Houthalen - Helchteren door de jaren heen

HOUTHALEN -HELCHTEREN DOOR DE JAREN HEEN

VOORWOORD

Dit mooie stickeralbum is een initiatief van de Carrefour market van Houthalen-centrum (groep Cretskens) en is tot stand gekomen in samenwerking met het hele team van de winkel en Geschied- en Heemkundige kring De Klonkviool Houthalen-Helchteren, waarvoor dank.

Het is de bedoeling om, aan de hand van foto’s, een beeld te schetsen van de ontwikkeling van onze gemeente door de jaren heen.

De plaatselijke heemkundige kring was bereid gevonden om het album samen te stellen. In hun archief vonden ze heel wat interessant fotomateriaal.

Er werd gewerkt rond een aantal thema’s, die allemaal een bepaald aspect van de gemeente toelichten. Net zoals bij de thema’s moest er ook bij de stickerfoto’s een selectie gemaakt worden.

Het verzamelalbum is een uniek naslagwerk geworden, waar je veel plezier aan zult beleven en dat ook voor het nageslacht interessant blijft. En het zal zeker een aanleiding zijn om met elkaar herinneringen aan vroeger uit te wisselen.

Wij wensen je veel succes bij het verzamelen van de stickers, en heel veel kijk- en leesplezier

Alain Yzermans burgemeester

Jerica Cretskens Carrefour market

Vic Lijnen Houthalen Heemkring

VAN CUVA NAAR CARREFOUR

Zoals zoveel jonge mensen krijgt John Cuppens (° Houthalen 22 januari 1934 - + Houthalen 9 maart 2006) het idee om op eigen benen te staan, om als zelfstandige zijn eigen weg te zoeken in het leven. Hierin vindt hij steun bij zijn echtgenote Jeanny Vaes (Jeanny van Zjang van ’t Groot Lokaal). Ze beginnen tegenover dat café in de Dorpsstraat een winkel, nee… een supermarkt waar je alles krijgen kan. Alleen voor je drank moet je de straat over naar de barak van ’t Groot Lokaal. Je kan het je niet indenken of je vindt het in de CUVA. Die naam is overigens eenvoudig te verklaren; als jij Cuppens heet en je vrouw Vaes, dan moet je niet lang nadenken. Wat begint als een plaatselijke supermarkt, groeit met de tijd uit tot een grootwarenhuis dat zelfs drie vestigingen heeft. De CUVA is een begrip geworden in onze gemeente en ver daarbuiten.

Daarbij worden John en Jeanny ook nog eens populair door hun eenvoud en hun inzet in de plaatselijke gemeenschap. Basketbal zit bij de familie Cuppens in de genen, en dus begint John met zo’n ploeg, waaruit mettertijd “een bont allegaartje” groeit van allerlei nationaliteiten. Dat bont allegaartje speelde wel op het hoogste Belgische niveau en is de basis voor Limburg United. Ondertussen verhuist CUVA tot achter de kerk, waar veel meer ruimte is. John sterft echter te jong en zijn warenhuis gaat na verloop van tijd over in de handen van Carrefour. Ook nu in 2022 is de supermarkt nog steeds in handen van een familie die van oorsprong ook beenhouwers zijn. Hierdoor worden de ‘beesten’ tot op vandaag nog rechtstreeks aangekocht en met de hand gekozen. Zelfs alle bakkerijproducten komen uit een ambachtelijke bakkerij gelegen te Zolder die ook door de familie wordt uitgebaat.

De lijnbus wees je zelfs de weg naar de CUVA.

Voor de winkel in de Dorpsstraat staan Jean-Luc en Véronique.

Het winkeltje in de Dorpsstraat.

Jean met de heftruck voor de winkel in de Dorpsstraat.

In 2020 ging er bij de winkel ook een koffiezaakje open, vandaag is dit mee in de supermarkt geïntegreerd.

Schoondochter Simonne werkte ook mee in de zaak.

In de winkel vandaag werken een 20-tal vaste mensen allemaal van de streek en fier op hun winkel.

Bij John wist je wat voor vlees je in de kuip had. Hij kocht zijn beesten zelf aan.

John krijgt een cadeautje, omdat hij 60 jaar wordt. Jeanny kijkt lachend toe.

HET VROEGER

Het boerenbedrijf op Masy was toch van een hoger niveau dan dat van de keuterboerkes. Veel meer PK’s.

Tot aan de opstart van de steenkoolmijn in 1939 waren Houthalen en ook Helchteren landelijke dorpen. Het boerenleven concentreerde zich vooral in de gehuchten Lillo, Laak, Kwalaak, Ten Hout, ‘t Genadere en het Sonnis. De schrale heidegronden werden bewerkt door boeren en veranderden in akkers en weilanden. Oorspronkelijk woonden de boeren in lemen huisjes, maar later werden die vervangen door bakstenen langgevelhoeves. Een boerderij was een kleine, zelfstandige onderneming. Door hard te werken, het hele jaar door, konden de boeren in hun eigen onderhoud voorzien. Brood, vlees, zuivelproducten, groenten en fruit, ze hadden het allemaal. Doordat de boerenzonen vanaf 1939 kozen voor het mooie geld voor het werk in de mijn, is het boerenbedrijf geleidelijk aan afgebouwd. Anno 2022 zijn er nog maar enkele boerderijen overgebleven. In ‘t Sonnis is het agrarisch karakter het best bewaard gebleven. De boer met paard en kar is allang uit het straatbeeld verdwenen. Om zich een beeld te vormen van het vroegere boerenleven moet men tegenwoordig naar het Openluchtmuseum van Bokrijk gaan.

Deze lemen boerderij uit Kwalaak verhuisde in 1953 als een van de allereerste boerderijen naar het Openluchtmuseum van Bokrijk. Ze werd helaas door een brand vernield in 2013 en werd niet meer gerestaureerd of heropgebouwd.

Het koren werd gemaaid met de zeis.

Het vlegeldorsen, met ritmische slagen werden de graankorrels uit de halmen geslagen.

Met de hand aan de ploeg werd het land bewerkt.

Een

manier om het koren te dorsen: met de ‘menezi’ (rosmolen). Het paard loopt in cirkels en brengt de dorsmachine in de schuur in beweging via een aandrijfas.

De hoeve Claes (1746) in Lillo is een van de weinige overgebleven, typische langgevelhoeves. Sinds 2018 is ze opgenomen in het bouwkundig erfgoed.

Met een wan (platte mand) werd het kaf van het koren gescheiden.

Een lange buiskachel, ook Leuvense stoof genoemd. Ze diende niet alleen om te verwarmen, maar ook om te koken. En ze zorgde voor licht toen er nog geen elektriciteit was.

’s Avonds, na de zware dagtaak, was er tijd voor een bezinningsmoment of gebed.

De boterton om boter te maken.

Het varkentje werd gewassen.

andere

Sommige boeren waren ook imkers.

VLAAMSE WEGEN...

O.L. Vrouw van de Zavel. Vervanging in de jaren ‘50 van de oude kapel (einde 19e eeuw) door de familie Franssens. Op aanvraag van de heemkundige kring heeft ze in 2017 nog een opknapbeurt gekregen.

Kapelletje tegen de dikke eik aan de Abdijhoeve in Kelchterhoef. Wie het heeft opgehangen en wanneer is niet met zekerheid geweten.

De St.-Catharinakapel in Lillo, begin 17e eeuw. De patroonheilige werd vereerd als schutsheilige van de molenaars. De mensen kwamen er ook op bedevaart in geval van huidziektes.

...komt men een Mariabeeld tegen. Kapellen vind je in alle delen van de gemeente. De brochure De Kapelletjesroute, uitgegeven door de heemkundige kring, vermeldt er veertig. Ze getuigen van de godsdienstige overtuiging van de bevolking. De meeste zijn toegewijd aan O.L. Vrouw. Vooral in de maand mei, ook wel Mariamaand genoemd, werden ze mooi versierd om Maria te eren. De buurt kwam er dan samen om te bidden. Sommige kapellen waren bedevaartsoorden. De kleinere veldkapellen zijn dikwijls gebouwd uit dank voor een genezing, die wel eens aangezien werd als een soort mirakel, of voor het verkrijgen van een gunst, zoals een behouden terugkeer van het oorlogsfront of ter nagedachtenis van een dierbare overledene. Doordat de Mariaverering sterk is teruggelopen en er soms geen mensen bereid zijn om de kapel te onderhouden, staan sommige er anno 2022 erg verwaarloosd bij.

De Sint-Leonarduskapel in Kwalaak. Gebouwd in 1952 ter vervanging van de oude kapel (17e eeuw) die weg moest wegens de aanleg van de Sint-Leonardusstraat. De kapel is eeuwenlang een bedevaartsoord geweest. Sint-Leonardus was de patroonheilige van de boeren en moest het vee beschermen tegen allerlei ziektes.

O.L. Vrouw van de Rozenkrans in de

Brugstraat, Hoevereinde. De oude kapel dateerde van rond 1840. Nieuwbouw van 1951 wegens wegverbreding.

O.L. Vrouw van Bijstand in de Kazernelaan, Helchteren, dateert van 1927; vernieuwd in 1946, als herinnering aan de gesneuvelden van de twee wereldoorlogen.

O.L. Vrouw van Onrust in Laak. Het originele beeld werd na diefstal vervangen door O.L. Vrouw van Smarten. Oudste vermelding 1688. In 1980 opnieuw opgericht na verwoesting door een storm in 1979.

Veldkapel van ‘t Genaderen, tegenover de watermolen. Ze bestond reeds in 1780. Beeldje van O.L. Vrouw van Lourdes.

O.L. Vrouw van Banneux in de wijk Ten Hout. De kapel werd ingewijd op 1 mei 1960.

De Lourdeskapel van Meulenberg. Gebouwd in 1951 door de mijnwerkers- brancardiers, die een beeld van O.L. Vrouw hadden meegebracht van hun lentebedevaart naar Lourdes.

O.L. Vrouw van (Zeven) Smarten, Helzoldstraat Helchteren. In 1935 opgericht door pastoor E. Lemmens ter nagedachtenis aan zijn ouders.

Veldkapel in de Hutten langs het toeristische fietspad, met een beeld van O.L. Vrouw. Dateert van 1997.

Mijnlampkapel in de Motmansstraat. De link met het mijnverleden is duidelijk.

