukoll il-passiġġieri li għaddew mill-Ajruport qabżu bi 8.4% l-istess perjodu tal-2019

qet il-ġurnalista f’kollegament dirett mal-Ministru Malti, li wieġeb li l-Gvern Malti għandu kull intenzjoni li jibqa’ jaħdem biex jassigura li s-sostenibilità u t-turiżmu mhumiex kompetituri, imma msieħba li jmorru id f’id.

Fi tmiem l-intervista, Giokos tenniet li anke hi issa tħajret li tiġi fostna fil-futur qrib. “Għalkemm ikolli nammetti li qatt ma żort il-pajjiż, imma issa żgur li jinsab fuq il-lista tiegħi,” temmet tgħid il-ġurnalista Amerikana.

Is-sena li għaddiet, Malta wkoll kienet saret l-ewwel destinazzjoni Ewropea li ġiet iċċertifikata minn Forbes Travel Guide, wara li wkoll sar l-ewwel pajjiż fid-dinja li qed jieħu sehem fil-programm “Star Journey”. Taħt il-kappa tas-sit rinomat Forbes, dan jirrakkomanda u jippremja lukandi, restoranti u spas minn fost aktar minn 70 pajjiż madwar id-dinja.

perjodu fl-2019 meta l-medja kienet €97.

Imqabbel mat-turiżmu qabel il-pandemija, fl-ewwel kwart ukoll kien hemm żidiet notevoli minn swieq ġodda, partikolarment mill-Polonja, mill-Italja, minn Franza, mill-Awstrija, mill-Iżvizzera, mill-Ungerija u mill-Irlanda.

Wara investimenti u kampanji li saru mill-MTA fil-Polonja, mill-bidu tas-sena sa Marzu żaruna 36,521 persuna minn dan il-pajjiż, qabża ta’ 74.7% meta mqabbel mal-ammont ta’ turisti Pollakki li ġew f’Malta fl-ewwel kwart tal-2019.

Mingħajr dubju, l-uffiċċju l-ġdid tal-MTA f’Varsavja, li nfetaħ f’Novembru li għadda, serva ta’ għajnuna kbira biex jiġbed aktar turiżmu minn dan il-pajjiż u r-ritmu jidher li se jkompli jitjieb fiż-żmien li ġej, qalu lill-KullĦadd sorsi mill-industrija lokali.

Ma’ dan waslu fostna 73,114il Taljan bejn Jannar u Marzu li għaddew, żieda ta’ 11.3% meta mqabbel ma’ dawk mill-istess pajjiż u perjodu fl-2019.

Iż-żieda f’dan is-suq tradizzjonali kompliet tieħu spinta, inkluż bir-reklamar b’saħħtu li għaddej fl-Italja, fosthom bil-brand ta’ VisitMalta li għadu kemm sar sponsor uffiċjali tal-Giro D’Italia, wieħed mill-aktar avvenimenti sportivi rinomati u segwiti f’dan il-

pajjiż u madwar id-dinja.

Pajjiżna wkoll esperjenza żieda importanti mis-suq Franċiż, tant li fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena żaruna 40,113-il Franċiż. Fl-2019 f’dan il-perjodu kienu waslu 32.6% inqas turisti minn dan il-pajjiż. Fl-aħħar ġimgħat tnediet kampanja pubbliċitarja ġdida f’dan il-pajjiż bil-għan li tkompli żżid l-għarfien dwar is-sbuħija ta’ dan il-ġojjell fil-Mediterran.

Il-kampanja, b’filmati ta’ għaxar sekondi fis-sistemi tal-ivvjaġġar ewlenin, hi mifruxa madwar sebat ibliet ewlenin Franċiżi li huma l-kapitali Pariġi, Marseille, Lyon, Bordeaux, Nantes, Toulouse u Nizza. Dawn ġew magħżulin apposta minħabba l-konnessjonijiet diretti li pajjiżna għandu magħhom.

Riżultati sinifikati oħrajn ġew minn swieq li b’mod kontinwu qed naraw żieda fl-interess tagħhom f’pajjiżna.

Pereżempju, bejn Jannar u Marzu tal-2019, mill-Awstrija kienu ġew 3,276 turist. Din is-sena dawn żdiedu bi kważi 69% għal 8,152 turist. Mill-pajjiż ġar tagħhom, l-Iżvizzera, ukoll kien hemm żieda ta’ 8.4% fuq l-2019. Minn hawn fl-ewwel kwart ta’ din is-sena waslu f’pajjiżna 6,220 turist.

B’7,845 wasla mill-Ungerija (+67.3% fuq l-2019) u 9,600 Irlandiż (+47.3%) ikomplu jirreġistraw żidiet interessanti wkoll ma’ dawk diġà elenkati. Minkejja dan, l-akbar suq

għal pajjiżna anke fl-ewwel tliet xhur tas-sena baqa’ dak Brittaniku, fejn waslu 81,804 turisti. Minkejja li, f’dan il-każ, għadna ma qbiżniex il-volumi li kellna fl-istess perjodu qabel il-COVID-19, l-awtorità turistika tinsab determinata li tkompli ttejjeb il-konnettività bl-ajru mar-Renju Unit. L-istess mal-Ġermanja u l-pajjiżi Skandinavi.

Il-Ministru għat-Turiżmu Clayton Bartolo f’konferenza aktar kmieni din il-ġimgħa tenna: “M’hemmx dubju li dawn iċ-ċifri jikkonfermaw li l-ħidma fil-qasam miexja fid-direzzjoni t-tajba f’pajjiżna u dan kollu se jkun pjattaforma għall-bqija tas-sena biex naraw li jkollna aktar titjib u sena tajba ħafna. B’hekk inkomplu nagħtu sostenn lil din l-industrija u nkomplu nagħtu iżjed opportunitajiet għall-futur.”

Dan is-suċċess ukoll attira l-għajn tal-midja internazzjonali fl-aħħar jiem.

Fil-fatt, waqt li nhar il-Ħamis il-Ministru Bartolo, kien qed jiġi intervistat mill-istazzjon televiżiv Amerikan CNN, il-ġurnalista rinomata Eleni Giokos esprimiet l-istagħġib tagħha kif Malta qed jirnexxilha tikseb dan is-suċċess u taqbeż iċ-ċifri rekord tal-2019.

“It-turiżmu jlaħħaq għal 15% tal-Prodott Gross Domestiku tagħkom. Hu tassew astronomiku u affaxxinanti li tara kif qegħdin jirnexxilkom tipproġettaw lilkom infuskom,” saħ-

Riżultati sinifikanti wkoll mill-MIA f’April

Sadanittant, f’aħbar oħra pożittiva relatata, tħabbar mill-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta (MIA) li fix-xahar li għadda dan laqa’ s-700,000 passiġġier tiegħu aktar kmieni mis-soltu. It-traffiku f’April ammonta għal xejn inqas minn 708,388 passiġġier, li fisser żieda ta’ 8.4% fuq il-livelli tal-2019, grazzi għat-tnedija tal-iskeda l-ġdida tas-sajf u matul il-vaganzi tal-Għid li taw spinta lill-moviment tal-passiġġieri.

Jirriżulta li l-aktar jiem impenjattivi kienu fi tmiem ilġimgħa tal-Għid, bejn is-7 u l-10 t’April, meta għaddew millMIA xejn inqas minn 98,449 passiġġier.

Ir-riżultat pożittiv għal April kien irreġistrat fl-istess perjodu li fih l-Ajruport esperjenza żieda ta’ 6.8% fuq l-2019 fil-postijiet disponibbli fuq it-titjiriet minn u lejn Malta u anke seat load factor b’saħħtu ta’ 84.6%.

Fl-istess xahar, is-suq li xpruna l-akbar moviment ta’ passiġġieri kien dak Taljan, segwit mir-Renju Unit, Franza u l-Ġermanja. Wara nuqqas ta’ sitt xhur, Spanja reġgħet sabet postha bħala l-ħames l-aktar suq importanti għall-MIA.

Dan it-titjib minn Spanja seħħ wara li reġgħu ġew introdotti r-rotot ta’ Seville u Valencia u żdiedet il-frekwenza tattitjiriet lejn Barċellona bħala parti mill-iskeda tal-ajruport għas-sajf.

L-NSO JIRREĠISTRA

TITJIB KBIR FL-2022

L-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO) indika li s-sena l-oħra esperjenza żviluppi importanti fil-ħidma tiegħu. Dan joħroġ mir-rapport annwali tiegħu, li għadu kemm ġie ppubblikat, u jkopri perjodu meta d-dinja kienet qed tirkupra gradwalment mill-pandemija COVID-19, li kellha effett sinifikanti fuq il-qagħda ekonomika u soċjali tal-pajjiżi kollha, daqskemm fi sfidi fuq din l-entità governattiva.

Il-kisbiet irreġistrati jindikaw xejriet importanti li l-NSO mistenni jkompli fuqhom bħala parti mill-viżjoni tiegħu għas-snin li ġejjin. Fuq quddiem, il-bidla maġġuri għallmod kif tinġabar l-istatistika, bidla għal mezzi elettroniċi li bdiet b’mod speċjali bl-użu ta’ tagħmir elettroniku fiċ-Ċensiment tal-Agrikoltura tal-2020, u wara, fl-2021, fiċ-Ċensiment tal-Popolazzjoni u d-Djar.

L-NSO qal li fost l-innovazzjonijiet importanti li kienu ilhom jinħassu kien hemm ġbir ta’ informazzjoni permezz ta’ kwestjonarji online u l-użu ta’ laptops u tablets waqt intervisti li għenu mhux ftit fl-effiċjenza tal-uffiċjali tiegħu.

Fl-2022 kien hemm ukoll investiment konsiderevoli fir-

riżorsi umani, tant li, minn 140 impjegat sa ftit ilu, issa l-ħaddiema tal-NSO jgħoddu 200, f’firxa wiesgħa ta’ gradi u rwoli professjonali. Fl-istess ħin ingħatat spinta wkoll fit-taħriġ tal-ħaddiema.

Ir-rapport għall-2022 jgħid ukoll li kien hemm tisħiħ filkollaborazzjoni tal-entità mad-direttorat ġenerali talistatistika tal-Unjoni Ewropea, il-Eurostat, permezz ta’ task forces u gruppi ta’ ħidma li ffokaw fuq temi partikolari.

Fl-aħħar ġimgħat u wara 20 sena mit-twaqqif tiegħu, l-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika Malti biddel ukoll id-dehra korporattiva u proċeduri ta’ xogħol tiegħu. Permezz tagħha, mhux biss inbidel il-logo, iżda beda jopera sit elettroniku ġdid aktar aġġornat u tħabbar li se tibda tiġi ppubblikata aktar statistika bl-ilsien Malti. Minbarra hekk se jissaħħu r-rabtiet mal-mezzi tax-xandir u l-pubbliku, u se jingħata aktar tagħlim tal-istatistika fost iż-żgħażagħbiex jitkabbar l-għarfien għal karrieri f’dan il-mestier.

Xogħol ieħor importanti li qed isir hu dak biex tinbidel il-liġi li tirregola l-NSO biex illiġi tirrifletti iżjed il-bżonnijiet tal-lum.

RIKONOXXIMENTI FIS-SERVIZZ PUBBLIKU

Il-Ġimgħa filgħaxija s-Servizz Pubbliku rrikonoxxa l-ħidma tal-uffiċjali pubbliċi li spikkaw f’ħidmiethom is-sena li għaddiet. Iċ-ċerimonja, li saret taħt il-patroċinju tal-President tarRepubblika George Vella, ġabet fi tmiemha l-ewwel edizzjoni tal-Public Service Expo.

F’diskors tal-okkażjoni, ilKap tas-Servizz Pubbliku Tony Sultana ddeskriva l-uffiċjal pubbliku bħala l-akbar riżorsa li għandu ċ-Ċivil u stqarr li okkażjonijiet simili jippremjaw ilmotivazzjoni, l-innovazzjoni u s-sens ta’ appartenenza.

Din is-sena, il-maġġoranza assoluta tal-premjijiet kienu miftuħin għan-nominazzjonijiet tal-uffiċjali pubbliċi stess, b’bord imwaqqaf apposta jirċievi kważi 300 nominazzjoni.

Fost il-ħidma li ġiet ippremjata kien hemm il-Best Green Initiative, unur li mar għand l-Inġinier Ramon Tabone mill-Isptar Mater Dei, grazzi għall-ħidma fuq proġett fejn naqqas il-ħela ta’ sħana mill-inġenji taċ-chillers tal-isptar, billi jutilizza din l-istess enerġija biex issaħħan is-swali u l-ilma. Hu stmat li dan wassal biex jiġu

ffrankati miljun litru ta’ fuel u aktar minn tliet miljun kilo ta’ tniġġis tal-karbonju.

L-unur tal-Best Digital Solution ingħata lill-Information Management Unit tal-Ministeru għall-Politika Soċjali, wara li żviluppa l-pjattaforma mySocialSecurity. Din l-għodda toffri servizzi soċjali personalizzati, b’faċilità ta’ stimi ta’ benefiċċji li applikant ikun intitolat għalihom.

L-Inclusion Award ingħata lit-tim tal-Community Policing fil-Marsa, li stabbilixxa diversi attivitajiet li qed iwasslu għal aktar inklużjoni kif ukoll qed iservu ta’ pont bejn gruppi ta’ minoranza u l-awtoritajiet.

L-Inspiring Social Responsibility Award ingħata lill-Malta Food Agency, għat-tqassim ta’ frott, ħaxix u ħut frisk lil soup kitchens u food banks, waqt li l-Project of the Year ingħata lid-Dipartiment tal-Anzjanità Attiva u l-Kura fil-Komunità għal Dar Padova, klinika b’numru ta’ servizzi taħt saqaf wieħed għall-anzjani f’Għawdex.

It-Team Recognition Award ingħata lit-Taqsima tar-Relazzjonijiet Industrijali fid-Diviżjoni tan-Nies u l-Istandards, grazzi għax-xogħol tagħha fuq kundizzjonijiet tal-ħaddiema b’ħiliet ta’ negozjar u abbiltà li tnaqqas il-konflitti fix-xogħol.

Ma’ dawn, il-Quality Award ingħata lil Business First, il-Quality Label ingħata lillUffiċċju tal-Passaport u taleID ta’ Identity Malta, l-Uffiċċju għas-Servizzi Konsulari, il-One-Stop-Shop għall-Uffiċjali Pubbliċi u l-Health Care Funding.

Il-Best Practice in Good Governance Award ingħata lill-Awtorità tal-Istandards għall-Kura Soċjali, ir-Role Model Award ingħata lill-Kuntistabbli tal-Pulizija Aiden Brignone Carachi u l-Outstanding Effort Award littim tal-Protezzjoni Ċivili.

Il-President u l-Kap tas-Servizz Pubbliku ma’ dawk ippremjati għas-servizzi tagħhom

1,650 JITĦALLSU TALLI QED IDURU BI QRABATHOM

Is-sena li għaddiet ġew allokati €12.5 miljun

għall-Allowance għal Carers u l-Allowance

Miżjuda għal Carers, skemi li ddaħħlu fl-2017

L-iskema, li fl-aħħar sitt snin bdiet tinċentiva finanzjarjament lil dawk li jieħdu ħsieb persuni vulnerabbli fil-familja tagħhom, illum tara 1,650 persuna jibbenefikaw minnha.

L-għajnuna finanzjarja bi skop soċjali qawwi mhux biss iżżomm lill-membri tal-familji iżjed magħqudin, iżda wkoll ittaffi l-piż minn fuq l-Istat li, kieku, irid jalloka iżjed postijiet ta’ akkomodazzjoni alternattiva biex dawn il-vulnerabbli jkunu indokrati u jingħataw ilkura meħtieġa, bħal fil-każ ta’ anzjani.

Tagħrif, li ppreżenta fil-Parlament il-Ministru għall-Politika Soċjali u d-Drittijiet tat-Tfal, Michael Falzon, juri li hemm 368 benefiċjarju tal-Allowance tal-Carers u 1,282 oħrajn li jitħallsu l-Allowance Miżjuda għal Carers.

Id-differenza bejn iż-żewġ benefiċċji hi determinata minn kejl mediku, fiżiku u mentali, tal-qraba li jkunu jeħtieġu l-indokrar u kura.

L-Allowance Miżjuda għal Carers, li ssarraf f’€160.97 fil-ġimgħa, jistgħu jgawdu minnha dawk li se jieħdu ħsieb lil xi ħadd fil-familja b’dipendenza għolja. Fil-każ tal-Allowance għal Carers, li għaliha l-Gvern joħroġ il-ħlas ta’ €107.87 filġimgħa, din hi għal każi fejn id-dipendenza hi medja.

Allokazzjoni simili fl-2012 kienet sitt darbiet inqas minn dik li hemm illum

Minn tagħrif li rnexxielha tikseb il-KullĦadd, jirriżulta li dawn il-benefiċċji, li ġew introdotti fl-2017 u jitħallsu b’erba’ ġimgħat bil-quddiem, fissru total ta’ madwar €12.5 miljun is-sena li għaddiet.

L-Allowance għal Carers u l-Allowance Miżjuda għal Carers kienu ħadu post il-Pensjoni tal-Wens u l-Assistenza Soċjali tal-Carers, bid-differenza li waqt li dawn tal-aħħar il-persuni vulnerabbli kienu suxxettibbli għal test tal-mezzi u allura mhux kulħadd kien eliġibbli,

fiż-żewġ benefiċċji attwali dan mhux rikjest.

Iżjed minn hekk, jirriżulta li fl-2012 il-Gvern kien jalloka biss €1.9 miljun għall-Pensjoni tal-Wens u l-Assistenza Soċjali tal-Carers, sitt darbiet inqas mill-allokazzjoni tal-lum. Meta kien qed iwieġeb mistoqsija Parlamentari tad-Deputata Graziella Galea, il-Ministru qal li dawn l-għajnuniet wasslu biex aktar anzjani baqgħu jgħixu fil-komunità. Dan ifisser li baqgħu jgawdu l-kumdità tarresidenza tagħhom u ma sarux piż fuq is-sistema nazzjonali biex jinstabilhom post f’xi dar tal-anzjani.

