Benieuwd naar straffe eindwerken van Vlaamse studenten?
Sterke eindwerken van Vlaamse studenten in de kijker voor het grote publiek |
! N E E M M IJ M E E
JAARGANG 7 · Studenteneditie 2019
Scriptie vzw · Léopoldstraat 6 · 1000 Brussel · T 02 463 59 20 · info@scriptieprijs.be www.scriptieprijs.be · www.scriptiebank.be scriptieprijs scriptievzw
Niet alleen katten en koffie op
Instagram,
3
ook creativiteit
BEN JIJ GEEN ROBOT? Dan betaal je te veel!
en filosofische zingeving 5
KLEUTERS TEGEN VERSPILLING
Consuminderen in de klas
Verslaafd aan Instagram? Misschien schuilt er wel een poëtische ziel in jou… Terwijl anderen onderzoeken hoe sociale media ons eenzaam en ellendig maken, ziet letterkundige Hannah Kruithof (UGent) een plaats vol creativiteit, zingeving en poëzie.
H
annah Kruithof: “Wie aan Instagram denkt, denkt niet meteen aan Cultuur met de grote “C”, maar eerder aan selfies met kattenoortjes, vertederende huisdieren en esthetische maaltijden (avocado’s verplicht). De grote vraag is: waarom worden zo veel mensen dan aangetrokken tot dit medium?
7
NEURONEN MAKEN KABAAL Computers leren van onze hersenen
Waarom scrollen we uren door verschillende feeds? Wie aandachtig kijkt, merkt op dat Instagram-posts over veel meer gaan dan enkel koffie en katten. We vertellen elkaar niet alleen wat we dagelijks doen, maar ook wat ons dagelijks drijft. Wat vinden we waardevol en zinvol? Waarin vinden we klein geluk? De Instagrammer is met andere woorden niet
alleen op zoek naar cappuccinokunst, maar ook naar verhalen van zingeving.
Waarom posten wij?
De aantrekking van sociale media zoals Instagram werd de laatste jaren door verschillende onderzoekers bestudeerd. De vraag “Waarom posten wij?" wordt meestal vanuit een sociologisch, psychologisch of economisch oogpunt beantwoord. Sociologisch onderzoek beschrijft de sociale herkomst van nieuwe media en hun maatschappelijke gevolgen. Psychologen reflecteren over de gevolgen van deze digitale prikkels op het mentale welzijn. Ze bestuderen de reactie van ons brein op posts, likes en comments. Economische
studies onderzoeken het fenomeen van de influencer en nemen de grootschalige opkomst van nieuwe vormen van marketing onder de loep. Zelden worden Instagram-posts echter bestudeerd als cultuurproducten. Op Instagram worden dagelijks miljoenen posts verspreid. Een post bestaat uit één of meerdere foto's, bijgestaan door een korte tekst. Via deze posts worden en masse verhalen verteld, maar hoe zien deze verhalen er precies uit en hoe werken ze? Welke thema's trekken de scrollende lezer aan en door welke esthetische principes wordt hij of zij geprikkeld? Vervolg op pagina 2 $
Neem deel aan de Vlaamse Scriptieprijs … en haal alles uit je thesis
t W in to eur o 2.50 0
11
CELLO UIT PIEPSCHUIM KRIJGT GEZELSCHAP Instrumentenbouwer test nieuwe materialen
Studeer je dit academiejaar af? Heb je net een sterke thesis afgewerkt? Laat het resultaat van dat harde werk niet in een stoffige kast wegkwijnen, maar treed ermee naar buiten! Wie weet haalt jouw werk de media? Voor masterproeven en professionele bachelorproeven uit alle richtingen. Deadline 6 oktober 2019.
9 Meer info op pagina 12 en op scriptieprijs.be Volg ons op: scriptieprijs @scriptievzw
scriptieprijs
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
2
D I G I TA A L # Vervolg van pagina 1
levensfi losofie, die de ander kan inspireren: “Kijk, zo kan je je dagelijkse leven inrichten!”.
De focus op het nu
Een optimistische blik op de scrollende jeugd
Op Instagram vertellen we elkaar verhalen over onze dagelijkse werkelijkheid. Een post bestaat idealiter uit een sprekend beeld dat niet alleen mooi, maar ook grappig of ontroerend is. De persoonlijke waarde van het beeld wordt vervolgens toegelicht, liefst in gevatte en gebalde taal. Wanneer men de posts van allerlei verschillende gebruikers bekijkt, vallen enkele constanten op. Eerst en vooral gaan de verhalen die we elkaar vertellen haast altijd over het heden. We delen onze persoonlijke ervaringen van het nu. De kritische lezer merkt op dat het wemelt van de throwbacks op Instagram, maar ook deze herinneringen worden haast altijd gekoppeld aan het actuele. Men belicht een contrast tussen het toen en het nu, duidt bepaalde constante waarden aan in zijn of haar leven of beschrijft invloedrijke gebeurtenissen met een blijvende impact vandaag.