VERGANE GLORIE

Door de komst van de mijnindustrie in 1939 is de bevolking van Houthalen sterk toegenomen en zijn het uitzicht van de gemeente en ook de samenleving grondig veranderd. De steenkoolontginning, die nu wereldwijd onder druk staat wegens de klimaatopwarming, heeft in onze gemeente alleszins gezorgd voor meer welvaart. Oorspronkelijk was onze gemeente een boerendorp. Maar de boerderijen zijn gestopt met hun activiteit, geraakten in verval en werden vervangen door moderne woningen. Landbouwgronden werden verkaveld en tal van nieuwe woonwijken werden gebouwd. Sommige merkwaardige gebouwen hebben plaats moeten maken bij de verbreding of aanleg van wegen, of werden gesloopt omdat ze niet meer voldeden aan de moderne behoeften of niet meer pasten in de heropwaardering van de site. De tramlijn HasseltBeringen (1941) werd afgebouwd midden de jaren vijftig, evenals de spoorverbinding Hasselt-Neerpelt. Op de zate ligt nu een fietspad. Ook het station van Houthalen, op de lijn Hasselt-Mol, verloor zijn functie. Het uitzicht van Hengelhoef is ook veranderd. De gebouwen van het vakantiedorp van de Christelijke Mutualiteiten zijn verdwenen.

Het oudste gemeentehuis van Houthalen lag vlakbij de oude pastorij. Het was tevens de woning van het schoolhoofd en van de kapelaan.

De oude Sint-Leonarduskapel van Kwalaak (17e eeuw) werd afgebroken in 1952 bij de aanleg van de huidige Sint-Leonardusstraat. Datzelfde jaar werd door de inwoners van het gehucht een nieuwe kapel gebouwd.

Het gemeentehuis van Helchteren (19e eeuw) was oorspronkelijk de woning van het schoolhoofd en deels een jongensschooltje. Later werd het een volwaardig gemeentehuis tot aan de fusie met Houthalen in 1977. Vanaf toen kreeg het diverse bestemmingen.

Het oud-gemeentehuis van Houthalen aan de Ringlaan, ingehuldigd op 8 mei 1961 en gesloopt in 2018, samen met het politiegebouw in de Hoogstraat.

De tram aan het kruispunt met de Dorpsstraat op de tramlijn Hasselt – Beringen (1941 –1956).

Verdwenen windmolen in de Hondsstraat (nu Kazernelaan) in Helchteren, waar eind WO II fel werd gevochten.

De oude jongensschool van Houthalen op de plaats waar het gemeentehuis in 1959 gebouwd werd.

De eerste, wat primitieve jongensschool op Meulenberg, in barakken in de Varenstraat. De fraters van Zonhoven zijn er gestart met het onderwijs.

Het station van Helchteren op de lijn Hasselt –Neerpelt. De spoorweg is nu vervangen door een toeristisch fietspad.

Het station van Houthalen op de lijn Hasselt –Mol. De laatste stoomtrein vertrok er op 26 mei 1955.

38 Ingenieur Théodore Masy (1840-1935) had op de Eikenberg (nu militair domein) een voor die tijd zeer modern boerenbedrijf opgebouwd. Schuren, stallen, serres, een heus kasteel, met lift, een kapel en een rijke flora. Na zijn dood werd het domein eigendom van de staat. Het werd geplunderd en geruïneerd.

De Genaderse molen is ook al een lange tijd buiten gebruik .

De kapelanij in de Pastorijstraat, waar tijdelijk nog asielzoekers ondergebracht waren, werd afgebroken in 2021 wegens de herbestemming van de site.

Het vakantiepark Hengelhoef van de Christelijke Mutualiteiten.

De watertoren (25 meter hoog) voorzag de cité Meulenberg van leidingwater vanaf 1941. Wat een luxe! In 1997 werd hij gesloopt.

Het oude mijnmuseum, in het hoofdgebouw van de mijn, was de trots van gids Jean De Schutter. Hij heeft er meer dan 60.000 bezoekers begeleid.

Wapenschild van Houthalen tegen de gevel van het gemeentehuis. Het werd vernield bij de sloop van het gebouw.

Het piramidegebouw, de Wingerd, eertijds de trots van het vakantiecentrum Hengelhoef, is ook afgebroken.

Het toeristisch treintje is aan zijn laatste reis op het domein Hengelhoef begonnen.

Old timers in het vroegere provinciale automuseum.

WAAR IN , T BRONSGROEN EIKENHOUT

Dat Limburg de groenste provincie van Vlaanderen is dat wist u uiteraard al. Maar zelfs binnen onze mooie provincie heeft onze gemeente bovengemiddeld veel natuur in de aanbieding. In Houthalen-Helchteren zijn we dus gezegend met erg veel natuur. Ongeveer 37% van de oppervlakte van onze gemeente heeft een groene bestemming. Dat zijn bijna 3.000 voetbalvelden!

Ooit, intussen lang geleden, was een groot deel van onze gemeente heide. Onze voorouders lieten op deze arme gronden hun schapen grazen. Dankzij natuurgebieden, zoals de militaire domeinen en Ten Haagdoornheide, is er in onze gemeente nog heel wat heide bewaard gebleven. Meer naar het zuiden sluiten Hengelhoef, Kelchterhoef, Brelaarheide en de Laambroekvijvers dan weer aan bij de Wijers, een uniek waterrijk gebied met 1.001 vijvers. Daarnaast hebben we natuurlijk nog heel wat bos, zo’n 2.635 hectare!

Meer dan 600 hectare natuur werd tot nu toe ook officieel erkend als natuurreservaat. Naast het Agentschap Natuur en Bos zijn er ook heel wat vrijwilligers dagelijks in de weer om onze natuur te beschermen. In Houthalen-Helchteren kan je de handen uit de mouwen steken bij drie natuurverenigingen: Limburgs Landschap, Milieugroep De Mangelbeek en Natuurpunt.

Natuurgebied de Laambroekvijvers van Limburgs Landschap vzw, wordt in de volksmond de Kolenwasserij genoemd. In de tijd van de mijn werd hier het koelwater opgepompt, maar intussen is dit uithoekje van Houthalen omgevormd tot een prachtig waterrijk natuurgebied.

Voor de steenkoolmijn had men erg veel hout nodig. Daarom werden grote lappen heidegrond aangeplant met Corsicaanse den. Doordat deze boomsoort erg snel groeit en daardoor lange vezels heeft, werd ze onder meer gebruikt voor de dwarsbalken om de mijngangen te ondersteunen.

Met een beetje geluk kom je tijdens een wandeling oog in oog te staan met een van de vele reeën die in onze natuur leven.

Veel inwoners van onze gemeente wandelen graag rond de Plas. Deze vijver van 20 hectare ontstond iets meer dan 50 jaar geleden. Men had toen veel zand nodig voor de aanleg van de E314.

Naast Ten Haagdoornheide heb je nog twee uitgestrekte heidegebieden in onze gemeente. Op de twee grote militaire terreinen breekt er helaas wel eens brand uit. Meestal na militaire schietoefeningen, maar soms ook wel eens, door een brandend konijn!

In de heidegebieden laat men schapen grazen, omdat de heide anders verruigt en er weer bos zou ontstaan.

Nadat de wolf ongeveer 200 jaar geleden in Vlaanderen uitgeroeid werd, heeft deze diersoort sinds een aantal jaren haar plekje in onze natuur weer opgeëist. In 2018 stond onze gemeente volop in de belangstelling nadat een vrijwilliger van Natuurpunt voor de eerste maal wolvin Naya duidelijk in kleur kon filmen.

In het kielzog van de wolf maakte ook de raaf intussen een comeback in onze gemeente. Deze grote aaseter was in Vlaanderen uitgestorven sinds eind 19e eeuw, maar wordt sinds enkele jaren weer meer en meer gespot.

Een tiental jaar geleden adopteerden alle gemeenten van onze provincie een typisch Limburgse diersoort. Houthalen-Helchteren koos voor het wekkertje. Deze veldsprinkhaan heeft een voorkeur voor vochtige terreinen, wegbermen en graslanden.

Uitgestrekte heidevelden, zo zag onze gemeente er voor de komst van de steenkoolmijn grotendeels uit. Hier op Ten Haagdoornheide kan je nu nog steeds genieten van dat mooie landschap, en dan vooral in de late zomer wanneer de heide paars bloeit en alles naar nectar ruikt.

In Kelchterhoef kan je niet alleen rond de Plas wandelen, maar ook over het water op een van de mooie vlonderpaden. Daarnaast heb je ook nog de kastanjedreef waar veel inwoners in de herfst kastanjes gaan rapen.

In Hengelhoef bevindt zich in het oude boswachtershuisje het bezoekerscentrum van de natuurvereniging Limburgs Landschap. Dit vormt een ideale uitvalsbasis voor een leuke wandeling, maar je kan er ook alles te weten komen over de mooie natuur in onze gemeente.

Een andere diersoort die regelmatig in de media komt is het everzwijn. Deze wilde varkens dwalen soms af naar onze woonwijken, en niet-omheinde gazons kunnen dan wel eens omgewoeld worden.

Tussen Houthalen en Helchteren zoekt de Mangelbeek kronkelend haar weg doorheen een lagergelegen moerassige zone. Hier zetten de vrijwilligers van Milieugroep de Mangelbeekvallei zich dagelijks in om de typische vochtige graslanden, moerassen, holle wegen en houtkanten te bewaren voor de toekomst.

Dichtbij Tenhout en Meulenberg ligt het natuurgebied Brelaarheide van Limburgs Landschap. Tussen de Grote Baan, de E314 en de Koolmijnlaan kan je hier toch heel wat mooie, kletsnatte natuur ontdekken.

Naast de wolf en de raaf is de laatste jaren ook de oehoe terug van weggeweest. Deze roofvogel is met zijn imposante verschijning een van de grootste uilensoorten ter wereld. De oehoe dankt zijn naam aan de typische roep: oe-hoe!

Dat we zoveel mooie natuur hebben in onze gemeente komt onder meer door de dagelijkse inzet van heel wat vrijwilligers van onze drie natuurverenigingen. De natuur beschermen is niet alleen erg nuttig, maar ook leuk. Aarzel dus niet om Limburgs Landschap, Milieugroep De Mangelbeek of Natuurpunt te contacteren indien je mee de handen uit de mouwen wil steken!