Mill-istess informazzjoni mill-Parlament, jirriżulta wkoll li attwalment hemm 434 persuna mill-benefiċjarji li għandhom ’il fuq minn 60 sena, iżda inqas minn 65 sena, li qegħdin jieħdu ħsieb lill-qraba tagħhom.

ĦAMES PILASTRI FL-ISTRATEĠIJA

GĦAT-TISĦIĦ TAL-GVERN LOKALI

Wara 30 sena li ilhom jaħdmu qrib iċċittadini, bl-isfidi kollha li ġew mażżmien, il-kunsilli lokali issa għandhom strateġija nazzjonali ġdida biex, flimkien mal-kunsilli reġjonali li jagħmlu parti minnhom, ikomplu jaġġornaw mażżminijiet u jibqgħu jġibu tibdiliet meħtieġa fil-lokalitajiet bl-aħjar servizzi possibbli.

L-evoluzzjoni fil-mod kif il-kunsilli jtejbu l-prattiċi tagħhom kienet ilha żmien twil tinħass, għalhekk issa tfasslet il-Viżjoni Strateġika Nazzjonali għall-Gvern Lokali msejsa fuq ħames pilastri ewlenin. Dawn ġew identifikati u stabbiliti wara sensiela ta’ laqgħat ta’ konsultazzjoni flimkien ma’ dawk kollha interessati u li għandhom għal qalbhom it-tmexxija tal-ibliet u l-irħula lokali.

Il-pilastri identifikati se jkunu qed jagħtu viżjoni aktar ċara ’l fejn il-pajjiż irid iwassal lill-kunsilli lokali u reġjonali biex jibqgħu jservu u jkunu l-vuċi tarresidenti. Il-ħames pilastri prinċipali huma: 1) Governanza tajba u effettiva;

2) Riżorsa reġjonali għall-kunsilli lokali;

3) Lokalitajiet b’ambjent aktar nadif; 4) Kunsilli lokali viċin in-nies; u 5) Prijorità diġitali fil-Gvern Lokali.

Mil-laqgħat ta’ konsultazzjoni ħarġet ċara l-importanza li l-kunsilli jkunu dejjem aktar trasparenti u responsabbli għad-deċiżjonijiet li jieħdu f’isem iċċittadini rispettivi tagħhom.

Il-viżjoni strateġika turi li l-kunsilli lokali u reġjonali għandhom jimmiraw biex jilħqu livell ogħla ta’ governanza tajba u effettiva, permezz ta’ diversi miżuri li jsaħħu l-istrutturi interni tagħhom. Miżuri oħrajn jinkludu taħriġ ħolistiku li mistenni jingħata biex titjieb il-governanza tal-membri eletti u membri amministrattivi tal-kunsilli.

Minbarra hekk, hu essenzjali li jinħolqu linji gwida dettaljati u jingħata appoġġ professjonali lill-kunsilli lokali u reġjonali biex tissaħħaħ il-kontabilità. Kunsilli lokali li jilħqu livell għoli ta’ eċċellenza se jkunu qed jiġu mħeġġa u assistiti biex japplikaw għattimbru European Label of Governance Exellence jew ELoGE.

Finalment, il-governanza tajba u effettiva mistennija tissaħħaħ ukoll bil-preżenża ta’ mekkaniżmi li jwittu t-triq għal aktar rappreżentanza filkunsilli lokali, waqt li tissokta l-ħidma biex kandidati eliġibbli jkunu jistgħu jeżerċitaw id-dritt tal-kariga qabel l-età ta’ 18-il sena.

Il-kunsilli reġjonali huma pedina importanti għall-kunsilli lokali li jħaddnu u jistgħu jkunu ta’ kontribut ferm akbar fl-impenn tagħhom biex iqarrbu lill-Gvern Lokali lejn ir-residenti.

Waqt li s-servizzi offruti mill-kunsilli baqgħu jiżdiedu, inħasset iżjed il-ħtieġa ta’ entità li b’mod kollettiv u b’sinerġija waħda mal-istess entitajiet dawn isibu s-sostenn biex anke jindirizzaw ilħtiġijiet b’mod effiċjenti u effikaċi.

Għal dan il-għan, il-viżjoni strateġika l-ġdida se tkompli ssaħħaħ il-valur talkunsilli reġjonali bħala punt ta’ referenza għas-settur tal-Gvern Lokali. B’hekk il-

kunsilli reġjonali se jibqgħu strumentali biex iqassmu r-riżorsi b’mod aktar effiċjenti bil-kollaborazzjoni kontinwa u ħidma professjonali bejn il-lokalitajiet.

Ma’ dan se jkun hemm impenn biex prattiċi tajbin jinqasmu ma’ reġjuni oħrajn, filwaqt li jinħolqu mekkaniżmi biex jiġu ppremjati r-reġjun jew reġjuni li effettivament ħadmu b’risq ilkomunitajiet.

Il-kunsilli reġjonali huma pedina biex jiffaċilitaw kif diversi msieħba jistgħu jaqsmu l-informazzjoni u l-ideat

F’kummenti lill-KullĦadd, is-Segretarju Parlamentari għall-Gvern Lokali, Alison Zerafa Civelli, tenniet li “qed naraw kif il-Gvern jagħmel sforzi u investimenti kbar fil-qasam ambjentali. Għaldaqstant, din il-viżjoni se tkun qed toffri linji gwida biex inkomplu fuq dawn l-isforzi. Qed tiġi implimentata sistema tal-ġbir tal-iskart biex din tibqa’ tħares il-bżonnijiet ta’ kull lokalità f’kuntest reġjonali u b’hekk jonqos ilpiż amministrattiv minn fuq il-kunsilli lokali.”

Il-viżjoni strateġika għandha l-għan li twassal lill-kunsilli lokali u reġjonali biex jilħqu livelli ogħla

“Il-viżjoni tal-Gvern Lokali titlaq millpunt li s-servizzi tal-entitajiet governattivi jkunu eqreb lejn ir-resident billi tiġi ffaċilitata l-aċċessibilità mill-uffiċini tal-kunsilli. Se jiġu wkoll identifikati proġetti li jindirizzaw il-ħtiġijiet tar-residenti, b’ħidma kollaborattiva bejn ilkunsill lokali u dak reġjonali rispettiv. Bħala Gvern Lokali, għandna nibqgħu nsostnu l-funzjoni ewlenija li nipprovdu inizjattivi u proġetti li jtejbu l-kwalità talħajja tar-residenti, filwaqt li niżguraw li dawn il-proġetti jkunu inklużivi għal kulħadd,” hi qaltilna.

Hi realtà li l-qasam tal-Gvern Lokali jeħtieġlu li jkompli jevolvi u jimxi mażżminijiet biex jibqa’ relevanti. Għaldaqstant, il-viżjoni strateġika tħaddan fiha pilastru li jipproponi numru ta’ miżuri biex, filwaqt li l-kunsilli lokali u reġjonali jkunu aktar aċċessibbli, jagħmlu użu mit-teknoloġija diġitali għat-titjib fil-kwantità u l-kwalità tasservizzi li jiġu offruti lill-komunitajiet.

għal ippjanar u komunikazzjoni aħjar. Finalment il-kunsilli reġjonali jibqgħu jsostnu l-ħidma intensiva ħalli jitħarsu d-drittijiet tal-kunsilli fl-iżvilupp talpolitika nazzjonali.

Il-poplu qed isir aktar konxju dwar l-importanza tal-ambjent u kif il-lokalitajiet tagħna għandhom ikunu aktar nodfa. Il-viżjoni strateġika relatata ma’ din it-tema hi li jiżdiedu r-riżorsi blaħjar mod possibbli, filwaqt li tiżdied l-effiċjenza għal ambjent aktar nadif, inkluża l-arja li ttejjeb il-kwalità talħajja tar-residenti.

Ma’ dan hi spjegat li qiegħda ssir ħidma ħalli jiġu introdotti inċentivi u miżuri li jnaqqsu l-emissjonijiet u anke jiġu implimentati metodi aktar effiċjenti għat-tindif tat-toroq fil-lokalitajiet.

“Għal dawn l-aħħar 30 sena, ilkunsilli lokali servew bl-iskop aħħari li jirrappreżentaw liċ-ċittadini lokali u għalhekk hu siewi li din il-viżjoni strateġika ssaħħaħ il-funzjoni talimsieħba tal-Gvern Lokali biex ikunu viċin in-nies, fl-analiżi u fit-twettiq tal-ħtiġijiet u l-aspettazzjonijiet talkomunitajiet,” kompliet Zerafa Civelli.

Il-viżjoni strateġika wkoll tindirizza lill-kunsilli lokali għall-introduzzjoni ta’ pjattaforma komuni online, flimkien ma’ pjan biex titnieda mobile app ħolistika li minnha r-residenti kollha jkollhom aċċess għas-servizzi offruti millkunsilli lokali u l-faċilità għal attivitajiet u taħrig aċċessibbli b’mod virtwali.

Il-kunsilli lokali u reġjonali issa qed jingħataw viżjoni biex jibqgħu jaqdu r-rwoli kruċjali tagħhom fil-komunità. Għaldaqstant, it-tnedija tal-Viżjoni Strateġika Nazzjonali għall-Gvern Lokali qed titqies bħala għodda ħajja biex illokalitajiet jibnu fuqha u jtejbu l-ideat li jiġu identifikati fiha.

Is-Segretarju Parlamentari Zerafa Civelli waqt it-tnedija tal-istrateġija l-ġdida għall-Gvern Lokali din il-ġimgħa

INĊENTIVI GĦAL IKTAR INVESTIMENT F’ENERĠIJA ĦADRA

Il-Gvern jinsab għaddej b’diversi kampanji bil-għan li l-ekonomija Maltija u l-poplu inġenerali ma jibqgħux dipendenti fuq enerġija li toriġina minn sorsi mhux rinnovabbli bħalma huma dawk li ġejjin mill-fossili.

Xhieda ta’ dan huma d-diversi skemi li tnedew tul dawn l-aħħar snin biex jgħinu lill-imprendituri fis-settur privat ħalli jilħqu dan il-għan.

Dawn l-iskemi u inċentivi ntlaqgħu tajjeb ħafna mis-settur industrijali u dan kollu jinkoraġġixxi għal inizjattivi oħrajn biex il-pajjiż ikompli jilħaq il-miri tiegħu ta’ żvilupp sostenibbli mfasslin mill-Unjoni Ewropea u l-viżjoni talGvern għal ekonomija dekarbonizzata sas-sena 2050.

Għaldaqstant, il-Ministeru għallAmbjent, l-Enerġija u l-Intrapriża għal darb’oħra qed joffri skema oħra biex investituri privati jitfgħu l-offerti tagħhom ħalli jiżviluppaw installazzjonijiet kbar ta’ enerġija li tiġġedded, bħal pannelli fotovoltajċi u turbini tar-

riħ.

L-allokazzjoni massima ta’ din l-iskema hi ta’ 19-il Megawatt, filwaqt li l-kapaċità tal-installazzjoni f’kull offerta mitfugħa trid tkun ta’ mill-inqas 1 Megawatt. Ir-Regolatur għas-Servizzi tal-Enerġija u l-Ilma (REWS) se jkun qed jamministra din l-iskema. Investituri privati li qed ifittxu li jinvestu f’enerġija li tiġġedded se jkunu jistgħu jissottomettu l-offerti tagħhom minn nofsinhar tat-22 ta’ Mejju sa nofsinhar tat-30 ta’ Mejju li ġejjin.

Applikanti prospettivi jistgħu jiksbu aktar tagħrif mis-sit tar-REWS (https:// www.rews.org.mt/?ts=1663151046916#/ mt/a/512-call-for-bids) jew mill-Gazzetta tal-Gvern tas-17 ta’ Frar 2023 (https:// www.gov.mt/en/Government/DOI/ Government%20Gazette/tenders/Pages/2023/02/Tenders1702.aspx).

Jistgħu wkoll jibagħtu email fuq enquiry@rews.com.mt jew iċemplu  fuq in-numru 22955000 għal aktar għajnuna.

Ibda rċievi l-gazzetta kmieni l-Ħadd filgħodu fil-verżjoni diġitali bla ebda spejjeż żejda u bl-orħos prezz fis-suq ta’ €1 kull ġimgħa

*abbonament jiġi aċċettat meta jsir ħlas bil-quddiem għal mill-inqas 26 ġimgħa

Ċempel waqt il-ġranet u l-ħinijiet tal-uffiċċju fuq in-numru 79241495 jew ibgħat imejl fuq sales@kullhadd.com

STRATEĠIJA ANTI-BULLYING

lema kbira għall-benesseri tal-istudenti, u bil-ġeneralizzazzjoni tat-teknoloġiji tal-informazzjoni u n-netwerks tal-midja soċjali, dawn l-attakki nfirxu b’mod allarmanti u saru aktar kumplessi.

jonijiet fejn nipproteġu liżżgħażagħ tagħna meta jkunu waħedhom, fejn ma nistgħux inkunu magħhom fid-dinja virtwali.

Il-bullying mhuwiex fenomenu reċenti, iżda wieħed li ilu jeżisti għal ġenerazzjonijiet f’diversi forom. Il-fatt li persuna tkun qed tiġi esposta ripetutament għal azzjonijiet negattivi li jsiru intenzjonalment u li jikkawżaw skumdità, qatt m’għandu jkun aċċettabbli. Il-ħsara kbira li ssir b’dawn l-azzjonijiet hija ta’ dannu kbir għall-individwi affettwati, iżda wkoll għas-soċjetà u sfortunatament naraw kif il-bullying għadu meqjus bħala waħda mill-problemi ewlenin li ż-żgħażagħ tagħna jiffaċċjaw matul it-tfulija tagħhom, fiż-żmien li qed jiffurmaw il-karattru u l-personalità tagħhom.

Il-bullying fl-ambjent tal-iskola minn dejjem kien prob-

Il-bullying ċibernetiku, jew l-użu ta’ teknoloġiji elettroniċi sabiex persuna oħra tiġi bbuljata permezz tal-internet, qed isir ħafna aktar komuni fost it-tfal u ż-żgħażagħ tagħna, u s-sitwazzjoni kompliet tiggrava matul il-pandemija, meta ħajjitna saret aktar online, l-istess ġara bil-bullying li issa m’għadux limitat għall-klassijiet fl-iskejjel.

L-isfida ewlenija tal-bullying ċibernetiku hija l-fatt li jieħu ħafna forom differenti. Eżempji jinkludu messaġġi kattivi maħsuba li jweġġgħu lil dak li jkun permezz ta’ mezzi elettroniċi b’bosta għodod li nsibu online jew fuq l-ismartphones, xnigħat mibgħuta bil-posta elettronika jew imqiegħda fuq siti ta’ midja soċjali, u ritratti, filmati jew siti imbarazzanti.

Studju jurina li wieħed minn kull ħamest itfal qed jiġi espost għal bullying ċibernetiku u skont it-tfal stess, il-bullying ċibernetiku huwa wieħed mill-aktar riskji li jassoċjaw mal-internet. Għaldaqstant, irridu naħsbu għal soluzz-

Fil-Parlament Ewropew, b’mod rikorrenti wassalt it-tħassib tiegħi dwar din il-problema tal-bullying u l-bullying ċibernetiku li jħabbtu wiċċhom magħhom ħafna żgħażagħ.

Nemmen li permezz ta’ sforzi aktar konġunti fuq livell Ewropew, hemm lok għal azzjoni aktar ikkoordinata biex tiġi miġġielda din il-problema. Ċertament mhix problema li nistgħu ninjoraw jew niħduha b’leġġerezza, aktar u aktar meta qed narawha tkompli tikber quddiem għajnejna u tħalli impatt ferm aktar negattiv fuq uliedna.

Tkellimt b’mod attiv ħafna dwar din il-kwistjoni fil-gruppi ta’ ħidma li nipparteċipa fihom fil-Parlament Ewropew, u din il-ġimgħa ddeċidejt ukoll, fl-okkażjoni tal-jum internazzjonali kontra l-bullying, li nressaq mistoqsija ta’ prijorità lill-Kummissjoni Ewropea biex nimbottaha ħalli tagħmel aktar sforzi dwar din il-problema.

Fost il-punti li qajjimt, staqsejt b’mod dirett dwar l-azzjonijiet li l-Kummissjoni biħsiebha tieħu biex timpli-

menta u ttejjeb il-ġbir tad-data dwar il-bullying u l-bullying ċibernetiku fl-Unjoni Ewropea għaliex bħalissa, għajr għal xi studji akkademiċi, m’għandniex stampa ċara dwar il-gravità ta’ din il-problema.

Ħadt ukoll l-okkażjoni biex nistaqsi lill-Kummissjoni jekk hux biħsiebha tfassal strateġija Ewropea kontra l-bullying u l-bullying ċibernetiku fl-iskejjel għaliex nemmen li permezz ta’ hekk, tista’ tipproponi s-soluzzjonijiet meħtieġa għal din il-problema f’kooperazzjoni mal-Istati Membri kollha u nkunu qed noffru protezzjoni wiesgħa.

Issuġġerejt ukoll li l-Kummissjoni tikkunsidra l-istabbiliment ta’ pakkett ta’ miżuri, inklużi rakkomandazzjonijiet lill-Istati Membri, fiż-Żona Ewropea tal-Edukazzjoni u l-kisba tagħha sal-2025 biex permezz t’hekk ikollna miri konkreti li l-awtoritajiet nazzjonali jkunu jistgħu jsegwu u jimmiraw li jilħqu.

Fil-Plenarja tal-Parlament Ewropew, matul din il-ġimgħa ħadt ukoll l-opportunità li nwassal messaġġ dwar din il-problema, fejn sħaqt li ma nistgħux nibqgħu nittratienu u ndawru wiċċna n-naħa l-oħra.