Instagram-posts zijn met andere woorden complexer dan ze op het eerste gezicht lijken en vragen om meer creativiteit dan we beseffen. Een "goede" post geeft een frisse kijk op het gekende en moet dus niet alleen herkenbaar, maar ook origineel zijn. De gebruiker heeft echter beperkte middelen om dit doel te bereiken. Zijn of haar volgers moeten het verhaal dat de post vertelt in één oogopslag begrijpen. Hier komen ook nog eens esthetische vereisten bij. De Instagramgebruiker wil mooie foto’s te zien krijgen. Bovendien moet de post een plaats krijgen binnen de persoonlijke feed van de gebruiker en ook hier zijn zowel continuïteit als afwisseling een must. Gebruikers dienen een herkenbaar handelsmerk te creëren — een vaste thematiek, een voorspelbaar kleurenpalet,... — en toch ook steeds vernieuwing te brengen in hun posts. Dit complexe creatieve proces wordt op grote schaal uitgevoerd alsof het niks is. Dagelijks worden via Instagram eindeloos veel krachtige, esthetische verhalen verteld over hedendaagse alledaagse waarde. Zou het misschien dan toch niet zo vreselijk gesteld zijn met de scrollende jeugd, die in zekere zin meer dan ooit leest en schrijft én zelfs doet aan alledaagse, fi losofische zingeving?”
Het alledaagse zegeviert
De focus op het nu moedigt Instagramgebruikers aan om momenten uit hun dagelijkse leven te beschrijven. Gebruikers kijken rond zich en stellen de vraag: Welke elementen uit mijn alledaagse werkelijkheid zijn de moeite waard om te delen? Wie Instagram niet kent, zou kunnen denken dat het hier gaat over verhalen van “uitzonderlijkheid” — verhalen die aantonen dat de persoon een bijzonder en uniek leven leidt. Dit is echter niet de algemene tendens. De Instagramgebruiker beschrijft in zijn of haar posts meestal alledaagse ervaringen. Deze posts over “het banale” zijn daarom zelf niet per se banaal of minderwaardig. Vaak vertellen Instagramgebruikers kleine maar complexe verhalen over alledaagse persoonlijke waarde: “Kijk, dit vind ik waardevol, triest, ontroerend,...”. Een esthetisch effect ontstaat wanneer de post zo gecomponeerd is dat het de lezer beweegt, meestal door een gemengd gevoel van
herkenning en vernieuwing. Dit effect ontstaat niet bij elke foto van een kommetje met sojayoghurt en chiazaden, maar wel wanneer het geheel van foto en tekst een verhaal vertelt van persoonlijke beleving en betekenisgeving. We zien in dit geval niet enkel een beeld van een esthetische maaltijd, maar ook een portret van één van de kleine emoties des levens.
Creativiteit en filosofische zingeving
Het gaat hier over meer dan enkel een inkijk geven in de uiterst persoonlijke, doodgewone werkelijkheid. De aantrekking van Instagramteksten ligt niet alleen in het volgen van elkaars alledaagse momenten, maar wel in het zich laten inspireren door elkaars alledaagse betekenisgeving. Hoe geven anderen waarde aan hun dagelijkse werkelijkheid? Hoe geef ik op mijn beurt betekenis aan mijn eigen banale bezigheden? Er
ontstaat een wisselwerking tussen het delen van eigen waarden en het bewogen worden door de waarden van anderen, het inspireren en het geïnspireerd worden. De Instagramgebruiker wordt niet alleen aangetrokken door mooie foto’s, maar ook door een soort fi losofi sche beroering. We tonen elkaar meer dan onze alledaagse artistieke voorkeuren. Veel Instagram-posts geven op subtiele wijze blijk van een persoonlijke
Meer weten? scriptiebank.be/instagram Promotor: prof. dr. Bart Keunen Hannah Kruithof werd genomineerd voor de Vlaamse Scriptieprijs 2018. Ze ontving hiervoor 250 euro. Dit werk werd belicht in De Standaard
THESIS
Affiche om ‘vernederende’ thesisverdediging aan te kondigen Als het een troost mag zijn voor alle studenten die (binnenkort) afstuderen: zweten op je thesis is van alle tijden. Voor wie in de zeventiende eeuw afstudeerde, stond er bovendien een zware thesisverdediging op het programma. En daar hoorde ook een affiche bij.
op satijn of ingekleurd. Ze bedankten belangrijke personen op het thesisblad en hoopten zo een netwerk uit te bouwen of zelfs een job te bemachtigen. Grote kunstenaars als Pieter Paul Rubens verleenden hun medewerking. Deze uitzonderlijke thesisbladen werden goed bewaard.
“Welvarende studenten maakten indruk met prachtig versierde thesisbladen, gedrukt op satijn of ingekleurd”
Deze eeuwenoude affiches of ‘thesisbladen’ zijn een bron van informatie, maar ze zijn tot op heden weinig bestudeerd. De universiteit van Leuven bezit nochtans één van de belangrijkste collecties van heel Europa. Geschiedenisstudent Arne Van Driessen (KU Leuven) zag zijn kans: hij schreef zijn eigen thesis over de geschiedenis van de thesis.
