link Magazine 2022, #05 by henjuitgevers.nl

DE VERBINDING TUSSEN TECHNOLOGIE, MARKT EN MENS november 2022 | nummer 5 | jaargang 24

DUTCH INDUSTRIAL AND CUSTOMER AWARDS 2022

BENT U GENOMINEERD VOOR RONDE 2? Kijk snel op www.linkmagazine.nl

UITSLAG RONDE 2 ‘WE WILLEN CONSTANTE FACTOR IN TURBULENTE WERELD ZIJN’ DGA PLATFORM EN PRODUCTIESTRATEGIE KIEZEN TUSSEN CULTUUR EN ‘CORPORATE’?

THEMA AFSPRAKEN MAKEN EN ZE OOK NAKOMEN

DIRECTEUR PETER MILLENAAR (BBLEAP):

‘HOE WIJ ERNAAR KIJKEN, IS EEN BLINDE VLEK VOOR DE INDUSTRIE’

#5/22 12

THEMA

AFSPRAKEN MAKEN EN ZE OOK NAKOMEN

DE VERBINDING TUSSEN TECHNOLOGIE, MARKT EN MENS

Door de opeenhoping van crises hebben klanten en toeleveranciers het steeds moeilijker om zich aan gemaakte afspraken te houden. Hoe borg je dat je partners zich committeren? In hoeverre valt dat af te dwingen met contracten? Is elkaar zo veel mogelijk inzicht geven in de toeleverperikelen de oplossing?

DISCA’22

UITSLAG VAN DE TWEEDE RONDE DISCA’22 IS BEKEND ‘Wie zijn nu je échte partners?’ Dat is dit jaar het thema van de 20e Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards van Link Magazine. Er zijn 91 oem’ers en toeleveranciers doorgegaan naar de tweede ronde. Een aantal bedrijven vertelt alvast wat ze van hun nominatie vinden.

FOODTRANSITIE DIRECTEUR PETER MILLENAAR (BBLEAP):

‘HOE WIJ ERNAAR KIJKEN, IS EEN BLINDE VLEK VOOR DE INDUSTRIE’ De foodtransitie vergt ook een duurzamere manier van akkerbouw die meer oplevert. BBLeap uit Rijen heeft technologie ontwikkeld waarmee boeren per plantje hun strategie kunnen bepalen. ‘Niemand kan wat wij kunnen’, aldus directeur Peter Millenaar. Uitdaging is wel dat zijn businessmodel niet lijnt met dat van de grote leveranciers van voedingsstoffen en bestrijdingsmiddelen.

OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

Met onder meer een verhaal over de Battolyser, een innovatief systeem dat groene elektriciteit opslaat en omzet in waterstof. De markt is gunstig op dit moment vanwege de energieprijzen en doordat de politiek razendsnel de elektrolysecapaciteit wil opschalen.

TOPIC FOODTRANSITIE

PRODUCTIESTRATEGIE DGA PLATFORM WORSTELT MET OPSCHALING NAAR GROTE KLANTEN

KIEZEN TUSSEN CULTUUR EN ‘CORPORATE’? Wat als een techreus uit de logistieke sfeer zich aandient als potentiële klant, met zijn ‘corporate’ cultuur? Kun je dan als verpakkingsmachinebouwer nog wel je eigen informele, hiërarchieloze cultuur handhaven? Die vraag lag op tafel tijdens de bijeenkomst van het DGA Platform van Link Magazine bij Niverplast.

Voor de troepen uit: megaprinter besproeit elk kropje sla plantspecifiek

Ÿnsect wil dat producten op basis van insecten mainstream worden

Digitalisering smaak biedt eerder en objectief inzicht in wat lekker is

PROCESVERBETERING

AI smoort onkruid in de kiem – inmiddels 80 procent, op weg naar 85 procent

Turck maakt strategische keuze voor productie eigen, toekomstgerichte RFID-oplossing

AAE-investeringen in automatisering, digitalisering en organisatie verhogen productiviteit met 15 procent

ZIE VERDER PAGINA 5

november 2022

EN VERDER: 6 31

UIT DE MARKT

PROCESAUTOMATISERING De Eekhoorn in Hoorn wil dat werkelijk alles in de keten klopt en Exact helpt daarbij

AUTOMOTIVE Duitse automotive digitaliseert in Catena-X waardeketen met Nederlandse innovatie

DUURZAAMHEID Circulariteit centraal in businessmodel Brink

SAMENWERKING Steeds meer geld voor Defensie en veiligheid

SUPPLY CHAIN MANAGEMENT Neways verwacht flink te blijven groeien

PRODUCTIVITEIT Automatisering en digitalisering tillen logistiek rond lasersnijproces naar hoger niveau

65 69

COLUMN Het zwarte gat: de micromanager

SERVITIZATION Assessment van Siemens: mkb’ers industrie afwachtend met nieuwe businessmodellen

BEDRIJFSVASTGOED Heembouw laat bij locatiekeuze en ontwerp nieuwbouw LEMO alle factoren meewegen

PRODUCTONTWIKKELING Q-Fin neemt marktvragen mee in ontwikkeling next level finishmachine

AUTOMATISERING Vario-X van Murrelektronik: configureren zonder besturingskast

PROCESOPTIMALISATIE Software van EPLAN verbetert de (interne) communicatie en lenigt de arbeidsmarktkrapte

PRODUCTIEPARTNERS KlikAanKlikUit kan samen met Confed 100 procent in control zijn

DUURZAAMHEID Lenze: geen harde ESG-targets, wel digitale oplossingen om klant te helpen verduurzamen

AUTOMATISERING CtrlX – nieuw besturingsplatform Bosch Rexroth – ‘lost belofte in’

UIT DE MARKT (Vervolg)

PRODUCTINNOVATIE SMC ondersteunt machinebouwer Bakon

STRATEGIE Met DTA heeft de industrie er een main supplier bij

MARTIN GROEIEN? IN NEDERLAND? LIK Tuurlijk, het kan morgen weer heel anders zijn, maar een recent rondje langs wat (semiconn eurogerelateerde) bedrijven leert dat er veel groei in het verschiet ligt. Ondernemingenmals maar Neways, VDL TBP, Raith, NTS Optel en Bronkhorst High-Tech kunnen in het huidige die de groeitempo binnen vijf tot zeven jaar hun omzet verdubbelen. Los van de onzekerheden en met die de opeenhoping van crises veroorzaakt en dit type van veronderstellingen op losse schroeven zet, is het de vraag of je die groei überhaupt moet willen – in Nederland.orme De komende jaren zal de huidige inflatie, die nu al een aanslag doet op de koopkracht van consumenten en bedrijven, slechts een voorproefje blijken te zijn. Als we door strengere (EU-)regelgeving de werkelijke prijs van vlees, machines, autobanden, konijnenknuffels als eierwarmers en eierwarmers als konijnenknuffels moeten gaan k betalen, inclusief dus de opslag voor milieubelasting tijdens de productie en gehelef lifecycle, kunnen we ineens veel minder kopen. En minder produceren. Wat om een andere strategie vraagt. Groeien of niet groeien is een belangrijke vraag vanuit eenEn snel naderende toekomst. enMaar wil je groeien in Nederland? Is ons land daarvoor niet te vol? Een vraag met een gevoelige connotatie, want ze heeft veel weg van de slogan van Janmaat van de derextreemrechtse Centrumpartij, die daarmee in de jaren tachtig een groot deel vanm Nederland tegen zich in het harnas joeg. Maar ook eentje die nu blijkbaar weer gesteld de mag worden, getuige de reeks praatprogramma’s bij de NPO onder leiding van Jeroen Pauw met als thema: ‘Is Nederland vol?’ En plots publiceert het FD een serie lezens-g tijd waardige artikelen over de vraag welk demografisch beleid Nederland moet willen. Sinds de jaren vijftig, toen het hier met 10 miljoen mensen volgens de politiek toch d echt te druk werd en Nederlanders gestimuleerd werden hun leven voort te zetten in Australië of Canada, lijkt het voor het eerst weer onderwerp van een breed maatschappelijk debat te worden. dk En terecht. Bronkhorst, verknocht aan de Achterhoekse regio waarin het is groot-gegroeid, zou dus kunnen verdubbelen. Maar waar halen we in arbeidskrap Nederland al die extra mensen vandaan? En waar laten we ze, zo vroeg directeur Henk Tappel zich af. Al die honderden nieuwe werknemers zullen, veelal vanuit het buitenland, naar Ruurlo en omstreken komen, niet alleen om te werken, maar ook om te wonen, hun kinderen naar school te brengen en – indien nodig – de dokter te bezoeken. Terwijl er nu al te weinig onderwijzers en medisch personeel voorhanden zijn, de woningnood hoog is en het naburige Enschede alleen een nieuwbouwwijk kan neerzetten mits er een oplossing wordt gevonden voor het stikstofprobleem en de nijpende drinkwatervoorziening. In het Veldhoven van het voortdurend uitdijende ASML lopen ze, ook in dit dossier, voor de troepen uit. Kun je als industrieel bedrijf groeien in Nederland? De vraag lijkt een echo van begin deze eeuw toen ons land tot dienstenland werd gebombardeerd en de productie naar China moest. Terwijl de politiek momenteel juist vol inzet op het versterken van de Europese industriële onafhankelijkheid. Ik ga die vraag dan ook niet meteen volmondig beantwoorden, maar juich het wel toe als het demografiebeleid na zeventig jaar weer eens op de debatagenda komt, om het antwoord op al zijn complexe merites te kunnen beoordelen. Waarbij aangetekend: in deze onzekere tijden kan het morgen reeds weer heel anders zijn.

MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @MartinvanZaalen #linkmagazine.nl

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 24, NUMMER 5, NOVEMBER 2022 UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 uitgever@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl

RAAD VAN ADVIES J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), P. Berting (Huisman), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), P. Fokke (Siemens), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), F. Groot (ISAH), ir. M.H. Hendrikse (HTSMboegbeeld), ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), S. Kleijngeld (Inther Group), dr. ir. M. Peters (ceo Plantlab), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (VMI), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech). HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Lucy Holl, Wilma Schreiber redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Bertus Bouwman, Jan Broeks, Hans van Eerden, Fred Franssen, Alexander Pil, Jan Tournois, Marjolein de Wit-Blok en Riejanne Wolswinkel. COVERFOTO Alexander Pil GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte

ABONNEMENTEN u 77,00 exclusief BTW per jaar ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 16 december. Het thema van dit nummer is: ‘B2B-marketing in de industrie – de klant beter leren kennen dan hij zichzelf kent?’

ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

november 2022

UIT DE MARKT LECTORAAT FONTYS ONDERZOEKT INSECTENKWEEK ALS ALTERNATIEF BUSINESSMODEL VOOR VEEHOUDERS Uit recent onderzoek van Het Financieele Dagblad blijkt dat de stikstofcrisis de industrie een schade van naar schatting 13 miljard euro heeft berokkend sinds de Raad van State in mei 2019 de vergunningverlening voor projecten stil liet leggen. Deze impasse duurt vooral zo lang doordat het kabinet veel tijd nodig heeft om een door de veehouders acceptabel beleid te ontwikkelen voor het terugbrengen van de veestapel. Vee is een van de belangrijkste bronnen van stikstofoxideuitstoot. Een mogelijke uitweg, aldus Jean Louis Steevensz, sinds kort lector business innovation aan hogeschool Fontys in Venlo, is gelegen in het bieden van een alternatief businessmodel aan de boeren dat bij hen past. In zijn optiek kan dat alternatief liggen in de insectenkweek. Vleesen zuivelproductie zorgen voor aantrekkelijke voedingsproducten vol met de proteïnes die de mens nodig heeft. Maar het zorgt dus ook voor die stikstofoxide-uitstoot en legt bovendien een te groot beslag op schaarse natuurlijke hulpbronnen als water. Het op de schaal van een gemiddelde boerderij kweken van proteïnerijke insecten, wat een veel

kleinere ecologische footprint met zich meebrengt dan het fokken van varkens of runderen, kan dan een oplossing bieden, aldus Steevensz eind september in zijn inaugurele rede. Of dat werkelijk het geval is gaat hij met zijn lectoraat uitzoeken, binnen het thema Sustainable Food Transition. Daartoe wordt op de Brightlands Greenport Campus in Venlo een lab opgezet waarin op ‘boerderijschaal’ het complete productieproces wordt uitgetest, om zo te achterhalen of daarin een economisch interessant businessmodel voor de veehouder schuilt. ‘Ook de bedrijven die van de insecten food-producten gaan maken, zullen bij het lab betrokken worden’, aldus Steevensz. Waarmee hij raakt aan een belangrijke succesfactor van insectenkweek: de acceptatie door de consument. ‘We hebben daar al wat onderzoek naar gedaan. De wielrennerij maakt al gebruik van eiwitrijke producten op basis van insecten en die zijn in die wereld geaccepteerd. Een goede productnaam blijkt al veel verschil te maken. Voorts is een betrouwbare keygebruiker van belang: dat de gerenommeerde, Nederlandse horecaketen Bagels & Beans broodjes serveert

‘Enge beestjes op het etiket zetten werkt juist averechts.’ Foto: Shutterstock

met ingrediënten gebaseerd op insecten, vergroot ook de acceptatie. Enge beestjes op het etiket zetten werkt juist averechts.’ Het lectoraat van Steevensz gaat daarnaast, binnen een tweede thema, Servitization, onderzoek doen naar businessmodellen gebaseerd op diensten in plaats van producten en welke uitdagingen die met zich meebrengen. ‘Foodtechnologie is belangrijk in deze Venlose regio. Bedrijven als Marcelissen en Sormac brengen

ACAL BFI NA OVERNAME ‘AAN DE VOORAVOND VAN GROTE VERANDERINGEN’ Half november 2021 werd Acal BFi officieel overgenomen door H2 Equity Partners. Managing director Pieter-Jan Rovers gaf toen al aan dat er voor klanten in eerste instantie niet zoveel zou veranderen, maar dat betekent niet dat er de afgelopen maanden niet hard is gewerkt aan de nieuwe toekomst. ‘Eén van de grote klussen was het ‘ontwinden’ van Acal BFi uit de organisatie van DiscoverIE Group Plc’, geeft Rovers aan. ‘Wij zijn immers ooit het begin geweest van deze groep, wat betekent dat we in vele contracten en overeenkomsten van het bedrijf met andere partijen, zijn verweven. Om ‘los’ te komen, zijn deze overeenkomsten nu herzien.’ Parallel daaraan werkte Acal BFi aan het grote doel om in de toekomst niet alleen op te treden als componentleverancier, maar steeds meer als value-added leverancier. ‘Toevallig zijn we vorige week met alle

november 2022

country managers bij elkaar gekomen en staan we aan de vooravond van de introductie van enkele grote veranderingen’, vertelt Rovers. ‘De plannen zijn gesmeed en liggen op tafel. De inhoud ervan blijft echter nog even binnen onze eigen poorten voordat we écht beginnen met het concretiseren ervan. Duidelijk is in elk geval dat onze toegevoegde waarde deels afkomstig is uit de meeverkochte competence centers. Zij vormen echt de basis voor onze toekomst en worden derhalve ook uitgebreid. Hiervoor zijn we bezig om in hoog tempo de benodigde vacatures in te vullen. En zoals voor ieder bedrijf op dit moment, is dit een serieuze uitdaging.’ Om maximaal waarde te kunnen toevoegen, worden oplossingen bovendien ‘in nauwe samenwerking met de klant ontwikkeld’. Daarbij heeft Acal BFi ‘een duidelijk adviserende en sturende rol in zowel de

Pieter-Jan Rovers. Foto: Bart van Overbeeke

ontwerpfase als de uiteindelijke integratie’. ‘Voor het einde van het boekjaar – voor ons 31 maart 2023 – maken we meer bekend’, geeft Rovers aan. ‘Nog even geduld.’ www.acalbfi.com

foodprocessingmachines op de wereldmarkt. Het servicen daarvan wordt bij de huidige tekorten aan servicemonteurs steeds lastiger. Met data uit die installed base kan beter voorspeld worden wanneer onderhoud precies nodig is. Probleem daarbij is wel dat vaak onduidelijk is van wie de data zijn’, duidt hij een van de onderwerpen waarop hij zich met zijn lectoraat zal focussen. Het is ook een onderwerp dat goed aansluit bij het derde thema van zijn Fontys-onderzoeksgroep: Internationalisation. ‘Bedrijven in Limburg exporteren gemiddeld genomen meer dan de bedrijven in de andere provincies. Maar exporteren is meer dan je producten aan de andere kant van de grens te koop aanbieden. Cultuurverschillen bijvoorbeeld kunnen het succes van een product maken of breken. Zo ken ik een bedrijf dat zich toelegt op de ontwikkeling van software voor het tracen van online bestelde producten. Een succes in Nederland want wij willen precies weten wanneer ons pakje wordt afgeleverd. Maar niet in Spanje. Daar zijn ze veel geduldiger.’ Ook de actuele handelsoorlogen en supplyproblemen kunnen een grote impact hebben op internationaal zakendoen. Hoe het mkb hierop zijn supplychains moet herinrichten en zijn businessmodellen moet innoveren om succesvol te blijven is weer een ander vraagstuk dat Steevensz met zijn lectoraat gaat proberen te beantwoorden. www.fontys.edu/Research-2/ Research-Group-BusinessInnovation.htm

NTS OPTEL WERKT PUUR VANUIT DE INHOUD NTS Optel in Nijmegen stond eerder dit jaar op Laser World of Photonics in München, de beurs voor componenten, systemen en applicaties in de snelgroeiende fotonicamarkt, met 110.000 bezoekers in vier dagen tijd. PhotonicsNL richtte er het Holland Paviljoen in, met stands van onder meer NTS Optel, LioniX International, MicroAlign, PHIX Photonics Assembly en PhotonFirst. ‘In het paviljoen stond de hele keten bij elkaar: wij zijn een specialist in custom optica en laser technologieën, anderen ontwikkelen of produceren fotonicachips, weer anderen leveren testapparatuur of andersoortige equipment’, vertelt Leon Hol, managing director van NTS Optel. ‘Als onderdeel van NTS zijn wij een solution provider in de ontwikkeling en productie van optica en laser tooling, modules en complete systemen. Het is een nichemarkt en vraagt om de aanwezigheid op onder andere specifieke beurzen waar onze grote kennis en ervaring erkend en herkend wordt en waar we onze partners ontmoeten. Dit jaar stonden we ook op een

soortgelijke beurs in de VS.’ NTS Optel focust op wereldwijd opererende oem’ers actief in de semicon, analytical en lifescience markt, waarbij kennis van optica – ondersteund door kennis van mechanica, elektronica en software – tot de best passende, uiterst nauwkeurige oplossingen leidt. ‘Optica is overal aanwezig in de maatschappij, maar wij zijn uniek met wát we ontwikkelen en ook hóe wij werken: de klantvraag echt doorgronden en samen tot een perfecte oplossing komen. Altijd gericht op de inhoud, al vanaf het eerste salesgesprek. Onze technici trekken samen op met technici van de klant en magic starts. Wat we bij NTS Optel ontwikkelen en assembleren, kunnen we vervolgens ook transfereren naar andere NTS-vestigingen in Nederland, Singapore, Shanghai of Tsjechië, afhankelijk van wat het beste aansluit bij de roadmap van onze klanten.’ Dit jaar realiseert NTS Optel met zijn 40 medewerkers zeker 60 procent groei ten opzichte van 2021. Volgend jaar gaat Hol uit van een

NTS Optel stond eerder dit jaar op Laser World of Photonics. Foto: NTS

verdubbeling van de omzet vergeleken met 2021. ‘Dat brengt uitdagingen met zich mee. We zijn continu bezig om de juiste, nieuwe mensen te vinden. Bovendien staat de supplychain onder hoogspanning en onze groei vraagt om ook intern aandachtig te kijken naar onder meer werkwijzes en procedures.’ Uiteraard is er een nauwe samenwerking met andere NTS-bedrijven. NTS ontwikkelt, maakt, assembleert en test complexe (opto)mechatroni-

sche systemen en mechanische modules voor hightech oem’ers. ‘Los van onze eigen klanten en projecten, nemen wij in integrale projecten het optische stuk voor onze rekening, waarbij collega’s in Eindhoven bijvoorbeeld hun expertise in het ontwikkelen en produceren van stages of frames inbrengen. Zo bieden we klanten een integrale benadering voor de gehele lifecycle.’ www.nts-optel.com www.nts-group.nl

november 2022

UIT DE MARKT ELECTRONICA 2022: RUIM BAAN VOOR GROTE THEMA’S

Impressie van Electronica 2018 met 81.000 bezoekers. Foto: Messe München

ROBOTICS

Experts in Man and Machine Today, our robots work both for, and with, people They have to be fast and precise, collaborative and agile, user-friendly and highly mobile. In all kinds of industries, they redeﬁne performance. Even in the most sensitive environments, they make production smarter. Providing smart data, in an easily connected world, where we share our expertise. A world of solutions. People drive change, robots accelerate the pace. Stäubli Robotics Days Nov. 9 & 10th Harderwijk (NL) www.staubli.com

Stäubli Benelux N.V. Tel. +32 56 36 40 04, robot.be@staubli.com

november 2022

Driven sustainable progress, zo luidt het motto van Electronica 2022. De handelsbeurs vindt dit jaar plaats van 15 tot en met 18 november in München, dit in combinatie met Semicon Europa. Terwijl exposanten verspreid over 14 beurshallen hun producten en oplossingen presenteren, loopt parallel daaraan een programma vol conferenties, fora en speciale evenementen. En dat alles gericht op de rol van de elektronicaindustrie als pionier voor maatschappelijke thema’s van nu en straks. De Electronica-beurs geldt inmiddels als ’s werelds belangrijkste ontmoetingsplek voor de elektronica-industrie’. In 2020 kende het event – dat tweejaarlijks plaatsvindt – een digitale editie. Toen namen ruim 8.200 mensen online deel. In 2018, tijdens de laatste in-person editie, kwamen er ruim 81.000 bezoekers (vanuit ruim 100 landen) en meer dan 3.100 exposanten naar München. Het zijn deze aantallen waar de organisatie ook voor de komende editie op mikt, voor een brede doelgroep die onder anderen bestaat uit leidinggevenden, engineers en medewerkers in de marketing & sales, IT en supplychain. Traditiegetrouw fungeert Electronica als platform voor meerdere conferenties. Zo ook dit jaar, met op 14 november eerst de blik op de automotive. Verspreid over 18 presentaties staat dan de transitie van auto’s naar intelligente IoT-apparaten met elektronische aandrijvingen centraal. Denk daarbij aan onder-

werpen als nieuwe electrical/electronic-architecturen, intelligente interieurs, uitdagingen voor toeleveranciers, CO2-neutrale uitstoot en efficiënte aandrijflijnen. Op 14 november is er ook een roundtable over de bijdrage van de elektronicaindustrie aan zowel klimaatbescherming als een volledig elektrische samenleving. Deelnemers zijn vier ceo’s uit de industrie: Jean-Marc Chery van STMicroelectronics, Jochen Hanebeck van Infineon Technologies, Kurt Sievers van NXP Semiconductors en Gregg Lowe van Wolfspeed. Op 16 november biedt Electronica de ruimte voor een conferentie over embedded platformen. Daarbij komen onder meer zaken als vermogens en supply aan bod, net als kunstmatige intelligentie, sensoren, communicatie en software. Op dezelfde dag start ook een tweedaagse conferentie over draadloze technologie, georganiseerd door AI-gegevensplatform WEKA. Nieuw tijdens Electronica is bovendien het World Ethical Electronics Forum, dat op 15 november ethische afwegingen voor onder andere duurzaamheid, ecologie en eerlijke handel centraal stelt. Het talent van de toekomst komt aan bod tijdens het Fast Forward-platform. Jonge bedrijven krijgen er de mogelijkheid zich te presenteren. Voor het programma, het laatste nieuws en een overzicht van de exposanten tot dusver: www.electronica.de

ENERGIE-INTENSIEF TIMMERIJE BLIJ MET EERDER GEDANE BESPARINGSINVESTERINGEN Door de oorlog in de Oekraïne voltrekt zich in Europa een economische ramp die veel bedrijven pijn doet. ‘Maar ik deel de mening dat geen steun verlenen aan dat land ertoe zal leiden dat Rusland niet zal volstaan met het annexeren van Oekraïne alleen. De kostenstijgingen doen pijn, maar dat moeten we over hebben voor onze vrijheid’, vindt Hans Kolnaar. De directeur van Timmerije in Neede zegt dat in het besef dat de stijgende energiekosten zijn kunststofbedrijf fors raken. ‘Onze totale kosten stijgen daardoor met ongeveer 3 procent.’ Maar dat percentage had nog 25 procent hoger kunnen uitvallen als de Achterhoekse onderneming de afgelopen jaren niet al flink had geïnvesteerd in maatregelen om het energieverbruik naar beneden te brengen. Zo zijn veel van de hydraulisch aangedreven spuitgietmachines vervangen door elektrische. ‘Daar gaan we mee door. Ook helpt onze recente investering in een MESsysteem waardoor we machines nu optimaal kunnen inplannen en we de capaciteit ervan volledig kunnen benutten. En we hebben veel van

onze randapparatuur uitgerust met frequentieregelaars, zodat ze alleen draaien als dat nodig is. ‘ Timmerije heeft die ingrepen de afgelopen jaren gedaan, ook om uitvoering te geven aan de maatregelen op de Erkende Maatregelen Lijsten (EML) voor de Kunststof- en Rubberindustrie die de overheid heeft opgesteld om energiebesparing te stimuleren. ‘Daarom hebben we ook zoveel mogelijk zonnepanelen gelegd. Afhankelijk van het weer is ongeveer 3 procent van ons totale elektriciteitsverbruik afkomstig van eigen panelen. Wij zouden dat percentage groene stroom willen verhogen, maar zijn daarvoor mede afhankelijk van de plannen van onze gemeente Berkelland.’ Voorts is TLverlichting vervangen door slimme led-verlichting die alleen aangaat als iemand in een ruimte aanwezig is. ‘En, zodra de gasketel aan vervanging toe is, schakelen we over op een systeem dat de restwarmte van de compressoren in de productie benut voor het verwarmen van de kantoren. Alles wat we kunnen doen van de EML-lijst hebben we gedaan of doen we. Ik hoop wel dat de over-

heid rekening houdt met de investeringen in EML-activiteiten die bedrijven reeds gedaan hebben bij het inrichten van het steunpakket.’ Daarnaast benut het ‘added-value’ bedrijf zijn engineeringcompetenties om de klant te helpen metaaldelen in hun product te vervangen door kunststoffen. ‘Je moet daarbij naar de gehele waardeketen kijken: kunststof is lichter en, toegepast in bijvoorbeeld de auto’s of elektrische fietsen waarvoor we toeleveren, brengt dit lagere energiekosten met zich mee. Ook kost het produceren van kunststof veel minder energie en zorgt het voor veel minder CO2-uitstoot dan de productie van metaal. Dat geldt des te meer als je van recyclaat gebruik kan maken dat dan niet eerst weer uit olie geproduceerd hoeft te worden’, aldus Kolnaar wiens onderneming zich voorstaat op kennis van het toepassen van recyclaat. Probleem daarbij is wel dat recyclaat vaak niet voldoende en in de juiste kwaliteit beschikbaar is. Een tekort dat deels dezelfde oorzaak heeft als andere supplyproblemen waar de hele industrie mee kampt: ‘De markt is lange tijd oververhit geweest met

‘Wij willen het percentage groene stroom verhogen’, aldus Hans Kolnaar. Foto: Com-magz

veel voorraadvorming. Daar komen de personeelstekorten nog eens bij. Ook wij konden daardoor niet altijd alle orders op tijd uitleveren.’ Timmerije gebruikt vandaag de dag nog voornamelijk virgin materiaal. Door de hoge energiekosten in Europa zijn Europese leveranciers momenteel twee keer duurder dan normaal. ‘Materialen als ABS, POM en polyamide betrekken we nu daarom ook van leveranciers in met name Zuidoost-Azië. Ondanks de transportkosten scheelt dat soms bijna de helft.’ www.timmerije.nl

Up to the challenge BKL is specialized in engineering, production and inspection of hoisting- and lifting tools, modules and machines. Thanks to the combination of outstanding production facilities, experience and creativity we are able to build high-quality customized machines. Collse Heide 1, 5674 VM Nuenen, The Netherlands T: +31 (0)40 295 14 44 | info@bkl.nl | www.bkl.nl

Member of Anvil Industries

november 2022

Meer tijd besparen in uw branche? Ontdek dé nieuwe standaard in onderhoudsgemak: ROFLEX® SH en de ROTEX® ZS-DKM-SH

pompen

ROFLEX® SH

ROTEX® ZS-DKM-SH

Bespaar 7 minuten tijd per montage met onze nieuwe koppelingen Alle speciﬁcaties vindt u op ktr.com/nl of bel voor meer informatie 074 255 3680. Ook geschikt voor:

vacuümpersen

transportbanden

ventilatoren

tandwielkasten

compressoren

roerwerken

UIT DE MARKT TAL VAN (INHAAL-)JUBILEA Bronkhorst High Tech in Ruurlo heeft naar schatting inmiddels zo’n miljoen instrumenten – hoognauwkeurige flow- en drukmeters en doseerapparaten – in het veld staan. Een wereldwijd veld, zo liet directeur Henk Tappel zien met een foto van president Biden op bezoek bij Pfizer. Daar zorgen de doseersystemen uit de Achterhoek ervoor dat het coronavaccin in exact de juiste hoeveelheden verpakt wordt. Een voorbeeld waarmee hij meteen illustreerde hoe Bronkhorst invulling probeert te geven aan nummer 3 (goede gezondheid) van de elf Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de VN waaraan de onderneming zich gecommitteerd heeft. Er staan nog zoveel instrumenten bij klanten omdat ze ‘bewezen lang meegaan’, tot wel 30 jaar. Tappel deed zijn verhaal ten overstaan van een vol Flow Center, bij gelegenheid van de viering van het 40-jarig jubileum, met als thema ‘Dilemma’s in duurzaamheid’. Zo’n dilemma is dat Bronkhorst geen ‘nee’ wil zeggen tegen de klant, maar dan toch wel graag kiest voor die klandizie die ‘in onze optiek duurzame dingen doet’. En een ander is dat Bronkhorst de markt heeft om met 9 procent per jaar te

groeien – en zo in zeven jaar tijd de omzet kan verdubbelen. Maar dat wel wil doen met een onderneming die haar mensen zowel uitdagingen als zinvol werk biedt, het liefst in Ruurlo en directe omgeving. Want op die binding met de regio staat Bronkhorst zich al sinds het begin voor – ‘ook een heel groot deel van onze toeleveranciers komt uit deze regio’ – terwijl evident is dat die groei alleen maar gerealiseerd kan worden als er honderden mensen aangenomen kunnen worden. Mensen die veelal van buiten de regio zullen moeten komen. ‘Want wie de demografie van de Achterhoek ziet (met nu al een grote ‘grijze druk’ die de komende jaren toeneemt, red.’) snapt dat wij daar wel eens wakker van liggen.’ De jubileumviering viel een jaar later dan oorspronkelijk de bedoeling, in alweer het 41e jaar van het bestaan. De afgelopen weken vonden meer (inhaal)-feestelijkheden plaats. Zo vierde MTA zijn 20e verjaardag op een moment dat de onderneming in Helmond inmiddels 20,5 jaren aantikte. Het bedrijf had daartoe het complete pand opengesteld voor een rondleiding, via de ontwerpafdeling boven, over de productievloer – waarop tal van

Een groot aantal relaties vierde eind september het 40-jarig jubileum van Bronkhorst mee. Foto: Com-magz

bijzonder projecten, als de metaalprinter van Additive Industries, de vatenhechtrobot van Microsure, het bloedafnameapparaat van Vitestro en de bladsnijrobot van Priva – beneden, naar buiten. Daar was een tent neergezet voor bijpraten en het vieren van de post-coronatijd met een hapje en een drankje. MTA mocht ruim duizend gasten verwelkomen. Begin oktober vierde Lenze, ook iets verlaat, het 75-jarig bestaan (zie het artikel op pagina 90). Protonic bestaat dit jaar 50 jaar en viert dat onder andere met een serie Linked-

in-posts over de geschiedenis van de onderneming, in 1972 ontstaan onder de naam Ad de Bruin Meeten Regeltechniek. WEG vierde zijn 30-jarige existentie in de Benelux en WEG Nederland — een aparte tak binnen de Benelux —het 20-jarige. Galvano Hengelo mocht even eerder het zilveren jubileum beleven. En voor eind november staat nog de 50e verjaardag van de Oerlemans Packaging Group op de kalender. Om maar een paar van de jubilerende bedrijven te noemen. www.bronkhorst.com www.mtagroup.nl

AESCULAP BESPAART VEEL TIJD MET HYPERMILL® Aesculap AG is wereldwijd een van de belangrijkste fabrikanten van chirurgische instrumenten, implantaten en uitgebreide accessoires. Om die succesvolle positie op de wereldmarkt te behouden, steunt het bedrijf uit Tuttlingen onder andere op diepgaande verticale integratie, met de eigen bouw van gereedschappen en prototypes. Een sleutelelement op dat vlak is de CAMprogrammering met behulp van hyperMILL® van OPEN MIND, dat dankzij de toonaangevende 5-assige strategieën en het hyperMILL® AUTOMATION Center tijd en geld bespaart zowel bij het programmeren als bij het machinaal bewerken. Er zijn ongeveer 200 verschillende standaard heupprotheses van Aesculap, die vooral verschillen in grootte en geometrische details. Aesculap heeft een groot aantal smeedmatrijzen nodig voor de productie ervan. Tot voor kort produceerden de gereedschapsmakers deze op een

5-assig bewerkingscentrum met een 2-assige pendeltafel. Om te kunnen profiteren van de nacht- en weekenddiensten met weinig personeel, hebben ze een automatisch laad- en lossysteem voor zes pallets aan de machine toegevoegd. Ze selecteerden ook nieuwe gereedschappen voor een nog efficiëntere bewerking. Het gevolg: in totaal moesten 1.800 freesprogramma’s worden herschreven. De gereedschapsmakers namen contact op met de CAM-specialisten van OPEN MIND. Ze werden het eens over een gezamenlijk project voor de herprogrammering van de smeedmatrijzen. Er wordt gebruik gemaakt van het in eigen beheer ontwikkelde hyperMILL® AUTOMATION Center Advanced als ontwikkelingsinstrument voor dergelijke veeleisende, geautomatiseerde processen. Michael Greisinger, automatiserings- en toepassingsspecialist bij OPEN MIND, leidde het project:

‘Het hyperMILL® AUTOMATION Center Advanced bouwt voort op ons hyperMILL® CAM-systeem en de bijbehorende hyperCAD®-S CAD-softFoto: Aesculap ware. Het biedt technologie die veel verder gaat dan de automatisering van standaard geometrie-eigenschappen. De kenmerken van de CAD-modellen spelen een ondergeschikte rol. De aandacht gaat vooral uit naar de elementen die een CAD-model kan bevatten. Met een verscheidenheid aan sjabloonfuncties kunnen ervaren hyperMILL®-gebruikers de afzonderlijke processtappen definiëren.

Hierdoor kunnen ook complexe processen worden gedefinieerd en gestandaardiseerd.’ Zijn aanbeveling: ‘Het automatiseren van het programmeerproces is altijd de moeite waard wanneer families van onderdelen moeten worden bewerkt.’ Zie voor het volledige artikel: www.linkmagazine.nl www.openmind-tech.com www.aesculap.de

november 2022

‘COMMUNITARISME’ BEPLEIT: LOS HET KETENGEWIJS, MET ELKAAR OP

‘IK BEN VOOR RADICALE TRANSPARANTIE MET ONZE KETENPARTNERS’ Bij alle onrust en instabiliteit in toeleverketens kunnen leveranciers hun verplichtingen lang niet altijd nakomen en bovendien communiceren ze daar soms slecht over. Klanten vragen zich af of ze suppliers af moeten rekenen op non-performance, of dat die er op de keper beschouwd ook niks aan kunnen doen. De vraag is of partijen elkaar trouw blijven als ketens straks weer normaliseren of dat het nooit meer wordt als voorheen. Kortom, de onderlinge banden worden danig op de proef gesteld. ‘Nu is júist de tijd om relaties te versterken.’ PRAGMATISCH MARKTMODEL

DOOR LUCY HOLL

en antiekhandelaar uit de Amsterdamse grachtengordel is op inkoop geweest in Oost-Europa en krijgt op de terugweg panne met z’n auto. Het is rond middernacht, maar een boer in de Achterhoek ontvangt hem gastvrij. Daar ziet de inkoper een schitterende antieke kast, die zeker 25 mille waard is. Hij laat niks merken. ‘Met een beetje geluk krijg ik er 1.000 euro voor’, zegt hij tegen zijn gastheer. ‘Ik betaal je contant. Zal ik hem inladen?’ Is dat een slimme ondernemer of iemand die kwalijk handelt, vraagt hoogleraar bedrijfsethiek Johan Wempe van de Vrije Universiteit Amsterdam zijn studenten Supply Chain & Operations Research. Hij heeft net weer een hele week lang intensief allerlei cases met hen doorgespit over ethiek in de toeleverketens. ‘Zo’n manier van inkopen kun je niet maken’, reageert de ene student. ‘Die boer had zelf maar contra-expertise moeten regelen’, vindt een ander. En wat als de boer erachter komt, een tv-programma de handelaar aan de schandpaal nagelt en de complete antiekketen als corrupt wordt bestempeld?

INGEBAKKEN Het leidt tot behoorlijke discussies, zegt Wempe. Bij ethiek gaat het vooral om hoe we een goede samenleving, een goed bedrijf of een sterke, eerlijke keten bouwen. ‘Die normen kunnen nog zo ingebakken zitten in structuren: er hoeft maar iets te gebeuren of ze komen onder druk te staan. Inhaligheid, conflicten, spanningen, dilemma’s komen bovendrijven en dan blijken normale keuzes en handelwijzen heel kwetsbaar.’ Neem de huidige industriële supplychains, met grondstoffentekorten, gebrek aan capabele arbeidskrachten, levertijden waarmee suppliers het niet meer zo nauw nemen. Een oem’er gaat ineens – weliswaar noodgedwongen – second, third of zelfs fourth sourcen. Een fabrikant besluit om bepaalde klanten voorlopig even op een zijspoor te zetten en vooral voorkeursrelaties te bedienen. Waarom maken ze die keuzes? Als je elkaar niet meer vertrouwen kan, waar blijf je dan?

november 2022

In die case met de boer en de antiekhandelaar zie je heel mooi een paar samenwerkingsmodellen terug, aldus Wempe. Het meest dominante in onze economie is al eeuwenlang het pragmatische marktmodel. ‘Elke ondernemer probeert zijn eigen optimale resultaten te realiseren: “Iedereen verhoogt zijn prijzen, dan doe ik het ook.” Marktmacht speelt een rol, er ontstaan monopolieposities en afhankelijkheidsrelaties. Dat leidt tot onzekerheid en vertragingen.’ Op lange termijn is dit niet per se slecht voor de economie en de maatschappij, het brengt ook veel, getuige de afgelopen eeuwen. Nieuwkomers kunnen vrij toetreden en hun competenties inzetten op plekken waar het gewin oplevert. Maar op korte termijn leidt het eveneens tot ongewenste zaken als opportunisme, misbruik, vriendjespolitiek en ergernis.

THEMA AFSPRAKEN MAKEN, EN ZE OOK NAKOMEN Door de opeenhoping van crises hebben klanten en toeleveranciers het steeds moeilijker om zich aan gemaakte afspraken te houden. Een ondernemer zal zich ethisch misschien ook minder bezwaard voelen om dat dan maar niet te doen. Hoe borg je dat je partners zich committeren? In hoeverre valt dat af te dwingen met contracten? Of is een goede, persoonlijke relatie, gebaseerd op wederzijds vertrouwen veel belangrijker? Zo ja, wat is dat dan precies? Hoe groot is daarin de factor openheid? Is elkaar zo veel mogelijk inzicht geven in de toeleverperikelen de oplossing? Of wordt die goede bedoeling tenietgedaan doordat er nu eenmaal nog geen globale (digitale) ketentransparantie is (en die door de geopolitieke spanningen verder weg lijkt dan ooit)?

• ‘Aan alle kanten wordt aan ons getrokken, en

niet allemaal dezelfde kant op.’ • ‘We opereren alleen in high-trust landen.’ • ‘Soms zetten onze leveranciers ons voor het

blok.’ • ‘Er is minder stabiliteit en daarmee moeten

we zien te dealen.’ • ‘Bedrijven van de toekomst zijn flexibele

bedrijven actief in wendbare ketens.’

IN GOEDE EN SLECHTE TIJDEN Een tweede model is volgens Wempe het sociaalcontractdenken: alle partijen komen samen tot bepaalde afspraken en randvoorwaarden. En als die nageleefd worden, zorgt dat voor draagvlak en rechtvaardigheid in de economie. Het derde model is het communitarisme, doceert hij ook aan zijn studenten. Naar de industrie vertaald: productieketens zijn er met een bepaald maatschappelijk doel. Wat willen we met elkaar bereiken en hoe doen we dat samen? Iedere marktspeler heeft zijn eigen rol en kijkt over de eigen grenzen heen. Hoe zou het zijn als we met elkaar het ware nastreven? Wat is er nodig om ketens met alle individuele partijen goed te laten functioneren? Er zijn goede en slechte tijden en we zorgen dat we elkaar steunen. Neem de ongekende solidariteit tijdens de Covidcrisis, ook in de industrie. Nu is er net zo goed weer veel onzekerheid in de markt. ‘Een bedrijf kan puur voor zijn eigenbelang gaan: “Ik lever jou wel en die ander niet, wie het hoogste biedt.” Of zeggen: “We hebben als oem’ers en suppliers samen een probleem en moeten hier samen uit zien te komen.” Dat betekent veel onderling overleg om tot optimale oplossingen te komen,

en investeren in goede langdurige relaties. Dan zegt een klant in lastige tijden niet: “We stoppen ermee, want je houdt je niet aan het contract.” Dan kijk je samen op een verstandige manier wat mogelijk is.’ Toeleveranciers en klanten willen het gevoel hebben dat er meegedacht wordt. ‘De wereld is complex, maar we verdelen de pijn. Bedrijven kunnen zich niet terugtrekken op hun eigen marktmodel en puur en alleen gaan voor maximale winst. Nu is júist de tijd om relaties te versterken.’

COMPLEX NETWERK Heliox in Best, opgericht in 2009 en marktleider in snellaadsystemen, opereert in een hectische markt, nu elektrificatie meer dan booming is. Het bedrijf heeft klanten in zeer uiteenlopende sectoren als het openbaar vervoer, het binnenstedelijk en long-track vrachtvervoer, de marine en de oliesector. Heliox focust op de ontwikkeling en verkoop en heeft deels eigen productie van de essentiële modules in de laders. ‘We zitten in een complex netwerk van klanten en toeleveranciers’, zegt algemeen directeur Michael Colijn. ‘Aan alle

Illustratie: Aad Derwort

kanten wordt aan ons getrokken, en niet allemaal dezelfde kant op. De ene markt verwacht customized oplossingen: in de stadsbussenmarkt gooit elke aanbesteder liefst zijn eigen sausje eroverheen met bijvoorbeeld net een andere koppelaar of ander voltage. Op zich is dat experimenteren best interessant, maar als scale-up moeten we nu naar standaardisering toe. Anders vergt het teveel van onze r&d-capaciteit.’ Tankstations willen juist gestandaardiseerde laders met gestandaardiseerde functionaliteit, tegen een acceptabele prijs, in één dag geplaatst.‘Een soort IKEA-pakketten.’ Wat klanten zwart op wit willen hebben, verschilt ook. ‘Grote, vaak beursgenoteerde voertuigfabrikanten zijn ongelooflijk precies op contracten, ze willen ontelbare punten van samenwerking vastleggen. Sommige ov-bedrijven vinden bij wijze van spreken twee A4’tjes met de belangrijkste afspraken prima. Daar is het ook meer korte termijn: één ov-bedrijf met één project in één regio dat pioniert.’

ZES OF NEGEN MAANDEN Dat Heliox projecten heeft in bijna alle WestEuropese landen en in de VS, zorgt ook voor verschillen. De onderneming kondigde eind september de samenwerking aan met vrachtwagenfabrikant PACCAR, ter ondersteuning van de uitrol van elektrische voertuigen in Europa (DAF) en Noord-Amerika (Kenworth en Peterbilt). Heliox levert mobiele 40 kW-laders en vaste 150 kW- tot 360 kW-laders voor PACCAR-klanten en -dealers. In Europa kostte het ongeveer zes maanden om een contract af te sluiten, in de VS ruim negen, conform lokale wetgeving en mores, aldus Colijn. ‘In beide gevallen deden we overigens al zaken en leverden we onze laders terwijl de contractonderhandelingen nog liepen.’

Voor elke klant geldt volgens hem: ‘We kunnen wel heel dikke contracten tekenen, maar als één van beide partijen zich er niet aan houdt, is er misschien wel een juridische basis om de levering of afname af te dwingen, maar doe je in de toekomst geen zaken meer samen.’ Uiteindelijk draait het toch vooral om de zachte kant: elkaar vertrouwen schenken en in elkaar geloven, en niet in de harde, contractueel vastgelegde afspraken. ‘Als toeleverancier willen we ferm en helder uitdragen waar we in geloven, waar we voor staan, welke kwaliteiten en competenties we inzetten. Als de klant dat ook doet, ontstaat onderling vertrouwen en waardering – dé basis voor samenwerking.’

ISSUES Hoe houd je überhaupt je hoofd boven water in de huidige hectiek? ‘Natuurlijk heb je per order gewoon de afspraken over wat er geleverd wordt en wanneer. Maar de relatie met onze toeleveranciers en onze klanten is er toch één van zaken open bespreken op het moment dat het pijn kan gaan doen. Eén supplier zei niet op tijd te kunnen leveren: eerst was sprake van drie weken vertraging, wat daarna ineens twintig weken werd. Dan willen we heel snel om tafel: wat is de oorzaak van die vertraagde levering en wat kunnen we concreet doen? Want onze klanten verwachten natuurlijk dat we volgens afspraak leveren. Dan zeggen wij heel tijdig: “Oké klant, we hebben een leveringsissue. Het speelt nog niet meteen, maar kan wel impact gaan hebben.”, schetst Colijn. ‘Ik ben voor radicale transparantie met onze ketenpartners. In coronatijd was het heel lastig om projecten uit te voeren. Nu geldt hetzelfde, maar je zoekt met elkaar de juiste weg. Waar zit de ergste nood, kan deellevering alvast wat oplossen?’

SMOESJES Hoe streng of mild Heliox is naar zijn toeleveranciers, is ook afhankelijk van de opgebouwde band. ‘Werken we al jaren goed samen, dan weten we of wat ze ons melden accuraat is en dat ze geen smoesjes vertellen. We gaan met hen om als met collega’s.’ Maar betreft het een leverancier die een order heeft bevestigd en deze op het laatste moment cancelt omdat hij elders een iets betere prijs kan krijgen, dan is het einde oefening. Boos is een groot woord, zegt Colijn, maar ontstemd is hij dan zeker. Het niet leveren van onderdelen is één ding: een tekort aan service dat sommige toeleveranciers daarbij aan de dag leggen, kan Colijn ook zeer storen. ‘Zeg dan eerlijk dat iets niet lukt. Wij zeggen zelf regelmatig ‘nee’ tegen opdrachten. Als we het qua capaciteit, prijs of levertijden niet redden, stappen we er niet in. Bij het nakomen van afspraken helpt het ook om heel goed af te bakenen en helder te communiceren wat we wel en niet bieden.’ Partijen die aankloppen voor thuisladers of coördinatie van de aanleg van het elektriciteitsnetwerk rondom de laders, zijn aan het verkeerde adres. Om goed en langdurig zakendoen te borgen, heeft Heliox ook een ‘actief besluit’ genomen: ‘We opereren alleen in high-trust landen, met een onafhankelijk werkend rechtssysteem en een cultuur dat klanten hun rekeningen op tijd betalen. We willen overigens best ergens anders werken, maar dan letten we veel scherper op de condities.’

SLUITENDE AFSPRAKEN Genap is ook zo’n toeleverancier met uiteenlopende klanten in de wateropslag, mestopslag en infrastructurele werken. Het bedrijf is specialist LEES VERDER OP PAGINA 14

november 2022

THEMA AFSPRAKEN MAKEN, EN ZE OOK NAKOMEN Nu verschepen we via onze kanalen nog veel in containers vanuit Nederland, maar we geloven in die regionale aanpak.’

SCHERPERE DISCUSSIES De rollen folie worden vanuit diverse Europese landen aangeleverd. Genap heeft zijn voorraden sterk verhoogd vanwege de prijsstijgingen en om leveranties aan eindklanten te kunnen garanderen. Maar het is lastig om toeleveranciers aan afspraken te houden, aldus Van Oers. ‘Het spel in de keten is enorm aan het veranderen. Leveranciers willen duidelijker forecasts, hun flexibiliteit is verminderd, waardoor we vaak scherpere discussies hebben. Sommige folieleveranciers willen niks op voorraad leggen. Daar komt bij dat een grondstofprijs soms een aantal keer verandert in het bestelproces. Dan moeten leveranciers dit maar net op tijd laten weten, zodat wij hierop kunnen inspelen. Onze zaken gaan goed, dus de beschikbaarheid van grondstoffen is heel belangrijk. Dat weten die leveranciers ook en soms zetten ze ons voor het blok.’ Remco van Oers (Genap): ‘Leveranciers willen duidelijker forecasts, hun flexibiliteit is verminderd, waardoor we vaak scherpere discussies hebben.’ Foto: Genap

VERVOLG VAN PAGINA 13

in het opslaan en afdekken van water in de vorm van lining in stalen silo’s en waterbassins, en levert folietoepassingen voor opslagsystemen en afdekkingen voor bijvoorbeeld mest, vergiste biomassa en biogas. In de productielocaties in ’s-Heerenberg en Steenwijk worden enorme rollen folie uitgerold, geknipt en in de juiste vormen aan elkaar gelast. ‘In de wateropslag werken we wereldwijd veel met dealers, bijvoorbeeld kassenbouwers die projecten uitvoeren. Die dealers leveren onze producten, maar wij blijven de producent. Dus als er iets niet goed is, worden er vanuit die keten veel vragen bij ons neergelegd’, zegt operational director Remco van Oers. ‘In de mestopslag bedienen we de Europese markt: in Nederland en delen van België en Duitsland komen we rechtstreeks bij de eindklant. Dat is prettig, want dan zijn we zelf verantwoordelijk voor het complete proces. En in Nederland werken we mee aan infrastructurele projecten met grote aannemers. In dit soort projecten werken heel veel partijen waarvan wij er slechts één zijn. Dat maakt het soms lastig om sluitende afspraken te maken en ons terrein af te bakenen.’ De groeistrategie verschilt ook per markt. Van Oers: ‘In alle markten is veel gaande. In de agro – met de actuele uitstootproblematiek – zoeken we het vooral in meer omzet in Europa en in nieuwe producten. Bij de opslag van water – heel urgent gezien de klimaatverandering – zijn we bezig om kleine Genap-dochters op te zetten, bijvoorbeeld in Kenia, India, Mexico en Canada.

november 2022

SLIKKEN EN AFWEGEN

Leveranciers hebben meer macht gekregen, vindt Van Oers. Er is veel meer en intensiever overleg nodig. Sommige contracten worden simpelweg niet nageleefd. ‘“Dat gaan we anders doen”, krijgen we dan ineens te horen. Dat kan wel zo zijn, maar sommige dingen kun je echt niet maken. Soms weten we bijvoorbeeld dat een supplier bepaalde spullen die we nodig hebben op voorraad heeft liggen. Onverwacht laat hij weten dat alles per 1 november duurder wordt. Dat vind ik volledig onterecht. Soms is het slikken en afwegen wat we doen en hoe urgent de levering is. Maar dan kijken we wel scherp hoe we in de toekomst met zo’n toeleverancier willen omgaan.’ Tegelijkertijd kan Genap in deze onzekere omstandigheden terugvallen op zijn stevige relaties in de keten. Het bedrijf bestaat al ruim zeventig jaar. ‘Met veel partijen doen we al tientallen jaren zaken. Daarom hebben we gelukkig maar met een beperkt aantal toeleveranciers meer discussies. Als je mensen langer kent, geeft dat inhoud aan de relatie en vertrouwen in elkaar.’

ge samenwerking staan hoog op onze agenda. Als degelijk familiebedrijf hebben we daar in deze dynamische tijden veel aan.’ Die waarden loyaliteit en betrouwbaarheid hanteert het bedrijf ook richting klanten. Van Oers: ‘Wij zijn voor openheid en duidelijkheid. Als we een afspraak niet na kunnen komen, gaan we in gesprek. We hebben veel vaste, trouwe klanten. Als onze prijzen veranderen, vinden wij dat klanten dat tijdig moeten weten. Natuurlijk gaat bij ons ook niet altijd alles goed. Door de hectiek in de markt kunnen wij soms ook niet alles precies op tijd behappen, maar we lopen niet weg voor problemen. Soms is het frustrerend, want we willen onze klanten toch optimaal bedienen.’ Wat Van Oers het lastigste vindt? ‘In een wereld met oorlog, Covid, inflatie, CO2-problematiek en dergelijke hebben we vaker dan ooit te maken met onvoorziene situaties. Er is minder stabiliteit en daarmee moeten we zien te dealen. Mede dankzij onze langdurige relaties kunnen we meebewegen met de hectiek in de keten.’

EXTERNE BEDREIGINGEN Goede, stevige relaties opbouwen en onderhouden in de keten is er niet eenvoudiger op geworden, stelt Michel van Buren, mede-auteur van het boek Regisseer de keten en oprichter-eigenaar van BLMC in Hoevelaken, specialist in supply chain consultancy en project- & interim-management in de industrie. Samen met zijn team begeleidt hij directies van (middel)grote bedrijven bij het bepalen en uitvoeren van hun ketenstrategie en -samenwerking binnen en tussen bedrijven. ‘De vraag “Waarom moeten wij samenwerken?”

AFSCHEID NEMEN Desondanks heeft Genap van sommige toeleveranciers afscheid genomen. ‘En van andere zijn we bezig afscheid te nemen. Vijftien van de ongeveer zeshonderd toeleveranciers gelden als strategisch. Met hen hebben we een goede dagelijkse relatie en is het prima zakendoen. Loyaliteit, verbinding en langduri-

Michael Colijn (Heliox): ‘De relatie met onze toeleveranciers en onze klanten is er toch één van zaken open bespreken op het moment dat het pijn kan gaan doen.’ Foto: Bart van Overbeeke

wordt allang niet meer gesteld. Het draait nu om het hoe. Als bedrijven bij ons komen met vragen, liggen er vrijwel altijd externe bedreigingen aan ten grondslag. Hun markten en ketens veranderen, ze zien nieuwe concurrenten verschijnen die misschien compleet anders opereren en veel sneller en wendbaarder zijn. Dus moeten ze keuzes maken om verder te digitaliseren of bijvoorbeeld in te zetten op servitization.’

GEEN HOLY GRAIL Een voorbeeld uit geheel andere hoek: Van Buren heeft recentelijk met ontzetting zitten kijken naar het debacle rondom het Multidisciplinair Interventieteam. Toenmalig minister Grapperhaus wilde dat de complete keten van politie, marechaussee, douane, OM, FIOD en Belastingdienst samen de strijd tegen de georganiseerde misdaad zou aangaan. Maar mensen vochten elkaar de tent uit, afspraken maken en nakomen bleek onmogelijk, het team werd opgeheven en in een paar jaar tijd was 160 miljoen euro verbrand. ‘Iedereen vraagt ons naar de holy grail van ketensamenwerking, maar die is er niet. Talrijke zaken moeten goed zitten, dat maakt het zo complex.’ Terug naar de industrie: cruciaal is dat partijen focussen op waardecreatie, oftewel: wat gaan we vanuit het perspectief van de eindklant met elkaar creëren? Die focus van alle ketenpartijen op het realiseren van één en hetzelfde doel komt de onderlinge samenwerking ten goede. Verder zijn slimme processen nodig die over afdelingen en bedrijven heen lopen. Samenwerken vraagt

bovendien horizontaal leiderschap, stevige regie via een ketenregisseur, zonder dat de macht heel formeel ergens op één plek geconcentreerd is. En bovenal speelt onderlinge chemie een rol.