It-tfal għandhom jgħixu ħielsa minn kull forma ta’

EKONOMIJA MA’ STABILITÀ

ru Clyde Caruana, ħabbarna li bid-diversi riformi li wet-

taqna f’dawn l-aħħar snin, l-ekonomija ngħatat spinta tant kbira li r-rata tat-tkabbir

ekonomiku fis-sena telgħet

għal kważi 7% fis-sena 2022, filwaqt li Malta llum għandha

l-ħames l-ogħla rata fl-Unjoni

Ewropea ta’ nies li jipparteċipaw fid-dinja tax-xogħol.

Taħt amministrazzjoni

Nazzjonalista fil-klassifika tal-għadd ta’ nies jaħdmu fil-pajjiżi oħra tal-Unjoni

Ewropeja, Malta kienet fis16-il post u r-rata tat-tkabbir

f’dak iż-żmien tant diffiċli billi ta iktar minn €1.6 biljun f’għajnuniet, iżda rnexxielu wkoll jagħti spinta enormi fl-ekonomija ta’ pajjiżna.

Il-kundizzjonijiet tal-ħaddiema minn dejjem kienu ferm għal qalb dan il-Gvern. Dan jidher biċ-ċar fid-diversi inizjattivi u miżuri li qed nieħdu sabiex inkomplu ntejbu l-kwalità tal-ħajja tal-ħaddiema.

diskriminazzjoni u intimidazzjoni u ma nistgħux naċċettaw li jħossuhom barranin, ikunu neqsin jew jitilqu mill-iskola, jew saħansitra jkollhom ħsibijiet suwiċidali minħabba dawn il-kwistjonijiet.

Il-konsegwenzi tal-vjolenza u l-bullying, inkluż il-bullying ċibernetiku, għandhom effetti kbar, profondi u dejjiema fuq l-iżvilupp fiżiku, psikoloġiku u emozzjonali tat-tfal u rridu nimmiraw li neradikaw din l-imġiba.

Jekk irridu li ż-żgħażagħ isiru ċittadini diġitali kunfidenti, kompetenti u attivi, jeħtieġ li jkollhom il-libertà li jikbru f’ambjent diġitali sikur fejn jistgħu jirnexxu mingħajr ma jibżgħu.

Għal dan il-għan, jeħtieġ ukoll li nassiguraw li wliedna jkunu mgħammra b’ħiliet u kompetenzi diġitali, u bilħsieb kritiku meħtieġ għatteħid ta’ deċiżjonijiet responsabbli online biex ikunu kapaċi jindirizzaw firxa wiesgħa ta’ riskji li jiffaċċjaw fuq l-internet. Il-prevenzjoni u l-qerda tal-bullying u l-bullying ċibernetiku jirrikjedu impenn profond li jrid jibda fil-komunitajiet, fl-iskejjel u fid-djar tagħna, iżda jeħtieġ li dan iseħħ flimkien bi strateġija ħolistika tal-Unjoni kollha għall-ġlieda li għandha tibda fl-iskejjel.

Lura fl-2013, meta l-Partit Laburista tela’ fil-Gvern sab, li d-dejn tal-pajjiż bħala perċentwal tal-PGD, li ħalla Gvern Nazzjonalista, kien kważi jlaħħaq is-70%. Illum il-ġurnata, wara li kellna pandemija u għadha għaddejja wkoll il-gwerra fl-Ukrajna, dan il-Gvern xorta waħda rnexxielu jniżżel id-dejn għal 54% tal-PGD.

Din il-ġimgħa flimkien mal-kollega tiegħi l-Minist-

ekonomiku ma kinitx taqbeż it-2% fis-sena.

Ta’ min li wieħed jiftakar ukoll li meta l-kumplament tal-pajjiżi Ewropej kienu għaddejjin minn turbulenza

kbira minħabba l-pandemija u l-pressjoni li l-istess pandemija tefgħet fuq l-impjieg tan-nies u n-nuqqas ta sigurtà li ffaċċjaw in-negozji, dan il-Gvern mhux talli kien kapaċi jagħti serħan il-moħħ lin-negozji u lill-ħaddiema

L-għan tagħna hu li nirriformaw il-pajjiż kemm billi nkomplu nagħtu l-għajnuniet u l-benefiċċji meħtieġa, kif ukoll billi nkomplu nsaħħu d-drittijiet tal-ħaddiema

f’Malta u f’Għawdex. Qegħdin fil-fatt f’ħidma kontinwa sabiex insaħħu l-liġijiet li diġà hemm u ndaħħlu fis-seħħ iżjed liġijiet ġodda li jagħtu aktar bilanċ bejn il-ħajja u x-xogħol.

Biex insemmi xi ftit eżempji hemm l-10 ijiem leave mħallas li tajna lill-missirijiet, introduċejna carers leave ta’ ħamest ijiem għal dawk

li jridu jieħdu ħsieb il-qraba tagħhom kif ukoll leave ta’ erba’ xhur liż-żewġ ġenituri.

Dawn l-inizjattivi huma kruċjali biex jingħata l-appoġġ meħtieġ lill-ħaddiem u għalhekk aħna se nkomplu naħdmu flimkien mal-imsieħba soċjali f’dan ir-rigward u flimkien ċert li se nkomplu ninvestu sabiex il-viżjoni tagħna tibqa’ sseħħ u dejjem nagħtu kwalità ta’ ħajja aħjar.

Tajjeb li nfakkar ukoll li l-Gvern ħatar kumitat ta’ esperti biex jiddeterminaw liema liġijiet antikwati dwar il-pagi u x-xogħol iridu jiġu aġġornati skont ir-rekwiżiti Ewropej u għaddejjin ukoll diskussjonijiet mal-aġenziji tat-temping kif ukoll il-kumpaniji tal-outsourcing filwaqt li pprojbixxejna ż-zero hour contracts ħlief għal ċerti eċċezzjonijiet.

Bħala s-Segretarju Parlamentari għad-Djalogu Soċjali, l-impenn tiegħi jibqa’ għaddej fost l-oħrajn billi nibqa’

niltaqa’ mal-imsieħba soċjali, mad-Dipartiment tar-Relazzjonijiet Industrijali u x-Xogħol (DIER), u ma’ diversi entitajiet oħra kkonċernati sabiex flimkien inkomplu nindirizzaw u negħlbu l-isfidi li wieħed isib f’ċerti setturi tax-xogħol.

Kburi ngħid li d-DIER is-sena l-oħra rnexxielu jgħin tal-anqas 3,500 ħaddiem Malti u barrani. F’dan ir-rigward nixtieq ukoll nieħu din l-okkażjoni sabiex inħeġġeġ lill-pubbliku jimxi id f’id malGvern u jirrapporta l-abbużi li wieħed jiltaqa’ magħhom fuq il-post tax-xogħol u mbagħad iħalli f’idejn l-Awtoritajiet biex iwettqu l-investigazzjonijiet neċessarji.

Dan kollu huwa xhieda ta’ kemm dan il-Gvern minkejja l-isfidi li jsib quddiemu jibqa’ jwassal it-tama, flok il-qtigħ ta’ qalb, ikompli jkabbar l-għajnuniet mingħajr ma jżid il-piż, iwettaq it-tkabbir minflok id-disprament u qed ikompli jiggarantixxi l-impjieg flok il-qgħad.

Membru Parlamentari Ewropew

ALEX AGIUS SALIBA

Segretarju Parlamentari u Whip għall-Gvern

ANDY ELLUL

LEĠIŻLAZZJONI LI TKOMPLI SSAĦĦAĦ

IL-VIŻJONI

U L-IMPENN TAL-GVERN

hi responsabbli mis-servizzi offruti lill-etajiet kollha: minn żgħar sa anzjani.

Dan il-Ministeru fehem li wasal iż-żmien li dan ix-xogħol jinqasam bejn żewġ awtoritajiet. Waħda minnhom tkun speċifikalment iffukata fuq l-istandards tal-ħarsien u s-servizzi kollha immirati għall-anzjani filwaqt li awtorità separata tieħu ħsieb l-istandards fejn jidħlu servizzi għat-tfal. Din tkun taħt ir-responsabilità tal-Ministeru li taħtu jaqgħu d-drittijiet tat-tfal.

sibbli ngħollu din l-istess kwalità. Wara kollox, din hi l-qofol tal-Istrateġija għall-Anzjanità Attiva 20232030 li għadna kif ippubblikajna u ser tixprunana fissnin li ġejjin.

Il-leġiżlazzjoni li qed nipproponu tkompli ssaħħaħ il-viżjoni u l-impenn talGvern lejn l-implimentazzjoni ta’ servizzi tal-ogħla kwalità fejn jidħlu servizzi ta’ kura u għajnuna soċjali għall-anzjani.

sejjaħ l-Att dwar l-Awtorità tal-Istandards Għall-Persuni

Anzjani, ser titwaqqaf Awtorità li jkollha l-poter legali li tagħti liċenzji, tistabbilixxi tariffi, toħloq u tirrevedi l-qafas regolatorju kif ukoll tinforza dawn l-istandards.

fejn b’dinjità kif mistħoqqa, l-anzjani jgħixu din il-fażi ta’ ħajjithom f’paċi, serenità u kuntentizza. Dan ikunu qed jagħmluh wara snin kbar ta’ ħidma u qadi ta’ dmirijiet lejn pajjiżna.

L-obbligu tal-Gvern huwa li jassigura servizzi ta’ saħħa u ħarsien soċjali lill-anzjani f’pajjżna. Dawn is-servizzi għandhom ikunu siguri, effettivi, kompassjonanti u ta’ livell għoli.

Bħalissa, taħt id-dekasteru tal-Ministeru għall-Anzjanità Attiva, hemm is-Social Care Standards Authority li

B’din il-miżura, l-Awtorità tal-Istandards għall-Persuni Anzjani (OPSA) ser tagħti l-opportunità lill-professjonisti jkunu jistgħu jispeċjalizzaw u jiffukaw aktar fuq dan il-qasam.

L-għan aħħari hu li nilħqu l-miri ta’ servizz ta’ kwalità li nixtiequ nkomplu noffru lill-anzjani u fejn hu pos-

F’dawn l-aħħar xhur, il-Ministeru ddiskuta ma’ bosta professjonisti f’kull livell li jaħdmu f’dan il-qasam. Kien hemm ukoll bdil ta’ ideat ma’ persuni li jgħixu fi djar tal-anzjani, il-qraba tagħhom kif ukoll operaturi ekonomiċi f’dan is-settur. Issa jmiss il-pass li nwessgħu din id-diskussjoni għal konsultazzjoni pubblika.

Permezz tal-abbozz im-

L-Att jipproponi li l-Awtorità għandha żżomm reġistru li fih jitniżżlu l-ismijiet ta’ dawk ikkundannati mill-Qorti għal reati marbuta mal-abbuż tal-anzjani. Kopja awtentika ta’ kull sentenza jew digriet għandha tiġi miżmuma fir-reġistru.

Bla dubju, dan kollu jkompli jikkonferma l-ħidma sfiqa tagħna favur l-anzjani f’pajjiżna.

Kif wieħed jinnota, il-ħidma f’dan is-settur ma tiqafx. Il-Gvern jinsab kommess bl-akbar serjetà u responsabbiltà sabiex itejjeb il-kwalità tal-ħajja tal-anzjani. Hekk huwa sewwa u xieraq

IL-MUMENT TAGĦNA

u intervisti li saru fil-passat ma’ xi personalitajiet li kienu hemm, kif ukoll intervisti ma’ persuni li kienu hemm u li llum għadhom magħna.

Dak kien il-mument tagħhom. Ħafna minn dawk li pparteċipaw fl-istrajk ġenerali tat-28 ta’ April tas-sena 1958 kienu żgħażagħ. Dan nistgħu narawh fil-fatt li ħafna minn dawk li ġew arrestati, b’uħud imħarrka l-Qorti, kienu żgħażagħ li wħud minnhom lanqas kien għad kellhom 20 sena.

Din is-sena qed niċċelebraw il-65 sena mill-istrajk ġenerali tat-28 ta’ April tas-sena 1958. Bħala Żgħażagħ Laburisti rajna li jkun xieraq li niċċelebraw dan l-anniversarju u l-memorja ta’ dawk kollha li taw sehemhom dakinhar b’dokumentarju.

Infatti, wara diversi xhur ta’ preparazzjoni u ħidma, nhar il-Ġimgħa, 28 ta’ April, għamilna attività li fiha ntwera d-dokumentarju u saret diskussjoni. Bħala Uffiċċju Politiku, li kkoordinajna l-produzzjoni ta’ dan id-dokumentarju, xtaqna li dan id-dokumentarju jkun memorja kollettiva u punt ta’ referenza.

B’hekk, id-dokumentarju jinkludi filmati ta’ dakinhar,

Azzjoni tittieħed għaliex tinħass ċerta passjoni dwar il-kwistjoni li dwarha dak ilgrupp ta’ nies ikun qed jieħu dik l-istess azzjoni.

U x’kienet il-passjoni ta’ dawk iż-żgħażagħ li għaliha pprotestaw? Malta. Mingħajr dubju, mis-sehem tagħhom f’dik l-azzjoni, iż-żgħażagħ ma kienu se jieħdu xejn.

Anzi, ġew imsawta u arrestati, u mitfugħin il-ħabs. Imma għax emmnu li bl-azzjoni tagħhom kienu se jsemmgħu leħinhom dwar pajjiżhom, kienu se jibagħtu messaġġ ċar lill-ħakkiem, huma kienu hemm. Li kieku kienu indifferenti, ħsiebhom biss fl-interess personali, ma kinux se joqogħodu jinġabru fl-irħula u jieħdu l-azzjoni.

Dawk iż-żgħażagħ ħassew li dan kien il-mument tagħhom. Ħadu azzjoni għax ħassewhom jappartjenu għal Malta. Ċertament li bl-azzjoni li ħadu, id-differenza li xtaqu jaraw f’pajjiżna ma kinetx se tiġi mill-ewwel. Nistgħu nirrimarkaw li forsi l-aspirazzjoni tagħhom li jgħixu f’pajjiż bi struttura ta’ servizzi soċjali, edukazzjoni u saħħa b’xejn, u ħieles politikament u ekonomikament wasslet għat-tkomplija tal-ewwel stadju tagħha 20 sena wara. Madankollu, dakinhar iż-żgħażagħ ma qatgħux qalbhom, u fehmu li jekk ma jagħtux is-sehem tagħhom, kollox se jibqa’ l-istess.

Il-viżjoni għall-pajjiż. Fl-intervent li għamilt fid-diskussjoni li kellna fit-28 ta’ April, tkellimt dwar is-sinifikat ta’ din il-ġrajja u r-relevanza tagħha llum.

Irrimarkajt li dakinhar dawk iż-żgħażagħ emmnu f’pajjiżhom u emmnu li s-sehem tagħhom kien meħtieġ biex jintbagħat il-messaġġ, isseħħ id-differenza li xtaqu jaraw.

Fil-kuntest ta’ dak iż-żmien, l-użu tal-protesta bħala espressjoni demokratika kien l-aktar metodu adattat f’dawk iċ-ċirkostanzi biex jiġu eżerċi-

tati d-drittijiet fundamentali tal-libertà tal-espressoni u ta’ assoċjazzjoni.

Dakinhar tkellimt dwar kif din il-ġrajja għandha r-relevanza tagħha llum. Illum m’għadx għandna ħakkiem li joppressana, u nistgħu neżerċitaw id-drittijiet fundamentali tal-libertà tal-espressoni u ta’ assoċjazzjoni b’mod miftuħ u bl-akbar libertà.

Imma llum xorta nistgħu nagħtu s-sehem tagħna, għax ċertament jeżistu kwistjonijiet, u nixtiequ naraw tibdiliet li fuqhom aħna ż-żgħażagħ nixtiequ nitkellmu u naħdmu fuqhom. U s-sehem ta’ kulħadd hu importanti, għax mingħajr il-kontribut ta’ xi ħadd, l-idea ma tkunx kompluta.

B’relevanza għal-lum, osservajt li l-viżjoni għal pajjiżna nibnuha fuq elementi li joħorġu minn din il-ġrajja. L-ewwel nett, Malta. Dakinhar, dawk iż-żgħażagħ ħadu sehem, mhux għax kienu se jakkwistaw xi ħaġa personali, imma biex jibdew it-triq tal-bini tal-pajjiż u s-soċjetà li riedu jgħixu fiha. It-triq ma kinetx se tkun faċli, u kienet se tkun twila. Imma l-fiduċja filpajjiż, f’Malta, mexxiethom ’il quddiem. Infatti, il-viżjoni talpajjiż nibbażawha fuq l-idea

Fl-aħħar nett, nawgura li l-ħidma li qed nagħmlu b’ġenwinità, issevi biex intejbu iżjed is-servizzi tagħna li diġà noffru, noħolqu oħrajn ġodda u naraw li l-anzjani jkunu servuti bl-aqwa mod possibbli.

Din hija l-intenzjoni onesta tagħna. Determinat li flimkien mat-tim tiegħi, u l-entitajiet li jaqgħu taħt il-Ministeru għall-Anzjanità Attiva nkomplu nsaħħu dan il-qasam biex din il-faxxa fis-soċjetà, tgawdi u tgħix blaqwa mod possibbli kif inhu xieraq.

Flimkien b’determinazzjoni u impenn, nagħmlu d-differenza!

tagħna ta’ Malta: x’inhi Malta għalina, u x’nimmaġinaw li għandha tkun Malta għalina u għall-ġenerazzjoni li jmiss?

It-tieni, is-sehem ta’ kull wieħed u waħda minna – l-impenn individwali, u fl-istess ħin kollettiv. Kulħadd għandu xi ħaġa x’joffri mit-talenti u l-ħiliet tiegħu. L-impenn hu neċessarju, għax inkella l-ideat jibqgħu fuq l-ixkaffa.