TOERISTISCHE HOTSPOTS

Het toerisme in Houthalen-Helchteren is de laatste decennia flink toegenomen. Met Kelchterhoef, Hengelhoef, Molenheide en Ter Dolen heeft de gemeente sterke troeven in handen.

Kelchterhoef is misschien wel het bekendste recreatiegebied. Het domein uit 1228 dankt zijn ontstaan aan de abdij van Floreffe. De Abdijhoeve (1642), Hoeve Mieneke (1851) en Hoeve Jan (1854) zijn bekende begrippen.

Ook het vakantiehuis De Bosberg (1969) en het watersportcentrum De Plas (begin jaren 1970) met camping (1986) lokken jaarlijks veel bezoekers: horeca, wandelen, sporten, genieten van de natuur - heide, bossen en vijvers - het kan allemaal.

In het provinciaal automuseum, geopend in 1970, was tot 1986 de old timerscollectie van Mahy te bewonderen. In 1988 kocht de gemeente het gebouw en werd het omgetoverd tot Expohallen met verschillende invullingen sindsdien.

De Abdijhoeve was in de middeleeuwen een modelhoeve van de abdij van Floreffe. Ze werd jarenlang beheerd door pachters. In 1954 werd ze omgetoverd in een café-restaurant. Na een brand in 1981 werd ze mooi gerestaureerd.

De Abdijhoeve is een bekend café-restaurant met een ruim terras, een absoluut trefpunt voor toeristen.

Hoeve Mieneke is genoemd naar de laatste bewoonster Mieneke Beertens (1883-1956). Na haar dood was het 30 jaar lang een smulcafé. Er volgden jaren van leegstand en verval. In 2018 werd begonnen met de succesvolle restauratie.

Hoeve Jan. Ook deze boerderij kreeg een facelift. Ze werd omgetoverd in een smulcafé met aan de overkant een bakoven en een mooie speeltuin.

Hoeve Mieneke. Deze mooi gerestaureerde boerderij herleeft: ze toont ons hoe het vroeger was. Mieneke met haar kippen en schapen, de waterput (in cortenstaal) en de groentetuin.

De Plas. Vertrekpunt voor surfers en zeilers.

Het vakantiehuis ‘De Bosberg’ werd geopend in 1969 met als doelstelling de jeugd alle kansen te geven om mekaar te ontmoeten.

In dit avonturenpark aan De Plas kunnen jongeren zich uitleven.

Het vroegere automuseum was tot midden 2021 een overdekte vrije markt.

Deze geklasseerde kastanjedreef is ook ‘s winters een attractie voor wandelaars.

Er zijn talrijke gemarkeerde wandelpaden.

Het domein Kelchterhoef maakt deel uit van ‘de Wijers,’ een uitgestrekt natuurgebied in Midden-Limburg.

Hengelhoef is het oudste domein en werd eveneens ontgonnen door de Norbertijnen van Floreffe, al in het midden van de 12e eeuw. Ook hier heel veel natuur. Het werd in 1964 ingehuldigd als een echt vakantiecentrum van de Christelijke Mutualiteiten van Limburg. Het betekende de start van het zeer populaire, sociale toerisme.

Van 2000 tot 2002 was het een asielcentrum en sinds 2004 is het in handen van privé eigenaars. Van het vroegere vakantiepark is niets meer terug te vinden: het hoofdgebouw en het piramidegebouw ‘de Wingerd’ zijn gesloopt. Momenteel is het een recreatiepark voor jong en oud met een subtropische zwemparadijs, verschillende sportmogelijkheden, mooie natuurbeleving, vakantiewoningen en horeca.

Molenheide is van recentere datum. Het domein heeft een wilden wandelpark, ’het kind vriendelijkste en meest milieubewuste bungalowpark van ons land’. Met daarbij een subtropisch zwembad, een in- en outdoor speelparadijs en horeca.

Ten slotte is er Ter Dolen. Het kasteel De Dool was in de middeleeuwen het zomerverblijf van de abdij van Sint-Truiden. In de boerderij van het kasteel is sinds 1994 een brouwerij gevestigd en kun je mooi terrassen.

Hengelhoef, een vakantieparadijs.

Molenheide, zwemplezier.

Wild- en wandelpark Molenheide sinds het begin van de jaren 1970.

Het bugalowpark van Molenheide, hier kon je overnachten.

Wie zoekt die vindt.

Toegangspoort naar het terras en de brouwerij Ter Dolen.

Ter Dolenbier moet je zeker

Kasteel De Dool.

Het

eens proeven!

Hengelhoef 2022.

Molenheide 2022.

DE KOOLMIJN: EEN KWARTEEUW IN DE ONDERGROND

In 1901 werd in de gemeente As de eerste Limburgse steenkool ontdekt. Ook in Houthalen en enkele andere omliggende gemeenten werd daarna een kolenlaag aangesneden, waarmee bevestigd werd dat een uitgestrekt kolenbekken was ontdekt. In 1927, na jaren van voorbereiding, ging de uitbouw van de koolmijn definitief van start en in 1939, vlak voor WO II, zag de Houthalense steenkool eindelijk het daglicht. Tijdens de oorlogsjaren namen de Duitsers de productie in eigen handen en stelden honderden Russische krijgsgevangenen gedwongen tewerk. Na de oorlog was het aan Duitse krijgsgevangenen om het zware mijnwerk te verrichten. Gevluchte Polen en Oekraïners hadden op hun beurt ervoor gekozen om niet naar huis terug te keren maar hier te blijven en mijnwerker te worden. Vanaf 1946 werden voor het eerst massaal Italiaanse gastarbeiders geronseld en vanaf de beginjaren 1950 kwamen Spaanse en Griekse gastarbeiders naar Houthalen. Allemaal samen hielpen zij de koolmijn naar haar topproductie in de jaren 1956-1957. Vanaf 1962, niet lang voor de sluiting, werden nog Turken en Marokkanen gerekruteerd in de hoop misschien om het onheil te kunnen afwenden. Maar in 1964 gaat de koolmijn van Houthalen op in de koolmijn van Zolder: de jongste en modernste koolmijn moest, als eerste en na amper 25 jaar productie, de deuren definitief sluiten.

Precies op de plaats van de afdieptorens zouden 11 jaar later langzaam maar zeker twee torenhoge schachtbokken verrijzen.

Ooit bellefleurs genoemd, kreunen de beide ontmantelde schachtbokken vandaag onder de jaren. Behalve dat zij een bijzonder landschapskenmerk zijn, bepalen zij al 80 jaar lang de identiteit van onze gemeente.

Voor het graven van de schachten werden in 1927 twee houten afdieptorens gebouwd, midden in het veld en op een boogscheut van de dorpskern.

Ook de terrils of steenbergen waren opvallend aanwezig in het landschap. Stenen werden van de kolen gescheiden om uiteindelijk boven op de steenberg te worden uitgestort. In 1978 groeide het afgevlakte mijnterrein uit tot een industriezone van nationaal belang.

De steenberg werd zo zwaar dat hij in 1949 langzaam op wandel ging. Hij slaagde er zelfs in een woonhuis als een kaartenhuisje te verpletteren en in geen tijd in te graven.

Een mijnwerker in volle actie. Met een afbouwhamer (piqueur) probeert hij uit alle macht steenkool in de wand van de enge pijler of mijngang los te wrikken.

De koolmijn had niet alles onder controle, getuige de vele dodelijke ongelukken. Maar zij zorgde er wel voor dat alle mogelijke hulp- en reddingsmiddelen voorhanden waren.

Het onmisbare attribuut van de mijnwerker in de ondergrond was de mijnlamp, niet zozeer als lichtbron dan wel als een instrument om mijngas te meten. Vandaag is het een gegeerd verzamelobject.

Om de nieuwe elektriciteitscentrale vanaf de jaren 1950 in gebruik te kunnen nemen, waren koeltorens nodig. De derde koeltoren werd wat later gebouwd. Het is sinds de jaren 1990 dat deze drie torens uit het straatbeeld verdwenen zijn.

Het administratieve hoofdgebouw werd in 1938 opgetrokken in een typische art deco bouwstijl.

De koolmijn was op vele vlakken zelfvoorzienend, ook in het drukwerk voor haar administratieve diensten. Vandaag is deze drukkerij het enige atelier dat van afbraak gespraad bleef. Er is zelfs een plan om ook zijn toekomst veilig te stellen!

Het Kempisch Leercentrum voor Jonge Mijnwerkers uit 1958, werd in 1962 omgevormd tot het Technisch Instituut voor het Kempisch Bekken, kortweg de mijnschool genoemd. Vandaag huist in dit modernistische gebouw, van Isia Isgour, het Centrum voor Volwassenenonderwijs, onder de naam Qrios.

In 1967 werd de N.V. Kempische Steenkoolmijnen opgericht met het doel om door rationalisering betere productieresultaten te behalen. De hoofdzetel bevond zich in Houthalen.

Aan de grote waterpartij van de Laambroekvijvers bevindt zich het oude pomphuis dat de kolenwasserij van water moest voorzien. De installatie wordt eerlang gerenoveerd om opnieuw water op te pompen, te zuiveren en in een waterbar te verkopen aan voorbijrijdende fietsers.

Enkel onder begeleiding van een geschoolde opzichter was een bezoek in de ondergrond mogelijk. Op zondag 13 augustus 1961 daalde deze groep in gepast tenue af tot diep in de aarde.

Op de kruispunten in de Kerklaan, waren de oudste, vrijstaande woningen oorspronkelijk bestemd voor ingenieurs en hogere bedienden en de dubbelwoningen voor de gewone bedienden.

De Kerklaan vandaag. Alle ingenieurs- en bediendenwoningen hebben hun bijzondere charme kunnen behouden.