Verwerpelijk intellectueel steekspel
De zeventiende eeuw was de eeuw van de welsprekendheid. En dus was voor universiteitsstudenten naast de thesis zelf, ook de dispuutoefening van groot belang. Studenten moesten tonen dat ze een standpunt konden verdedigen, vaak met een publiek erbij. Dat verliep oorspronkelijk niet altijd even beschaafd: de thema’s op zo’n dispuut waren vaak controversieel en de hele discussie verliep regelmatig bijzonder chaotisch. ‘Een verwerpelijk intellectueel steekspel waarbij de deelnemers om beurten vernederd worden’, aldus de humanisten in die tijd. Later evolueerde het dispuut naar de thesisverdediging zoals we die vandaag kennen.
Rubens
De thesisbladen, met onder meer een samenvatting van hun eindwerk, dienden om deze disputen aan te kondigen. Het waren affiches van ongeveer 50 cm hoog en 30 cm breed. Al konden die afmetingen sterk varieren. Ook de lay-out en typografie verschilden sterk. Welvarende studenten maakten indruk met prachtig versierde thesisbladen, gedrukt
Maar eigenlijk werden de meeste, eerder sobere, thesisbladen na gebruik meteen weggegooid. Of gebruikt als kladpapier, want papier was nu eenmaal kostbaar. Spijtig, want deze ‘affiches’ zijn niet alleen typografisch interessant, ze vertellen heel wat over het leven aan de universiteit. De afkomst van de studenten, het aantal studenten... Maar ook over de heersende visies en overtuigingen.
Drukker in bijberoep
Voor zijn thesis onderzocht Arne Van Driessen 469 thesisbladen, niet alleen de mooiste, maar ook de meer eenvoudige. Hij concludeerde dat de pedel een belangrijke rol speelde in de productie van het thesisblad. De pedel had een administratieve functie:
het was iemand die instond voor de organisatie van de universiteit, van inschrijvingen tot de onderhoud van de lokalen. En omdat thesisbladen geen uitdaging vormden voor de Leuvense drukkers zagen veel pedels hun kans. Ze schoolden zich bij tot drukker en ze verdienden een mooi extra inkomen naast hun eigen loon. Ook inhoudelijk zijn thesisbladen interessant. Alhoewel theologie één van de kleinste faculteiten was aan de Leuvense universiteit, blijkt het een populair onderwerp voor thesisbladen. Voor deze richting waren thesisverdedigingen immers verplichte kost. Bovendien was theologie een dankbaar onderwerp, in woelige tijden van reformatie en contrareformatie. Geen toeval dus dat het bekendste thesisblad dat van Luther was. Hij hing zijn 95 stellingen op in Wittenberg en legde zo de basis van het protestantisme. Aan de katholieke universiteit KU Leuven, werden de meeste thesisbladen natuurlijk juist tégen het protestantisme opgesteld.
Meer weten? scriptiebank.be/thesisblad Promotor: Prof. dr. Violet Soen Dit artikel verscheen ook in Metro
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
3
E CO N O M I E
Dan betaal je te veel! In een experiment kreeg handelsingenieur Sebastiaan Michiels (VUB) zijn proefpersonen zo ver, dat ze bereid waren bijna 40 procent meer te betalen voor dezelfde smartphone. Alleen maar door ze een paar cijfers te laten overtypen. Kan je even aantonen dat je geen robot bent? In het dagelijkse leven zou het wellicht een vreemde vraag zijn, maar op het internet moeten we wel vaker bewijzen dat we een mens zijn, en geen robot. Deze korte testjes heten captcha’s. Internetgebruikers vinden deze captcha’s hoogstens vervelend en beseffen niet dat ze in handen van sluwe verkopers potentieel verre van onschuldig zijn. Hoe kunnen enkele vervormde cijfers ons zo in de luren leggen?
Ankers
Als iets te ingewikkeld wordt, neemt ons brein een binnenweg. Beslissen hoeveel we voor een huis willen betalen bijvoorbeeld, is geen eenvoudige opdracht. De vraagprijs van de verkoper gebruiken we daarom als ‘anker’ waarop we onze eigen schatting baseren. Als we de vraagprijs te hoog vinden, passen we die aan naar beneden. Maar nooit voldoende. Hoe hoger de vraagprijs, hoe hoger de prijs die we uiteindelijk willen betalen. Hoe lager de vraagprijs, hoe lager. Een effect waar zelfs vastgoedexperts slachtoffer van worden, zo bleek uit eerdere studies. Verontrustender is dat ook irrelevante getallen anchoring-effecten kunnen veroorzaken. Zo blijken advocaten een hogere straf te eisen voor dezelfde feiten, als ze eerst een hoger aantal ogen gooiden met een paar dobbelstenen. Toch is het niet nodig om nu elk contact met getallen te vermijden. Een irrelevant getal bekijken, is op zich niet voldoende.