“Jij moet gewoon doen wat ík wil.” Een ander zegt: “Zullen we om tafel gaan en kijken hoe we er met elkaar uitkomen?” Zo’n culturele match is net zo belangrijk als een goede businesscase om ketensamenwerking te laten slagen.’

IEDER VOOR ZICH Van Buren: ‘Darwin zei al: niet de slimste of sterkste mensen overleven, maar degenen die zich snel en flexibel kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden. Dat heeft alles te maken met bedrijfsculturen.’ Is de cultuur van een

CONTRACT IS GEEN GARANTIE Zegeviert die flexibiliteit of is het toch goed om veel contractueel vast te leggen? Moeilijke vraag, reageert Van Buren. ‘Alles willen vastleggen kost ongelooflijk veel tijd en geld: notarissen en juristen gaan moeilijke vragen stellen over wat er allemaal fout kan gaan in de toekomst. Een dik contract biedt geen enkele garantie. Misschien moet je gewoon heel simpel wat basisafspraken maken. De bedrijven van de toekomst zijn flexibele bedrijven actief in wendbare ketens. Ze weten steeds weer in te spelen op de actuele situatie in de markt en op de wereld. Daarin zit de sleutel tot succes.’

‘HET SPEL IN DE KETEN IS ENORM AAN HET VERANDEREN’

onderneming flexibel en op de buitenwereld gericht, of primair op stabiliteit, controle en interne processen? Juist als relaties onder druk komen te staan – zoals nu in de ketens – komen cultuurverschillen tussen bijvoorbeeld klanten en toeleveranciers extra nadrukkelijk naar boven. ‘Op het moment dat bedrijven het lastig hebben, is de basisvraag: hoe gaan we overleven? Dan is het ieder voor zich en God voor ons allen. Al zijn er ook partijen die juist sterk naar elkaar toegroeien. Wie gericht is op controle zal zeggen:

APEX DYNAMICS DESIGN TOOL

• • • • •

www.vu.nl/nl www.heliox-energy.com www.genap.nl www.blmc.nl www.regisseerdeketen.nl

SCAN DE QR CODE EN BEK䤀K DEZE

EN ANDERE VIDEO’S

move forward WWW.APEXDYNA.NL | +31 (0)492 509 995

SPELINGSARME TANDWIELKASTEN, TANDHEUGELS EN RONDSELS november 2022

Ready for the next level of optimization? Discover EBV's Analog & Power Solutions!

The digital world needs analog semiconductors! Why? We will answer your questions, because as a specialist for Analog & Power products we have everything your technical heart desires. An exciting journey begins and many interesting highlights await you, such as a podcast series on Analog & Power Management and a Tech Festival with many videos and expert topics. Ready? We are, visit us now at ebv.com/getthepower

EBV’s Podcast

Passion for Technology! Techies watch out! Our new podcast Passion for Technology is dedicated to the latest technologies, trends and applications in the electronics industry, such as a podcast series on Analog & Power Management! Listen also to our recent episodes on SiC & GaN, Wearables, EV Charging, UV LEDs, Edge Computing and Robotics. Tune in now and dive into the world of semiconductors! And don’t forget to follow us on all popular podcast platforms. Or enjoy at ebv.com/podcast

Technology. Passion. EBV. ebv.com

THEMA AFSPRAKEN MAKEN EN ZE OOK NAKOMEN

OREEL MIKT IN KLANTRELATIES OP STRATEGISCHE WEDERZIJDSE TOEGEVOEGDE WAARDE

LOYALITEIT ALS VERDIENMODEL Als iets duidelijk is geworden in de afgelopen paar jaar, is het wel dat 100 procent leverbetrouwbaarheid bijna niet te garanderen is. Ook al heb je je productieproces nog zo strak georganiseerd, op maat van de klant ingericht en speel je strak op de bal: in de rollercoaster van coronapandemie, grondstoffenschaarste en stijgende energieprijzen kunnen levertijden onder druk komen te staan. Vaste relaties blijken dan essentieel. ‘We hebben onze materialen altijd geleverd gekregen en onze vaste klanten niet één keer nee hoeven verkopen’, aldus Sytse Oreel, directeur van het gelijknamige bedrijf in Hallum.

Sytse Oreel: ‘Als je bij elkaar past, leg je niet op elke slak zout, maar help je elkaar te verbeteren.’ Foto: Oreel

DOOR WILMA SCHREIBER

reel is gespecialiseerd in het bewerken en afwerken van staal, roestvast staal en aluminium. De focus op vaste relaties is altijd aanwezig geweest in de bedrijfscultuur. ‘Voordat ik in het bedrijf kwam, handelden onze werkvoorbereiders en engineers al zo. Zij hebben loyaliteit en betrouwbaarheid hoog in het vaandel staan, daar ben ik als het ware mee opgevoed’, lacht Oreel. ‘Wij hebben vaste leveranciers die wij een forecast afgeven en vaste klanten die ons een forecast afgeven. Daarmee kun je heel veel onzekerheid wegnemen.’ Daarnaast is de kwaliteit van de relatie te verbeteren door te werken met de best mogelijke logistiek en productiemiddelen. ‘Dat je in elkaar en in je processen investeert, dat je mensen kunt opleiden voor klanten van wie je weet dat ze er volgend jaar ook nog zijn. Dat geeft heel veel

rust en vergroot de kans op groeimogelijkheden, omdat je aan beide kanten routines opbouwt, die leiden tot continue verbetering.’

NEK UITSTEKEN? Die aantoonbare bereidheid tot investeren is voor Oreel een belangrijke filter bij het aangaan van relaties voor de langere termijn. ‘Je merkt snel genoeg of iemand zijn nek voor je wil uitsteken of dat het elke keer weer een strijd is om dingen voor elkaar te krijgen. Dat begint met een gelijkwaardige basis en het verdelen van de risico’s, dat een leverancier niet probeert er eenzijdig beter van te worden. Eerlijke prijzen, realistische levertijden en verwachtingen. En dat hij bijvoorbeeld anticipeert op een forecast, daar voorraden voor aanlegt of machines voor aanschaft’, zegt Oreel. ‘Zo heb ik zelf voor een van onze klanten zwaar gerobotiseerd. Dat maakt ons minder afhankelijk van schaarse vakmensen en zo’n klant profiteert daar ook van dankzij een bepaalde prijsvastheid. Als zo’n klik er is, hoef je bij wijze van spreken niet eens een contract als onderliggende basis te hebben.’

NIET OP ELKE SLAK ZOUT

Oreel blijft in zijn bedrijf investeren en kapitaal vloeit niet weg richting externe aandeelhouders. Dat geeft vertrouwen.

Zekerheid valt echter niet af te dwingen, er blijven risico’s qua mensen, vervoer,

beschikbaarheid van materialen, et cetera. ‘Maar vanwege een zekere loyaliteit weet je dat het goed komt als je bij vaste partners bestelt. Dat is de afgelopen jaren ook duidelijk gebleken. Degenen die in de relatie hebben geïnvesteerd, zijn het best bediend.’ Constant kijken naar verbetermogelijkheden en deze aangrijpen, is een andere manier om de keten te verstevigen en te verduurzamen. ‘Als je bij elkaar past, leg je niet op elke slak zout, maar help je elkaar te verbeteren. Zodra aan beide kanten verbeterinitiatieven ontstaan, versla je de waan van de dag, ook economisch. Ook dan kan er een keer iets gebeuren, maar uiteindelijk – door te investeren in de relatie – is er geen sprake van opportunisme en hebben externe situaties zoals een coronacrisis of hogere energieprijzen niet zo veel impact. Dan ontstaan samenwerkingen waarin echt strategische waarde toegevoegd wordt voor beide partijen.’

BLIJVEN INVESTEREN Het feit dat Oreel in zijn bedrijf blijft investeren en dat kapitaal niet wegvloeit richting externe aandeelhouders, is in zijn ogen een ander belangrijk argument richting stakeholders. ‘Als ze dat inzien, benaderen ze je ook als betrouwbare partij die er voor de langere termijn in zit. Niet alleen voor de komende maanden maar ook voor de komende jaren en misschien wel decennia. Dat geeft vertrouwen en dan krijg je een ander soort kwalificatie. Voorwaarde is wel dat je blijft leveren, dat stakeholders zien dat je verhaal klopt.’

• www.oreel.nl november 2022

THEMA AFSPRAKEN MAKEN EN ZE OOK NAKOMEN

SUPPLYCHAIN VAN NU VRAAGT VAN LELY EN Q PLUS (NOG) MEER TRANSPARANTIE

‘WIE NIETS DEELT, KRIJGT VAN ZIJN LEVERANCIER WEINIG TERUG’ De uitdagingen van de wereldwijde supplychain gaan ook aan Lely in Maassluis niet voorbij. Het aantal orders is stevig toegenomen voor deze producent van melk- en voerrobots, maar hoe daaraan te voldoen als de toelevering stokt? Hoe houdt het bedrijf de productie in deze tijd op gang, en hoe zorgt het ook nu voor de benodigde spare parts? Een gesprek met senior buyer Jörn Schulte en Serge Bertens, directeur van persluchten pneumatiekspecialist Q Plus. De samenwerking tussen de klant en zijn toeleverancier:

• ‘Beschikbaarheid, prijsstelling en kwaliteit

• • •

deze tijd plaatst die in een nieuw perspectief.

• DOOR JAN BROEKS

et is druk op de productievloer van Lely. Over het daadwerkelijke aantal orders doet het bedrijf geen uitspraken, maar neem van senior buyer Jörn Schulte aan: het zijn er ‘echt flink meer’ dan in de eerste helft van 2022. Vooral met de A5 Astronaut-melkrobot gaat het hard. ‘Wereldwijd groeit de melkconsumptie, tegelijkertijd neemt de behoefte aan automatisering toe. Dat laatste geldt vooral voor de VS, waar de melkveehouderij een grote inhaalslag maakt op dit punt.’ Vandaar dat Lely deze zomer op het gloednieuwe bedrijvencomplex Lely Park in het Amerikaanse Pella aan de slag ging met de productie en assemblage van de eigen melk- en voerrobots. Dit gebeurde vlak voordat op de hoofdlocatie in Zuid-Holland de nieuwbouw officieel werd geopend (zie kader). Met die ordergroei zet Lely – dat over 2021 een omzet van 611 miljoen euro realiseerde – zichzelf verder op de kaart als automatiseerder voor de internationale melkveehouderij. Toch ervaren Schulte en zijn collega’s ook uitdagingen. Want die wereldwijde supplychain zorgde niet eerder voor zo veel strubbelingen. ‘Beschikbaarheid, prijsstelling en kwaliteit zijn momenteel niet eenvoudig in evenwicht te houden. Komt er druk op het ene aspect, dan heeft dat impact op de andere twee.’ Welke van de drie onderdelen voor de meeste uitdagingen zorgt? ‘Toch wel de beschikbaarheid – met de prijsstelling er vlak achteraan.’

GEBOUWD IS VERKOCHT Schulte koopt voor Lely voor de A5 zowel de elektronica als de pneumatiek in. Enerzijds voor de spare parts, anderzijds ook voor de componenten voor productie. Beide aspecten staan onder druk, al is het maar omdat alles wat hier in Maassluis aan robots wordt gebouwd ook al is verkocht. Bovendien krijgt elke robot klantspecifieke opties, wat de variatie aan componenten

november 2022

verder vergroot. ‘Daarom moeten we vrij nauwkeurig zijn met voorspellingen en inkoopstructuren. Wijken die af doordat een levering uitblijft, dan heeft dat direct impact op de productielijn.’ En juist dat laatste is gezien het groeiend aantal orders nauwelijks een optie. ‘Het moet gewoon first time right zijn.’ Dus wat te doen bij een hiccup, zo vraagt Schulte zich hardop af. ‘We waren altijd erg sterk in het maken van een stabiele planning, al is dat in deze tijd lastig. Terwijl de voorspelbaarheid van de klantvraag nog altijd heel stabiel is, is die voor de toestroom aan materialen afgenomen. Als er dan een vertraging optreedt, wanneer haal je die in? Hoe, en met welke risico’s?’ Vragen die Schulte niet alleen zichzelf stelt, maar zeker ook zijn leveranciers. ‘Als ik iets uitbesteed, ga ik ervan uit dat een leverancier zijn verantwoordelijkheid neemt. Ook bij veranderde levertijden.’

TWEEMAAL DE RUIMTE VOOR DUURZAAMHEID Eind juni dit jaar verrichtte koning Willem-Alexander de officiële opening van de nieuwbouw van Lely in Maassluis. Met de uitbreiding verdubbelde meteen het vloeroppervlak voor zowel productie als kantoor naar ruim 35.000 vierkante meter. De mogelijkheden voor samenwerking, een open karakter: het komt allemaal samen in het gebouw, waar – in lijn met Lely’s visie op sustainability – alle ruimte is voor duurzame toepassingen. Dus liggen er zonnepanelen op het dak, staan er voldoende laadpalen op het terrein en wordt water waar mogelijk hergebruikt. Het maakt het pand energieneutraal, wat ook geldt voor het gebouw van Q Plus in Sliedrecht. ‘En dat is ook voor ons belangrijk’, stelt Jörn Schulte, senior buyer bij Lely. ‘Als een leverancier in deze tijd de energiekosten laag houdt, hoeft hij die ook niet door te berekenen aan zijn klant.’

zijn momenteel niet eenvoudig in evenwicht te houden.’ ‘Het moet gewoon first time right zijn.’ ‘Als ik iets uitbesteed, ga ik ervan uit dat een leverancier zijn verantwoordelijkheid neemt.’ ‘Onze engineers kunnen geen optimale kennis hebben van elk specifiek onderdeel.’ ‘We houden liever honderd producten te veel op voorraad dan wat exact nodig is.’

MEER DAN ALLEEN LEVEREN Helaas voldoet niet iedere leverancier aan de verwachtingen, zo heeft Schulte inmiddels ervaren. Dat het anders kan, blijkt wat hem betreft uit de samenwerking met Q Plus, gevestigd in Sliedrecht en gespecialiseerd in pneumatiek. Componenten als fittingen, cilinders, leidingen en ventielen, nodig om machines met perslucht te laten bewegen, gaan vanuit Q Plus naar Lely. En dat inmiddels meer dan tien jaar, vertelt Serge Bertens, directeur van deze groothandel. ‘Bovendien doen we meer dan alleen leveren. Denk aan kitting, waarbij Lely heeft aangegeven een door ons samengestelde kit veel te verkopen dankzij een gunstige prijsstelling. We engineeren en assembleren ook, zodat de klant met een samengesteld product snel verder kan. En dat laatste geldt ook voor onze voorverpakkingen: vraagt de afdeling spare parts van Lely om single piece packaging, dan verpakken wij dat ene onderdeel in een zakje, met daarop het Lely-logo en een artikelcode. Dat voorkomt onnodige handling bij Lely, zodat medewerkers zich op andere zaken kunnen richten.’

RISICO’S SAMEN DRAGEN Bij Lely weten ze alles van melkrobots, stelt Schulte. ‘Maar onze engineers kunnen geen optimale kennis hebben van elk specifiek onderdeel. We kunnen ons maar op een beperkte hoeveelheid werk richten, bovendien willen we ruimte vrijhouden voor nieuwe projecten en innovaties. Daarom vertrouwen we voor de juiste componenten op engineers van onder andere Q Plus. We leggen onze issues bij hen neer, vragen ze mee te denken over een ontwerp.’ Zie daar een deel van de meerwaarde van een leverancier als Q Plus, aldus Schulte, die benadrukt dat alles valt of staat met openheid van zaken. ‘Hoe gaan we met

Jörn Schulte van Lely (links) en Serge Bertens van groothandel Q Plus, samen op de productievloer van Lely in Maassluis. De huidige supplychain vraagt van een leverancier als Q Plus een nog scherpere blik, stelt Bertens. ‘We leveren Lely op jaarbasis in totaal ongeveer een miljoen componenten. Dat lukt, maar meer zekerheid is wel nodig.’ Foto: Sam Rentmeester

elkaar om? Welke risico’s zijn er, hoe kunnen we die samen dragen? Als je zelf niets deelt, krijg je van je leverancier niet veel terug.’ Bovendien speelt volgens Schulte ook het schaalvoordeel mee bij de keuze voor een partij als Q Plus. ‘Rechtstreeks samenwerken met fabrikanten kan uiteraard, maar zorgt voor extra aandacht

we vrij goed weten wat beschikbaar is.’ En als er dan toch snel geschakeld moet worden? ‘Ook dan is er vaak nog iets mogelijk.’ De huidige supplychainproblematiek vraagt van Q Plus om een nog scherpere blik, zo heeft Bertens inmiddels ervaren. ‘Voorheen waren leveringen veel meer repeterend, nu kijk je als

‘WAAR WIJ OPTIMALISEREN, DAAR PROFITEERT ONZE KLANT MEE’

in de supplychain. Dat vermindert de grip. En doordat Q Plus ook voor andere klanten inkoopt, pakt dat prijstechnisch gunstiger uit dan wanneer we kleinere hoeveelheden rechtstreeks bij producenten zouden afnemen.’

MEER ZEKERHEID NODIG Q Plus betrekt zijn producten wereldwijd, van leveranciers die vaak specialist zijn in één type product. ‘Dat zorgt bij onze leveranciers voor een lage overhead’, benadrukt Bertens. ‘En wat ze daar niet hebben aan engineering, nemen wij van hen over. Bovendien is het aan ons om de wereld van de klant te kennen: de markt van Lely is specifiek, materialen worden gebruikt in agressieve omgevingen met bijvoorbeeld ammoniak.’ Kennis van toepassing is dan ook belangrijk, zegt Bertens, wat misschien wel meer dan ooit eveneens geldt voor het bieden van leverzekerheid. ‘We gaan tijdig met Lely in overleg, weten wat jaarlijks nodig is. Om daar voldoende op in te spelen, staat onze forecast nu op achttien maanden vooruit, zodat

leverancier constant of je de benodigde materialen wel in huis hebt. Kan een fabrikant ons überhaupt componenten leveren? Moeten we niet nóg eerder bestellen en zo meer marge inbouwen? Is invliegen wellicht beter dan invaren? We leveren Lely op jaarbasis in totaal ongeveer een miljoen componenten. Dat lukt, maar meer zekerheid is wel nodig. We houden liever honderd producten te veel op voorraad dan wat exact nodig is.’

MEEVEREN MET MAATWERK Schulte wijst nogmaals op de eerdergenoemde verantwoordelijkheid. ‘Willen we de kosten aan beide kanten zo laag mogelijk houden, dan vraagt dat om gezamenlijke oplossingen. Single piece verpakken is prima, maar wat doe je met de hardlopers binnen je spare parts? Misschien moet je daar wel toe naar tien componenten in een verpakking. Met zulk maatwerk onderscheidt een leverancier zich. En dat heeft Q Plus laten zien, door mee te veren in deze veranderde marktsituatie.’

Handling verminderen, efficiency verbeteren: Bertens beaamt dat dit alleen kan door de onderlinge samenwerking te versterken. ‘Dus doen wij dat waar dat mogelijk is. Denk aan orderverwerking via een EDI-koppeling, wat aan beide kanten de snelheid vergroot en de foutmarge verkleint. Of aan geautomatiseerde magazijnkasten, zodat we onze personeelskosten controleren en medewerkers kunnen vrijmaken voor processen voor assemblage en brand-labelverpakkingen. Waar wij optimaliseren, daar profiteert onze klant mee.’

• www.lely.com • www.qplus.nl EEN KLEINE BOOT IS SNEL GEKEERD Optimaliseren is volgens Serge Bertens, directeur van Q Plus, vaak ook een kwestie van laaghangend fruit plukken. ‘Waarom zou iemand bij Lely zelf tien ingekochte componenten moeten aansluiten? En dat nadat er eerst uitleg is gegeven? Laat ons die assemblage uitvoeren, en het samengestelde product valideren en testen. Dat scheelt de klant volop tijd.’ Ondersteuning op het vlak van logistiek, engineering en assemblage: Q Plus laat zich op meerdere vlakken zien, vertelt Bertens. ‘Waar nodig investeren we voor die optimalisatie in bijvoorbeeld matrijzen of een productiestraat.’ Met dertig medewerkers is Q Plus geen multinational, al ziet Jörn Schulte daar namens Lely juist de voordelen van in. ‘Het houdt de samenwerking flexibel; een kleine boot keer je nu eenmaal makkelijker dan een groot containerschip. Dat snelle schakelen typeert ook Lely.’

november 2022

WE BUILD YOUR EXPERTISE

ProCleanroom is jouw partner voor clean air solutions PROFESSIONALS IN CLEANROOM TECHNOLOGY De kracht van ProCleanroom Bij ProCleanroom geloven we dat de beste cleanrooms en flowkasten worden gerealiseerd rondom de expertise die in deze stofarme ruimtes plaats gaat vinden. Dus nemen we het kritische proces van onze klanten als startpunt voor de ontwikkeling van onze cleanrooms en laminaire flowkasten. Vanuit kennis over jouw expertise ontleden we het kritische proces in de stofarme omgeving en ontdekken zo de eisen waaraan onze producten moeten voldoen. ProCleanroom is jouw partner voor clean air solutions. Van ontwerp, fabricage, installatie en ISO-validatie tot het inrichten van de ruimtes, accessoires en consumables. Onze oplossingen sluiten naadloos aan op jouw behoeften.

Kwaliteit en snelle levering

Meer dan 16 jaar ervaring

Permanent en mobiel

Flexibel ontwerp

Meer informatie? Neem contact met ons op:

+31 (0)40 400 28 74 info@procleanroom.com www.procleanroom.com

THEMA AFSPRAKEN MAKEN EN ZE OOK NAKOMEN

MET TOGETR MES BORGT NTS AFSPRAKEN MET KLANT

‘WIJ ZIJN HIERMEE EEN VOORBEELD VOOR ANDERE LEVERANCIERS’ NTS in Eindhoven ontwikkelt, produceert en test complexe (opto-)mechatronische systemen voor oem’ers. Om de complexe vraagstukken van haar klanten optimaal in te kunnen vullen, investeerde het bedrijf in de software Togetr MES. Hierin zijn onder meer eenduidige werkinstructies – de technische vertaling van de klanteisen en -wensen – voor de assemblageafdeling onder te brengen. Hetzelfde pakket biedt de mogelijkheid de werkzaamheden te monitoren en verbeteringen te detecteren. Efficiënter werken, kortere doorlooptijden en een hogere klanttevredenheid zijn het resultaat. DOOR MARJOLEIN DE WIT-BLOK

TS ontwikkelt en bouwt de optomechatronische systemen onder meer voor grote oem’ers in de analytische en semiconmarkt. Omdat het hier veelal om hoognauwkeurige machines gaat, worden er hoge eisen gesteld aan de kwaliteit van de subassemblages. Die modules moeten bovendien naadloos geïntegreerd kunnen worden in het grotere geheel. Frank van Eck, operations manager NTS Projects en NTS Mechatronics: ‘Om exact te voldoen aan de specificaties van de klant, en hiermee onze afspraken na te komen, heeft de afdeling assemblage behoefte aan duidelijke en vooral eenduidige werkorders waarin de functionele eisen van de klant zijn vertaald naar heldere technische instructies. Om de kwaliteit van de werkzaamheden te borgen en te monitoren, is het bovendien noodzakelijk dat deze afdeling al haar bevindingen over het verloop ervan kan terugkoppelen.’

VAN HANDMATIG NAAR AUTOMATISEREN Werkinstructies waren voorheen al digitaal beschikbaar, maar vaak lastig te vinden in de omvangrijke mappenstructuur van het computersysteem. Het terugkoppelen van het verloop van het werk en het melden van mogelijke verstoringen gebeurde nog veelal handmatig via Excelsheets. Dat is een arbeidsintensief en foutgevoelig proces: geschreven tekst werd overgetypt voor de digitalisering ervan. Van Eck: ‘Al ruim tien jaar geleden hebben we via Togetr een scanportal aangeschaft om productieorders te starten en te stoppen. Hiermee werden vooral uren en output geregistreerd: dat geeft een goed inzicht in de efficiëntie van onze productieprocessen. Omdat deze portal nog steeds naar alle tevredenheid draait, hebben we hetzelfde bedrijf in de arm

genomen om het arbeidsintensieve proces rondom de Assemblage in één van de cleanrooms van NTS. Foto: NTS werkorders te automatiseren. Dit leidde ongeveer drie jaar Van Eck: ‘Doordat de informatie nu op één plaats geleden tot de implementatie van Togetr MES.’ is onder te brengen, is het voor ons eenvoudiger om de afspraken met de klant vast te leggen en te TRIPLE FUNCTIONALITEIT borgen. Maar bovendien leggen we in hetzelfde De manufacturing execution system-software bij systeem ook onze eigen werkzaamheden, bevinNTS heeft drie hoofddoelen. Allereerst gaat het dingen, uitkomsten van testen, enzovoorts vast om het vastleggen en ontsluiten van eenduidige waarmee we een soort productpaspoort opbouwerkinstructies die de technische vertaling zijn wen. Op deze manier kan de klant – indien van de klantvraag. Wanneer deze op een centrale gewenst – ook eenvoudiger controleren hoe wij plaats zijn ondergebracht, maakt iedereen hebben gewerkt en of dat conform afspraak is. gebruik van dezelfde instructies en werkt op Tracing wordt steeds belangrijker.’ dezelfde manier. Hiermee kan NTS haar afspraOok zijn inmiddels verbeteringen doorgevoerd. ken maximaal borgen en nakomen. Zo was het voorheen bij een afgekeurd onderdeel Voorts draait het om het plannen van de producnormaal dat deze eerst naar de kwaliteitsafdeling tie. Via het pakket worden de uren bijgehouden ging ter beoordeling. Hieruit volgde dan een die nodig zijn voor specifieke delen van het conclusie op basis waarvan een nieuw onderdeel assemblageproces. Daarbij voert de medewerker beschikbaar kwam. Hetzij uit het magazijn, hetzij niet daadwerkelijk het aantal uren in dat hij via opnieuw bestellen. Dit leidde vaak tot een besteedt aan iedere taak maar uitsluitend wandagenlange vertraging. Inmiddels is het mogelijk neer hij wisselt van werkzaamheid. De app beom bij afkeur van een component direct een rekent dan automatisch het bijbehorend aantal nieuwe uit het magazijn op te vragen, zodat het uren. Deze gegevens maken het onder meer assemblageproces in elk geval kan doorgaan. mogelijk om goede (na)calculaties te maken én De kwaliteitscontrole van de defecte component bieden waardevolle informatie voor analyse en vindt parallel aan het assemblageproces plaats. het detecteren van mogelijke verbeterpunten. ‘Voor de toekomst kijken we nu of we alle cenTen derde kan de medewerker via de software traal opgeslagen gegevens kunnen inzetten voor zogeheten tickets aanmaken wanneer hij een ververdere optimalisatie van onze processen’, aldus storing constateert die zijn werk belemmert. Dit Van Eck. ‘Bovendien zijn we voor onze klanten kan bijvoorbeeld te maken hebben met missende, inmiddels een voorbeeld geworden voor andere verkeerde of afgekeurde onderdelen, materialen toeleveranciers. “Ga eens bij NTS kijken”, krijgen of beschikbare gereedschappen. zij te horen. “Zo kan het ook!”’

DE PRAKTIJK Inmiddels draait het Togetr MES-pakket ruim drie jaar en naar volle tevredenheid van NTS.

• www.togetr.nl • www.nts-group.nl november 2022

THEMA AFSPRAKEN MAKEN EN ZE OOK NAKOMEN

ACCOUNTANTS VAN GOVERS EN ADVOCATEN W&J OVER DE WAARDE VAN ‘MEEADEMENDE’ CONTRACTEN

RISICO’S BIJ KETENPARTNER NEERLEGGEN BIEDT VAAK SCHIJNZEKERHEID In onzekere tijden zijn ondernemers gebaat bij zekerheid. Die verkrijg je niet door de risico’s simpelweg bij partners in de keten neer te leggen. Beter is je flexibel op te stellen, open en eerlijk te zijn en daarvoor te tekenen. ‘Meeademende’ contracten kunnen dat faciliteren. Een gesprek met twee accountants en twee advocaten over de financiële en juridische implicaties van zakelijke afspraken maken. Terwijl elders in een Europa een oorlog woedt en de energieprijzen vertienvoudigen.

oenemende geopolitieke spanningen, torenhoge inflatie, snel stijgende rente en – ietwat afzwakkende maar nog altijd zeer aanwezige – supplyproblemen. Stuk voor stuk meer dan vervelende kwesties. In de eerste plaats vanwege het fysieke leed dat ze veroorzaken. Maar daarnaast vanwege de grote onzekerheid waarvoor ze zorgen. Hoe ontwikkelt zich de oorlog in Oekraïne, hoe lang houdt de inflatie aan, hoe ver stijgt de rente en komt er een moment dat de tekorten ineens veranderen in overschotten, met plotse prijsdalingen voor zaken waarvoor nu nog de hoofdprijs moet worden betaald? Het zijn, op zijn zachtst gezegd, onzekere tijden. Ook voor de hightech industrie.

eigen positie zo veel mogelijk zeker te stellen. Het prettigst lijken dan contracten waarin de ander de risico’s op zich neemt. Waarin die zich er bijvoorbeeld aan verbindt de komende pakweg twee jaar een x-aantal stuks af te nemen tegen een bepaalde prijs en een brutowinstpercentage voor de leverende partner, zonder de zekerheid die zelf met winst te kunnen verkopen. Andersom zijn afspraken denkbaar waarbij het risico juist vooral bij de toeleverancier ligt die bijvoorbeeld accepteert dat de klant de ontwikkelkosten van een product pas vergoedt bij de verrekening van de serieproductie. De supplier moet dan maar afwachten of het wat wordt met de verkoop van dat product. In beide gevallen lijkt de uitgangspositie voor de partij die de meeste zekerheden aan de afspraken ontleent (veel) gunstiger.

RISICO BIJ DE ANDER

AFHANKELIJKHEID?

Nu is ondernemen risico’s nemen, maar liefst niet meer dan strikt noodzakelijk. Dus elke partij in de keten is op zoek naar mogelijkheden om de

Maar dat is te simpel geredeneerd, zo maakt Maurice Weerts, partner van Govers Accountants/Adviseurs, duidelijk. ‘Het hangt ervan af

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

OOK IN TIJDEN VAN STABILITEIT KAN OPENHEID ELLENDE VOORKOMEN In de hightech industrie is het gebruikelijk dat ketenpartijen afspraken maken voor alleen de ontwikkeling van een product. Of alleen voor de productie. Vaak omdat de ontwikkelpartner van de oem’er een andere is dan de productiepartner, maar ook omdat het ontwikkeltraject a priori onzekerheden kent waarmee de uitbesteder het productiewerk niet wil belasten. Ontwikkelcontracten beslaan typisch een periode van niet meer dan twee jaar. Aan de hand van een functionele specificatie gaat de partner aan de slag om tot een geïndustrialiseerd, goed in serie te maken product te komen. Met deze detailengineering kan de productiepartner vervolgens – build-to-print – de serie gaan produceren. Maar vanwege de onzekerheden die eigen zijn aan het ontwikkelen, loopt het in de praktijk toch vaak (net) anders. Ook in tijden van economische stabiliteit. ‘Daarom is het van belang heel duidelijke afspraken te maken over de kosten van bijvoorbeeld een vertraging doordat een re-design nodig is. Niet alleen vanwege de extra

november 2022

engineeringsuren, maar ook vanwege de tegenvallende verkoop omdat het product te laat op de markt is gekomen’, duidt Maurice Weerts. Vervolgens kan tijdens de productiefase blijken dat een functie veel goedkoper gemaakt kan worden, zodat weer ontwerpaanpassingen nodig zijn die de productiepartner extra tijd kosten. ‘Of hij werkt niet precies conform de specs, met als gevolg dat het product storingen vertoont en slecht verkoopt’, vult Marcel Westphal aan. Ellende kan ook dan voorkomen worden door openheid bij de start van de samenwerking: ‘Schrijf in een contract dus heel duidelijk op wat je van de ander, de klant of de leverancier, precies verlangt. Wat diens rol is, waarvoor hij verantwoordelijk is, en waarvoor niet, waarvoor jij verantwoordelijk bent. Deel ook wat jouw marge is. En laat al werkende weg zien in hoeverre die winsten gerealiseerd worden.’ ‘Maar’, relativeert Sven Johansen, ‘je kunt niet álles in contractteksten vastleggen. In een relatie is het uiteindelijk altijd een kwestie van geven en nemen.’

• ‘Het hangt ervan af hoe groot de wederzijdse

afhankelijkheid is.’ • ‘Zeker in de hightech is het het beste om samen

te werken binnen een langetermijnrelatie waarin de pijn en de profits zo eerlijk mogelijk verdeeld zijn.’ • In dat verband pleiten Westphal & Johansen voor ‘meeademende contracten’. • Een wezenlijk onderdeel is de wederzijdsvoordeelclausule. • ‘Zeker in de huidige volatiele tijden is het beter te werken met een vast winstbedrag.’

hoe groot de wederzijdse afhankelijkheid is.’ Het gesprek met hem, zijn collega en accountant Marianne Kuipers en met de advocaten Sven Johansen en Marcel Westphal van Westphal Johansen advocaten, vindt plaats op het Eindhovense kantoor van Govers. In het hart van de Brainport waar de economie vooral draait op de hightech industrie. De sector waaruit zowel de accountancy als het advocatenkantoor een groot deel van hun business haalt. Waar vaak zeer complexe machines en apparaten ontwikkeld en gebouwd worden door een geschakeerd ecosysteem van ketenpartijen. Daarin is er zelden géén sprake van wederzijdse afhankelijkheid. ‘Hooguit als het gaat om het toeleveren van gestandaardiseerde producten die een deur verderop ook zo verkrijgbaar zijn’, duidt Johansen. ‘Maar hoe vaak komt dat voor? Ook veel gestandaardiseerde componenten zijn schaars en kritisch en krijg je alleen maar snel toegeleverd als je een vaste klant bent die ook bereid is componenten af te nemen waarvan er genoeg in de markt zijn.’

FINANCIER KIJKT NAAR HELE KETEN Daar komt bij dat in de kapitaalintensieve industrie heel veel bedrijven gefinancierd worden en voor werkkapitaal of investeringen afhankelijk zijn van banken of externe investeerders, vult Kuipers aan. ‘Die kijken naar de complete keten waarin jij opereert. Ze kijken naar je orderportefeuille, maar ook naar de klanten die die orders bij je hebben uitstaan. Hoeveel risico’s lopen die? Als hun markt tegenzit, hoe groot is dan de kans dat ze omvallen? En wat betekent dat dan voor jou als partner?’ Je kunt je risico’s wel zoveel mogelijk bij je ketenpartners willen leggen, maar

dat betekent nog niet dat je er dan vanaf bent, weet Westphal. ‘Zeker hier in de Eindhovense hightech is het het beste om samen te werken binnen een langetermijnrelatie waarin de pijn en de profits zo eerlijk mogelijk verdeeld zijn.’

MEE-ADEMENDE CONTRACTEN Omdat in deze onzekere tijden de risico’s navenant hoog zijn, is het zaak die verdeling bij de start van een partnership veel aandacht te geven. In dat verband pleiten Westphal & Johansen al een paar jaar voor ‘meeademende contracten’. Geen contractvorm die is terug te vinden in de Nederlandse of Angelsaksische handelswetgeving, maar wel eentje die staat voor zoveel mogelijk flexibiliteit van de Dat de uitgangspositie voor de partij die de meeste zekerheden aan de afspraken ontleent (veel) gunstiger is, is te simpel geredeneerd, stelt Maurice ondertekenaars. Een type Weerts (tweede van rechts). Rechts naast hem Sven Johansen, links Marcel Westphal en Marianne Kuipers. Foto: Com-magz contract waarin vastgelegd wordt dat de verdeling van pijn en winst tussen de contractanten zo eerlijk mogeopenheid. ‘Het vraagt dat je over en weer laat zien afspraken en die vormen telkens een toetssteen. lijk is, ongeacht wat er gedurende de contractwat de marges zijn’, aldus Kuipers. Het openboekDe uitwerking van die uitgangspunten, in bijperiode verandert aan de hoogte van de rente, de kostprijscalculatiemodel. Met daarin duidelijke voorbeeld afspraken over prijzen, is juist niet in inflatie, de marktvraag, de beschikbaarheid van afspraken over de winst die ieder mag maken. beton gegoten. Wanneer de omstandigheden componenten, et cetera. ‘Zeker in de huidige volatiele tijden is het beter te ertoe leiden dat de uitgangspunten niet meer werken met een vast winstbedrag of met een gerealiseerd worden, geeft een meeademend WEDERZIJDS VOORDEEL bandbreedte waartussen de winstmarge mag contract de mogelijkheid om met de andere Een wezenlijk onderdeel van een meeademend bewegen en niet met een percentage over de kostcontractant in overleg te treden. Centraal staat contract is de wederzijds-voordeelclausule. prijs. Zo voorkom je dat bij stijgende kostprijzen dan de vraag hoe de contractuele afspraken zo Onderdeel daarvan kan uitmaken de afspraak het winstbedrag ook steeds hoger wordt.’ aangepast kunnen worden dat er weer recht Ook is het momenteel goed gedaan wordt aan de uitgangspunten. Dit betein de afspraken een prikkel in kent dus dat partijen zich vooraf bereid verklaren te bouwen voor de leverancier om afspraken aan te passen zodat de samenwerom zijn inkoopkosten zo laag king voor iedere partij blijft lonen. In onzekere mogelijk te houden, vult tijden bieden deze contracten de zekerheid dat je Westphal aan. ‘Door bijvoorer niet alleen voor staat als de uitgangssituatie beeld af te spreken dat kostineens verandert. Dat geeft rust.’ prijsverlagingen eerlijk gedeeld worden.’ Of er kan een bandbreedte afgesproken GEBUNDELDE EXPERTISE worden waarbinnen kostprijIN DE (HIGH)TECH zen moeten blijven. ‘Ook dan is het goed vooraf af te spreken regelmatig bijeen te Govers Accountants/Adviseurs en Westphal Johankomen, bijvoorbeeld om af te sen advocaten zijn gevestigde namen in Brainporteens in de paar weken of maanden de klokken stemmen of een component toch moet worden regio Eindhoven. De professionals van deze kantoren gelijk te zetten. ‘Normaal gesproken’, aldus Johaningekocht ondanks de te forse prijsstijging of de werken voor veel (high)tech-bedrijven. Daarbij operesen, ‘krijgt dit soort periodieke afspraken een veel langere levertijd.’ ren de accountants van Govers en advocaten van meer strategische invulling, waarin de klant zijn Westphal & Johansen regelmatig in teamverband roadmap deelt en de leverancier erop reflecteert. OPENHEID GEEFT RUST om zo, ieder op de eigen expertisegebieden, de Maar momenteel kan die meeting ook benut Kortom, goed door deze onzekere tijden heen (high)tech-ondernemingen zo goed mogelijk te worden om af te stemmen of de plots gestegen komen vergt én flexibiliteit én openheid. Alleen adviseren. ‘Onze jarenlange ervaring in de technische energieprijzen nog verdisconteerd moeten wordan is te voorkomen dat een bedrijf misschien op en maakindustrie en die van W&J zijn van grote den. Of dat de levertijd van twaalf naar zestien korte termijn wint, maar op de lange termijn vermeerwaarde voor het onderkennen van en acteren weken moet gaan.’ liest omdat een strategisch partner door te rigide op de kansen en uitdagingen in deze sectoren’, aldus afspraken omvalt. ‘Meeademende contracten kun Maurice Weerts. WEDERZIJDSE OPENHEID je vergelijken met samenlevingscontracten waarOm die contractvorm te laten werken, komt het in je in alle openheid eerlijke afspraken maakt www.wjadvocaten.nl niet alleen aan op flexibiliteit van de contractanvoor als het tegenzit’, aldus Johansen. ‘De uitwww.govers.nl ten, maar misschien nog meer op wederzijdse gangspunten van deze contractvorm zijn harde

‘IN ONZEKERE TIJDEN BIEDEN DEZE CONTRACTEN DE ZEKERHEID DAT JE ER NIET ALLEEN VOOR STAAT ALS DE UITGANGSSITUATIE INEENS VERANDERT’

• •

november 2022

DUTCH INDUSTRIAL AND CUSTOMER AWARDS 2022

UITSLAG TWEEDE RONDE DISCA‘22 – GENOMINEERDEN REAGEREN

‘WE WILLEN EEN CONSTANTE FACTOR IN EEN TURBULENTE WERELD ZIJN’ Dit jaar zijn er 91 oem’ers en toeleveranciers doorgegaan naar de tweede ronde van de 20e Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards (DISCA) van Link Magazine. Daaronder zitten 27 bedrijven die kans maken op de Best Customer Award, 28 op de Best Knowledge Supplier Award en 36 op de Best Process & Parts Supplier Award: de complete lijsten

DOOR LUCY HOLL

‘O

nze nominatie is een eer, een erkenning voor het vele werk en de inspanningen van de Protonic-familie in de afgelopen tijd om alles in goede banen te leiden en te blijven produceren en leveren.’ Tanja van Truijen, commercieel directeur bij Protonic in Zwaag, is trots op de DISCAnominatie in de categorie Best Process & Parts Supplier. Haar vader richtte Protonic 50 jaar geleden op. Bijna 20 jaar geleden nam ze samen met haar broer Michiel de onderneming over. Protonic ontwikkelt en produceert elektronica voor een slimme aansturing van machines, instrumenten en apparaten in uiteenlopende markten, waaronder de industrie, agrotechniek, medische technologie, automotive en energie & infrastructuur. Met ‘de familie’ bedoelt Van

november 2022

staan op www.linkmagazine.nl. Drie jury’s selecteren momenteel wie op donderdag 24 november in de feestelijke finale staan. Daar heeft de zaal het helemaal voor het zeggen en kiest de awardwinnaars van 2022. Een aantal bedrijven vertelt alvast wat ze van hun nominatie vinden.

Truijen de medewerkers, maar ook de vele klanten en toeleveranciers waarmee al zo veel jaren wordt opgetrokken. ‘We zijn niet alleen een familiebedrijf, maar ook een familiair bedrijf ’, benadrukt ze. ‘In de driehoek klanten-Protonictoeleveranciers zorgen we ervoor dat alles gewoon door blijft gaan, ook in de huidige complexe tijden.’

REVOLUTIE In de afgelopen halve eeuw heeft Protonic een complete technologische revolutie meegemaakt. Van Truijen: ‘We groeiden steeds mee en zijn volwassen geworden. Nu zitten we weer in een uitdagende periode met wereldwijde crises. Dankzij onze ruime ervaring weten we hoe we ermee om moeten gaan. Ik ben blij dat we creatief en flexibel opereren in de keten.’ Van Truijen refereert aan slogans van jaren gele-

den: ‘One stop shop’ en ‘One stop solutions’. ‘Die kreten gebruiken we allang niet meer, maar het komt eigenlijk nog steeds neer op het ontzorgen van de klanten. We zijn kennispartner met een berg ervaring. Protonic groeit en investeert continu in mensen en technologie, in ontwikkeling en productie. We willen een constante factor in een turbulente wereld zijn.’ Een van de klanten die Protonic heeft genomineerd, geeft een hoog cijfer voor adaptief vermogen, dus voor het snel open afschakelen en steeds weer aanpassen aan de omstandigheden. ‘Dat herken ik zeker. We zitten met een aantal EMS-bedrijven in een cluster en hebben af en toe overleg. Wordt de markt ooit weer anders, gaan we terug naar voorheen, vroegen we ons onlangs in het cluster af. Natuurlijk, het zal vast weer rustiger worden, was de conclusie. Maar zoals vroeger wordt het nooit meer. Dus snel

kunnen schakelen blijft heel belangrijk. Oem’ers hebben grote behoefte aan suppliers die meedenken en oplossingen aandragen. We zorgen koste wat kost dat we kunnen blijven leveren, al zijn het soms kleinere porties.’ Protonic krijgt een 9 voor heldere communicatie, het informeert klanten vaak zo vroeg mogelijk dat er toeleverproblemen kunnen ontstaan. Van Truijen zou willen dat de hele keten blijft communiceren. ‘We worden nog regelmatig verrast door wijzigingen en levertijden.’

TOTAALOPLOSSING Bastiaan Freie is businessunitmanager van MCA, productspecialist op het gebied van lineairtechniek, aandrijftechniek, besturingstechniek en robotica. Zijn bedrijf is genomineerd in de categorie Best Process & Parts Supplier en richt zich op productoplossingen voor de industriële automatiseringsvraagstukken van machinebouwers en roboticaoplossingen voor de maakindustrie. Het begon bijna 30 jaar geleden met de verkoop van lineaire geleidingen, elektromotoren, frequentieregelaars en servodrives. Nu komt 80 procent van de omzet uit producten, 20 procent uit projecten. Freie: ‘We willen dat de markt ons ziet als de specialist op onze drie kerncompetenties linear, motion en robotics. Een toeleverancier die veel toegevoegde waarde levert. Het scala aan producten maakt ons niet per se uniek. Het zijn onze mensen die de berekeningen maken, producten selecteren en zorgen dat er een totaaloplossing op tafel komt. Klanten vragen ons niet of we een lineaire as of motor op voorraad hebben. Een machinebouwer is bezig met een ontwikkeling en wil bijvoorbeeld in zijn machine een verplaatsing realiseren met een bepaald gewicht, een bepaalde snelheid en bepaalde omgevingsfactoren. Daarmee gaan wij rekenen en ontwerpen.’

COMMUNICATIE IS CRUCIAAL Freie noemt het een groot compliment dat klanten MCA genomineerd hebben voor de DISCA en zo hun tevredenheid en waardering laten blijken. ‘Dat succes op langere termijn, daar gaan we voor.’ Het bedrijf met vestigingen in onder meer Twello en Varsseveld – en sinds 2015 onderdeel van multinational Rubix – laat ook zeer regelmatig zelf klantonderzoek doen bij de

diverse locaties. ‘Daarbij komen steeds weer drie punten naar boven drijven die klanten het allerbelangrijkste vinden. Ten eerste is een goede communicatie cruciaal. De klant wil snel en volledig geïnformeerd worden. Een offerte moet niet te veel tijd in beslag nemen, maar wel constructief uitgewerkt zijn. Bovendien moet de beschikbaarheid van componenten te allen tijde goed zijn, waarbij maatwerk mogelijk moet zijn. En de leverbetrouwbaarheid is cruciaal. Snel is niet altijd nodig, maar je moet doen wat je belooft en communiceren indien er zich veranderingen in de supplychain voordoen.’

PAAR MILJOEN AAN INKOOPORDERS MCA krijgt in zijn nominatie voor de award overigens goede cijfers voor Tanja van Truijen (Protonic): ‘Zoals vroeger wordt het nooit juist en tijdig communiceren en levermeer. Dus snel kunnen schakelen blijft heel belangrijk. betrouwbaarheid. ‘Het blijft op dit Oem’ers hebben grote behoefte aan suppliers die meedenken moment natuurlijk lastig’, zegt Freie. en oplossingen aandragen.’ Foto: Protonic ‘We hebben voor een paar miljoen aan inkooporders uitstaan. Telkens weer krijgen we andere levertijden door uit de keten.’ En daarbij: ‘We groeien structureel ons, ik ben er trots op’, zegt hij. ERIKS levert een door en het vraagt veel inspanning om het team breed assortiment werktuigbouwkundige comin hetzelfde tempo uit te breiden. De uitdaging ponenten, en naast die producten ook oplossinom optimaal te blijven presteren is groter dan gen en services. Van overwegend handelsonderooit, maar heeft onze volle aandacht.’ neming schuift het steeds meer op naar het MCA scoort hoog op adaptief vermogen. ‘Onze leveren van toegevoegde waarde door middel flexibiliteit zit vooral in productalternatieven van kennis. Koolen: ‘Het zorgt ervoor dat klanaandragen als een toepassing het toelaat. We ten hun machines en daarmee hun productiezitten niet aan bepaalde fabrikanten vast. Wel processen kunnen optimaliseren. Co-engineekan het zijn dat de klant gestandaardiseerd is ring en customizing zijn twee belangrijke op bijvoorbeeld Siemens of Yaskawa servodrives termen voor ons. Van oudsher vormen de eindof plc’s. Vanwege met name de software is een gebruikers in de maintenance, repair and operaalternatief dan niet eenvoudig in te zetten. ting (MRO)-markt en oem’ers in de maakWe zijn creatief, maar hierbij soms afhankelijk industrie onze corebusiness. Samen engineeren van klant en fabrikant. Maar als er een oplossing zorgt bijvoorbeeld voor vermindering van de is dan bieden wij deze zeker aan.’ downtime of voor energiezuinig produceren.’

CO-ENGINEERING EN CUSTOMIZING

KETEN CONTROLEERBAAR HOUDEN

ERIKS Nederland is genomineerd in de categorie Best Knowledge Supplier en daar voelt commercieel directeur Peter Koolen zich uiterst comfortabel bij. ‘Die categorie past heel goed bij

ERIKS scoort hoge cijfers in deze DISCA als het gaat om producten productietechnologie en LEES VERDER OP PAGINA 27

Govers Accountants/Adviseurs Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E kolen@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

Benieuwd hoe GOMA dankzij SCSN nog efficiënter kan werken? Kijk op de achterpagina

19565 ISAH-Advertentie-Link-magazine-teasers.indd 1

Maak het met Isah.

november 2022 06-10-2022 25 16:52

DISCA’22 OP 24 NOVEMBER: SPRAAKMAKENDE TALKSHOW PLUS SPANNENDE FINALE ‘Wie zijn nu jouw échte partners?’ Dat is dit jaar het thema van de DISCA-awards van Link Magazine. De huidige tijd kenmerkt zich door grote sourcingsproblemen, met vaak verstrekkende gevolgen: van grote onduidelijkheid over de prijsstelling en levertijden tot en met afnameverplichtingen en het – onbedoeld – vergroten van het aantal suppliers. Juist nu wordt duidelijk wie je echte ketenpartners zijn. Dat ware partnerschap, gerelateerd aan de instabiliteit in de toeleverketens, komt ongetwijfeld ook aan bod tijdens de immer boeiende talkshow waarmee de DISCAuitreiking op donderdag 24 november 2022 begint. Start van de bijeenkomst: 15.30 uur in Boerderij Mereveld, vlakbij de stad Utrecht. De line-up bestaat uit vooraanstaande sprekers, onder wie Marieke Blom, chief economist en global head of research van ING, Pieter de Groot, managing director en ceo van Tempress Systems, Emile Asselbergs, coo van CryoSol-World, en Lars Kool, ceo/cto van Urban Mobility Systems.

Carolien Meijer, manager strategic marketing bij Bronkhorst High-Tech in Ruurlo, en René Savelsberg, managing partner en co-founder van SET Ventures, leiden de discussie. Na de borrel, tijdens het diner, is de live finale van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards. In elke categorie volgen gloedvolle pitches, waarin de genomineerden voor het voetlicht worden gebracht. De zaal kiest de uiteindelijke winnaars. Link Magazine organiseert de DISCA jaarlijks in samenwerking met ING en ISAH Business Software. Voor nadere informatie kijk op www.linkmagazine.nl of mail naar

disca@linkmagazine.nl. Via dit adres kunt u zich aanmelden om bij de DISCA aanwezig te zijn.

LEER DE VOORDELEN KENNEN VAN ONZE ELECTRONICS MANUFACTURING SERVICES

BEZOEK ONZE WEBSITE VOOR GRATIS TOEGANG

Precisiebeurs (Brabanthallen Den Bosch, stand 369) 16 & 17 november 2022 One stop shop for ready to use products

Ga naar vdltbpelectronics.com KRACHT DOOR SAMENWERKING

november 2022

VERVOLG VAN PAGINA 25

kennis van materialen. ‘We weten veel van een grondstof als rubber en hebben een eigen ontwikkelteam, dat bezig is met optimaal verlijmen of vulkaniseren van rubber op metalen. Daar kunnen wij heel uiteenlopende klanten in de hightech en machinebouw mee bedienen.’ ERIKS doet het bovendien goed als het om leverbetrouwbaarheid gaat, vindt een nominerende klant. ‘Al is het natuurlijk wel de uitdaging om de supplychain controleerbaar te houden’, weet Koolen. ‘Onze kracht is enerzijds het schaalvoordeel: we leggen als multinational

‘WE ZIJN ONDERDEEL VAN HET INDUSTRIËLE ECOSYSTEEM, DAAROM NOMINEER IK ELK JAAR’

brands én onze eigen productie maakt ons flexibel.’ Het blijft nog immer lastig om producten waar elektronica in zit tijdig te leveren, maar met de kunststoffen gaat het wat beter, oordeelt Koolen. ‘De beschikbaarheid komt op het niveau dat de markt vraagt. De vraag normaliseert, ook omdat bedrijven ophouden met hamsteren. Over tekorten communiceren we wel duidelijk naar onze klanten, denk ik. We zouden dat graag nog sneller willen doen, maar zijn op onze beurt afhankelijk van de terugkoppeling van onze toeleveranciers, waarbij ze niet zelden leveringen keer op keer uitstellen. Fabrikanten laten gaten vallen en wij moeten dan helaas ook klanten teleurstellen.’ Koolen is daarom blij met het hoge cijfer voor flexibiliteit en adoptief vermogen dat ERIKS krijgt. ‘We zoeken waar nodig naar alternatieven voor onze klanten. zodat downtime wordt voorkomen. Die kennis hebben we.’

TERECHT GEWONNEN

gewicht in de schaal bij fabrikanten, ze vinden ons belangrijk genoeg om prioriteit te geven. En anderzijds dat wij onafhankelijk kunnen werken in de markt. Juist dat hybride model van distributeurschap van A-brands en onze owned

Demcon is een high-end technologieleverancier van producten en systemen, en werkt aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen in diverse markten zoals hightech systems & materials, life sciences & health en smart industry. Het bedrijf heeft locaties in Enschede, Best, Delft, Groningen, Maastricht, Münster en Singapore.

40 JAAR EXPERTISE IN FLOW- EN DRUKREGELING

Jan Leideman (Demcon): ‘Regelmatig komen er verrassende winnaars uit, bedrijven die enigszins onder de radar opereren, die je niet vaak ziet of hoort in de media maar die wel heel goed werk doen in hun eigen niche.’ Foto: Demcon

En het wordt steevast genomineerd voor de DISCA-awards, al jarenlang, dit keer in twee categorieën, de Best Customer Award en de Best Knowledge Supplier Award. In 2015 won het bedrijf in die laatste categorie. ‘Ik vind dat we deze prijs terecht hebben gewonnen’, zei managing director Dennis Schipper destijds. ‘Al meer dan twintig jaar (intussen dus bijna 30 jaar, red.) bedenken we oplossingen voor onze klanten, we denken mee vanaf de ontwikkelingsfase en LEES VERDER OP PAGINA 28

SCAN DEZE CODE EN BEZOEK ONZE WEBSITE

100% Familiebedrijf 750 Medewerkers wereldwijd Meer dan 1 miljoen geleverde instrumenten

Bronkhorst High-Tech BV Nijverheidsstraat 1A, 7261AK Ruurlo www.bronkhorst.com

november 2022

VERVOLG VAN PAGINA 27

maken samen unieke producten. Deze prijs is voor alle mensen die bij Demcon werken. Ik ben er blij mee.’ New business development manager Jan Leideman van Demcon gaat als hij kan elk jaar naar de feestelijke DISCA-finale, wanneer de zaal de uiteindelijke winnaars kiest. ‘Ik vind het heel positief dat er zo’n verkiezing voor industriële bedrijven gehouden wordt’, zegt hij. ‘Het is goed om het complete ecosysteem van oem’ers en toeleveranciers onder de aandacht te brengen en

samen weer eens uitgebreid naar die supplychains te kijken. Het leidt iedereen even weg van de waan van de dag. Wat behelsen partnerships anno 2022 nu echt? Regelmatig ook komen er verrassende winnaars uit, bedrijven die enigszins onder de radar opereren, die je niet vaak ziet of hoort in de media maar die wel heel goed werk doen in hun eigen niche en sterk gewaardeerd worden door hun klanten.’