DE OUDE MIJNWERKERSCITÉ, UIT HAAR AS HERREZEN

Als in 1939 de eerste Houthalense steenkool wordt bovengehaald is het geloof in de jongste steenkoolmijn uitermate groot. Het komt er dan op aan om snel veel personeel te rekruteren en te huisvesten. Meer dan 10 jaar eerder waren langs de Grote Baan 30 mijnwerkerswoningen gebouwd. Nu waren zoveel meer woningen nodig. Daarom voorzag de koolmijn, de bouw van een nieuwe cité op de uitgestrekte heidegrond, waarvan de koolmijn sinds 1919 eigenaar was. Ooit was daar, op De Molenberg, immers de mijnzetel gepland. Vanaf eind jaren 1930 bouwde de koolmijn de eerste bedienden-

en arbeiderswoningen langs de Kerklaan, de Wildrozenstraat, de Bremstraat, de Elzenstraat en de Varenstraat. Om de toevloed van mijnwerkers te kunnen huisvesten was de koolmijn genoodzaakt om gedurende 15 jaar woningen te blijven bouwen. Gaandeweg zorgden de gastarbeiders uit verschillende landen voor een sociale en culturele diversiteit in de cité. Vandaag weerspiegelt zich deze diversiteit in diverse aspecten, o.a. in hun taal, hun leefgewoonten, in opvallende gebedshuizen en in kleurrijke handelszaken die exotische voedingswaren aanbieden.

Deze houten noodwoningen (in de volksmond barakken genoemd) werden in 1947 in zeer hoog tempo gebouwd en waren toen vooral bestemd voor Oost-Europese en Italiaanse mijnwerkers.

Langs de Bremstraat en de Varenstraat lagen vooral de blokken van twee tot zes eenvormige woningen voor de mijnwerkers.

De 222 witte noodwoningen vormden een dorp op zich. Ze waren zeker niet bedoeld om 25 lange jaren stand te houden, met alle gevolgen van dien!

Een van de oudste zichten op de mijncité. Wegen en plantsoenen konden maar na WO II worden aangelegd.

100

Het eerste zusterklooster met een aangebouwd kleuterschooltje werd vanaf het voorjaar 1944 in een huis in de Varenstraat ondergebracht. Grotere kinderen konden voorlopig met de vrachtwagen van de koolmijn naar de scholen in ‘t centrum van Houthalen vervoerd worden.

Van uniforme, betonnen prefabwoningen in de Acaciastraat en de Gagelstraat, die gebouwd werden vanaf 1948, is sinds lange tijd geen sprake meer. Om het vocht in deze huizen te bestrijden werden de gevels opgeknapt met degelijk en verzorgd, maar gevarieerd schilderwerk.

De laatste arbeiderswoningen voor grotere gezinnen werden in het begin van de jaren 1950 in opdracht van de koolmijn gebouwd in de Haagdoornstraat, de Ahornstraat en de Dennenstraat.

Alle barakken werden door de burgemeester op 2 februari 1971 officieel onbewoonbaar verklaard en in de jaren 1972-1973 afgebroken. Het sloopwerk vorderde maar moeizaam omdat de bewoners een nieuw onderkomen moesten vinden.

Het Kempisch Tehuis kocht in 1969 welgeteld 184 citéwoningen over van de huisvestingsmaatschappij van KS. Gaandeweg konden de meeste woningen door de oorspronkelijke of door nieuwe bewoners aangekocht worden.

Op 19 juli 1973 werd de publieke ruimte van de mijncité officieel overgedragen aan de gemeente. Voortaan was het aan het gemeentebestuur om wegen, riolering, waterleiding en plantsoenen te onderhouden en te beheren.

Een kleurrijke en kunstige interpretatie van de mijncité. Dit kunstwerk kreeg Jean De Schutter aangeboden vanwege de kunstacademie Meylandt voor zijn inzet als beheerder en animator van het vroegere mijnmuseum.

VAN GROTE BAAN TOT NOORD-ZUID

De weg die dwars door onze gemeente loopt heet nu de Grote Baan, maar meer mensen noemen hem de “Noord-Zuid”. Daarmee bedoelt men dan dat verschrikkelijk stuk weg dat loopt van het noorden van onze provincie tot in Hasselt, waar dagelijks zoveel auto’s in de file staan. Vroeger werd deze baan ook “De Napoleonroute” en later “De Baan Luik – ’s Hertogen Bosch” genoemd, omdat ze van enorm groot belang was voor de handel, maar ook voor doortrekkende legers.

In 1971, nu reeds 50 jaar geleden, besliste de regering iets aan dit verkeersprobleem te doen. Na heel wat onderzoek, studies, plannen en berekeningen, besliste men eindelijk dat er een tunnel zal komen onder de huidige weg. Dat betekent dat de Noord-Zuid een paar jaar zal openliggen en dat heel wat huizen zullen verdwijnen. Als de eerste spadesteek (wellicht met een grijper) zal gestoken zijn, zal het nog zeker een vijftal jaren duren vooraleer we weer in alle rust gebruik kunnen maken van deze weg, zelfs gewoon met de fiets of opnieuw met de tram. Heb dus nog even geduld!

Een enkeling, zoals onze Heemkunde (beroeps-) fotograaf Johan Brouwers, kon er de lach nog inhouden en ontwierp zelf zijn Lachmanneke-tunnel.

Hier staan we boven op de brug van de autostrade E314, die er nog niet zo lang ligt. Je ziet de twee schachttorens (bellefleurs) boven het groen uitsteken.

Midden vorige eeuw was dit nog een oase van rust met alleen de schachttorens van de nieuwe (reeds gesloten) koolmijn.

Een mooie winkelstraat, die Grote Baan, maar vergis je niet, al die huizen zullen verdwijnen bij de aanleg van de tunnel. Bekijk ze dus nog maar eens goed!

Zeer lang staan deze winkels hier al, volledig in het groen en toen nog ver van de weg af.

Links ligt een grote parking, rechts lag het oude gemeentehuis. Deze vier baanvakken lijken ook vaak een parking te vormen met al die stilstaande auto’s in de file.

Rechts, met de prachtige auto voor de deur, lag het dorpscafé van Sooi (François Houben). Daar stopte de tram Beringen – Hasselt, waarvan je links de rails nog ziet.

Hier ligt “De Oude Cité”, de eerste mijnwerkershuisjes, vooraleer de mijn haar werkvolk samen bracht op Cité De Meulenberg.

Vroeger baatte de familie Zels – Ketelbueters hier een hotelletje uit in alle rust en sereniteit.

Juist tegenover de mijn is sinds jaren niets veranderd; alleen het bankkantoor is verhuisd. Logisch toch: geen mijnwerkers, geen inkomsten. Kijk nog eens goed, binnenkort is alles verdwenen.

Nadat hier eerst de rijkswachtkazerne was, werd dit mooie gebouw gebruikt door de gemeente en stelde die het nadien ter beschikking aan ‘Sint-Vincentius’, een liefdadigheidsinstelling die volledig draait op vrijwilligers.

In Helchteren, ter hoogte van Molenheide, zal een prachtige verkeersrotonde komen; een droom als je het ziet. Toch nog een vijftal jaren wachten a.u.b..

Iedereen verzamelde om toch maar mee op de foto te staan. Na de bouw van de tunnel zal diezelfde rust hier terugkeren (zegt men).

Helchteren Kruispunt met zicht op de Kazernelaan. Alles is hier nieuwbouw.

De kern van het bestaande kerkje van Laak zou dateren uit de 15e eeuw. Het koor, in zandsteen en mergelblokken, is daarvan het oudste, zichtbare gedeelte. Andere bouwelementen dateren uit latere periodes: de toren uit de 16e, het schip uit de 17e en de torenspits uit de 18e eeuw. In 1863 krijgt het kerkje de naam van O.L. Vrouw van Zeven Weeën.

EEN GEBEDSHUIS VOOR ELKE

GELOOFSBELEVING

Oorspronkelijk waren beide lokaliteiten Houthalen en Helchteren zogenaamde kerspelen of kerkdorpen, met schamele boerenhuisjes gegroepeerd rond een houten kerkje. Gedurende vele eeuwen was de invloed van de katholieke kerk erg groot. Na de Franse Revolutie organiseerden dorpen zich als gemeenten, maar dankzij priesters en kloosterlingen, die alomtegenwoordig waren in het onderwijs, het verenigingsleven en in de sociale sector, kon de kerk nog lang haar invloed doen gelden. Door de ontdekking van het zwarte goud ondergingen Houthalen en Helchteren grote veranderingen, zoals o.a. een enorme toename van het inwonerstal en het ontstaan van nieuwe wijken met daaraan gekoppeld de bouw van maar liefst vijf nieuwe kerken. Met de komst van de gastarbeiders met een verschillende nationaliteit, doken bovendien nieuwe gebedshuizen in het straatbeeld op. Italianen en Polen waren katholiek en konden van de bestaande kerken gebruik maken. Anders was het voor de moslims, waaronder vooral Turken en Marokkanen. Zij kregen van de gemeente de mogelijkheid om een gebouw als moskee in te richten of een stuk grond te kopen om een eigen gebedshuis op te richten. Ook de Grieksorthodoxe gemeenschap bouwde een eigen kerk. Vandaag de dag lopen vele kerken stilaan leeg en stelt de vraag zich dan ook: wat moet er met de bestaande gebouwen gebeuren? Samen met het gemeentebestuur stelde het centraal kerkbestuur van Houthalen-Helchteren een zogenaamd kerkenbeleidsplan op. Dat moet een beeld geven van het gebruik van de kerkgebouwen, om van hogerhand de nodige financiële ondersteuning te verkrijgen voor restauratie, onderhoud en eventuele herbestemming.

Sinds 1938 is de kerk een kwartslag gedraaid, doordat een nieuw schip werd gebouwd tussen het oude koor en de toren. Achter het bouwwerk is nog het ommuurde kerkhof te zien.

In 1437 werd het mergelstenen koor van de oude SintMartinuskerk gebouwd, in ca. 1500 kreeg de kerk een imposante bakstenen toren.

Het glasraam van Sint-Martinus op zijn paard, boven de ingang van de kerk. De patroonheilige van de hoofdkerk leefde eenvoudig en schonk de helft van zijn mantel aan een onderkoelde bedelaar.

In 1890 werd in Helchteren de eerste steen gelegd van de huidige parochiekerk van SintTrudo. De oude kerk uit de 17e eeuw was in 1887 bouwvallig verklaard.

De oude kerktoren was blijven staan tot in 1911, het jaar waarin hij vervangen werd door een nieuwe bakstenen toren van 47 meter hoog.

Aan de Bremstraat, centraal in de mijnwerkerscité van Meulenberg, werd in 1942 een noodkerkje gebouwd met overschotten van bakstenen van de woningbouw in de Brem- en de Varenstraat. In 1948 werd de kerk met twee zijbeuken vergroot en werd Meulenberg de zelfstandige parochie Sint-Lambertus.