“Webwinkels kunnen irrelevante ankers gemakkelijk en goedkoop integreren in captcha’s en zo de consument misleiden” Belangrijk is de vergelijkingsvraag: er werd aan de advocaten ook expliciet de vraag gesteld of het aantal maanden gevangenisstraf hoger of lager moest liggen dan het getal dat ze net geworpen hadden. Een sterk effect, maar gelukkig worden we in de praktijk snel achterdochtig als we irrelevante getallen, zoals die van dobbelstenen, moeten vergelijken met een verkoopsprijs.
Consumenten vinden captcha’s niet verdacht, ze gaan ervan uit dat de cijfers lukraak gekozen werden door de computer. En minstens even belangrijk: een captcha verplicht de consument om voldoende aandacht te besteden aan het anker. Enerzijds omdat de vervormde cijfers moeilijk leesbaar zijn, anderzijds omdat het getal overgetypt moet worden. Omdat dit gebeurt onder het voorwendsel dat de verkoper wil nagaan of de gebruiker geen robot is, leidt dit niet tot achterdocht.
Smartphone
Sebastiaan Michiels voerde een experiment uit bij 232 studenten. Dat leidde tot veelbelovende resultaten – toch voor verkopers. Alle proefpersonen kregen op een fictieve website eenzelfde merkloze smartphone te zien. Een eerste groep kreeg een captcha met letters – en dus zonder ankers – voorgeschoteld. Een tweede groep moest twee getallen in een captcha vergelijken en de hoogste waarde overtypen. Deze groep bleek, zoals verwacht, onderhevig aan het anchoring-effect en schatte de prijs van de smartphone maar liefst 135 euro -of 38 procent- hoger dan de groep zonder ankers. Verkopers zouden dus hun omzet kunnen verhogen door het verstoppen van getallen in een captcha. Uiteraard ten koste van de consument.
“Consumenten vinden captcha’s niet verdacht, ze gaan ervan uit dat de cijfers lukraak gekozen werden door de computer” Sluwe verkopers en reclamejongens kennen vele manieren om consumenten te misleiden. Sommige van die trucs raken later ook bij het geïnformeerde publiek bekend. Sebastiaan Michiels: “Tot op heden bestond er geen praktische toepassing voor anchoring effecten op basis van irrelevante getallen. Mijn masterproef toont nu echter aan dat captcha’s gebruikt kunnen worden om de betalingsbereidheid van consumenten te verhogen. Laat dit een waarschuwing zijn: wij mensen zijn eenvoudig te beïnvloeden. Het ultieme bewijs dat we geen robots zijn is hierbij geleverd.”
Captcha rijmt op gotcha
Sebastiaan Michiels toont in zijn masterproef aan dat een praktische toepassing wel degelijk mogelijk is. Webwinkels kunnen irrelevante ankers namelijk gemakkelijk en goedkoop integreren in captcha’s om zo de consument te misleiden. Bij de meest bekende captcha moet de gebruiker een combinatie van vervormde cijfers en letters overtypen. De vervormde cijfers zijn de perfecte drager voor een anker, bijvoorbeeld 532.
Meer weten? scriptiebank.be/captcha Promotor: prof. dr. Leo Van Hove Sebastiaan Michiels was één van de genomineerden van de Vlaamse Scriptieprijs 2018. Hij werd hiervoor beloond met 250 euro.
4 MEI > 16 JUNI 2019
ABATTOIR FERMÉ, NONA, CULTUURCENTRUM MECHELEN
DE
E
PO
SHOW
STEF LERNOUS STADSARTIEST MECHELEN 2017-2019.
WWW.ABATTO IRFE RM E . B E | WWW. CU LT U U RCE NT RU M M E CH E LE N. B E | WWW. NONA . B E
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
4
ONDERWIJS
Piraminder in de kleuterklas KLEUTERS TEGEN VERSPILLING
Minder kopen. Meer delen, ruilen, herstellen... Hoewel veel volwassenen intussen overtuigd zijn van het belang van consuminderen, lukt het hen niet altijd om het in de praktijk te brengen. Kleuteronderwijzeressen Margot Denys en Sophie Catteuw (VIVES) mikten daarom op de allerjongsten. “De kinderen hielpen ons om de ouders te overtuigen.”
H
oe meer we consumeren, hoe meer de producenten produceren. Met als gevolg: luchtvervuiling, watervervuiling en bergen afval. Voor hun bachelorproef zochten Margot Denys en Sophie Catteuw daarom naar een manier om kleuters in contact te brengen met de deeleconomie.
WIN
€ 1000 MET JE
SCRIPTIE!