FRISSE BLIK De nominatie voor de Best Knowledge Supplier Award is altijd weer bijzonder, vindt Leideman. ‘Klanten laten ook op andere manieren natuurlijk regelmatig weten dat ze blij zijn met wat wij

AWARDS IN DRIE CATEGORIEËN ‘Nomineer nu die echte partner – een leverancier of een klant – voor een van de drie DISCA-awards.’ Dat was de oproep van de uitgevers en de redactie van Link Magazine en daar is weer volop gevolg aan gegeven. Kijk op www.linkmagazine.nl voor alle genomineerden in de tweede ronde. Onderscheidend aan de DISCA is dat bedrijven zich niet zelf kunnen voordragen, maar daarvoor afhankelijk zijn van hun klant of toeleverancier. Jaarlijks maakt Link Magazine een rondgang langs een zeer groot aantal bedrijven, met de vraag of ze een of meerdere toeleveranciers of klanten willen nomineren. Dat kan voor drie awards:

•

Best Process & Parts Supplier De prijs voor de Best Process & Parts Supplier is speciaal voor leveranciers ingesteld die, geconfronteerd met vaak (extreem) grote sourcingsproblemen toch (min of meer) op tijd, tegen de afgesproken prijs weten te leveren. Die weten te presteren, ondanks de grote logistieke problemen en de sterk gestegen transportkosten. Deze award is dus voor de leverancier die zich onderscheidt met zowel betrouwbare productie en distributie van parts, als met het uitstekend op orde hebben van zijn bedrijfsprocessen. Best Knowledge Supplier Voor de Best Knowledge Supplier Award kunnen toeleveranciers worden genomineerd met eigen r&d

•

(inclusief engineering) in Nederland. In deze categorie vallen de bedrijven die, dankzij hun ontwikkelen engineeringsinspanningen, uitblinken in het toevoegen van waarde aan het eindproduct van de klant. Deze suppliers dragen er door kennis toe te voegen substantieel aan bij dat met het eindproduct meer geld wordt verdiend en/of de kosten ervan lager worden. Best Customer Award Voor de Best Customer Award kunnen Nederlandse industriële uitbesteders op oem- of first tier supplierniveau worden genomineerd, met eigen r&d/engineering die productie en/of ontwikkeling/engineering uitbesteden. Hieronder vallen bedrijven die hun toeleveranciers door transparantie, heldere communicatie en het nakomen van afspraken in staat stellen zoveel mogelijk toegevoegde waarde te leveren en zo de waarde van het eindproduct te verhogen en/of de kosten ervan te verlagen.

Alle bedrijven die door meer dan één klant of leverancier worden genomineerd, zijn door naar de tweede ronde. Daarin volgt nu een kort assessment. Vervolgens bepaalt een jury wie doorgaan naar de finale en worden op donderdag 24 november live de winnaars gekozen. Joes Wigman (managing director bij Berenschot) is juryvoorzitter in de categorieën Best Knowledge Supplier Award en Best Parts & Process Supplier Award. Marc Hendrikse (oud-ceo NTS-group) heeft die rol bij de Best Customer Award.

voor hen doen. Dat samen ontwikkelen levert vaak innovaties op waar ze zelf niet meteen mee gekomen waren. Wij bieden een frisse blik van buiten en brengen enorm veel creativiteit plus kennis en ervaring in. Daar kunnen ze hun voordeel mee doen.’ Demcon krijgt van nominerende klanten onder meer hoge punten voor zijn kennis van zowel producttechnologie als productie- en materiaaltechnologie. ‘Het geeft onze brede oriëntatie aan. We zijn niet zo makkelijk in een hokje te stoppen.’ Ook wat betreft communicatie met de klanten wordt goed gescoord. ‘We proberen alle partijen tijdens projecten goed te informeren. Elke keer als we iets opstarten, kijken we samen met de klant hoe we die communicatie vorm kunnen geven. Klanten zijn net zo divers daarin als hun projecten.’ Opdrachtgevers willen veelal dat Demcon snel met een (deel)oplossing komt, merkt Leideman. ‘Wij willen eerst de vraag goed uitspitten: is de oplossing die ze zelf misschien al bedacht hebben wel de meest optimale oplossing voor hun probleem? Daar kijken we samen eerst uitgebreid naar.’

UITDAGEN De nominatie voor de Best Customer Award gaat eveneens gepaard met hoge waarderingen. Leideman: ‘Wat ons een goede klant maakt, is de focus op een langetermijnrelatie. We gaan niet voor een paar centen voordeel ergens ver van huis inkopen. We vinden het belangrijk dat toeleveranciers in de regio zitten, en dan de regio breed opgevat. Wat ik terughoor van suppliers is dat de vragen waarmee wij komen vaak niet zo standaard zijn. Ze moeten er echt moeite voor doen. Maar als het dan lukt, hebben ook zij weer een stap vooruit gezet. Wij willen uitgedaagd worden door onze klanten en doen dat omgekeerd bij onze toeleveranciers.’

REDELIJK CONSISTENT ‘We zijn onderdeel van het industriële ecosysteem, daarom nomineer ik elk jaar, ik vind het leuk om aan de DISCA bij te dragen door zelf te beoordelen’, zegt Mark van Zutphen, manager marketing & sales bij aandrijfspecialist maxon benelux. Maxon heeft productie- en salessites over de hele wereld. Bovendien zijn er assemblysites zoals in Enschede. Daar worden

MEVO Precision Technology Nu ook uw partner voor ontwikkeling, engineering en productie van medische producten en medische instrumenten.

www.mevo.nl ☏ +31 (0)573-451945

november 2022

New design line MSM switch - Dead-front LED verlichting - Intuïtief veilig, betrouwbaar en elegant ontwerp - Onderscheidend door hoogwaardige materialen schurter.com

zo’n 60 tot 70.000 producten per jaar geassembleerd, in 500 variaties. In Enschede zit vanzelfsprekend ook sales. Maxon Enschede heeft veel klanten in de industrie, waaronder de semicon en de medische sector. Het bedrijf is deze ronde niet genomineerd, maar heeft zelf drie voordrachten gedaan voor de Best Customer Award. ‘Wij zijn een onderneming met uitgesproken langetermijnrelaties. De drie oem’ers die ik aangedragen heb, zijn bedrijven waarmee wij al jaren heel interessante dingen doen.’ Het zijn dezelfde drie als vorig jaar. ‘We hebben een redelijk consistente business, we krijgen er jaarlijks nieuwe klanten bij, dat zijn er inmiddels honderden. Maar voordat je samen op systeemniveau substantiële projecten doet, dat kost veel tijd. Aan mijn top 3 verandert niet zo heel snel iets.’ Van Zutphen maakt elke keer nog wel snel even ‘een rondje langs de velden’, langs zijn collega’s van de locatie Enschede, en dient zijn ‘logische keuzes’ in.

WISSELENDE CIJFERS Het neemt niet weg dat hij per klant nogal wisselende cijfers heeft gegeven, veel achten en negenen, voor bijvoorbeeld ‘geeft ons de ruimte ons specialisme zo goed mogelijk toe te passen’ en ‘behandelt ons gelijkwaardig’. Maar hier en daar ook een onvoldoende waar het gaat om ‘betrekt ons tijdig bij de ontwikkeling’ en ‘spreekt met ons over de toekomst op beslissersniveau’. Van Zutphen: ‘Onze klanten leveren zeer kostbare, complexe systemen. We zijn een technologisch belangrijke toeleverancier, maar met

een relatief kleine omzet. We doen er wel toe, maar qua omzet niet. Vandaar dat we bij sommige oem’ers wat minder op de kaart staan. We leggen contacten met zo’n klant op de goede niveaus en zorgen dat we in gesprek gaan over de zaken die voor ons van belang zijn, maar dat lukt tot op bepaalde hoogte.’

De feestelijke DISCA-finale is 24 november, wanneer de zaal de uiteindelijke winnaars kiest. Foto: Bart van Overbeeke

THUISVOELEN Maxon zou als strategisch supplier bij die klanten een nog belangrijkere rol willen spelen op systeemgebied, stelt Van Zutphen. ‘Wat wij leveren aan componenten, is essentieel in het functioneren van hun apparatuur. We willen meer verantwoordelijkheid dragen, nog meer meedenken. Bij één van de drie is dat overigens al wel het geval, die oem’er stelt zich wat kwetsbaarder op. Dan groei je van een klant/leverancierrelatie naar een hechte partnerrelatie.’ Een soortgelijk verhaal geldt voor de forecasts op langere termijn die klanten afgeven. Ook daarbij worden relatief kleine toeleveranciers als maxon minder meegenomen in het verhaal. ‘Dat snap ik helemaal, dat doen wij op onze beurt ook met kleinere suppliers. Ik respecteer het

Selecteer, configureer en bestel

ook, maar zou het wel graag willen veranderen.’ Aan elke klant zitten wel plussen en minnen natuurlijk, benadrukt Van Zutphen. De drie oem ‘ers blijven meer dan belangrijk, en excellent genoeg om te nomineren. ‘Ze maken technologie die ertoe doet, met een duidelijke waarde voor de maatschappij. Zij behoren tot de wereldtop en hebben een duidelijke lange termijnvisie. Dat geldt ook voor maxon. We voelen ons bij hen thuis.’

• www.protonic.nl • www.mcabv.nl • www.eriks.nl • www.demcon.nl • www.maxongroup.nl

ELECTRONICS

SPECIALIST IN ENGINEERING, PRODUCTION AND ASSEMBLY OF HIGH-TECH ELECTRONICS

Probeer het zelf! eriks.nl/configuratoren De behoefte aan digitale self service voor de inkoop van spare parts in de industrie groeit voortdurend. Met de productconfiguratoren van ERIKS klik je snel en eenvoudig naar het juiste artikel, de prijs, de actuele levertijd en een directe online bestelling.

industrY

automotive

AEROSPACE

railway

www.hortec.nl

november 2022

CHANGING THE GAME OF MECHATRONICS

BETTER TOGETHER

We develop mechatronic products in such a way that they can be produced in series, at a pre-deﬁned price point, at a pre-deﬁned quality level and with the shortest time-to market. Our unique “V2-way of working” enables viable business cases. Product and production design run concurrently and are continuously coordinated and synchronized during the development process. This is how we make a difference in the world of mechatronics.

VAN V DE KRACHT EN

DE VERBINDING TUSS NG PRODUCTONTWIKKELI EN PRODUCTIE

WHITEPAPER

READ OUR WHITEPAPER AND FIND OUT MORE! MTAGROUP.NL

PRODUCTINNOVATIE

SMC ONDERSTEUNT MACHINEBOUWER BAKON MET ELEKTRISCHE AANDRIJVINGEN EN PNEUMATIEK

COMPACTE SNIJMACHINE VOOR DE KLEINERE BAKKER Groot is-ie niet, de Pico ultrasoon snijmachine. Maar laat dat nou net de bedoeling zijn: het compacte formaat maakt het geautomatiseerd snijden van taarten en gebak ook haalbaar voor de kleinere bakkerij. Bakon uit Goes is fabrikant van de machine en ontwikkelde die samen met automatiseringsbedrijf SMC in Amsterdam, dat de Pico eind september presenteerde tijdens de WoTS-beurs. De machine omvat veel van waar SMC voor wil staan, zo klonk het bij de stand. En ook aan de problemen in de supplychain blijkt gedacht. DOOR JAN BROEKS

et team van SMC heeft heel wat aanloop, zo op de eerste dag van de World of Technology & Science (WoTS) in Jaarbeurs Utrecht. Wellicht komt het ook door de machines en toepassingen, die in een halve cirkel op de stand staan. SMC wil ermee laten zien waar de samenwerking met klanten toe leidt. En dat gekoppeld aan de eigen, beoogde rol van kennispartner voor veilige en duurzame technologie. Hoe dat samenkomt? Daarvan is de Pico ultrasoon snijmachine een goed voorbeeld, vertelt Ronald Driesen, productmanager elektrische aandrijvingen bij SMC. Neem volgens hem alleen al de afmetingen van de unit. ‘Alles binnen zo’n anderhalve meter; vooral in dat segment zijn wij thuis.’ Het was dan ook dat compacte formaat wat de aanleiding gaf tot deze machine. Ontwikkeld voor en met Bakon, dat zich vanuit Goes richt op machines en productielijnen voor de bakkerijsector en al langer samenwerkt met SMC. Zo ook voor een eerdere stand-alone snijmachine. Die is heel geschikt om taarten en gebak nauwkeurig in gelijke delen te snijden, zegt Marco van der Donk, namens SMC key accountmanager voor Bakon. ‘Maar tegelijkertijd is die machine behoorlijk groot. Dat maakt ’m minder interessant voor de kleinere bakkerij – ook gezien de benodigde investering.’

IO-LINK MAAKT FLEXIBEL Vandaar dat Bakon aan de slag wilde met een ander type snijmachine. Die moest dus kleiner worden, maar ook eenvoudiger en daardoor qua prijs haalbaar voor meer bakkers. Lange tijd bleef het voor Bakon bij alleen die behoefte, totdat een klant toezegde het prototype van zo’n compactere snijmachine te willen afnemen. Dus zocht

het bedrijf wederom de samenwerking met SMC, dat zowel de elektrische Ronald Driesen (links) en Marco van der Donk bij de Pico ultrasoon snijmachine, tijdens de WoTS 2022. De compacte machine laat zich relatief eenvoudig bedienen en boort voor Bakon een nieuwe doelgroep aandrijving aan. Foto: SMC als de pneumatiek voor zijn rekening nam. Vervolgens kwam het project zich rechtstreeks en zonder tussenkomst van de eerder dit jaar in een paar maanden rond. plc uit. Krijgt de machine vervolgens een reset, Nu draait de machine op proef bij de eerste klant. dan gaat de aandrijving verder waar ze was De eerste batch van tien stuks is in productie en gebleven. Zo verliest de klant nauwelijks kostbare de helft daarvan is inmiddels verkocht. En ja, productietijd. gelukkig zijn daarvoor de plc’s binnen, vertelt Driesen met een wat onderdrukte lach. ‘Plc’s zijn GEFILTERDE LUCHT ook voor ons slecht verkrijgbaar. Dus zijn we Hoe zorgt de eindklant ervoor dat er vooral ook daar eerder al op ingesprongen, en hebben we schoon wordt gesneden? Daarvoor wijst Van der voor de aansturing van deze machine gekozen Donk op het filtersysteem in de machine, bedoeld voor IO-Link. Die standaardtechnologie maakt voor het schoonblazen van het mes. ‘Zomaar ons flexibel, doordat we eenvoudig kunnen lucht uit een compressor eroverheen blazen, is switchen naar een ander merk plc – wat we uiteraard geen optie. Dus zorgt de luchtzuiveoverigens al hebben moeten doen.’ ringsunit daarvoor, waarbij we voldoen aan de geldende ISO-normeringen voor voedselveiligCOMPACT MAAKT OOK COMPLEX heid. Zo weet de klant zeker dat hij werkt volgens De aandrijving van de machine verloopt via de normen voor voedselveiligheid, waarbij hij relatief kleine stappenmotoren met encoders. overigens zelf kan instellen na hoeveel taarten de Dit als aansturing van vier lichte assen, die op schone lucht langs het mes moet.’ hun beurt de compacte behuizing mogelijk Als key accountmanager was het aan Van der maken. Dat overzichtelijke is uiteraard een pre, Donk om de gekozen opties te laten aansluiten zegt Van der Donk. ‘Maar binnen het compacte bij de wensen van de klant. Daarbij kreeg hij formaat hadden we wel te maken met strenge naast de input van Driesen ook ondersteuning veiligheidseisen. De machine heeft een bewegend van zijn collega’s Roy Schep en Gert-Han Konijn. mes, waardoor de gebruiker een minimale ‘Elektrische actuatoren, hygiëne en veiligheid: afstand moet houden.’ we hebben er de specialisten voor. En dat laten Om die veiligheid te borgen, heeft de Pico een we met deze machine volgens mij goed zien.’ redundante safe torque off-functie: komt de gebruiker met zijn hand in het veld van het veiwww.smc.eu/nl-nl ligheidslichtscherm, dan schakelt de aandrijving www.bakon.com

• •

november 2022

VOOR DE TROEPEN UIT: MEGAPRINTER BESPROEIT ELK KROPJE SLA PLANTSPECIFIEK

‘HOE WIJ ERNAAR KIJKEN, IS EEN BLINDE VLEK VOOR DE INDUSTRIE’

TOPIC FOODTRANSITIE

De foodtransitie vergt ook een duurzamere manier van akkerbouw die meer oplevert. Als boeren nu hun akkers besproeien – met voedingsstoffen of bestrijdingsmiddelen – krijgen alle planten dezelfde dosis. Niet handig, want sommige willen meer en andere hebben helemaal niet zo veel nodig. BBLeap uit Rijen heeft technologie ontwikkeld waarmee boeren per plantje hun strategie kunnen bepalen. ‘Niemand kan wat wij kunnen’, stelt directeur Peter Millenaar zelfverzekerd. Uitdaging is wel dat zijn businessmodel niet lijnt met dat van de grote leveranciers van voedingsstoffen en bestrijdingsmiddelen. ‘Wij mikken op de innovators.’ Peter Millenaar van BBLeap: ‘De rest van de wereld wil een gemiddelde weten, wij juist niet.’ Foto: Alexander Pil

DOOR ALEXANDER PIL

‘S

ommige bedrijven zéggen dat ze het kunnen, maar in de praktijk lukt het ze niet’, constateert Millenaar. ‘Alleen wij hebben de technologie in huis die telers in staat stelt om hun gewassen op plantniveau te behandelen.’ Of het nu gaat over voedingsstoffen of bestrijdingsmiddelen, de software en hardware van het bedrijf uit Rijen maken het mogelijk om elk plantje van exact de juiste hoeveelheid te voorzien, zo claimt hij. Wie goed naar een akker kijkt, ziet ineens heel veel variaties. Door hoogteverschillen, andere grond of minder zonlicht omdat er bomen in de weg staan, ontstaan microklimaatjes. ‘Op een perceel kan dat behoorlijk variëren’, weet Millenaar. ‘Dat zie je terug in de manier waarop plagen ontstaan: altijd op de plek waar de condities optimaal zijn voor zo’n ziekte of plaag. Van daaruit

• ‘De huidige strategie is niet efficiënt en levert

bovendien niet het beste resultaat op.’ • ‘Satellietbeelden zijn uitstekende input voor

onze software.’ • ‘Sensoren op een spuitarm detecteren waar

veel en waar weinig groen staat.’ • Alle besproeiingen zijn in principe mogelijk.

november 2022

verspreidt het zich dan over de rest van de akker.’ Als Millenaar met een boer over het veld loopt, kan die vaak perfect aangeven wat er eigenlijk zou moeten gebeuren. ‘Eigenlijk, want hij heeft niet de mogelijkheid om überhaupt onderscheid te maken’, zegt Millenaar. ‘Op dit moment bepaalt hij op basis van wat hij ziet welke strategie hij gaat toepassen. De hele akker krijgt precies dezelfde lading, waardoor sommige gewassen te weinig krijgen en andere te veel. Dat is niet efficiënt en levert bovendien niet het beste resultaat op.’

EEN STUK GOEDKOPER Onlangs hielp BBLeap een bietenteler die het onkruid tussen zijn planten wilde bestrijden. Toen de teler en de ontwikkelaars uit Rijen het perceel goed bekeken, bleek dat het onkruid lang niet overal een probleem was. ‘Het stond slechts op sommige plekken de groei van de bietenplanten in de weg’, vertelt Millenaar. Op satellietbeelden van een paar weken eerder werd duidelijk wat er aan de hand was. Het onkruid groeide precies op de plekken waar het blad van de suikerbieten het laatst tegen elkaar aan was gegroeid. ‘Die beelden waren uitstekende input voor onze software die de sproeimachine precies kon vertellen op welke plekken ze bestrijdingsmiddelen moest spuiten en welke stukken ze kon overslaan. Daarmee behandelde de teler nog maar zo’n 20 procent van zijn perceel. Dat is natuurlijk een stuk goedkoper. En de 80 procent

van de bieten die geen behandeling kreeg, groeide bovendien beter omdat ze niet werden verstoord.’

ZO VEEL MOGELIJK OUTSOURCEN De technologie die BBLeap ontwikkelt, is te vergelijken met een gigantische mobiele printer die in hoge resolutie een plaatje op de akker print, met elk plantje als pixel. De grootste uitdaging is om de informatie te vergaren die nodig is om dat plaatje te genereren. BBLeap gebruikt alle bronnen die het kan vinden en combineert die tot één geheel. ‘Het kan dus van satellietbeelden komen, zoals bij de bietenteler, maar ook uit de hoogtekaarten achter Google Earth of van drones die je over het veld laat vliegen’, zegt Millenaar. Veel ontwikkeling zit er in sensoren die de stand van het gewas kunnen registreren. ‘Op een spuitarm kunnen die detecteren waar veel en waar weinig groen staat, en of ziektes de kop op dreigen te steken.’ De sensorinnovaties gaan weliswaar snel, maar niet snel genoeg voor BBLeap. Millenaar: ‘We steken daar liever geen tijd in, maar vaak ontkomen we er niet aan. Hoewel we altijd proberen zo veel mogelijk uit te besteden, zeker als het om de hardware gaat, moeten we dingen toch regelmatig zelf oplossen omdat we zo ver vooroplopen.’ Waar het vaak misgaat, is dat de landbouw een heel andere wereld is dan bijvoorbeeld de industrie. Millenaar: ‘De hardware moet bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden, van vrieskou tot verzengende hitte, en natuurlijk

tegen regen. Je hebt te maken met mobiele apparaten, die veel schokbestendiger moeten zijn, en ook de fysieke connecties dienen extra aandacht te krijgen.’

BLINDE VLEK Om de uitdaging nog verder te illustreren, vertelt Millenaar over de eerste klant van BBLeap die drie jaar geleden het eerste systeem bestelde: aardappelteler en early adopter Jacob van den Borne uit Reusel. ‘We waren nog maar net gestart en hij zei: “Als het waar is wat je zegt, laat het dan maar zien.” Inmiddels heeft hij twee spuitsystemen met onze technologie, en ook zijn derde machine wordt er nu mee uitgerust zodat hij elke aardappelplant individueel kan bewerken.’ Een aardappel kan pas worden geoogst als de plant boven de grond volledig is afgestorven. Dat is een voorwaarde voor een goede schil die verderop in het proces zorgt voor minder uitval. Op een akker verloopt dat proces nooit simultaan. Een aardappelteler kan in het najaar echter niet wachten tot alle planten zijn afgestorven, omdat hij dan het risico loopt dat vorst of te veel regen de aardappels beschadigt. Hij zal dus een oplossing moeten hebben voor de planten die overeind blijven staan. ‘Op een perceel is misschien de helft op een natuurlijke wijze afgestorven, de andere helft leeft nog, in meer of mindere mate. Die moeten wor-

om alle data beschikbaar te krijgen’, vertelt Millenaar. De rest van de wereld wil immers een gemiddelde weten over het bereik van de scanner. ‘Wij niet natuurlijk, wij willen het juist op plantniveau weten. Dat is uiteindelijk gelukt. Ik begrijp de toeleverancier wel hoor, want hoe wij ernaar kijken, is een blinde vlek voor de industrie.’

KLEINE KRIJGEN MEER Wat de systemen van BBLeap op de akker deponeren, maakt voor het Brabantse bedrijf weinig verschil. Alle besproeiingen zijn in principe mogelijk. Naast het onderdrukken van onkruid of het versnellen van het afstervingsproces in aardappelplanten kunnen de nozzles ook voedingsstoffen in exact de juiste hoeveelheden op precies de juiste plek afgeven. ‘In de VS draait een toepassing van ons waarbij van elk kropje sla apart wordt gemeten hoe groot het is. We vliegen daar met een drone boven het veld en kunnen op basis van die beelden zien hoe ver elk plantje is gegroeid. Een machine-learning algoritme bepaalt vervolgens hoeveel voedingsstoffen erbij moeten.’ ‘Je kunt natuurlijk middelen in overal dezelfde hoeveelheid spuiten. Dat is ook wat er op de meeste akkers gebeurt. Maar met onze technologie kan die slakweker onderscheid maken, met een nauwkeurigheid van vijf bij vijf centimeter’, gaat Millenaar verder. ‘De kropjes die echt veel te klein zijn, krijgen niks. Het is zonde om daar nog in te investeren, dus die worden opgegeven. Te kleine kropjes krijgen veel voedingsstoffen, de middelste een nominale gift en de grootste niks. Tijdens de oogst zijn alle kroppen dan ongeveer even groot. Door minder te geven omdat je het beter kunt reguleren, heeft de teler zelfs meer oogst.’ Ook bij de Amerikaanse slateler liep BBLeap er in eerste instantie tegenaan dat het voor de troepen uitloopt. Droneleveranciers beweerden wel dat het een koud kunstje was om de benodigde beelden te leveren, maar in de praktijk bleek het toch wat meer voeten in de aarde te hebben. ‘Je moet er immers voor zorgen dat de strategie die je voor een plantje hebt bedacht, ook precies bij dat plantje wordt uitgevoerd. Dat is centimeterwerk’, aldus Millenaar.

‘REGELMATIG MOETEN WE DINGEN ZELF OPLOSSEN OMDAT WE ZO VER VOOROPLOPEN’

den bespoten’, legt Millenaar uit. ‘In Reusel rijdt een tractor met een scanner op het dak over de akker en bepaalt per plantje hoe groen het nog is en hoe groot de dosering moet zijn. Sommige krijgen dus de volle laag, andere krijgen niks. In de eerste gang over het perceel bespaar je dan misschien de helft van je middelen, in de tweede gang is dat makkelijk 90 procent.’ BBLeap betrekt de scanner van een Griekse leverancier. ‘We hebben wel wat strijd moeten leveren

TEGENGESTELDE BELANGEN

De technologie van BBLeap reguleert de sproeierdosering op plantniveau, waardoor telers minder verbruiken en meer kunnen oogsten. Foto: BBLeap

In Millenaars ideale wereld spelen boeren straks zelf met de instellingen van hun systeem.

Precies de juiste dosering, op precies de juiste plaats. Foto: BBLeap

Hoeveel willen ze bijvoorbeeld nog investeren in gewassen die achterblijven in groei? Hij ziet daar een uitdaging. ‘Bijna iedereen die bij een boer op de akker komt, verdient zijn geld door zo veel mogelijk voedingsstoffen of bestrijdingsmiddelen te verkopen. Dat zijn grote jongens die dus een tegengesteld belang hebben’, zegt Millenaar. ‘Iedereen heeft de mond vol van duurzaamheid, maar op korte termijn betekent het gewoon inkomstenderving voor die partijen. Natuurlijk hebben ze hun marketing prima voor elkaar. Maar in de praktijk blijven hun duurzaamheidsacties meestal beperkt tot een paar zonnecellen op het dak.’ Vanuit de EU worden er steeds strengere eisen gesteld aan het gebruik van chemicaliën in de landbouw. ‘De halvering die Frans Timmermans voor ogen heeft, gaat er echt komen’, verzekert Millenaar. ‘Het zou dus goed zijn als de grote toeleveranciers in de landbouw een model weten te vinden waardoor ze meer verdienen als een boer minder verbruikt maar een hogere kwaliteit en opbrengst haalt.’ Op korte termijn zal dat waarschijnlijk niet gebeuren, realiseert Millenaar zich. ‘Maar er zijn altijd innovators, mensen die vooroplopen. Daar mikken we op. Als we daar successen boeken en laten zien dat het werkt, volgt de rest vanzelf.’

ANDERE ROUTE Een andere route die BBLeap volgt, is dat het bedrijf bezig is om bij fabrikanten van landbouwvoertuigen de aansturing van de machines over te nemen. Ziet Millenaar het als een optie dat zo’n partij BBLeap inlijft? ‘Onze technologie is zo veel verder dan wat er elders op de markt beschikbaar is, dat er niks van over zal blijven als we zouden verkopen. Dan gaat het product ten onder in zo’n organisatie. We willen eerst de standaard neerzetten, pas daarna kunnen we overwegen om – bijvoorbeeld in licentie – delen van onze technologie te verkopen.’

• www.bbleap.com november 2022

ŸNSECT WIL DAT PRODUCTEN OP BASIS VAN INSECTEN MAINSTREAM WORDEN

TOPIC

KEVERS KWEKEN OP INDUSTRIËLE SCHAAL

FOODTRANSITIE

Ÿnsect schaalt de productie van voedingsingrediënten afkomstig van insecten razendsnel op. Het bedrijf met het hoofdkantoor in Évry bij Parijs, heeft een aantal – nu nog relatief bescheiden – productielocaties in Dole (Frankrijk), Omaha (Nebraska, VS) en Ermelo (Nederland), en legt momenteel de laatste hand aan de bouw van ’s werelds grootste vertical farm voor insectenkweek bij het Noord-Franse Amiens. De insectenmarkt is booming. DOOR LUCY HOLL

nsect werd een jaar of tien geleden opgericht door Franse wetenschappers en milieuactivisten die een biologische en duurzame oplossing wilden voor de almaar toenemende eiwitconsumptie in de wereld. Insecten vormen een goede basis voor ingredienten voor voeding voor huisdieren, vissen, planten en mensen. De koudbloedige beesten groeien efficiënt, leveren hoogwaardig eiwit en vragen weinig kweekruimte. Organische reststromen van uiteenlopende andere processen vormen hun voedsel. Verder vraagt het kweken van insecten niet veel water en is de CO2-uitstoot beperkt.

Het opkweken van de larven gebeurt in vertical farms, in lagen boven elkaar. Foto’s: Ÿnsect

OPSCHALEN Veel voedingsmiddelenfabrikanten zijn zeer geïnteresseerd. De consumentenacceptatie gaat langzaam, maar ook dat komt goed, is de overtuiging van operations director Jeroen Blansjaar, chief insect officer en directeur r&d biology Niek

• Insecten vormen een goede basis voor

• • • •

ingrediënten voor voeding voor huisdieren, vissen, planten en mensen. ‘Ÿnsect werkt momenteel aan de engineering van nieuwe grootschalige projecten.’ ‘Groen licht van de EU betekent dat wij steeds meer marktmogelijkheden krijgen.’ Bij nieuwe Ÿnsect-productielocaties staat modulariteit van de productielijnen voorop. ‘Samen met onze Franse collega’s werken we aan technieken die voor al onze vertical farms en processen interessant zijn.’

Steeghs en marketingmanager Syta de Visser van Ÿnsect Nederland. Ruim een jaar geleden ging die Nederlandse tak nog als Protifarm door het leven, totdat Ÿnsect de fabriek overnam. Ermelo telt bijna 70 medewerkers, onder wie zo’n 45 in de productie en 25 in r&d, hr, sales, marketing en administratie. De Nederlandse farm produceert nu jaarlijks meer dan duizend ton aan ingrediënten, diervoeders en ook mest, een waardevol restproduct. Dat moet een veelvoud worden. Blansjaar: ‘We werken momenteel aan de engineering van nieuwe grootschalige projecten: dit jaar gaat Amiens in Frankrijk open, en in 2025 moet er een volgende vestiging klaar zijn. Wij bekijken veel locaties in Europa, waaronder ook enkele in Nederland.’ Ÿnsect combineert een dierhouderij met een fabriek voor voedingsmiddelen. ‘We moeten in het ontwerp van de fabriek én in de dagelijkse operatie de juiste hygiënemaatregelen treffen: het gaat zowel om optimale groei van onze insecten als om voedselveilige verwerking van insecten tot ingrediënten. Dat vraagt om specifieke kennis van beide activiteiten.’

EERSTE ASSORTIMENT WERELDWIJD Protifarm, opgericht in 2015, kweekt op industriële schaal de buffalokever, de Alphitobius diaperinus. De larven van de kever worden verwerkt tot duurzame en functionele ingrediënten. Protifarm, nu dus Ÿnsect Nederland, vermarkt zijn producten onder de naam AdalbaPro, wereldwijd het eerste assortiment voedingsingrediënten voor menselijke consumptie gemaakt uit insecten, aldus de producent. Zo zijn er oplosbare, zeer zuivere eiwitpoeders, producten die zorgen voor binding en structuur in eindproducten, en binnenkort ook oliën. De olie zou een prima vervanger kunnen worden van – de momenteel schaarse en dure – zonnebloemolie en palmolie, is de gedachte. En goed nieuws voor Ÿnsect en collega-insectenkwekers: de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) verklaart steeds meer soorten insecten veilig voor menselijke consumptie. De Visser: ‘Voor elk beestje en voor iedere kweker LEES VERDER OP PAGINA 37

november 2022

FRENCKEN IS ‘EMBEDDED’ IN

TOP 10 HIGH-TECH COMPANIES WORLDWIDE

PRECISION COMPONENT MANUFACTURING

PRODUCT DEVELOPMENT & ENGINEERING

HIGH LEVEL ASSEMBLY

LET’S CREATE SUCCESSFUL SOLUTIONS TOGETHER Frencken is the connector in the high-tech chain: for semiconductor, analytical equipment and medical technology that make a real difference to the quality of our lives. Add more value to your product development, manufacturing operations and business processes with Frencken as your partner. www.frenckengroup.com www.frencken.nl

Your career starts here...

leading at the edge of technology

TOPIC

FOODTRANSITIE

VERVOLG VAN PAGINA 35

geldt een aparte procedure. Groen licht betekent voor de Ÿnsect-groep dat wij steeds meer marktmogelijkheden krijgen.’

STEEDS EFFICIËNTER EN BETER Het opkweken van de larven gebeurt in vertical farms, in lagen boven elkaar. Ÿnsect Human Nutrition & Health, de Nederlandse food-divisie van Ÿnsect, maakt ingrediënten op basis van insecten. Klanten verwerken die in eindproducten voor de consument, waaronder eiwitshakes, voedingsrepen, bakproducten, pasta’s en vleesvervangers. Ÿnsect Nederland doet veel samen met machinebouwers en andere toeleveranciers uit de regio en net daarbuiten. Blansjaar: ‘We willen een groep bedrijven om ons heen verzamelen waarmee we nauw samenwerken, en die onze installaties en voor zover mogelijk ook onze processen kennen, zodat we op lange termijn met diezelfde groep steeds efficiënter en beter kunnen bouwen.’ Nu wordt onder meer veel gedaan Batenburg Beenen (hardware engineering, besturingskasten

meer onze processinginstallaties, en plaatsen zonnepanelen op het dak. We willen ook volledig afstappen van gas.’

SHOWCASE Vanzelfsprekend zijn er altijd kleine en grote uitdagingen bij het opschalen, weet Blansjaar. ‘Maar op basis van alle kennis die we de afgelopen Van links naar rechts Niek Steeghs, Syta de Visser en Jeroen Blansjaar. ‘Voor toeleveranciers is het interessant om vroegtijdig kennis te maken met en kennis op te doen van een nieuwe jaren hebben opgeveelbelovende industrie.’ daan bij het bouwen en draaien van onze verticale boerderijen in Ermelo en Dole, hebben In Ermelo is een r&d foodprocessing-keuken we alle vertrouwen in onze volgende stappen.’ waar met klanten gewerkt wordt aan nieuwe De Visser vult aan: ‘Daarbij werken we tegelijkertoepassingen en producten die interessant lijken tijd ook hard aan de consumentenacceptatie van voor de markt. Ÿnsect Nederland heeft samen onze producten. Doel is om onze producten op met een aantal partners (onder wie food-ontwikbasis van insecten kelaars, technologen, onderzoekers en verpakuiteindelijk mainkingsspecialisten) showcaseproducten als saustream te krijgen, cijzenbroodjes en bitterballen ontwikkeld onder algemeen geaccephet merk BetaPro. Deze zijn nog niet te koop. teerd als normale voeding. Wij SENSORIEK hebben het in de De locatie in Ermelo heeft binnen de Ÿnsectwesterse wereld ook groep de expliciete opdracht om grote volumes te nooit over eetbare gaan produceren en markten uit te bouwen. De insecten, maar over fabriek blijft focussen op de buffalokever. Ÿnsect voedzame, duurin Frankrijk produceert de gele meelworm, de zame ingrediënten Tenebrio molitor. Blansjaar: ‘Samen met onze voor de voedingsFranse collega’s werken we aan technieken die industrie.’ Fabrivoor al onze vertical farms en processen intereskanten maken er herkenbare producten voor de sant zijn. Denk aan manieren om de klimaateindklanten mee. Neem het gestructureerde condities te optimaliseren. En aan sensoriek om ingrediënt: verwerkt in een product voelt en de groei en ontwikkeling van onze insecten goed proeft het als een hamburger. ‘Consumenten te kunnen volgen.’ ervaren en accepteren dat ook zo, wijzen alle testpanels uit.’ www.ynsect.com

‘WIJ HEBBEN HET IN DE WESTERSE WERELD NOOIT OVER EETBARE INSECTEN, MAAR OVER VOEDZAME, DUURZAME INGREDIËNTEN VOOR DE VOEDINGSINDUSTRIE’ en elektrische installatie), Batenburg BELLT (procesautomatisering en visualisatie), Hellebrekers in Nunspeet (specialist in het optimaliseren en automatiseren van (productie)processen) en VDL Insect Systems. Steeghs: ‘Voor deze bedrijven is het interessant om vroegtijdig kennis te maken met en kennis op te doen van een nieuwe veelbelovende industrie. We maken vanzelfsprekend ook gebruik van leveranciers waar onze Franse collega’s al goede ervaringen mee hebben. We vragen zowel partijen in Nederland als elders om mee te denken en aan te bieden.’ Bij nieuwe Ÿnsect-productielocaties staat modulariteit van de productielijnen voorop, zodat eenvoudig capaciteit bijgeschakeld kan worden. Bovendien zijn zo toekomstige Ÿnsect-fabrieken waar ook ter wereld sneller te realiseren. ‘Met de groep hebben we zeker de ambitie om de komende jaren meer productielocaties in diverse werelddelen te bouwen. Ÿnsect is nu al de grootste keverproducent ter wereld. Natuurlijk zijn er vele initiatieven van concurrenten, maar daarvan verkeren er veel nog in de opbouwfase’, aldus Blansjaar. En ruimte op de markt is er genoeg, gezien de vraag die eraan komt. Bij de nieuwbouw is het streven bovendien om alle benodigde energie zelf op te wekken. De Visser: ‘We gaan warmte terugwinnen via onder

•

VERDERE GROEI VERGT MEER SAMENWERKING IN INSECTENKETEN In 2020 waren er volgens tellingen binnen het Interregproject Entomospeed in Nederland 49 insectenkwekerijen van onder meer sprinkhanen, meelwormen, krekels en vleesvliegen actief, met de grootste concentratie in Noord-Brabant. Dat aantal stijgt, maar hightech, sterk geautomatiseerde bedrijven zoals Ÿnsect en bijvoorbeeld ook Protix in Bergen op Zoom (dat zich toelegt op de zwarte soldaatvlieg) zijn er nog niet veel. Venik, de Verenigde Nederlandse Insectenkwekers, publiceerde samen met Wageningen Universiteit Laboratorium voor Entomologie en Wageningen Livestock Research het ‘Sectorplan 2020-2024, agenda voor de ontwikkeling en innovatie in de Nederlandse insectenketen’. Nederland is wereldwijd koploper in het kweken van insecten, maar het vraagt veel kennisdeling en samenwerking in de keten om

de groei substantieel te versnellen. ‘Efficiënte, circulaire en duurzame eiwitproductie voor voedsel en diervoeding is de belangrijkste drijfveer voor het ontstaan van de insectensector’, aldus het plan. Venik schetst een wenkend perspectief: ‘De insectensector is in 2030 een onmisbare schakel in de kringlooplandbouw, verwerkt een derde van de lokale organische reststromen, produceert energie- en CO2neutraal, vervangt de helft van het vismeel in Nederlandse diervoeders door insecteneiwit en is een voorbeeld voor andere dierlijke sectoren door vergaande modernisering en innovaties op het gebied van borging van voedselveiligheid en volksgezondheid.’

• www.venik.nl november 2022

CONSUMENTENPANELS TE TRAAG VOOR DE SNELLE FOODTRANSITIE DIE NODIG IS

DIGITALISERING SMAAK BIEDT EERDER EN OBJECTIEF INZICHT IN WAT LEKKER IS

TOPIC FOODTRANSITIE

Om de klimaatverandering af te remmen is onder andere snel een ander voedselsysteem nodig, met minder accent op dierlijk en meer op plantaardig voedsel. Maar die transitie komt er alleen als dat alternatieve eten smaakt. Voedseltechnologen ontwikkelen tal van compleet nieuwe ingrediënten, maar hebben geen idee welke van de duizenden mogelijke combinaties de consument lekker zal vinden. De traditionele consumentenpanels werken erg traag en slaan de plank vaak mis. Smaakprofessor Peter Klosse en innovator Emo van Halsema willen daarom een beter begrip van ‘lekker’ en dat ook laten berekenen door de computer.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

oor een vegetarisch product met dezelfde voedingswaarde is naar schatting vijf keer minder landbouwareaal nodig dan voor dierlijke voedingsproducten. Om de nog altijd snelgroeiende wereldbevolking duurzaam te kunnen voeden, is onder meer een transitie vereist naar een andere, meer regeneratieve landbouw die minder ruimte De zoektocht naar lekkere producten (die bijvoorbeeld verwerkt kunnen worden in of tot zuivel- of vleesvervangers) willen Peter Klosse (rechts) en Emo van Halsema versnellen met de multifunctionele high throughput screening reactor. Het ontbreekt hun team echter aan omvang en geld. vergt, en naar een meer vegeDaarom hopen de twee dat dit artikel nieuwe kennis en geld zal aantrekken. Foto: Com-magz tarisch dieet. Naar voedsel met voldoende voedingstoffen om de mens fysiek gezond te houden, zonder dat de IN DE SMAAK VALLEN eigenaar van wildrestaurant De Echoput en productie ervan een te groot beslag legt op de De te zetten stap is dus evident, maar wordt verauteur van een groot aantal gastronomische aarde met haar eindige capaciteit. traagd door de consument. Die koopt en eet niets boeken. wat hij niet lekker vindt – of denkt te vinden: ‘Veel mensen zijn bang voor het nieuwe en kopen PANELS DUUR EN TIJDROVEND het niet eens. Andersom heeft niemand bezwaar Het ontwikkelen van een nieuw foodproduct is • Een harmonieuze combinatie van eten en tegen lekker eten’, stelt Peter Klosse. De transitie momenteel een proces van al gauw een jaar en drinken valt bij veruit de meeste mensen in de naar (meer) duurzaam voedsel, bestaand uit soms van jaren. Consumentenpanels vervullen ingrediënten die beter zijn voor mens en planeet, daarin een centrale rol. Ondanks alle kennis smaak. kan dus versneld worden als de alternatieven en ervaring rond en in die panels trekken die • De computer kan veel sneller en objectief voor met name vlees en zuivel letterlijk in de heel vaak de verkeerde conclusies: meer dan bepalen wat de consument vies of lekker zal smaak vallen. Maar dat is gemakkelijker gezegd 70 procent (Journal of Food Products Markevinden. dan gedaan, weet deze smaakwetenschapper, ting) van nieuwe foodproducten verdwijnt rap • Al die ingrediënten kunnen weergegeven worden in 2004 gepromoveerd aan de Universiteit Maasweer uit de schappen, onder andere omdat ze als een wiskundige formule. tricht op smaakclassificatie. Voorts is Klosse niet lekker gevonden worden. Deze werkwijze is • ‘Met een paar miljoen euro kunnen we de onder meer oprichter van T.A.S.T.E, een stichting dus tijdrovend en kostbaar en maakt ook nog komende drie jaar flinke stappen maken.’ die de consumptie van gezond voedsel wil eens niet goed duidelijk waarom precies iets bevorderen door de smaak ervan te verbeteren, (niet) smaakt.

november 2022

MONDGEVOELMODEL En exact daaraan werkt Klosse, samen met Emo van Halsema die als ondernemer al jaren sleutelt aan innovaties voor de foodindustrie. De twee proberen smaak te objectiveren. Uitgangspunt is het ‘mondgevoelmodel’ waarop Klosse promoveerde. Daarmee nam hij afstand van de klassieke duiding met zoet, zuur, zout, bitter en umami (hartig). En haalde ook een streep door het onbegrensde vocabulaire dat vinologen hanteren om wijnsmaak te omschrijven. ‘Hout, kers, vanille, et cetera zijn nog veel vluchtiger duidingen waarmee smaak niet objectief te vangen is’, aldus Klosse (die er ter onderbouwing aan toevoegt zelf vinoloog te zijn). Voor zijn model kwam hij tot drie op elkaar inwerkende krachten – ‘richtingen’ – die in de mond de smaak bepalen: ‘Strak. Heeft het product een samentrekkend effect in de mond? Filmend. Laat het een bedekkende laag achter in de mond? En drogend. Absorbeert het vocht of is het duidelijk bitter?’

HARMONIE SMAAKT Dat instrument heeft hij onder andere beproefd met sommeliers in opleiding. ‘De opdracht was bijvoorbeeld een witte wijn te scoren op die drie richtingen met een cijfer van 1 tot en met 10. En vervolgens hetzelfde te doen met een bepaald vis- of vleesgerecht. Om zo te achterhalen wat bij elkaar past en wat niet. Vrijwel steeds bleek dat bij een wijn die hoog scoorde op bijvoorbeeld ‘strak’ ook een ‘strak’ gerecht paste, zoals een vinaigrette voor een salade of een bepaalde droge witvis. Want dat zorgt voor harmonie. Een harmonieuze combinatie van eten en drinken valt bij veruit de meeste mensen in de smaak. Een uitzondering die deze regel bevestigt, is de combinatie van ‘filmende’ oliebollen en ‘strakke’ champagne, aldus Klosse.

PROEVEN PER COMPUTER De vervolgstap waaraan hij samen met Van Halsema werkt, is dit mondgevoelmodel niet door de mens maar door de computer te laten gebruiken en die de smaak te laten berekenen. Want met behulp van de computer kan veel sneller en objectief het kaf van het koren – lees: wat de consument vies dan wel lekker zal vinden – gescheiden worden. En dat is van belang voor die foodtransitie die veel consumenten pas willen meemaken als plantaardige ingrediënten of single cell proteins (eiwitten gemaakt door een bepaalde schimmel) de smaak van vlees of zuivel hebben. Aan die eis kan alleen worden voldaan met compleet nieuwe ingrediënten. Daarmee doelt Klosse niet op een kruid dat een kok nog niet eerder heeft toegepast, of op een vlees- of vissoort die hem tot dan toe onbekend is. ‘Die ingrediënten kan een kok gemakkelijk plaatsen. Want eenmaal geproefd vindt hij ze lijken op iets wat hij wél kent. Dan zijn ze voor hem makkelijk te combineren met allerlei andere hem bekende ingrediënten.’

DROGEND

ZUUR, ZOUT, KOOLZUUR, SPICY, GEMBER, KOUD

NEUTRAAL

FILMEND

STRAK

VETTEN, (OPGELOSTE) KOOLHYDRATEN, SOMMIGE EIWITTEN (GELATINE, EIGEEL)

Voor het mondgevoelmodel kwam Peter Klosse tot drie op elkaar inwerkende krachten – ‘richtingen’ – die in de mond de smaak bepalen.

vervangers voldoende voedingswaarde moeten geven. ‘Zoals single cell proteins’, illustreert Van Halsema. ‘De zien eruit als een wit poeder. Dat lijkt dus op meel, maar heeft totaal andere eigenschappen. Voor een kok is dan veel lastiger te duiden of dat ingrediënt strak, filmend of drogend is. Of het met bepaalde andere ingrediënten goed te combineren is tot een smakelijk gerecht. Hier ontstaat een grijs gebied tussen voedseltechnologen die veel weten van moleculen, maar onvoldoende van smaak en koks die alles weten van smaak, maar onvoldoende van moleculen. Die twee werelden willen wij verbinden.’

UITREKENEN WAT LEKKER IS Al die ingrediënten zijn unieke fysisch-chemische structuren die weergegeven kunnen worden als een wiskundige formule. Door nu de cijfermatige uitkomsten van het mondgevoelmodel voor een bepaald product te combineren met de collectie formules behorende bij de ingrediënten waaruit

Nieuwe ingrediënten in dit verhaal zijn werkelijk volkomen nieuw, ontwikkeld door voedseltechnologen. Nieuwe eiwitten bijvoorbeeld die vlees-

reactor gaan inzetten die Van Halsema binnen zijn bedrijf Felan Innovations de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Met behulp van onder andere elektrische, optische en reologische sensoren kan zo bepaald worden of, en zo ja in welke mate, die combinatie strak, filmend en drogend is en kan voorspeld worden wat de consument lekker zal vinden. Dit zou de zoektocht naar lekkere producten (die bijvoorbeeld verwerkt kunnen worden in of tot zuivel- of vleesvervangers) danig kunnen versnellen.

GELD NODIG Maar zo ver zijn de twee nog niet. Ze werken er nu aan met een klein team, waarvan ook George Agorastos, een promovendus van Klosse die onderzoek doet naar het effect van speeksel op smaak, deel uitmaakt. Een team ook met beperkte financiële middelen en dus wordt er maar weinig progressie geboekt. ‘In het huidige tempo hebben we nog jaren nodig’, schat Klosse. Hij

NIEUWE INGREDIËNTEN IN DIT VERHAAL ZIJN WERKELIJK VOLKOMEN NIEUW

het is samengesteld, kan uitgerekend worden in hoeverre dat product smakelijk is of niet. ‘Het toevoegen van een vinaigrette aan een gerecht vertaalt zich in de berekening van de smaak in een minteken omdat het strakke van de azijn wordt opgeheven door het filmende van olijfolie’, verduidelijkt Klosse.

SCREENING REACTOR WERELDEN VERBINDEN

BITTER, DROGE KOOLHYDRATEN, SOMMIGE EIWITTEN, KORST

Om het mondgevoel van een combinatie van (nieuwe) ingrediënten objectief en snel te kunnen bepalen, willen Klosse en Van Halsema de multifunctionele high throughput screening

hoopt dan ook dat dit artikel nieuwe kennis en financiering zal aantrekken. De twee verwachten dat hun disruptieve concept, dat de traditionele panelmethode kan vervangen, vooral zal aanslaan bij kleine, jonge start-ups. Maar met enthousiasme alleen kan die versnelling niet ingezet worden. Er is ook geld nodig en daarover beschikken vooral de grotere, gevestigde marktpartijen. ‘Met een paar miljoen euro kunnen we de komende drie jaar flinke stappen maken.’

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Peter_Klosse • emo.van.halsema@felan-innovations.nl november 2022

PROCESAUTOMATISERING

DE EEKHOORN WIL DAT WERKELIJK ALLES IN DE KETEN KLOPT EN EXACT HELPT DAARBIJ

VOORTDUREND KORT OP DE BUSINESS ZITTEN EN VEEL DATA PARAAT HEBBEN Familiebedrijf De Eekhoorn Dutch Furniture in West-Friesland ontwerpt en verkoopt – online en offline – betaalbare, stoere, aantrekkelijke meubels onder merknamen als BePureHome, WOOOD en Basiclabel. VTWonen is een licentiemerk. Bijna een derde van het assortiment produceert De Eekhoorn in Nederland. ‘Een goed gestructureerde automatisering en informatievoorziening is doorslaggevend, met name om onze business schaalbaar te maken’, zegt eigenaar-directeur Gerard de Smit. De Eekhoorn gebruikt daarbij Exact Globe Productie en Exact Warehouse Management. DOOR LUCY HOLL

ader Aart de Smit startte het bedrijf ruim veertig jaar geleden, zonen Winfried en Jos namen het over en in 2002 kwam ook Gerard erbij. ‘Destijds hadden we dertig medewerkers, nu zijn dat er ruim tweehonderdvijftig en verkopen we ons meubilair in meer dan vijftig landen.’ In 2020 betrok De Eekhoorn een indrukwekkend nieuw hoofdkantoor in Hoorn, inclusief distributiecentrum en Experience Center: een gebouw van meer dan 16 meter hoog en 190.000 kubieke meter inhoud. De productielocatie in Zwaagdijk, 10 kilometer noordelijker, wordt ook almaar uitgebreid om meer ruimte voor de machines en voorraden te krijgen. ‘We produceren zelf de massief houten meubels. Alle artikelen die we niet zelf kunnen of willen maken, betrekken we van onze businesspartners in bijvoorbeeld Oost-Europa, en ook het Verre Oosten.’

MOOI EN FOUTLOOS Cruciaal in deze branche is dat alles tot in detail klopt. Er wordt geleverd via 1.500 verkooppunten waaronder bouwmarkten, retailers en de detailhandel in vele Europese landen, en consumenten

aan eindklanten: dat versnelt de leveringen en bezorgt B2B-partners minder werk. De getoonde prijzen, productinformatie, levertijden en voorraden op websites en in webshops moeten overal en altijd actueel zijn.

EXACT ALS BASIS De IT-systemen van Eekhoorn Dutch FurVan links naar rechts de drie broers Jos, Gerard en Winfried de Smit. Gerard: ‘Wij doen ons best om gegeven de omstandigheden en externe factoren continu de juiste beslissingen te niture kennen daarom talrijke koppelingen, in nemen.’ Foto’s: De Eekhoorn huis en met derden, waaronder toeleveranciers, handelspartners en inspanningen dit vergt en hoe effectief het is. We logistiek dienstverleners. ‘We maken onder andestellen heldere prioriteiten.’ re gebruik van EDI- en API-technieken en linken met externe partijen. Ons bedrijf leeft van het DRIE PLOEGEN delen van informatie: een adequate en betrouwDat geldt ook in de fabriek. De Eekhoorn koopt bare informatievoorziening is cruciaal’, aldus De zijn productiemiddelen in landen als Duitsland Smit. Het ERP-systeem van Exact vormt de basis en Italië. Voor machines specifiek voor de meuvan de automatisering, met daaronder een SQLbelfabricage kom je al snel in het buitenland database. ‘Dankzij de software van Exact hoeven terecht bij gespecialiseerde machinebouwers, we ons geen zorgen te maken over standaardroutines als orderadministratie, voorraadbeheer, facturering, BUSINESSSOFTWARE debiteuren-, crediteuren- en loonadministratie. Daarnaast hebben wij samen met onze Exact levert innovatieve businesssoftwareoplossingen ICT-partners wat maatwerkvoor onder meer productie, order- en voorraadbeheer applicaties eromheen gebouwd.’ en financieel management. De dienstverlener telt De Eekhoorn werkt ook met meer dan 1.850 medewerkers van een kleine Exact Warehouse Management. 50 nationaliteiten. Het hoofdkantoor staat aan de De software voor productie in A13 in Delft, en er zijn 10 lokale vestigingen (en vele de fabriek is gekoppeld aan het thuiswerkplekken). Meer dan 2.000 productieERP van Exact. bedrijven in Nederland en daarbuiten werken met In Exact is zo in één oogopslag alle informatie Exact voor Productie. inzichtelijk. De Smit: ‘Voor zover mogelijk en zinvol willen wij alle processen digitaliseren en www.exact.com/nl automatiseren. We kijken per proces wat voor

‘VOOR ZOVER MOGELIJK EN ZINVOL WILLEN WE ALLE PROCESSEN DIGITALISEREN EN AUTOMATISEREN’ kunnen ook rechtstreeks online bestellen. Klanten verwachten mooie, foutloze producten tegen aantrekkelijke prijzen, die snel geleverd worden. De Eekhoorn doet daarbij ook aan drop shipment, waarbij bestellingen direct geleverd worden

november 2022

•

aldus de directeur. Zo’n kwart van de medewerkers werkt in de fabriek, in drieploegendiensten. ‘Wij hebben een uitgebreid assortiment en produceren onze meubels telkens in grotere series, vanaf driehonderd stuks. De procesautomatisering is ver doorgevoerd: vanuit de verkoop komen stuklijsten en die lijsten worden vertaald naar productielijsten. Op basis daarvan wordt het productieproces aangestuurd.’ Afhankelijk van de machines staan aan de voor-

DUURZAAM EN BETAALBAAR De Eekhoorn Dutch Furniture ziet het als zijn missie om Nederlands ontwerp in ieder huis te brengen en consumenten te inspireren. Het bedrijf heeft daarbij veel oog voor duurzaamheid en betaalbaarheid. Al het hout dat in de fabriek voor de uiteenlopende merken wordt gebruikt, heeft een FSC-keurmerk. FSC staat voor Forest Stewardship Council, een internationale organisatie voor het behoud en onderhoud van bossen. Belangrijke waarden van de meubelfabrikant zijn een no-nonsense manier van werken, steeds weer flexibel inspelen op wat de markt vraagt en met innovaties komen, excelleren en alles in één keer goed doen. De combinatie van innovatie, product development, eigen productie, een uitgekiend voorraadbeheer en goede service vormt daarvoor de basis.