Jarenlang maakte Lillo deel uit van de parochie Berkenbos, tot eindelijk de wens van het kleine gehucht werd gehoord en het eigen kerkje Sint-Antonius in 1954 kon worden ingewijd.

Eerst was dit gebouw een ontmoetingszaal. Vanaf 1953 verzorgde een rector uit Zwartberg hier de zondagsmis. In 1960 werd het een volwaardige parochiekerk, met O.L. Vrouw van Banneux als patrones. In 1978 werd de kerk grondig gerenoveerd en met twee zijbeuken vergroot. De vrijstaande klokkentoren dateert van 1989.

Op 7 juli 1957 werd in ‘t Sonnis de eerste steen gelegd van het eigen hulpkerkje en een jaar later, als de Sint-Jan Berchmanskerk, plechtig ingehuldigd.

In 1964 wordt in Laak de moderne kerk Sint-Jozef Werkman gebouwd, in 1965 in gebruik genomen en een jaar later onder ruime belangstelling ingewijd.

In 1994 bouwde de Grieks-orthodoxe gemeenschap in de Oudstrijderslaan een eigen kerk, die Ontslaping van de Moeder Gods gedoopt werd. Voordien had zij jarenlang een onderkomen in het oude kerkje van Laak.

De Sint-Martinuskerk in het centrum van Houthalen is hedendaags de hoofdkerk van de pastorale eenheid van Houthalen-Helchteren.

De 20 meter hoge stalen minaret naast de Groene Moskee, heeft louter een symbolische functie en dateert van het jaar 2010.

In 1996 werd in de Saviostraat op Meulenberg de eerste steen van de huidige Turkse Groene Moskee gelegd. Eerder al, in 1976, was de moskee ondergebracht in een bijgebouw van de watertoren.

In 1999 wordt in de Elzenstraat op Meulenberg de huidige Islamitische Moskee ingehuldigd, na een grondige verbouwing van de oude moskee in 1997. Die was vanaf 1970 door de Marokkaanse gemeenschap ingericht in de oude kapel van het leegstaande zusterklooster.

Het oudste bekende hotel langs de steenweg in Helchteren was het Hotel Zels-Ketelbueters. De eigenaars baatten het uit van 1922 tot 1930. Even nam de broer van de eigenaar het hotel over om het vanaf 1934 opnieuw aan de eerste hotelhouders terug te geven. Tijdens de oorlog nam een nieuwe eigenaar de zaak over als café.

Het oudste hotel in Houthalen was Hotel de l’Industrie, dat in 1910 gebouwd en in 1914 voltooid werd. Zakenlui en investeerders uit Wallonië en Brussel die betrokken waren bij de bouw van de koolmijn van Houthalen konden hier logeren. Het hotel van het echtpaar VrijsenKetelbueters lag vlakbij het station en bovendien op loopafstand van de mijnsite.

Dat de naam Ketelbueters voor de beide oudste hotels genoemd is, hoeft niet te verbazen: de respectievelijke hotelhoudsters waren zussen!

HISTORISCHE HOTELS: HET ZAT IN DE FAMILIE!

Een eeuw geleden telde het landelijke Houthalen-Helchteren meerdere hotels. Zijn ligging aan de belangrijke doorgangsweg Luik - ‘s-Hertogenbosch en zijn spoorwegstations brachten een intens reizigersverkeer op gang, ofschoon het niet enkel toeristen waren die hier een kamer boekten. Ook zakenlui en kunstschilders van ver buiten onze grenzen vonden de weg naar onze gemeente. De komst van de vakantie- en recreatieparken, vanaf midden jaren 1950, en later van kleinere logies, heeft het voortbestaan van de oude hotels wellicht bemoeilijkt. Ze kregen één voor één een nieuwe bestemming, hoewel de gebouwen die overeind gebleven zijn in hun oude functie nog gemakkelijk te herkennen zijn.

134 Het hotelhouderschap werd binnen de familie Ketelbueters niet op twee, maar wel op drie dochters overgedragen. De derde runde het Hotel du Cerf op de grote markt in Beringen. Bijzonder detail: zij was de moeder van de hotelhoudsters van Hotel De Koolmijn in Houthalen en van het hotel Zels-Thielens in Helchteren!

Dit hotel, gelegen in Helchteren langs de toenmalige steenweg Luik - ‘s-Hertogenbosch, werd gebouwd in 1934 en was eigendom van de familie Zels-Thielens.

Hotel Vaesen lag in de Dorpsstraat in Houthalen en was genoemd naar de eerste uitbater Jef Vaesen, die zich in 1902 in Houthalen gevestigd had. Hij stierf in het jaar 1931 op 60-jarige leeftijd.

In het jaar 1938 werd hotel Vaesen definitief aan de familie Dupriez-Thielens overgelaten. De zaak kreeg meteen een nieuwe naam: Hotel De Koolmijn, naar de koolmijn die weldra in productie zou gaan. Hier mochten ingenieurs logeren, zolang de koolmijn hun geen eigen onderkomen kon aanbieden.

Enkel de opdruk op de prentkaart leert ons dat het hier om een hotel gaat. Vermoedelijk was de winkel er al eerder. Met het steeds groeiende reizigersverkeer, werden hier ook kamers aangeboden. Het huis, uit dezelfde stijlperiode als Hotel Vaesen, was immers ruim genoeg.

Het imposante Hotel des Charbonnages, op de hoek Steenweg/Dorpsstraat, werd eind jaren 1930 gebouwd. Vanaf het begin van de jaren 1950 was dit hotel gedurende vele jaren een drukbezochte apotheek.

Van zodra de koolmijn een beroep doet op de Wit-Russische architect Isia Isgour, om de mijncité in Meulenberg verder uit te bouwen, nam de uitbater van het Hotel des Charbonnages hem ook onder de arm. Hij liet een riant hotel bouwen in een klassiek landelijke stijl en nam de naam van het oude hoekhotel over.

OPMERKELIJKE GEBOUWEN

Houthalen-Helchteren kan prat gaan op heel wat markante, oude panden. Enkele zijn verdwenen, maar foto’s bleven bewaard. De nog bestaande gebouwen werden in de bouwkundige inventaris van de Vlaamse Overheid opgenomen. De kerken buiten beschouwing gelaten, gaat het om openbare gebouwen of private gebouwen met een publieke functie, zoals schoolgebouwen. Maar ook charmante landhuizen werden omwille van hun respectabele ouderdom en speciale stijlkenmerken opgelijst. Omwille van hun omvang worden zij in de volksmond zelfs als kasteel bestempeld.

Villa Heidehof lag eertijds langs de weg die nu ’t Hert wordt genoemd. In 1913 werd dit zomerverblijf gebouwd door de aristocratische familie Breuls de Tiecken. Hier zocht zij de rust op die enkel de Helchterense heide haar kon bieden. In 1946 kocht de familie Reekmans-Mouling het landhuis en richtte in de buurt het zandwinningsbedrijf Remo op. De naam is een samenvoeging van de eerste letters van hun beider familienamen. Omdat het landgoed veel onderhoud vroeg en niet meer voldeed aan de eisen van het moderne comfort, werd het in de loop van de jaren 1980 gesloopt en de grond verkaveld.

Het kasteeldomein Hengelhoef vindt zijn oorsprong in de 12e eeuw. In 1179 was hier reeds sprake van een boerderij maar het oorspronkelijke gebouw is verdwenen. De familie de Beeckman de Vieusart liet in 1903 de afgebrande boerderij heropbouwen, met ernaast een buitenverblijf dat we kennen als het kasteel Engelhof.

De oorspronkelijke Helchterense pastorie werd gebouwd in 1737. De bakstenen waren geleverd door de abdij van SintTruiden en de duit in het zakje kwam van het gemeentebestuur. Het huidige gebouw dateert van medio 19e eeuw. Anno 2021 staat de pastorie te koop!

Omdat zij met de achterkant naar de kerk gericht is, wordt zij ook wel de verkeerde pastorie genoemd. Vandaag huist hier onze heemkundige kring.

De abdij van Floreffe liet in 1739 in Houthalen deze parel van een pastorie bouwen.

Deze riante villa in Helchteren dateert van ca. 1850 en werd door Jacobus Berben gebouwd. Jan-Jozef Van Roey, schoonzoon van de bouwheer en burgemeester, bewoonde deze villa vanaf 1853 tot aan zijn dood. De naam Villa Lucia verwijst naar de tweede patroonheilige van de parochiekerk Sint-Trudo. In 1904 ging de villa in andere handen over.

Dit zomerverblijf werd in 1870 door de Aalsterse familie Leirens-Eliaert gebouwd en vanaf 1898 was het eigendom van schoonzoon Charles Liénart. Vandaag is het domein Hoeverheide met zijn Engelse landschapstuin in het bezit van de familie Coolens.

Als stafkapitein bij het Belgische leger ontdekte Emile Thorn de Limburgse Kempen en kocht op de grens van de gemeenten Houthalen en Genk maar liefst 110 hectare heidegrond. In de jaren 1874-1880 liet hij Luciebos Cottage bouwen, genoemd naar zijn echtgenote Lucie Roberti.

Kasteel Luciebos, dat diep in het bos verscholen ligt, werd in 1926 gebouwd door Charles de Bidlot-Thorn. Vandaag is het nog bewoond door verwanten van deze familie.

In deze directeurswoning, eigendom van de koolmijn, kon de eerste mijndirecteur zich in 1941 met zijn 12 kinderen installeren. Ruimte was er genoeg. Na zijn dood in 1943 betrekt zijn opvolger deze indrukwekkende villa. Het pand kreeg na de mijnsluiting een nieuwe functie als pedagogisch opvangcentrum.

Het Lyceum Filip Neri werd gebouwd in de jaren 1962-1965. Het kreeg begin jaren 1990 een nieuwe naam, Filip Neri Middenschool, en in 1998 een nieuwe vleugel. Na enkele jaren van leegstand wordt hier eerlang een project met zorgfuncties opgestart, waardoor elk spoor van de ooit zo populaire school definitief zal verdwijnen.

Het Casino werd gebouwd in de jaren 1952-1954 in opdracht van de koolmijn. Het is een modernistisch ontwerp van de WitRussische architect Isia Isgour en meteen ook het kroonstuk van zijn werk in Meulenberg.