De kleuters vonden het jammer dat het speelgoed thuis in de kast zou blijven liggen, terwijl ze er andere kinderen blij mee konden maken. Uiteindelijk kozen ze voor de Piraminder van Netwerk Bewust Verbruiken: een eenvoudige visuele voorstelling van hoe je minder kan consumeren. De laag ‘kopen’ staat helemaal onderaan op de piramide. Er zijn immers voldoende alternatieven, zoals tweedehands kopen, zelf iets maken of gewoon gebruiken wat je hebt. Van het varken Zeno Zoek tot de eend Tim Tweedehands, Denys en Catteuw vervingen iedere laag van de piramide door een knuffeldier. Goed voor twee weken vol activiteiten gebaseerd op de verschillende lagen en hun bijhorende dieren.
mee speelden. Met de hulp van hun ouders konden ze het ruilen met spullen die ze wel konden gebruiken. Dat ging vlot: “De kleuters vonden het jammer dat het speelgoed thuis in de kast zou blijven liggen, terwijl ze er misschien andere kinderen blij mee konden maken.” De overschotten van de ruilbeurs gaven ze een plaatsje op de weggeeftrap, waar iedereen vrij spullen mag meenemen.
Kas koop
Ouders aansporen om duurzamer om te gaan met materiële spullen vonden ze de grootste uitdaging. “Mensen zijn vaak geneigd om spullen nieuw aan te kopen. Wanneer iets stuk is, gooien ze het meteen weg. Ouders aanmoedigen om dit niet te doen, bleek moeilijk. Daarom kozen we ervoor om eerst de kleuters te betrekken en pas daarna de ouders. Zo hielpen de kinderen ons om de ouders te bereiken.”
We kozen ervoor om eerst de kleuters te betrekken en pas daarna de ouders. De kinderen hielpen ons om de ouders te bereiken. Helemaal op het einde van het project, vroegen de twee kleuteronderwijzeressen of de kinderen alle dieren nog eens konden opsommen. Alleen Kas Koop, de kikker die symbool staat voor de laag ‘kopen’, bleken de kleuters niet meer te kennen. “Dat hadden we verwacht. Hem hadden we amper aandacht gegeven tijdens het project.” Margot Denys en Sophie Catteuw wonnen met dit werk de Bachelorprijs 2018.
Romy Ruil
Ze startten hun project met een enquête. Daarin onderzochten ze welke vormen van consuminderen al bekend waren bij de ouders en welke vormen wat meer aandacht konden gebruiken.
Alle info op www.scriptieprijs.be/klasseprijs
Zo bleek ‘delen of ruilen’ nog niet ingeburgerd, een principe dat de twee kleuterjuffen in de praktijk brachten door een ruilbeurs te organiseren, samen met het paard Romy Ruil. De kinderen brachten eigen speelgoed mee naar school waar ze zelf niet meer
Meer weten? scriptiebank.be/piraminder Promotor: mevr. Vanessa Meersdom Winnaar Bachelorprijs 2018 Deze bachelorproef werd eerder belicht in de Krant van West-Vlaanderen
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
5
ONDERWIJS
Stem kwijt en voor de klas? STUDENTEN ONTWIKKELEN APP MET ADVIES VOOR LEERKRACHTEN Van pijn bij het spreken tot heesheid – het zijn symptomen die je liever niet ervaart als je iedere dag voor de klas staat. Toch krijgen heel wat studenten al tijdens de lerarenopleiding stemproblemen. Niet verwonderlijk, volgens Barbara Dewit en Jente Verbesselt (KU Leuven): “Leerkrachten spreken vaak uren vol overgave, voor verschillende soorten klassen.”
W
ie in de lerarenopleiding last krijgt van zijn stem, blijft daar vaak ook later mee worstelen. Daarom ontwikkelden de twee studenten logopedie voor hun masterproef een app met stemadvies, Stemplate. Een werk waarmee ze de Klasseprijs 2018 voor beste onderwijsscriptie wonnen.
Stemproblemen bij leraren zijn een gekend probleem: “Een ideaal moment voor begeleiding is de lerarenopleiding. Helaas is dit bij gebrek aan tijd, mankracht en middelen nog altijd niet op een kwalitatieve manier mogelijk. Een leraar leert wel op welke manier hij moet lesgeven en een boodschap overbrengen, maar niet hoe
Een leraar leert wel hoe hij moet lesgeven, maar niet hoe hij hierbij zijn stem correct kan gebruiken.
hij zijn stem correct kan gebruiken om die boodschap over te brengen.” In de app krijgen de studenten een persoonlijk profiel opgesteld, aan de hand van een vragenlijst. Die ‘stemscore’ verschijnt als grafiek op het logo van de app. De blauwe driehoek staat voor externe problemen, zoals een slecht lok a a l , de
9 TIPS VOOR EEN GEZONDE STEM Spreek je regelmatig voor een groep of voor de klas? Logopedisten Jente en Barbara geven advies. Drink veel water, maar vermijd
BARBARA DEWIT & JENTE VERBESSELT
rode driehoek staat voor problemen met de stem zelf. “Op basis hiervan, geven we informatie over hoe de stem werkt, wat beter kan en hoe je stemproblemen kan voorkomen.” De app is klaar voor gebruik, maar beiden zien nog mogelijkheden: “We denken aan toevoeging van spelelementen, een link met sociale media en reminders om de gebruiker aan de tips te herinneren. Na een paar aanpassingen, is Stemplate trouwens ook voor andere doelgroepen interessant.” De app is eigendom van KU Leuven en voorlopig nog niet actief. In afwachting geven Barbara en Jente graag al een aantal tips mee.