• www.deeekhoorn.com

of achterkant hier en daar robots of cobots om medewerkers te ondersteunen. Wat in de nabije toekomst waarschijnlijk nog vaker automatisch zal gaan, is het inleggen en uithalen van machines. ‘Automatisering van kantoor- en salesactiviteiten is natuurlijk vanzelfsprekend en heel goed te doen. Maar ook in onze productie worden de drempels lager: Het nieuwe hoofdkantoor in Hoorn, inclusief distributiecentrum en Experience Center. robots en cobots zijn steeds betaalbaarder.’ Momenteel onderzoekt De Eekhoorn welke me inflatie, de afnemende koopkracht van consurol automatisch geleide voertuigen kunnen gaan menten, de wisselkoersen van bijvoorbeeld euro spelen om goederen vanuit de productie naar de versus dollar... Wij doen ons best om gegeven magazijnen te brengen, en vice versa. de omstandigheden en externe factoren continu de juiste beslissingen te nemen. De informatieEXTERNE FACTOREN voorziening is daarbij uiterst belangrijk.’ Een De Eekhoorn wil verder groeien, maar heeft net lichtpuntje: ‘De prijzen van grondstoffen en als andere bedrijven te dealen met vele externe containervervoer dalen overigens wel wat. Dat uitdagingen die die groei kunnen dwarsbomen. gaat weer de goede kant op.’ ‘De Covid-crisis verstoorde onze logistieke ketens De hogere energiekosten raken De Eekhoorn danig, we moesten voortdurend kort op de busivanzelfsprekend ook. ‘Ons nieuwe pand in Hoorn ness zitten en veel data paraat hebben om alles is energieneutraal. Wij hebben alle mogelijke beheersbaar te houden. Nu spelen opnieuw tal voorzieningen in de nieuwbouw: van elektriciteit van zaken die ook lang niet allemaal beïnvloedopwekken met zonnepanelen tot batterijopslag. baar zijn. De markt is zeer volatiel en moeilijk Waar mogelijk willen we zelfvoorzienend voorspelbaar. We hebben te maken met de enorworden, ook voor de fabriek uiteindelijk.’

WELCOME TO THE WORLD OF ITEQ Een strategische partner voor OEM’ers in design, engineering, productie én assemblage van (samengestelde) plaatwerkproducten.

product leading solutions - iteq.nl november 2022

AUTOMOTIVE

DUITSE AUTOMOTIVE DIGITALISEERT IN CATENA-X WAARDEKETEN MET NEDERLANDSE INNOVATIE

‘MET BETERE OPEN DATA OPENEN WE NIEUWE MOGELIJKHEDEN’ Corona en het geblokkeerde Suezkanaal maakten de urgentie van datadelen duidelijk. Met het ambitieuze Catena-X-project digitaliseren belangrijke Duitse partners uit de automotive-industrie samen hun waardeketens, gebruikmakend van de toonaangevende Nederlandse SCSN-technologie. Volgens Oliver Ganser (Catena-X/BMW) en John Blankendaal (SCSN/Brainport Industries) tilt deze innovatie van Duitsland en Nederland de Europese industrie naar een hoger niveau.

• ‘Dit soort uitdagingen kun je niet meer in je

eentje aanpakken.’ • ‘We moeten het in één keer goed doen, anders

haken bedrijven af.’ • ‘Dataruimtes moeten geen aparte silo’s vormen,

maar op Europees niveau interoperabel zijn.’ • ‘Inmiddels heeft de EC zowel Catena-X als

DOOR BERTUS BOUWMAN

oe de frustratie van een groepje Nederlandse ondernemers de sleutel kan zijn voor de digitale toekomst van de Duitse auto-industrie. Al in 2015 steekt een groepje Nederlandse ondernemers de koppen bij elkaar om een oplossing te vinden voor het feit dat fabrikanten zo moeizaam data kunnen uitwisselen. Bedrijven weten vaak niet waar hun data blijven, systemen sluiten niet op elkaar aan en medewerkers verspillen tijd met het overtypen van informatie tussen verschillende systemen. Een situatie die tot onnodig veel fouten leidt, geld kost en nog onveilig is bovendien. Die frustratie zetten de ondernemers om in een baanbrekend project dat later het Smart Industry-fieldlab Smart Connected Supplier Network (SCSN) zal heten. Hierbinnen ontwikkelen ze twee oplossingen. Een berichtenstandaard waarin is afgesproken welke informatie in wat voor format wordt gedeeld, en een technische infrastructuur waarin is bepaald hoe de informatie op een veilige en gecontroleerde manier kan worden gedeeld met alle SCSN-partners. Meer dan honderd Nederlandse fabrikanten werken inmiddels via het SCSN-netwerk, verbonden via kunstmatige intelligentie. Op basis van hun feedback wordt de techniek verbeterd en verder uitgebreid.

tief, open en veilig data-ecosysteem, hopen ze digitaal grip te krijgen op de supplychains en herhaling van toeleverproblemen te voorkomen.

DIGITAAL TRACEERBAAR Een paar maanden later blokkeert containerschip Ever Given wekenlang het Suezkanaal, waardoor nog minder onderdelen en grondstoffen uit Azië de Europese industrie bereiken. Geschatte schade: 9 miljard dollar. Dit sterkt fabrikanten in hun overtuiging dat goederenstromen in de gehele toeleveringsketen digitaal traceerbaar moeten zijn. Bovendien verwacht de industrie dat wetgevers binnen afzienbare tijd transparantie eisen over waar onderdelen en grondstoffen precies vandaan komen. Om hun CO2-footprint inzichtelijk te maken, dient elke chip en elke batterijcel digitaal herleidbaar te zijn tot de oorsprong.

CORONA GEEFT AANZET Ook in Duitsland worstelt de industrie met het delen van data. De afgelopen jaren staken bedrijven miljoenen in het ontwikkelen van eigen systemen. Maar omdat deze niet aansluiten op de software van andere producenten, bleef succes uit. De coronapandemie zorgt voor een omslag. In december 2020 kondigt de crème de la crème van de mobility-industrie de oprichting van het Catena-X Automotive Network aan. Onder meer BMW AG, Mercedes Benz AG, Volkswagen AG, BASF SE, Henkel AG & Co. KGaA, Deutsche Telekom AG, Robert Bosch GmbH, SAP SE, Siemens AG en ZF Friedrichshafen AG spreken samen de ambitie uit om waardeketens te digitaliseren. Met Catena-X, een betrouwbaar, coöpera-

november 2022

‘Onze uitdaging is om op te schalen in Nederland, dat is voor ons de basis’, stelt John Blankendaal, directeur van het Nederlandse toelevernetwerk Brainport Industries en directeur van SCSN. Foto: Brainport Industries

SCSN aangemerkt als voorbeeldproject.’ • ‘Datadelen biedt kansen voor kleinere bedrijven.’

Dit - sluit naadloos aan bij Catena-X. ‘Alle spelers zijn aangesloten op een netwerk in end-to-end beveiligde waardeketens, waar iedereen gelijk is’, zo omschrijft het initiatief zichzelf. ‘Interoperabiliteit van toepassingen en datasoevereiniteit zijn belangrijke vereisten om de hele waardeketen te digitaliseren, terwijl alle partners de vrijheid hebben om te kiezen welke leverancier het beste bij hen past.’

GOED BIJ ELKAAR PASSEN Die doelstellingen van Catena-X en de technologie van SCSN brachten vervolgens Oliver Ganser (bestuursvoorzitter van het Catena-X Automotive Network e.V en programmamanager Data Driven Value Chain bij BMW AG) en John Blankendaal (directeur van het Nederlandse toelevernetwerk Brainport Industries en directeur van SCSN) bij elkaar. In een Teams-gesprek met Link Magazine vertellen beiden waarom hun initiatieven zo goed bij elkaar passen en hoe deze de Europese industrie naar een hoger niveau kunnen tillen. Waarom functioneerde de toeleverketen niet meer op de huidige manier? Ganser: ‘Onze vicebondskanselier en minister van Economische Zaken Robert Habeck legde het mooi uit. “Alleen al de kabelboom in de auto’s die onze fabrikanten produceren, bestaat gemiddeld uit 5.000 onderdelen. Als fabrikant is het nu bijna ondoenlijk om overzicht te houden in de wereldwijde toeleveringsketens en bovendien te weten welke grondstoffen zijn gebruikt.” Na de coronapandemie en het geblokkeerde Suezkanaal zagen fabrikanten die hun eigen systemen ontwikkelen in dat je dit soort uitdagingen niet meer in je eentje kunt aanpakken. Zelfs grote spelers als BMW, Mercedes of Bosch niet. We moeten het samen doen.’ Fabrikanten delen data niet zo graag, waarom doen ze dat binnen Catena-X wel?

Ganser: ‘Alles draait om datasoevereiniteit. Jij beslist zelf welke gegevens je met wie deelt. Een open netwerk waarin soevereiniteit en veiligheid gewaarborgd zijn, dat is wat wij aan het creëren zijn. De kwetsbare leveringsketens en de mislukte bedrijfseigen projecten hebben fabrikanten ervan overtuigd dat er iets moet gebeuren. De tijd is dus rijp voor samenwerking. Tegelijk is het ook heel spannend. We moeten het in één keer goed doen, anders haken bedrijven af en begint iedereen weer voor zichzelf.’ Hoe zijn Catena-X en SCSN bij elkaar gekomen? Ganser: ‘De wens om efficiënt data te kunnen delen door de hele toeleverketen, is niet nieuw, daar is in meerdere landen de afgelopen jaren afzonderlijk van elkaar aan gewerkt.’ Blankendaal: ‘Drie jaar geleden vertelden we ons verhaal tijdens een handelsmissie van Nederland in Beieren. Een toehoorder zei direct: “Ik denk dat je maar eens met Oliver Ganser moet praten. Jullie hebben hetzelfde idee.” We konden het direct goed samen vinden.’ Ganser: ‘In onze opstartfase ontdekten we dat SCSN al draaide met de eerste partners. We zijn gaan kijken wat we van SCSN kunnen leren om te voorkomen dat we allerlei nieuwe systemen creëren die bedrijven naast elkaar moeten gebruiken. Het doel is de aanpak van Duitsland en Nederland te harmoniseren. Dataruimtes moeten geen aparte silo’s vormen, maar op Europees niveau interoperabel zijn.’ De automotivesector is complex, hoe digitaliseer je met Catena-X de gehele waardeketen? Ganser: ‘Oem’ers met eerstelijnstoeleveranciers zoals Continental en Bosch verbinden, is de eenvoudigste stap. Meer dan driekwart van hun afzet is bestemd voor de automotive. Dat is al anders voor tweede- en derdelijnspartijen die daarnaast

wereldwijd. Met betere open data openen we nieuwe mogelijkheden.’ Hoe zit dat bij andere sectoren? Blankendaal: ‘Neem ASML, dat uiterst complexe machines bouwt en voor zijn planning alle data van toeleveranciers in real time nodig heeft. En dat geldt natuurlijk ook voor andere sectoren. De Europese Commissie erkent dat brede belang van het digitaliseren van de toeleverketen. We zijn nu een European Digital Innovation Hub voor mkb-bedrijven. Met Fraunhofer in Stuttgart werkt SCSN aan een AI Road Map voor digital factories. We zijn er nog lang niet, maar we zijn op de goede weg.’

‘De kwetsbare leveringsketens en de mislukte bedrijfseigen projecten hebben fabrikanten ervan overtuigd dat er iets moet gebeuren’, aldus Oliver Ganser, bestuursvoorzitter van het Catena-X Automotive Network e.V en programmamanager Data Driven Value Chain bij BMW AG. Foto: BMW

ruimtevaart, fotonica en de medtech. Onze waardepropositie is dat we de strategie bepalen over hoe we met elkaar efficiënt en veilig informatie willen uitwisselen.’ Waarom zou een mkb’er zich willen aansluiten bij Catena-X? Ganser: ‘Catena-X moet voorkomen dat grote bedrijven en het mkb uit elkaar groeien. Waar een oem’er gemakkelijk duizend dataspecialisten in dienst heeft, beschikken bedrijven met 20 tot 200 werknemers niet altijd over de juiste skills, capaciteit en middelen. Daarom is het voor mkb’ers niet zo makkelijk hun fabrieken te digitaliseren. Dankzij CatenaX kunnen ze meedoen, met kant-en-klare oplossingen. Ook voor het Europese mkb geldt: we moeten het voor iedereen in één keer goed doen. Daarbij hebben we goede argumenten. Catena-X is niet top-down. Datadelen gaat twee kanten op en dat biedt kansen voor kleinere bedrijven om beter in contact te komen met oem’ers.’

‘CATENA-X EN SCSN MOETEN VOORKOMEN DAT GROTE BEDRIJVEN EN MKB UIT ELKAAR GROEIEN’ ook aan bijvoorbeeld medtech, aerospace of agritech leveren. Daar komen Catena-X en SCSN samen. Deze mkb-bedrijven willen niet steeds van netwerk moeten wisselen. Catena-X en SCSN volgen de netwerkprincipes en -normen van GAIA-X (een Europees project om een efficiënte en concurrerende, veilige en betrouwbare datainfrastructuur voor de EU te realiseren, red.) en de IDSA (International Data Spaces Association, een Europese non-profitvereniging die zich hard maakt voor een vrije, veilige data-uitwisseling, red.), zodat we de complete waardeketen bij elkaar brengen.’ Blankendaal: ‘Inmiddels heeft de Europese Commissie zowel Catena-X als SCSN aangemerkt als voorbeeldproject – Leuchtturm – omdat onze datastandaard ook toepasbaar is in sectoren als de

Wat betekent een digitale toeleverketen voor verdienmodellen? Ganser: ‘Betere data leveren nieuwe verdienmodellen en een betere positionering op. Zo kunnen bedrijven die manufacturing-as-a-service aanbieden via dit netwerk hun aanbod veel breder bekendmaken. Dit is ook heel belangrijk voor de circulaire economie. Een recyclingbedrijf kan nu aanhaken bij de toeleveringsketen en via dit ecosysteem nieuwe zakelijke relaties vinden. Dergelijke voorbeelden tonen aan dat nieuwe waardeposities en samenwerkingsmodellen mogelijk zijn voor de Europese industrie en

Kunnen de Duitse en Nederlandse industrie de Europese industrie naar een hoger niveau brengen? Blankendaal: ‘Absoluut.’ Ganser lacht en vormt een hartje met zijn handen: ‘We hebben een vergelijkbare mindset. De Nederlandse en Duitse manier van zakendoen is heel pragmatisch zonder al te veel politiek. En Nederland heeft een heel goede markt om nieuwe innovaties te implementeren. Plus de skills om die goed uit te voeren.’ Wat is de kracht van Catena-X en SCSN? Blankendaal: ‘Dit komt vanuit de industrie zelf, het zijn geen politieke plannen die van bovenaf worden opgelegd.’ Ganser: ‘We ervaren wel veel steun vanuit de politiek, getuige het statement van minister Habeck. Dat stimuleert ons om nog harder ons best te doen om dit binnen onze industrie voor elkaar te krijgen.’ Hoe zorg je ervoor dat de Europese industrie meedoet? Blankendaal: ‘Dat is niet makkelijk, inderdaad. We zijn weliswaar aangemerkt als lighthouseproject, maar beginnen onderaan en dat is het donkerste gedeelte van de vuurtoren. De toekomstvisie van SCSN is dat het netwerk aan de basis staat als datastandaard voor een digitaal fabrieksnetwerk verbonden via kunstmatige intelligentie. Een weerbaar netwerk dat zich snel kan aanpassen en zichzelf kan organiseren. Onze uitdaging is om op te schalen in Nederland, dat is voor ons de basis.’ Ganser. ‘We zijn begonnen in augustus 2021 en willen in het eerste kwartaal van 2023 live gaan. Twaalf maanden na de start willen we duizend deelnemende bedrijven hebben als bewijs dat het werkt. Catena-X is momenteel in voorbereiding om bètatesten te draaien, om data te delen. Daarnaast ontwikkelen we softwarekits voor derde partijen die daarmee hun eigen software kunnen ontwikkelen en aanbieden voor onze bedrijfsproblemen. Op deze manier wordt Catena-X nog sterker omdat de ontwikkeling wordt gedreven door de experts die weten hoe dit het beste werkt.’

• www.catena-x.net • www.bmwgroup.com • www.brainportindustries.nl • www.smart-connected.nl november 2022

DUURZAAMHEID

CIRCULARITEIT CENTRAAL IN BUSINESSMODEL BRINK: OPLOSSING VOOR ENERGIE- ÉN GRONDSTOFCRISIS

‘HET MAAKT ONS MINDER AFHANKELIJK VAN HET BUITENLAND’ De term circulariteit duikt steeds vaker op en is te beschouwen als een concrete invulling van het thema duurzaamheid. Brink Industrial in Hoogeveen verdiept zich al langer in de mogelijkheden van circulariteit en betrekt dit op vele aspecten in de bedrijfsvoering. Daarbij laat managing director Wido van den Bosch weten: ‘Vergeet dat circulariteit alleen iets “nobels” is. Als je het goed doet, is er geld mee te verdienen.’

‘Het feit dat de mens bij Industrie 5.0 expliciet de ruimte krijgt, betekent dat er aandacht komt voor een goede samenwerking tussen mens en techniek, die nodig is om in Nederland efficiënt te produceren. Denk hierbij aan artificial intelligence en collaboratieve automatisering (cobots) om prestaties van mensen te verbeteren. Maar ook aan het inzetten van technieken om personeel saai, geestdodend of gevaarlijk werk uit handen te nemen.’

VERTALING NAAR DE PRAKTIJK

Wanneer een opdracht voor de ene dag goed past in de restanten van een plaat die bedoeld is voor een opdracht van een andere dag, wordt deze meteen mee gesneden en gebogen. Foto’s: Brink Industrial

DOOR MARJOLEIN DE WIT-BLOK

et is een tijd van crisissen, met na de coronacrisis inmiddels een serieuze energiecrisis als gevolg van de ontwikkelingen in Oekraïne. Daarnaast hebben veel bedrijven te kampen met een tekort aan grondstoffen én personeel. Wido van den Bosch zoekt een deel van de oplossing in toepassing van de juiste technieken en technologieën. ‘Daarbij zijn we op het ene front al beduidend verder dan op het andere’, zegt hij. ‘Kijk je naar de energietransitie waarbij het de bedoeling is over te stappen van fossiele brandstoffen naar 100 procent duurzame energie, dan zijn we met zijn allen goed bezig met technische oplossingen als elektrificatie, warmtepompen, zonnepanelen, brandstofcellen, regelsystemen enzovoorts. Die weg is ingeslagen.’ Maar gaat het om grondstoffen, dan gebeurt er naar zijn mening nog veel te weinig. ‘Al met al onttrekken we nog steeds ruim meer grondstof-

november 2022

fen aan de aarde dan goed is. Om dit tij te keren, is ook hier een transitie nodig, met als ultiem einddoel om in 2050 volledig circulair te zijn. Dat houdt in dat we verspilling voorkomen en dat alle grondstoffen na einde levensduur van het betreffende product weer beschikbaar komen voor hergebruik.’

INDUSTRIE 5.0 Deze belangrijke transitie en de rol van circulariteit is onder meer opgenomen in de ‘vijfde revolutie’ die inmiddels de naam Industrie 5.0 heeft meegekregen. Het concept is in feite een uitbreiding en aanvulling op het bestaande Industrie 4.0-paradigma, waarin de nadruk ligt op technologische innovatie om productiever te worden. Industrie 5.0 voegt daar termen als duurzaamheid, veerkracht én menselijkheid aan toe. ‘Hiermee verandert de exclusieve focus op aandeelhouderswaarde in een een bredere focus op stakeholderswaarde. En daar hebben alle betrokkenen baat bij’, aldus Van den Bosch.

Brink Industrial zelf vertaalt Industrie 5.0 op verschillende manieren naar de praktijk. Het bedrijf, dat gespecialiseerd is in klantspecifieke, seriematige oplossingen van dun plaatmateriaal, was voorheen geschoeid op flexibiliteit en tot 180 verschillende bewerkingstechnieken. In de huidige tijd staan duurzaamheid en circulariteit centraal. Van den Bosch: ‘Een eerste vertaling is de aparte bv Lune waar we circulaire afvalbakken produceren die dienen als slimme oplossing om duurzame en circulaire afvalstromen te creëren. Alles is erop gericht om zo veel mogelijk afval te recyclen en opnieuw te kunnen verwerken in producten.’ Daarnaast gaat Brink als plaatverwerker zelf zo zuinig mogelijk om met materialen en energie. Een praktisch voorbeeld is de nestsoftware van machinefabrikant Prima Power die in combinatie met de planningssoftware bepaalt hoe er zo veel mogelijk producten uit een plaat zijn te halen. Wanneer een opdracht voor vrijdag goed past in de restanten van een plaat die bedoeld is voor een opdracht van dinsdag, wordt deze meteen mee gesneden en gebogen. Bovendien heeft Brink Industrial onlangs geïnvesteerd in een modulaire machinelijn voor het ponsen, laseren en buigen van producten. ‘Door de modulariteit is het mogelijk delen te vervangen wanneer dit nodig is en hoeven we niet de volledige lijn af te schrijven. Met de lijn besparen we bovendien tot 80 procent energie ten opzichte van conventionele machines en 5 procent op afval.’

MEEDENKEN De belangrijkste activiteit zit echter in het meedenken met afnemers over de producten die zij willen laten maken door Brink. Van den Bosch: ‘Circulariteit begint letterlijk bij het ontwerp van een product. Dat betekent dat we regelmatig bij klanten om tafel zitten om juist in dit stadium te sturen. Daarbij maken we gebruik van het zogenaamde 7R-model dat zich richt op: Reduce, Re-use, Repair, Refurbish, Remanufacture, Recycle en Recover.’

‘In het kort komt het erop neer dat je je in eerste instantie afvraagt of je een bepaald product wel moet produceren uit nieuwe grondstoffen: Reduce. In hoeverre kun je bijvoorbeeld gebruik maken van bestaande producten om aan de vraag te voldoen? Of van gerecyclede materialen? Is het toch noodzakelijk om te produceren, dan kun je naar het materiaalgebruik zelf kijken. Kies voor hernieuwbare grondstoffen, materialen die goed te recyclen zijn of van grondstoffen die in overvloed aanwezig zijn. Minimaliseer bovendien

‘CIRCULARITEIT BEGINT BIJ HET ONTWERP VAN EEN PRODUCT’

het materiaalgebruik door slimme constructies, goede (sterkte)berekeningen enzovoorts. En beperk de hoeveelheid nabewerkingen die alleen maar extra energie en tijd kosten.’ Het ontwerp zelf is tot slot cruciaal om ervoor te zorgen dat het product past in een circulaire maatschappij. Bijvoorbeeld omdat het goed te repareren of te refurbishen is. ‘Of zodanig demontabel dat onderdelen of grondstoffen na het beëindigen van de levensduur zuiver zijn

terug te winnen. Lasverbindingen zijn wat dat betreft bijvoorbeeld ongewenst, terwijl eenvoudig losneembare verbindingen de voorkeur hebben.’

FLEXIBEL REAGEREN Behalve dat circulariteit een deeloplossing is voor de grondstoffencrisis, biedt het ook mogelijkheden voor bedrijven om winst te maken. Van den Bosch: ‘Het heet niet voor niets een circulaire economie. Circulariteit is geen term om je bedrijf alleen maar groener te laten lijken, het is een serieuze optie om bedrijfsresultaat te creëren.’ Hiervoor is het wel belangrijk dat een ondernemer soepel op de vraag vanuit de markt kan reageren. ‘Dat betekent dat we steeds meer lokaal en flexibeler gaan produceren. Zodanig dat de doorlooptijden kort genoeg zijn en de kwaliteit op niveau is. Om dit mogelijk te maken in landen als Nederland waar het arbeidsloon hoog ligt, zullen Industrie 4.0 en de bijbehorende automatiseringsmogelijkheden, maar ook de cobots uit Industrie 5.0, ons verder helpen. Dat maakt ons ook minder afhankelijk van het buitenland en hoe belangrijk dat is, hoef ik inmiddels niemand meer te vertellen.’

GEZOND VERSTAND In het toepassen van de hiervoor benodigde technologieën is Nederland gelukkig al ver. ‘Kijk alleen al naar de simulatieprogramma’s die op dit

‘Circulariteit is geen term om je bedrijf alleen maar groener te laten lijken, het is een serieuze optie om bedrijfsresultaat te creëren’, stelt Wido van den Bosch, managing director van Brink Industrial.

moment beschikbaar zijn. Hiermee zijn productieprocessen spot-on te simuleren zodat je heel scherp kunt calculeren en plannen. En blijf verder je gezonde, creatieve verstand gebruiken. Er is zo veel mogelijk.’

• www.brinkindustrial.nl

PneuSAFE: Dé SMC toolbox voor veiligheidsoplossingen PneuSAFE is een effectieve tool van SMC voor veilige machinebesturingen op basis van pneumatische oplossingen. Met PneuSAFE kies je de juiste ISO 13849 productoplossing voor je veiligheidsapplicatie. Onze kosteloze software biedt door de TÜV gecontroleerde pneumatische schema’s, onderdelenlijsten en instructies voor de meest toegepaste veiligheidsfuncties en hun applicaties. Op basis van de vastgestelde veiligheidsfunctie – in een enkele of redundante uitvoering – kies je uit diverse door TÜV Rheinland gecontroleerde voorstellen. Kijk op onze website voor meer informatie en gebruik PneuSAFE in je volgende applicatie.

www.smc.nl

november 2022

SAMENWERKING

STEEDS MEER GELD VOOR DEFENSIE EN VEILIGHEID

KANSEN VOOR NEDERLANDSE INDUSTRIE, MITS ER EUROPEES WORDT SAMENGEWERKT Met het verschijnen van de Miljoenennota op 20 september werd definitief dat er komende jaren miljarden euro’s extra beschikbaar zijn voor de defensie- en veiligheidssector. Een belangrijk deel wordt besteed aan het wegwerken van achterstanden rond munitie, personeel en huisvesting. Maar de huidige mondiale ontwikkelingen vragen ook dat er flink wordt geïnvesteerd in technologie om de gereedheid, inzetbaarheid en wendbaarheid van de Nederlandse defensie te verbeteren. En in Europese samenwerking: ‘Als je iets wilt betekenen in de defensie- en veiligheidssector: denk Europees’, stelt NIDV-directeur Ron Nulkes. DOOR MARJOLEIN DE WIT-BLOK

ecennialang bezuinigen op de Nederlandse krijgsmacht heeft logischerwijs zijn sporen nagelaten waar het gaat om inzetbaarheid in de breedste zin van het woord. Al voor de oorlog in Oekraïne veranderde het sentiment echter. Zo werd eind 2021 bij het behandelen van de begroting voor 2022 structureel 428 miljoen euro extra toegekend aan Defensie. In totaal had Defensie 12,9 miljard euro te besteden in 2022. In de Miljoenennota 2022 zet deze trend van budgetgroei door. Defensie krijgt er de komende twee jaar structureel 5 miljard euro bij, waarmee het defensiebudget in 2023 groeit naar 15 miljard euro en naar bijna 19 miljard euro in 2025. Hiermee gaan de defensie-uitgaven in 2024 en 2025 richting de 2 procent van het bbp; een norm binnen de NAVO waaraan Nederland structureel niet voldeed.

hoogwaardige organisatie’ moet zijn. ‘Een organisatie met een groot vermogen om zich aan te passen aan situaties (de adaptieve krijgsmacht) en die handelt op basis van de beste informatie zoals informatiegestuurd optreden (IGO) dit beoogt. Investeringen in technologie zijn derhalve onder meer nodig op het vlak van IT, cyber, communicatiemiddelen en de integratie ervan in de hele organisatie.’

SNELHEID GEBODEN Ron Nulkes is directeur bij de NIDV, een stichting die zich inzet als strategisch partner voor intensieve samenwerking in de gouden driehoek van kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven. Hij geeft aan: ‘De eerste investeringen zijn bedoeld om de basis weer op orde te krijgen: personeel, goede arbeidsvoorwaarden, kleding, huisvesting en materieel. Om vervolgens de krijgsmacht naar een technologisch hoger niveau te tillen, zijn eveneens middelen nodig. Dat is niet eenvoudig. Ook Defensie moet zorgvuldig

BESTEDING Van de 428 miljoen euro investeert Defensie 60 miljoen euro in extra munitie voor opleiding en training. Daarnaast gaat er 20 miljoen euro naar zorg voor veteranen en wordt er 15 miljoen euro besteed aan het versterken van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. Bovendien wordt er extra geld gereserveerd voor het aantrekken van nieuw personeel en het beter belonen van het bestaande personeelsbestand. Met het oog op de klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 is er voor verduurzaming van vastgoed op defensielocaties 92 miljoen euro beschikbaar. Hiervan is 71 miljoen euro bedoeld voor zonnepanelen, de rest voor verduurzaming van gebouwen in 2022-2024. Wat Defensie vervolgens aan stroomkosten bespaart, wordt geïnvesteerd in verdere CO2-reducerende maatregelen. Daarnaast moet Defensie investeren in technologie om invulling te geven aan de Defensievisie 2035 die in 2020 verscheen en waarin staat dat het ministerie in 2035 ‘een slimme, technologisch

november 2022

‘DEFENSIE GAAT DE MARKT OP EN WIL GRAAG SAMENWERKEN MET HET BEDRIJFSLEVEN’

omgaan met belastinggeld en de trajecten tot aan daadwerkelijke aanschaf zijn vaak lang. Terwijl in deze tijd juist snelheid geboden is. Alles in eigen huis ontwikkelen heeft Defensie daarom al langer geleden losgelaten; Defensie gaat de markt op en wil graag samenwerken met het bedrijfsleven om op een snellere – maar goede manier – invulling te kunnen geven aan zijn drie hoofdtaken.’

Ron Nulkes adviseert ondernemers met ideeën voor de defensiesector een afspraak te maken met de NIDV. ‘We kunnen ondersteunen bij het vaststellen van de kansen en wat er nodig is om deze te verzilveren.’ Foto: Sven van der Vlugt

EUROPESE SAMENWERKING Om de duurzame positionering van de Nederlandse defensie- en veiligheidssector, (overheids)opdrachten en leveranciersketens te ondersteunen (zowel nationaal als internationaal), gaat NIDV dit najaar om tafel met vertegenwoordigers van de vier operationele commando’s (landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee) en hun deelnemers. Hier wordt kennis en informatie uitgewisseld over de ideeën van Defensie ten aanzien van investeringen en wat het Nederlandse bedrijfsleven op dit moment te bieden heeft met betrekking tot materieel, toegepaste diensten of kennis. ‘Het liefst hebben we natuurlijk dat Defensie inkoopt bij Nederlandse bedrijven. Maar het ministerie heeft nu eenmaal ook te maken met Europese aanbestedingsregels, waarbij Nederlandse bedrijven dus moeten meedingen naar de opdracht op een internationale markt’, zegt Nulkes. ‘De trend gaat überhaupt richting Europese samenwerking. Dat zie je onder andere aan het Europees Defensiefonds (EDF) dat in 2017 werd opgericht.’

ELK TECHNOLOGISCH DOMEIN Het EDF is een groot programma van de Europese Commissie (EC) om de 27 Europese lidstaten

beter te laten samenwerken op militair gebied. Ook gaat het om stimulering van de defensieindustrie door enerzijds onderzoeken en ontwikkelingsprojecten te subsidiëren en daarnaast samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en universiteiten te bevorderen. De bijbehorende vraagstukken hebben betrekking op vrijwel elk denkbaar technologisch domein en moeten gericht zijn op behoeften van Defensie. Nulkes: ‘De samenwerking tussen landen wordt onder meer gestimuleerd door subsidies toe te kennen wanneer aan een onderzoeksproject minimaal drie verschillende lidstaten meedoen. Als je als Nederlands bedrijf dus iets wilt betekenen in de defensie- en veiligheidssector: denk Europees.’

ROL MKB NOG ONDUIDELIJK De eerste resultaten van het EDF zijn gunstig voor Nederland en Nulkes ziet zeker het nut van een dergelijk fonds. ‘Gezamenlijke Europese aanschaf van materieel is in principe nuttig voor de sector: het verlaagt hopelijk de regeldruk en vergroot standaardisering, specialisatie en kwaliteit. De voorstellen voor ‘common procurement’ van de Europese Commissie in de afgelopen maanden laten echter nog veel onduidelijkheid bestaan over de rol van het Nederlandse mkb hierin. Europese samenwerking kan en moet kunnen blijven samengaan met trans-Atlantische samenwerking, waaraan veel mkb uit kleinere lidstaten – en zeker uit Nederland – essentiële diensten en onderdelen leveren. Denk aan de toeleveringen voor de Amerikaanse JSF.’

INCOHERENT EXPORTBELEID Daarnaast ziet Nulkes op nationaal niveau ook enkele verbeterpunten. ‘Effectiever werken behoort tot het laaghangend fruit, waarbij het een uitdaging is om voor het mkb toegang te creëren tot het EDF. De grootste incoherentie op de Europese markt betreft het exportbeleid: in principe geharmoniseerd, maar onevenwichtig uitgevoerd. Zonder toegang tot de wereldmarkt kan de Europese De trend van budgetgroei zet de komende jaren door bij Defensie. Foto: Mediacentrum Defensie defensie- en veiligheidssector, ook de Nederlandse, niet de noodzakelijke topkwaliteit leveren tegen betaalmeer vraag zijn naar kennis en producten op het bare prijzen voor Europese defensieministeries. vlak van defensie en veiligheid.’ Onduidelijkheid over exportvergunningen Wanneer een ondernemer ideeën heeft die voor beperkt bijvoorbeeld het vertrouwen tussen de defensiesector belangrijk kunnen zijn, maar bedrijven over de grenzen.’ moeite heeft om binnen te komen: maak een afspraak met de NIDV, is het advies van Nulkes. KANSEN NEDERLANDS BEDRIJFSLEVEN ‘We kunnen ondersteunen bij het vaststellen van Voor Nederlandse bedrijven ziet Nulkes uiteraard de kansen en wat er nodig is om deze te verzilveeen rol weggelegd. ‘We hebben in ons land veel ren. Wij zijn immers niet alleen betrokken bij de kennis en innovatieve bedrijven die waarde hebNederlandse defensie, maar spelen ook een rol op ben voor Defensie. Zowel de kleinere start-ups als internationaal vlak en kennen bovendien de weg.’ de grote multinationals. De laatste hebben vaak Samen met EZK werkt de NIDV op dit moment voor de defensie- en veiligheidssector een aparte aan programma’s in Maleisië, Zuid-Korea en afdeling, waardoor ze hun risico’s spreiden. Een Griekenland, en met SpaceNed om het belang slimme zet, die bijdraagt aan de continuïteit van van ruimtevaart in het defensie- en veiligheidshun onderneming. Gaat het goed in een land, domein uit te dragen. ‘Geef het zeker een kans!’ dan draait de civiele industriële tak ook goed. En in tijden van oorlog en onzekerheid zal er www.nidv.nl

•

247TAILORSTEEL.COM Op maat gesneden metalen platen, buizen en kantdelen online Topkwaliteit voor een eerlijke prijs

24/7 online bestellen via uw assistent: Sophia®

Betrouwbare levering binnen 48 uur

Flexibele aantallen vanaf 1 stuk

Registreer snel en bespaar kosten en tijd!

WWW.247TAILORSTEEL.COM

november 2022

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

IN DEZE FLINK: 51 Lichtchip Mantispectra maakt dure spectrometers overbodig 53 Winnaar Wijdeveld wil met Tarnoc ingeslapen verwarmingsmarkt wakker schudden

Mattijs Slee en Fokko Mulder voor een Battolyser-pilotsysteem. Foto: Battolyser

EERSTE COMMERCIËLE BATTOLYSER GAAT DE MARKT OP

HOGE PRIJZEN EN CRISIS MAKEN INNOVATIEVE ELEKTROLYSER EXTRA AANTREKKELIJK De Battolyser, een innovatief systeem dat groene elektriciteit opslaat en omzet in waterstof, is klaar voor de markt. En die markt is gunstig op dit moment vanwege de hoge en volatiele energieprijzen en doordat de politiek – gedreven door de energiecrisis – razendsnel de operationele elektrolysecapaciteit wil opschalen.

aan de knoppen draaien, zelf duurzame energietechnologie naar de markt brengen?’ Het antwoord op die vragen bleek Battolyser Systems in Schiedam te zijn.

INVESTERING KOOLEN DOOR MARTIN VAN ZAALEN

a een opleiding aan de TU Delft en een carrière van engineer tot manager stond Mattijs Slee op het punt Shell te verlaten omdat hij er de omslag van fossiel naar hernieuwbaar niet snel genoeg vond gaan. Maar toen kon hij de functie van investment director gaan bekleden binnen de tak New Energies (nu Renewables & Energy Solutions).

Slee bleef nog een aantal jaar aan om te investeren in start-ups met technologieën om bijvoorbeeld bio-lng te produceren en van afvalplastic nieuw plastic te maken. In een paar jaar tijd groeide Shell New Energies van een handjevol mensen uit tot een bedrijf met een paar duizend personeelsleden. ‘Mijn filosofie is altijd geweest: waar kan ik persoonlijk de meeste impact op de energietransitie maken? Waar ben ik geen schakel in een groot investeringsvehikel, maar kan ik zelf

Deze spin-off van de TU Delft is opgericht door professor Fokko Mulder, uitvinder van de technologie die Battolyser op de markt brengt. Met een investering van Koolen Industries, die in 2020 een aanzienlijk belang in de onderneming nam, kreeg het bedrijf meer financiële slagkracht. Mattijs Slee werd aangesteld als ceo en een eerste industrieel pilotsysteem kon worden afgebouwd met een capaciteit/vermogen van 15 kW(h). LEES VERDER OP PAGINA 50

november 2022

VERVOLG VAN PAGINA 49

Het apparaat slaat groene elektriciteit op in een ‘robuuste batterij’ voorzien van elektroden van ijzer en nikkel, materialen die goedkoop en ruim voorhanden zijn. Zodra deze batterij vol zit – en er wordt doorgeladen – ontstaat een elektrolysereactie: dezelfde elektroden splitsen water in zuurstof en waterstof, dat meteen onder druk wordt opgeslagen.

GEBAAT BIJ VOLATILITEIT Dat laden van de Battolyser en het produceren van waterstof gebeurt als er een overschot is aan duurzame wind- en zonne-energie. Als de stroomprijs hoog is, kan de Battolyser net als een batterij ontladen worden. Het businessmodel van

Battolyser is dus gebaat bij volatiliteit van de stroomprijs, vertelt Slee. ‘Dus de huidige markt, met snel variërende en ook hoge prijzen, maakt ons systeem aantrekkelijk voor elektriciteitsbedrijven als Vattenfall. Daarmee kunnen ze via hun handelsplatform op de goedkope stroomprijsmomenten, bij veel wind en zon, elektriciteit opslaan en waterstof produceren. De elektriciteit wordt op de duurdere momenten op de markt gebracht. De waterstof wordt dan verkocht aan industriële klanten voor de productie van bijvoorbeeld ammoniak of voor mobiliteit.’

POLITIEK Ook de huidige politieke wind blaast in de zeilen van Battolyser Systems. ‘Door alle onzekerheid op de energiemarkt is de behoefte om snel om te

schakelen van gas naar duurzame energie enorm toegenomen. Op dit moment is er in Nederland voor 1,4 MW aan water-elektrolyse operationeel. In het Klimaatakkoord wordt nog gesproken van 500 MW aan capaciteit in 2024 en 3 tot 4 GW in 2030. De VVD wil dat nu verhogen naar 8 GW in 2030. En daar gaan onze systemen een steeds grotere rol in spelen’, verwacht hij.

BUSINESSMODEL Inmiddels is het eerste commerciële systeem met een vermogen van 2 MW(h) verkocht. ‘Commerciële demonstratiesystemen brengen we in de tweede helft van 2023 op de markt en dan kunnen we skids plug & play aanleveren.’ Vanaf 2024 wil Battolyser samen met partners grotere systemen naar de markt brengen. ‘Daarbij willen wij

WELKE DUURZAME NICIAS-TRUCK ‘DAKAR’ OOK RIJDT, KEES KOOLEN STUURT Het is nog niet helemaal zeker met welke Nicias-truck aan de Dakar 2023 zal worden deelgenomen. Het kan dezelfde Versie 0 zijn die begin dit jaar een 13e plek heeft behaald in de categorie Trucks. Maar mooier zou zijn als het de volledig elektrische Versie 1 is, aldus Ynte de Vries. ‘Aan deze racetruck wordt nog gebouwd en we zijn er nog niet 100 procent zeker van dat die in januari optimaal zal presteren onder de zwaarst denkbare omstandigheden. Net zoals bij onze producten voor klanten nemen we hier geen risico’s op het vlak van veiligheid en betrouwbaarheid. Het batterijpakket is wel al door de strengste veiligheidstests van de FIA gekomen, een zeer belangrijke mijlpaal en een heel mooie teamprestatie van de ingenieurs van ons batterijbedrijf Super B uit Hengelo.’ De V0 is een dieselaangedreven truck die begin dit jaar een klein batterijpakket heeft meegetorst, volgehangen met sensoren, om na te gaan in hoeverre deze accu’s van Super B bestand zijn tegen de hitte, het stof, en de trillingen en schokken die rijden door de woestijn met zich meebrengen. De resultaten waren dusdanig bevredigend dat de V1 is uitgerust met deze Super B-lithiumijzerfosfaat batterijen. ‘Dit zijn veilige batterijen, zonder conflictmineraal, met een hoge energiedichtheid. Met dus een hoog aantal kWh per kilo. Maar momenteel nog niet voldoende om een Dakar-etappe mee uit te kunnen rijden. Daarvoor is typisch een equivalent van 800 liter diesel nodig. Bij de huidige stand van de technologie zou dat een batterij met een gewicht van 20 ton vergen. Dus is de V1 ook uitgerust met een speciale range extender, een systeem van Dutch Energy Solutions uit Helmond dat mierenzuur, een vloeibare verbinding van CO2 en waterstof, met een brandstofcel kan omzetten in elektriciteit. Die extender is nog niet helemaal gereed. Komt die niet bijtijds rond, dan kunnen we gebruikmaken van een aggregaat op biodiesel’, duidt De Vries. De twee bedrijven die hij noemt – Super B en Dutch Energy Solutions - behoren tot de 27 start-up en scaleup bedrijven die ressorteren onder Koolen Industries

november 2022

Het werk aan de Nicias Versie 1 is nog in volle gang. Foto: Project 2030

Holding, waarvan De Vries de coo is. Deze holding is het investeringsvehikel van Kees Koolen en gericht op het versnellen van de energietransitie. Dit door de ondernemers te helpen met het uitbouwen van hun bedrijf en door de duurzame energietechnologieën van al die bedrijven met elkaar te verbinden tot custom-made totaaloplossingen. Met als een van de uithangborden de Niciastrucks waaraan gewerkt wordt binnen het Project 2030. Doel daarvan is in 2030 of eerder een truck aan ‘Dakar’ te laten deelnemen die volledig zero-emissie is. Voordat dat mogelijk is, zal dus met name de opslagcapaciteit per kilo accu omhoog moeten. ‘Elektrisch aandrijven is in principe een stuk energie-efficiënter dan werken met een brandstofmotor. Immers een elektromotor produceert veel minder warmte, leent zich goed voor het gebruiken van remenergie en laat zich veel beter aansturen op het meest optimale toerental met de meeste koppel. Om dat

efficiencyvoordeel te kunnen benutten in een volledige etappe moet de energiedichtheid van de accu nog wel fors omhoog.’ Kortom, welke Nicias-truck met welke aandrijftechnologie aan boord aan Dakar 2023 (van 31 december tot en met 15 januari in Saoedi-Arabië) zal deelnemen is nog niet zeker. Vast staat wel dat Kees Koolen zelf achter het stuur kruipt, met naast zich een technicus en navigator. Koolen is zeer ervaren, hij heeft veel vaker aan de race deelgenomen en dat met alle typen voertuigen waarmee die gereden wordt. De bouw van de truck zelf is ook in ervaren handen bij het Tsjechische MM Technology van Martin Macík en het Canadese KHAP Technology.

• www.koolenindustries.com • www.project2030.com/nicias

KORT bij onze leest blijven.’ Battolyser, inmiddels een onderneming van zo’n veertig mensen, produceert de stacks, de cellen met ijzer- en nikkelelektrodes – ‘het hart van de Battolyser-technologie’ – en levert het ontwerp voor het complete proces. De klant, een EPC (Engineering Procurement Construction)-contractor of een energiemaatschappij, die het gewend is grote constructieprojecten uit te voeren, bouwt de waterstoffabriek op basis van het Battolyser-ontwerp en met de aangeleverde stacks. ‘Dit businessmodel geeft ons de ruimte te focussen op waar we goed in zijn: het doorontwikkelen van het systeem dat bij een steeds groter vermogen een steeds hoger rendement behaalt tegen lagere kosten.’

RENDEMENT De eerste generatie behaalde een rendement van 80 à 90 procent: het percentage van de ingaande energie die wordt omgezet in waterstof. ‘Dit is zo’n 20 procent hoger dan de huidige elektrolysers. In combinatie met de mogelijkheid om stroom te verhandelen, verwachten we dat onze klanten de goedkoopste groene waterstof kunnen maken.’

• www.battolysersystems.com

Cables and connectors Embedded computing Fibre optics Frequency control

LICHTCHIP MANTISPECTRA MAAKT DURE SPECTROMETERS OVERBODIG Controleren of een tomaat rijp is zonder die te plukken, het eiwitgehalte in verse melk in de stal meten, drugs testen op de crimescene... Het kan met de Spectrapod van het Eindhovense fotonicabedrijf Mantispectra. Een chip op basis van lichtsignalen ter grootte van 1,5 bij 1,5 millimeter maakt laboratoria overbodig. Het meten en beoordelen van bijvoorbeeld voeding en medicijnen wordt zo goedkoper, sneller en nauwkeuriger. Mantispectra is één van vele organisaties in en om Brainport die werken aan geïntegreerde fotonica, microchips die gebruik maken van lichtsignalen in plaats van elektronen. ‘De mogelijkheden van geïntegreerde fotonica en dan specifiek onze chip die de basis vormt voor de Spectrapod, zijn eindeloos’, aldus directeur Lars Benesch. ‘Je gebruikt spectroscopie om stoffen te meten en te kwalificeren. Spectrometers in laboratoria zijn groot en duur. Met onze lichtchip en bijbehorende software in de Spectrapod kun je nu ter plekke van alles meten. Dit terwijl je de steekproef, een vrucht bijvoorbeeld, niet vernietigt.’ De gebruikers van de Spectrapod zijn in eerste instantie bedrijven: ‘We werken met hen aan een

IoT and Wireless Magnetics Photonics and Imaging Power

proof of concept. Daar verwacht ik op relatief korte termijn de resultaten van. In een later stadium denk ik dat onze chip ook kan worden geïntegreerd in apparaten die consumenten gebruiken. Smartphones en smartwatches bijvoorbeeld die je waarschuwen wanneer je aan het uitdrogen bent en je een seintje geven dat je even wat extra moet drinken.’ De ontwikkelingen in de fotonica worden ondersteund door PhotonDelta. Het samenwerkingsverband heeft als doel om Nederland koploper te maken in de ontwikkeling van de volgende generatie chips. Vanuit Regio Deal Brainport Eindhoven worden deze ontwikkelingen financieel ondersteund. Benesch: ‘Vijftig jaar geleden was wat we nu hebben bereikt eigenlijk nog magie. We waren nooit zover gekomen zonder samenwerking tussen overheid, industrie en kennisinstellingen. Het is uitermate belangrijk dat de overheid kijkt met welke technologie we Nederland op de kaart zetten en daarin investeert. Dit soort ontwikkelingen kun je niet aan de markt overlaten.’

• www.mantispectra.com

RF Semiconductors Sensors Test and Measurement

Consult. Design. Integrate. Contact:

Tel: +31(0)40 – 2507400 | Email: sales-nl@acalbfi.nl

www.acalbf i.com/nl

november 2022

ADVERTORIAL

NEDINSCO GROEIT MET HOOGWAARDIGE ZICHTSYSTEMEN VOOR UITEENLOPENDE TOEPASSINGEN

SUCCESVOL MET CO-DESIGN EN EIGEN PRODUCTEN Nedinsco is met zijn hoogwaardige, betrouwbare zichtsystemen groot geworden in de defensiemarkt. Tevens werkt het bedrijf al decennialang voor de halfgeleiderindustrie en is dit vandaag de dag een belangrijke afzetmarkt. Om verder te diversifiëren, ontwerpt het als co-designer samen met klanten ook opto-mechatronische oplossingen voor andere markten. In sommige gevallen werkt Nedinsco die uit tot een eigen product. Een goed voorbeeld is het 360°-camerasysteem voor ‘mobile mapping’, dat samen met softwarepartner SmartDelta is ontwikkeld.

edinsco is gespecialiseerd in de ontwikkeling en fabricage van opto-mechatronische systemen. Het bedrijf in Venlo levert al ruim 100 jaar hoogwaardige producten zoals camerasystemen, dagen nachtzichtoplossingen, 360°-camera’s, sensorplatformen en periscopen. Daarvoor beschikt het over een eigen R&D-afdeling (17 fte) en productie-, montage- en cleanroomfaciliteiten van wereldklasse. Nedinsco heeft alle disciplines in eigen huis – mechanica, optica, elektronica, software – en werkt conform de relevante certificeringen, waaronder AS 9100.

Michiel Vossen, salesmanager Semicon & Industrial bij Nedinsco: ‘Wij hebben het ontwerp van SmartDelta geïndustrialiseerd vanuit onze ervaring in veeleisende markten als defensie en semicon.’

ACTUELE MOBIELE DATA Naast de ‘Google Streetviews’ van deze wereld zijn er voor actuele mobiele data nog veel meer toepassingen, vertelt Vossen. ‘Zoals de zelfrijdende auto, die continu up-to-date data nodig heeft, bijvoorbeeld van wegafzettingen die er eerder Het 360°-camerasysteem dat Nedinsco in samenwerking met softwarepartner SmartDelta heeft ontwikkeld. nog niet waren. Een heel andere toepassing is er BREDER DAN DEFENSIE EN SEMICON bijvoorbeeld bij bouwprojecten, waar een aanHet aandeel van defensie in de omzet van Nedinsco nemer of projectontwikkelaar voor aanvang van ligt rond de 70-75 procent en dat is al tijden zo, vertelt een project een scan van de omgeving maakt. Als in een later stadium claims worden Michiel Vossen, salesmanager Semicon & Industrial bij Nedinsco. ‘Minimaal een kwart van ingediend voor schade die naar verluidt is veroorzaakt door de bouw, kan worden onze omzet willen we buiten defensie behalen. Door de huidige onrust in de wereld zien we teruggekeken om te zien of deze schade vóór of na aanvang van het project is ontstaan.’ echter onze orderinname voor defensie stijgen. Dat betekent dat we ook in andere markten Bijvoorbeeld gemeenten of spoorwegorganisaties kunnen dit systeem ook inzetten, voor moeten groeien om daar 25 procent te blijven halen. We willen daarvoor niet alleen leunen detectie van overhangende takken bij hoogspanningskabels, controle van de staat van op de semicon, waar we dankzij klanten als ASML al sterk zijn gegroeid. Daarom kijken we wegen, of detectie van zwerfafval. ook naar andere markten waarin we onze expertise kunnen toepassen, zoals die voor industriële (zicht)systemen in brede zin.’ SAMEN DE MARKT OP Het nieuwe 360°-camerasysteem is voor Nedinsco een eigen product, of een ‘co-product’, BETROUWBARE LANGETERMIJNPARTNER zoals Vossen het omschrijft. ‘SmartDelta is specialist in de software voor mobile mapping Voor de industrieën buiten defensie voert Nedinsco geen eigen producten, maar richt en onze kennis van opto-mechatronische systemen past daar goed bij. Wij hebben, in het zich op de beste totaaloplossing voor het probleem van de klant. ‘Vanuit onze eigen nauwe samenwerking met SmartDelta, het bestaande ontwerp geïndustrialiseerd vanuit R&D-afdeling bedenken we, in nauwe samenwerking met de klant, de ideale oplossing en onze ervaring in veeleisende markten als defensie en semicon.’ Hij verwijst daarmee naar brengen we naast onze expertise in mechanica en optica ook kennis van elektronica en het bijzondere specialisme van zijn bedrijf: ‘ruggedizen’, oftewel het ontwerpen en bousoftware in. Het doel is om middels engineering tot seriefabricage te komen, waarvoor we wen van robuuste, ‘ruggedized’ systemen, die onder meer schokbestendig zijn en bestand intern productie, montage en kwalificatie verzorgen. We positioneren ons zodoende als een tegen weer en wind. ‘We zijn voor het 360°-camerasysteem nu demonstrators aan het betrouwbare partner voor klanten die zelf niet de specifieke kennis en faciliteiten in huis bouwen, waarmee we de komende maanden samen met onze partner SmartDelta de hebben om een opto-mechatronisch systeem te ontwerpen en vervolgens in serie te markt op kunnen.’ bouwen. Daarbij gaan we altijd voor langetermijnrelaties.’ UITBREIDING PORTFOLIO Om de balans tussen defensie- en niet-defensiegerelateerde omzet te behouden, zet Nedinsco in op de uitbreiding van het portfolio. Als een totaaloplossing van het bedrijf succesvol blijkt, gaat Nedinsco voor de ontwikkeling van een eigen product. Met succes, getuige de recente aankondiging van een 360°-camerasysteem, dat in samenwerking met het Groningse SmartDelta is ontwikkeld. ‘Dit is een applicatie voor mobile mapping, waarmee we al eerder ervaring hebben opgedaan, als co-designer en leverancier van een reeks systemen voor een klant.’ Bij mobile mapping wordt een 360°-camera op een voerof vaartuig gezet om de omgeving 360° in kaart te brengen.