Dan hu l-mument tagħna. Aħna, llum, ukoll nistgħu nagħtu s-sehem tagħna. Bħalma qal il-Prim Ministru u Mexxej Laburista Robert Abela dakinhar tad-diskussjoni, aħna ż-żgħażagħ, aħna l-mexxejja tal-lum u ta’ għada. Fi ftit kliem qal li dan hu l-mument tagħna. Huwa għamel sejħa ċara ħafna biex is-sena d-dieħla, fl-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali, li se jiddeterminaw min imexxi l-lokalitajiet tagħna għaż-żmien li ġej, ikun hemm kandidatura żagħżugħa b’saħħitha.

Min-naħa tagħna bħala Żgħażagħ Laburisti, diġà ninsabu ffukati fuq dan, u bdejna bil-ħidma ma’ dawk li esprimew ix-xewqa tagħhom. Aħna se nkunu hemm ta’ għajnuna liż-żgħażagħ kollha biex jibdew dan il-vjaġġ politiku tagħhom, li bih jistgħu jagħtu s-sehem tagħhom.

Uffiċjal Politiku, ŻL

MIGUEL CAUCHI

JO ETIENNE ABELA Ministru

L-ARAZZI FIL-KONKATIDRAL: WAĦDA

L-arazzi ta’ aktar minn 300 sena, li bħalissa jinsabu esibiti fil-Konkatidral ta’ San Ġwann wara restawr li dam 16-il sena u sewa mal€1.3 miljun mill-Fondazzjoni tal-istess Katidral, immexxi mill-Istat u mill-Knisja, huma patrimonju nazzjonali li diffiċli jingħatalhom prezz, anke għax huma uniċi fid-dinja fis-sbuħija u l-kobor tagħhom.

Din li ġejja hi parti mill-istorja ta’ dan il-kapulavur, li kien ġie kkummissjonat mill-Gran Mastru tal-Ordni Ramon Perellos Y Roccaful (1697-1720), bħala rigal lill-Konkatidral. Tul il-ħakma tiegħu f’pajjiżna, dan l-Ispanjol mil-Lingwa ta’ Aragon kien wettaq ħafna iżjed opri kbar.

L-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann ġie f’Malta fl-1530 wara li tkeċċa minn Rodi u l-Imperatur Karlu V kien tah il-Gżejjer Maltin, flimkien ma’ Tripli. Dam imexxi lil pajjiżna sal-1798 meta tkeċċew millFranċiżi.

F’dan iż-żmien kollu ta’ kważi minn 270 sena, Malta ħarġet mill-Medjuevu u daħlet fl-Era Moderna. L-Ordni bidel lil Malta f’ħafna oqsma, l-aktar fl-arkitettura u l-arti. Minn gżejjer vojta u bla ebda interess, ħlief għal ħafna attakki mill-furbani, l-Ordni ġab f’Malta ħafna nies ta’ livell għoli fl-arkitettura u l-arti, fost l-oħrajn, fejn ħallew marka kbira ta’ prestiġju.

Waħda mill-binjiet, bħala eżempju ċar ta’ tali prestiġju, hi proprju dik tal-Konkatidral ta’ San Ġwann fil-Belt Valletta. Dan it-tempju, li nbena mill-Gran

Mastru Jean de la Cassiere (1572-1581) bejn l-1572 u l-1577 hu l-aqwa eżempju ta’ arti kemm f’pajjiżna kif ukoll fid-dinja kollha.

Għalkemm minn barra

l-Katidral għandu għamla sempliċi u aktar jixbah lil xi post militari bl-istil

Manarista tiegħu, kif inhuma

l-Palazz tal-President u l-Berġa

ta’ Aragona u kif kienet l-ewwel

Berġa ta’ Kastilja, minn ġewwa hi storja

oħra u x-xenarju hu totalment differenti.

L-intern tal-Katidral hu teżor artistiku

Barokk uniku b’ħafna aspetti u minbarra

l-arazzi, igawdi minn skultura mill-isbaħ u l-art li hi magħmula kollha minn lapidi dekorattivi li jfakkru persunaġġi li ndifnu hemmhekk. Insibu wkoll pitturi famużi, bla dubju l-aktar waħda magħrufa tkun dik tal-qtugħ ir-ras ta’ San Ġwann, xogħol iċċelebri Caravaggio.

Il-Gran Mastru Perellos

Il-famużi arazzi kienu rigal tal-Gran Mastru Perellos, bħala parti minn konswetudni li kull kavallier li jilħaq f’din l-ogħla kariga jew f’xi kariga għolja oħra fl-Ordni, kien obbli-

gat li jagħti lill-Konkatidral ta’ San Ġwann, li kien il-knisja konventwali tal-Ordni. L-għotja kienet magħrufa bħala l-gioia jew il-bijou Iżda dan il-Gran Mastru ma baqax marbut biss mal-arazzi stupendi ta’ San Ġwann. Fil-fatt, waqt li xi arazzi oħrajn fil-Palazz tal-President huma attribwiti lilu wkoll, matul il-maġisteru tiegħu kien twaqqaf il-Konsolat tal-Baħar fl-1697, inbdew relazzjonijiet diplomatiċi bejn Malta u r-Russja fl-1698, issaħħu d-difiżi madwar il-kosta ta’ pajjiżna, tnediet ġlieda kontra l-abbużi fi ħdan l-Ordni, issaħħet il-flotta navali tal-Ordni, ġiet intensifikata l-ġlieda kontra l-furbani Ottomani u nbnew imħażen fix-Xatt tal-Belt.

Fl-1707 kien ukoll qabbad lill-arkittet Taljan Romano Carapecchia biex jorganizza mill-ġdid is-sistema tad-drenaġġ fil-Belt Valletta. Hu kien ukoll bena żewġ residenzi fil-kampanja, waħda fl-inħawi ta’ Raħal Ġdid u oħra fiż-Żejtun.

Is-sinifikat tal-arazzi ta’ San Ġwann

Dawn l-arazzi jikkonsistu f’29 biċċa, b’sebgħa minnhom li jirrappreżentaw partijiet mill-ħajja ta’ Ġesù Kristu u sebgħa oħrajn jissimbolizzaw lill-Knisja Kattolika u l-fidi

Kristjana b’dawn is-suġġetti:

1) Il-Lunzjata

2) It-Twelid ta’ Ġesù

3) L-Adorazzjoni tal-Maġi

4) Id-Dħul f’Ġerusalemm

5) L-Aħħar Ċena (ritratt fuq lemin)

6) Il-Kruċifissjoni

7) Il-Qawmien

8) L-Erba’ Evanġelisti

9) It-Twaqqif tal-Festa ta’ Corpus Christi

10) Ir-Rebħa tal-Karità

11) Ir-Rebħa tal-Knisja Kattolika

12) Ir-Rebħa tal-Fidi

13) Ir-Rebħa tas-Sewwa

14) Il-Qerda tal-Ereżija

Erbatax oħrajn jikkonsistu f’figuri tas-Salvatur, il-Madonna, San Pawl u l-Appostli.

L-aħħar wieħed hu dak tal-Gran Mastru Perellos innifsu fejn jidher bilqiegħda fuq it-tron. Fuq ġenb minnhom għandu anġlu qed jindirizza lill-foqra bħala simbolu talkarità u fuq in-naħa l-oħra figura fl-armatura militari bix-xabla f’idejh jissimbolizza l-vittorja, waqt li qed iżomm Mislem b’ka-

tina, b’simbolu tal-missjoni bħala dover ta’ ospitalieri L-arazzi kienu nħietu u l-ħarir fi Brussell, il-Bel jodu Barokk mill-kumpanija Vos, li kienet tinseġ Wiġi XIV ta’ Franza, li r-“Re Xemx”. Ħafna minnhom kienu Peter Paul Rubens filminga kienet fl-aqwa minn dan tal-aħħar. iddisinjati minn Mattia u hu maħsub li kien probabbilment għal ura ta’ Perellos.

Jirriżulta li Preti (inset biex jiddiskuti personalment ħol artistiku u l-Gran ħallaslu personalment vjaġġ.

Minkejja dan, Preti ma rax dan il-kapulavur mum, għax kien laħaq Ix-xogħol elaboruż ġie jiswa mhux inqas 40,000 Skud Ruman mat-tliet snin biex

Kitba u riċerka ta’

DAVID BARTOLO

L-arazzi huma xogħol uniku llum b’disinn ta’ Mattea Preti, li baqa’ qatt ma rahom jitlestew

WAĦDA BISS MILL-OPRI TA’ PERELLOS

tal-missjoni tal-Kavallieri ospitalieri u tal-kruċjati. nħietu bis-suf tan-nagħaġ il-Belġju, fi żmien il-Permill-kumpanija ta’ Judcos de uffiċjalment għar-Re kien magħruf bħala

kienu ddisinjati minn fil-ħabta li l-arti Fjamtagħha u ddominata

L-arazzi l-oħrajn ġew Mattia Preti (1613-1699) kien responsabbli wkoll dik fejn hemm il-fig-

inset) kien mar Brussell personalment dan ix-xogl-Gran Mastru kien personalment għallPreti xorta il-kapulavur mitlaħaq miet.

elaboruż kien inqas minn u ħadu tlestew. Il-

proċess kien jinkludi li diversi persuni jinsġu partijiet żgħar kull wieħed u wara dawn jingħaqdu flimkien. Kull wieħed mill-arazzi għandu fuqu l-inizjali “J.D.S” għal De Vos u għandhom ukoll il-marka ta’ Brussell u l-arma tal-Gran Mastru Perellos. Fit-total tagħhom dawn ilaħħqu d-daqs ta’ 715-il metru kwadru.

Jirriżulta li waslu f’Malta fi Frar tal-1702, probabbilment fis-7 ta’ dak ix-xahar, u kien ħa ħsieb l-arranġamenti neċessarji l-Kappillan Konventwali Dun Jean-Baptiste Brix.

Għal ħafna żmien dawn l-arazzi kienu mitluqin u bdew iġarrbu diversi ħsarat. Fl-1878 kien sar l-ewwel restawr tagħhom mill-ispeċjalista tal-insiġ Luigi Palmieri minn Napli, li kien jgħix f’pajjiżna, u kien

ħ mel dan ix-xogħol fil-Konkatidral stess, anke jekk il-proċess kien ħoloq xi kontroversji u kritika.

F’Jannar tal-1957 il-UNESCO bagħtet tim ta’ esperti biex jaraw l-istat ta’ dawn l-arazzi u kien sar rapport dwarhom u dwar l-arazzi fil-Palazz tal-President. Kien ġie konkluż li x-xogħol li sar minn Palmieri

kien salva dan it-teżor artistiku. Sentejn wara, tnejn mill-arazzi ttieħdu għal restawr ġdid u kienu ngħażlu dawk l-aktar li kellhom ħsarat.

Fil-passat l-arazzi kienu jiddendlu tliet darbiet fis-sena, għall-Għid, matul Ġunju għall-festi ta’ San Ġwann, l-Imnarja, Pentecoste u Korpus, u għal żmien il-Milied. Kienu jiddendlu wkoll waqt xi ċelebrazzjoni partikolari, bħal xi ġublew tal-Papa jew ta’ xi rjali. L-aħħar darba qabel illum li kienu ddendlu kien waqt iż-żjara tal-Papa Ġwanni II f’Mejju tal-1990.

Ta’ min jgħid li, bejn l-1977 u l-1980, ilPosta ta’ Malta kienet ħarġet erba’ set tijiet ta’ bolol bl-arazzi tal-Konkatidral.

Arazzi oħrajn

Meta l-Kavallieri ġew Malta, għamlu l-Birgu l-bażi tagħhom u l-Knisja ta’ San Lawrenz bħala l-Knisja Konventwali. Fiha dendlu l-arazzi li kienu ġabu magħhom minn Rodi, rigal tal-Gran Mastru Peter d’Aubusson (1476-1503).

Sfortunatament dawn kienu nqerdu kom pletament meta din il-knisja nħarqet flGħid tal-1532.

Sett ieħor ta’ arazzi li ġie kkummissjonat minn Perellos jinsab fil-Palazz tal-President. Dawn saru fl-1708 u nħolqu mill-famuża fabbrika tal-Gobelin f’Pariġi. Dawn jikkonsistu f’xeni tan-natura eżotika tal-Punent tal-Indi. Għal żmien twil bejn l-1921 u l-1976 fis-sala fejn jinsabu l-arazzi kien jitlaqqa’ l-Parlament Malti (taħt).

L-IMPORTANZA FL-IŻVILUPP

permezz ta’ leġiżlazzjoni u qafas regolatorju jinħoloq ambjent fuq livell lokali li jwassal lill-Kunsilli Lokali jgawdu minn livell sodisfaċenti ta’ awtonomija fl-eżerċitazzjoni tad-dmirijiet u tar-responsabbiltajiet permezz ta’ riżorsi professjonali ikbar u aħjar. Il-kwalità fil-governanza lokali toħroġ ukoll fir-relazzjonijiet u fil-komunikazzjoni ma’ entitajiet oħra pubbliċi, mal-komunità kummerċjali u mar-residenti, li bosta drabi huma dipendenti fuq riżorsi għad-dispożizzjoni tal-Kunsill Lokali.

Sur Editur, Wisq drabi l-fomm ifut il-qalb, Sur Editur! Hekk kienet tgħid nannti, Alla jagħtiha l-glorja tal-ġenna. U ma jistax ikun hemm qawl li jiddeskrivi aħjar lil dawn tal-partit tagħhom. Ħafna eloġji u dlik bixxemgħa, qaddisin u santi, imma l-ħdura li għandhom f’qalbhom, Alla għad irid joħloq.

Il-parteċipazzjoni tar-residenti fid-deċiżjonijiet li jolqtu b’mod dirett u indirett il-kwalità talħajja tagħhom hija fundamentali għall-iżvilupp sostenibbli.

Dan il-bżonn huwa partikolarment importanti u rilevanti fuq livell lokali, fejn ir-resident joqgħod u jaħdem, fejn servizzi bażiċi jiġu offruti u fejn l-intrapriżi jinbtu u jissaħħu.

Ir-residenti allura għandhom interess komuni biex jiġu stabbiliti miri u biex isir xogħol konġunt sabiex jinstabu soluzzjonijiet, partikolarment għal servizzi aħjar u aktar effiċjenti, għal tqassim ta’ riżorsi aktar bilanċjati, għal integrazzjoni soċjali iktar bilanċjata, għal aktar akkontabbiltà u trasparenza f’entitajiet pubbliċi, inklużi mekkaniżmi ta’ responsabbiltà u akkontabbiltà.

Bil-vantaġġ li huwa konstantement viċin ir-resident, il-Kunsill Lokali iktar minn kull istituzzjoni oħra għandu jkollu r-responsabbiltà u l-obbligu li jitkellem f’isem ir-resident, li jimmobilizza s-soċjetajiet ċivili u fuq kollox ikun katalist tal-bidla.

Dan speċjamnet f’kuntest ta’ effiċjenza ikbar fl-amministrazzjoni pubblika, fl-iżvilupp aktar inklużiv, fir-relazzjonijiet ta’ għaqdiet tarraħal, għaqdiet mhux governattivi u organizzazzjonijiet oħra u għal soluzzjonijiet u għajnuna għal sfidi urġenti li jiffaċċjaw il-komunitajiet lokali. Dawn l-isfidi jinkludu l-esklużjoni soċjali, l-immigrazzjoni, il-faqar, nuqqas ta’ infrastruttura bażika u aċċess, urbanizzazzjoni mgħaġġla, sigurtà pubblika u problemi relatati ma’ vjolenza, abbuż, u nuqqas ta’ infurzar. Dan biex ma nsemmux l-effetti negattivi tat-tibdil tal-klima.

Governanza Lokali ta’ kwalità hija neċessarja biex jiġi assigurat żvilupp sostenibbli ekwu, b’ġid li jitqassam ma’ kulħadd, u tassigura wkoll proċess ta’ żvilupp effettiv u inklużiv.

Il-kwalità ta’ governanza tajba hija primarjament riżultat ta’ rieda politika mill-Gvern Ċentrali sabiex

It-tisħiħ tas-servizz pubbliku fuq livell lokali, permezz ta’ estensjoni tal-istess servizzi permezz tal-Kunsill Lokali, għandhom jiġu akkumpanjati b’tisħiħ fl-istrutturi governattivi lokali u investiment ikbar fl-amministrazzjoni u fil-kapaċitajiet tar-riżorsi umani.

Bl-istess mod għandhom jiġu msaħħa l-entitajiet l-oħra lokali li għandhom il-kapaċità u s-saħħa li jitolbu l-ikbar trasparenza u responsabbiltà. Għandu jiġi assigurat ukoll li l-Kunsilli Lokali jkollhom l-għodda u l-inċentivi meħtieġa biex jagħtu rendikont tal-ħidma tagħhom filħin u bl-akbar trasparenza possibbli lir-residenti tagħhom.

Dan għax f’kuntest ta’ prinċipju ta’ sussidjarjetà il-Gvern Ċentrali għandu jippromwovi r-rwol attiv tal-Kunsilli Lokali bħala awtorità governattiva li għandha sehem importanti u attiv fit-tfassil ta’ policies għal żvilupp nazzjonali u awtorità li tista’ tieħu deċiżjonijiet tagħha f’kuntest lokali bl-akbar livell ta’ trasparenza u akkontabbiltà għall-aqwa servizz ta’ kwalità fil-komunità.

Dan it-tisħiħ iwassal għal kontribuzzjoni u żvilupp lokali akbar f’oqsma bħall-ġustizzja soċjali, drittijiet umani u ugwaljanza, komunitajiet attivi, sehem ikbar tan-nisa, żgħażagħ u anzjani fil-komunità.