bruisende dranken Vraag een ander lokaal aan als de akoestiek niet voldoet Spreek je toch in een ruimte met slechte akoestiek of ga je door een stressvolle periode? Wees extra voorzichtig en gebruik een microfoon Verminder de spreekafstand – ga dichterbij als je iemand aanspreekt of werk met een vertelhoek Vraag om stilte als jij aan het
spreken bent. Maar laat je leerlingen of publiek ook zélf regelmatig eens aan het woord. Zo creëer je rustmomenten voor je stem Regelmatig kwaad zijn, thuis of voor de klas, is nefast voor de stem. Een beloningssysteem invoeren kan heel wat oplossen Vergeet niet dat je een stem ook moet opwarmen en afkoelen. Voor een groep staan is topsport! Leer stemtechnieken aan Slaap voldoende
Meer weten? scriptiebank.be/stemapp Promotor: prof. Wivine Decoster Winnaar Klasseprijs 2018 Deze masterproef werd eerder belicht in Het Nieuwsblad, op RingTV en op Klasse.be
Hersteldienst voor gebroken vriendschappen Van een gebroken vriendschap tot uitsluiting op de speelplaats: meestal moeten leerkrachten tussenbeide komen en de brokken lijmen. Maar wat als je kinderen opleidt tot neutrale bemiddelaars, die zelf de conflicten op de speelplaats aanpakken? Bachelor in het lager onderwijs Jana Vincke (Odisee) paste dit principe toe in een school in Zele en zag de problemen tussen leerlingen afnemen.
J
ana Vincke: “Spelen is belangrijk voor de ontwikkeling van de leerlingen. Ze leren hoe anderen reageren op hun gedrag. Maar op de speelplaats, waar kinderen even alles zouden moeten vergeten, loopt het vaak mis.” Ook in een school in Zele werden de pauzes regelmatig opgeschrikt door allerlei ruzies. Jana kreeg de opdracht op zoek te gaan naar een gepaste methode om deze conflicten in goede banen te leiden. “‘Peer mediation’ is een vorm van bemiddeling waarbij neutrale leerlingen ingezet worden bij conflicten. Deze leerlingen of
‘bemiddelaars’ krijgen eerst een uitgebreide opleiding. Ze helpen de betrokken kinderen in hun zoektocht naar oplossingen die voor iedereen aanvaardbaar zijn. Zo kunnen de verschillende partijen weer met een goed gevoel verder.”
Bemiddelingsbankje
Ze testte de methode uit in de school in Zele. Ze maakte een duidelijk Op het bemiddelingsbankje komen alle partijen samen om ruzies uit te praten. herkenbaar bemiddelingsbankje, met foto’s van de bemiddelaars van dienst. Gaat er iemand op het bankje zitten, dan weten deze bemiddelaars dat er kinderen hun hulp nodig hebben. ’Peer mediation’ is een Boven het bankje hangen er enkele geheugenvorm van bemiddeling steuntjes om de conflicthantering vlot te laten verlopen. waarbij neutrale De bemiddelaars zelf waren enthousiast over hun nieuwe rol: helpen gaf hen een goed gevoel, ze vonden het leuk als de kinderen na een ruzie weer samen konden spelen.
leerlingen tussenbeide komen bij conflicten.
Peer mediation blijkt een goede methode bij conflicten op de speelplaats, zoals een discussie over de verdeling van de voetbalploeg. Zelfs als er kinderen uitgesloten worden, kan peer mediation heel wat oplossen. Toch zijn sommige situaties te heftig om aan de kinderen zelf over te laten: “Bij geweld of pestgedrag spreken we niet meer over een conflict. Dan moeten er verdere stappen ondernomen worden.” Jana Vincke maakte een handleiding voor leerkrachten die zelf met peer mediation aan de slag willen gaan.
Meer weten? scriptiebank.be/peermediation Promotor: Elke Van Nieuwenhuyze Genomineerd voor de Bachelorprijs 2018 Deze bachelorproef werd eerder belicht in Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
6
WETENSCHAP EN TECHNIEK
Computers ler
– ADVERTORIAL –
© Bieke Depoorter/Magnum Photos
STEM-STUDENTEN, DEEL JULLIE INNOVATIEVE INZICHTEN MET DE WERELD VIA DE AGORIAPRIJS!