Nedinsco Jan van Riebeeckweg 5 5928 LG Venlo T +31 (0)77 355 87 77 E info@nedinsco.com I www.nedinsco.com

KORT WINNAAR WIJDEVELD WIL MET TARNOC INGESLAPEN VERWARMINGSMARKT WAKKER SCHUDDEN Vincent Wijdeveld is vorige maand met Tarnoc uitgeroepen tot beste jonge ondernemer van het jaar. Moovd, LICA Drinks en Flip the City werden de runners-up van de ‘25 onder de 25’ van MT/Sprout. De Delftse start-up Tarnoc wil de ‘Tesla’ van de warmtepompen worden. Te oordelen naar de pitch die medeoprichter Vincent Wijdeveld afleverde op het hoofdkwartier van MT/Sprout lijkt dat alvast geen gekke gedachte. De 24-jarige Wijdeveld overtuigde de jury van de 25 onder de 25-finale met een messcherp en vakkundig optreden. Hun kritische vragen beantwoordde hij met de rust van een ervaren ondernemer. ‘Vincent lost met Tarnoc een urgent probleem op’, zegt juryvoorzitter en

MT/Sprout-redacteur Philip Bueters: ‘Het gasloos maken van woningen.’ Wijdeveld richtte het onder de vleugels van Yes!Delft opererende Tarnoc op met businesspartner Tijmen de Jong. Wijdeveld is trots op de titel die hij heeft binnengesleept. ‘We zijn continu in gesprek met klanten en partners over de meest geschikte doelgroep en toepassing voor dit product. Dan is het heel fijn om ook van “de andere kant” te horen dat je goed bezig bent.’ Warmtepompen lijden onder een slecht imago, ziet Tarnoc, en mensen hikken aan tegen de hoge kosten. ‘Met onze oplossing kunnen we woningen voor een veel redelijkere prijs verduurzamen.’ Tarnoc wil daarbij een plek veroveren in een conservatieve markt. ‘De

makers van verwarmingsapparatuur, airco’s en cv-ketels zijn zo’n beetje de saaiste bedrijven die er zijn. Dat zijn zeg maar de oude reuzen. Wij willen als jong bedrijf echt impact maken en moderne technologie naar die wereld brengen. Als we snel naar de markt hadden gewild, hadden we het anders aangepakt. Ook als we zo veel mogelijk aandacht hadden willen trekken, Vincent Wijdeveld bij de Turbineketel van Tarnoc. Foto: Sam Rentmeester was ons product anders geweest. Het gaat ons er echt om een heel geïnstalleerd worden en heeft geen groot probleem op te lossen.’ buitenunit nodig. We moeten van het gas af, benadrukt Wijdeveld neemt het stokje over van Wijdeveld. De disruptieve turbineMichael Musandu en Ugnius Rimsa, ketel van Tarnoc maakt de ombouw die afgelopen jaar de 25 onder de tot all-electric huizen vele malen 25-bokaal wonnen met hun start-up goedkoper, vergeleken met gangbare Lalaland. Hiermee leveren ze online oplossingen. Het apparaat kan in AI-modellen aan kledingsites. tegenstelling tot reguliere warmtewww.tarnoc.nl pompen zonder hak- of breekwerk www.mtsprout.nl

november 2022

Geslaagd: de opleidingen van itsme Industrial Automation Als distributeur met toegevoegde waarde voor de industriële markt vindt itsme het belangrijk om naast de meer dan 2 miljoen producten ook Cedeo-erkende technische opleidingen aan te bieden. De mogelijkheden zijn eindeloos: standaard of op maat, los of gebundeld, een-op-een of in groepsverband, bij ons of op locatie. Leer om te beginnen ons ruime scholingsaanbod kennen en stap via ons nieuwe trainingsportaal in de educatieve wereld van itsme Industrial Automation! www.itsmenederland.nl/training

Als specialist in aandrijven en positioneren leveren wij hoogwaardige componenten, diensten en complete oplossingen voor de apparaat- en machinebouw in de Benelux. Uw applicatiewensen staan hierbij centraal.

oktober 2022

SUPPLY CHAIN MANAGEMENT

NEWAYS VERWACHT FLINK TE BLIJVEN GROEIEN, IN WEERWIL VAN SUPPLY-PROBLEMATIEK EN STIJGENDE KOSTEN

‘MET ONZE GROTERE TOEGEVOEGDE WAARDE ZAL ONZE WINST STERK MOETEN STIJGEN’ Neways heeft zijn supply chain management verder geprofessionaliseerd, aldus Steven Soederhuizen. Daardoor kan de elektronicafabrikant de klant niet alleen meer leveringszekerheid bieden, maar ook zorgen dat diens product beter, goedkoper en duurzamer wordt. Dat bieden van extra toegevoegde waarde vertaalt zich inmiddels in een forse groei, ondanks alle supply-problemen. En die groei zal zich doorzetten, is de overtuiging van de vorig jaar aangetreden coo.

• ‘Wij worden geacht over ons belang als

eerstelijns toeleverancier heen te stappen en samen met onze concullega’s tot oplossingen te komen voor tekorten.’ • Supply security en duurzaamheid zijn de twee speerpunten van het supply chain management van Neways. • Om de nood te lenigen hoeven componenten echt niet meer splinternieuw te zijn. • ‘We hebben gekozen voor klanten in drie markten met groeiperspectief.’

nenten die wij wel hebben en bijvoorbeeld VDL TBP Electronics of Prodrive niet, maar wel snel nodig hebben, aan hen te leveren. Of vice versa.’

MEER GEWICHT

Duurzaamheid staat niet alleen centraal in het supply chain managementbeleid, Neways heeft het heeft het vorig jaar ook benoemd tot kern van haar bedrijfsstrategie. ‘Dat is voor ons een verdienmodel, want alleen als er ook business in zit kunnen we goed aan duurzaamheid werken’, licht Steven Soederhuizen toe. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

omenteel schuift Neways wekelijks aan bij het Allocatieplatform, samen met andere elektronicaleveranciers van ASML. Vaak in Veldhoven waarbij de buitenlandse suppliers digitaal aanhaken. Onderwerp van gesprek is steeds de supply secu-

rity. De levering van met name actieve componenten – bizar genoeg onder andere chips – is nog altijd behoorlijk onzeker, vertelt chief operational officer Steven Soederhuizen van Neways. ‘Wij worden daarbij geacht over ons belang als eerstelijns toeleverancier heen te stappen en samen met onze concullega’s tot oplossingen te komen voor tekorten. Desnoods door compo-

NÓG EEN MANAGER MET AEROSPACE-ROOTS Behalve met Steven Soederhuizen is de directie van Neways versterkt met nóg een manager met een rijke ervaring in de aerospace. Begin september benoemde de raad van commissarissen van Neways Electronics International Hans Büthker per 1 oktober als de nieuwe ceo. Büthker was tot eind 2020 in Londen de hoogste baas van GKN Aerospace, een van de grootste toeleveranciers voor de vliegtuigbouw ter wereld. Nadien was hij onder meer ruim een half jaar algemeen directeur van ZBG Group, een groep investeringsbedrijven

van ondernemer Frank Zweegers uit Geldrop. Büthker is de opvolger van Eric Stodel die nog geen drie jaar aan het roer stond. In een persbericht dankte de raad van commissarissen Stodel voor het herpositioneren van Neways ‘om in toenemende mate als innovatiepartner voor haar klanten op te treden’ en het zo inrichten van de onderneming ‘dat zij kan profiteren van belangrijke technologische en duurzaamheidsgroeitrends’. Het is nu aan Büthker ‘om Neways door haar volgende groeifasen te leiden’.

‘Dagelijks’, zo duidt Soederhuizen het, gezeten in zijn kantoor op de tweede verdieping van de Neways-hoofdvestiging in Son, ‘moeten wij echt alles op alles zetten om onze klanten te bedienen.’ Want dan moet er, om leveringsafspraken na te kunnen komen, per direct een oplossing gevonden worden. Mogelijk via het Allocatieplatform als ASML de klant is. Maar de uitweg kan ook gevonden worden door toch maar die partij componenten van die broker te kopen. ‘Tegen een prijs die tien tot twintig keer hoger kan liggen, waarvan de kwaliteit niet gegarandeerd is en die dus nog getest moeten worden.’ Daarnaast zet Neways haar 500 engineers in om ‘met veel creativiteit razendsnel’ alternatieve oplossingen te ontwerpen als er componenten in de toeleveringsketen ontbreken. ‘En soms werken we samen met onze oem-klanten, om samen te zorgen dat leveranciers de juiste prioriteiten stellen.’

PROFESSIONALISERINGSLAG Deze activiteiten vloeien voort uit de professionaliseringslag die het supply chain management van Neways het laatste jaar het gemaakt. Dat is geïnitieerd met het toetreden begin vorig jaar tot de raad van bestuur van Soederhuizen met zijn rijke supply chain management-ervaring, opgedaan bij GKN-Fokker in de aerospace – ‘de eredivisie van het supply chain management’. Gevolgd door het aanstellen van Toine Verbruggen als senior director supply chain management & procurement. Verbruggen heeft eveneens een LEES VERDER OP PAGINA 57

november 2022



! "" # $ % & ! ' ( ) * $ $ + & (& + ! * * ,

$ $ ) ) & & % & & &

- ) * * . /) 01 2 " $ ! / 3 # ( %% ! 4 %( ! 2 $ + # ! ( % $ 2 + 2 2

5 678 9:;8<0 $ 71: ==8 > / ((( / ! ((( $

VERVOLG VAN PAGINA 55

lange loopbaan bij GKN-Fokker in de bagage. Voorts zijn er supply-taskforces ingesteld. ‘De kennis en het zicht, diep in de keten, is inmiddels sterk vergroot. We kennen de herkomst van elk onderdeel van een component, weten welke componenten bij welke toepassing een goed alternatief voor elkaar kunnen zijn. Mochten we problemen voorzien voor een of enkele componenten, dan komen wij – proactief – met geschikte alternatieven. Maar voorkomen is natuurlijk beter. Daarom hebben we het order window verlengd. Met onze grootste klanten zijn we tot afspraken gekomen over forecasts voor achttien maanden, en langer. Die zetten wij dan meteen weg in onze toeleverketen.’

DUURZAAMHEID Supply security is – zoveel is duidelijk – een van de twee speerpunten van het supply chain managementbeleid van de multinationale elektronicafabrikant. De andere is duurzaamheid. En heel vaak versterken die twee elkaar, maakt Soederhuizen duidelijk. Om de nood te lenigen hoeven componenten echt niet meer splinternieuw te zijn. Tegenwoordig komen die ook uit de installed bases van eindklanten. ‘We krijgen bijvoorbeeld besturingssystemen terug uit de markt. In sommige gevallen halen we eruit wat nog bruikbaar kan zijn en leggen dat op voorraad. Maar we kennen ook de categorie remanufactured as new waarbij we de technologie zodanig opknappen dat die weer helemaal voldoet aan de functionele en veiligheidseisen van deze tijd. Zo zijn we door hergebruik duurzaam bezig en lossen tegelijk urgente leveringsproblemen op.’

GEEN CONCESSIES Natuurlijk komt het ook voor dat alleen componenten beschikbaar zijn van leveranciers die niet aantoonbaar ESG-compliant (Environmental, Social & Governance) zijn. ‘Wij hebben direct en via leveranciers toegang tot honderden databases met daarin alle informatie over de samenstellingen van componenten en de herkomst van de erin verwerkte materialen. Eén component kan wel tot twintig verschillende materialen bevatten. Maar geen daarvan mag een conflictmineraal zijn, lood bevatten of om een andere reden niet ESG-compliant zijn. Daaraan doen we geen concessies. Onze klanten vragen dat ook niet van ons. Sterker nog: een paar maanden geleden was ASML-cto Martin van den Brink hier op bezoek, juist om de onderwerpen duurzaamheid en hergebruik van materialen samen met ons nog verder door te praten.’

VERDUURZAMING ALS VERDIENMODEL Dat initiatief van Van den Brink past goed bij Neways, dat vorig jaar duurzaamheid ook benoemd heeft tot kern van haar bedrijfsstrategie. Daarbij heeft het vier Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de VN geprioriteerd: 7. Affordable and Clean Energy, 8. Decent Work and Economic Growth, 9. Industry, Innovation and Infrastructure en 12. Responsible Consumption and Production. En daarvoor heeft het de (financiële) support gekregen van Infestos, de investeerder

die deze zomer het bedrijf van de beurs heeft gehaald en nu 100 procent eigenaar is. Neways wil de doelstellingen realiseren door de eigen (supply)processen te verduurzamen, maar ook door te kiezen voor klanten die actief zijn in markten gericht op verduurzaming van de samenleving. ‘Verduurzaming is voor ons een verdienmodel, want alleen als er ook business in zit, kunnen we daar goed aan werken. Dus hebben we gekozen voor klanten in drie markten met groeiperspectief.’

GROEIMARKTEN Het betreft de smart mobility-markt: ‘En dan niet alleen de oem’ers en toeleveranciers van elektrische auto’s, maar ook van de infrastructuur eromheen. Wij leveren elektronica voor de laadpalen van Alfen, maar ook voor de intelligente laadkabel van Aptiv die auto en paal met elkaar laat communiceren.’ Dan is er de connectivitymarkt: ‘Met medisch-technologische klanten als Philips en Elekta die we voorzien van elektronica die ervoor zorgt dat bijvoorbeeld een CT-scan

‘DAGELIJKS MOETEN WIJ ECHT ALLES OP ALLES ZETTEN OM ONZE KLANTEN TE BEDIENEN’

zo snel mogelijk bij de specialist ligt en de behandeling direct kan worden gestart. Maar ook met agrotechbedrijven, om die te helpen bijvoorbeeld precisielandbouw mogelijk te maken. En met klanten als Siemens die we in staat stellen industriële productieprocessen te digitaliseren.’ De derde markt is de semicon. ‘Met naast ASML ook klanten als ASMI, Zeiss en Trumpf. Zoals Peter Wennink (ceo ASML, red.) het onlangs in de media verwoordde: “Chips zijn de olie van morgen.” De energie komt dan uit duurzame bronnen, chips zorgen dat de samenleving op een zo duurzaam mogelijke manier kan functioneren.’

KOSTENSTIJGINGEN Drie groeimarkten en Neways verwacht mee te groeien, dit jaar met 10 tot 15 procent omzetgroei, aldus Soederhuizen. Dat ondanks de uitdaging die de supplyproblemen de medewerkers op dagelijkse basis bieden. ‘Zouden wij ons complete orderboek op tijd kunnen uitleveren, dan zouden we dit jaar nog veel harder groeien’, duidt hij. Maar we leven in zeer onzekere tijden, gekenmerkt door onder andere volatiele, soms snel stijgende energiekosten, realiseert hij zich ook. ‘Wij zijn gelukkig geen uitgesproken energieintensief bedrijf. Maar ook de kosten van componenten stijgen dus, en die van transport. Wij ontkomen er niet aan die verhogingen door te berekenen naar onze klanten. De kostenstijgingen zetten het verdienvermogen van heel veel bedrijven onder druk. Door onze toegevoegde waarde voor onze klanten te verhogen, door slimmer in te kopen, de functies en industrialisatie van onze producten te optimaliseren en onze processen zo efficiënt en effectief mogelijk in te richten, kunnen wij hun verdienvermogen verbeteren.’ Vermeldde het jaarverslag over 2021 nog een bescheiden nettowinst van 3 procent: ‘Met de grotere toegevoegde waarde die we leveren zal dat percentage sterk moeten stijgen in de komende jaren.’

DOWN TURN 2000 Steven Soederhuizen liep ten tijde van de internetbubbel in 2000 al rond in de elektronicasector, op het moment dat die een zeer forse down turn doormaakte. ‘Ik weet dus dat zoiets mogelijk is en kan dit ook niet uitsluiten. Maar als ik naar de semicon van nu kijk, zie ik hoezeer de huidige productiecapaciteit van chips nog achterligt op de vraag. Als ik ook kijk naar de geopolitieke ambities om semiconproductiecapaciteit op elk continent op te bouwen en naar de verwachting dat het aantal slimme elektronische apparaten per hoofd van de bevolking exponentieel gaat stijgen, dan denk ik niet dat we zo’n sterke terugval krijgen als toen. Een kleine economische dip is ook voor onze sector mogelijk, maar over de langere termijn zal de groei fors en blijvend zijn.’

• www.newayselectronics.com

‘ÉÉN SMD-LIJN, ÉÉN BEDIENINGSSCHERM IS EEN UTOPIE’ Verspreid over vestigingen in Nederland, elders in Europa en in China beschikt Neways over 22 SMD-lijnen waarop pcba’s bestukt, gesoldeerd, gebakken en getest worden. De komende jaren zal dat aantal stijgen naar dertig, verwacht coo Steven Soederhuizen. Bij de aanschaf van de machines van de vier, vijf verschillende fabrikanten die voor zo’n lijn typisch nodig zijn, zal de integratie een belangrijk aandachtspunt zijn. ‘Wij willen met partijen als Fuji en ASM wel stevige integratiestappen zetten. Maar één scherm van waarachter één operator de complete lijn kan bedienen en monitoren,

dat is een utopie.’ Neways ondervangt dat door te werken met lijnen met een zekere specialisatie: ‘Die in onze vestiging in Slowakije zijn ingericht op high mix low volume en die in Tsjechië op hoog-volume. Voorts hebben wij hier in Son 250 engineers in huis die zich helemaal wijden aan het optimaliseren van het design van een pcba en 250 engineers die volledige gericht zijn op de industrialisatie ervan. Door aan de voorkant van het proces alles zo goed mogelijk voor te bereiden voorkomen we problemen aan de achterkant.’

november 2022

PRODUCTIVITEIT

AUTOMATISERING EN DIGITALISERING TILLEN LOGISTIEK ROND LASERSNIJPROCES NAAR HOGER NIVEAU

SAMENWERKEN VOOR SLIM SNIJDEN BIJ SUPLACON Plaatwerkbedrijf Suplacon wil groeien door zijn productiviteit te vergroten, onder meer van het lasersnijproces. Daarvoor is meer nodig dan alleen nieuwe machines installeren met lasers die een hoger rendement hebben en daardoor sneller snijden. Slimme software draagt eveneens bij aan een efficiënter proces. En samen met partners stroomlijnde Suplacon ook de logistiek rond de lasers. ‘Er wordt alleen geld verdiend als het gereedschap – de laserstraal of een kantmes – het materiaal raakt. Alles eromheen moet je zo efficiënt mogelijk inrichten.’

Van links naar rechts Janco Dragt, Bart Verhoeven, Jelle Koning, Antijn Koers, Jeroen Oldenhof en Michel van Valburg. Achter hen links het materiaalmagazijn, rechts een Trumpf-laser en daartussen de Laserflex van Remmert. Foto’s: Gonny van Duinen

DOOR HANS VAN EERDEN

uplacon (100 medewerkers) in Emmeloord is een moderne toeleverancier voor plaatwerk, van basisonderdelen en behuizingen tot kasten en lasconstructies. Het bedrijf heeft een eigen portal, Plaatwerk365, voor het online calculeren en bestellen van plaatwerkproducten. Met deze portal, inmiddels goed voor 30 procent van de omzet, laat Suplacon zien in de plaatwerkwereld voorop te lopen met digitalisering. Een ander ‘bewijs’ daarvan is een recent smart industry-project waarin Suplacon samen met partners een hooggeautomatiseerde installatie voor lasersnijwerk realiseerde. Trumpf Nederland fungeerde als projectcoördinator en leverde nieuwe lasersnijmachines. Slimme uitbreidingen op de werkvoorbereidingssoftware kwamen van WiCAM Benelux, leverancier van high-end

november 2022

CAD/CAM- en nestingsoftware voor cnc-plaatbewerking. Het Duitse Remmert verzorgde de logistieke automatisering en Produmize, ontwikkelaar van smart industry-oplossingen voor het mkb, ondersteunde bij het ontsluiten van de data uit de installatie.

TUSSENSTAPPEN MEENEMEN Doel van het project was de automatisering en digitalisering rond het snijproces naar een hoger niveau te tillen, vertelt operationeel directeur Antijn Koers van Suplacon. ‘Startpunt was onze ambitie om naar een omzet van 20 miljoen euro te groeien, zonder dat er extra handjes nodig zouden zijn. Daarvoor moesten we meer planuren voor het lasersnijwerk halen. Met de huidige installatie hadden we echt de limiet bereikt. We hebben eerst gekeken naar een oplossing van Trumpf, TruLaser Center 7030, voor het snijden en het uitpakken van de gesneden delen.’ De

• ‘Startpunt was onze ambitie om naar een omzet

van 20 miljoen euro te groeien, zonder dat er extra handjes nodig zouden zijn.’ • ‘Het ironische is dat een snellere laser als een raket over de plaat gaat, maar de logistiek vaak niet zo snel is.’ • ‘We willen de verantwoordelijkheid zo laag mogelijk op de vloer houden.’ • ‘Tegelijkertijd moeten we in onze tak van sport echt naar procesborging.’

keuze viel echter op een logistieke oplossing van Remmert, in combinatie met nieuwe lasersnijmachines van Trumpf, voorzien van hoogrendementlasers (fiber in plaats van CO2), en de software van WiCAM. ‘Daarmee konden wij voor het snijproces de beste organisatie en structuur met hardware en software vastleggen, waarbij we ook een efficiencyslag in de logistiek maakten. Want als je machines een stuk sneller worden, moet je dat aan de achterkant wel kunnen bijbenen.’ De machine is tegenwoordig niet meer de bottleneck, maar de organisatie eromheen, beaamt Jelle Koning, ceo van Produmize uit Doesburg. ‘Je moet de aanvoer van materialen en afvoer van gesneden producten ook kunnen verwerken.’ Of zoals Trumpf-salesmanager Michel van Valburg het kernachtig omschrijft: ‘Er wordt alleen geld verdiend als het gereedschap – de laserstraal of een kantmes – het materiaal raakt. Alles eromheen moet je zo efficiënt mogelijk inrichten. Dat was een belangrijk doel van dit project.’

AAN- EN AFVOER ONTKOPPELD De installatie van Remmert ontkoppelt bij de snijmachines de aan- en afvoer. Een Laserflex handlingsysteem brengt plaat van magazijn naar laser, retourneert reststukken en legt gesneden plaat weg. Bij Suplacon gebeurt dat naar twee Loopflex-systemen, transportbanden waar operators handmatig de gesneden producten uitsorteren. Koers: ‘Door de Loopflex hoef je de gesneden plaat niet meer van A naar B te brengen, dat scheelt weer een transportbeweging. Je kunt er de producten ergonomisch goed van de band halen. In de toekomst willen we vision inzetten voor het automatisch uitsorteren. Het goed oppakken en wegleggen blijft een uitdaging, zeker voor eenmalige series.’ Dat heeft onder meer te maken met verschillende klantwensen voor kwaliteit en afwerking, verklaart Janco Dragt, industrial engineer bij Suplacon. ‘Denk aan tussenmaterialen

voor het stapelen van producten, of visuele inspectie op vlekken en bramen. High-end klanten hebben andere wensen dan 365-klanten en die kunnen het werk bij de Loopflex verstoren. Daarvoor gebruiken we een apart afwerkplein.’

UNIEKE OMGANG MET RESTSTUKKEN Remmert was zes jaar geleden al bij Suplacon in beeld gekomen met zijn oplossingen voor de materiaalflow, verklaart Koers. ‘We wilden de beam-in, de reine snijtijd van onze lasersnijders, verhogen. Die lag rond de 50 procent en om nog hoger te komen, moesten we de materiaalaanvoer en -afvoer verder automatiseren. Met hun ideeën over de handling van materialen en de configureerbaarheid van installaties en hun duidelijke agenda voor digitalisering hadden ze voor ons de beste propositie.’ De keuze voor Remmert was voor Trumpf, dat zelf ook logistieke oplossingen biedt, geen punt, aldus Trumpf-servicemanager Jeroen Oldenhof. Bart Verhoeven, technisch manager bij WiCAM Benelux in Den Bosch, vult aan: ‘Bij Remmert is er een makkelijke keuze om het gesneden product weer in een magazijn te leggen of meteen uit te sorteren. Het unieke van deze installatie is dat het geen extra cassette in het magazijn kost om reststukken terug te leggen; die komen gewoon bovenop de aanwezige platen te liggen. Dat betekent dat je heel erg efficiënt omgaat met de ruimte in het magazijn. Gevolg voor ons was wel dat we onze software moesten aanpassen, omdat de bij Suplacon al aanwezige magazijnen, van Trumpf en Stopa, reststukken anders verwerken. De manier waarop zij in de

nieuwe installatie met reststukken omgaan is echt uniek.’

BEAM-IN OMHOOG De nieuwste automatisering heeft al vrucht afgeworpen. De beam-in is significant gestegen, meldt Koers. ‘Die ligt nu rond 66 procent en we willen naar zeventig.’ En dat terwijl de 50 procent Voor de gesprekspartners geldt betrokkenheid waar Suplacon op zat al van de medewerkers als een belangrijke succesfactor voor de ontwikkeling van Suplacon. aan de hoge kant was, weet Van Valburg. ‘Het ironische is dat een snellere laser als een raket over de plaat gaat, maar Die gebruiken we als acquisitiekanaal en dat de logistiek vaak niet zo snel is. Dan staat de werkt goed. Ook hebben we persoonlijk contact machine na het snijden naar verhouding langer met 365-klanten, om te zien of we meer voor hen te wachten en gaat de beam-in omlaag.’ Koning: kunnen betekenen. We reserveren ruimte in de ‘Bij Suplacon kijken ze niet alleen naar het snijplanning voor Plaatwerk365-orders. WiCAM proces, maar met een integrale benadering naar heeft een oplossing ontwikkeld om nestingen alle machines in het proces. Daardoor kunnen ze die nog niet volledig zijn gevuld last-minute te hier die 70 procent halen, terwijl veel bedrijven kunnen aanvullen met onder meer 365-orders.’ blijven hangen in alleen maar de machine Dat helpt ook om reststukken te voorkomen, optimaliseren en daardoor tijd verliezen met het waardoor de handling en dus het gehele proces wachten op de verdere verwerking.’ weer iets efficiënter worden.

LAST-MINUTE NESTEN

LEREN OP DE WERKVLOER

Van al het werk dat zo efficiënt over de nieuwe installatie gaat, betreft 30 procent orders voor nieuwe producten, vertelt Koers. ‘Die komen van bestaande klanten maar vooral via onze portal.

Vanwege het hoge aandeel nieuwe orders blijft vakmanschap belangrijk, in werkvoorbereiding LEES VERDER OP PAGINA 61

Protonic ontwikkelt en produceert industriële elektronica voor OEM’ers en heeft hiervoor alle kennis in huis. • Research • Engineering • Productie info@protonic.nl

www.protonic.nl

november 2022

maak je merk

VERVOLG VAN PAGINA 59

en op de vloer. Suplacon investeert daarom veel in TWI, verklaart Koers. ‘Training within industry. Vroeger kon je een vakman, zoals een lasser of kanter, nog van de straat plukken, maar in de huidige ‘roversmarkt’ lukt dat niet meer. Wij leiden daarom zelf mensen op die vanuit een heel andere achtergrond komen, maar wel iets met techniek willen doen. We kijken naar hun skills en vooral naar hun attitude. Met TWI leren we ze stapsgewijs bewerkingsprocessen uit te voeren, op basis van OMA: organiseren, mechaniseren en automatiseren. Kanten bijvoorbeeld is opgedeeld in 25 standaardstappen, van kantmes inhangen tot gekant product wegleggen. We leren hen één stap tegelijk en laten die handeling zeven keer herhalen, maximaal drie standaardstappen per dag; dan beklijft het volgens de theorie. Zo leiden we mensen op om productiever te zijn, beter om te gaan met de gereedschappen en de kwaliteit te borgen. We willen de verantwoordelijkheid zo laag mogelijk op de vloer houden.’ Het gaat weer terug naar intern opleiden en verder doorscholen, zegt Oldenhof, die bij meer Trumpf-klanten zo’n inzet op training ziet. ‘Zover zijn wij nog niet’, reageert Dragt bescheiden. ‘We zien wel dat het met de vele zijinstromers een uitdaging is om de kwaliteit voor de kritische vraag van kritische klanten te borgen, zodat producten op de juiste manier het pand hier verlaten.’

ASML DOMINANT In reactie op de klantvraag die steeds kritischer wordt, heeft Suplacon Team Blauw in het leven geroepen, meldt Koers. ‘Dat gaat over leverbetrouwbaarheid, kwaliteit, verpakkingswijze en afwerking. Op sommige producten mag bijvoorbeeld geen krasje meer zitten en ook geen vetvlekje dat alleen onder een uv-lamp zichtbaar is. ASML is daarin heel dominant. In Team Blauw ontwikkelt Janco samen met drie collega’s de borging van deze producten. Wij zijn een mensgericht bedrijf. Tegelijkertijd moeten we in onze

factor voor de ontwikkeling van Suplacon. Verhoeven: ‘Al bij de oude lasermachines kwam er op het scherm een pop-up als ze te lang stilstonden. De mensen zijn hier gewend om het uiterste uit de machines te persen. Dat is een soort bedrijfs-DNA geworden.’ Ook in het smart industry-project is uitgebreid met de mensen op de vloer gesproken over welke informatie zij op hun schermen willen zien, vult Koning aan. Samen met Dragt heeft hij gewerkt aan een datacollectieplatform voor het ontsluiten van de data uit de installatie en dashboards gebouwd voor de presentatie aan operators. ‘Alles wat wordt gelogd, is ook te zien op het dashboard; er zijn geen geheimen. De mensen hier vinden het leuk om daarover mee te denken.’ Meer data uit de machines halen en die onderling vergelijken lokt een soort gamification uit, zegt Dragt, als vertegenwoordiger van de jonge generatie. ‘De ene ploeg gaat opboksen tegen de andere, want een operator wil zoveel mogelijk productie draaien. Hoe mooi is het dat je daarbij kan helpen. Dat voegt waarde toe aan het werkgeluk van de operator én draagt bij aan productiviteitsverhoging.’

VERANDERINGSGEZIND In een automatiseringsproject wordt natuurlijk geïnvesteerd in machines, software en logistiek, zegt Van Valburg. ‘Maar als de mensen het niet begrijpen of niet accepteren, dan remt dat je hele oplossing af.’ Bij Suplacon is dat niet geval, want daar is veranderingsgezindheid een andere succesfactor. Ook bij dit project, herinnert Verhoeven zich: ‘De installatie stond en jullie wilden meteen het proces verbeteren. Bij de derde plaat die er doorheen ging kregen we al opmerkingen: “Dit kan sneller en dat en dat moeten jullie nog verbeteren.”’ Die veranderingsgezindheid zit in de genen van het bedrijf, beaamt Koers. ‘Dat heeft te maken met onze cultuur en ook de gemiddelde leeftijd hier, 35, wat voor een metaalbedrijf uitzonderlijk jong is. We investeren veel in het onderwijs. In 2020 hadden we hier zestien studenten voor een opdracht van een half jaar en vorig jaar zelfs 24, onder wie Janco. We formuleren opdrachten voor de hele doorsnee van het onderwijs, mbo, hbo en wo.’ Koning is verbaasd over de verantwoordelijkheid die studenten in hun projecten bij Suplacon krijgen. Koers: ‘Dat heeft te maken met onze actieve begeleiding en de goede contacten met onderwijs-

‘DE BEAM-IN, DE REINE SNIJTIJD VAN ONZE LASERSNIJDERS, IS SIGNIFICANT GESTEGEN NAAR ROND 66 PROCENT EN WE WILLEN NAAR ZEVENTIG’ tak van sport echt naar procesborging.’ Dragt: ‘Daarom besteden we met Team Blauw veel aandacht aan werkinstructies. De ene materiaalsoort heeft bijvoorbeeld een andere bescherming nodig dan de andere. Ook vakbekwaamheid en krassen zijn thema’s. Met de nieuwe upgrades van werkinstructies creëren we meer duidelijkheid, zowel intern als in de hele toeleverketen.

GAMIFICATION Voor de gesprekspartners geldt betrokkenheid van de medewerkers als een belangrijke succes-

Jelle Koning (links) en Janco Dragt bekijken de door hen ontwikkelde dashboards met informatie uit de installatie.

instellingen en docenten, waardoor zij vaak goede studenten aandragen.’

LATEN ZIEN DAT HET WERKT Tot slot wordt samenwerking als succesfactor benoemd. Van Valburg: ‘Als Trumpf kunnen wij alleen maar succesvol zijn als onze klanten dat zijn. De wereld wordt complexer en oplossingen worden steeds meer alomvattend. Dus staan wij ervoor open om samen met partners een project neer te zetten.’ Zijn collega Oldenhof vult aan: ‘Wij kunnen het totale proces leveren, met machine, magazijn en software van eigen makelij. Daar hebben we in Nederland al veel ervaring mee opgedaan in complexe projecten. Maar als we er bijvoorbeeld een andere leverancier bij inzetten, verandert dat niet zoveel aan de communicatie en de koppelingen tussen machines.’ Dat is ook verkooptechnisch interessant, geeft hij ruiterlijk toe. ‘Als we hier met Remmert samenwerken en een andere klant die al Remmert heeft staan wil een machine van ons kopen, dan kunnen we hier laten zien dat het prima samenwerkt. Het mooiste is een complete oplossing leveren, maar als je het modulair opbouwt, heb je ook de mogelijkheid om zelf slechts een deel te leveren.’

CENTRAAL AANSPREEKPUNT Klopt helemaal, reageert Koning, ‘maar toch zie je nog gesloten bedrijven die zeggen: “Je koopt alleen van ons.”’ Van Valburg: ‘Van traditionele machinebouwer gaat Trumpf richting leverancier van productie-oplossingen; dan moet je openstaan voor samenwerking met goede partijen.’ Die verantwoordelijkheid moet een partij als Trumpf ook nemen, vindt Koers. ‘Je koopt geen machine meer maar een oplossing, inclusief logistiek en software, dus een Trumpf-machine en alles wat daarbij past, eventueel ook van andere leveranciers.’ Van Valburg: ‘Om van die losse delen één geheel te maken, is een centraal aanspreekpunt nodig. Die rol hebben wij hier op ons genomen. Maar het is de samenwerking met Suplacon en de andere partners die dit project echt bijzonder maakt.’

• www.suplacon.com • www.remmert.de • www.wicam.com • www.produmize.com • www.trumpf.com november 2022

PRODUCTIESTRATEGIE

DGA PLATFORM WORSTELT MET OPSCHALING NAAR GROTE KLANTEN

KIEZEN TUSSEN CULTUUR EN ‘CORPORATE’? Wat als een techreus uit de logistieke sfeer zich aandient als potentiële klant, met zijn ‘corporate’ cultuur? Kun je dan als verpakkingsmachinebouwer met gedreven medewerkers nog wel je eigen informele, hiërarchieloze cultuur handhaven? Die vraag lag op tafel tijdens de bijeenkomst van het DGA Platform van Link Magazine bij Niverplast (‘passionate people’) in Nijverdal. ‘Ik krijg er buikpijn van, maar heb ook wel zin in een avontuur.’

• ‘Cellen zorgen ervoor dat we eindeloos kunnen

schalen.’ • ‘Je kunt dat ‘sausje’ van je eigen cultuur wel

behouden als je die grote klant gaat bedienen.’ • ‘Niemand heeft ooit gevraagd of wij ISO-

gecertificeerd zijn.’ • ‘Voor innovatie moet je heilige huisjes opofferen.’

DOOR HANS VAN EERDEN

uim 35 jaar geleden ging Niverplast van start met de handel in verpakkingsmaterialen en al gauw vroegen klanten ook om machines voor verwerking van die materialen. Zo transformeerde Niverplast tot een ontwikkelaar en bouwer van verpakkingsmachines en -lijnen voor met name de foodindustrie en -retail. De laatste jaren groeide het bedrijf stormachtig, tot nu 250 medewerkers, en dat had impact op de organisatie, vertelt operationeel directeur Richard Nieuwenhuis aan het DGA Platform. ‘In 2020 zagen we het gevoel van eigenaarschap, waar we veel waarde aan hechten, bij onze mensen achteruit hobbelen. Een gemiddeld project deed bij ons een half miljoen en daar waren soms wel vijftig tot zeventig mensen bij betrokken, veel van hen voor maar een paar uurtjes. Toen we twee jaar geleden over Eckart Wintzen lazen, besloten we ons bedrijf in te richten volgens zijn celfilosofie. Dit gecombineerd met de ideeën van Ricardo Semler, die we al langer volgden.’ (zie kader)

EIGENAARSCHAP HERSTELD Niverplast is inmiddels opgedeeld in zo’n acht cellen, met elk een verticale doorsnede van de

onderneming, van engineering tot service. ‘In elke cel kunnen we nu met zo weinig mogelijk mensen een project uitvoeren. Dat brengt het

GEÏNSPIREERD DOOR ECKART EN RICARDO De huidige organisatievorm van Niverplast, met zelfstandige cellen, is gebaseerd op de ideeën (en de praktijk) van de Nederlandse ondernemer Eckart Wintzen. Die startte in 1976, via een managementbuy-out, zijn eigen softwarebedrijf, BSO (Bureau voor Systeem Ontwikkeling). Om de groei van zijn onderneming beheersbaar te houden, ontwikkelde hij de celfilosofie. In dit managementconcept (bedacht voor de zakelijke dienstverlening) bestaat een bedrijf uit kleine, volledig zelfstandige eenheden/cellen met elk één leidinggevende. Als een cel groter wordt dan bijvoorbeeld 50 medewerkers, deelt de cel zich op in tweeën. Voor de nieuwe cel wordt een leidinggevende uit eigen kring aangesteld, enzovoort. De leidinggevenden vormen samen het overkoepelende managementteam voor de groep van cellen. Wat betreft leidinggeven raakte Niverplast-oprichter

november 2022

Gerrit Jan Nieuwenhuis eerder al geïnspireerd door de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler, die bekend werd om zijn radicale ideeën over industriële democratie. ‘Jarenlang kreeg ik kritiek van mensen die management nodig vonden voor een groot bedrijf als Niverplast. Het model van Semler is ontwikkeld voor een bedrijf van 5.000 medewerkers. Toen ik zijn boek las, dacht ik: eindelijk iemand die bewijst dat mensen geen baas nodig hebben. Maar je moet er echt in geloven – geld kan niet je drijfveer zijn.’ De principes van Semler zijn ook terug te vinden in de nieuwbouw die Niverplast in 2016 in gebruik nam. Het gebouw is volkomen rond, met in het midden een binnentuin. Daaromheen liggen de kantoren en in de buitenste ring de productie, waardoor er bijvoorbeeld korte lijntjes zijn tussen de engineers en de productiemedewerkers.

gevoel van eigenaarschap van vroeger terug en zorgt ervoor dat we eindeloos kunnen schalen. Een cel telt zo’n dertig mensen en is volledig verantwoordelijk voor z’n eigen werk. Zo wordt elke cel gestimuleerd om zelf te ondernemen. Natuurlijk moeten de cellen wel met elkaar communiceren en van elkaar leren. We proberen managementloos te zijn, zo plat mogelijk. Dat trekt een bepaald type nieuwe collega’s aan dat bij ons hoort. Het gaat niet om hun papieren, maar om karakter. We hebben bijvoorbeeld geen receptie, omdat al onze medewerkers bezoek moeten kunnen aanspreken. Macht corrumpeert, vinden we, dus zijn we hiërarchieloos. We werken ook niet met bonussen en overleggen het liefst aan de kantinetafel, zonder overlegstructuren. Een ander bedrijf kan onze machines ook wel maken, maar heeft niet het unieke karakter dat ons een gunfactor geeft.’

GEBOUW MET TAARTPUNTEN Het ronde hoofdpand van Niverplast is nu verdeeld in een aantal ‘taartpunten’ die elk een cel herbergen. Bijvoorbeeld eentje die zakkenplaatsmodules bouwt, eentje die zakkensluitunits

DGA’S OM TAFEL IN NIJVERDAL

maakt en twee systeemintegratiecellen. Centraal is er marketing (en nu nog verkoop), r&d voor onder meer standaardisatie van de software, en een facilitaire club. Bij een klantproject kunnen uiteraard meerdere cellen betrokken zijn, met vaak een systeemintegratiecel als hoofdaannemer. Voor de toelevering van metaaldelen heeft Niverplast ook een eigen cel, P4SS (‘passion for stain-

‘KLANTEN KOMEN JUIST BIJ JE OM JE CULTUUR’

less steel’) en nog een bijzondere cel is One-Off Solutions, vertelt Nieuwenhuis. ‘Die club doet eenmalige opdrachten, snel van idee naar uitwerking, die voor ons niet-strategisch zijn, maar waarmee klanten erg geholpen zijn. Wij kunnen daar wel van leren en soms levert het een spin-off op in de vorm van een product dat voor ons wél strategisch is. Dat is onder meer gebeurd met een

palletizer die One-Off Solutions voor een klant moest bouwen. Het ontwerp daarvan hebben we nu modulair gemaakt en gestandaardiseerd.’

MACHINES VOOR E-COMMERCE Misschien wel de interessantste cel van Niverplast, in ieder geval voor het DGA Platform, is die voor e-commerce. Deze cel opereert volledig standalone, inclusief eigen verkoop, en komt voort uit het ‘bag in box’-specialisme dat Niverplast heeft ontwikkeld: machines die kunststofof papieren zakken in een krat plaatsen zodat die vervolgens kunnen worden gevuld, bijvoorbeeld met online bestelde boodschappen. Met de T-Plast-machine bedient de e-commerce-cel online supermarkten, zoals het Nederlandse Picnic en een Britse partij die zijn eigen automatisering voor fulfilment ontwikkelt en daarin de T-Plast integreert. Nieuwenhuis: ‘Met Picnic hebben wij een partnerschap kunnen aangaan, maar die Britse partij kwam met een dik pakket eisen waaraan wij moesten voldoen. Dat paste niet bij ons. “Wij gaan het zo doen”, hebben we gezegd, “take it or leave it”.’

‘BEGIN ER NIET AAN’ De vraag die in Nijverdal op tafel ligt, is of deze opstelling te handhaven is nu zich een nog grotere partij, een Amerikaanse techreus, heeft gemeld. ‘Daar krijg ik buikpijn van, de worRichard Nieuwenhuis van Niverplast: ‘We steling om cultuurproberen managementbehoud, de kern van loos te zijn, zo plat ons bestaan, terwijl mogelijk. Dat trekt een het grote geld lonkt. bepaald type nieuwe Wij denken voor onze collega’s aan dat bij waarden te staan, ons hoort. Het gaat niet om hun papieren, maar lopen we niet het maar om karakter.’ risico te worden opgeFoto: Niverplast slokt voordat we het doorhebben?’ Zo’n bedrijf omarmt je vanwege de toegevoegde waarde van jouw oplossing, maar vervolgens gaat het je in

Het DGA Platform, gestart in 2018, is een initiatief van Link Magazine om ondernemers, veelal directeurgrootaandeelhouders, uit de maakindustrie een podium te bieden voor strategische reflectie en uitwisseling van ervaringen, ideeën en oplossingen. Link doet verslag van de bijeenkomsten – zonder de deelnemers expliciet te citeren, om hen vrijmoedig te laten praten. Die vertrouwelijkheid is altijd handig, zeker als het gaat over (grote) klanten. Richard Nieuwenhuis, operationeel directeur bij Niverplast in Nijverdal, was gastheer voor de bijeenkomst eind september; zijn vader Gerrit Jan is oprichter en dga van het bedrijf. Verder namen deel topmensen van: • Eqraft in Emmeloord, machinebouwer voor de agrarische industrie • Houdijk Holland in Vlaardingen, dat verpakkingslijnen voor koekjes, biscuits en crackers ontwikkelt en assembleert • Masévon Group in Hardenberg, hightech system supplier voor onder meer de halfgeleider- en de medische markt • NieuweWeme Groep in Oldenzaal, een groep van bedrijven die actief zijn met engineering, productie, paneelbouw, assemblage en installatie voor uiteenlopende markten • Sanders Machinebouw in Liempde, ontwikkelaar en bouwer van unieke machines voor uiteenlopende markten • Tembo (voorheen ITM Group) in Kampen, dat productieoplossingen ontwikkelt voor hoog volume, hoge precisie en hoge flexibiliteit in de tabaksindustrie en andere sectoren • Van Dam Machine in Amsterdam, bouwer van drukmachines voor de verpakkingsindustrie • Voortman Steel Group in Rijssen, dat zich toelegt op staalbouw en machinebouw (cnc-gestuurde bewerkingssystemen voor staalbouw en manufacturing).

• www.eqraft.nl • www.houdijk.com • www.masevon.com • www.nieuweweme.nl • www.niverplast.com • www.sandersmachinebouw.nl • www.tembo.eu • www.vandammachine.com • www.voortman.net zijn keurslijf dwingen omdat het vooral in opschaling is geïnteresseerd, klinkt de waarschuwing aan tafel. Ga praten met andere bedrijven die eenzelfde ervaring al achter de rug hebben, luidt de tip. Misschien moet je in de VS een parallelle business, met synergie waar dat zinvol is, maar veilig gescheiden van het moederbedrijf. Zeker in de VS – ‘Begin er niet aan’, kreeg een ondernemer van zijn commissarissen te horen, ‘want in die cultuur kun je niet volgens jouw normen zakendoen’ – is dat cruciaal; voor je het weet, krijg je een claim aan je broek. Niet voor niets is een goede verzekering regelen het eerste LEES VERDER OP PAGINA 65

november 2022

AC T I E F ONDERNEMERSCHAP S TA R T M E T LU I S T E R E N

Navitas Capital is een ondernemende investeringsmaatschappij met ﬂexibele horizon en focus op lange termijn waardecreatie. Samenwerking in de maakindustrie zien wij als effectief voor onderneming en investeerder:

~ Onderscheidend in oplossend vermogen ~ Sparringpartner vanuit kennis en ervaring ~ Flexibel door langetermijnfocus en veerkracht

Kennismaken? Scan de QR-code of ga naar navitascapital.nl/over-ons

JAN Jan Tournois is expert en coach op het gebied van het mensgericht leidinggeven.

www.affectim.nl

HET ZWARTE GAT: DE MICROMANAGER In ons universum is het mysterieuze zwarte gat met recht de krachtpatser van het heelal. Het zwarte gat wordt gekenmerkt door ongekende aantrekkingskrachten. Alles wat langs een zwart gat beweegt of daar in de buurt komt, verliest zijn eigen baan en wordt aangetrokken, naar binnen gezogen en gecomprimeerd. Het licht verdwijnt, het gaat snel en onhoorbaar. Het zwarte gat lijkt alle energie weg te trekken en heeft ongekende krachten. Bovendien wint het aan kracht naarmate het meer energie opneemt en nog zwaarder wordt. Dit is het onzichtbare machtsspel, heel ver weg van ons. Maar is dat wel zo? Is dit machtsspel wel zo ver weg? Stel je voor dat wij als mens, in ons werk met een zwart gat te maken hebben. Of nog erger dat je aan een zwart gat moet rapporteren. Stel je voor dat jouw manager allesbepalend is, alles naar zich toetrekt en dat jou dit heel veel energie kost. Dit alles zonder dat dit door anderen wordt waargenomen. Stel je een manager voor die de controle over jou overneemt, jouw autonomie reduceert, je dwingt wat je moet doen en hoe. Je volgt dan maar, doet gewoon wat vereist is, bijna slaafs als een dwalende overgenomen massa. Je kunt niet links of rechts meer bewegen, net als een meteoor die het zwarte gat ingezogen wordt. Zelf iets besluiten kan

niet meer, nee, het moet eerst gecontroleerd worden. Links of rechts afgaan? Nee, eerst vragen of dit mag. Stel je voor dat je zo’n allesbepalend en controlerend zwart gat als manager hebt. Welke impact zou zo’n micromanager dan op jou hebben? Zou je net even dat extra stapje doen? Zou je überhaupt nog enige motivatie hebben? En hoe zit het met jouw toekomstverwachtingen? De parallel tussen zwarte gaten en micromanagement is fascinerend. Zo ontstaan zwarte gaten aan het eind van het leven van zware sterren die exploderen als supernova en terugvallen als zwart gat. Micromanagement ontstaat na een leven als expert. Op de top van de loopbaan volgt de promotie tot manager, hun ‘supernova’, om daarna terug te vallen in het micromanagement. De micromanager zoekt houvast door terug te grijpen op de bekende expertise. Dit om de angst voor het falen te bevechten. Het treedt op als het onverhoopt te druk of te complex wordt en men de situatie niet kan overzien. Een negatieve spiraal die steeds meer problemen oproept gevoed door de angst om de grip te verliezen. Alles controlerend en alles dominerend. Het wordt steeds donkerder, immers niemand mag dit weten. Maar iedereen zou het moeten weten.

VERVOLG VAN PAGINA 63

wat je moet doen als je in de VS begint. Als je je dan een buil valt aan die nieuwe klant, kun je met je oorspronkelijke bedrijf weer op de oude voet verder. Wordt het wel een succes, dan heb je een nieuw bedrijf dat je goed zou kunnen verkopen, als de culturen toch te ver uit elkaar liggen – of dat als scaling partner voor de ‘oude’ tak kan fungeren.

TEDDYBEEREFFECT De dga’s aan tafel relativeren ook. Je kunt toch dat ‘sausje’ van je eigen cultuur wel behouden als je die grote klant gaat bedienen. En wat is eigenlijk die speciale cultuur van jouw bedrijf? Als je voor nieuwe klanten gaat werken, schuift je cultuur vanzelf een beetje hun kant op. Werk je met multinationals, dan beweeg je mee en pushen zij jouw ontwikkeling; dat brengt je verder, terwijl je wel je cultuur kunt behouden. Bovendien word je, als je wilt schalen en dus groeit, vanzelf meer een afspiegeling van de maatschappij en dus minder bijzonder. Oude cultuurdragers moeten dan soms vertrekken en voor innovatie moet je heilige huisjes opofferen, omdat in de eigen organisatie weerstand tegen verandering kan zitten. Het teddybeereffect noemt iemand dat. ‘Als een externe kracht binnenkomt en wil gaan professionaliseren, wordt die afgebrand. Kom niet aan onze teddybeer. Wie de term operational excellence gebruikt, wordt uitgelachen. “Corporate” is bij ons een vies woord. Dat is een soort arrogantie die voortkomt uit angst voor verandering.’ Het is ook niet altijd verkeerd om die dikke pakken

VOORS EN TEGENS VAN INBESTEDEN Een andere interessante discussie voerde het DGA Platform over P4SS, de interne toeleverancier van metaaldelen van Niverplast. ‘Daarmee zijn we in 2019 gestart vanwege flexibiliteits- en kwaliteitsissues bij onze toeleveranciers’, vertelt Richard Nieuwenhuis. ‘We hebben twee collega’s heel veel vrijheid gegeven om dit op te zetten.’ In de eigen hal van P4SS staan nu een plaat- en een buislasersnijder, machines voor ontbramen en kanten, en lasplekken. ‘Circa 60 procent van de benodigde rvs-delen wordt hier gemaakt, de rest komt uit onze buitenschil.’ Zelf doen kan makkelijk uit, klinkt het aan tafel, want bij uitbesteden moet je zeker 10 procent extra kosten rekenen voor de logistiek. En de kwaliteit heeft er ook baat bij, zegt een andere ondernemer, die voor 100 procent insourcet, met logistiek en digitalisering als drivers. Want engineering en productie digitaal echt goed op elkaar finetunen, dat lukt bij een externe toeleverancier niet. Reden voor

diens bedrijf om de interne toeleverancier niet voor derden te laten werken. ‘Dat wil ik niet en dat kan ik niet.’ Bij P4SS zijn ze er nog niet aan toe, maar op termijn is het de bedoeling om juist wel ook voor derden te gaan werken, voor een betere capaciteitsbenutting. Andere bedrijven die intern zijn gaan produceren, signaleren daarbij wel een risico. ‘De kwaliteit van de tekeningen holt achteruit, want we snappen het onder elkaar toch wel en rekenen naar onszelf toe.’ Als er dan een keer werk moet worden uitbesteed, komt het bedrijf op de koffie, want voor die externe partij blijkt de tekening toch niet zo duidelijk. Bij Niverplast onderkennen ze dat risico. ‘Vanuit P4SS wordt onze eigen engineering op de vingers getikt als een tekening niet goed genoeg is. Omgekeerd controleren we steekproefsgewijs of P4SS nog concurrerend is door werk een keer uit te besteden.’

papieren van grote oem’ers in te vullen, aldus een ander: ‘Daar kun je van leren.’ Het is ook maar net welk type klanten een bedrijf wil aantrekken, zegt een mkb’er. ‘Wij zijn niet ISO-gecertificeerd en daar heeft ook niemand ooit om gevraagd.’

hen te horen in meetings met de concerntop van een klant. ‘En de sense of belonging van onze medewerkers, die wij bijvoorbeeld met joy & pride days versterken – ‘Jij klinkt nu ook als een corporate’, reageert iemand lachend – wordt gewaardeerd door onze klanten en partners.’ Klanten komen juist bij je om je cultuur, concludeert een van de andere aanwezige ondernemers. Zo krijgt Richard Nieuwenhuis van Niverplast toch ook weer moed: ‘Ik heb wel zin in een avontuur.’

AVONTUUR Meerdere ondernemers herkennen de eerdergenoemde gunfactor. ‘Verander alsjeblieft niet, word niet als jullie concurrenten, want die snelheid en flexibiliteit zijn jullie usp’s’, kreeg een van

november 2022

PROCESVERBETERING

AI SMOORT ONKRUID IN DE KIEM – INMIDDELS 80 PROCENT, OP WEG NAAR 85 PROCENT

‘UI LIJKT HEEL ERG OP GRAS ALS HET NET BOVEN DE GROND UITKOMT’ Onkruid wieden is een monsterklus als je vele hectares aan biologische gewassen verbouwt. Biologische boeren huren daarvoor arbeidskrachten in, maar die zijn tegenwoordig niet meer zo goedkoop en bovendien lastig te vinden. Andela Techniek & Innovatie heeft in samenwerking met Batenburg Beenen een volautomatische oplossing ontwikkeld op basis van robotica en artificial intelligence.

• ‘Akkerbouwers vinden nauwelijks meer

• • • •

arbeidskrachten om het onkruid tussen het gewas te verwijderen.’ ‘We hebben de ogen en handen van mensen vervangen door twaalf camera’s en robotarmen.’ Inmiddels zijn duizenden foto’s geannoteerd. ‘Alles is webbased, zodat je op afstand met de machine kunt meekijken.’ ‘De accu laden we op via de zonnecellen op het dak van de machine.’

- buik op een kar die over de akker rijdt: de hun Andela Solar Weeder, waarmee Andela Techniek & Innovatie een succesvolle business heeft opgebouwd. ‘Een mens kan ongeveer 0,7 tot 0,8 handelingen per seconde uitvoeren. De piek ligt op 1, maar dat houdt niemand lang vol. En af en toe valt er ook iemand in slaap’, lacht Bas Andela.

HETE STIFT

‘Deltarobots zijn heel geschikt voor deze toepassing. Ook omdat er geen lineaire geleidingen in zitten, die vaak wat gevoeliger zijn voor stof’, aldus Bas Andela (links) van Andela Techniek & Innovatie en Thom Verwater van Batenburg Beenen. Foto’s: Alexander Pil

DOOR ALEXANDER PIL

n de agrarische sector klinkt de roep om automatisering en robotisering steeds luider. Veel van het werk gebeurt daar nog met de hand, over het algemeen door Oost-Europese seizoenarbeiders. Die arbeidskrachten blijven tegenwoordig vaker in eigen land, dus hun beschikbaarheid is beperkt. De bedrijfstak zit met een serieuze uitdaging. Hoe kunnen ze hun gewassen onkruidvrij houden zonder deze handen en ogen? De kosten van arbeidskrachten stijgen elk jaar. Een paar jaar geleden verdiende een landarbeider nog zo’n 15 euro per uur, inmiddels zit dat al op 23 euro per uur. Als de prijzen van de producten niet navenant meestijgen, komen akkerbouwers in de knel. De coronaperiode drukte iedereen nog eens extra met de neus op de feiten. Alle reisbeperkingen deden de toestroom stagneren, waardoor de sector met de handen in het haar zat. Al snel werd een uitzondering gemaakt en gingen de

november 2022

grenzen voor deze arbeidskrachten weer open, maar de afhankelijkheid van deze groep werd heel zichtbaar.