Il-parteċipazzjoni tagħhom fuq livell soċjali u politiku, il-ħarsien ambjentali, il-pjan urban lokali, l-introduzzjoni u l-implimentazzjoni tat-teknoloġija favur immaniġġjar aħjar u iktar effiċjenti, immaniġġjar ta’ mobbiltà sostenibbli, ħarsien u żvilupp ta’ assi pubbliċi jagħtu sens qawwi ta’ parteċipazzjoni u appartenenza. Dan kollu jrid isir bi trasparenza u akkontabbiltà, flimkien mal-entitajiet, mas-soċjetajiet u mal-assoċjazzjonijiet pubbliċi.

Dan huwa qafas ta’ żvilupp territorjali li huwa kkaratterizzat minn approċċ li jibda minn isfel u bi proċess fit-tul. Dan sabiex jifforma parti minn strateġija ta’ implimentazzjoni nazzjonali tal-Gvern Ċentrali. Gwidata mill-Kunsilli Lokali, din is-sistema territorjali għandha twassal għal titjib fil-kwalità tal-ħajja tar-residenti u tas-saħħa tagħhom.

Issa għalfejn qed ngħid hekk, Sur Editur? Ħa ngħidlek jien. Hemm skoss tagħhom li fetħu għajnejhom u qed jaraw li l-partit tagħhom spiċċa fix-xejn. Mhux biss għax għandu politika tal-kakka, imma għax hemm ponn nies li ħakmuh u jmexxuh huma. U ġabuh mandra. Irmied. U għalhekk ma jridux jafu aktar b’dan il-partit.

Skont l-Istilla ta’ Simon il-Busuttil, Salvu l-Mallia, dawk li jivvutaw għalina għandhom jiġu interdettjati miċ-ċittadinanza. U magħhom, allura skont dan il-ħsieb intelliġenti u mirqum anki dawk li telqu lillpartit tagħhom u qed jaħdmu għal pajjiżna.

Fosthom Ian l-Ispiteri, li kien Sindku tal-partit tagħhom ta’ Ħal Balzan u kien irreżenjalhom u telaqhom. U Anne Marie l-Muscat Fenech Adami li pprovaw iwarrbuha ’l barra mill-partit tagħhom u lil Ray ilBondin li kien kandidat tal-partit tagħhom. Issa għax dawn ingħataw xi inkarigu, u aċċettaw li jaħdmu għal pajjiżna, balleċ, tathom ġewwa sew. Indannaw.

Dawk li jaħsbu li huma l-krema tal-ġurnaliżmu, tax-Shit News, fetħu l-kanuni fuqhom. Għax dawn hekk, Sur Editur. Kontra kull min imiss mal-Gvern jew mal-partit tagħna. U attakkawhom xi ħaġa ta! Biex iħammġuhom. Għax se jaħdmu għal pajjiżna.

Ara naqra kif inhuma dawn il-qatta ħodor, Sur Editur. Aħseb u ara, bħalma ngħid dejjem, x’jagħmlu lilna l-Laburisti. Imma nsomma.

Taf kif iridu jirbħu dawn, Sur Editur? Billi jipprovaw jimminaw lil tagħna. U minkejja l-verità, ikomplu jegħrqu fil-gideb. Deħlin u ħerġin fil-qorti u għand il-Kummissarju biex jordnawlhom jinvestigaw lillpolitiċi tagħna. L-aħħar waħda kien fiha farsa sħiħa. Marru flimkien Bernard il-Grech u Adrian id-Delia, jordnaw lill-Kummissarju biex jinvestiga lill-Prim tagħna. O Ġesù!

Kien fihom għaxqa, deħlin u ħerġin mid-Depot tal-Pulizija e! Apparti li huma u deħlin kienu qishom wiċċ laskri! Marru jitkarrbu għand dak li jgħidu li m’għandhomx fiduċja fih u ma tgħaddix ġurnata li hija ġurnata li ma jirredikolawhx. Imbagħad marru għandu u ordnawlu jinvestiga lil Bertu tagħna. U morru sibu passatemp sura, x’kull waħda!

Sewwa qalulu tagħna, li t-talba li għamel dan Bernard il-Grech dwar il-Prim Ministru, biex jitressaq quddiem il-Qrati Kriminali u jintbagħat il-ħabs, mhi xejn għajr talba ta’ Kap tal-Oppożizzjoni li jaf li kulma jmur qed isir iktar irrelevanti.

X’kull waħda wkoll. Hekk iridu jirbħu l-gvern dawn il-qatta intamati. Issa biex tisma’ lil Melda tiegħi tiżbroffa, ci vuole ta! Għamlet waħda bħalhom din il-ġimgħa. Ħa nispjegalek, Sur Editur. Mela Melda tiegħi waħda minn dawk li kull filgħodu tisma’ l-quddiesa fuq it-televixin, f’nofsinhar tgedwed l-Angelus, qabel torqod tirreċta xi posta rużarju, għandha xi nofs tużżana qlub ta’ Ġesù u ta’ Marija bix-xemgħa quddiemhom, u anki waħda ta’ Ġuża Bugeja għandha. Id-dar tagħna qisha kappella ġabitha.

Mela din il-ġimgħa qiegħed nagħlef lill-kanarin fil-bitħa u smajt dulluvju ta’ kliem ħażin. Ikolli ngħid ġibdet xi waħda, għax ix-xemgħat ta’ quddiem is-santi ta’ fuq il-pożaplatti biswit il-bieb tal-bitħa rajthom inemnmu.

“X’ġara Meld?” staqsejtha.

“U mhux dan il-mitruħ minn gerżumtu! Skont l-għaref xejn mhu qed nagħmlu tajjeb aħna. Maqdar ir-riforma tal-kunsilli, qal li fallejna filLiġi tal-Pjattaforma, li aħna m’aħna qed nagħmlu xejn għall-ħaddiema, li ttraskurajna lil Għawdex, li liż-żgħażagħ mhux qed nagħtuhom opportunitajiet, li l-pensjonanti abbandunajniehom. Imbagħad ħareġ b’waħda mimlija għerf, għax qed jgħid li l-Gvern ma jafx kemm hawn bżonn latrini pubbliċi f’Malta. Ara kemm huma mesħa vojta dawn l-imbeċilli!”

Ma tatnix nifs.

Għad-dieħla!

President Sezzjoni Kunsilliera PL

MARIO FAVA

ST MICHAEL HOSPICE QRIB

L-AĦĦAR STADJU TIEGĦU

Hospice Malta ħabbret li l-proġett tagħha ta’ St Michael Hospice qed joqrob lejn l-aħħar stadji tat-tlestija tiegħu. Il-binja l-ġdida, li se ssir il-post ewlieni għall-istess organizzazzjoni, se tkompli ssaħħaħ is-servizzi paljattivi tal-komunità diġà stabbiliti biż-żieda ta’ servizzi in-patient u servizzi mtejba ta’ terapija ta’ matul il-jum, biex tingħata kura paljattiva aktar komprensiva. Il-parti edukattiva ta’ Hospice se tissaħħaħ ukoll, u fil-fatt se tiftaħ ħafna opportunitajiet għall-bdil ta’ għarfien ma’ Hospices oħrajn madwar l-Ewropa u lil hinn.

Sentejn ilu, il-Prim Ministru Robert Abela kien ħabbar il-finanzjament ta’ €8 miljun mill-Istat għal dan ilproġett nazzjonali f’Santa Venera, li hu amministrat minn Hospice Malta.

Din il-binja ngħatat lil Hospice Malta mill-Knisja biex tinbidel fi sptar tal-ewwel xorta tiegħu li, fost l-oħrajn, jilqa’ fih pazjenti li jeħtieġu kura paljattiva.

F’diskors eżatt qabel ġie ffirmat ilftehim ta’ finanzjament multimiljunarju, il-Prim Ministru Robert Abela kien qal li “b’dak li qed isir illum, il-Gvern qed ikompli jinvesti fin-nies, anke biex f’mumenti diffiċli, il-pazjenti u qrabathom jkunu fl-aqwa ambjent jagħtu s-sostenn lil xulxin.”

Hu kien innota kif, bl-investiment li ġej mill-Fond Nazzjonali għall-Iżvilupp Soċjali (NDSF), il-Gvern qed jipprova jtaffi ftit mill-piż ta’ Hospice Malta li f’kull sena tgħin 1,300 familja. Semma kif f’Malta hawn qasam tas-saħħa li joffri l-aqwa servizzi u din il-binja l-ġdida se tkompli żżid dawn is-suċċessi f’wieħed mill-aktar setturi kruċjali tal-pajjiż. “Dan ilproġett se jbiddel kompletament il-kura paljattiva f’Malta minn dak kif nafuha sal-lum,” kien iddikjara l-Prim Ministru fl-indirizz tiegħu.

Il-proġett, li ngħata €8 miljun mill-Istat, se jbiddel għalkollox il-kura paljattiva minn kif nafuha

Il-manifest elettorali Laburista wkoll wiegħed li l-Gvern ikompli jaħdem id f’id ma’ NGOs simili biex tingħata kura paljattiva tal-ogħla livell, inkluż bix-xiri ta’ aktar apparat mediku u spejjeż relatati ma’ ħaddiema, fost oħrajn.

Fi stqarrija din il-ġimgħa, Hospice Malta qalet li, fil-parti tal-in-patient, ilkmamar qed jiġu ddisinjati biex jipprovdu l-kura medika kollha meħtieġa f’ambjent kalm u paċifiku, spazju adegwat

I ieħeb

mal-Partit Laburista

Parti mill-binja li għaddejja minn ristrutturar qawwi biex tospita l-ewwel sptar ta’ kura paljattiva

biex il-qraba jakkumpanjaw lill-pazjent meta jkun meħtieġ.

Il-pazjenti se jkunu qed jutilizzaw din it-taqsima għal soġġorni qosra, skont kriterji stabbiliti. St Michael Hospice se jinkludi wkoll ġonna u btieħi kbar fuq barra li qed jiġu mibdulin f’żoni ta’ rilassament għall-pazjenti biex jagħmlu użu minnhom.

Il-bini l-ġdid se jinkludi uffiċċji għattim ta’ Hospice, li jiġbor flimkien il-professjonisti, il-maniġment u l-membri kollha tat-tim taħt saqaf wieħed. Min-

barra hekk, iċ-ċentru edukattiv se jkun qed ikompli jippermetti lil Hospice biex tospita konferenzi, kif ukoll sessjonijiet ta’ taħriġ edukattiv, hekk kif il-post se jkun mgħammar b’teknoloġija moderna u kapaċità li jospita sa 140 delegat.

L-organizzazzjoni qalet li ċ-ċentru se jkun disponibbli wkoll għall-użu minn organizzazzjonijiet oħrajn.

Waqt li s-servizzi kollha tagħha huma bla ħlas, Hospice Malta tfittex għajnuna minn individwi u negozji biex tkun tista’ tkompli bil-qadi tagħha b’risq dawk li l-aktar għandhom bżonnha. Persuni li jixtiequ jappoġġjaw il-proġett St Michael Hospice jistgħu jagħtu donazzjoni jew jagħmlu kuntatt biex jaraw kif jistgħu jagħmlu differenza.

L-organizzazzjoni rrapportat kif każ partikolari ta’ altruwiżmu ġeneruż mill-komunità, hu dak tas-Sinjura Linda Fryer minn Għawdex, li s-sena l-oħra ngħaqdet ma’ Hospice Malta għal kampanja bl-isem ‘Live it Now’ u rnexxielha tiġbor appoġġ mir-Renju Unit, l-Afrika t’Isfel u l-Istati Uniti, fost oħrajn, biex flimkien ma’ 400 persuna minn Għawdex u Malta fosthom tfal u staff minn żewġ skejjel, negozji lokali u artisti lokali u nġabru ftit aktar minn €16,500.

Din l-inizjattiva wkoll rebħitha nomina għall-ewwel edizzjoni tal-Pride of Gozo Awards, li jirrikonoxxu residenti Għawdxin li jagħmlu ħilithom biex jgħinu lill-komunità.

Kenneth Delia, Kap Eżekuttiv ta’ Hospice Malta, filwaqt li rringrazzja lis-Sinjura Fryer għall-appoġġ tagħha, qal li “l-fondi huma kritiċi fl-appoġġ talproġett il-ġdid ta’ Hospice, speċifikament għall-pazjenti u l-qraba li jakkumpanjawhom f’dawn il-mumenti diffiċli, fl-In-patient Unit.”

Is-Sinjura Fryer qasmet ukoll l-entużjażmu tagħha għall-proġett il-ġdid ta’ Hospice u qalet li “hu tassew inkoraġġanti li tara b’għajnejk stess li l-proġett ta’ St Michael Hospice jinsab ftit passi biss ’il bogħod milli jiftaħ il-bibien tiegħu u jibda jagħti servizz lill-komunità. Nixtieq inħeġġeġ lil oħrajn biex jingħaqdu u jorganizzaw avvenimenti ta’ ġbir ta’ fondi biex b’hekk jikkontribwixxu b’mod attiv u jappoġġjaw lill-NGO ħalli tkun tista’ tkompli taqdi lil dawk li l-aktar għandhom bżonnha.”

Għal aktar tagħrif dwar ħidmet Hospice Malta, wieħed jista’ jikkuntattja lill-organizzazzjoni fuq l-indirizz elettroniku info@hospicemalta.org jew iċempel fuq in-numru 21440085.

www.partitlaburista.org

5160 2034 - €10

SMS fuq 50619275 - €11.65

(Niżżel isem, kunjom u ID tal-persuna)

IL-MUMMJI EĠIZZJANI

Meta llum il-ġurnata nitkellmu fuq il-mummji, insibu lil min jiskanta, l-aktar għax din kienet sengħa ta’ preservazzjoni tal-katavri u kienet imħaddma mill-qassisin. Il-mummifikazzjoni tmur lura għal madwar 3,000 sena. Għall-ewwel kienu l-kbarat u l-mexxejja Eġizzjani li jagħmluhom f’mummji u magħhom kienu jidfnu bosta oġġetti li setgħu jużaw fil-Ħajja ta’ wara. Din id-drawwa nqatgħet meta r-Rumani rebħu lill-Eġittu u aktar tard meta qabad l-art il-Kristjaneżmu.

Minn CHARLES B. SPITERI

Il-mummifikazzjoni hu l-isem li ngħata għall-metodi ta’ bbalzmar jew trattament talġisem mejjet, li użaw l-Eġizzjani tal-qedem. Bl-użu ta’ proċessi speċjali, l-Eġizzjani neħħew l-umdità kollha mill-ġisem, u ħallew biss forma mnixxfa li ma titmermirx faċilment. Għar-reliġjon tagħhom kien importanti li jippreservaw il-ġisem mejjet bl-aktar mod possibbli. Tant kellhom suċċess, li sal-lum nistgħu naraw il-ġisem mummifikat ta’ Eġizzjan u jkollna idea tajba ta’ kif kien jidher fil-ħajja, 3,000 sena ilu.

Mummifikazzjoni aċċidentali

Il-mummifikazzjoni kienet ipprattikata matul il-biċċa l-kbira tal-istorja Eġizzjana bikrija. L-ewwel mummji minn żminijiet preistoriċi probabbilment kienu aċċidentali. B’kumbinazzjoni, ramel niexef u arja (billi l-Eġittu kważi m’għandu l-ebda xita li tista’ titkejjel) ippreservaw xi iġsma midfunin f’ħofor baxxi mħaffra fir-ramel.

Madwar is-sena 2600 qabel Kristu, matul ir-Raba’ u l-Ħames Dinastiji, l-Eġizzjani x’aktarx bdew jimmummifikaw lill-mejtin intenzjonalment. Il-prattika kompliet u żviluppat għal aktar minn

2,000 sena, fil-Perjodu Ruman, madwar is-sena 30 qabel Kristu, sa 364 wara Kristu. Fi kwalunkwe perjodu, il-kwalità tal-mummifikazzjoni varjat, skont il-prezz imħallas għaliha. L-aħjar mummji mħejjija u ppreservati huma mit-18 sal20 Dinastiji tar-Renju u jinkludu dawk ta’ Tutankhamun u faragħuni oħrajn magħrufin. U hawn se nittrattaw il-proċess ġenerali ta’ dan il-perjodu.

Il-proċess tal-mummifikazzjoni kien jieħu 70 jum. Qassisin b’ħiliet speċjali kienu jaħdmu bħala balzmaturi, jittrattaw u jgeżwru l-ġisem. Lil hinn mill-għarfien tar-ritwali u t-talb marbut magħhom, li kellhom isiru f’diversi stadji, il-qassisin kellhom bżonn ukoll għarfien dettaljat tal-anatomija tal-bniedem.

Tneħħija tal-intern

L-ewwel pass fil-proċess kien it-tneħħija tal-partijiet interni kollha li jistgħu jitmermru f’ħin qasir. Il-moħħ kien jitneħħa billi bir-reqqa kollha kienu jiddaħħlu strumenti speċjali, fosthom ganċ ’il fuq mill-imnifsejn sabiex jinġibdu l-biċċiet tat-tessut tal-moħħ.

Kienet tkun operazzjoni delikata, waħda li faċilment setgħet tisfigura lill-wiċċ.

L-ibbalzmaturi mbagħad

ineħħu l-organi taż-żaqq u tas-sider permezz ta’ qatgħa li ġeneralment issir fuq in-naħa tax-xellug taż-żaqq. F’postha kienu jħallu biss il-qalb, u dan minħabba li kienu jemmnu li hi ċ-ċentru tal-essri u tal-intelliġenza tal-persuna.

L-organi l-oħra kienu jkunu ppreservati separatament, bl-istonku, il-fwied, il-pulmun, u l-imsaren jitqiegħdu f’kaxxi jew vażetti speċjali llum imsejħa vażetti kanopiċi. Dawn kienu jispiċċaw midfunin mal-mummja. Aktar tard, dawn l-interjuri kienu jkunu trattati, imgeżwra u mqegħdin lura fil-ġisem tal-mummja li tkun. B’riżultat ta’ dan, vażetti kanopiċi mhux użati baqgħu jagħmlu parti mir-ritwali taddfin.