Peter Demuynck - Agoria
Elf jaar hebben we moeten wachten op een winnares van de Agoriaprijs, een onderdeel van de Vlaamse Scriptieprijs. Computerwetenschapper en fysica Hannah Pinson (VUB) won in 2018 met haar scriptie waarin zij beschrijft hoe menselijke neuronen met elkaar communiceren (zie p. 7). Hannah deelde het podium met drie andere STEM-studenten die voor hun scriptie veelbelovend technologisch onderzoek uitvoerden: Ellen Roels, Master in Mechanical Engineering (VUB) en het duo Joppe Rutten en Jens Verschoren, Masters in de Industriële Ingenieurswetenschappen Elektromechanica (KU Leuven). Agoria was blij om een genderevenwichtig viertal onder de aandacht te mogen brengen. Dit is niet altijd vanzelfsprekend, want het aandeel meisjes in de STEM-studies blijft nog altijd beperkt, en dat is spijtig. Science, Technology, Engineering en Mathematics (STEM) zijn immers onmiskenbare disciplines om een oplossing te vinden voor veel van de hedendaagse uitdagingen: gezondheid, veiligheid, comfort, duurzaamheid, connectiviteit, talentontwikkeling, mobiliteit, entertainment,… en het zou fijn zijn, als meer vrouwen daarin een rol zouden spelen.
‘DATING APP’ HELPT BIOLOGEN OM BIJENGEDRAG BETER Een algoritme dat de populaire met de kieskeurige types aan elkaar matcht? Ja, het gaat hier inderdaad over de bloemetjes en de bijtjes, maar dan in het echt. Bio-ingenieur Sarah Vanbesien (UGent) verbond via machine learning de juiste bijensoort met de juiste bloem en helpt zo biologen het bijengedrag beter te voorspellen.
B
ijen vliegen van bloem tot bloem op zoek naar voedsel, en zonder het zelf te weten doen ze hierbij iets cruciaal: ze verspreiden het stuifmeel en zorgen voor de bestuiving van planten. Biologen houden dit principe nauwlettend in het oog. De bestuiving ligt immers aan de basis van heel wat voedselketens, waaronder die van de mens.
“Als een volwaardige datingapp zal de computer algoritmes loslaten op de data en de juiste plant met de juiste bij matchen” Welke bijensoort houdt van welke plant? Een vraag die leidt tot intensief veldwerk. Beetje bij beetje brengen de biologen het complexe ‘sociale netwerk’ van de bij in kaart. Een arbeidsintensief werk, dat ook zijn zwaktes kent. Want wat met alle bestuivingen die we niét hebben gezien? Bestaan deze effectief niet, of hebben we deze gewoon niet geobserveerd?
Een goede match
Daarom kijken we nu naar machine learning. Machine learning laat computers toe ‘zelflerend’ te
Ook dit jaar willen we jonge mensen aanmoedigen om hun ontdekkingen te delen met de wereld via de Agoriaprijs. Wij willen jongens en meisjes (en hun ouders) inspireren om ook te kiezen voor STEM-opleidingen, als dit beantwoordt aan hun talent, competenties en goesting om erin te vliegen. Al te vaak zijn er nog onzichtbare en zichtbare drempels om te kiezen voor een STEM-opleiding, zowel in het secundair onderwijs (met de onterechte rangorde tussen ASO, TSO en BSO) als in het hoger onderwijs.
zijn door ze patronen in data te laten herkennen. Wanneer je voldoende data aan de computer voorlegt, kan hij zélf ontdekken waarom een bij voor een bepaalde plant kiest. Bij dit project werden 306 bijensoorten en 453 plantensoorten ingevoerd. Op basis van die informatie ontwikkelt de computer algoritmes. Net als een volwaardige datingapp zal de computer deze algoritmes gebruiken om mogelijke combinaties te voorspellen. Vergelijk je deze resultaten met die van het veldonderzoek, dan weet je precies waar je misschien een match over het hoofd hebt gezien. En met die informatie kan je opnieuw het veld op en veel gerichter zoeken. De computer gaat hierbij op zoek naar eigenschappen waarvan hij weet dat ze samen voor een succesvolle bestuiving zorgen. Hoe groot is de bij, hoe groot is de bloem? Wat is het DNA van beide? Welke kleur heeft de bloem en hoeveel meeldraden heeft ze? Op basis van al die informatie geeft de computer een score aan de waarschijnlijkheid dat beide een goede match zijn.
Kieskeurig of populair
Daarnaast is er nog een principe uit de natuur waarmee het algoritme rekening houdt: het ‘genest’ zijn. Dit gedrag wordt vaak geobserveerd in de natuur en zorgt ervoor dat als een bij of een plant zijn interactiepartner verliest, de soort toch kan overleven.
“Door klimaatverandering en globalisatie verandert er vandaag heel wat in ons ecosysteem”
Hierbij is het verschil tussen specialisten en generalisten van belang. Zo bestaan er zeer kieskeurige bijen: de specialisten. Zij bezoeken slechts een paar soorten planten. Er zijn ook bijen voor wie het allemaal niet zoveel uitmaakt: de generalisten. Hetzelfde geldt voor de planten. Sommige planten zijn generalisten, deze zijn populair bij veel verschillende soorten bijen, andere zijn specialisten.