CAPACITEITSPROBLEMEN Op de biologische akkers van Poppe Landbouw in de Noordoostpolder vertelt mechanical engineer Bas Andela van het familiebedrijf Andela Techniek & Innovatie waar akkerbouwers mee worden geconfronteerd: ‘Ze vinden nauwelijks meer arbeidskrachten om het onkruid tussen het gewas te verwijderen. Hier hebben ze ongeveer 65 man nodig, maar als er op een dag minder voor de poort staan, hebben ze een flink capaciteitsprobleem.’ Naast de kosten en de beschikbaarheid van personeel zitten er nog meer haken en ogen aan het feit dat boeren momenteel wel heel erg leunen op menskracht. ‘Vergeet al het gedoe eromheen niet’, legt Andela uit. ‘Denk aan zoiets banaals als een toiletunit die je de hele dag over je velden moet laten meebewegen met de plukkers.’ Op dit moment liggen de onkruidwieders plat op

De tijd is rijp voor automatisering van het wiedproces, constateerde Paul Andela. In 2019 startte zijn bedrijf uit Nagele, ook in de Noordoostpolder, daarom met de ontwikkeling van een volautomatische onkruidwiedrobot. Omdat hij niet alle benodigde kennis in huis had en een partner zocht die kon meedenken, ging Andela in zee met systeemintegrator Batenburg Beenen. Inmiddels is het systeem klaar voor de markt. Op de akkers van Poppe, waar Andela uitgebreid heeft getest, laat Bas Andela zien hoe het systeem werkt. ‘Het komt erop neer dat we de ogen en handen van mensen hebben vervangen door twaalf camera’s en robotarmen’, zegt hij. Voor in de machine zitten hogeresolutiecamera’s die elke 15 centimeter beelden schieten van het gewas. Die opnames gaan naar een centrale computer, waar wordt beoordeeld wat onkruid is en wat gewas. De coördinaten van het onkruid stuurt de computer door naar een robot, die met een stift op de millimeter nauwkeurig de onkruidplanten met hitte vernietigt. ‘We hebben voor die oplossing gekozen omdat je daarmee de grond het minst verstoort. Het beroeren van de grond zou een nieuw zaaibed voor onkruid kunnen worden’, verduidelijkt Andela.

SUPERVISED LEARNING Een grote uitdaging is natuurlijk om te herkennen wat onkruid is en wat een gewas dat net zijn hoofd boven de grond uitsteekt. ‘Met traditionele visiontechnologie konden we dat probleem niet

oplossen’, zegt Thom Verwater, hoofd r&d bij Beenen Industrial Automation. ‘Daarvoor zijn de omstandigheden veel te veranderlijk. Bij vision werk je continu met thresholds, maar dat wordt oneindig complex in dit soort situaties. Je leert een kind ook niet wat een fiets is door te vertellen dat het bestaat uit twee rondjes met een driehoek ertussen. Je wijst gewoon heel vaak naar een fiets totdat hij het doorheeft.’ Beenen en Andela trainden een neuraal netwerk om onkruid te herkennen. Inmiddels zijn duizenden foto’s geannoteerd. ‘Supervised learning is het’, aldus Verwater. ‘Een getraind persoon vertelt steeds wat goed en wat fout is, zodat het algoritme kan beoordelen wat hij moet vernietigen en wat hij moet laten staan.’ Andela vult aan: ‘Ui lijkt heel erg op gras als het net boven de grond uitkomt. We hebben heel veel foto’s nodig gehad voordat de artificial intelligence slim genoeg was om het verschil te kunnen zien. We zitten nu op zo’n 80 procent vernietiging’, weet Andela. ‘Komend jaar verwachten we het door meer training nog eens 5 procentpunten beter te doen. Hoe dichter je tegen de 100 procent komt, hoe lastiger het wordt om winst te boeken.’

GEEN PAUZE NODIG Het robotsysteem beweegt zich op basis van gps-signalen over de akker. Aan het eind van een baan moet het gevaarte handmatig worden omgedraaid. Verwater: ‘We zijn aan het kijken of de machine dit ook autonoom zou kunnen oplossen.’ De twaalf deltarobots die de hete stift op de juiste plek tegen de grond drukken, hebben een capaciteit van drie handelingen per seconde. Daarmee zijn ze sneller dan een mens. Bovendien kan de werkdag met een factor drie worden verlengd, want een robot heeft geen pauze nodig en hoeft ook niet te slapen. De machine is dus 24/7 inzetbaar. Een andere voordeel is dat de machine veel eerder aan de slag kan. Een mens kan het onkruid namelijk pas weghalen als hij het goed kan vastpakken, anders krijgt hij het er niet met wortel en

‘DE TIJD IS RIJP VOOR AUTOMATISERING VAN HET WIEDPROCES’

al uit. Dat betekent dat een teler moet wachten op het juiste moment: het onkruid mag niet te klein zijn, maar ook niet te groot omdat het anders de groei van het gewas belemmert. Wat de machine verder heel interessant maakt, is dat het algoritme supersnel ziet wanneer een onkruidje ontkiemt. ‘Soms zie ik zelf niet eens dat er wat zit. Maar als ik dan de beelden erbij pak en inzoom, blijkt er inderdaad net een minuscuul plantje te staan’, zegt Andela. Als het algoritme twijfelt, slaat hij

het beeld op, zodat Andela het later kan analyseren. Door dat beeld te labelen, raakt de AI weer beter getraind.

SCHONE LEI In de mechanica hebben Andela en Beenen gekozen voor deltarobots. ‘Die zijn heel geschikt voor deze toeOm onkruid efficiënt en automatisch te wieden, heeft Andela Techniek & Innovatie een robotsysteem passing’, stelt ontwikkeld dat volautomatisch alle ongewenste plantjes vernietigt. Verwater. ‘Ook omdat er geen lineaire geleidingen in zitten, die vaak wat gevoeliger zijn voor stof. Juist in een omgeving zoals hier op de akker moet je daar op letten.’ Na een heel seizoen is er nog geen onderhoud nodig geweest. Andela: ‘We hebben alleen de rupsbanden De twaalf robotarmen werken veel snellen dan mensenhanden en kunnen 24/7 door. een keer moeten smeren.’ De ontwikkelpartners wilden geen standaard work hebben we intern speciaal ontwikkeld voor deltarobot, omdat ze daardoor minder flexibidit type projecten. Het omvat onder meer de liteit zouden hebben. ‘We zijn hmi, de logging, statistieken, de hosting van het met een schone lei begonnen AI-algoritme en de aansturing richting Beckhoff. en gebruiken een deltarobot Alles is webbased, zodat je op afstand met de zonder besturing’, vertelt machine kunt meekijken.’ Verwater. ‘Samen met Een bijkomend voordeel van alles in eigen hand Beckhoff en Festo hebben houden, is dat Andela en Beenen de configuratie we daar de passende servozo hebben kunnen samenstellen dat alles op 48V motoren bij gezocht. Ook de loopt. ‘Dat is niet standaard voor robots maar inversed kinematics die de het was voor deze toepassing nodig, omdat we rotatie omzet in lineaire bewede motoren vanuit een accu wilden voeden. En gingen, hebben we zelf gedaan. die accu laden we op via de zonnecellen op het Door het allemaal in eigen dak van de machine. Zo maken we de oplossing beheer te houden, zitten er extra duurzaam’, aldus Verwater. niet allerlei communicatie‘Voor de biologische teelt is onze machine ideaal’, lagen tussen, kunnen leveranciers niet naar elkaar gaat Andela verder. ‘Maar ook gangbare telers wijzen als er wat misgaat en is het ook qua zullen naar dit soort oplossingen moeten overservice een stuk eenvoudiger.’ stappen, omdat er steeds meer restricties komen aan welke bestrijdingsmiddelen je mag gebruiZONNECELLEN ken.’ Hij heeft dan ook hoge verwachtingen. De besturing gebeurt dus met Beckhoff-techno‘We hebben wereldwijde ambities – net als met logie en de communicatie verloopt via Ethercat. onze eerdere Solar Weeder.’ ‘Op de beeldverwerkingscomputer draait het Batenburg Vision Framework, dat de Beckhoffwww.andela-tni.nl besturing aanstuurt’, zegt Verwater. ‘Dat framewww.batenburg.nl

• •

november 2022

Met de nieuwste technologie van SmartBin Cloud is jouw produc琀e klaar voor de volgende stap! Gun jezelf stabiliteit door con琀nue online monitoring van jouw voorraad en een op maat afgestemd bevoorradingsproces. Het gevolg? De gewenste supply security, een beperkte impact van het bullwhip-e昀ect en 24/7 een overzicht van de actuele voorraad.

SCAN ME

Benieuwd naar wat SmartBin Cloud voor jouw supply chain kan betekenen? Neem nu vrijblijvend contact met ons op! SmartBin is in samenwerking met Bossard en EXCLUSIEF verkrijgbaar bij Jeveka.

the world of tomorrow needs your engineering solutions today. DEVELOP TECHNOLOGY THAT MATTERS Imagine people rely on your engineering solutions. You can use your creativity and skills in technological solutions and social challenges. You develop innovative products and systems for the society of tomorrow. You can do this in various areas, such as healthcare, safety, sustainability and communication. Whatever your role at Demcon is: you will make a difference with meaningful innovations.

imagine tomorrow. challenge today.

oktober 2022

STRATEGIE

MET DTA HEEFT DE INDUSTRIE ER EEN MAIN SUPPLIER BIJ

CORPORATE UITSTRALING MET ATTITUDE VAN FIRST-TIER SUPPLIER Wat te doen in een wereld die zo snel verandert? Bij de groep rondom technologieleverancier FMI vonden ze het in elk geval tijd er verder op te anticiperen. Dus is daar nu de Dutch Technology Alliance (DTA): een main supplier, waarin ruim zevenhonderd medewerkers van meerdere bedrijven onder één naam samenwerken. Van projecten voor de hightech- en medical industrie tot en met engineering, machinebouw en installatiewerken: de scope is breed. En waar dat toe leidt? Geef de alliantie eens vijf jaar, zo klinkt het, en het kan haast niet anders of de industrie heeft er een gerenommeerde speler bij. ‘We proberen groot te worden, het potentieel is enorm.’

• ‘Mensen kunnen hier intern aan hun toekomst

werken.’ • ‘We willen ons profileren als topwerkgever.’ • ‘Als je kijkt naar de groei in onze markten,

is 170 miljoen euro omzet over vijf jaar niet zo gek.’ • ‘De koek is groot genoeg, andere bedrijven zullen eerder blij met ons zijn.’ • ‘De klant heeft straks nog meer keuze om waar dan ook op onze trein te springen.’

vooral ook: over de waardering die De Keijzer en Beune voor hen hebben. Spreek beiden gelijktijdig – in dit geval op het kantoor van FMI Mechatronics in Uden – en dan blijkt hoezeer ze op één lijn zitten. Techneuten zijn loyaal, zo merkt De Keijzer op. ‘Dus moet je die koesteren.’ Mensen enthousiasmeren: beiden doen het naar eigen zeggen maar al te graag. Dus droeg ongetwijfeld ook die gemene deler eraan bij dat ze er al snel uit waren toen ze elkaar in maart van dit jaar spraken. Beune werkte destijds ergens anders (zie kader), maar gaf aan nog eens de eindverantwoordelijkheid voor een groep op zich te willen nemen. En De Keijzer zocht juist zo iemand, om ook zelf een volgende stap te kunnen zetten. Van het een kwam het ander. En nu is Beune sinds deze zomer de nieuwe ceo van FMI, dat meerdere productie- en assemblagebedrijven omvat. Daarmee is hij de opvolger van De Keijzer, die nu ceo is van de Dutch Technology Alliance (DTA): een nieuwe main supplier, met meer dan 25 entiteiten, ruim 700 medewerkers en een omzet van momenteel zo’n 120 miljoen euro. René de Keijzer (links) en Bart Beune bij het pand van FMI Mechatronics in Uden. Beiden maken deel uit van het bestuur van de Dutch Technology Alliance, dat verder bestaat uit cfo Jurgen Spies, Ronald van Gerwen (ceo FMI ImProvia) en Marco van Maaren (ceo 21 Groep). Foto’s: Vincent Knoops

DOOR JAN BROEKS

ené de Keijzer kan er wel om lachen. Hadden ze laatst een dag met het key management van alle bedrijven, ging het ook over het aantrekken van nieuw talent. ‘Zaten we daar, met bijna alleen maar grijze en kalende mannen van middelbare leeftijd, druk bezig met een verhaal voor de jeugd… Ach ja, we zijn er in elk geval mee aan de slag. Wat we willen, is mensen hier zo veel mogelijk kansen bieden. En ja, ze mogen fouten maken. Liever dat

dan dat we ze kort houden.’ Naast hem hoort Bart Beune het met een glimlach aan. ‘Mensen willen zich ontwikkelen. Dus zijn ze eenmaal aan boord, dan is het de kunst ze aan boord te houden. Ik denk dat de diversiteit binnen en tussen al onze bedrijven daar zeker toe bijdraagt. Mensen kunnen hier intern aan hun toekomst werken.’

TECHNEUTEN KOESTEREN Dit verhaal gaat over strategie, waarover zo dadelijk meer. Opvallend is dat het naast cijfers en doelen evengoed gaat over de eigen mensen. En

INSPELEN OP ELK THEMA Zie de alliantie als ‘een cumulatie van subculturen’, zegt De Keijzer. Opgericht als een overall industrieel dienstverlener en opgebouwd uit de bedrijven die hij in de afgelopen jaren overnam, samenbracht en uitbouwde. Eén daarvan is FMI, dat hij in 2002 kocht en dat zich in de loop der tijd heeft gespecialiseerd in het ontwikkelen en leveren van machines en toepassingen voor onder andere de hightech sector en medische industrie. Ook FMI ImProvia valt met haar engineering en productieautomatisering onder de alliantie. Net als installatiebedrijf 21 Groep, robotproducent ExRobotics, infrabedrijf ÆVO en de LEES VERDER OP PAGINA 71

november 2022

ADVERTORIAL

‘ELKE ACTIVITEIT WILLEN WE OP HOOG NIVEAU AANBIEDEN’ Gedurende het ruim 30-jarig bestaan van TCPM Ingenieurs & Adviseurs hebben de drie dga’s van dit bureau de markt steeds complexer zien worden, waarbij het aantal uitdagingen voor machinebouwers toenam. Te denken valt aan technologische ontwikkelingen, toenemende regelgeving, hogere klanteisen, kortere ontwikkelen doorlooptijden en transparantie in de markt qua prijsniveaus. Door zich sterk te professionaliseren en de eigen kennis en ervaring te verbreden en te verdiepen, blijft TCPM doen waar het goed in is: als betrouwbare strategisch partner toegevoegde waarde realiseren voor opdrachtgevers.

Inmiddels telt TCPM 200 medewerkers verspreid over 5 kantoren in Nederland`. Met expertises op het gebied van engineering, projectmanagement en industriële veiligheid leveren wij een samenhangend pakket aan diensten. Hiermee helpen we onze opdrachtgevers in technische omgevingen verder met complete en integrale oplossingen.. ‘Een bewuste keuze, die aansluit bij de behoeften en activiteiten van onze opdrachtgevers. Elke activiteit willen we op hoog niveau aanbieden. Daar hoort ook een bepaalde schaalgrootte bij, waarbij we onze expertises centraal organiseren, om alle aanwezige kennis in regionale kantoren optimaal te benutten. Zo kan de opdrachtgever altijd rekenen op de meest deskundige ondersteuning en de best renderende oplossing’, stelt Rudie Veenendaal, algemeen directeur bij TCPM. EIGEN WERKMETHODIEK Om die vergaande professionalisering handen en voeten te geven, ontwikkelde TCPM intern het Framework. Deze werkmethodiek omvat onder meer bestaande tools als PRINCE II en Design for Six Sigma, en stelt medewerkers in staat gestructureerd en in steeds nieuwe omgevingen projectmatig te werken – van haalbaarheidsstudie, basic engineering tot detailed engineering en realisatiefase/projectmanagement. ‘In complexe projecten moet steeds meer kennis op het juiste moment samengevoegd worden. Een goed, formeel werkproces ondersteunt dat. We moeten met onze dienstverlening ook vooroplopen, omdat we veel voor innovatieve opdrachtgevers werken, die zelf vooruitstrevend zijn op hun terrein. Wij gaan geen uitdaging uit de weg. Als je dat bewezen hebt, komen ook andere vragen op je af ’, stelt Mark Tuinte, commercieel directeur bij TCPM. ‘Opdrachtgevers doen niet voor niks soms al decennialang zaken met ons.’ DIVERSE SAMENWERKINGSMODELLEN Inmiddels zijn zo diverse partnerships en samenwerkingsmodellen ontstaan. Tuinte: ‘Samenwerken met opdrachtgevers is al een specialisme op zich: hoe doe je dat? Afhankelijk van de behoefte van de opdrachtgever stellen we een roadmap op om tot een goede fit en een maximaal resultaat te komen.’ Daarbij volgt TCPM technologische en marktontwikkelingen op de voet. ‘Productiesystemen moeten steeds beter, sneller en kosteneffectiever. Automatisering en Industrie 4.0achtige oplossingen als draadloze communicatie tussen machines, dashboards om machineresultaten te analyseren en de effectiviteit van

productiemiddelen te monitoren helpen daarbij’, zegt Erik van de Vrugt, technisch directeur bij TCPM. ‘Maar ook op het vlak van simulatietechnieken en cybersecurity rond productie-installaties moet je bijblijven. Morgen kan iemand een revolutie ontketenen, daar moet je op voorbereid zijn.’ MAXIMAAL ONTWIKKELEN Daarom stuurt TCPM sterk op de kwaliteit van de eigen medewerkers. ‘Potentiële medewerkers moeten beschikken over vakmanschap, goed kunnen communiceren en zich continu willen ontwikkelen. Proactief zijn en net dat beetje extra voor de opdrachtgever willen doen’, aldus Veenendaal. ‘Die mensen willen we aan ons binden met opleidingstrajecten voor startende en zittende medewerkers, en een cultuur waarin zij maximaal tot ontwikkeling komen.’ Vandaar ook dat TCPM tegen de trend in investeert in fullservice kantoren. ‘Mensen bij elkaar brengen, samen aan een project werken, van elkaar leren, ideeën uitwisselen, technische creativiteit stimuleren. Dat alles gaat makkelijker als je elkaar ziet en draagt bij aan een beter product en hogere kwaliteit’, zegt Tuinte. KANSEN PAKKEN Komende tijd zet TCPM als vanouds in op nieuwe kansen en uitdagingen. ‘Bijvoorbeeld ervaring opbouwen in waterstof, zoals we in 1996 deden in de windindustrie. Uiteindelijk moet dit leiden tot de ontwikkeling van een eigen dienst of product’, verklaart Van de Vrugt. ‘En met het oog op de schaarste in materialen, hebben we onlangs onze rekenafdeling uitgebreid met kennis op het gebied van high performance materials and structures. Daar gaan we rekenen aan lichtere en sterkere constructies om te komen tot kwalitatief vergelijkbare alternatieven. Wellicht vormen die de oplossing voor bedrijven die tegen grenzen aanlopen. Zo zijn we altijd op zoek naar kansen die meerwaarde hebben voor onze opdrachtgevers.’

TCPM.NL

VERVOLG VAN PAGINA 69

productiebedrijven Rommtech en Metrical. Een diverse groep dus – en juist daarom volgens De Keijzer zo kansrijk. ‘Kijk naar de thema’s van nu, al is het maar de toelevering voor de semicon of de energietransitie. Het potentieel van deze alliantie is enorm.’ En dat laatste geldt niet in de laatste plaats voor FMI, zo vult Beune hem aan. ‘We willen een analytische tak opzetten, zodat we naast de focus op semicon en medical kunnen bouwen op drie pijlers. En daarmee goed overeind blijven als het op een van de drie gebieden minder gaat.’

AAN DE VOORAVOND VAN GROEI De samenwerking tussen alle bedrijven was er al. En de basis is over de hele linie solide, zo klinkt het. Waarom dan toch nog een overkoepelende alliantie? Daarvoor moeten we volgens De Keijzer vijf jaar terug in de tijd, toen FMI binnen drie maanden 21 Groep overnam en Irmato – ingenieursbureau en producent voor de machinebouw en industriële automatisering – een doorstart gaf. ‘Daardoor gingen we met FMI van nog geen 200 ineens naar ruim 450 medewerkers. Het kostte ons twee jaar om alles op de rit te krijgen,

Wat is het doel met de alliantie? De Keijzer: ‘We willen groeien, maar gaan niet ongebreideld omzet kopen. Dan zouden we concessies moeten doen aan de kwaliteit van ons personeel, wat uiteindelijk alleen maar geld kost. We willen ons profileren als topwerkgever en over vijf jaar een gerenommeerde speler zijn. En als je kijkt naar de groei in onze markten, is 170 miljoen euro tegen die tijd niet zo gek.’ Beune: ‘Van dat deel willen we met FMI zo’n 100 miljoen euro voor onze rekening nemen. En dat niet alleen met meer focus op de analytische markt, maar bijvoorbeeld ook op automatisering van arbeidsintensieve processen. Die kunnen wij met onze cobots en robots verder vormgeven.’

René de Keijzer: ‘We willen groeien, maar gaan niet ongebreideld omzet kopen.'

Met de alliantie staat de basis. Wat worden de volgende stappen? De Keijzer: ‘We zijn nu aan de slag in Oost-Europa, waar we willen participeren in een machinefabriek en in een start-up voor hightech verpakkingen. Bovendien hebben we daar veel grond, waar we nog veel mee kunnen doen. En niet onbelangrijk: er is daar voldoende personeel. Het is misschien een wat onrustige regio, maar wij zien kansen.’ Beune: ‘Uiteindelijk gaat het erom dat de klant straks nog meer keuze heeft om waar dan ook op onze trein te springen. Waarbij het aan ons is om te bepalen wat het beste past. En te beseffen dat nee soms ook een professioneel antwoord is.’

‘OPERATIONAL EXCELLENCE WORDT ONS SPEERPUNT’

bovendien waren we met FMI net first-tier supplier voor ASML. Vervolgens kwam corona, wat ons een boost gaf qua digitalisering.’ Kortom, werd er toen veel van de bedrijven gevraagd, nu is er meer rust. En is het volgens De Keijzer tijd om te consolideren en daarna verder te groeien. ‘Ik denk dat we er klaar voor zijn.’

Bart Beune: ‘Uiteindelijk gaat het erom dat de klant straks nog meer keuze heeft om waar dan ook op onze trein te springen.'

Concurrenten van de DTA zijn nu vooral bedrijven met een omvangrijker trackrecord. Beune: ‘Dat zie ik niet als een nadeel. Sterker nog, andere bedrijven zullen eerder blij met ons zijn. We versterken de regio, gaan hier samenwerkingen aan. De koek is groot genoeg, we hoeven elkaar geen vliegen af te vangen.’ De Keijzer: ‘Ga je uit van beperkingen, dan ga je ook zo denken. Dus draaien we het om en zien we kansen. En zoals Bart zegt: die zijn er meer dan genoeg. We proberen groot te worden. Waarbij we een corporate uitstraling willen, met de attitude van een first-tier supplier. Dat is een paradox, maar met ondernemen en samenwerken moet het lukken.’

Is er zoiets als een typisch DTA-bedrijf of een typische DTA-medewerker? De Keijzer: ‘Dat niet zozeer. Naar buiten toe presenteren we ons als één krachtige bundeling en intern doen we dat net zo goed. Als je zo hard groeit als wij hebben gedaan, ontstaat er meer behoefte om elkaar te leren kennen. We gaan de samenwerking tussen de bedrijven meer benadrukken, met operational excellence als speerpunt.’ Zo veel kansen op zo veel gebieden: voor je het weet, verlies je de focus. De Keijzer: ‘Ha, dat klopt. En misschien is dat ook wel mijn valkuil: ik wil soms te snel verder. Maar goed, daarvoor is Bart nu aan boord. Hij heeft meer geduld dan ik. En geduld is nodig om een organisatie intern goed te laten gedijen.’

• www.dtall.nl • www.fmi-international.com ‘HIER HEB IK VOLDOENDE BOUWMATERIAAL’ Bedrijven die niet lekker lopen weer op de rit krijgen. De spreekwoordelijke punt op de horizon zetten, om er vervolgens met de hele organisatie naartoe te werken: Bart Beune haalt er naar eigen zeggen veel voldoening uit. Bouwen aan organisaties is leuk, zo zegt hij. Dus kan hij vooruit bij FMI, waar hij sinds deze zomer ceo is. ‘Hier heb ik voldoende bouwmateriaal.’ Voordat Beune bij FMI aan de slag ging, vervulde hij leidinggevende functies bij organisaties als GL Group, NTS Group en Hittech Group. Hij praat er met veel enthousiasme over en werkte er naar eigen zeggen met veel plezier. Maar toch, in de tijd van de lockdowns keek ook Beune eens waar hij stond en waar hij nog naartoe wilde. Om te concluderen dat een functie zoals hij die nu bij FMI heeft hem prima zou passen. Eenmaal aan de slag, bleek die stap de juiste. ‘Het voelde hier voor mij meteen als een warm bad.’

november 2022

SERVITIZATION

ASSESSMENT VAN SIEMENS: MKB’ERS INDUSTRIE AFWACHTEND MET NIEUWE BUSINESSMODELLEN

MACHINEBOUWERS: BANG OM WAT KWIJT TE RAKEN ZONDER TE WETEN WAT ZE TERUGKRIJGEN Siemens lanceerde net voor de zomer het Siemens Servitization Assessment. Nederlandse en Belgische machinebouwers kunnen dit nog steeds invullen: waar staan ze als het gaat om het creëren van nieuwe omzet voor zichzelf en extra waarde voor hun klanten uit diensten? Inmiddels zijn de eerste resultaten van zo’n 35 industriële bedrijven binnen. Parallel daaraan hield een groep jonge honden binnen Siemens diepte-interviews met machinebouwers. De uitkomsten vertonen veel parallellen: het valt nog niet mee in de industrie. Hoewel bedrijven inmiddels aardig goed weten wat servitization behelst, vinden ze het vaak lastig er een succesvolle businesscase van te maken.

DOOR LUCY HOLL

Patrick Fokke en Nienke Vergeer. ‘Machinebouwers zien geen businesscase. Je kunt de technologie vervolmaken, maar op een gegeven moment moet je toch door naar de vraag welke impact het gaat hebben op je bedrijf en op je relatie met de klanten.’ Foto: Siemens

atrick Fokke, vice president en managing director van Siemens Digital Industries Software Benelux en daarmee eindverantwoordelijk voor alle operatie in de Benelux, weet de eerste uitkomsten

• ‘De meeste machinebouwers willen eerst

resultaten zien.’ • ‘Heel soms moet je nog uitleggen wat

servitization is.’ • ‘De discussie over servitization vindt wellicht

van het servitization-assessment in een paar zinnen samen te vatten: ‘De meeste machinebouwers zien zich als volgers, ze zijn terughoudend en afwachtend, en maken nog niet echt keuzes op servicegebied. Ze willen eerst resultaten zien, maar die zijn er nog niet om hen heen en daarom blijven ze steken in wat experimenteren en proberen.’ Ze vinden het lastig om de sprong te wagen naar andere businessmodellen en klanten vragen er ook nog niet in groten getale om. ‘Machinebouwers zijn bang om kwijt te raken wat ze hebben zonder te weten wat ze ervoor terugkrijgen.’

nog onvoldoende in de boardroom plaats.’ • ‘Nederlandse machinebouwers staan niet

BENCHMARKEN

vooraan om hun manier van zakendoen te veranderen.’ • 80 procent noemt service een duidelijk onderdeel van de waardepropositie.

Siemens Digital Industries Software wil de industrie op alle mogelijke manieren ondersteunen om de switch te maken van het gangbare transactionele model naar een meer relationeel, servicegericht businessmodel, of een mooie mix daarvan. Samen met consultancyonderdeel

november 2022

Siemens Advanta is daarom dit assessment opgezet om te peilen wat er leeft onder industriële bedrijven en waar ze mee zitten. Meedoen kan nog steeds (zie kader). De vragen gaan over thema’s als business & strategie, proces, mensen & cultuur, technologie en financiën. Het assessment is snel en gemakkelijk in te vullen. Siemens stuurt daarna een rapportage, zodat de machinebouwers zich kunnen benchmarken met collega’s, en kijken of ze bij de innovators/early adopters, de early majority of juist de late majority behoren. ‘Heel soms moet je nog uitleggen wat servitization is’, zegt Nienke Vergeer, digital innovation manager bij Siemens. Zij ging met een paar collega’s op pad om managers bij machinebouwers diepgaand te interviewen over hun digitaliseringsstrategie en daarover verscheen recentelijk een whitepaper (zie kader). De definitie in de whitepaper: ‘Servitization is een methode om van een productgericht aanbod naar een servicegericht aanbod te gaan door bundels van produc-

ten, diensten en slimme oplossingen aan te bieden om toegevoegde waarde te leveren voor klanten.’ Machinebouwers kunnen hun serviceaanbod uitbreiden als aanvulling op hun traditionele productaanbod. Beide kunnen heel goed samengaan en zorgen voor groei op de lange termijn en een voorsprong op de concurrentie.

WELKE TECHNOLOGIEËN/COMPETENTIES STAAN VOOROP IN DE ORGANISATIE KOMENDE JAREN?

TE WEINIG IN DE BOARDROOM Opvallend bij het assessment is dat veel hoofden engineering het invulden, van mkb-bedrijven tot 500 man. Ze noemen zich zeker medebeslissers in hun organisaties, maar veel ceo’s, cto’s en cio’s zitten er niet tussen. Siemens heeft veel contact met hoofden engineering, daar kan het mee te maken hebben, aldus Fokke. ‘De afdeling Engineering ontwikkelt de machines en buigt zich over de vraag hoe de data later bij de klant eruit gehaald kunnen worden om meer serviceactiviteiten mogelijk te maken. Maar het geeft wellicht ook aan dat de discussie over servitization nog onvoldoende in de boardroom plaatsvindt.’ Servitization krijgt nog een te technische insteek: haal data uit de installed base en dan kijken we of we daar iets leuks mee kunnen doen.

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE DOELEN VAN HET BEDRIJF OM NIEUWE SERVICEMODELLEN TE INTRODUCEREN?

GEEN FOCUS OP MEERWAARDE Vergeer zat hele middagen lang met geïnterviewden aan tafel, onder wie engineering-, operational en innovatiemanagers, en ook wel ceo’s, maar herkent zich zeker in die focus op technologie. ‘Machinebouwers hebben de focus op technologische oplossingen zoals remote services en predictive maintenance. “We koppelen wat hardware en sturen data naar de cloud”, zeggen ze. En dan komt het wel goed, is hun idee. Veel bedrijven doen pilots, maar daar blijft het dan bij. Ze focussen op meten, niet op het bewust creëren van meerwaarde, of op aanpassing van het businessmodel.’ Vaak weten machinebouwers ook niet hoe ze het moeten aanpakken of zien ze door de bomen het bos niet meer.

VOORAL LATE MAJORITY De meerderheid van de geïnterviewde bedrijven valt volgens Vergeer dan ook onder de early en late majority, groepen die pas nieuwe ontwikkelingen omarmen als ze elders concrete resultaten

VUL HET ONLINE ASSESSMENT VAN SIEMENS IN Siemens wil stimuleren dat industriële bedrijven volgende stappen in servitization zetten. Daarom is het Siemens Servitization Assessment opgezet. Hoe scoort een machinebouwer in vergelijking met soortgelijke bedrijven, welke barrières zijn er, waar liggen kansen? Het assessment kan nog steeds ingevuld worden. Siemens stuurt vervolgens een benchmarkrapport terug. De verkorte link naar het assessment over servitization: https://bit.ly/3VwnpKt

•

Bron: Siemens Servitization Assessment

zien. Innovators (die vooroplopen bij trends) en early adopters (die meteen erop inspringen als ze zien dat het wat gaat worden) zijn een stuk minder goed vertegenwoordigd. Fokke: ‘Dat blijkt ook wel uit andere benchmarks die we georganiseerd hebben. Nederlandse machinebouwers – uitzonderingen daargelaten natuurlijk – zijn behoudend. Ze staan niet vooraan om hun manier van zakendoen te veranderen. Veel bedrijven kijken de kat uit de boom. Maar dat zijn juist ook de bedrijven die wij proberen te bereiken met dit assessment om ze een stap verder te helpen. We willen hen stimuleren om in beweging te komen, zodat er echt iets gaat veranderen en machinebouwers er beter van worden.’

SERVICE HOORT ERBIJ Overigens speelt serviceverlening wel een (heel) belangrijke rol bij het merendeel van de betrokken machinebouwers, zo blijkt uit het assessment. 80 procent zegt dat service een duidelijk onderdeel van de waardepropositie is. Maar daar verstaan ze dan vooral onder: installatie en onderhoud, plus levering van spare parts, en veel minder predictive maintenance, het aanbieden

van trainingen of nieuwe financierings- en gebruiksconstructies zoals pay per use. Zo’n 20 procent geeft aan bovenal fabrikant te zijn en geen enkele waarde uit service te genereren. Op de vraag welke trends in de serviceverlening aan hun klanten de meeste invloed zullen hebben komende jaren, noemen machinebouwers weer heel vaak het monitoren van de geïnstalleerde machines. Plus het nog verder automatiseren van productielijnen. Trends als additive manufacturing of nieuwe businessmodellen als XaaS (Anything as a Service) lijken vooralsnog aan veel industriële mkb’ers voorbij te gaan.

BUSINESSMODELKENNIS IS SCHAARS Opvallend is dat machinebouwers op zich wel bereid zijn mensen en budget beschikbaar te stellen om hun services uit te breiden. Dat kan in hun ogen tot zowel een hogere klanttevredenheid, productiviteit als meer inkomsten leiden, plus een betere marktpositie. Er is geld om te experimenteren en te innoveren, maar ja, in huis ontbreekt het aan gedegen kennis. En nieuwe mensen met de juiste competenties zijn LEES VERDER OP PAGINA 75

november 2022

ADVERTORIAL

TECHNOBIS HIGH TECH SOLUTIONS IS ONTWIKKEL- EN PRODUCTIEPARTNER VOOR OEM’ERS EN START-UPS

MODULE- EN SYSTEEMLEVERANCIER VOOR MEDTECH, PHARMATECH EN BIOTECH Technobis High Tech Solutions in Alkmaar legt zich toe op productontwikkeling en serieproductie voor oem’ers en start-ups. Het bedrijf wil verder doorgroeien naar module- en systeemleverancier voor medtech, pharmatech en biotech. Deze drie verwante markten ontwikkelen op eenzelfde manier producten en stellen vergelijkbare eisen aan kwaliteit en certificering. Technobis High Tech Solutions heeft er alle benodigde competenties voor in huis en is ISO 13485gecertificeerd. ‘We streven naar langetermijnrelaties met klanten en bouwen ook complete systemen in serie.’

De overname van Technobis Group in 2019 door Active Capital Company was aanleiding voor Technobis High Tech Solutions om een nieuwe strategie te formuleren. ‘Onze missie is gezamenlijk met klanten en partners proTechnobis High Tech Solutions legt zich toe op productontwikkeling en serieproductie voor oem’ers ducten te realiseren voor drie markten: medtech, pharma- en start-ups. tech en biotech’, vertelt managing director Alex de Leth. ‘Wij willen met productontwikkeling en serieproductie KETENBEHEERSING verder doorgroeien naar module- en systeemleverancier voor onze Als productontwikkelbedrijf ondersteunt Technobis High Tech kernmarkten. Daarvoor hebben we ingezet op digitalisering en verdere Solutions klanten – oem’ers en start-ups – van idee tot serieproductie. professionalisering van onze organisatie. We streven daarbij naar langeVoor productie heeft het in de afgelopen 25 jaar een omvangrijke termijnrelaties met klanten en bouwen ook complete systemen in serie.’ supply chain opgebouwd in eigen land en low-cost landen. ‘Wij regisseren de keten, voor maakdelen en standaardcomponenten, en verzorALLE COMPETENTIES gen zelf de productontwikkeling en het assembleren en testen in serie. Onlangs is ook de marketing aangescherpt. ‘Op onze nieuwe website is Net als de hele industrie hebben we nu te maken met een overbelaste beter zichtbaar wat wij te bieden hebben en dragen we in woord en supply chain. Toch weten we voor onze klanten problemen met te late beeld onze ondernemende cultuur uit. Zo kunnen potentiële klanten levering te voorkomen. Dat is te danken aan onze continue monitosneller bepalen of ze bij ons passen.’ Technobis High Tech Solutions is ring van de supply chain, een goede risico-inventarisatie en adequate ISO 13485-gecertificeerd en heeft alle benodigde competenties in huis: acties die we daarop uitzetten. We hebben frequenter contact met onze mechatronica, fijnmechanica, optica, software, quality assurance, reguketen, lijnen alternatieve leveranciers op met zo nodig een redesign latory affairs, design for manufacturing & assembly en serieproductie. van producten, en leggen in overleg met klanten veiligheidsvoorraden ‘We zijn nu vooral actief in Nederland, Duitsland, België en de UK. Onze ambitie is uitgroeien tot een gevestigde system supplier in Europa. aan. Communicatie is de sleutel voor een goede ketenbeheersing.’ We hebben 35 medewerkers en willen groeien naar vijftig tot zestig ECOSYSTEEM VOOR START-UPS mensen in engineering en productie. Daarin zijn we succesvol. Voor start-ups bouwt Technobis High Tech Solutions een ecosysteem Recent hebben we nog de productie binnengehaald voor een medisch rondom het bedrijf. ‘Wij kunnen hen goed helpen, met onze technibeeldvormingssysteem en een systeem voor het reinigen, desinfecteren sche kennis en productiecapaciteit, maar ook met huisvesting. en steriliseren van tandartsinstrumenten.’ Voor financiering hebben we participatie- en royalty-modellen, want we investeren niet rechtstreeks. Wel dragen we ‘in kind’ bij, door SCHONE SERIEPRODUCTIE gereduceerde ontwikkelkosten te rekenen, en leggen we contacten met Op de komende Precisiebeurs, 16 en investeerders. Samen met brancheorganisaties als FME timmeren we 17 november in de Brabanthallen in aan de weg, onder meer met bijeenkomsten. Daar kunnen start-ups ‘s-Hertogenbosch, treedt Technobis pitchen en introduceren wij ons als ontwikkelen productiepartner.’ High Tech Solutions opnieuw naar Dit is interessant voor start-ups én oem’ers, zegt Alex de Leth tot buiten met deze profilering. besluit. ‘Start-ups komen met innovatieve dingen, die we aan oem’ers Het speerpunt zal dan zijn seriekunnen laten zien. Omgekeerd hebben die oem’ers uitgebreide productie voor de drie markten. ‘Die netwerken, waar we start-ups kunnen introduceren. Zo fungeren we ontwikkelen op eenzelfde manier als intermediair en zorgen we voor kruisbestuiving.’ producten en stellen vergelijkbare Alex de Leth, managing director eisen aan kwaliteit en certificering. van Technobis High Tech Solutions: Denk aan de reinheid van produc‘Wij regisseren de keten voor Technobis High Tech Solutions ten en processen, waarvoor ook de maakdelen en standaardcomponenten. Pyrietstraat 2 precisiewereld de lat steeds hoger Dankzij een goede ketenbeheersing, 1812 SC Alkmaar legt. Wij hebben er de expertise met communicatie als de sleutel, T +31 (0)72 302 00 40 en de faciliteiten voor, met een voorkomen we voor onze klanten E alex.deleth@technobis.com cleanroom en schone werkplekken.’ problemen met te late levering.’ I www.technobis-hightechsolutions.com

VERVOLG VAN PAGINA 73

lastig te vinden. De technische kennis en kunde is groot, maar kennis om nieuwe businessmodellen te implementeren, is er te weinig. Fokke: ‘Nogmaals, technologie is niet de beperking, er is zoveel mogelijk. Machinebouwers hebben steeds meer smart connected assets, geven ze aan. Ze zitten in de cloud, ze hebben steeds vaker toegang tot data bij hun klanten. Maar dan begint het eigenlijk pas. Je kunt de technologie vervolmaken, maar op een gegeven moment moet je toch door naar de vraag welke impact het gaat hebben op je bedrijf en op je

(gemiddeld 5,8) als het om hun innovatiekracht op het gebied van services gaat. ‘Wat wij in negen van de tien gesprekken gehoord hebben, is dat ze de markt nog conservatief vinden. En dat ze daarin mee blijven draaien. Het is een soort vicieuze cirkel’, aldus Vergeer. ‘Omdat de klanten sommige diensten niet vragen, bieden toeleveranciers ze ook niet aan. En andersom komen die suppliers er meestal ook niet spontaan mee.’

Hoe richt je je services zodanig in dat die tevredenheid van de klant ook daar vandaan komt?’ Fokke haalt Henri Ford aan. ‘Die zei ooit: “Als ik aan mijn klanten had gevraagd wat ze wilden, hadden ze een sneller paard voor hun koets gewenst.” Voor je het weet, blijf je het altijd maar doen zoals je het nu doet. Servitization vereist een andere manier van denken over je eigen organisatie en over de manier van zakendoen met je klanten.’

CUSTOMER INTIMACY In het assessment wordt ook naar de bedrijfscultuur gevraagd. Die cultuur is sterk medebepalend voor het succes van servitization. De meeste

HOE DAN?

'HOE RICHT JE JE SERVICES ZODANIG IN DAT KLANTTEVREDENHEID OOK DAAR VANDAAN KOMT?’

Servitization neemt komende jaren een enorme vlucht, verwachten Fokke en Vergeer. Het merendeel van het mkb is nog afwachtend. Fokke: ‘Wat me echter positief heeft verrast, is dat bedrijven een paar jaar geleden in een andere, bredere benchmark servitization noemden als iets om misschien eens naar te gaan kijken. En dat ze er nu toch wel meer mee bezig zijn. Nu is de vraag veel meer: hoe dan? Wat is die routekaart om tot succes te komen?’

relatie met de klanten.’ Ze zien geen businesscase en ook de bedrijfscultuur en -processen moeten veranderen.

Link Magazine en Siemens organiseren in november een Link Café. Ook daar komen de uitkomsten aan bod en kan verder gediscussieerd worden over onder meer servitization. Houd www.linkmagazine.nl in de gaten voor meer informatie.

VICIEUZE CIRKEL De respondenten weten zelf ook wel dat er wat wringt. Ze geven zichzelf een mager zesje

bedrijven noemen zich open, met veel oog voor de klant en gericht op samenwerking. Vergeer: ‘Toch proef ik dat ze zich vooral nog als project leader zien: ze maken prachtige hightech machines en zijn daar terecht enorm trots op. Ze leveren iets waar hun klanten erg blij mee zijn, maar dat is iets anders dan echte customer intimacy.

• www.sw.siemens.com

FRONTRUNNER, FOLLOWER OF CATCHING-UP? Nienke Vergeer maakt deel uit van het IoT-team, een soort start-up, binnen Siemens dat nieuwe businessmodellen ontwikkelt samen met bedrijven die verder willen digitaliseren. De afgelopen maanden zijn Vergeer en haar collega’s door Nederland gereisd voor diepte-interviews met dertig machinebouwers (met een omzet tot 30 miljoen euro). Hun belangrijkste bevindingen staan in de whitepaper De ‘digital journey’ en uitdagingen voor machinebouwers, met daarin onder meer een check om te bepalen of bedrijven frontrunner, follower of catching-up zijn, een checklist om de kennis over digitale transformatie te toetsen, en de grootste uitdagingen van machinebouwers om tot digitale services te komen. Ook staat er een routekaart in voor bedrijven die stappen willen zetten. De drie grote uitdagingen volgens de whitepaper: 1. Machinebouwers zijn veelal gericht op de eindeloze mogelijkheden van technologie. 2. Machinebouwers moeten digitale vaardigheden en kennis ontwikkelen om zich aan te passen aan de steeds veranderende wereld. 3. Machinebouwers vinden het lastig om hun klanten te overtuigen van de voordelen van digitalisering. Het gaat erom klanten het Industrial Internet of Value te bieden in plaats van enkel en alleen het Internet of Things.

Value Hacker Bedrijven kunnen ook in een Value Hacker-workshop van Siemens hun digitale volwassenheid in kaart brengen. Nienke Vergeer: ‘Je wilt iets met servitization, maar doe eerst eens samen met ons een realitycheck. Hierbij houden we allerlei mensen uit het betreffende bedrijf een spiegel voor en kijken we twee dagen dag hoe het nu is en waar het heen kan gaan. Wat zijn de strategische doelstellingen? Waar zitten de value drivers en value enablers? Welke stakeholders zijn nodig om de digitale transformatie succesvol te maken?’ De workshop is confronterend en enthousiasmerend tegelijkertijd, is de ervaring van Vergeer. ‘Er komen vaak onverwachte zaken naar boven, het brengt interessante gesprekken op gang. Samen kijken we wat nu echt de uitdagingen zijn voor een bedrijf en wat prioriteit heeft.’ Aan het eind van de workshop ligt er een digitale roadmap. Wat worden de digitaliseringsstappen, wat is de beste volgorde, wat vraagt het van de cultuur, de organisatie, de mensen, de samenwerking in de valuechain? Welke technologie is nodig? Siemens kan ook ondersteunen bij het in praktijk brengen van de plannen uit de roadmap. Vergeer: ‘Veel bedrijven willen graag hulp bij hun digitale transformatie, geven ze aan. Want ze willen wel, maar het komt niet van de grond. Ze missen specifieke competenties of zijn misschien in pilots verzand. Als Siemens helpen wij graag het nieuwe digitale businessmodel een succes te maken. Je kunt als mkb’er niet alles in eigen huis te hebben.’

Download de whitepaper via: https://new.siemens.com/nl/nl/products/automation/ iot.html

• www.siemens.nl • nienke.vergeer@siemens.com november 2022

BEDRIJFSVASTGOED

HEEMBOUW LAAT BIJ LOCATIEKEUZE EN ONTWERP NIEUWBOUW LEMO ALLE FACTOREN MEEWEGEN

‘DE GRONDPRIJS IS INEENS MINDER BELANGRIJK’ Het nieuwe pand van LEMO Connectors in Haarlem heeft een uitstraling van hightech, open en groen. Precies wat het bedrijf zegt te zijn. Heembouw ontwierp én realiseerde ‘de perfecte werkplek en een echt visitekaartje voor LEMO’, dat eerst virtueel werd opgeleverd. ‘Toen we virtueel op het dakterras liepen, bedacht ik: misschien moet hier een buitenkraan komen. En het grappige is, toen het pand werd opgeleverd dacht ik: hier ben ik al geweest.’

ving, openbaar vervoer en fileverwachtingen. Maar ook de postcodes van onze medewerkers, om de impact op hun reistijd te zien, en locaties van transporteurs die onze producten naar Schiphol moeten brengen.’

BETERE KEUZES

Als je met z’n allen naar zo’n digitale kaart kijkt, ga je over andere dingen nadenken, heeft Niels Zonneveld ervaren. ‘Je gaat plussen en minnen. De grondprijs is ineens minder belangrijk. Ik ontdekte bijvoorbeeld dat het makkelijker ging worden om geschikt personeel in Haarlem te vinden dan in Alkmaar, waar in eerste instantie mijn voorkeur naar uitging. Toen we de reistijden bekeken, zagen we in Haarlem voor veel collega’s een voordeel. En omdat Haarlem dichter bij Schiphol is, kunnen we vaker aan het einde van de dag nog een extra transport organiseren.’ De keuze viel dus op Haarlem. ‘Op basis van data maak je andere keuzes’, concludeert Zonneveld. ‘Betere keuzes ook, die je bovendien goed kunt Niels Zonneveld (links) en Dennis Manting: Voor de nieuwbouw bracht Heembouw de hele vestiging van LEMO in kaart: wie met wie communiceert en hoe de goederenstroom van magazijn naar de productieafdeling verloopt. Foto: Danny de Jong uitleggen aan de medewerkers.’ DOOR RIEJANNE WOLSWINKEL

VERRASSENDE AANPAK

BEDRIJFSCULTUUR IN ONTWERP

edereen in de hightech industrie kent LEMO Connectors. ‘Wanneer je een extreme uitdaging hebt waarbij een connector nodig is, ben je bij LEMO aan het juiste adres.’ Niels Zonneveld, managing director van LEMO Nederland, is er trots op. ‘Onze connectoren zitten in alle hdtvcamera’s, in de raceauto van Max Verstappen, in toepassingen voor ruimtevaart en in systemen die 14 kilometer de bodem in gaan. Al onze klanten doen buitengewone dingen – als er geen standaardoplossing is, komen wij in beeld.’ Het van oorsprong Zwitserse bedrijf groeit dan ook hard. Wereldwijd is LEMO vertegenwoordigd in tachtig landen. In 2005 startte Zonneveld de Nederlandse vestiging en in 2019 leverde Heembouw het spiksplinternieuwe pand in Haarlem op.

LEMO was een keer eerder verhuisd naar een bestaand pand, maar wilde nu zelf gaan bouwen. Zonneveld had twee stukken grond gevonden die hem wel geschikt leken. In Heemskerk en Alkmaar. ‘Als niet-bouwer kijk je dan: wat past er op die vierkante meters? Via een relatie kwam ik in contact met Heembouw. Vanaf toen ging het helemaal anders dan ik had verwacht.’ De aanpak om tot een locatiekeuze te komen, verraste hem nog het meest. ‘Ik keek eigenlijk voornamelijk naar de grondprijs. Maar Heembouw pakte het zeer grondig aan en liet álle relevante factoren meewegen op basis van allerlei databronnen. Ze hadden een aantal beschikbare locaties geselecteerd. Met behulp van een digitale kaart met data over bijvoorbeeld het opleidingsniveau van beschikbaar personeel in de omge-

De volgende verrassing wachtte Zonneveld toen Heembouw Architecten het pand daadwerkelijk ging ontwerpen. ‘Ik ging uit van het uiterlijk van

november 2022

• ‘Wij kunnen vaak een veel efficiënter pand

uittekenen.’ • ‘De GPR-score kwam gemiddeld uit op een 8,6

uit 10.’ • In speciale BIM-clash-sessies bekijken

onze specialisten de fouten die het systeem aangeeft.’ • ‘De virtuele oplevering was een geweldige ervaring.’

het gebouw, terwijl het team van binnen naar buiten werkte.’ Hiervoor vond eerst een aantal gesprekken plaats, over de aard van het werk, de hoeveelheid ruimte die LEMO nodig heeft en de bedrijfscultuur. ‘Per afdeling keken we wat er nodig was. Daarbij had Heembouw ook oog voor onze groeipotentie. We hadden destijds bijvoorbeeld één inkoper en dat aantal zou binnen een paar jaar groeien naar drie. Dus daar werd rekening mee gehouden.’ Dennis Manting, commercieel manager bij Heembouw: ‘Bij de meeste klanten ligt een A4’tje klaar met eisen en de geschatte vierkante meters. Die hoeveelheid meters wordt vaak overschat. Wij werken met programma’s die de echt benodigde ruimte berekenen en kunnen vaak een veel efficiënter pand uittekenen.’

VERKOOP EN SALES SUPPORT BIJEEN Heembouw bracht het hele bedrijf in kaart: wie met wie communiceert en hoe de goederenstroom van magazijn naar de productieafdeling verloopt. Zonneveld: ‘Verkoop praat bijvoorbeeld veel met technical support en sales support, dus die moeten dicht bij elkaar zitten.’ Dat werd allemaal in een zogenoemd blokkenplan aan elkaar geknoopt; een flinke puzzel. Ook de open bedrijfscultuur kwam aan bod. ‘Dat wij altijd samen lunchen, inspireerde architect Vivian Wijburg. Zij liet de openheid terugkomen in het ontwerp van het werkcafé. Dat is een grote verbindende ruimte, waar alle werkplekken omheen zitten. De buitenkant van het pand is vervolgens als een jas, die eroverheen aangetrokken wordt.’

HOGE DUURZAAMHEIDSSCORE Een belangrijk kenmerk van de nieuwbouw van LEMO is de hoge score op duurzaamheid. Heembouw ontwierp het pand aan de hand van de GPR-gebouwmethode, die de duurzaamheidsprestatie bepaalt. De LEMO-directeur vertelt dat hij zelf natuurlijk een aantal ideeën had. ‘Als marktleider in hightech wil je een hoogwaardig pand, dat comfortabel is voor personeel, waar zij fijn en geconcentreerd kunnen werken. Neem onze assemblage: die zou je heel industrieel kunnen vormgeven. Maar wij wilden een werkplek van hoge kwaliteit. Licht, met een goede lucht-

modellen van hun levering aan, die in elkaar worden geschoven en eenvoudig kunnen worden aangepast.’ Manting weet niet beter. ‘Wij doen alles in BIM, samen met onze partners. Het zorgt voor aanzienlijk minder bouwfouten. In speciale BIMclash-sessies bekijken onze specialisten de De buitenkant van het pand is als een jas over de binnenkant heen aangetrokken. fouten die het Foto: Laurens Kuipers Fotografie systeem aangeeft bij overlap tussen verschillende modellen. De techniek en data zijn 9 bij 9 meter.’ Met het gerobotiseerde magazijn inderdaad ook hier ongelooflijk waardevol.’ bespaart LEMO dus veel ruimte. Ook werkt het Verder was de virtuele oplevering een geweldige sneller en heeft het arbotechnische voordelen. ervaring, vertelt Zonneveld. ‘We liepen met een VR-bril door het pand heen. Ik moest enorm ÉÉN TELEFOONNUMMER wennen aan de sensatie, maar het is superslim. Je Nu de schop weer in de grond zal gaan, denkt bent echt in het pand en kunt op een praktische LEMO ook na over aanvullende opties. Zo overmanier om je heen kijken. Zo bedacht ik toen we weegt het bedrijf nu een waterbuffer aan te virtueel op het dakterras liepen: misschien moet leggen. Door regenwater op te slaan, is in droge hier een buitenkraan komen voor dat groene dak, zomers het groene dak nat te houden. ‘Verder en een stopcontact voor als we zomers een borrel onderzoeken we nog andere natuur-inclusieve hebben en een muziekboxje willen aansluiten. En maatregelen, vult Niels Zonneveld aan. ineens zag ik dat een glazen kantoor een gesloten Duidelijk is dat LEMO voor de uitbreiding houten deur had. Zaken die je op een tekening opnieuw kiest voor Heembouw. Wat is de belangniet zo snel ziet. Je lost heel makkelijk en snel nog rijkste plus? ‘Het allerfijnst vind ik dat we één wat dingen op. En het grappige is, toen het pand telefoonnummer hebben voor alles. Van de locawerd opgeleverd dacht ik: hier ben ik al geweest.’ tiekeuze tot en met de oplevering, voor de meest up-to-date kennis over installaties en bouweisen, VERDER UITBREIDEN maar ook voor dienstverlening na de ingebruikOp dit moment is het alweer tijd voor uitbreiding name. Want zelfs bij een gebroken ruit of een van het pand. Het huidige hyperefficiënte magaverstopt toilet bellen we dat ene nummer. Wij zijn, dat gebruikmaakt van slimme robots, heeft hebben het druk met de groei van ons bedrijf. namelijk hoge ogen gegooid binnen LEMO interHeembouw ontzorgt ons volledig.’ nationaal. Hierdoor krijgt de vestiging van Niels Zonneveld een grotere rol als distributeur voor www.lemo.com andere Europese vestigingen. Daarvoor wordt www.heembouw.nl het magazijn over de volle breedte twintig meter

• •

OVER LEMO

‘ALS MARKTLEIDER IN HIGHTECH WIL JE EEN HOOGWAARDIG PAND’ kwaliteit en luchtvochtigheid.’ Heembouw vulde die wensen verder in, aan de hand van GPR. Manting: ‘Het pand is gasloos, goed geïsoleerd en voorzien van 64 zonnepanelen en een groen dak. De GPR-score kwam gemiddeld uit op een 8,6 uit 10.’