De blauwe toren van het NAC heeft een uitkijkpunt dat een panorama biedt op onze gemeente en haar wijde omgeving. Dit uitkijkpunt draagt de naam Het Oog van Daubechies, als eerbetoon aan Ingrid Daubechies. Zij werd in Houthalen geboren en is een van de grootste wiskundigen van onze tijd.

Het NAC (Nieuw Administratief Centrum) springt in het oog, niet enkel door zijn opvallende kleuren, maar ook door zijn even opvallende vormen. Het is een energieneutraal gebouw waar sinds 2012 heel wat publieke diensten, o.a. het gemeentehuis, in ondergebracht zijn.

Het gerenoveerde hoofdgebouw van de koolmijn heet vandaag Greenville. Het is een cleantech-incubator voor bedrijven die bijdragen aan een schoner milieu en aan een drastische besparing van energie. Ons ooit zo kostbare zwarte goud kleurt vandaag definitief groen!

ER MOCHT GEVIERD WORDEN

En of er vroeger gefeest werd! Gouden bruiloften brachten het hele dorp op de been. Straten en huizen werden dan feestelijk versierd en in de optochten stapten veel verenigingen mee op. Het was dan echt feest. Ook als de sacramentsprocessie door het dorp trok werden de woningen versierd, dikwijls met een Mariabeeld. Priesterwijdingen gingen ook niet onopgemerkt voorbij. Dergelijke vieringen, gepaard met straatversieringen en optochten, behoren tot het verleden en zijn folklore geworden. De goeie nieuwe tijd of was het de goeie oude tijd?

Van ‘t Schuurke in stoet naar de kerk om de hoek.

Gouden bruiloft Smeyers – Gijsbers (1966) Staaf en Moen waren echte dorpsfiguren.

Gouden bruiloft Moors – Lijnen (centrum 1944).

Briljanten bruiloft van het echtpaar Cuppens – Dompas (Lillo 1974).

Moen was…

Priesterwijding van Toine Gorissen in 1955. De nieuwe priester te midden van zijn familie voor zijn woning (het latere Schuurke, een heel bekend café in het centrum). 162

Geen optocht zonder mijnwerkersbrancardiers.

Ruiters.

De post wordt gebracht. 161

Feestelijk geklede vrouwen wilden er ook bij zijn.

Ook de jonge ‘mijnwerkers’ waren er graag bij.

Priesterwijding van Hipoliet Houben, die later directeur werd van het Sint-Jozefscollege van Beringen.

Jonge trommelaars.

De zusters van Filip Neri in Houthalen-centrum vierden in 1958 hun 50 jarig bestaan.

Een Mariabeeld voor het raam tijdens een processie in de dorpsstraat.

De kajotsters.

HET LACHFESTIVAL

HOUTHALEN-HELCHTEREN

Het begon in 1987 als het Internationaal Clownfestival op het vakantiedomein Molenheide. Het daaropvolgende festival vond plaats in 1989 in de recreatiecentra Kelchterhoef en Hengelhoef. Bij die gelegenheid werd de naam Internationaal Lachfestival voor het eerst gebruikt, maar het richtte zich vooral op de eigen bezoekers van de beide domeinen.

Met een grotere inzet van het gemeentebestuur en zijn betrokken diensten, die het veel ruimer zagen, kreeg het ILF vanaf 1990 een stevige omkadering en deed het zo populaire straattheater zijn intrede. Ook het kindercircus, met een leersessie vooraf en een showavond in een telkens uitverkocht Casino, groeide uit tot een jaarlijkse topper. Ondertussen waren lokale en bovenlokale sponsors, middenstand, vrijwilligers en

verenigingen bereid gevonden om zich voluit te engageren en het ILF bleef almaar groeien. Zo mocht de 20e editie in 2007 een universeel wereldfeest worden waarbij het multiculturele facet ook zijn plaats binnen het festival kon opeisen.

Na een grondige evaluatie in 2013 werd het ILF verfijnd en afgeslankt en zijn naam werd ingekort tot eenvoudigweg: Lachfestival. Maar het betekende zeker niet dat er voortaan minder gelachen werd. Naast de bekende klassiekers bewijzen het groeiend aantal lachpistes in een steeds langer wordend theaterparcours door de dorpskern van Houthalen en nieuwe initiatieven, zoals de Doolse Donderdagen op het mooiste binnenplein van Helchteren, dat het Lachfestival zelfs 35 jaar later nog een topevenement is en een vaste waarde blijft.

Het iconische beeld voor de 10e verjaardag van het ILF, in 1997: een Lachmanneke in het brons, op zijn vrolijk draaiende sokkel in de Vredelaan.

In 1999 werd tijdens het straattheater ten behoeve van de omstanders een smakelijke koude schotel geserveerd. Al moesten zij wel uitkijken welk lichaamsdeel ze dan letterlijk blootlegden. Daarbij was het gebruik van mes en vork ten strengste verboden!

De kindercircusshow van 2009 slaagde erin om nu eens de volwassenen heel wat koude rillingen te bezorgen.

Het Lachmanneke moet heel flexibel zijn. Het kan overal en voor elk doel worden ingezet, bv. als display voor de verdeling van de programmabrochures van 2012.

Het officiële logo van het Lachfestival.

Drie dolle dames (?) maakten in 2012 de straten van Houthalen-Centrum onveilig.

Snel een terraszitje bemachtigen om dan ten volle te kunnen genieten en vooral niets te missen van het doorlopend straatspektakel in 2014.

Nog in 2018 paradeerden in de straten twee vreemde heerschappen, keurig in het pak met bijpassende paraplu en onvermijdelijke aktetas. Maar toch beter eerst de kat uit de boom kijken en wat afstand bewaren.

Tijdens de corona-editie 2020 waren getekende personages zoveel veiliger dan de echte!

De begeleider van de jonge acrobaten droeg een mondmasker. Dat was deze keer niet om te lachen, maar wel bittere ernst!

Hoe Houthalen-Centrum in 2015 letterlijk overliep van toestromend publiek om samen zoveel mogelijk plezier te beleven tot in de late én vroege uurtjes.

Een adembenemend schouwspel in 2018.

De kindercircusshow kon gelukkig plaatsvinden in 2021, als vanouds.

HET INTERNATIONAAL KINDERFEEST, WAAR KINDEREN ALTIJD BAAS ZIJN!

Het oorspronkelijke kinderfeest van de vroege jaren 1960, op initiatief van de Turkse mijnwerkers, groeide door de samenwerking van de Turkse moskeevereniging en de diversiteitsraad vanaf 2000 uit tot een feest voor álle kinderen, ongeacht hun afkomst of achtergrond. Sindsdien wordt in en rond het Casino elk jaar opnieuw het spontane en ongedwongen samen leven in Meulenberg in de schijnwerpers geplaatst. Houthalen-Helchteren stond in Vlaanderen voorop wat de organisatie ervan betreft. Het succes is te danken aan de enorme inzet van alle deelnemende instanties, die steeds talrijker zijn. Er zijn de klassieke jeugdbewegingen met hun eigen aanbod aan sport en spel, de betrokken gemeentelijke diensten, het Casino dat zijn professionele infrastructuur ter beschikking stelt, de basisscholen met hun specifiek aanbod aan activiteiten in klasverband of erbuiten, de kunstacademies met teken-, knutsel- en schildersessies, medewerkers van Rimo Limburg, de Turkse Moskeevereniging met een bijzonder aanbod aan podiumkunsten, zoals muziek en dans en ten slotte alle lokale jeugdwelzijnswerkers.

Allemaal samen staan zij borg voor een programma waarin elke nationaliteit en elke culturele groepering een plaats krijgt. Bovendien wordt er reeds vele jaren rond een bepaald thema gewerkt dat de fantasierijke dromen van kinderen in werkelijkheid omzet: circus, wild van water, reis door de tijd en de wereld in kleur zijn daar enkele voorbeelden van.

Onder leiding van de kunstacademie terug in de oertijd duiken om een dino in papier-maché te kunnen ontwerpen. Missie geslaagd! (foto M.-L. Van Geel)

De handen letterlijk in elkaar slaan om iets leuks en kunstzinnigs te doen (foto M.-L. Van Geel).

Kleur het bos van je dromen, is het educatieve project van MUS-E Belgium. En in dat bos horen ook allerlei mythische dieren. Welke?

soezen en slapen: de favoriete bezigheid van een kat, in de favoriete zetel van haar baasje. Dat was zonder enige twijfel de opdracht in het schildersatelier!

Jonge meisjes zijn altijd te strikken voor een leersessie haartooi (foto M.-L. Van Geel).

Waarom zou het geen leuke interpretatie kunnen zijn van de huizen in de

Het

knutselwerk voor de oudsten onder de kinderen (foto M.-L. Van Geel).

De allerkleinsten al dansend op het grote podium van het Casino (foto M.-L. Van Geel).

Openluchtanimatie voor jonge waaghalzen die eens stevig uit de bol willen gaan (foto M.-L. Van Geel).

Een draaimolen voor de allerkleinsten.

buurt?

Luieren, dutten,

fijnere

MUZIEKKORPSEN VOOR LUISTER EN FEEST

Meer dan een eeuw geleden werden in Houthalen kort na elkaar twee fanfares opgericht: Hoeverheidegalm in Lillo en Broederkring in Houthalen-Centrum. In hun kielzog werd in de loop der jaren in elke uithoek van de gemeente nog een muziekkorps gevormd, elk met een eigen accent, zoals trommelkorpsen en orkesten, die even populair werden. In de loop van de jaren 1970 verbroederden alle muziekverenigingen om, bij uitzonderlijke gelegenheden zoals de jaarlijkse 11-novemberplechtigheid, de werking te kunnen versterken. Feestelijke misvieringen ter gelegenheid van Kerstmis, Nieuwjaar en Pasen, worden traditioneel ook opgeluisterd door een muziekkorps en lokken vandaag nog veel volk, mogelijk juist doordat deze missen letterlijk meer leven in geblazen wordt. Die eindigen steevast op een muziekaal hoogtepunt gevolgd door een enthousiast en verdiend applaus. Eertijds boden zich nog meer gelegenheden aan om met muziek wat luister en sfeer te brengen. Een gouden bruiloft, een priesterwijding, een intrede van een nieuwe pastoor, een inhuldiging van een publiek gebouw, carnavalstoeten en niet te vergeten de kermissen groeiden keer op keer uit tot grootse dorpsfeesten die tot op vandaag in het collectieve geheugen bewaard gebleven zijn.