Tneħħija tal-umdità

Minn dan il-proċess, il-balzmaturi kienu jneħħu l-umdità kollha mill-ġisem. Dan jagħmluh billi jiksu l-ġisem b’tip ta’ melħ li għandu proprjetajiet kbar ta’ tnixxif, u billi jqiegħdu pakketti minnu addizzjonali fil-ġisem.

Meta l-ġisem ikun nixef għalkollox, il-balzmaturi jneħħu l-pakketti interni u jaħslu b’mod ħafif fuq il-ġisem. Ir-riżultat kien jispiċċa jkun il-forma umana niexfa ħaf-

na iżda rikonoxxibbli. Biex il-mummja tidher aktar ħajja, partijiet mgħarrqin tal-ġisem kienu jimtlew bi bjankerija u materjali oħrajn u jiġu inseriti għajnejn foloz.

Imbagħad jibda t-tgeżwir. Kull mummja kien ikollha bżonn mijiet ta’ jardi ta’ għażel. Il-ġisem kien jiddawwar birreqqa bi strixxi twal mill-istess għażel. Dan ix-xogħol kienu jagħmluh ukoll is-saċerdoti.

Xi drabi kienu saħansitra jgeżwru kull saba’ u sieq separatament qabel ma jgeżwru l-id jew is-sieq kollha. Sabiex il-mejtin ikunu protetti minn inċidenti, fost it-tgeżwir, talb u kliem maġiku miktub fuq xi strixxi tal-għażel, kienu jitqiegħdu l-amuleti. Ħafna drabi l-qassisin kienu jqiegħdu maskra tal-wiċċ tal-persuna bejn is-saffi ta’ faxex tar-ras.

F’diversi stadji l-forma ġiet miksija b’reżina sħuna u t-tgeżwir reġa’ beda għal darb’oħra. Fl-aħħar, il-qassisin igeżwru wkoll is-sodda bid-drapp u jqiegħdu l-katavru fuqha.

Ħtiġiet għall-ħajja ta’ wara

B’hekk, il-mummja kienet tkun kompluta. Is-saċerdoti li jippreparawha ma kinux l-uniċi impenjati matul dan iżżmien kollu. Għalkemm ġen-

eralment it-tħejjija tal-qabar kienet tkun inbdiet ħafna qabel il-mewt attwali tal-persuna, mal-mewt ried isir kollox ta’ malajr u l-artiġjani, il-ħaddiema u l-artisti kellhom jaħdmu f’ħin limitat. Kien hemm ħafna ħwejjeġ x’jitqiegħdu fil-qabar, għax kienu jemmnu li l-persuna mejta seta’ jkollha bżonnhom fil-ħajja ta’ wara.

Kienu jitlestew ta’ malajr l-għamara u statwetti kif ukoll pitturi ta’ xeni reliġjużi jew ta’ kuljum mal-ħitan; u listi ta’ ikel jew talb. Permezz ta’ proċess maġiku, dawn il-mudelli, stampi u listi jsiru l-ħaġa reali meta meħtieġa fil-ħajja ta’ wara. B’hekk kollox kien ikun lest għall-funeral.

Bħala parti minn din iċ-ċelebrazzjoni, il-qassisin kienu jagħmlu riti reliġjużi speċjali fid-daħla tal-qabar. L-aktar parti importanti taċ-ċerimonja kienet imsejħa l-‘Ftuħ tal-Ħalq’. Qassis kien imiss diversi partijiet tal-mummja bi strument speċjali għax kienu jsostnu li dawk il-partijiet talġisem ‘jinfetħu’ għas-sensi li jitgawdew fil-ħajja u meħtieġa fil-ħajja ta’ wara.

Kienu tal-fehma li billi jintmess l-istrument mal-ħalq, il-persuna mejta setgħet terġa’ tibda titkellem u tiekol. Meta jitlesta dan ir-rit, il-mummja kienet tkun lesta għall-vjaġġ

Mummja fl-għażel

tagħha lejn il-ħajja ta’ wara. Hi titqiegħed fit-tebut tagħha, jew it-twiebet, fil-kamra taddfin u l-entratura kienet tiġi ssiġillata.

Imħabba għall-ħajja

Prattiċi ta’ dfin elaborati bħal dawn jistgħu jissuġġerixxu li l-Eġizzjani kienu mħassba ferm mill-ħsibijiet li tikkaġuna l-mewt. Għall-kuntrarju, minn kmieni, huma kienu jibdew jagħmlu pjani għall-mewt tagħhom, minħabba l-imħabba kbira li kellhom għall-ħajja. Ma setgħu jaħsbu fl-ebda ħajja aħjar mill-preżent, u riedu jkunu ċerti li din se titkomplielhom wara l-mewt fuq din l-art.

Imma għaliex kienu jippreservaw il-ġisem? L-Eġizzjani kienu jemmnu li l-ġisem mummifikat kien id-dar għal din ir-ruħ jew l-ispirtu. Jekk il-ġisem kien jispiċċa jinqered, l-ispirtu jista’ jintilef. L-idea ta’ ‘spirtu’ kienet kumplessa u tinvolvi verament tliet spirti: il-ka, ba, u akh.

Il-ka, ‘doppju’ tal-persuna, kien jibqa’ fil-qabar u kellu bżonn l-offerti u l-oġġetti hemmhekk. Il-ba, jew

‘ruħ’, kienet ħielsa li tittajjar mill-qabar u terġa’ lura lejh. U kien l-akh, forsi tradott bħala ‘l-ispirtu’, li kellu jivvjaġġa minn taħt id-dinja għall-ġudizzju finali u d-dħul għall-ħajja ta’ wara. Għall-Eġizzjani, it-tlieta kienu essenzjali.

Ġeneralment wara l-mewt, il-faragħuni tal-Eġittu kienu jispiċċaw imummifikati u midfunin f’oqbra elaborati. Ta’ spiss, kemm il-membri tan-nobbli u l-uffiċjali kienu jirċievu l-istess trattament. Magħhom kienu jiżdiedu wkoll numru ta’ nies komuni. Madanakollu, il-proċess kien wieħed li jiswa l-flus, lil hinn mill-mezzi ta’ ħafna.

Annimali mmummifikati

Għal raġunijiet reliġjużi, xi annimali wkoll kienu jispiċċaw mummifikati. Il-barrin sagri mid-dinastiji bikrija kellhom iċ-ċimiterju tagħhom f’Sakkara. Il-babuni, il-qtates, l-għasafar, u l-kukkudrilli, li wkoll kellhom sinifikat reliġjuż kbir, ġieli kienu jkunu mummifikati, speċjalment fid-dinastiji ta’ wara.

Kittieba tal-qedem, xjenzjati moderni, u l-mummji nfus-

hom, ilkoll jgħinuna nifhmu aħjar il-proċess tal-mummifikazzjoni Eġizzjana u l-kultura li kienet teżisti fiha. Ħafna minn dak li nafu dwar il-proċess attwali hu bbażat fuq il-kitbiet ta’ storiċi tal-bidu, bħal Erodotu, li rreġistra bir-reqqa l-proċess matul il-vjaġġi tiegħu lejn l-Eġittu f’madwar l-450 qabel Kristu. L-arkeologi tal-lum u speċjalisti oħrajn qed iżidu dan l-għarfien. L-iżvilupp tarraġġi-X issa jagħmilha possibbli li l-mummji jitteħdilhom X-ray mingħajr il-ħtieġa li jinqered it-tgeżwir elaborat ta’ barra.

Billi jistudjaw ir-raġġi-X jew jagħmlu awtopsji fuq iġsma mhux imgeżwra, l-esperti qed jitgħallmu aktar fuq il-mard li kienu jbatu bih l-Eġizzjani u l-kura medika li kienet tingħatalhom u li kellhom għad-dispożizzjoni tagħhom. Idea aħjar tat-tul medju u tal-ħajja li għadddew, tinkiseb mill-istudju tal-għadam. Permezz tas-sejba tal-età tagħhom mal-mewt, l-ordni u d-dati tar-rejiet Eġizzjani jsiru ftit aktar ċari.

Anke rabtiet ta’ parentela fil-linja rjali jistgħu jiġu

Il-proċess tal-mummifikazzjoni kien jieħu 70 jum.

Qassisin b’ħiliet speċjali kienu jaħdmu bħala balzmaturi, jittrattaw u jgeżwru l-ġisem. Lil hinn mill-għarfien tar-ritwali u t-talb marbut magħhom, li kellhom isiru f’diversi stadji, il-qassisin kellhom bżonn ukoll għarfien dettaljat tal-anatomija tal-bniedem

ssuġġeriti mix-xebh impressjonanti jew min-nuqqas ta’ xebh fil-kranji tal-faragħun li ġew wara xulxin. Minkejja li għaddew eluf ta’ snin, il-mummji għadhom ikellmuna.

Tmiem tal-mummifikazzjoni

Insibu li l-mummifikazzjoni

Eġizzjana spiċċat gradwalment fir-raba’ seklu, meta Ruma ħakmet l-Eġittu. Imbagħad bil-miġja tal-Kristjaneżmu, il-proċess ta’ mummifikazzjoni waqaf.

Forsi l-ebda mummja mhi famuża aktar minn dik tarre tifel, ir-Re Tut. Il-faragħun żagħżugħ miet aktar minn 3,000 sena ilu, fl-età ta’ 19-il sena.

Insibu li l-aktar mummja qadima għandha 4,300 sena. Kienet ta’ raġel sinjur u importanti ta’ 35 sena, imsejjaħ Djed Sepsh, Zahi Hawass, l-eks ministru tal-antikitajiet tal-Eġittu, lil CNN. “Hi l-eqdem mummja, kompluta u miksija bid-deheb, li qatt instabet fl-Eġittu,” qal, u żied li din kienet “l-aktar sejba talgħaġeb.”

Wara li l-laħam tnixxef, ilġisem tgeżwer f’saffi fuq saffi ta’ għażel, li bejniethom il-qassisin poġġew amuleti biex jgħinu lill-mejjet fil-ħajja ta’ wara. Kienet applikata kisja ta’ fuq tar-reżina biex tiżgura protezzjoni mill-umdità, u mbagħad il-ġisem mummifikat tqiegħed f’tebut u spiċċa ssiġillat f’qabar.

Esibiti barra l-Eġittu

Id-Dipartiment tal-Eġittu tal-Qadem hu dipartiment li jifforma parti storika talMużew Brittaniku, b’aktar minn 100,000 esebit, li jagħmilha l-akbar u l-aktar kollezzjoni komprensiva ta’ antikitajiet Eġizzjani barra l-Mużew Eġizzjan fil-Kajr. L-antikitajiet Eġizzjani ffurmaw parti mill-kollezzjoni tal-Mużew Brittaniku sa mittwaqqif tiegħu fl-1753, wara li rċieva 160 oġġett Eġizzjan mingħand Sir Hans Sloane. Wara t-telfa tal-forzi Franċiżi taħt Napuljun, fil-Battalja tanNil fl-1798, l-antikitajiet Eġizzjani miġburin kienu kkonfiskati mill-armata Ingliża u ppreżentati lill-Mużew Brittaniku fl-1803.

Dawn l-oġġetti, li kienu jinkludu l-famuża Rosetta Stone, kienu l-ewwel għotja. Minn hemm ’il quddiem, ir-Renju Unit ħatar lil Henry Salt bħala konslu fl-Eġittu. Dan ġabar ġabra kbira ta’ antikitajiet, li wħud minnhom kienu ttrasportati b’ħila kbira mill-esploratur famuż Taljan Giovanni Belzoni. Ħafna mill-antikitajiet li ġabar Henry Salt, inxtraw mill-Mużew Brittaniku u mill-Mużew tal-Louvre.

Aktar għotjiet Sal-1866 il-kollezzjoni kienet tikkonsisti f’xi 10,000 oġġett. L-antikitajiet mill-iskavi bdew jaslu fil-mużew fl-aħħar parti tas-seklu 19 bħala riżultat tal-ħidma tal-Fond ta’ Esplorazzjoni tal-Eġittu taħt l-isforzi ta’ E.A. Wallis Budge. Matul is-snin, minn dan is-sors inġabru aktar minn 11,000 oġġett, inklużi biċċiet minn Amarna, Bubastis u Deir el-Bahari. Organizzazzjonijiet u individwi oħrajn ukoll skavaw u taw oġġetti lill-Mużew Brittaniku, fosthom Flinders Petrie u l-Iskola Brittanika tal-Arkeoloġija fl-Eġittu, kif ukoll l-Oxford University Expedition għal Kawa u Faras fis-Sudan.

L-appoġġ attiv mill-mużew għall-iskavi fl-Eġittu kompla jirriżulta f’akkwisti importanti matul is-seklu 20, sakemm bidliet fil-liġijiet għall-antikitajiet fl-Eġittu wasslu għas-sospensjoni tal-politika li tippermetti li sejbiet ikunu esportati.

Il-Mużew Brittaniku wettaq l-iskavi tiegħu stess fl-Eġittu fejn irċieva partijiet mis-sejbiet, inklużi f’Asyut, f’Mostagedda, f’Matmar f’Ashmunein u siti fis-Sudan bħal Soba, Kawa u Northern Dongola Reach. Id-daqs tal-kollezzjonijiet Eġizzjani issa hu ta’ aktar minn 110,000 oġġett.

Fil-ħarifa tal-2001 it-tmien miljun oġġett li jiffurmaw il-kollezzjoni permanenti tal-Mużew ġew estiżi aktar biż-żieda ta’ sitt miljun oġġett mill-Kollezzjoni Wendorf tal-Preistorja Eġizzjana u Sudaniża.

Dawn ingħataw mill-Professur Fred Wendorf tas-Southern Methodist University f’Texas, u jinkludu l-kollezzjoni sħiħa ta’ artefatti u fdalijiet ambjentali mill-iskavi tiegħu f’siti preistoriċi fid-Deżert tas-Saħara bejn l-1963 u l-1997.

Kollezzjonijiet oħra ta’ xogħol fil-post, reċentement ingħataw minn Dietrich u Rosemarie Klemm (Università ta’ Munich) u William Adams (Università ta’ Kentucky).

Is-seba’ galleriji Eġizzjani permanenti fil-Mużew Brittaniku, li jinkludu l-akbar spazju għall-wirjiet, Kamra 4, għall-iskultura monumentali, tista’ turi biss 4% tal-oġġetti Eġizzjani li għandu l-Mużew. Il-galleriji tat-tieni sular għandhom għażla tal-kollezzjoni ta’ 140 mummja u tebut; l-akbar barra l-Kajr.

Proporzjon qawwi tal-kollezzjoni ġej minn oqbra jew kuntesti marbutin mal-kult tal-mejtin, u huma dawn il-bċejjeċ, b’mod partikulari l-mummji, li jibqgħu fost l-aktar esibiti mfittxija mill-viżitaturi.

It-tebut ta’ mummja li kien imqiegħed f’sarkofagu, ġeneralment tal-ġebel u mnaqqax

DYLAN DE BONO L-IMĦABBA GĦALL-MUŻIKA

Dan l-aħħar sirt naf b’kantant Malti li qed idur xi pajjiżi madwar id-dinja, tant li telaq xogħlu ta’ tabib, sabiex ikun jista’ jiffoka aktar fuq il-mużika tiegħu. Qed nirreferi għal Dylan De Bono. Għandu 32 sena, oriġinarjament minn Marsaskala, imma jgħix l-Imsida. Kwalifikat bħala tabib u l-mużika hija wisq importanti għalih biex isejħilha biss passatemp. Il-passatemp favorit tiegħu huwa s-safar, fejn iħobb jagħmel ħbiberiji ma’ nies minn pajjiżi differenti. Iqatta’ ħafna ħin mal-ħbieb tiegħu. Iħobb jiddeverti. Ħafna mill-attivitajiet li jieħdu l-maġġoranza tal-ħin tiegħu huma relatati mal-mużika. Iħobb ukoll imur jissapportja lil sħabu mużiċisti għall-kunċerti tagħhom. Jiddeskrivi lilu nnifsu bħala bniedem avventuruż, spontanju u jħobb jiddeverti. Iħoss li huwa persuna b’karattru easy going u jaħseb li n-nies iħossuhom komdi fil-kumpanija tiegħu. Ħafna nies jgħidulu li hu simpatiku u dħuli, imma fil-verità ma jafux li huwa mistħi, u jbati ħafna minn ansjetà. Però din ma jħallihiex twaqqfu mill-affarijiet li jixtieq nagħmel. Wara kollox għandu sens ta’ entużjażmu kbir għall-ħajja u dejjem jipprova jara s-sabiħ fl-affarijiet sempliċi.

Tabib, mużiċist, kantant, u kompożitur

Dylan huwa mużiċist, kantant, u kompożitur tad-diski tal-ġeneru pop. Huwa wkoll tabib, kwalifikat fil-Mediċina u fl-isptar Mater Dei, jaħdem fid-Dipartiment tal-Ġinekoloġija. Mistoqsi kif iħoss li hi ħajtu bil-mediċina u l-mużika, weġibni: “Tul ħajti kollha pruvajt insib bilanċ bejn l-imħabba tiegħi għax-xjenza u l-mediċina, u l-passjoni għall-mużika.

Għamilt tmien snin naħdem bħala tabib s’issa, speċjalment fil-qasam tal-kirurġija u fil-ġinekoloġija. Xogħli ta’ tabib dejjem għamiltu bi mħabba u b’sens ta’ dedikazzjoni. Sibt ħafna sodisfazzjon naħdem f’tim l-isptar, nieħu ħsieb il-pazjenti u nitgħallem interventi ġodda. Nixtieq nieħu l-opportunità sabiex ngħid

kemm inħobb lill-kollegi u lis-superjuri tiegħi li jaħdmu l-isptar. Vera m’hawnx bħalhom dawk in-nies u nixtieq nirringrazzjahom ta’ dawn is-snin sbieħ li qattajt Mater Dei”.