VIRTUELE OPLEVERING Zonneveld is enthousiast over het gebruik van BIM, het digitale bouwwerkinformatiemodel. ‘Het is geweldig hoe efficiënt daardoor wordt gewerkt. Continu leveren leveranciers de digitale

uitgebouwd. ‘Wij maken heel kleine onderdelen, die in kleine doosjes worden verpakt. Het is best een puzzel om die op een slimme manier op te slaan en uit het magazijn orders te verzamelen. Bij de bouw van het pand is gekozen voor een nieuw gerobotiseerd systeem. Een robot rijdt tussen rijen planken in de hoogte op en neer en brengt de juiste planken met voorraad naar de medewerker toe. Voorheen hadden we 400 vierkante meter nodig voor ons magazijn. Nu staan stellingen van 11 meter hoog op een oppervlakte van slechts

LEMO is een onafhankelijk Zwitsers familiebedrijf dat in 1946 werd opgericht door ingenieur Léon Mouttet. Hij introduceerde in 1957 de push-pull connector: een aansluitoplossing met een zelfvergrendelend systeem zodat de verbinding niet kan worden verbroken. LEMO ontwerpt en produceert connectoren op maat voor klanten in veeleisende sectoren, waaronder medische toepassingen, audio-video, telecommunicatie, ruimtevaart en industrie. LEMO in cijfers: • Meer dan 100.000 klanten in 80 landen. • 20 dochterondernemingen wereldwijd. • 75.000 productcombinaties. • Ruim 1.800 medewerkers, van wie 42 procent vrouw. • 51 nationaliteiten.

november 2022

PRODUCTONTWIKKELING

Q-FIN NEEMT MARKTVRAGEN MEE IN ONTWIKKELING NEXT LEVEL FINISHMACHINE SER1200 MULTIBRUSH

DRIE KLANTBEHOEFTEN, ÉÉN MACHINE Een ‘richtingloze’ finish van metaal is wat het voor de klant steeds vaker moet zijn. Dus sprongen ze bij machinebouwer Q-Fin Quality Finishing Machines in Bergeijk in op die groeiende vraag, met de SER1200 Multibrush als resultaat. De machine bundelt alle mogelijke bewerkingen van metalen plaatdelen, zoals ontbramen, slijpen, afronden, Radius 2 mm, oxidehuid verwijderen en in lijn én richtingloos slijpen. En dat alles ver geautomatiseerd: de vijf stations worden softwaregestuurd: dat maakt de machine haast onafhankelijk van de operator. DOOR JAN BROEKS

ooropgesteld, ook naar andere afwerkingen van plaatmateriaal blijft uiteraard vraag, stelt directeur Anton Bax. Maar gaat het om de plaatdelen aan de buitenkant van een high-end machine? Of om bijvoorbeeld de afwerking van een gebouw? Dan vraagt de klant vaak om een non-directional dan wel dwarrelfinish. Bax houdt zijn handen vlak naast elkaar en beeldt er zo twee plaatdelen mee uit. ‘Finish je beide in lijn, dan ogen ze door de verschillende richting van de strepen als twee aparte delen. Maar zorg je voor een finish zónder richting, dan ogen de plaatdelen samen als één geheel. En dat is precies wat de eindklant steeds vaker wil.’

DRIE BEHOEFTEN Q-Fin richt zich op de ontwikkeling, productie en levering van machines voor het ontbramen, afronden en finishen van metalen plaatdelen. Ook heeft het bedrijf, dat zijn klanten inmiddels over de hele wereld heeft, machines voor stofafzuiging in het portfolio. Het is een stevig aanbod, weet Bax. Maar om het daarbij te laten? Dat toch niet. Innovatie is een onmisbare pijler, zo geeft hij aan, voortdurende vernieuwing is wat de klant van hem en zijn team verwacht.

Dus gingen ze in Bergeijk aan de slag met die toenemende behoefte aan een richtingloze finish. En zo ook met de groeiende vraag naar een Radius 2 mm-machine voor platen tot 1.200 mm breed (tot 600 mm breed was dit al mogelijk met de SER600, red.), net als de toenemende wens om het finishproces verder te automatiseren. Het waren deze behoeften die Q-Fin heel bewust meenam in de ontwikkeling van een alles-in-éénmachine, waarvan de eerste exemplaren inmiddels worden opgebouwd en getest.

VIJF STATIONS, TWINTIG MOTOREN In de SER1200 Multibrush, zoals de machine voluit heet, sturen twintig motoren vijf stations aan. Dit zorgt voor een geautomatiseerd proces van elke mogelijke finish, vertelt Bax. Denk dus aan ontbramen, slijpen en afronden. En ook aan oxidehuid verwijderen, afronden met een radius van twee millimeter en zowel in lijn als dus ook richtingloos finishen. Het maakt de SER1200 tot een complete machine, waaraan de operator volgens Bax maar weinig werk heeft. ‘De operator kan een productieblad vanuit het ERP-systeem krijgen, scant de bijbehorende QR-code en stelt daarmee het programma in. Vervolgens gaat vrijwel alles geautomatiseerd: alle afwerkingen staan met de eigen parameters voorgeprogrammeerd, de machine kalibreert zichzelf.’

REPRODUCEERBARE BEWERKINGEN

Anton Bax (Q-Fin): ‘Alle afwerkingen staan met de eigen parameters voorgeprogrammeerd, de machine kalibreert zichzelf.’ Foto: Bart van Overbeeke

november 2022

Bovendien, zo legt Bax uit, zorgen de software en al die voorprogrammeringen voor een hoog reproduceerbaar proces. ‘De operator hoeft bij een volgende serie slechts de code weer in te voeren, waarna de machine exact dezelfde bewerkingen uitvoert. Dat verkleint de foutmarge en verhoogt de efficiency.’ Maar waar moet de klant dan aan denken? ‘Dat hangt uiteraard af van de productie. Kijkend naar andere rotormachines

Barry Noordman (Arbèl): ‘Q-Fin heeft veel kennis van finishing, en ons actief betrokken bij de ontwikkeling van de machine.’ Foto: Rico Vogels

op de markt heeft de SER1200 Multibrush 20 procent meer schuuroppervlak – met minder borstels. Draait een bedrijf een gemiddelde productie, dan verdient deze machine zich in twee, drie jaar terug. Draait het bedrijf volcontinu, dan daalt de terugverdientijd naar één jaar.’ Een machine als de SER1200 Multibrush: daar is vast een uitgebreide verkenning aan voorafgegaan, toch? Bax kan er wel om lachen als hij die veronderstelling zo hoort. ‘We hebben er in elk geval geen apart onderzoek aan besteed. Wel hebben we de markt voortdurend in de gaten gehouden, en zijn we uitgegaan van de vragen die klanten ons stellen. Dat gaf voldoende aanleiding om deze machine te ontwikkelen.’ En dat laatste ging relatief snel: Q-Fin startte in februari dit jaar met de ontwikkeling, om zo’n 9 maanden later de machine daadwerkelijk te introduceren. Dat dit lukte, komt volgens de directeur grotendeels op het conto van de 8 engineers binnen het bedrijf, dat in totaal 35 medewerkers omvat. ‘De machine is grotendeels in huis ontwikkeld.’

INPUT VAN KLANT ARBÈL Q-Fin kreeg tijdens het traject de nodige input van Arbèl Las- en plaatwerkindustrie in het nabijgelegen Valkenswaard. Het bedrijf bood het richtingloos finishen weliswaar al aan, al kwam daar volgens directeur Barry Noordman veel handwerk bij kijken. ‘Dat was tijdrovend en volstond niet meer, gezien de toenemende vraag.’

De hoogste tijd dus voor een geautomatiseerd alternatief, vond Noordman, die zelf al het nodige vooronderzoek deed voordat hij eind vorig jaar aanklopte bij Q-Fin. Dat kon hem toen nog geen concrete oplossing bieden, al ging het bedrijf daar mede door zo’n concrete vraag alsnog mee aan de slag. Noordman kijkt tevreden terug op dat traject. ‘Q-Fin heeft veel kennis van finishing, en ons actief betrokken bij de ontwikkeling van de machine. We hebben meegedacht

‘IK VERWACHT ER HET WERK VAN TWEE MEDEWERKERS MEE TE GAAN BESPAREN’

en tijdens het ontwerpproces onze wensen aangegeven.’ Dat die zijn meegenomen in de uiteindelijke machine, blijkt uit de investering door Arbèl in het eerste exemplaar van de SER1200. Naar verwachting is die eind oktober operationeel op de werkvloer in Valkenswaard. Noordman: ‘Ik verwacht er het werk van twee medewerkers mee te gaan besparen, waardoor ik diezelfde personen kan vrijmaken om zo de gewenste groei te kun-

nen realiseren.’ De vergaande automatisering maakt de bediening van de machine relatief eenvoudig, zo geeft Noordman aan. En mocht de situatie er dan toch om vragen, dan is ondersteuning door Q-Fin letterlijk dichtbij. ‘En dat is voor ons een belangrijke reden om regionaal te kopen.’

HELFT MINDER STROOM Q-Fin presenteerde de SER1200 eind oktober tijdens EuroBLECH in het Duitse Hannover, het event gericht op technologie voor plaatbewerking. Won het bedrijf tijdens de vorige editie van EuroBLECH een Innovation Award, ook nu heeft het meegedongen naar diezelfde prijs. En deze keer met de SER1200, waarvan Bax een concreet beeld heeft voor wat betreft de interesse vanuit de markt. ‘Op een jaarlijkse afzet van zo’n 15 tot 20 exemplaren moeten we wel uitkomen.’ De SER1200 weegt zo’n 6.000 kilogram en is 4,1 meter lang, 2,2 meter breed en 2,3 meter hoog. Dat is relatief groot, stelt Bax. ‘Maar goed, daar staat tegenover dat een bedrijf met deze machine alle bewerkingen krijgt waarvoor het anders drie of vier aparte machines nodig heeft. Bovendien verbruikt deze machine de helft minder stroom dan die van andere leveranciers.’

In de SER1200 Multibrush sturen twintig motoren vijf stations aan. Dit zorgt voor een geautomatiseerd proces van elke mogelijke finish. Foto: Q-Fin

Volgend op de vraag naar zowel richtingloos finishen als ook Radius 2 mm is de SER1200 Multibrush uiteindelijk ontwikkeld tot een machine die volgens Bax veel, zo niet alles aan boord heeft. ‘Het is wat ons betreft de meest complete machine op de markt. Wat we er nog aan kunnen uitbreiden, zit ’m vooral in handling rondom de machine, zoals een uitbreiding met omkeerunits. Maar de perfecte machine zélf? Die staat er volgens ons nu wel.’

• www.q-fin.nl • www.arbelbv.nl

www.variass.nl

november 2022

AUTOMATISERING

VARIO-X VAN MURRELEKTRONIK: CONFIGUREREN ZONDER BESTURINGSKAST

‘VOORSORTEREN OP DIT NIEUWE CONCEPT ZAL VOETEN IN DE AARDE HEBBEN’ Eerder al was Murrelektronik de eerste die de I/O-modules uit de besturingskast naar het veld verplaatste, nu geldt hetzelfde voor de totale machinebesturing. De Vario-X, zoals het nieuwe, volledig decentrale besturingsconcept heet, maakt op die manier de gehele besturingskast overbodig. De plug & play-oplossing biedt klanten ‘flinke voordelen’ bij installatie, technisch beheer en service van de machine. Het systeem is getest in eigen fabrieken en bij Duitse automobielfabrikanten, en zal naar verwachting komend voorjaar ook in Nederland leverbaar zijn. ‘Innovatief, maar ook een hele omschakeling voor machinebouwers’, aldus Laurent van der Pluijm van Murrelektronik in Breda. ‘Of je nu een robot maakt voor de automobielindustrie of een sorteerinstallatie, dit systeem is zo ontwikkeld dat we in feite alles kunnen aansluiten’, aldus Laurent van der Pluijm, application engineer bij Murrelektronik. Foto’s: Murrelektronik

DOOR WILMA SCHREIBER

et het Vario-X-platform kunnen machinebouwers voortaan zonder tussenkomst van een besturingskast een volledige machinebesturing configureren. ‘Het enige wat de machinebouwer hoeft te doen, is de connectoren in de juiste poorten te steken. Een laagdrempelige manier van installeren, terwijl er technologisch heel veel mee kan. Een belangrijk voordeel, gezien de huidige schaarste aan technisch personeel’, stelt Laurent van der Pluijm, application engineer bij de

• ‘Geen andere fabrikant heeft dit systeem al,

we zijn de eersten in de markt die dit volledig op deze manier gaan doen.’ • ‘Omdat je de machine 3D gesimuleerd hebt, zijn in principe alle mechanische fouten die je kunt bedenken al eruit gehaald.’ • ‘Nu lopen het assembleren en elektrisch testen parallel.’ • ‘Eén fabrikant was verbaasd dat we binnen een uur de complete installatie up & running hadden.’

november 2022

Nederlandse vestiging van Murrelektronik in Breda. Murrelektronik, een multinationale speler in het ontwikkelen en fabriceren van decentrale automatiseringstechniek voor machines en installaties, richt zich met name op stroomvoorziening, interfaces, aansluitkabels en IOsystemen. Het bedrijf telt meer dan 3.000 medewerkers in ruim 50 landen en is goed voor een wereldwijde omzet van 360 miljoen euro (2019).

BESPARING OP ARBEID Voor installatie, technisch beheer en onderhoud van de installatie is dus nog maar heel weinig technische kennis van het systeem vereist, claimt Van der Pluijm: ‘Daarmee realiseert de machinebouwer een enorme besparing aan arbeid in vergelijking met de tijd die hij normaal gesproken nodig heeft om een schakelkast te bouwen, aan te sluiten en alle kabels aan te schakelen in de kast. Dit is plug & play. Ooit waren we de eerste die naast sensoren en actuatoren ook de IP67-modules in het veld plaatsten. Dit is de volgende stap en dé aanvulling om onze visie van een zero cabinet, dus geen besturingskast, verder te kunnen zetten en voorop te blijven lopen. Heel onze investering en ontwikkeling is daarop gericht. Geen andere fabrikant heeft dit systeem al, we

zijn de eersten in de markt die dit volledig op deze manier gaan doen.’

OORSPRONG IN AUTOMOTIVE Het Vario-X-platform is in principe geschikt voor alle machinebouwers die automatiseringstechniek willen inzetten bij machinebesturing, ongeacht het type machine. ‘Historisch gezien ligt onze focus op de automobielindustrie. Ons Duitse hoofdkantoor is gevestigd vlak bij Stuttgart, waar de grootste automobielfabrikanten gevestigd zijn’, schetst Van der Pluijm. ‘Alles wat wij ontwikkelen, vindt zijn oorsprong in de automotive, maar wel met als doelstelling om het door te zetten naar de volledige industrie. Of je nu een robot maakt voor de automobielindustrie of een sorteerinstallatie voor een logistiek centrum, dat maakt niet uit. Dit systeem is zo ontwikkeld dat we in feite alles kunnen aansluiten.’ Dat illustreert meteen de slogan van Murr-elektronik: ‘Simply done’, in het Nederlands vertaalt naar: ‘Geniaal eenvoudig’. ‘Het is de combinatie van voldoen aan alle eisen van de eindgebruiker én zeer gemakkelijk in gebruik en onderhoud zijn. Dus maximale performance bij een minimale effort aan installatie.’

ENERGIEWINST Daarnaast wil Murrelektronik met het Vario-Xplatform machinebouwers helpen energie te besparen. Daarmee sluit het bedrijf aan bij de huidige tendens om van pneumatische naar elektrische besturing te gaan. ‘Ons systeem doet dan ook alles met servobewegingen, pneumatisch zetten we om naar servotechniek. Zo blijft nog maar één energiebron over – elektriciteit – om een installatie te besturen. De energie-efficiëntie bij pneumatiek is 10 tot 20 procent, met andere woorden een energieverlies van maar liefst 80 procent. Dat wint een machinebouwer als de plc direct elektrische sturing geeft aan bijvoorbeeld een servodrive’, aldus Van der Pluijm. Daarnaast scheelt een elektrische aansturing ook in de geluidhinder: waar pneumatiek altijd gepaard gaat met het gesis van lucht en het klappen en stoten van het inschakelen van een ventiel, is elektrisch in principe geluidloos.

DIGITAL TWIN Om het machinebouwers nog makkelijker te maken, loopt in alle fasen van de installatie een digital twin mee. ‘Dus zodra een machinebouwer gaat bouwen voor zijn eindklant, kan hij al volledig digitaal een 3D-opstelling maken van zijn installatie en die ook volledig 3D laten werken. Hij zou zelfs op dat moment met augmented reality en met virtual reality via een 3D-bril de installatie in werking kunnen bekijken en in een vroeg stadium zo eventuele problemen kunnen signaleren’, verklaart Van der Pluijm. ‘Denk aan alle bewegingen van de machine, maar ook of de ruimte passend is voor de machine en of de machine geschikt is voor de beoogde toepassingen.’ Doordat naast de hardware ook de software

De volledig decentrale Vario-X is een besturingsconcept, dat ‘voldoet aan alle eisen van de eindgebruiker én zeer gemakkelijk in gebruik en onderhoud is’, aldus Murrelektronik.

wordt eerst de machine volledig gebouwd en geassembleerd en kan pas daarna elektrisch getest worden. Nu lopen het assembleren en elektrisch testen parallel, omdat de software-engineer in het 3D-simulatiemodel de software kan testen, ook al heeft hij nog geen fysieke machine. Dat gaat machinebouwers een enorme tijdwinst opleveren.’

PREDICTIVE MAINTENANCE Zodra een machine in gebruik is, worden veel data verzameld, onder meer over spanningen, stroom en wat waar aan de hand is. ‘Door die datastroom te monitoren, kunnen we in een vroeg stadium al aangeven als sommige onderdelen meer stroom gaan opnemen of als het gebruik van de machine toeneemt en daarmee

besturingskast. Naar verwachting zal het platform volgend voorjaar leverbaar zijn op de Nederlandse markt. Inmiddels is proefgedraaid bij verschillende automobielfabrikanten in Duitsland, wat leidde tot positieve reacties. ‘Eén fabrikant was verbaasd dat we binnen een uur de complete installatie up & running hadden. Zij hadden voor het aansluiten minimaal een hele dag gerekend en waren zeer te spreken over het installatiegemak’, vertelt Van der Pluijm. Verder heeft Murrelektronik intussen bij een aantal grote spelers op de Nederlandse markt demo’s gegeven van een werkende opstelling. ‘Vaak zijn ze zelf aan het ontwikkelen en dan zijn dergelijke nieuwe systemen en techniek interessant. Want als je bezig bent met het uitzetten van een strategie voor de komende jaren, is de Vario-X zeker een ontwikkeling om mee te nemen.’

DIALOOG MACHINEBOUWERS

‘ALS JE ALS MACHINEBOUWER JE STRATEGIE UITZET, MOET JE DE VARIO-X ZEKER MEENEMEN’

volledig gesimuleerd kan worden, kan een machinebouwer ook al de software laten maken. ‘Dat is een groot voordeel voor de planning en ook voor de installatie. ‘Omdat je de machine 3D gesimuleerd hebt, zijn in principe alle mechanische fouten die je kunt bedenken al eruit gehaald.’

PARALLEL TESTEN Daarbij maakt Murrelektronik gebruik van de 3D-tekening van de machineopstelling en de constructie die een machinebouwer sowieso maakt. ‘We lezen die in en voegen daar de besturing aan toe, zodat alle elementen al kunnen bewegen en daarmee de volledige machine te besturen is. Dat kost aan de voorkant iets meer tijd, maar die haal je bij de installatie, het gebruik en de service weer terug’, zegt Van der Pluijm. ‘Normaal gesproken

het aantal draaiuren van de machine. Zo beschikt de klant over veel meer data dan voorheen, informatie waar hij actie op kan ondernemen.’ Ook voor Murrelektronik zelf vergemakkelijkt dit de service, omdat de klant de bedrijfsduur van ieder onderdeel van de machine kent, wat de productiecapaciteit uiteindelijk is geweest, en op basis daarvan kan aangeven dat er service gewenst is.

DEMO’S Vorig jaar werd de Vario-X geïntroduceerd op de Duitse SPS-beurs in Neurenberg, eind september volgde Nederland tijdens de WoTS (World of Technology & Science) in Utrecht, waar ook een demomachine getoond werd om bezoekers het verschil te laten ervaren met een conventionele

Doordat Murrelektronik aan de voorkant met machinebouwers in gesprek is geweest over het besturingsconcept, zijn hun wensen ook terechtgekomen in het eerste ontwerp. ‘We blijven met machinebouwers in gesprek en hebben zowel de software- als de hardware-zijde zo open mogelijk gehouden, zodat we eenvoudig zaken kunnen toevoegen. Qua technologie gebruiken we wat er is, de bekende veldbussen, wat integratie mogelijk maakt met alle omgevingen die de machinebouwer nu ook al gebruikt.’

OPEN BOX In de nog verdere toekomst voorziet Van der Pluijm een zogeheten open box, waarbij de machinebouwer zelf specifieke zaken kan toevoegen. De komende tijd zal de innovatie van een decentraal besturingssysteem echter nog wel moeten landen bij de machinebouwer, verwacht hij. ‘Iedereen is zo gewend aan het conventionele systeem en het bouwen van een besturingskast. Het voorsorteren op dit nieuwe concept zal nog wel wat voeten in de aarde zal hebben, maar zien we beslist al acceptatie in de markt.’

• www.murrelektronik.nl november 2022

PROCESOPTIMALISATIE

SOFTWARE VAN EPLAN VERBETERT DE (INTERNE) COMMUNICATIE EN LENIGT DE ARBEIDSMARKTKRAPTE

‘ZO VERHOGEN WE HET WERKPLEZIER EN BESPAREN OP ARBEIDSUREN’ Met haar engineeringssoftware en -service probeert EPLAN uit Zevenaar voortdurend in te spelen op de belangrijke zaken als time-to-market, interne en ketencommunicatie, en de arbeidsmarktkrapte. Onder de slogan Next Level for Industry presenteerde het bedrijf samen met Rittal op de WoTS 2022 dan ook oplossingen die fouten en daarmee verspillingen voorkomen en werkuren en energie besparen. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ij het engineeren van een besturingskast met de software van EPLAN wordt namelijk niet alleen het paneel in 3D ontworpen, maar wordt daar ook de productie-informatie aan toegevoegd, incluis de data voor de besturing van de machines die bij de bouw van een besturingskast gebruikt worden. Zoals draadconfectioneersystemen en systemen voor het geautomatiseerd mechanisch modificeren van montageplaten, deuren en kasten die zusterbedrijf Rittal op de markt brengt.

ber in Utrecht. ‘Met daarin dus alle informatie om de paneelbouw zo eenvoudig mogelijk te maken. Alle kennis over de samenstelling en het bouwen van het paneel of de schakelkast zitten in

‘ONZE DIRECTEUR HAD BINNEN TWINTIG MINUTEN ONDER DE KNIE HOE HIJ EEN BEPAALDE KAST MOEST BEDRADEN’

IN ÉÉN KEER GOED ‘De engineer bouwt zo, in EPLAN Pro Panel, een complete digital twin van de besturingskast’, vertelt Bonny Ribbers, product marketing manager van EPLAN Software & Service vanaf de met Rittal gedeelde stand op de vakbeurs World of Technology & Science 2022 (WoTS) eind septem-

Wiring-app ziet de bedradingsmonteur op zijn scherm tot in detail wat hij moet gaan bouwen en in welke volgorde hij dat kan gaan doen. Hij kan precies zien welke draad van welke component door welke draadkoker geleid moet worden. ‘Zo helpt de software ook, als de engineer daarvoor gekozen heeft, dat een datakabel om EMC-redenen goed gescheiden blijft van de stroomdraden en dat een draadkoker niet te vol raakt. En ook dat een warmtegevoelig component niet te dicht bij een ander component geplaatst wordt dat veel warmte produceert. Zo kan de monteur de kast foutloos bouwen en bedraden. Dat verhoogt het werkplezier, voorkomt verspilling van vaak schaars materiaal en scheelt de nodige arbeidsuren.’

de software. Zowel de meest noodzakelijke informatie over de bedrading als de engineeringsgegevens van de montageopbouw in de schakelkast.’ Gebruikmakend van de EPLAN Smart

WERK EENVOUDIGER

Het werk wordt daardoor eveneens eenvoudiger waardoor ook mensen met een niet-technische opleiding kunnen worden ingezet. ‘Sterker nog, onze directeur Harold van Waardenburg, die geen technische achtergrond heeft, is bij een klant recent de uitdaging aangegaan en had binnen twintig minuten onder de knie hoe hij een bepaalde kast moest bedraden.’

BLUE E+S-KOELAGGREGAAT: ZUINIG, OOK OP DE COMPONENTEN Partner en zusteronderneming van EPLAN – al sinds 35 jaar – is Rittal in Zevenaar. Dit is een fabrikant van onder andere besturingskasten en van allerlei geautomatiseerde systemen voor de productie ervan. Ook brengt Rittal sinds jaar en dag uiteenlopende systemen op de markt voor het beheersen van het klimaat in de kabinetten, zoals koelaggregaten. Vroeger waren dat aggregaten die volcontinu koelden. De Blue E+S— koelaggregaat, schetst Edwin Visser, accountmanager industry van de onderneming, koelt alleen als dat nodig is. Voor de hogere vermogens (vanaf 1,6kW) waren die al langer op de markt, nieuw is dat die koelers er nu ook voor de lagere vermogens (tot 1kW) zijn. ‘Een gemiddelde industriële besturingskast functioneert bij een temperatuur tussen de 32 en 35 graden. Is er geen of weinig koeling nodig, voor het koelen van de heatpipe, dan zuigt de Blue E+S alleen buitenlucht aan. Moet er meer gekoeld worden, dan wordt die lucht door een compressor gepompt, met een vermogen dat afhankelijk is van de koeltevraag. Deze aggregaat

november 2022

bespaart tot 75 procent aan energiekosten. Uit een test met een redelijk zware Blue e+ met een vermogen van 2,6 kW bleek in een half jaar tijd 4 MW te zijn bespaard.’ Voorts heeft het nieuwe systeem een positief effect op de levensduur van componenten. ‘Die wordt negatief beïnvloed door temperatuurschommelingen. Het oude, volcontinue systeem zorgt voor veel meer schommelingen dan dit nieuwe systeem dat de temperatuur binnen een bandbreedte van twee graden houdt.’

• www.rittal.nl

De Blue E+S-koelaggregaat koelt alleen als dat nodig is en is er nu ook voor de lagere vermogens, schetst Edwin Visser van Rittal.

EPLAN gaat daar nog een vervolgstap in zetten met de lancering van een smart mountingsysteem. Een concept gebaseerd op het 3D-model, de digital twin, wellicht gecombineerd met augmented reality, die het samenstellen van een kast nog eenvoudiger maakt. ‘Wanneer precies dit systeem op de markt komt, staat nog niet vast.’

VERKRIJGBARE COMPONENTEN Ook de engineer kan veel tijd bespaard worden, omdat de engineeringssoftware geïntegreerd kan worden met het ERP-systeem. Met een koppeling (interface) tussen EPLAN en het betreffende ERP-systeem kunnen binnen EPLAN niet of slecht verkrijgbare componenten ‘uitgegrijsd’ worden, vertelt Ribbers. ‘Dat voorkomt dat de engineer componenten in zijn ontwerp opneemt die niet meer verkrijgbaar zijn.’ In EPLAN wordt per project gewerkt dus via een koppeling kan het ERP-systeem al tijdens het ontwerpproces gevoed worden met informatie over welke componenten binnen welke termijn voor het complete project nodig zijn. ‘Zo wordt het ERP-systeem in staat gesteld op tijd de juiste aantallen en typen draad, plc’s, relais, overspanningsbeveiligingen en andere elektronische componenten te bestellen.’

BESTURING PROGRAMMEREN Met de data in de EPLAN digital twin is dus ook het geautomatiseerd confectioneren van draad, het snijden van het plaatmateriaal voor de besturingskasten et cetera met de systemen van Rittal

‘De engineer bouwt, in EPLAN Pro Panel, een complete digital twin van de besturingskast’, vertelt Bonny Ribbers van EPLAN op de WoTS 2022 eind september in Utrecht. Foto’s: Com-magz

te programmeren. ‘Zodat op exact de juiste plaatsen de bevestigings- en doorvoergaten aangebracht worden en de draad geproduceerd wordt op precies de goede lengte, voorzien van de gewenste aderafwerking en de correcte codering. Ook dit zorgt voor een hoge efficiency en voorkomt dat er op enig moment kostbaar rework

nodig is’, duidt Ribbers. Hun gezamenlijke, geïntegreerde aanbod brengen Rittal en EPLAN met een campagne onder de noemer Next Level for Industry.

• www.eplan.nl

november 2022

PROCESVERBETERING

TURCK MAAKT STRATEGISCHE KEUZE VOOR PRODUCTIE EIGEN, TOEKOMSTGERICHTE RFID-OPLOSSING

VOORKOMEN DAT ER SLECHTS 19 VAN DE 20 ITEMS OP EEN PALLET STAAN

RFID is hot. Dit is mede te danken aan de toenemende vraag bij consumenten, waardoor fabrikanten genoodzaakt zijn meer te automatiseren en hun processen anders in te richten en zo hun productie op te schalen. Deze identificatiemethode op basis van radiosignalen vervangt de traditionele barcode en verhoogt de nauwkeurigheid van de tracking & tracing van materialen en producten. Voor Turck in Zwolle reden om juist deze technologie in de schijnwerpers te plaatsen tijdens de World of Technology & Sciencebeurs eind september in Utrecht. DOOR WILMA SCHREIBER

urck, van oudsher gespecialiseerd in sensor- & meetsystemen, aansluittechniek en veldbus-oplossingen, nam zo’n tien jaar geleden de belangrijke strategische beslissing om ook RFID-hardware te gaan bouwen. Dit vanwege de toenemende vraag in de markt naar identificatieoplossingen om processen beter aan te sturen. ‘Met de overname van RFID-specialist Vilant Systems, nu vijf jaar geleden, kreeg Turck de beschikking over vernuftige software zowel op de reader als op een platform dat goed te integreren is in het IT-landschap van de klant. Zo kunnen we de klant echt begeleiden, luisteren naar zijn behoeften en een RFID-oplos-

waaier aan opties: van passieve tags zonder batterij tot battery-assisted RFID met een kleine batterij en actieve tags met een grotere batterij. In de passieve tags kan de frequentie uiteenlopen van laag, hoog tot ultrahoog. ‘Laagfrequent wordt meestal gebruikt voor identificatie van dieren, hoogfrequent vindt toepassing in productie maar ook in security, zoals toegangscontrole en contactloze bankkaarten. En ultrahoogfrequente RFID heeft de logistiek en industriële tracking & tracing als focusgebied.’ Passieve tags zijn voorzien van een microchip en een antenne. Een reader zendt een signaal uit. Als de tag binnen de reikwijdte van het signaal komt, activeert dit de chip en laat deze ‘antwoorden’. Actieve tags hebben daarbij een reikwijdte van honderd tot tweehonderd meter, bij passieve tags is dat onder de tien meter.

‘De keuze voor de juiste tag is extreem belangrijk. Daar staat of valt een oplossing mee’, aldus Egon Guilliams, business development manager bij Turck. Foto’s: Turck

REAL-TIME INZICHT

‘MENSELIJKE FOUTEN IN DE NAUWKEURIGHEID VAN DE ZENDING ZIJN MET RFID TE MINIMALISEREN’

sing op maat bieden’, aldus Egon Guilliams, business development manager bij Turck. Dit heeft het speelterrein voor Turck enorm vergroot. ‘Nu kunnen wij klanten ook adviseren met alles wat na die automatisering komt of, omgekeerd, een klant die zijn logistiek al geautomatiseerd heeft ondersteunen bij het automatiseren van zijn productieomgeving.’

WAAIER AAN OPTIES Voor RFID zijn drie componenten noodzakelijk: een tag, een reader en software. Qua tags is er een

november 2022

DIEPGAANDE KENNIS

Als een producent overweegt te gaan werken met RFID, dan is de keuze voor de juiste tag ‘extreem belangrijk’, aldus Guilliams. ‘Daar staat of valt een oplossing mee. Doorgaans is een tag ontwikkeld voor een bepaalde toepassing, bijvoorbeeld op metaal of voor hogere temperaturen. Wij beschikken over diepgaande kennis om klanten hierover te adviseren. Als je maar honderd items hoeft te taggen, is een foute tag minder een probleem, maar vaak gaat het om honderdduizenden items. En in dat geval heeft de klant een fundamenteel probleem, want zijn systeem werkt dan niet goed.’ Naast het type tag speelt uiteraard ook de kostprijs een rol. Die varieert momenteel tussen 0,30 en 10 euro, afhankelijk van het type en de volumes.

Een belangrijk verschil met het gebruik van barcodes is dat RFID niet zichtbaar hoeft te zijn bij het scannen. ‘Met de meeste RFID-oplossingen kun je in statische omstandigheden honderden tags in minder dan één seconde lezen; in motion, dus bijvoorbeeld tijdens vervoer op een heftruck, zijn dat er tientallen.’ Gebruik van RFID kan de productie op verschillende manieren optimaliseren. Zo wordt binnenkomend materiaal gedetecteerd, waarna er automatisch een boodschap gaat naar het ERP-systeem om de voorraad aan te passen. Of krijgt de leverancier bericht dat de materialen zijn afgeleverd. Vervolgens gaan de materialen met een andere tag rechtstreeks de productie in of worden ze op een wachtplaats gestald. ‘Dankzij de diverse leespunten in de productielijn ontstaat inzicht in wanneer een drager met product langs een station gaat.’ Voor magazijnbeheer werkt RFID op vergelijkbare wijze, waarbij materialen doorgaans met behulp van leespunten in de grond aan een zone worden toegewezen om zo hun positie te bepalen.

MAKKELIJK SCHAALBAAR Ook de reader is een belangrijk onderdeel in het RFID-proces, stelt Guilliams. ‘Onze readers zijn robuust, spuitwaterdicht (IP67, red.) en trillingsen schokbestendig. Belangrijk, want zonder data kun je geen optimalisering doorvoeren. Daarmee onderscheiden we ons van vele andere RFID-hardwarefabrikanten’, claimt hij. ‘Een ander belangrijk voordeel van de oplossing van Turck, is dat de software makkelijk schaalbaar is. Een producent kan eenvoudig beginnen, met een RFID-software engine die draait op de reader. Die software is ook te integreren in het ERP-systeem van de klant. Met de volledige oplossing kan de klant allerlei rapportages genereren of bijvoorbeeld een kaart die live laat zien waar heftrucks en items zich bevinden. Het mooie is dat er standaard use cases in zitten, bijvoorbeeld voor het registreren van verplaatsingen in het magazijn, de in- en outbound belading of voor het valideren van verzendingen. Hiervoor is geen aparte software benodigd, alleen configuratie op maat van de klant. Dat is sneller én goedkoper dan wanneer je dergelijke software moet laten ontwikkelen.’

WEG VAN GELEIDELIJKHEID Het werken met RFID heeft belangrijke voordelen, waaronder het sneller afwerken, een efficiënter en effectiever proces plus een kwalitatief betere logistiek, aldus Guilliams. ‘Menselijke fouten in de nauwkeurigheid van de zending – dat er bijvoorbeeld slechts 19 van de 20 items op de pallet staan – zijn met RFID te minimaliseren.’ Hij ziet investeren in RFID ook als investeren in

CONTROL

de toekomst. ‘Het is een technologie waar klanten verder mee kunnen. Denk aan tags die permanent op een product blijven. Dat kan interessant zijn voor het aftersales traject of voor lifecyclemanagementtoepassingen.’ Guilliams adviseert bij invoering van RFID de weg van geleidelijkheid te bewandelen. ‘Starten met een proof of concept en testen in De Turck UHF RFID-readers zijn robuust, spuitwaterdicht en trillingsen schokbestendig. de praktijk, dat is voor de klant, voor ons en voor de tagfabrikant heel belangrijk. leerd, die tevens de basis vormen van de eerderDaarna kun je de oplossing uitrollen als een pilot, genoemde standaard use cases. En de ontwikkebijvoorbeeld bij één productielijn, leren van de ling blijft doorgaan. ‘We volgen de evolutie van ervaringen en waar nodig bijsturen’, schetst hij. de technologie op de voet, nieuwe ontwikkelin‘Vervolgens kun je oplossing implementeren in gen kunnen leiden tot nieuwe oplossingen voor één fabriek en daarna eventueel naar andere onze klanten. Onze kracht is dat we niet van productielocaties. Alleen op die manier benut derden afhankelijk zijn, maar alles in-house de klant alle voordelen van RFID ook daadontwikkelen en zo zelf kunnen bepalen wat we werkelijk.’ toevoegen.’

DUIZEND FABRIEKEN Inmiddels heeft Turck wereldwijd in meer dan duizend fabrieken zijn RFID-oplossing geïnstal-

MEASURE

PURIFY

• www.turck.nl • www.turckvilant.com

FILTRATE

november 2022

Precision Beast.

Precisie. Ons motto luidt: „beter frezen“. Met alles wat wij overwinnen, wijzigen en optimaliseren, maken we het resultaat beter, preciezer en sneller beschikbaar. Niet voor ons maar voor het succes van onze klanten, die met onze bewerkingscentra de beste resultaten behalen.

www.hermle-nederland.nl Hermle Nederland B.V., info@hermle-nederland.nl

PRODUCTIEPARTNERS

KLIKAANKLIKUIT KAN SAMEN MET CONFED 100 PROCENT IN CONTROL ZIJN

‘DEZE ONTWIKKELING DOEN MET EEN CHINESE PARTIJ WAS EEN UITDAGING GEWEEST’ EMS-partner Confed in Amersfoort produceert sinds kort op zijn nieuwste, razendsnelle SMD-lijn ook printplaten voor de slimme gateway van KlikAanKlikUit uit Dordrecht. KlikAanKlikUit haalde de ontwikkeling en fabricage van deze zogeheten Smart Bridge voor de consumentenmarkt bewust terug naar Nederland. Confed produceert, assembleert en verpakt de gateways, waarmee consumenten zeer uiteenlopende zaken in hun woning op afstand kunnen bedienen. Met Nederlands kwaliteitsstempel.

• ‘Mensen willen álles bedienen met hun

smartphone of tablet.’ • ‘Met het hart van ons systeem willen we

100 procent in control zijn.’ • ‘Het grootste verschil met eerdere generaties

is vooral het bereik.’ • ‘Los van het testen komt er weinig handwerk

aan te pas.’ • ‘Klanten hoeven niet de hele wereld te sourcen.’

gemene deler is dat onze artikelen merendeels in het Verre Oosten gemaakt worden’, zegt Panman.

Peter Hobbelen (Confed): ‘Lokaal produceren begint steeds meer van deze tijd te worden.' Foto’s: Laura Elkhuizen

DOOR LUCY HOLL

‘A

fgelopen donderdag met de drie Nederlandse bedrijven Confed, Helder en Sensorfy de geboorte van onze nieuwste Smart Bridge gevierd. We zijn trots op deze 100 procent Nederlandse productie! Dank aan deze bedrijven die ons daarbij geholpen hebben. De gateway maakt het mogelijk om de bestaande KlikAanKlikUit-apparatuur smart te maken.’ Aldus René Panman, business development manager bij Trust International eind september op zijn LinkedIn-tijdlijn. Peter Hobbelen, directeur-eigenaar van Confed in Amersfoort, meldde in een reactie dat hij trots is op deze nieuwe samenwerking.

DOMOTICA WORDT GROOT KlikAanKlikUit is al ruim 25 jaar actief op de Nederlandse markt en levert een uitgebreid assortiment zenders (denk aan een afstands-

bediening of draadloze wanddimmer) en ontvangers (zoals een slimme stekker of inbouwdimmer) waarmee de consument zijn huis – van verlichting tot gordijnen en beveiliging – kan automatiseren en inmiddels kan bedienen vanuit één app, vanaf elke plek waar ook ter wereld. KlikAanKlikUit levert aan bouwmarkten en de technische installatiemarkt, en de producten zijn ook online te koop via bijvoorbeeld Bol.com en Domoticahouse. Het bedrijf werd 16 jaar geleden overgenomen door elektronicabedrijf Trust, leverancier van hardwareaccessoires waaronder muizen, koptelefoons, opladers en gamepads. Trust zag dat de markt van smart home domotica groot ging worden, zowel in Nederland als wereldwijd. KlikAanKlikUit werkt met zijn 15 medewerkers (customer support, marketing, sales en r&d) nu vanuit het hoofdkantoor van Trust in Dordrecht, maar opereert onder de eigen naam nog steeds als een vrij zelfstandige businessunit. ‘De grootste

Hoe zit het dan met die 100 procent Nederlandse productie van KlikAanKlikUit? Panman: ‘De randapparatuur – van stekkerdozen tot afstandsbedieningen – kopen we in via een aantal partijen in het Verre Oosten, waarbij we hier en daar ook wat co-development doen. Een aantal jaren geleden kregen we steeds meer vraag van mensen die álles wilden bedienen met hun smartphone of tablet. Toen hebben we onze eerste generatie gateways off-the-shelf ingekocht bij een Britse supplier die ze in het Verre Oosten liet maken. Dat was best succesvol. Maar omdat we het apparaat niet zelf ontwikkeld hadden, bleken we niet 100 procent in control. Dat is wel wat we met het hart van ons systeem willen zijn. Om die reden zijn we onze eerste Smart Bridge zelf gaan ontwerpen, met hulp van een Nederlandse partij. Ook dat liep een aantal jaren goed.’ Zelf ontwikkelen en produceren klinkt logisch, maar is ook nogal een stap… Panman: ‘Een enorme stap. Het gaat om die smart gateway, maar we moesten ook een app ontwikkelen en een cloud inrichten met 100 procent bedrijfszekerheid. Het is belangrijk dat we zelf kunnen herstarten op het moment dat er een server zou uitvallen, en niet een belletje naar het Verre Oosten moeten doen bij wijze van spreken. De markt is enorm in ontwikkeling. Dit soort producten liggen ook bij de Action en het zal allemaal best oké zijn, maar er zit toch een bepaald risico aan. Denk aan berichten in de media dat camera’s afgekeken worden. Wij zitten in Nederland natuurlijk met uiterst strenge wetgeving wat betreft dataprivacy en -security. Daar moeten en willen we graag aan voldoen. We willen barrières wegnemen, zodat consumenten zich LEES VERDER OP PAGINA 89

november 2022

ADVERTORIAL

SAMENWERKEN IN DE SUPPLY CHAIN: HOE DOE JE DAT? De tijd dat je als machinebouwer alles zelf in huis moest bedenken, ontwikkelen en bouwen, ligt al een tijdje achter ons. De meeste bedrijven hebben tegenwoordig hun eigen supply chain met toeleveranciers, of zijn zelf een onderdeel van de supply chain van een OEM. Die samenwerking binnen de Nederlandse maakbedrijven is natuurlijk ontzettend mooi, maar brengt ook grote uitdagingen met zich mee. Hoe ga je namelijk om met de cruciale data-uitwisseling die hier plaats moet vinden?

Ieder maakbedrijf, ongeacht in welke branche, voelt de toenemende druk van de concurrentie, afnemende marges, stijgende kosten en personeelstekorten. Om producten toch snel en foutloos op de markt te brengen, kunnen maakbedrijven het zich niet meer veroorloven om tijd te verliezen aan omslachtige data-uitwisseling met handmatige controles die zeer foutgevoelig zijn. Dit probleem wordt met de toenemende productcomplexiteit alleen maar groter en zorgt voor steeds meer uitdagingen. Op de eerste plaats krijgen bedrijven te maken met steeds meer en complexere data: samenstellingen worden groter, er komen meer specificaties en kwaliteitscontroles en ieder bedrijf hanteert zijn eigen werkwijze en levert data aan in een andere structuur. Er is een gebrek aan standaarden. Bedrijven hebben vaak ook geen toegang tot elkaars systemen. Hoe zorg je er dan toch voor dat je data veilig wordt uitgewisseld, zonder dat je bloot komt staan aan een cyberaanval? De complexiteit zit hem vaak nog niet eens in het eenmalig overdragen van de data. Tijdens het productontwikkelingsproces komen er continu wijzigingen die correct moeten worden doorgevoerd. Het behouden van het overzicht en het zorgvuldig bijhouden van alle wijzigingen is een tijdrovende taak die veelal door kostbare engineers moet worden uitgevoerd, engineers die hun tijd eigenlijk aan heel andere taken zouden moeten besteden. Wij horen in de markt nog te vaak dat hierdoor fouten worden gemaakt die pas laat in het proces inzichtelijk worden – en dus veel geld kosten. Het gaat dan bijvoorbeeld om het bestellen van de verkeerde producten, oude revisies die worden geproduceerd, toenemende doorlooptijden met mogelijke boetes vanuit de OEM en het verlies van vertrouwen in de toeleverancier. Een groot gedeelte van dit probleem kan worden opgelost door het automatiseren en digitaliseren van de huidige processen. Weg met de e-mails en Excels waarin handmatig data heen en weer wordt gestuurd! Data moet op een slimme manier worden geïmporteerd, waarbij het systeem automatisch de data kan vergelijken en wijzigingen kan doorvoeren. De manier waarop je dit kan doen, is sterk afhankelijk van de bron van de data. Staat de data bij jouw klant of toeleverancier in mappen-

structuren en landt de data daar bij jou ook? Of heeft één – of beide – van de partijen een Product Data Management (PDM) of Product Lifecycle Management (PLM) systeem waar de data veilig is geborgd? Voor beide situaties geldt echter dat je dit alleen kan bereiken door eerst helder te krijgen wat de interne werkwijzen zijn en wat de spelregels zijn voor wijzigingen (Change Management). Wanneer je de werkwijze van jouw klant of toeleverancier goed kan laten aansluiten, kan je deze kennis borgen in templates of regels binnen een systeem. Op dat moment kan je pas gaan automatiseren.

SPARREN? Informatie-uitwisseling door de supply chain is een complex topic. Het aanpakken van dit probleem is niet eenvoudig en er kunnen meerdere wegen naar Rome leiden. Benieuwd hoe we je daarbij kunnen helpen? Neem contact met ons op en wij vertellen je er meer over.

SCAN HIER VOOR MEER BLOGS & NIEUWS VANUIT CARDS

VERVOLG VAN PAGINA 87

comfortabel kunnen voelen bij die automatisering in eigen huis.’ Dus tijd voor de derde generatie gateways? Panman: ‘Ja, met alle lessen uit het verleden wilden we een nog beter product. Samen met technologiepartner Sensorfy zijn we van scratch af aan opnieuw begonnen. In dat traject kwam ook de vraag welke EMS-partner we zouden nemen. In die selectie stak Confed uit Amersfoort er met kop en schouders bovenuit. Voor het ontwerp van de behuizing hebben we designbureau Helder geselecteerd.’ Waarom Confed? Panman: ‘Vanwege de combinatie van prijs, kwaliteit en het professionalisme dat de organisatie uitstraalt. We hebben de productielocatie in Amersfoort bezocht en die zag er tiptop uit. Er was meteen een klik.’ Hobbelen: ‘Wij zijn in staat om het complete pakket op te pakken, niet alleen de productie van de printplaten, maar ook de totale assemblage plus het inpakken van gateways in een consumentenverpakking. Wij zijn een commercieel bedrijf en een sociale onderneming waar mensen werken met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het inpakwerk past perfect bij een aantal van onze medewerkers. Bovendien hebben we recentelijk een nieuwe, sterk geautomatiseerde SMD-lijn neergezet die het mogelijk maakt om in hoog tempo grote series aan printplaten te produceren. Los van het testen komt er weinig handwerk aan te pas.’

Confed heeft recentelijk een nieuwe, sterk geautomatiseerde SMD-lijn neergezet. Foto’s: Laura Elkhuizen

raties is vooral het bereik, het is nu een draadloos systeem. Onze Smart Bridge wordt via wifi verbonden met de router in huis, zodat mensen hem overal kunnen plaatsen. Vorige generaties waren met een kabel aan de router verbonden, en kwamen daardoor vaak in de meterkast te staan. Dat kwam het bereik niet altijd ten goede.’ Hoe gaat die verkoop zich ontwikkelen? Panman: ‘We hebben net onze eerste stap gezet richting Duitsland. Ons groeipad ligt in het buitenland. Maar we willen natuurlijk ook zo veel mogelijk Smart Bridges in Nederland wegzetten: als iemand een gateway koopt, schaft hij er gemiddeld tien tot twaalf soorten randapparatuur bij aan. Die combinatie is natuurlijk heel interessant.’

‘ONZE SAMENWERKING MET KLIKAANKLIKUIT IS EEN GOED VOORBEELD VAN HOE NEDERLANDSE PARTIJEN ELKAAR KUNNEN VERSTERKEN’

Spreekt die 100 percent Nederlandse productie inclusief strenge testen mensen aan? Hobbelen: ‘Klanten zien de meerwaarde ervan in, dat weet ik zeker. In onze Confed-vestiging in Dordrecht produceren we exclusief voor Quooker met zijn kokendwaterkraan, en Sunshower met zijn producten die gedoseerd uv-licht leveren. Die hebben expliciet op hun verpakking staan dat de producten in Nederland gemaakt zijn en dat heeft zeker iets van een kwaliteitsstempel.’ Over hoeveel gateways gaat het bij KlikAanKlik-Uit? Panman: ‘Onze prognose is nu 20.000 gateways per jaar. Op dit moment zijn de eerste 8.000 al geleverd. Het grootste verschil met eerdere gene-

Heeft Confed nog hinder ondervonden van de tekorten in de toeleverketens? Hobbelen: ‘In het begin hebben we het wat lastig gehad met de inkoop van sommige componenten en chips. Sommige inkoopprijzen lagen daardoor boven de begrote prijzen.’ Panman: ‘We hebben er bewust voor gekozen om die duurdere componenten te accepteren, om in ieder geval te kunnen leveren. De prijzen gaan hopelijk te zijner tijd terug naar het oude niveau. Samen met Confed willen we ook naar mogelijke efficiëntieslagen kijken. Hoe goedkoper wij de gateway kunnen inkopen, hoe aantrekkelijker geprijsd we hem kunnen aanbieden in de markt.’ Hobbelen: ‘Over de beschikbaarheid van kritische componenten onderhouden we voortdurend contact met onze klanten. Als onze leveranciers ons wegsturen met de boodschap “Kom volgend jaar maar terug”, dan moeten we naar brokers en zijn we veel duurder uit. Maar omwille van het lanceren van een product moet je soms samen

besluiten om dat tijdelijk voor lief te nemen. We gaan ervan uit dat de markt weer afkoelt en dat de beschikbaarheid weer wordt zoals voor de coronacrisis. In de meest dramatische gevallen kijken we of redesign nodig is, maar dat was bij KlikAanKlikUit gelukkig niet het geval.’ Wat is het meest kenmerkende voor jullie samenwerking? Panman: ‘Veel communicatie, denk ik, en korte lijnen. Je moet natuurlijk aan elkaar wennen. Ik had eens een order ingeschoten voor 1.000 gateways. Uiteindelijk kregen we er om allerlei redenen maar 877 geleverd. Daarvan schoten onze magazijnmedewerkers in de stress.’ Hobbelen: ‘We hebben betrokkenen met elkaar in contact gebracht, zodat ze elkaar bij afwijkingen nu meteen weten te vinden.’ Speelt het mee dat jullie bedrijven dicht bij elkaar zitten? Panman: ‘Dat is prettig. Wij hebben inmiddels al ruim 25 jaar ervaring met de aanschaf van producten uit het Verre Oosten, maar onze ideeën en wensen zijn soms net anders dan die van partners daar. Als we deze complexe, technische ontwikkeling helemaal met een Chinese partij hadden moeten doen, was dat een uitdaging geweest.’ Hobbelen: ‘Vanwege de stagnaties in de coronaperiode zie je dat bedrijven kijken hoe ze hun supplychain kunnen verkorten. Lokaal produceren begint steeds meer van deze tijd te worden. Grotendeels geautomatiseerde productie is tegen redelijke prijzen in Nederland te doen, ontdekken ze. Daar ben ik alleen maar blij mee, want dat betekent voor een bepaalde groep mensen ook meer perspectief op zinvol werk. Onze samenwerking met KlikAanKlikUit is een goed voorbeeld van hoe Nederlandse partijen elkaar kunnen versterken en iets voor elkaar kunnen betekenen in een lokale setting. Klanten hoeven niet de hele wereld te sourcen.’