Fanfare Hoeverheidegalm van Lillo werd opgericht in 1903. Haar naam ontleende de fanfare aan de kasteelheer van Hoeverheide, die de vlag in 1904 geschonken had.

De fanfare Broederkring, met vooraan in de optocht haar vaandeldrager. De vlag was een onmisbaar attribuut. In 1980 wordt dit muziekkorps een harmonie. Koninklijk was ze reeds vanaf 1953.

Mijnwerkers van Meulenberg met enig gevoel voor muziek konden aansluiten bij harmonie De Eendracht. Dit korps werd in 1947 opgericht door toedoen van de koolmijn die het verenigingsleven zoveel mogelijk stimuleerde. Vandaag is het korps omgedoopt tot Omni Orkest Tutti.

Jong geleerd is oud gedaan, bij de fanfare Sint-Trudo in Helchteren, die in 1960 werd opgericht.

Fanfare Broederkring met al haar koperblazers, is even oud als het muziekkorps van Lillo. Haar naam nam de fanfare van het bestaande zangkoor over.

Paradekorps Demo (Door Edele Muziek Ontspanning) uit Houthalen-Oost werd opgericht in 1962. Het korps paradeerde zelfs tot ver buiten onze landsgrenzen.

Drumband Cecilia werd genoemd naar de echtgenote van de toenmalige voorzitter. Het trommelkorps ontstond uit de fanfare Broederkring in het jaar 1970.

Die Lustigen Egerländer is een blaaskapel, die in de schoot van de Broederkring ontstond in het jaar 1973.

The Sound of Music is een showorkest dat in 1975 gevormd is vanuit De Eendracht. Het staat vooral bekend om zijn avondvullende optredens. Elke keer een meeslepende lust voor het oor!

SPORT VERZACHT DE ZEDEN

Als in een multiculturele gemeente er een vorm van toenadering tussen de verschillende culturen ontstaat, dan is dat heel vaak dankzij de sport. Bijna iedereen tracht op zijn eigen manier, al dan niet in clubverband, aan een gezonde ontwikkeling van het lichaam te doen, door te wandelen, te lopen, te fietsen, te voetballen, gevechtssporten, hondentraining, en ga zo maar door.

Een der taken van de directie van de Kempische steenkoolmijnen was haar werkgevers een gezonde ontspanning te geven. Daarvoor werd in iedere mijngemeente een voetbalploeg opgericht en gesponsord. De meeste spelers waren werknemers van de mijn die wat faciliteiten kregen.

John Cuppens van Cuva had meer interesse in het basketbal en wist een ploeg uit te bouwen, die de beste van Limburg was en waaruit Limburg United is gegroeid.

Ondertussen is topsport hier bijna niet meer mogelijk, want koken kost geld; wil je een sterke ploeg uitbouwen, dan moet je vaak spelers van veraf aantrekken en natuurlijk goed betalen. Sporten is echter iets dat niet gebonden is aan voorwaarden. Je moet het alleen maar willen doen. In onze gemeente kan iedereen aan zijn/haar trekken komen, jong of oud, wit of zwart, man of vrouw. Je moet er gewoon aan beginnen.

Roger Loysch van Helchteren wint de koers in eigen dorp en wordt in de bloemetjes gezet.

Zelfs de stoere binken van Judo Kreasa zijn een beetje onder de indruk van de goedheilig man en zijn zo grote Piet.

De Eendracht speelde ooit in Derde Nationale met matchen tegen Waterschei. Voor de beker moesten ze naar Standard Luik, waar Wilfried Van Moer toen het mooie weer maakte. Ze verloren eervol met 3-0.

Deze dames waren de eerste basketbalsters in onze gemeente. Ze speelden in de speeltuin aan de pastorij van het Centrum.

In de Hondenschool ‘De Roedel’ op het Sonnis, worden honden en baasjes opgeleid om heel sociaal met elkaar en andere mensen om te gaan. De club heeft een zeer groot aantal leden (meer dan 300) en een prachtige werking.

Roger Loysch (na Frans Gielen de tweede beroepsrenner van Helchteren) wist dat hij gewonnen had, maar hij wist niet wat. Het bleek een ezel te zijn.

Jan Wouters was voor Helchteren de “Pionier van het Wielrennen”. Zijn gedenkplaat hangt aan het oud-gemeentehuis.

Wijnants is ‘onze’ grootste renner van de 21e eeuw. Hij was een zeer gewaardeerd helper en ploegmaat bij Jumbo Visma, waar hij nu ploegleider is.

Maarten

Maarten Wijnants rijdt in de trui van Jumbo Visma. 203

Basket Cuva weet met haar jeugd op tornooien zeer goede resultaten neer te zetten. Hopelijk zijn dit de mannen, die over enkele jaren door hun talent, basketbal minnend Vlaanderen met verstomming slaan.

In Handbal Kreasa spelen “De welpen en pagadders” (meisjes en jongens samen) ook tornooien, de laatste maal met 32 ploegen. Voor hen telt alleen de Olympische gedachte: “Deelnemen is belangrijker dan winnen”, maar ze gaan wel voor elke bal.

Keeper Robert Melotte bokst de bal weg onder het toeziend oog van Louis Schoonbroodt (in witte outfit).

In een handbalwedstrijd heeft men mekaar wel vaker vast, maar zo lang de spelers elkaar niet met brutaal geweld omverhalen, is er geen probleem. Dat hoort bij de regels van het spel.

Een zege is mooi, maar als je naar de hoogste klasse promoveert, kan de blijdschap niet meer op voor onze handballers.

HVC, Helchterense Volleybal Club, heeft reeds een rijke traditie achter zich, maar kijkt ook de toekomst rooskleurig tegemoet met haar degelijke werking en zowat 150 actieve leden. De eerste ploeg speelt in Nationale 3 Dames C.

De Italiaanse migrantenzoon Giovanni Casagrande wint op de Teut met zijn motor. Nu mogen er alleen nog Wout van Aert en zijn vrienden veldrijders crossen.

Laak, zowat het kleinste gehucht in onze gemeente, beschikt over een mooie sportinfrastructuur. Iedereen kent ‘Red Star Laak’.

“Lakerveld“ is de polyvalente sporthal waarin alle indoorsporten kunnen beoefend worden.

Ook de HVS mocht juichen toen ze in 1968 promoveerden naar Eerste Nationale.

De tennisclub Meulenberg werd in 1949 opgericht op de terreinen van de Mijn en was ooit de grootste Limburgse club. In 2021 kwamen er vier padelbanen bij.

Beelden en gedenktekens op het openbare domein zijn vaak de uitdrukking van een gemeenschappelijk ervaren of beleven: het kan gaan over oorlogsellende, over werken in de koolmijn tot omgaan met diversiteit. Het was een droom van heel wat bewoners van Meulenberg om meer sfeer en kunst toe te voegen aan hun buurt. Het werd een stalen kunstwerk in de vorm van een boom, dat aan de belangrijkste invalsweg van de cité ingeplant werd. De Sink of knoteik vat als het ware het levenspad van de buurtbewoners samen: eerst stevig wortelen in nieuwe grond, dan aarzelend de kop opsteken, heel langzaam vertakken en uiteindelijk de verdiende ruimte opeisen om zich, in verbondenheid met de buurt, verder te kunnen ontplooien. Met dit project won Rimo Limburg in 2017 de federale Prijs voor Armoedebestrijding. Beelden en gedenktekens die de appreciatie van een gemeenschap wegdragen gaan mettertijd deel uitmaken van ons collectieve erfgoed.

De Sink of knoteik op het Welkomplein in Meulenberg.

Aan het NAC staat het vredesbeeld Alors on danse. Raf Nullens en Robin Das ontwierpen twee gestileerde figuren, met in de hand een boeketje margrietjes. Al dansend schreeuwen zij de hoop uit op een betere toekomst, zoals de mensen het deden na het einde van de oorlog.

Op de noordelijke gevel van het NAC ontwierp Willy Van Parijs een ruwe betonnen kunstwand van meer dan 40 meter lang. Niet enkel het grillige reliëf, maar vooral het wonderlijke spel van licht en schaduw brengen de figuren, die samen een hechte gemeenschap vormen, tot leven.

De molensteen van Rafaël Timmermans aan het oudgemeentehuis in Helchteren herinnert aan de dramatische gebeurtenissen aan de windmolen in september 1944. Rond een kogelgat de namen van alle slachtoffers en op de keerzijde een vredesduif met opwaartse vleugelslag.

Eertijds was elke schachtbok voorzien van een wiel waarover een kabel liep waarmee de liften op en neer zoefden tot diep in de aarde. Het monument onder de schachttorens, bestaat uit twee gerestaureerde halve wielen en een mijnwerker, die in geknielde houding aan het werk is.

De glasramen van de oude kapel van het bejaardenhuis Vinkenhof werden van het sloopwerk gered. Linde Hermans deed ze in een boog rond het nieuwe woonzorgcentrum plaatsen. Bij de minste wind wiegen ze heen en weer, maar schijnt de zon, dan lichten de glasramen in kleurrijke reflecties op.

219

Wij van Meulenberg: zo kan men het kunstwerk van Jos Jacobs benoemen. Het kreeg een plaats midden in de cité, op de hoek van de Brelaarstraat en de Varenstraat. Het monument, uit inox vervaardigd, is oersterk en symboliseert op een heel abstracte manier de multiculturele verstrengeling van de wijk.

Rechts van de abdijhoeve op Kelchterhoef een mijmerplek om stil te staan bij het verlies van een kind. De langgerekte blauwe wolk die sierlijk naar de hemel reikt werd ontworpen door Benny Lens, die zich liet inspireren door een gedicht van Sara Vandebeek.

Hoeve Mieneke, gebouwd in 1851, is genoemd naar de laatste bewoner Mieneke Beertens. Zij werd geboren in 1883 en woonde hier tot aan haar dood in 1956. Maar vandaag poseert ze weer parmantig met haar kippen vlakbij haar moestuintje en haar gerestaureerde hoeve. Mieneke leeft!

Het beeld met als titel Het gezin ontwierp May Claerhout in 2003. Het illustreert waar het vakantiedomein De Bosberg voor staat: een warm onthaal van grote en jonge gezinnen, die hier een deugddoend verblijf te wachten staat.