Kompla jgħidli li l-mużika wkoll tirrikjedi ħafna ħin biex tagħmilha karriera. “Trid il-ħin għall-kitba u għall-produzzjoni fl-istudio, rehearsals, kunċerti kif ukoll għall-promozzjoni. Dan kollu jieħu ħafna ħin u enerġija. Għal żmien twil kien qed jirnexxili nsib il-bilanċ bejn iżżewġ passjonijiet tiegħi.

Sakemm ġietni opportunità li ma stajtx nitlef, u waslet il-possibbiltà li niddependi finanzjarjament fuq il-mużika. Għalhekk, iddeċidejt li nisma’ minn qalbi u niddedika l-enerġija tiegħi biss lejn il-mużika, għall-inqas għalissa. Madanakollu, għadni nżomm aġġornat mal-ġinekoloġija u għadni ngħallem studenti tal-mediċina barranin u lokali fuq bażi part-time permezz tal-online teaching u għaldaqstant m’iniex marbut li naħdem minn pajjiż partikolari.

Nammetti li kienet deċiżjoni iebsa, imma l-imħabba tiegħi għall-mużika ma ħallitnix bi kwieti, sakemm ma kellix għażla ħlief li nisma’ minn din is-sejħa, u kieku ma smajtx minnha kienet tkun rimors li żgur jibqa’ f’moħħi u ma nkunx nista’ ngħix bija nnifsi,” stqarr miegħi. Dwar x’sodisfazzjon tagħtih il-mużika, Dylan weġibni li l-mużika hija kollox għalih. “Inqum kull filgħodu naħseb fil-mużika, kważi kważi bħala l-ewwel ħsieb, u mmur fis-sodda filgħaxija noħlom fuq il-mużika. Is-sodisfazzjon li nħoss meta nikteb u nipproduċi diska huwa wisq kbir biex niddeskrivih. Imbagħad, meta nara li nies oħra qed jisimgħu u jintlaqtu mill-mużika tiegħi nħoss emozzjoni indeskrivibbli. Speċjalment meta ninterpreta d-diski live waqt il-kunċerti u nħoss konnessjoni mal-udjenza.”

Wara li ħa sehem fl-ewwel edizzjoni ta’ X Factor Malta, iffoka fuq l-ewwel album tiegħu

Fil-fatt, wara li kien ħa sehem

Inqum kull filgħodu naħseb fil-mużika, kważi kważi bħala l-ewwel ħsieb, u mmur fis-sodda filgħaxija noħlom fuq ilmużika. Is-sodisfazzjon li nħoss meta nikteb u nipproduċi diska huwa wisq kbir biex niddeskrivih. Imbagħad, meta nara li nies oħra qed jisimgħu u jintlaqtu mill-mużika tiegħi nħoss emozzjoni indeskrivibbli. Speċjalment meta ninterpreta d-diski live waqt il-kunċerti u nħoss konnessjoni mal-udjenza

fl-ewwel edizzjoni ta’ X Factor Malta, Dylan iffoka fuq l-ewwel album tiegħu, Loose Wire bl-għajnuna tal-producer David Vella. Kien ispirat minn tfajla li kienet għadha kemm għaddiet minn separazzjoni.

“Kif għedt int, wara li ħadt sehem f’X Factor Malta, bdejt naħdem fuq l-ewwel album tiegħi Loose Wire mal-famuż

produttur u kompożitur David Vella. Flimkien ħloqna proġett iffukat fuq il-mużika Pop, jew speċifikament electro-pop. Konna ispirati ħafna mill-mużika pop u disco tas-sebgħinijiet u tat-tmeninijiet, minn artisti bħal David Bowie, Tears for Fears, Marvin Gaye u Michael Jackson. Wieħed jista’ jis -

ma’ dawn l-influwenzi kollha fl-album.”

Ta’ min jgħid li l-lirika tal-album kienet ispirata mid-dispjaċir u mill-konfużjoni li ħass wara li ħassar minn mat-tfajla tiegħu dak iż-żmien.

“Din it-tema kienet magħġuna ma’ dak kollu li għaddejt minnu u mal-isfor -

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

zi tiegħi biex nipprova ninsa lill-eks maħbuba tiegħi. Fl-aħħar biċċiet tal-album, tinduna li sibt it-trankwillità tar-ruħ u s-serħan tal-moħħ, hekk kif sibt il-paċi miegħi nnifsi u sibt imħabba ġdida. Aċċettajt il-fatt, li bħal kull persuna oħra m’iniex perfett. Ilkoll kemm aħna għandna d-difetti u l-preġji tagħna. Indunajt, li jiġri x’jiġri, ilħajja trid tkompli. Il-kitba ta’ dan l-album tatni mezz kif nesprimi dawn l-emozzjonijiet kollha u kienet parti essenzjali u terapewtika biex inbiddel din l-esperjenza f’esperjenza sabiħa u noħloq l-arti minnha.”

Il-mużika ta’ Dylan indaqqet f’pajjiżi barra minn xtutna bħall-Italja, il-Maċedonja ta’ Fuq, ir-Rumanija, Spanja, u l-Iżvizzera. Ħallejt f’idejh sabiex jikkummenta dwar dan. “Iva, il-mużika tiegħi ndaqqet diversi drabi barra minn xtutna, primarjament permezz tal-internet.

Kienet fil-fatt id-diska Feeling S*** Right Now li attirat widnejn barra minn pajjiżna. Id-diska ħarġet f’Marzu 2020, waqt il-lockdown tal-pandemija tal-

COVID-19. Diversi nies filfatt ħasbu li d-diska kellha x’taqsam mad-dwejjaq ta’ din is-sitwazzjoni. Din l-interpretazzjoni fil-fatt ħadmet favur id-diska.

Ħafna nies ukoll għoġbithom id-diska minħabba l-kuntrast bejn il-lirika ta’ dwejjaq u l-mużika li hija fuq ruħha u żeffiena. Dan innormalizza l-fatt li kulħadd ikollu ġranet ta’ dwejjaq, mela ejjew ma nistħux nammettu dan u niċċelebraw li aħna kollha umani tad-demm u l-laħam. Allura l-music video tad-diska li ppubblikajt fuq YouTube, beda jiġri u jiġri ma’ eluf u eluf ta’ nies. Minħabba dan diversi preżentaturi tar-radju sabu d-diska u daqqewha fuq il-programmi tagħhom.

Imbagħad kienet l-aħħar single mill-album bit-titlu I Can’t Say No (When You Go Down) li reġgħet sabet attenzjoni ġdida internazzjonali. Id-diska miktuba dwar żeffiena minn Moska li kelli relazzjoni magħha, indaqqet ħafna fuq Spotify, kif ukoll fuq TikTok, fejn bosta influencers u żeffiena bdew jużaw id-diska fil-videos tagħhom,

u b’hekk id-diska reġgħet ġabet attenzjoni mill-barranin.

Fil-fatt, dik id-diska indaqqet fuq stazzjonijiet tar-radju indipendenti fl-Amerka ta’ Fuq, fl-Ingilterra, kif ukoll fl-Awstralja. Nibqa’ naffaxxina ruħi kif diski miktuba minn persuna minn din il-blata ċkejkna li ħadd ma jaf biha, tista’ tasal għand nies li jsiru jħobbuha min-naħa l-oħra tad-dinja permezz tal-internet u s-siti soċjali.”

Ta’ min jgħid li bħalissa, Dylan qiegħed jikkonċentra fuq il-kitba u l-produzzjoni ta’ album ġdid mal-partner tiegħu David Vella u l-awtur u kitarrista mill-Maċedonja Kristijan Volchev, kif ukoll waqaf temporanjament mill-karriera medika tiegħu biex jagħmel tour ta’ kunċerti madwar id-dinja bil-għan li jippromwovi l-album tiegħu.

“It-tour tiegħi għandu jdum sas-sena 2024. Beda minn diversi kunċerti fir-Rumanija. Bħalissa qiegħed Budapest fl-Ungerija, u minn hawn sejjer ir-Repubblika Ċeka, il-Polonja, l-Ingilterra, il-Maċedonja u l-Italja.

Fis-sajf immur lejn l-Amerka ta’ Fuq, Los Angeles, San Diego u Virginia, kif ukoll il-Messiku. Imbagħad f’Settembru mmur lejn il-Korea t’Isfel. Għandi sena ppakkjata nipromwovi l-album madwar id-dinja. Pruvajt ukoll norganizza kunċert fl-Afrika t’Isfel għaliex hemm bosta semmiegħa tad-diski tiegħi minn hemm, iżda s’issa ma rnexxilix norganizza dan. Forsi fil-futur! Però, waqt li qed indur dejjem qed jiġu opportunitajiet u stediniet biex indoqq f’pajjiżi oħra, jiġifieri l-lista dejjem qed tikber.”

Miegħu ddiskutejt ukoll b’liema modi eżattament qed jippromwovi l-album tiegħu, u x’kuntatti kellu bżonn jagħmel qabel ma beda fuq dan il-vjaġġ tiegħu tat-tour. “Bħala kuntatti kelli għajnuna mill-programm tar-radju li għenu d-diski tiegħi. Iffirmajt kuntratt ma’ dar tad-diski fil-Korea t’Isfel fejn il-mużika pop hija popolari ħafna.

L-Amerka għamilt kuntatt ma’ persuna li sab id-diski tiegħi fuq YouTube u jaħdem bħala A&R, isib talent ġdid u ġejt mistieden l-Amerka,

allura ser nieħu din l-okkażjoni fis-sajf.” Xogħol ta’ promozzjoni nagħmel ħafna minnu jien, speċjalment bil-midja soċjali u l-kunċerti. Imma l-iktar nies li għenuni nagħmel din l-avventura possibbli huma l-ħbieb tiegħi kemm Maltin kif ukoll barranin li ssapportjawni u għamlu li setgħu biex jgħinuni norganizza l-kunċerti.”

Fl-aħħar nett, Dylan ħalla messaġġ lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta. “Il-messaġġ tiegħi huwa dejjem li l-ħajja hija qasira. Iż-żmien jgħaddi malajr u għalkemm l-uġigħ u d-dispjaċir huma parti mill-esperjenza umana, m’għandniex naqtgħu qalbna imma niffukaw fuq issabiħ ta’ madwarna.

Ejjew nippruvaw nittrattaw lil kulħadd b’rispett u b’ġenerożità għax kulħadd qiegħed f’keffa waħda. Nemmen li jekk ngħixu b’dawn il-valuri f’qalbna, ngħixu b’umiltà u jekk l-intenzjonijiet tagħna huma ġenwini nistgħu naħfru lilna nfusna kull żball u kollox huwa possibbli,” temm jgħid f’din l-intervista.

Sena Ewropea tal-Ħiliet: 9 ta’ Mejju 2023 – 8 ta’ Mejju 2024

Il-Kunsill Nazzjonali għall-Ħiliet ġie stabbilit bħala entità eżekuttiva fi ħdan il-Ministeru għall-Edukazzjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Innovazzjoni.

Nibdlu l-mentalità - it-titjib u t-tiġdid tal-ħiliet huma l-unika assigurazzjoni għall-impjiegi ta’ kwalità

Titqajjem kuxjenza dwar il-ħiliet meħtieġa għat-tranżizzjonijiet diġitali u ħadra

Tissaħħaħ il-kompetittività billi ninvestu fit-taħriġ dwar il-ħiliet meħtieġa għall-futur

L-għan ewlieni tagħna huwa li niżguraw li l-ħiliet ikunu fil-qalba tad-dibattitu tal-politika lokali.

Viżjoni

Li titrawwem kultura ta' tagħlim tul il-ħajja fost kulħadd, sabiex l-individwi jilħqu l-potenzjal sħiħ tagħhom fid-dinja dinamika tax-xogħol.

Missjoni

Li nmexxu aġenda tal-ħiliet ibbażata fuq l-evidenza u ffukata fuq l-impjegabbiltà, l-inklużjoni soċjali u l-benessri.

NSCMalta Ibqa' aġġornat dwar l-aħħar żviluppi marbuta mal-ħiliet billi ssegwi l-Fb Page tal-NSCMalta llum!

It-tqegħid tal-ħiliet fiċ-ċentru tal-ħidma tagħna

SUMMER LUST – FESTIVAL MUŻIKALI F’ĦAL GĦAXAQ

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

Għaxaq Music Events għadhom kemm ħabbru d-dettalji tal-Festival Mużikali Summer Lust li se jittella’ fir-raħal ta’ Ħal Għaxaq nhar il-Ġimgħa 19 u s-Sibt 20 ta’ Mejju. Għal sena oħra, Għaxaq Music Events ser joffru spettaklu mużikali fuq jumejn li matulhom ser jippruvaw jilħqu gosti mużikali differenti biex kulħadd ikun jista’ jmur igawdi l-mużika li togħġbu.

Dan il-festival bħal dejjem, ser ikun qiegħed jiftaħ l-istaġun tas-sajf u proprju minn hemm nibtet l-idea tal-isem għaliex xi ftit jew wisq, kulħadd huwa għatxan u ħerqan għal dak kollu li jġib miegħu s-sajf Malti.

Daħal sew fil-kalendarju kulturali mhux biss dak Għaxqi imma wkoll fuq livell akbar, fejn ħmistax qabel tiġi ċċelebrata l-festa ad unur San Ġużepp, fir-raħal pittoresk ta’ Ħal Għaxaq, Għaxaq Music Events jieħdu ħsieb li jorganizzaw dawn il-jumejn ta’ spettaklu. Dan kollu jsir bl-għajnuna ta’ ammont sabiħ ta’ volontiera mill-istess għaqda. Xhur qabel, l-organizzaturi jorganizzaw laqgħat magħhom sabiex jitqassam ix-xogħol u jibdew il-preparamenti neċessarji.

Din is-sena, Summer Lust ser ikun qed jippreżenta numru ta’ artisti ta’ fama internazzjonali kif ukoll talent Malti. Bħalma sar tul dawn l-aħħar 22 sena, dan l-ispettaklu annwali ser jittella’ fil-Grounds ta’ Ħal Għaxaq li jinsabu eżattament fiċ-ċentru tal-lokalità. L-organizzaturi ħadu ħsieb biex bħas-snin imgħoddija, dan il-festival ikun offrut b’xejn għal dawk kollha li jattendu. Madanakollu, tiġi mitluba donazzjoni fl-entratura li din is-sena l-għotjiet kollha ser imorru b’risq id-Dar tal-Providenza. Hawnhekk tajjeb insemmu li fl-aħħar sentejn li ttella’ dan il-festival, mid-donazzjonijiet fl-entratura, ingħataw kważi €35,000 lil ALSMalta biex ikunu jistgħu jkomplu jaħdmu fuq il-proġetti tagħhom.

Hija ħaġa ferm mill-isbaħ li fi spettakli bħal dawn igawdu wkoll nies li jkunu għaddejjin minn xi tbatijiet differenti.

Summer Lust ser jiftaħ is-separju tiegħu nhar ilĠimgħa 19 ta’ Mejju bi spettaklu sħiħ mis-snin 90. F’din il-ġurnata ser ikollna esibizzjoni minn talent internazzjonali mżewwaq b’talent lokali.

Fis-serata ser jieħdu sehem l-aqwa personalitajiet barranin rinomati mis-snin 90, fosthom Dj Sash, bil-produzzjonijiet kbar tiegħu fosthom Ecuador , Stay u Mysterious times ; Sonique b’ It feels so good , Alive u Sky Magħhom jingħaqdu l-kantanti Maria Nayler bil-kanzunetti tagħha; One is One u Naked & Sacred u Kirsty Hawkshaw bil-produzzjonijiet tagħha Just Be u Fine day Ma’ dawn l-artisti internazzjonali se jkun hemm ukoll id-DJs Maltin Ryan Spiteri u Tenishia.

L-għada, is-Sibt 20 ta’ Mejju, l-ispettaklu jkompli bil-grupp Scandinavian Pink Floyd. Dan il-grupp mużikali ser jagħmel ir-ritorn tiegħu wara li 13-il sena ilu ta spettaklu impekkabbli fl-istess post. Żgur se jkun hemm xalata ta’ mużika tal-grupp Pink Floyd li se tinżel għasel ma’ dawk kollha li għandhom għal qalbhom lil dan il-grupp li tant kiseb suċċess matul is-snin.

L-organizzaturi ser jieħdu ħsieb jarmaw dawl bi spettaklu li huwa sinonimu ma’ dan il-grupp u jkunu jistgħu jitgawdew aħjar siltiet bħal Comfortably Numb , Another Brick in the wall , Gig in the sky, Money , High hopes , Run like hell u Shine on you crazy diamond . Dan il-kunċert ser jittella’ fil-50 anniversarju minn meta l-grupp Pink Floyd ħareġ l-album The Dark Side of the Moon

Qabel dan il-grupp, se jagħti spettaklu Matthew James waqt li l-għeluq ser jitħalla

f’idejn Ziggy li jagħlaq il-festival Summer Lust.

Bħal dejjem, dan il-festival ser ikun qed jiġi offrut b’xejn

lil kulħadd minħabba li l-interess tal-organizzaturi dejjem kien li jferrħu u joħolqu memorji lil dawk kollha li jattendu.

Però, għal dawk li jixtiequ jakkwistaw biljetti VIP, għandhom jagħmlu dan billi

jżuru s-sit www.showshappening.com. Iktar informazzjoni għandha tingħata fil-ġimgħat li ġejjin fuq issit soċjali Facebook, fil-paġna Għaxaq Music Events.

Tajjeb insemmu wkoll li ser ikun hemm żoni apposta

għall-parkeġġ u b’hekk dan m’għandux ikun ta’ problema.