• www.klikaanklikuit.nl • www.confed.eu november 2022

DUURZAAMHEID

LENZE: GEEN HARDE ESG-TARGETS, WEL DIGITALE OPLOSSINGEN OM KLANT TE HELPEN VERDUURZAMEN

MACHINEBOUWER DIE NIET DIGITALISEERT DEGRADEERT Een concrete target wil ceo Christan Wendler er niet op plakken. Evengoed is Lenze zich bewust van de klimaatimpact die de onderneming heeft, direct en via klanten en toeleveranciers. Vandaar de investering in (digitale) oplossingen waarmee het de eigen CO2-emissies en die van klanten substantieel naar beneden kan brengen. Zo is er veel effort gestoken in een nieuw, open automatiseringsplatform dat tegelijk de machinebouwer in staat stelt te kiezen voor onder andere een servitization-businessmodel. Medio oktober is dit Nupano-platform gepresenteerd op een tweedaags event waarmee de automatiseringsspecialist zijn 75e verjaardag vierde. het 75-jarig bestaan. ‘Ik schat dat met het Belangrijk in de ondersteuning van klanten bij hun verduurzaming is, wat Christian Wendler achinebouwers hebben de hardnekkivoorkomen van het noemt, ‘de digital nameplate’ die zijn bedrijf met zijn producten wil gaan meeleveren. Foto: Lenze ge gewoonte hun apparaten uit te oversizen door onze rusten met motoren, gearboxen en klanten de CO2-uitregelaars die in staat zijn net wat meer stoot die met de bouw van een machine gepaard Lenze-product verwerkt zijn. ‘Zodat die later in te doen dan strikt noodzakelijk. Maar deze overgaat toch al gauw 25 procent daalt.’ de lifecycle gemakkelijk kunnen worden terugsizing is niet gratis, economisch noch ecologisch. gewonnen en hergebruikt. In het verbeteren van De drive dimensioning software van Lenze stelt DIGITAL NAMEPLATE de circulariteit van onze business en die van de klant in staat precies die componenten en Het is een belangrijk instrument van Lenze voor onze klanten willen we het komend jaar verdere modulen te kiezen die hij werkelijk nodig om aan het terugdringen van de footprint van de eigen stappen zetten.’ de voorwaarden van zijn klant te voldoen. Niks klanten met machines die ze in hun markt zetten. minder, maar ook niks meer, legt ceo Christian Belangrijk daarin is ook, wat Wendler noemt, ESG-COMPLIANCY Wendler uit in een persoonlijke gesprek. Dat doet ‘de digital nameplate’ die zijn bedrijf met zijn Deze zogeheten scope 3-emissies probeert de hij na afloop van de persconferentie die Lenze producten wil gaan meeleveren. Hij doelt daarindustrieel automatiseerder ook bij leveranciers Group medio oktober organiseerde als onderdeel mee op een digitaal productpaspoort dat de klant terug te dringen. ‘Wij zorgen dat onze activiteiten van de Executive Convention ter gelegenheid van in detail informeert over welke materialen in een voldoen aan de ESG-eisen (Environmental, Social & Governance) die de EU stelt. Daartoe doen we ook audits bij onze leveranciers wereldwijd, niet NUPANO BIEDT DE KLANT NIEUW, DIGITAAL BUSINESSMODEL alleen op kwaliteit maar ook op hoe deze ondernemingen hun verantwoordelijkheid nemen ten Als een machinebouwer niet in staat is digitaal service Paulin. Met het platform wordt het mogelijk de functioaanzien van het milieu, hoe ze omgaan met hun te verlenen, raakt hij business kwijt aan IT-bedrijven en naliteit van een machine digitaal klantspecifiek en mensen en bestuurd worden. Je zult in onze ziet zichzelf gedegradeerd tot onderdelenleverancier, onderscheidend te maken. Ook kan met het platform supply-base geen toeleverancier vinden zoals die waarschuwt Werner Paulin, hoofd new automation veel informatie verzameld worden over het functioneren in de textielsector alom figureren. Wij werken technology van Lenze. Vandaar de investering van van de machine op basis waarvan online upgrades kuneraan die controle op ESG-compliancy van onze Lenze in Nupano (een samentrekking van New Panonen worden uitgevoerd. Daarvoor zijn allerhande apps toeleveranciers nog meer systematisch in kaart rama), een platform dat ‘de brug slaat’ tussen de operavoorhanden die ook de engineer zonder IT-kennis kan te brengen zodat we daar gericht op kunnen tionele besturingstechnologie (OT) en de IT. ‘Typisch gebruiken. De applicaties worden daarbij via een digital acteren.’ DOOR MARTIN VAN ZAALEN

verkopen machinebouwers hun machine aan een klant die ze vijftien jaar later weer hopen terug te zien. Maar ze beschikken niet over een verdienmodel waarmee ze op regelmatige basis inkomsten kunnen genereren. Dat vergt digitalisering van hun machine, maar die IT-kennis hebben ze meestal niet in huis.’ En aantrekken van IT-specialisten is op de ook in Duitsland zeer krappe arbeidsmarkt uiterst lastig. Lenze verandert die uitgangssituatie met Nupano, aldus

november 2022

twin van de machine getransfereerd naar een industriële pc. Vervolgens worden de apps uitgevoerd door Nupano Runtime, het punt waarop het platform (IT) en de plc (OT) elkaar treffen. Nupano is een open standaard: de apps worden niet alleen door Lenze maar ook door externe IT-specialisten aangeboden. De eerste klanten zijn reeds met het nieuwe platform aan de slag, waaronder Meba, een fabrikant van bandzaagmachines uit de regio Stuttgart.

GEOTHERMIE Ook in scope 1 en 2 worden duurzaamheidstappen gezet, zo maakt Wendler duidelijk, stappen die aan urgentie hebben gewonnen door de energiecrisis die bij uitstek Duitsland treft. ‘In onze kantoren staat de thermostaat tegenwoordig op 19 graden Celsius. Voorts stimuleren we ons personeel zo zuinig mogelijk om te gaan met energie. Voor onze elektriciteitsvoorziening

benutten we steeds meer duurzame bronnen.’ De vestiging in Zwitserland gebruikt aardwarmte en is volkomen zero-emissie. Ander vestigingen draaien deels op groene stroom, deels afkomstig van eigen zonnepanelen of zelfs volledig zoals bij de vestigingen in Nederland en België. ‘In het uitbreiden worden we opgehouden door het tekort

SAMENWERKEND INNOVEREN Vanzelfsprekend draagt Lenze ook bij aan de decarbonisatie van het machinebouw-ecosysteem door de eigen hardwareproducten energiezuiniger te maken en door de klant te voorzien van digitale oplossingen. Die digitale middelen bieden die klant tegelijk de mogelijkheid nieuwe businessmodellen te creëren waarin bijvoorbeeld service aan de eindgebruiker centraal staat. Zoals Nupano (zie kader). Belangrijk in de ontwikkeling van dit type innovaties is in toenemende mate samenwerking met start-ups, toeleveranciers, wetenschappelijke instituten en ook klanten. Om die samenwerking goed te faciliteren heeft Lenze het afgelopen jaar op de vestiging in Extertal het Mechatronics Competence Center gerealiseerd dat medio oktober officieel is geopend.

‘JE ZULT IN ONZE SUPPLY-BASE GEEN TOELEVERANCIER VINDEN ZOALS DIE IN DE TEXTIELSECTOR ALOM FIGUREREN’

aan panelen op de markt. Gelukkig zijn wij geen energie-intensief bedrijf. Gas voor verhitting hebben we alleen nodig voor het coaten van onze producten. En die warmte willen we gaan inzetten voor het verwarmen van onze kantoren. Ook hebben we onze intralogistieke processen verbeterd, door het schrappen van een logistieke hub in Frankrijk en door het clusteren van assemblageactiviteiten. Dat scheelt vervuilende vrachtwagenkilometers.’ Aldus Wendler die als ‘middellangetermijndoel’ heeft de eigen emissies van Lenze terug te dringen met 20 procent.

>50 PROCENT GROEI ORDERBOEK Lenze is een typisch Mittelstand-bedrijf waarvan er in de naoorlogse jaren veel werden opgericht, vaak in kleinere steden die veel minder onder de oorlog te lijden hadden gehad. De onderneming werd op 5 november 1946 gestart door Hans Lenze in Aerzen, een dorp even ten zuiden van Hameln. Sindsdien is Lenze uitgegroeid tot een multinational met verkoopkantoren in 45 landen, meer dan 4.000 mensen op de loonlijst en een omzet over het boekjaar 2021/2022 van 832,6 miljoen euro. Een stijging van 21 procent ten opzichte van een jaar eerder, geflatteerd door de inflatie, maar die ook te danken is aan de groei in de markten (onder andere industrial equipment, material handling en consumer goods) waarin Lenze actief is: het orderboek groeide met 50 procent naar meer dat 1 miljard euro. Ondanks de vele crises waar Europa momenteel onder te lijden heeft, is ceo Christian Wendler optimistisch: ‘Automatisering blijft een krachtige, groeiende sector.’

• www.lenze.com

SUPPLY Veel aandacht vraagt momenteel de samenwerking met toeleveranciers. Want, zoals bijna elke onderneming die afhankelijk is van de toelevering van elektronica, heeft ook Lenze last van tekorten. ‘Of ze me wel eens teleurstellen? Nee, maar we worden wel regelmatig verrast. Door

25 > 28 oktober 2022

Hal 12 • F104

samen met onze eerstelijnstoeleveranciers goed vooruit te plannen voorkomen we veel ongemak. En door tijdige en goede communicatie met klanten kunnen we vaak met alternatieve componenten en producten toch tijdig tot oplossingen komen.’

Bij plaatbewerking zijn de keuzes eindeloos. En wij leveren. Wij helpen u uw procesﬂows te optimaliseren, zowel voor kosteneffectieve machines als voor geavanceerde plaatbewerkingssystemen. Wenst u de kosten per stuk te verlagen, uw productiestappen naadloos op elkaar aan te sluiten en tegelijkertijd uw productiviteit te verhogen? Wij leveren oplossingen op maat van uw uiteenlopende toepassingen.

Shape your ﬂows with LVD. Ga voor meer informatie naar www.lvdgroup.com

Shaping ﬂows. LVD_Corporate_ads_200x128mm_20220907.indd 2

15/09/2022 10:07

november 2022

PROCESVERBETERING

AAE-INVESTERINGEN IN AUTOMATISERING, DIGITALISERING EN ORGANISATIE VERHOGEN PRODUCTIVITEIT MET 15 PROCENT

‘GEEF MENSEN ALLE INFO OM TE VERBETEREN, DAN ONTSTAAT ER EEN ENORME DRIVE’

De afgelopen vijf jaar is de Helmondse machinebouwer-systeemleverancier AAE hard gegroeid, zowel in omzet (van 40 miljoen euro naar circa 160 miljoen euro dit jaar) als in personeel (van 180 naar 450 in 2022). Ook de omzet per medewerker stijgt: van 220.000 euro in 2017 naar 350.000 euro nu. Dat is grotendeels te danken aan het feit dat AAE meer materiaal inkoopt, maar daarnaast werd een productiviteitsstijging van 15 procent gerealiseerd. Komende tijd blijft AAE investeren in de verbetering van het productieproces om toekomstige groei te borgen.

medewerkers de machines in, zodat ze ’s nachts door konden produceren’, aldus Van der Velden. ‘Nu willen we doorpakken op dit vlak, onder andere met partner Cellro, gespecialiseerd in automatiseringsoplossingen voor machines. We kijken onder meer naar mogelijkheden om dergelijke koppelingen te maken bij onze freesmachines en laserlasmachines, en ze met behulp van een cobot of robot onbemand te laten draaien. Doel is machines meer uren te laten draaien met dezelfde mensen. Want vakmensen zijn steeds moeilijker te vinden, ook al hebben wij daar tijdens onze groei weinig last van gehad.’ Verder investeerde AAE in projecten om materialen en gereedschappen voor de verspaning geautomatiseerd naar de machines te voeren. Alles om de arbeidsproductiviteit verder te verhogen. ‘Bij elke investering die wij doen, denk aan reinigingsstraten, frees- en draaibanken, laserlasmachines et cetera, kijken we in welke mate we kunnen automatiseren en hoe we een machine optimaal kunnen inzetten.’

ENORME VERBETERDRIVE

‘Het montagewerk op zich is hetzelfde gebleven. Maar alles eromheen, hoe de monteurs hun orders krijgen aangeleverd, hoe ze weten wat ze moeten maken via de instructies die ze krijgen, dat is allemaal veel professioneler’, stelt Joost van der Velden, manager operations bij AAE. Foto: AAE

DOOR WILMA SCHREIBER

en van de eerste verbetertrajecten betrof het ERP-systeem, om ervoor te zorgen dat het doet waar het voor bedoeld is. ‘Vroeger gebruikten we het meer als registrerend systeem, om dingen op te zoeken, waar iets was of wat de status ervan was. Inmiddels hebben we het omgebouwd naar een sturend systeem en onder andere MRP (material requirements planning, red.) geïntroduceerd. Dat is een groot traject geweest en helpt enorm om orders efficiënt door het bedrijf heen te trekken’, zegt Joost van der Velden, manager operations bij AAE. Het bedrijf richt zich op markten als de automo-

E 92

november 2022

tive, fotonica, medical, consumer goods, life science en semicon, langs drie business lines: ultra conditioned precision modules (met name voor de semicon, waaronder Thermo Fisher en ASML), advanced OEM systems (productie van complete modules/machines, waarbij de klant het tekenpakket aanlevert) en printing & assembly automation (waarbij AAE vanuit engineering het totale tekenpakket maakt en de machine opbouwt).

NU DOORPAKKEN Automatisering is niet nieuw voor AAE, een bedrijf dat uitsluitend in dagdienst werkt. ‘Om te zorgen dat machines toch 24 uur per dag draaien, koppelden we ze aan robots. Overdag stelden

Daarnaast zet AAE bij de productie ook steeds meer in op het gebruik van data. Sinds vorig jaar werkt het bedrijf met RTLS, ofwel het real time location system. Elke productieorder heeft een tag aan de hand waarvan te volgen is waar hij zich bevindt, hoe lang hij er ligt en welke route hij door het bedrijf heeft gevolgd. Het systeem dekt beide bedrijfspanden van AAE volledig af. ‘Dat levert een enorme hoeveelheid data op, die we gebruiken om producten nog sneller door de fabriek heen te krijgen. Dat leidt tot heel veel analyses en heel veel verbeteringen’, stelt Van der Velden. Een tweede voorbeeld is het AMIS, het AAE medewerkers-informatiesysteem. Hiermee wil AAE de transparantie in het bedrijf verhogen. ‘Via een app en de pc zijn online alle belangrijke data in de bedrijfsvoering overal live in te zien: toekomstig orderboek, gerealiseerde omzet, marges, voorraden, onderhanden werk, debiteuren/ crediteuren, bezettingsgraden, afkeuren’, schetst Van der Velden. ‘Dat heeft de transparantie een enorme boost gegeven: we weten precies in welke staat het bedrijf verkeert en dat is een incentive tot verbetering.’ Door de data elke week met grote groepen te bespreken, ontstaat AAE-breed veel kennis, wat ook weer veel verbeteringen oplevert. Momenteel is AAE bezig deze informatie ook voor teamleaders boven water te halen, zodat zij daarmee hun afdeling kunnen aanstu-

ren. ‘Als mensen informatie direct en transparant op het scherm krijgen als ze die nodig hebben om iets te verbeteren, ontstaat een enorme drive om zaken elke keer een stapje beter te doen.’

KLOPPEND VERHAAL Bij alle ontwikkelingsstadia die AAE intussen achter de rug heeft en ook weer in de huidige groeifase, worden medewerkers continu meegenomen aan de hand van de managementagenda. Deze koppelt de topics voor AAE overall, alle afdelingen plus de afdelingen daarbinnen die komend jaar moeten helpen steeds weer verbeterstappen te zetten. ‘Onze investerings- en auto-

hier ook zelf input voor leveren.’ Om het productieproces steeds efficiënter te laten verlopen, ligt de focus binnen Operations op drie punten: 1) orders op tijd starten, 2) onderdelen in één keer goed maken en 3) orders snel door het bedrijf leiden. Met als uiteindelijk doel: beter presteren en verder groeien.

IMPACT OP MENSEN NIEUWE FUNCTIES Vanwege de groei en de nieuwe systemen riep AAE nieuwe functies in het leven, waaronder die van manufacturing engineer op technisch vlak, plus een complete planningsafdeling voor lopende orders. Van der Velden: ‘Die wordt over het algemeen bemensd door specifieker opgeleide mensen, zodat we daar echt slagen maken en de groei verder brengen.’ Heel veel functies zijn ook niet veranderd. ‘Een module in elkaar zetten, dat werk op zich is hetzelfde gebleven. Maar alles eromheen, hoe de monteurs hun orders krijgen aangeleverd, hoe ze weten wat ze moeten maken via de instructies die ze krijgen, dat is allemaal veel professioneler. En dat helpt hen in de productiviteit, door producten in één keer goed te maken.’ Ook de

‘JE MOET MENSEN MEENEMEN EN UITLEGGEN WAAROM DIE VERANDERINGEN NODIG ZIJN’

matiseringsroadmap is daar op gebaseerd. Op die manier krijg je een kloppend verhaal, dat medewerkers veel duidelijkheid en richting geeft: we doen wat op de agenda staat, en als het niet op de agenda staat, doen we het nu niet. En ze kunnen

inzet van robots en cobots, die de voor medewerkers minder interessante werkzaamheden zoals het polijsten van producten en het lijmen van frames oppakken, zorgt dat medewerkers zich kunnen richten op het echte montagewerk. Ook dat draagt bij aan een hogere productiviteit.

Terugkijkend stelt Van der Velden dat de verandertrajecten goed zijn verlopen, maar ook de nodige inspanningen hebben gekost. ‘Om te kunnen groeien, hebben we stappen moeten zetten en zijn er dingen veranderd. Denk aan het ERP-systeem en het inrichten van klantenteams om het bedrijf schaalbaarder te maken, waar medewerkers eerder een breder takenpakket hadden’, verklaart hij. ‘Dat heeft impact op mensen, dus moet je hen meenemen en uitleggen waarom die veranderingen nodig zijn. Zeker in het begin, toen we al hard groeiden en tegelijkertijd nog bezig waren met projecten om die groei te borgen. Dat beet elkaar wel een beetje. We zijn er uiteindelijk positief uitgekomen, door echt focus te houden op de punten die wij belangrijk vonden. Nu zijn we klaar om de volgende, internationale groeifase in te gaan. Momenteel oriënteren we ons op uitbreiding in de VS en Azië, met name om onze business line printing & assembly automation te laten groeien.’

• www.aaebv.com

Partner in Strategische R&D Productontwikkeling Speciaalmachinebouw Prototypebouw Onze klanten zijn vooruitstrevend in hun markt en bevinden zich voornamelijk in hightech sectoren, zoals medisch, lucht- en ruimtevaart, semicon en food. Op de foto de voor Jansen Precisie Techniek ontworpen machine, voor het laserlassen van 0,3mm capillairs.

heeft de wil en het vermogen om uw probleem op te lossen

www.trios.nl

november 2022

AUTOMATISERING

CTRLX – NIEUW BESTURINGSPLATFORM BOSCH REXROTH – ‘LOST BELOFTE IN’

OPENHEID VERSNELT ONTWIKKELING AUTOMATISERING De Bosch Rexroth-stand op de World of Technology & Science (WoTS) in Jaarbeurs Utrecht stond, onder de slogan ‘Unlock the Future’, vooral in het teken van het ctrlX-platform, het nieuwe generatie besturingssysteem. De Duitse producent van aandrijftechnologie kreeg van de klanten de bevestiging dat de juiste koers is gekozen met dit open besturingsplatform. Het nu nog gangbare IndraDrive wordt uitgefaseerd. DOOR FRED FRANSSEN

e transitie naar ctrlX kan snel gaan: in de app-store ctrlX World is al een groot aantal apps beschikbaar, ontwikkeld door met name derde partijen. Aanvullende online diensten op het vlak van de configuratiesamenstelling en digital service assistant (DSA), voor het rap identificeren van artikelen met bijbehorende specificaties, moeten het makkelijker maken om sneller te innoveren met de juiste onderdelen.

BELOFTE ‘INGELOST’ ‘De klanten bevrijden van de beperkingen van conventionele oplossingen door hen meer flexibiliteit en toepassingsmogelijkheden te bieden voor een hogere productiviteit’, luidde de belofte van Bosch Rexroth bij de lancering van het crtlXplatform. Klant Willem van Dam van Robot ART, één van de eerste gebruikers van het modulaire besturingsplatform, liet in zijn voordracht op de WoTS weten dat hij die belofte beschouwt als ‘ingelost’. Zijn robotautomatiseringsbedrijf zocht naar een methodiek om sneller een palletiseringstoepassing voor een scala aan robottypen te kunnen uitleveren. Met de Rest API, ontwikkeld op het ctrlX-platform, laat de standaard toepassing zich eenvoudig combineren met elk robotsysteem, aangestuurd vanuit de ctrlX PLC. Rest API (Representional State Transfer Application Programming Interface) maakt het mogelijk om software van verschillende apparaten met elkaar te laten interacteren, ook al zijn ze verschillend van architectuur en draaien ze onder verschillende besturingssystemen. Niet langer is de traditionele ‘ladderprogrammering’ leidend in de ontwikkeling van plc-toepassingen: dankzij het open source Linux operating systeem van ctrlX zijn modernere programmeertalen te gebruiken.

MEER OMZET De inbreng van derden is naast de ontwikkeling van apps ook terug te vinden in het commerciële beleid van Bosch Rexroth. Volgens Arjan Coppens, directeur van de Nederlandse vestiging, bediende zijn organisatie in 2017/2018 3.200 klanten. Inmiddels zijn er meer klanten en wordt

november 2022

er veel meer omzet gemaakt, maar worden zelf nog maar 700 klanten bediend. Een ecosysteem van partners, system integrators en oemleveranciers bedient die klanten nu. Zo namen de specialisatie en ook het marktbereik toe. De stand van Bosch Rexroth in Utrecht. Foto: Franssen Communicatie Ook werken de implementatiepartners meer samen: ze kunnen personeel uitwisselen en ling in productvernieuwing mag niet ten koste grotere projecten aannemen. Dat wordt met het gaan van de leveringsgaranties aan de bestaande nieuwe besturingsplatform alleen maar meer, ziet afnemers. Nog steeds worden er leveringsgaranCoppens. Zo neemt bijvoorbeeld de één alleen ties voor onderdelen afgegeven van 25 jaar, desde hydraulische aspecten voor zijn rekening, noods aangevuld met retrofits. Dat zijn gebruikte terwijl een ander de programmering doet. componenten die de producent koopt van klan‘Hardware en software zijn steeds dichter bij ten en up-to-date maakt. De bevoorradingselkaar komen liggen. Medewerkers zijn niet meer service omvat ook het afgeven van een up-time uitsluitend bezig met het maken van programgarantie. Voor een klant als Tata Steel moet het macode. Die moet je dus gemakkelijker zelf kunspare parts-magazijn onmiddellijk worden nen maken of anders als apps in kunnen kopen.’ aangevuld, zodra daar spullen uit zijn gehaald.

AUTOMATISCH CONFIGUREREN

KRITISCH

De door Bosch Rexroth online beschikbaar gestelde configuratoren moeten klanten en partners in staat stellen om sneller de producten samen te stellen. Volgens Coppens kan het configuratieproces in 80 tot 90 procent automatisch worden afgehandeld. In de overige gevallen volstaat telefonische bijstand door een productspecialist van Bosch Rexroth om snel de juiste order in te voeren en die direct door te zetten naar de fabriek in Duitsland. ‘De configurator levert de afnemers besparing op in menskracht. Kleine machinebouwers moeten nu soms ’s avonds achter de computer kruipen om het allemaal uit te zoeken: technische specificaties, opties, calculaties. De configurator neemt veel werk uit handen.’ Met dat doel is ook de DSA gemaakt, een app die onmiddellijk de benodigde artikelnummers laat zien.

LEVERINGSGARANTIES

Kent Bosch Rexroth dan geen leveringsproblemen? Coppens erkent dat ook zij die ervaren. Zijn bedrijf heeft weliswaar de leveringstijden iets kunnen terugbrengen door voor 500 miljoen euro aan voorraden in te kopen. Zo zijn voor geheel 2023 alle elektronische componenten al ingekocht. ‘Dat neemt niet weg dat wij kritisch kijken naar de orderstroom. Niet elke opdracht wordt zo maar geaccepteerd; er moet zekerheid zijn over het doorgaan van projecten en de financiële waarborgen. Dat geldt uiteraard ook voor het afgeven van servicegaranties. Het op voorraad houden van onderdelen gaat niet voor niks.’ Als voorbeeld noemt Coppens een betonfabriek die tegen betaling de zekerheid heeft dat de voor het bedrijf vitale servodrivers de komende jaren beschikbaar zijn. Hij wil niet spreken over een vorm van servitization. ‘Nee, tegen betaling onderdelen gedurende een overeengekomen periode op voorraad houden, dat deden we altijd al.’

Coppens spreekt veelvuldig over ‘ontzorgen’. Daarmee doelt hij ook op het voorraadhouden van reserveonderdelen voor klanten. De versnel-

• www.boschrexroth.com • www.robotart.nl

UIT DE MARKT HORTEC ONTWERPT MOMENTEEL ‘DEFENSIEF’ EN ZOEKT SAMENWERKING CONCULLEGA’S Om duidelijker over het voetlicht te brengen dat klanten niet alleen voor assemblage en productie maar ook voor engineering terecht kunnen, besloot elektronicaspecialist Hortec Electronics vorig jaar het bedrijf op te delen in twee aparte bv’s: Hortec Assemblies en Hortec Technology. ‘Wanneer je beide disciplines onder één dak hebt, vergroot dit de kans aanzienlijk dat wat je ontwikkeld hebt ook geproduceerd kan worden’, verklaart algemeen directeur Gerrit Heersink, die de eerste reacties op deze stap richting design for manufacturing als positief omschrijft. ‘Zeker de nieuwe klanten waarderen het dat we hen echt vanaf eerste specificatie tot het moment dat het product in de doos zit kunnen ondersteunen. Bestaande klanten moeten even wennen aan de knip tussen engineering en seriematige assemblage en productie, en het feit dat ze dan een extra aanspreekpunt hebben.’ Komend jaar hoopt het bedrijf, dat zich richt op industrie, automotive, railway en aerospace, te groeien

van 25 naar 35 medewerkers. Net als elders laat de supplychainproblematiek zich ook in Oldenzaal voelen. ‘Voorheen selecteerde Technology de componenten en ging aan de slag met het design, waarna Productie het verder oppakte. Nu selecteren we aan de voorkant alleen die componenten die door meerdere producenten gemaakt worden en kijken we goed wat de voorraden zijn’, aldus Heersink, die ook de klant nog eerder in het traject betrekt. ‘Zodra het eerste design klaar is, geven we aan wat de kritische componenten zijn en adviseren we de klant deze alvast te bestellen. Je moet gewoon veel meer aan de voorkant nadenken over welke componenten je selecteert. Dat betekent je elektronica defensief ontwerpen en alleen kiezen voor componenten die ruim beschikbaar zijn, dus geen exoten gebruiken.’ Bij seriematige productie is Hortec in deze tijden aangewezen op brokers in Europa, China en de VS, met alle torenhoge prijzen van dien.

THIS IS PARKER Wereldwijd marktleider

‘Microprocessors zijn bijvoorbeeld snel een factor 10 duurder dan voorheen’, stelt Heersink, die aangeeft de hogere prijzen ook door te berekenen aan de klant. ‘Voorheen gaven we offerte af voor twee of drie jaar, nu gebeurt dat voor elke productieserie. Heel vervelend natuurlijk, want ook de productprijzen voor de eindklant vliegen zo omhoog. Maar we kunnen het ons niet veroorloven om het niet te doen. De prijzen fluctueren veelal per dag en steeds de verkeerde kant op.’ ‘Soms bekruipt me het gevoel dat producenten bij nieuw geproduceerde componenten de normale distri-

buteurs overslaan en rechtstreeks zaken doen met de brokers.’ Om de beschikbaarheid van componenten te vergroten, werkt Hortec mee aan initiatieven om met concullegabedrijven nog intensiever samen te werken. ‘We kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen. Wie weet heeft iemand componenten liggen die hij niet direct nodig heeft en is een ander bedrijf daardoor uit de brand. En dankzij heldere communicatie met onze klanten hebben we die op basis van een kloppende forecasting tot nu toe goed kunnen bedienen.’ www.hortec.nl

STAAL THYSSENKRUPP MAAKT VELGEN ACCURIDE CO2-ARM Accuride, gespecialiseerd in wieltechnologie, gebruikt sinds kort voor de productie van vrachtwagenvelgen het CO2-arme staal van vlakstaalproducent thyssenkrupp Steel Europe. Tijdens het productieproces van het zogenaamde bluemint®-staal komt in vergelijking met de productie van traditioneel staal 70 procent minder CO2 vrij, zo heeft de internationale certificeerder

DNV eerder bevestigd. Bovendien zorgt de productiemethode voor lichtere velgen. Thyssenkrupp Steel Europe heeft het hoofdkantoor in Duisburg en valt onder het conglomeraat thyssenkrupp, dat in Nederland locaties heeft in onder andere Veghel, Zwijndrecht en Amsterdam. www.thyssenkrupp-steel.com, www.accuridecorp.com

Optimaliseer de kwaliteitscontrole om perfectie te bereiken!

op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing

Parker Hanniﬁn is wereldwijd marktleider in de ontwikkeling, productie en verkoop van technologieën, systemen en componenten op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing. Parker levert producten in negen technologieën: hydrauliek, pneumatiek, slangen&koppelingen, afdichtingen, procesbeheersing, ﬁltratie, klimaatbeheersing, electromechanica en luchtvaart. Naast producten levert Parker ook complete systemen, aggregaten en power-units.

parker.nl

Probeer nu onze Kunstmatige Intelligentie at the edge: SmartEagle. www.evalan.com

info@evalan.com

november 2022 0448Link_ThisIsParker_98x128.indd 1

03-10-2022 12:26

IMAGINE. A MOBILE HYDROGEN PRODUCTION PLANT.

Containerized Solutions Mobile | Compact | Plug & Play CONTAINERIZED SOLUTIONS CONTROL SYSTEMS CHARGING SOLUTIONS MANUFACTURING & ASSEMBLY

NieuweWeme Group Münsterstraat 12-14 NL-7575 ED Oldenzaal

T +31 541 530 500 E info@nieuweweme.nl W: www.nieuweweme.nl

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

OVERNAMES

ALLIANTIES

METAAL

PROCESINDUSTRIE

Bekker komt bij Stanstechniek Gaanderen

ERIKS gaat VMI-locaties SABIC beheren

Stanstechniek Gaanderen neemt vanaf het nieuwe jaar officieel Bekker Industriële Gereedschappen uit Ulft over. De twee bedrijven uit de Achterhoek werkten al langer samen. De verspanende technieken waar Bekker zich op heeft toegelegd sluiten volgens beide bedrijven perfect aan bij wat Stanstechniek inmiddels doet op het vlak van bouw en onderhoud van gereed-

Petrochemisch bedrijf SABIC gaat op de eigen productielocatie in Geleen (Chemelot) samenwerken met industrieel dienstverlener ERIKS. Dit voor het voorraadbeheer, waarbij ERIKS onder andere acht VMI-locaties onder zijn hoede krijgt. VMI staat voor Vendor Managed Inventory en is een methode om op fabrieksterreinen grijpvoorraden van spare parts op een efficiënte manier te beheren.

schappen. Bekker is in 1984 opgericht en omvat momenteel vijf medewerkers. Hun werkzaamheden worden opgenomen in de organisatie van Stanstechniek, dat in 1963 werd opgericht en met de overname van Bekker de eigen rol als producent van stansdelen verder hoopt uit te breiden. www.bekker.nl, www.stanstechniek.com

Dit moet ervoor zorgen dat onderdelen voor onderhoud dicht bij de monteurs zijn. Naast het beheer van de VMI-locaties gaat ERIKS op de Chemelot-site twee magazijnlocaties uitrusten met het eigen scansysteem, zodat medewerkers van SABIC met een app volledig gedigitaliseerd de voorraden kunnen scannen en aanvullen. www.sabic.com www.eriks.nl

MEETTECHNIEK

Ook CaTec hoort nu bij Indutrade Benelux Met de acquisitie van CaTec realiseerde de technische bedrijvengroep Indutrade Benelux onlangs de derde overname van dit jaar. CaTec is gespecialiseerd in meettechniek en levert naast transmitters en sensoren producten als dataloggers en wetenschappelijke meetapparatuur. Ook biedt het bedrijf zijn klanten aftermarket-

services, zoals kalibratie en systeemintegratie. CaTec in Wateringen bestaat sinds 1995 en heeft 14 medewerkers. Met de overeenkomst heeft het bedrijf alle aandelen overgedragen aan Indutrade Benelux, onderdeel van het Zweedse Indutrade AB. www.catec.nl www.indutradebenelux.com

DIGITALISERING

ABB zet met Samotics in op predictive maintenance Technologiebedrijf ABB gaat een strategische samenwerking aan met het Nederlandse Samotics. Dat is gespecialiseerd in electrical signature analysis (ESA), waarmee het motor-aangedreven industriële applicaties monitort. Met de samenwerking wil ABB de eigen

service voor predictive maintenance uitbreiden. ABB start allereerst met de integratie van de bestaande plug-and-play monitoringsoplossing van Samotics in het eigen digitale portfolio. www.abb.com www.samotics.com

november 2022

leading in robotics and vision

CONSULTANCY

RESEARCH

PRE-ENGINEERING

ENGINEERING

MANUFACTURING

ASSEMBLY

TESTING

Digital Innovation Park Ontdek interessante automatiseringstrends en de nieuwste innovaties voor Industrie 4.0 en het IIoT met nieuws, webinars, white papers en meer.

COMMISSIONING

SERVICE

VISION

ROBOTICS

ERVAAR MEER

www.turck.nl/dip

UIT DE MARKT TUINTE INVESTEERT EN VERSTERKT PROJECTMANAGEMENT Klanten willen in toenemende mate ontzorgd worden. Daarom heeft Tuinte Smart Industrial Solutions uit Hengevelde de laatste tijd geïnvesteerd in de integratie van de engineering en assemblage-activiteiten en in de mensen en middelen daarvoor, vertelt directeur Martijn Tuinte. ‘Klanten willen graag dat wij voor hen als een one-stop-shoppartner fungeren. Dat we zowel de engineering van een module op ons nemen, maar ook de sourcing, de assemblage en de factory en side acceptance tests.’ De functie van werkvoorbereider heeft daartoe een andere invulling gekregen. Voor de build to printopdrachten met relatief korte doorlooptijden is tegenwoordig een manufacturing engineer verantwoordelijk. Maar gaat het om meer complexe ontwikkelen maakprojecten, dan ligt de verantwoordelijkheid bij een projectengineer, al dan niet onder supervisie van een projectmanager. ‘Zo zorgen we voor een goede integratie van het build to spec-werk aan de voorzijde en het build to print-seriewerk aan de achterzijde’, aldus Tuinte die erbij aangeeft dat de versterking van het projectmanagement nog een

lopend proces is. Behalve dat de klant ontzorgd wil worden, komt hij ook met steeds complexere opdrachten: minder mono-delen en meer assemblies die hogere nauwkeurigheids- en reinheidseisen stellen aan medewerkers en middelen. Daarom is geïnvesteerd in een cleanroom en een schone assemblageruimte en ook in extra opleiding: ‘Zo hebben we de lasafdeling heringericht om die aan de nieuwe reinheidseisen te laten voldoen, is een lascobot aangeschaft en hebben de lassers een aanvullende opleiding gevolgd.’ Voorts is er geïnvesteerd om de sterk gegroeide workload aan te kunnen. De omzet is de afgelopen twee jaar met maar liefst 60 procent gestegen, het aantal mensen verhoudingsgewijs veel minder. ‘Veel meer omzet met maar net iets meer mensen. Dat kan doordat we ook flink geïnvesteerd hebben in digitalisering en automatisering. Zo hebben we ons ERP-systeem uitgebreid met een shopfloormanagementsysteem. En we hebben een Hermle-freesbank met een robotbelader aangeschaft plus een DMG-draaibank met robotbelading.’ Om dat allemaal een plek te geven is ook geld gestoken in extra

De nieuwe DMG-draaibank is voorzien van een robot voor het wisselen van de tools. Foto: J. van Baars

vierkante meters. Recent is een nieuwe assemblagehal van 1.300 vierkante meter in gebruik genomen. De vrijgekomen ruimte in de bestaande assemblagehal wordt nu deels benut voor logistieke activiteiten. Daarvoor zijn extra vierkante meters nodig omdat de hoeveelheid onderhanden werk is toegenomen door de – nog altijd – aanhoudende sourcingsproblemen waar ook Tuinte zich niet aan kan onttrekken. ‘Staal, rvs en ander basismateriaal is inmiddels wel beter verkrijgbaar.

MINDER PERSLUCHT, MINDER ONDERHOUD, LAGERE ENERGIEKOSTEN

Foto: Metal Work

Perslucht is in de industrie een veelgebruikte energiedrager. Structurele ‘fouten’ die hier gemaakt worden, leveren dus een relatief groot potentieel op om kosten te besparen. Eén daarvan is het negeren van lekkages. Het idee is dat het vaak maar kleine ‘lekjes’ zijn en dat lucht niet bijzonder duur is. Bovendien heeft niemand last van luchtlekkages. De lucht verdwijnt in de ruimte, is niet giftig en je kunt er ook niet over uitglijden. Wie even googelt, ziet echter direct dat de kosten al behoorlijk kunnen oplopen bij relatief kleine lekkages. Deze kunnen optreden bij

een lek over een cilinderzuiger, een luchtleiding die niet goed haaks is afgesneden en hiermee niet goed aansluit op de insteekkoppeling, of een luchtverzorgingsunit die lekt. Om deze lekken efficiënt op te sporen, heeft Metal Work haar assortiment uitgebreid met nieuwe flowmeters van Flux. Metal Work: ‘Wij zijn als producent en adviseur al meer dan vijftig jaar actief in de levering van pneumatiek componenten. De Flux-serie flowmeters wordt ook al jaren succesvol gevoerd om de flow in systemen te meten. Wanneer deze flow zonder aanwijs-

bare reden toeneemt, ben je er vrijwel zeker van dat er ergens lekkage optreedt en kun je zo snel mogelijk aan de slag om het lek op te zoeken.’ Naast de bestaande Flux-0 (tot 50 of 200 Nl/min) is de lijn nu uitgebreid met de Flux-1 en Flux-2 waarmee een flow tot respectievelijk 2.000 en 4.000 Nl/min is te meten. Hiermee zijn niet alleen lekkages op te sporen, maar ook meetwaarden te genereren

Maar aandrijf- en automatiseringstechnologie kennen helaas vaak nog lange levertijden.’ Ook bij Tuinte zijn de energiekosten behoorlijk gestegen. ‘Tot nu toe is het voor ons meegevallen. Maar als het bestaande contract afloopt is het afwachten wat de tarieven gaan doen. Een stijging zullen we wel moeten doorberekenen. Maar, op onze totale omzet vallen de energiekosten mee. Dus het zal hooguit om een kleine prijsstijging gaan’, verwacht Tuinte. www.tuinte.com

die noodzakelijk kunnen zijn voor het besturingsproces. ‘Bovendien kun je hiermee grootverbruikers opsporen en controleren of het in bepaalde delen van de installatie mogelijk is de druk te verlagen. Hierdoor is er minder perslucht nodig waardoor een compressor minder wordt belast en ook de onderhoudsbehoefte afneemt.’ www.metalwork.nl

VIBES.TECHNOLOGY WORDT STRATEGISCH PARTNER MÜLLER-BBM Met de acquisitie van een 40 procent aandeel gaat het Duitse Müller-BBM Industry Solutions GmbH een strategische samenwerking aan met VIBES.technology in Delft. Dat legt zich toe op de ontwikkeling van software om geluid en vibraties in elektrische voertuigen te verminderen. Dit laatste is ook waar MüllerBBM zich onder andere op richt, met zowel engineering en technische

producten als hard- en software. VIBES.technology en Müller-BBM werkten voor de automotivebranche al samen op het vlak van productintegratie, international sales en consultancy. Ze willen hechter samenwerken in engineering, wat onder meer moet leiden tot kortere ontwikkeltijden. www.vibestechnology.com www.muellerbbm.com

november 2022

ADVERTORIAL

Bij cards PLM Solutions zijn we volop aan het groeien. We zoeken daarom nieuwe collega’s. Is de functie van Projectmanager, Solution Architect of Simulation Consultant iets voor jou?

PROJECTMANAGER Daagt het jou uit om alle projectactiviteiten zo te plannen, te monitoren en te controleren om te voldoen aan alle verwachtingen? Is het opbouwen en onderhouden van klantrelaties jou op het lijf geschreven? En wil je graag deel uitmaken van een multidisciplinair projectteam dat bedrijven ondersteunt bij het transformeren van ideeën in succesvolle producten? Dan ben jij misschien wel onze nieuwe collega! WAT GA JE CONCREET DOEN? • Resources plannen en projectwerkzaamheden en verantwoordelijkheden verdelen • Alle (geëscaleerde) problemen behandelen vanuit de projectteams en stakeholders • De stakeholders bij klanten managen • Projectrapportages verzorgen, zowel in- als extern • Consultants ondersteunen gedurende projecten • Verbeteringen aandragen voor onze dienstverlening en ervoor zorgen dat deze dienstverlening verder professionaliseert • Rapporteren aan stuurgroepen en/of hoger management

SIMULATION CONSULTANT Als Simulation Consultant ben je onderdeel van een internationaal opererend team van Tecnomatix Plant Simulation collega’s. Je werkt met een Project Manager zelfstandig of in teamverband aan projecten in verschillende industrieën. Daarnaast kom je ook in aanraking met commerciële kanten van onze dienstverlening. Je krijgt daarbij alle ruimte om te werken aan je inhoudelijke en persoonlijke ontwikkeling. WAT GA JE CONCREET DOEN?

SOLUTIONS ARCHITECT Neem je graag de leiding? Ben jij een geboren probleem oplosser? En werk je graag samen met andere specialisten? Dan ben jij misschien wel onze nieuwe collega. Als Solution Architect ben je voor jouw klanten de belangrijkste sparringpartner en technische autoriteit op het gebied van PLM-oplossingen. Lijkt je dat wat? Lees dan snel verder! WAT GA JE CONCREET DOEN? • • • • • • •

Proces gebaseerde scope- en omgevingsgebieden definiëren en verfijnen De oplossing definiëren en valideren Workshops organiseren met interne en externe belanghebbenden De solution scope en business requirements definiëren, bevriezen en bewaken Het presalesteam ondersteunen bij workshops Het realiseren en valideren van technische specificaties Zorgen voor een verdere professionaliseren van onze PLM-dienstverlening • Onze consultants ondersteunen tijdens projecten • Verbeterpunten aandragen voor onze algemene dienstverlening

• Het uitvoeren van simulatie projecten en diensten op zelfstandige basis of in teamverband (samen met de Project Manager en collega consultant(s)) • Je zorgt ervoor dat je up-to-date blijft op het gebied van Tecnomatix Plant Simulation • Je ondersteunt bij commerciële/pre-sales trajecten • Je begeleidt trainee Simulation Consultants • Je bent verantwoordelijk voor het dagelijks bijhouden van het urenoverzicht in de PSA-omgeving van cards

ENTHOUSIAST? Ben je enthousiast over één van deze functies? Laten we dan eens samen koffie drinken! Wie weet ben jij de nieuwe collega die wij zoeken. Stuur ons je cv en motivatie, dan komen we snel bij je terug!

UIT DE MARKT EVENT PANASONIC INDUSTRY EN INMOTION VERDUIDELIJKT HOE VER E-MOBILITY AL REIKT De markt voor e-mobility beweegt volop. En wel zodanig, dat ontwikkelingen zich meer en meer vertalen in concrete oplossingen. Welke dat allemaal zijn, werd onlangs duidelijk op de Automotive Campus in Helmond, tijdens ‘The Evolution of E-mobility’. Met het event boden Panasonic Industry en het studententeam van InMotion de pakweg vijftig aanwezigen in één middag een overzicht van de stand van zaken. En dat gebundeld in acht presentaties, gegeven door partijen die er samen voor zorgen dat de markt voor elektrisch vervoer groter is dan menigeen vooraf aan het event wellicht dacht. Neem alleen al de diversiteit qua type voertuigen. Met de ruime aandacht voor personenauto’s zou je haast vergeten dat de elektrificatie zich ook op ander vlak doet gelden. Zo ging de presentatie van Panasonic Industry, dat zelf met onder andere batterijen sensortechnologie bijdraagt aan e-mobility, in op de elektrificatie van tractoren. Geef het twee of drie jaar, en die voertuigen kunnen worden voorzien van 48V-systemen, zo klonk het. En dan het verhaal van aandrijfspecialist Drive Line Systems uit Dordrecht: er is voor heavy-duty-voertuigen weliswaar nog een weg te gaan richting zero emission, zo vertelde managing director Rob van Gils. ‘Maar één

ding is zeker: elektrische aandrijfsystemen, bijgeladen door fuel cell range-extenders op basis van waterstof, worden de norm.’ Tussen de presentaties door gingen de bezoekers van het event langs bij InMotion, dat onder meer wordt gesponsord door Panasonic Industry en is gevestigd op de Helmondse campus. Eenmaal in de garage trok de Revolution, zoals de elektrische racewagen van het studententeam heet, veel bekijks. De gesimuleerde snelheid van het voertuig ligt op zo’n 300 kilometer per uur, zo vertelden de studenten. Maar los van zulke indrukwekkende specificaties: uiteindelijk gaat het ze om het verlagen van de oplaadtijd van de batterijen. Nu staat die op twaalf minuten, straks moeten het nog maar een paar minuten zijn. ‘En is het eenmaal zover, dan komt ook de stap naar snelladen voor grootschalig vervoer veel dichterbij.’ De Automotive Campus biedt ook plek aan ELEO Technologies, dat tijdens het event inging op de eigen batterijsystemen voor onder andere constructiemachines en lichte elektrische voertuigen. Even eerder vertelde EVBox uit Amsterdam over de eigen laadoplossingen. EVBox werkt onder andere samen met het Utrechtse iwell, dat tijdens het event eveneens een presentatie gaf. iwells opslagsysteem is er nu nog voor

CONFED MAAKT DISPLAY VOOR DOPPER Producent van herbruikbare waterflessen Dopper heeft een slimme watertap gelanceerd. De EMS-producent produceert het bijzondere display van de slimme tap. Via het speciaal ontworpen druppelvormige led-scherm wordt nudging ingezet, Foto: Confed een motivatietechniek waarbij positieve beloning gedragsverandering stimuleert. Ieder tapmoment geeft via het scherm direct inzicht in de positieve impact die de gebruiker maakt. De eerste

Foto: Panasonic

alleen de zakelijke markt, maar als de weten regelgeving het toelaat, dan kan straks ook de particulier mee. Namens Volvo Cars Nederlands zette product strategy manager Robert Timmers elektrificatie in een breder perspectief. ‘We staan op meerdere kruispunten, die nu allemaal

samenkomen. Vergeet niet, naast elektrificatie gaat het net zo goed om connectivity. Samen zetten die ontwikkelingen de businesscase voor de automotive volledig op z’n kop.’ industry.panasonic.eu/nl www.inmotion.tue.nl

CHAINCRAFT EN EXASUN KUNNEN UITZIEN NAAR VOLGENDE STAP Twee Nederlandse start-ups kregen onlangs een fikse investering. De eerste was voor ChainCraft, dat afvalstromen omzet in circulaire producten en 11 miljoen euro ontving van Convent Capital en de al bestaande investeerders Shift Invest, Horizon 3 en PDENH. Met dat bedrag moet ChainCraft een fabriek kunnen neerzetten, om zo gefermenteerd voedselafval om te zetten in chemicaliën die fossiele en op palmolie gebaseerde producten

vervangen. Ook Exasun, dat geïntegreerde zonnepanelen en -daken maakt, ontving een investering. ABN Amro Sustainable Impact Fund, Invest-NL en baksteenproducent Wienerberger droegen bij aan de in totaal 9 miljoen euro, net als de bestaande aandeelhouders ENERGIIQ, Dockpoint en No Such Ventures. www.chaincraft.nl, www.exasun.com

GOMA realiseert digitale orderverwerking door de keten heen dankzij SCSN. Meer weten? watertaps staan bij onder andere de Bijenkorf, Blooming Hotel, Jaarbeurs en het ABN AMRO paviljoen Circle. www.confed.eu

Kijk op de achterpagina

19565 ISAH-Advertentie-Link-magazine-teasers.indd 2

Maak het met Isah.

november 2022

101 16:52 06-10-2022

PERSONALIA Mark Helder is vanaf 1 januari 2023

Mourik heeft er twee commissarissen bij:

de nieuwe voorzitter van Koninklijke Metaalunie, waar hij de opvolger wordt van Fried Kaanen. Helder is betrokken bij systeemintegrator Rolan Robotics en commissaris bij machinefabrikant HGG International, waarvan hij jarenlang ceo en eigenaar was.

Rudina de lange en Jan Goossens

Arjen Verhoeff is sinds

kort manager sales bij ITbedrijf Isah in Tilburg, dat zich heeft gespecialiseerd in software voor de maakindustrie. Verhoeff werkte tussen 1997 en 2009 al bij het bedrijf en kwam er in 2017 opnieuw in dienst, waarbij zijn focus de afgelopen jaren op sales & business development lag.

zijn vanaf begin november gestart bij het bedrijf in Groot-Ammers, B2B-dienstverlener voor onder meer infrastructuur en utiliteitsbouw. In diezelfde werelden heeft ook De Lange ervaring, naast haar kennis van strategie-implementatie en organisatie- en marktontwikkeling. Goossens was eerder bestuurder bij onder andere chemieconcern BASF en tankcleaning- en verwerkingsbedrijf Marpobel/ BOS. Momenteel is hij ceo bij Aquafin.

Jan van Dellen

is benoemd tot algemeen directeur van The Economic Board van Lifeport, het innovatienetwerk rond Arnhem, Nijmegen en Wageningen. In The Economic Board zitten achttien bestuurders uit het bedrijfs-

leven, kennisinstellingen en overheden. Van Dellen volgt interim-directeur Rijn Platteel op. Aandrijf- en besturingsspecialist Bosch Rexroth AG heeft de verantwoordelijkheden binnen de eigen raad van bestuur verschoven. Was Thomas Donato tot voor kort verantwoordelijk voor mobiele hydrauliek, sinds begin november is dit de wereldwijde sales en factory automation. Donato neemt het onderdeel over van Marc Wucherer, die de organisatie heeft verlaten. Holger von Hebel – eveneens lid van de rvb van Bosch Rexroth AG – neemt op zijn beurt mobiele hydrauliek over van Donato.

Global Sustainable Enterprise System (GSES). Dat biedt als online platform inzicht in de prestaties van organisaties op het vlak van duurzaamheid, gezondheid en veiligheid, waarvoor het internationale standaarden zoals de ISO 20400-richtlijn gebruikt.

Softwarebedrijf Hyarchis, dat bedrijven ondersteuning biedt bij het beheren en analyseren van hun data, heeft met Thomas

Hek Zoontjens is onlangs gestart als

directeur van de VMRG, de brancheorganisatie voor de metalen gevelbouw. Zoontjens was eerder al werkzaam bij de VMRG en is de opvolger van Hans Zwanenburg. Karin van IJsselmuide is de nieuwe

van Zuijlen

een nieuwe chief experience officer. Van Zuijlen werkte als facilitator en agile coach eerder voor zowel bankmerken, de reissector als ook de techbranche. Binnen de scrummethodiek heeft hij zich gespecialiseerd in scaleups en samenwerking.

director sustainable procurement bij

IN Your Future The world is rapidly changing: New production, new mobility, new energy, new normal. We at Panasonic Industry develop the technological building blocks to create the future with you.

102

november 2022

SMARTGELEVERD GEÏNVESTEERD Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

GEÏNVESTEERD

VDL investeert in AI van VBTI

ELEKTRIFICATIE

Mego Mobility brengt universeel opladen dichterbij Een volgende stap in elektrificatie, in dit geval van Mego Mobility. De Nederlandse start-up heeft – in samenwerking met de TU Delft – een systeem ontwikkeld voor het draadloos en contactloos laden van licht elektrische voertuigen. Parkeert een gebruiker een voertuig boven de lader, dan start het opladen tot over een afstand van 10 centimeter.

Dergelijke systemen waren er al wel, maar dan telkens toegespitst op één type voertuig. Swell Electric, zoals het systeem heet, werkt universeel. En dat tot een energiebehoefte van 1 kilowatt, genoeg voor op het opladen van een e-bakfiets tot en met een brommobiel. www.mego-mobility.com www.swell-electric.com

VDL Groep neemt een minderheidsbelang in VBTI in Eindhoven. VBTI heeft zich gespecialiseerd in artificial intelligence (AI), die door VDL al wordt toegepast in het eigen foodcluster. Meer specifiek gaat het daarbij om het verzamelen van data met camerasystemen, waarna met diezelfde data bijvoorbeeld het oogstmoment van asperges wordt

bepaald. Met de hechtere samenwerking wordt de deep-learningtechnologie van VBTI breder toegepast in de processen, systemen en productie van VDL. Denk daarbij bijvoorbeeld aan predictive maintenance of het stroomlijnen van voorraadbeheer. www.vdlgroep.com www.vbti.nl

ELEKTRIFICATIE

DEKRA breidt uit met een nieuwe testlocatie

HIGHTECH

STM bouwt nieuwe waferfabriek in Italië Halfgeleiderproducent STMicroelectronics (STM) gaat in Italië een nieuwe waferfabriek bouwen. Dit als onderdeel van de Europese Chips Act, om zo de regionale chipsector te versterken. De plant kost 730 miljoen euro, moet in 2026 gereed zijn en komt naast de al bestaande STM-fabriek in Catania.

STM wil er siliciumcarbidesubstraten maken, voor vooral de automotive sector en energie-industrie. Maakt STM nu 150mm-wafers, in de toekomst wil het bedrijf toe naar wafers van 200mm. Een derde van het totale bedrag subsidieert de Italiaanse overheid. www.st.com

In Arnhem is de testlocatie van expertiseorganisatie DEKRA uitgebreid met een nieuwe Open Area Test Site (OATS). Die richt zich specifiek op het testen van elektromagnetische compatibiliteit voor voertuigen als e-bussen, e-trucks en drones. Zie de OATS als een vlakke buitenlocatie, bedekt met een metalen grondvlak dat niet reflecteert of absorbeert. Met dat grondvlak als

basis kan DEKRA er onderzoek en referentiemetingen van uitgestraalde elektrische en magnetische velden uitvoeren. DEKRA, dat in 1925 in Duitsland werd opgericht, werkt onafhankelijk. De organisatie richt zich in Nederland op onder andere het testen en certificeren van producten en het uitvoeren van audits en industriële inspecties. www.dekra.nl

ROBOTAG Automated varifocal inspection system

Flexible Movement

Applicable with AI Inspection Software

Massive Depth of Focus

High-Speed Image Acquisition

www.mitutoyo.nl // www.mitutoyo.be

november 2022

103

isah.com

Richt zich al 60 jaar op OEM’ers in Nederland, België en Duitsland Leverancier van kwalitatief hoogwaardige plaatwerkproducten

DIGITALE ORDERVERWERKING VIA SCSN?

Sterke ambitie op het vlak van digitalisering

GOMA MAAKT HET MET ISAH GOMA koopt haar orders via SCSN digitaal in bij metaalgroothandel MCB. Manager Supply Chain Eelco van der Linden: “Wij vinden het belangrijk om goed te luisteren naar de uitdagingen van onze klanten en proberen hen te ondersteunen met slimme totaaloplossingen, die ervoor zorgen dat klanten nog productiever kunnen worden. Communicatie via SCSN gaat ons daar absoluut bij helpen, omdat we daardoor onze processen nog beter op elkaar af kunnen stemmen. De tijd die we daarmee besparen kunnen we besteden aan het verder optimaliseren van onze dienstverlening en partnerships. Ons uitgangspunt is om met onze 20 grootste leveranciers digitaal te gaan samenwerken, waardoor we ons alleen maar bezig hoeven te houden met de 10 á 20% orders waar uitzonderingen aan de hand zijn. Mijn verwachting is dat ons dit meerdere uren per week aan tijdwinst zal opleveren aan de inkoopkant.”

Lees het verhaal van GOMA op blog.isah.com/goma

Maak het met Isah.

link Magazine 2022, #05

Articles inside

AUTOMATISERING CtrlX – nieuw besturings platform Bosch Rexroth – ‘lost belofte in’

AAE-investeringen in automatisering digitalisering en organisatie verhogen productiviteit met 15 procent

DUURZAAMHEID Lenze: geen harde ESG-targets wel digitale oplossingen om klant te helpen verduurzamen

PRODUCTIEPARTNERS KlikAanKlikUit kan samen met Confed 100 procent in control zijn

Turck maakt strategische keuze voor productie eigen, toekomstgerichte RFID-oplossing

AUTOMATISERING Vario-X van Murrelektronik configureren zonder besturingskast

PRODUCTONTWIKKELING Q-Fin neemt marktvragen mee in ontwikkeling next level finishmachine

PROCESOPTIMALISATIE Software van EPLAN

BEDRIJFSVASTGOED Heembouw laat bij locatie keuze en ontwerp nieuwbouw LEMO alle factoren meewegen

AI smoort onkruid in de kiem – inmiddels 80 procent, op weg naar 85 procent

SERVITIZATION Assessment van Siemens: mkb’ers industrie afwachtend met nieuwe business- modellen

STRATEGIE Met DTA heeft de industrie er een main supplier bij

COLUMN Het zwarte gat: de micromanager

SUPPLY CHAIN MANAGEMENT Neways verwacht

PRODUCTINNOVATIE SMC ondersteunt

SAMENWERKING Steeds meer geld voor Defensie en veiligheid

DUURZAAMHEID Circulariteit centraal in businessmodel Brink

PROCESAUTOMATISERING De Eekhoorn in Hoorn

AUTOMOTIVE Duitse automotive digitaliseert in Catena-X waardeketen met Nederlandse innovatie

PRODUCTIVITEIT Automatisering en digitalisering tillen logistiek rond lasersnijproces naar hoger niveau