Op het Lindeplein in Houthalen-Oost staat een gedenkzuil voor Kerim Akyil, die in een aanslag om het leven kwam. Errond is een houten vredescirkel geplaatst, die elke vorm van geweld veroordeelt. Het is tegelijk een mijmerplek ter herdenking van dierbaren die in tragische omstandigheden het leven lieten.

Wellicht kennen de oudste Houthalenaars L’ Oxydrique nog, een bedrijf langs de Grote Baan in Helchteren. Dit bedrijf leverde gassen voor industrieel gebruik. Als verenigingen voor een feest koelijs nodig hadden, konden ze daar blokken van zo’n twintig kilo halen.

INDUSTRIE NA DE STEENKOOLMIJN

Toen vorige eeuw onze Limburgse steenkoolmijnen dicht gingen (Zwartberg als eerste in 1966 en Zolder – Houthalen als laatste op 29 september 1992), werd het een donkere periode voor de werkgelegenheid. De mijnen gaven immers werk aan 23.000 arbeiders. Er moesten dus nieuwe arbeidsplaatsen geschapen worden. Toch bestonden er reeds Kleine en Middelgrote Ondernemingen (KMO’s), mensen die als zelfstandige alleen of met enkele werknemers aan de slag waren. In onze gemeente wordt Greenville opgericht. Deze instelling creëert ruimte voor vernieuwers en probleemoplossers om te experimenteren, netwerken en groeien. Ze bevindt zich in de gebouwen van de vroegere steenkoolmijn. Om meer werkgelegenheid te kunnen scheppen, worden enkele industrieterreinen opgericht, waar allerlei bedrijven zich kunnen vestigen. Dit is een groot succes. Maar door een evolutie in onze houding tegenover het milieu, moet er ook gezorgd worden voor het opruimen en verwerken van afval en het recycleren van gebruikte goederen. Een zeer belangrijke taak! Daardoor ontstaan Industriepark Zuid, Europark, Industrie Houthalen-Oost en het kleinere park in Helchteren, dat nu moet plaatsmaken voor de tunnels van de Noord-Zuid.

Heraeus Electro-Nite maakt sensoren om gesmolten metalen te testen. Het domein hoort bij Greenville.

Het Zuiveringsstation Aquafin moet ervoor zorgen dat alleen proper water in de natuur terechtkomt.

Als afval niet kan gerecycleerd worden, dan wordt het zo veilig mogelijk verbrand in deze afvaloven.

Sleurs en Reynders (nu Eiffage) zijn beide bedrijven die actief zijn in de bouw.

Bij Eurorent kan je bijna elk toestel huren, behalve het vliegtuig voor de toegang.

231

230

Paesen Beton levert ook beton voor iedereen die gaat bouwen.

JBC (Jean-Baptist Claes; ooit een profwielrenner) is nu een marktleider in de kledingindustrie. 232

Daf Truck beschikt over een heel gamma voertuigen.

233

In Europark herrees Smithers-Oasis uit zijn as en ziet er prachtig uit.

Dit is het allernieuwste gebouw in Europark. Niets laat vermoeden wat er komen zal.

Kinno Keukens is één van de bedrijven die zich hier recent gevestigd hebben.

Ons Containerpark hoort bij Limburg. Net en is volledig vernieuwd.

C.S. Timmers is een staalconstructiebedrijf dat werk levert tot over onze landsgrenzen. 239

Prefaco daarentegen is nog een gloednieuw bedrijf. Het maakt alle soorten prefab elementen voor de bouw.

240

Echo (Eduard Cuyvers Houthalen-Oost) maakt nog steeds welfsels en betonplaten in alle maten en vormen. Een Ierse groep heeft de firma overgenomen.

Bij Espa haalt de goede Sint alle speelgoed, dat hij op 6 december moet rondbrengen.

Marmorith werd reeds vele jaren terug opgestart door de Houthalense Bouwonderneming Houben.

DE TIENDAAGSE VELDTOCHT

De 180e verjaardag van de Slag bij Houthalen op 6 augustus 2011, wilde de heemkring niet onopgemerkt voorbij laten gaan. De veldslag was een belangrijke fase in de Tiendaagse Veldtocht. Een overigens mislukte poging van koning Willem van Oranje van Nederland om België te heroveren, nadat ons land zich in 1830 losgerukt had van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Het Belgische maasleger opereerde vanuit zijn kampplaats op het plateau van de Teut. Het Nederlandse leger werd wel niet verslagen, maar de opmars werd erdoor wel vertraagd.

De herdenking is gestart in Zonhoven op de evenementenweide, met een parade, toespraken en de onthulling van de maaskei. Van Zonhoven ging het naar de gemeentelijke begraafplaats van Houthalen. Ook hier de gebruikelijke toespraken en de onthulling van het herdenkingskruis door prinses Astrid. Het door Nederlanders opgerichte kruis, dat op verschillende plaatsen gestaan heeft, werd op vraag van de heemkring gerestaureerd en op zijn definitieve plek gezet op het heldenplein, geflankeerd door twee infoplaten. De plechtige herdenking werd afgesloten met een receptie in Grafityp, ten huize van de familie Bosmans.

De heemkring heeft meegewerkt aan dit mooie boek over de herdenking.

Deze maaskei werd onthuld en werd later overgeplaatst naar de vroegere kampplaats van het Belgische leger op het plateau van de Teut.

De plechtigheid op de evenementenweide aan de voet van de Teut in Zonhoven. Parade van het trommelkorps DEMO uit Houthalen-Oost.

De soldaten van het 5e linie uit Leopoldsburg defileren op het kerkhof van Houthalen.

De oorkonde.

Het monument werd onthuld door prinses Astrid.

Gastvrouw en gastheer Bosmans van de firma Grafityp met prinses Astrid.

Ook Nederland was op de herdenking goed vertegenwoordigd met o.a. de Historische Artillerie uit Maastricht.

Het gedenkkruis (met twee gedenkplaten) op het heldenplein van het kerkhof.

De firma Grafityp in de Stationsstraat, waar de receptie plaatsvond.

Het gedenkkruis, een herinnering aan de Slag bij Houthalen in 1831, kreeg in 2011 een definitieve plek op het heldenplein op het kerkhof van Houthalen.

HET OORLOGSVERLEDEN

In 1831 werd er in Houthalen slag geleverd tussen het Nederlandse en het Belgische maasleger (Meer over De Slag bij Houthalen in het vorige hoofdstuk “De Tiendaagse Veldtocht”).

Begin 20e eeuw werden er op de heide van het huidige militaire domein kanonnen en geschutskoepels getest door de Waalse staalgigant John Cockerill. Die wapens waren bestemd voor de forten van Antwerpen. Ook de Duitsers hebben tijdens de oorlogen het domein gebuikt als oefenterrein o.a. voor hun gevechtsvliegtuigen en ook voor gasproeven.

Tegenwoordig houdt de NAVO er geregeld schietoefeningen. Ter nagedachtenis aan de gesneuvelde dorpsgenoten tijdens WO I, werden zowel in Houthalen als in Helchteren gedenktekens opgericht. Tijdens WO II werd er begin september 1944 in Helchteren hevig gevochten tussen de terugtrekkende Duitse soldaten en de geallieerden. Er zijn toen heel wat slachtoffers gevallen aan beide zijden en er waren ook burgerslachtoffers te betreuren. Hieraan herinneren ons de oorlogsmonumenten.

Oorlogsmonument in Houthalen voor de gesneuvelde dorpsgenoten tijdens ‘14-18. Het werd opgericht tegen de voorgevel van de SintMartinuskerk. Het monument is ondertussen verwijderd.

Het testen van kanonnen op het polygoon van Cockerill.

Geschutskoepels in opbouw.

De geschutskoepels zijn klaar.

Bij het uitbreken van WO II werden de installaties ontmanteld.

Nieuwe oorlogsmonument voor de gesneuvelde Houthalenaren van beide oorlogen. Het bevindt zich aan de Ringlaan voor het vroegere gemeentehuis van

‘Gevallen Vleugels’ is een monument van Flor Verbist. Het is opgericht op de gemeentelijke begraafplaats ter nagedachtenis van de gecrashte Engelse piloten tijdens WO II.

Het tijdelijke militaire kerkhof in de Hondsstraat, opgericht na de felle gevechten aldaar in september 1944. De graven werden later overgebracht naar andere kerkhoven.

De oud-strijders ’14-18 poseren fier voor de camera.

Ook de gesneuvelden van ‘14-18 worden herdacht door dit nieuwe monument.

Monument voor de gesneuvelden van ‘14-18 aan het gemeentehuis van Helchteren.

Deze windmolen in de Hondsstraat (nu Kazernelaan) werd stukgeschoten tijdens de septemberdagen 1944.

Houthalen.

De gesneuvelden van ‘40-45.

DE KLONKVIOOL

De klonkviool, zo heet de geschied- en heemkundige kring van Houthalen, die opgericht werd in 1978.

Wat betekent dat woord eigenlijk?

Een klonkviool is een heel oud snaarinstrument (zie foto 1).

Omdat het woord ‘klonk’ in het Houthalens dialect ‘klomp’ betekent, heeft dat Laurent Brouwers geïnspireerd om er een moderne versie van te maken (zie foto 2).

Zoals elke heemkundige kring, houden we ons bezig met het lokale erfgoed. Wij verzamelen, archiveren en digitaliseren documenten en foto’s, zodat iedereen voor informatie over het verleden van onze gemeente, bij ons terecht kan. Uiteraard hebben we al heel wat publicaties op ons actief.

Meer info over de heemkundige kring vind je op de website www.heemkring-houthalen.be

Colofon

Opdrachtgever:

Carrefour Market Houthalen centrum, groep Cretskens

Samenstelling:

Geschied- en heemkundige kring de Klonkviool van Houthalen-Helchteren

Concept en productie: Tomorrow, Breda I www.tomorrow-lps.nl I TomorrowPromoties

Foto 1

Foto 2

Mede mogelijk gemaakt door:

Carrefour Market Houthalen (Centrum)

Vredelaan 1

3530 Houthalen-Helchteren

Carrefour Market Houthalen Centrum

In samenwerking met:

Geschied- en Heemkundige Kring

“De Klonkviool” vzw

Pastorijstraat 13 (Oude pastorij)

3530 Houthalen-Helchteren

Heemkring De Klonkviool Houthalen-Helchteren

www.heemkring-houthalen.be