Żgur li festival bħal dan mhux biss ser joffri spettaklu ta’ mużika, iżda wkoll spettakli ta’ dwal u effetti oħra fosthom spettaklu ta’

Din is-sena, Summer Lust ser ikun qed jippreżenta numru ta’ artisti ta’ fama internazzjonali kif ukoll talent Malti. Bħalma sar tul dawn l-aħħar 22 sena, dan l-ispettaklu annwali ser jittella’ fil-Grounds ta’ Ħal Għaxaq li jinsabu eżattament fiċ-ċentru tal-lokalità. L-organizzaturi ħadu ħsieb biex bħas-snin imgħoddija, dan il-festival ikun offrut b’xejn għal dawk kollha li jattendu

nar mill-kamra tan-Nar San Ġużepp ta’ Ħal Għaxaq u briju fost dawk preżenti. Dan kollu ser jingħaqad flimkien sabiex verament tinħoloq serata memorabbli għal dawk kollha li jinġabru flimkien f’dawn l-iljieli maġiċi.

Dan il-festival qiegħed isir b’kollaborazzjoni mal-Kunsill Malti għall-Arti. Il-pubbliku huwa mħeġġeġ jattendi għal dawn l-attivitajiet mużikali li joffru spettakli mill-isbaħ ta’ kull sena, immirati lejn il-pubbliku inġenerali.

SKEDA ONE

reċensjoni tal-ktieb

MADAME ORTENSJA PASKWALINA DE ROHAN

Picture book ġdid ta’ Clare Azzopardi dejjem aħbar sabiħa, għax kif taf tfassal l-istejjer għaż-żgħar hi u bl-istampi bellezza ta’ Moira Scicluna Zahra, ir-riżultat ma jistax ma jkunx ktieb stupend!

Dan il-ktieb ilaqqagħna ma’ Madame Ortensja Paskwalina de Rohan u man-neputija tagħha, Perla.

Għal min iħobb il-karnival, waħda mill-isbaħ partijiet ta’ din il-festa hi li tippjana x’kostum ġdid se ddandan. U jekk wieħed irid kostum speċjali, għand ħajjata waħda biss seta’ jmur: għand Madame Ortensja Paskwalina de Rohan.

Fil-karriera twila tagħha, Madame Ortensja, jew kif kien jafha kulħadd Madame, ħietet biżibilju kostumi. U kienet tħobbu ħafna l-karnival. Imma issa li kibret, l-istorbju u l-folol saru jdejquha u għalhekk il-karnival issegwih mill-gallarija flimkien ma’ Perla.

Iżda darba waħda Perla staqsiet liz-zija biex tħitilhom kostum kull wieħed u jinżlu jgawdu l-karnival. Madame ma riditx … u ftit ftit nibdew nifhmu li mhux il-folol li jżommuha ’l bogħod lil Madame, iżda tifkiriet oħra ta’ karnivali mgħoddija, wisq u wisq personali għaliha … Iżda n-neputija rasha iebsa u ma taqtax qalbha, u

r-riżultat hu Karnival maġiku u speċjali għat-tnejn li huma.

Il-picture books ta’ Clare Azzopardi dejjem ikollhom żvolta partikolari. U dan mhux inqas. Apparti li dan il-ktieb huwa ċelebrazzjoni tat-tradizzjoni sabiħa tal-karnival, anke bil-kuluri festużi u l-istampi brijużi ta’ Scicluna Zahra, ifakkarna wkoll li mhux kulħadd iħobb il-briju u l-ġenn ta’ dawn il-jiem ta’ bluha. Hemm min iħossu waħdu u maqtugħ għalih.

Madame hija storja ħelwa immens li tqawwi l-qalb u tgħinna nirriflettu dwar kif nistgħu nkunu viċin u sensittivi mal-oħrajn.

Fost il-picture books ta’ Clare Azzopardi – li ħafna minnhom rebħu l-Premju Nazzjonali tal-Ktieb apparti li huma kollha bestsellers – hemm Mingu, Il-Qtates ta’ max-Xatt, Is-Sinjura Klaws u Il-Ħanut tal-Ħelu Li Mar Dawra. Dan il-ktieb ġdid huwa l-ewwel kollaborazzjoni tagħha mal-illustratriċi u awtriċi Moira Scicluna Zahra, li wkoll rebħet bosta premjijiet għall-illustrazzjonijiet tagħha.

Madame Ortensja Paskwalina de Rohan huwa pubblikazzjoni ta’ Merlin Publishers u jinsab fil-ħwienet tal-kotba kollha kif ukoll fuq is-sit merlinpublishers.com.

Mistoqsija:

X’jisimha n-neputija ta’ Madame Ortensja Paskwalina de Rohan?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb MADAME ORTENSJA PASKWALINA DE ROHAN. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 21 ta’ Mejju. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb ĠOMINA - ĦABEL TAT-TAJJAR hija:

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Kemm waslu turisti f’pajjiżna fl-ewwel kwart ta’ din is-sena?

Isem:

Numru tat-telefown:

Tweġiba:

Indirizz:

J. CUTAJAR - RABAT

IL-QTIL TAL-FAMILJA LAWSON

Charles Lawson joqtol lil martu u sitta mis-seba’ wlied

Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO

Il-familja Lawson, li kienet tgħix f’Germanton, fl-istat Amerikan ta’ North Carolina, kienet magħmula minn Charles Davis Lawson, martu Fannie u tmint itfal, fejn wieħed minnhom miet meta kellu biss sitt snin. Il-qtil tal-familja Lawson seħħ f’jum il-Milied tal-1929 hekk kif il-missier qatel lil martu u sitta mis-seba’ wlied li kellhom. L-uniku wieħed li ħelisha kien it-tifel il-kbir, Arthur ta’ 19-il sena, li Charles kien bagħtu jagħmel xi qadi qabel ma wettaq id-delitti.

Il-familja Lawson

Fl-1911, Charles Lawson iżżewweġ lil Fannie Manring u flimkien kellhom tmint itfal. It-tielet wild, William, miet bil-pulmonite fl-1920 meta kellu biss sitt snin. Il-familja Lawson kienu jaħdmu bħala bdiewa li jkabbru t-tabakk f’għelieqi mikrijin. Hekk kif warrbu ftit flus, huma xtraw razzett fi Brook Cove Road. Kien għalhekk li fl-1918, il-familja Lawson marret tgħix f’Germanton.

Il-qtil tal-familja Lawson

Ftit jiem qabel il-Milied tal-1929, Charles Lawson ħa lil martu u lis-seba’ wliedu - Arthur ta’ 19-il sena, Marie ta’ 16-il sena, Carrie ta’ 12-il sena, Maybell ta’ seba’ snin, James ta’ erba’ snin, Raymond ta’ sentejn u Mary Lou ta’ erba’ xhur, fiċ-ċentru biex jixtrilhom ħwejjeġ puliti ħalli jieħdu ritratt tal-familja. Din ma kinitx xi ħaġa komuni li ssir minn familja tal-klassi talbdiewa u ’l quddiem tqajjem suspett li l-qtil kien premeditat.

Dakinhar tal-25 ta’ Diċembru tal1929, Lawson l-ewwel qatel lil Carrie u Maybell hekk kif kienu sejrin għand iz-zijiet tagħhom. Hu sparalhom tiri b’senter u wara tahom daqqiet b’oġġett tqil biex ikun ċert li kienu mietu. Wara, hu poġġa l-katavri tagħhom fejn kien jaħżen it-tabakk. Kif ħeles minnhom, Lawson mexa lejn id-dar u spara lil martu, li kienet qiegħda quddiem id-dar. Ġewwa kien hemm Marie, James u Raymond li semgħu t-tir u s-subien marru jipprovaw isibu fejn jistaħbew minn missierhom. Kif daħal, Charles spara lil Marie u sab lis-subien u qatilhom ukoll. L-aħħar vittma kienet it-tarbija, Mary Lou, li nqatlet b’daqqiet b’oġġett tqil. Wara li qatel lil martu u sitta minn uliedu, Charles ħareġ mid-dar u għamel diversi sigħat idur u jagħqad sakemm iddeċieda li jneħħi ruħu b’idejh. L-uniku membru tal-familja li baqa’ ħaj kien Arthur hekk kif dan mar qadja li qabbdu jagħmel missieru. In-nies semgħu l-aħħar tir u ssejħet il-pulizija. Arthur wasal flimkien ma’ uffiċjal tal-pulizija u dan tal-aħħar sab il-katavru ta’ Charles Lawson, flimkien ma’ ittri miktuba għall-ġenituri tiegħu. Il-katavri l-oħrajn instabu b’idejhom fuq xulxin u b’ġebel impoġġija taħt rashom.

Teoriji fuq il-qtil

Ir-raġuni għall-qtil tal-membri ta’ familtu mhix magħrufa iżda hemm żewġ teoriji li setgħu wassluh iwettaq dan l-att makabru. L-ewwel teorija hi li Charles Lawson kien weġġa’ rasu ftit xhur qabel li wettaq id-delitti, u li din setgħet biddlitlu l-istat mentali tiegħu. Minkejja dan, mill-awtopsja ma rriżultax li kien hemm xi abnormalitajiet f’moħħu.

It-tieni teorija kienet li Charles taqqal lil bintu Marie. Dan sar magħruf minn xi membri tal-familja

fejn qalu li l-omm kienet fetħet qalbha magħhom u qaltilhom li bintha Marie kellha relazzjoni sesswali ma’ missierha. Kien hemm ukoll ħabiba ta’ Marie li qalet li din tal-aħħar kienet qaltilha li missierha taqqalha u li l-ġenituri tagħha kienu jafu b’dan. Ħafna jaħsbu li dan seta’ kien il-motiv wara l-qtil tal-familja biex ħadd ma jsir jaf b’dan l-iskandlu. Il-membri ndifnu f’ċimiterju tal-familja, li kien oriġinarjament użat mill-familja W.D. Browder, xi ħbieb u qraba. Illum, dan iċ-ċimiterju jintuża biss mid-dixxendenti

tal-familja Browder biss. X’ġara wara

Ftit wara l-omiċidji, ħu Charles, Marion Lawson, fetaħ id-dar bħala attrazzjoni turistika. Il-viżitaturi setgħu jaraw id-dar u t-torta li ħmiet Marie filgħodu qabel inqatlet, fejn dawn kienu qed jieħdu ż-żbib minnha bħala tifkira. Kien għalhekk li din it-torta tqiegħdet f’kontenitur tal-ħġieġ biex in-nies ma jkomplux ibagħbsuha u baqgħet fih għal snin sħaħ.

Id-dar tal-familja Lawson u fejn seħħu d-delitti

Waqt il-funeral

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella. Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil:

KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Isem:

Indirizz:

W. AXIAQ - ŻEJTUN

TISLIBA 486

MIMDUDIN:

1. Kompli l-qawl: Ħadd ma jaħsillek wiċċek biex tkun isbaħ ........ (5)

4 11. Post (6)

7,19. Ma baqgħux

WEQFIN:

1. Bla dawl (6)

2. L-aħħar parti tal-pinta (3)

3,21W Iffastidjati (6)

5. Isem (3)

6. Avolja twil tilef

ibsin (5)

9,13. Tikteb il-ġrajjiet ta’ kuljum fih (6

10. Jafu jkunu prezzjużi (6)

12. Qatta’? (6)

16. Malta Employers’ Association (1,1,1)

saqajh (3)

8. Theżżiżiet (9)

11. Ara 4

12,22. Isem (5)

13. Ara 9

14. Belt (6)

15. Kien ilaqqa’

18,17. L-ewwel persuna singular (5)

19. Ara 7

20. Kanċer? (5)

21. Alex Agius Refalo (1,1,1)

23. It-tifel tiegħi (4)

24. Imur mal-kaċċa (5)

t-tfajliet u l-ġuvintur (6)

17. Ara 18

21. Ara 3

22. Ara 12 wieqfa

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA

MIMDUDIN: 1.Żaqqu, 4.Ġewż, 7,23.Tpoġġi, 9.Min, 10.Dabbar, 12.Trapan, 19,21M Irtokk, 20.Pagun, 24.Labra

WEQFIN: 1.Żammit, 2,16.Qantar, 3.Utd, 5.EBB. 6.Żar, 8.Pappagall, 11,18.Erġa, 12,17. Trakk, 13.Aġa, 14.Ninsab, 15.Statwa, 21.Oxo, 22.Kuġ

OPPOŻIZZJONI LI TIBQA’ TEGĦREQ

Editorjal

Meta taħseb li l-Partit Nazzjonalista ta’ Bernard Grech mess ilqiegħ, tinduna li kapaċi jħaffer iktar. Meta taħseb li l-Kap talOppożizzjoni, magħruf għal kemm hu politiku cheap, wera l-faqar kollu tiegħu, tinduna li hemm aktar minn hekk. Tinduna li, biex jipprova jsalva hu, lest jivvinta minn kollox. Tinduna li, biex jibqa’ marbut mas-siġġu tal-poter, lest juża kollox. Din hi strateġija ta’ politiku fqir li jaf li qiegħed isir irrelevanti.

Dan iddikjarawh f’konferenza tal-aħbarijiet din il-ġimgħa, id-Deputati Laburisti Randolph De Battista u Glenn Bedingfield. U balleċ, ma setax ikollhom aktar raġun.

L-Oppożizzjoni, li għadha ma tistax issib saqajha, tirrikorri għal azzjonijiet li jmorru lil hinn mil-loġika biex toħloq instabilità fil-pajjiż u tipprova tikseb xi forma ta’ relevanza

Għalkemm kienu qed jirreaġixxu għall-aħħar żviluppi politiċi wara li Bernard Grech ressaq denunzja biex jittieħdu passi kriminali anke kontra lPrim Ministru Robert Abela, din hi fil-fatt is-sitwazzjoni inġenerali li tinsab fiha l-Oppożizzjoni llum il-ġurnata.

U l-kredibbiltà tagħha tkompli tegħreq meta tinqabad li bejn il-paroli kollu li tgħid jew il-mod kif tirkeb anke fuq traġedji umani biex tipprova tirbaħ punti politiċi hemm l-

oċeani jifirdu.

Il-fatt waħdu li l-Partit ta’ Grech reġa’ għal darb’oħra ma ressaq l-ebda emendi għal-liġi proposta fil-qasam tal-bini u l-kostruzzjoni huwa mill-iżjed sinifikanti, aktar u aktar meta tqis il-mod kif anke ppolitiċizza traġedja li fiha tilef ħajtu żżagħżugħ Jean Paul Sofia.

Ix-xahar li għadda Grech kien qal li ma jħossx li għandu għal xiex jieħu sehem fil-konsultazzjoni pubblika relatata, fejn taw sehemhom mijiet ta’ organizzazzjonijiet, inkluż il-Partit Laburista. Minkejja li wkoll iddandan b’laqgħat fidDar Ċentrali ma’ stakeholders fis-settur u indika l-intenzjoni li jressaq il-proposti fl-ogħla istituzzjoni Parlamentari, din ilġimgħa skoprejna li naqas anke hemmhekk.

Bil-ħafna akkużi tiegħu kontra l-Gvern u t-theżżiż tas-snien quddiem il-kameras li jxandru t-trażmissjonijiet Parlamentari, kif ġie fl-istadju ta’ kumitat fejn jistgħu jitressqu l-emendi, reġa’ m’għamel xejn.

Dan jgħid ħafna u anke żżejjed dwar il-validità tal-politika Nazzjonalista. Jikxef ukoll iżjed ir-raġuni għal xiex il-Partit

iddominat mill-establishment u Bernard Grech innifsu jirrikorru għal azzjonijiet li jmorru lil hinn mil-loġika, bħal fil-każ tad-denunzja kriminali kontra l-Prim Ministru, biex juru xi forma ta’ relevanza. Għax, kif jgħidu, sitwazzjoni drastika teħtieġ azzjoni drastika.

Minkejja dan, kif ġie enfasizzat ukoll minn De Battista u Bedingfield din il-ġimgħa, “jekk Bernard Grech mingħalih li lest iniżżel il-politika f’dawn il-livelli se jsib lilna niqfulu”.

Għax jekk l-Oppożizzjoni tixtieq li tkompli tegħreq politikament, tista’ tagħmel dan liberalment, iżda mhux billi tipperikola s-sistema demokratika, sempliċiment għax din għażlet bl-akbar maġġoranza li tafda lil Robert Abela biex imexxiha.

Din mhix l-ewwel darba li sar attakk viljakk bħal dan fil-konfront tal-Prim Ministru.

Fl-eqqel tal-pandemija, fl-eqqel ta’ kriżi tal-immigrazzjoni, fleqqel ta’ pressjonijiet enormi bil-portijiet magħluqin, il-PN kien mar jagħmel kwerela biex Robert Abela u numru ta’ suldati mill-Forzi Armati jintbagħtu għomorhom il-ħabs wara li akkużahom bi qtil volontarju ta’

immigranti.

Tajjeb ukoll li din il-ġimgħa tfakkar li l-Kap Nazzjonalista kien jagħmel biċċa xogħol aħjar li kieku talab lill-Kummissarju tal-Pulizija jinvestiga lilu stess dwar meta ddikjara li lest jagħti maħfra presidenzjali lill-allegat mandant fil-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia inkella dwar meta ħallas it-taxxa biss appena daħal fil-politika.

Seta’ wkoll talbu aġġornament dwar fiex waslet l-investigazzjoni fuq Adrian Delia, wara li sħabu stess xlewh li xxaħħam. Id-Deputati Laburisti bir-raġun staqsew: “Jew illum il-Kap Nazzjonalista m’għadhiex tinteressah il-verità u l-aqwa li uża l-każ biex laħaq flok ta’ qablu?”.

Din hi l-politika tal-PN maħkum mill-estremiżmu, li jogħxa fil-gimmicks u li jħaddan biss politika rħisa tat-tkissir.

L-Oppożizzoni, li tibqa’ ma tistax issib saqajha, trid biss li toħloq instabilità fil-pajjiż. Minkejja dan, ma rnexxilhiex toħloqha s’issa u lanqas se nippermettulha toħloqha llum.

Pajjiżna se jkompli miexi ’l quddiem bil-politika tal-ideat, b’liġijiet ġodda u b’bidla pożittiva fil-ħajja tan-nies.