Vaak beseft men niet dat het technologie is die ons leven zo veel aangenamer gemaakt heeft en vooruitgang heeft gebracht. Willen we de voorsprong in Vlaanderen op technologisch vlak behouden, hebben we veel STEM-profielen nodig die ‘kennen en kunnen’ met elkaar kunnen verbinden! Daarom zijn wij ook blij dat bedrijven hun deuren openzetten voor jonge mensen, via duaal leren, als stagebedrijf, via (interdisciplinaire) projecten of hoe dan ook. Wij willen aantonen dat een intensieve samenwerking onderwijs-arbeidsmarkt belangrijk is en jongeren tonen dat zij met hun kennis en vaardigheden kunnen bijdragen tot innovatie in de arbeidsmarkt.
Als een kieskeurige bijensoort van een kieskeurige plant houdt zijn de overlevingskansen voor beide zeer beperkt. Wanneer de ene verdwijnt, dan is de andere ook ten dode opgeschreven. Je mag er dus van uitgaan dat dit geen combinatie is die in de natuur zal voorkomen.
Daarom doen wij hierbij een warme oproep om in te schrijven voor de Agoriaprijs. Wij zijn benieuwd wat die knappe jonge STEM-mannen en -vrouwen nu weer voor ons in petto hebben!
Peter Demuynck Algemeen Directeur Agoria Vlaanderen
Klimaatverandering
© Thomas Brenac
De computer combineert nu alle informatie en 'matcht' de kieskeurige met de populaire types volgens het juiste patroon. Het algoritme werkt zo goed, dat het niet alleen kan aangeven waar er tijdens veldonderzoek
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
7
WETENSCHAP EN TECHNIEK
ren bij
Neuronen maken kabaal
TE VOORSPELLEN
Hoe communiceren de neuronen in onze hersenen met elkaar? Agoriaprijswinnares Hannah Pinson (VUB) onderzocht het in het MIT in Boston. Dat deed ze niet door levende hersenen te bestuderen, maar door een netwerk van gekweekte hersencellen op een supergevoelige sensor te plaatsen. Het doel van dit onderzoek: slimmere artificiële intelligentie.
H
observaties over het hoofd gezien zijn, het kan ook voorspellingen maken voor soorten die nog niet eerder op een bepaalde plaats gezien waren. Waarom is dit nu zo belangrijk? Door klimaatverandering en globalisatie verandert er vandaag heel wat in ons ecosysteem, waardoor veel planten en dieren in een nieuwe omgeving terechtkomen. Dankzij deze wiskundige modellen kunnen we betere voorspellingen maken. En op basis daarvan kunnen we de juiste beheersmaatregelen treffen.
annah Pinson onderzocht voor haar masterproef in de fysica hoe de neuronen in onze hersenen met elkaar communiceren. Op basis van haar resultaten schreef ze aansluitend een tweede masterproef in de computerwetenschappen, over hoe ze deze bevindingen kan toepassen in artificiële intelligentie. Hannah Pinson: “We boeken enorme vooruitgang op het gebied van artificiële intelligentie, maar we weten nauwelijks hoe de menselijke intelligentie in elkaar steekt. Op zich is dat niet verwonderlijk. Neuronen, de cellen waaruit onze hersenen zijn opgebouwd, zijn zo klein dat het tot voor kort onmogelijk was om de activiteit van een groot netwerk aan neuronen precies te meten.” De activiteit van neuronen in échte hersenen meten is ook vandaag nog te moeilijk: de cellen in het brein zitten te dicht op elkaar. Daarom deed Pinson haar onderzoek op een gekweekt netwerk van neuronen, gemaakt op basis van stamcellen door collega’s aan de universiteit van Harvard. Geen stamcellen uit embryo’s, maar stamcellen afgeleid uit huidcellen.
Drumsolo’s
Data haalde Sarah Vanbesien uit het Franse FlorAbailles project: 306 bijensoorten en 453 plantensoorten. Voor haar onderzoek focuste ze zich op bijen, maar het principe zou ook voor andere bestuivers kunnen gelden. Meer weten? scriptiebank.be/bijleren Promotor: Prof. Dr. Bernard De Baets Winnaar Eosprijs 2018 Deze scriptie haalde EOS Magazine, Metro, Het Nieuwsblad, Radio 1 en Radio 2.
Dat gekweekte netwerk plaatsten ze op een supergevoelige sensor. Om informatie te verwerken zenden de neuronen voortdurend kleine elektrische signalen uit: de sensor registreerde het ritme van de signalen. Hannah Pinson vergelijkt het met drummers: “Neuronen spelen zonder enig ritme en compleet uit de maat, een beetje alsof een driejarige kleuter een experimenteel stukje jazz aan het opvoeren is. Een ongestructureerd kabaal dat nochtans de basis vormt van alles wat je zegt, denkt en doet.” Uiteindelijk wilden ze de communicatiepatronen in het netwerk ontdekken: “Welke neuronen zenden zenuwimpulsen uit naar welke andere neuronen, en hoe lang doen die signalen erover om hun doel te bereiken? Niet eenvoudig, want neuronen zijn erg wispelturig. Soms produceren ze een
Hannah Pinson bestudeerde een groot netwerk van neuronen. Ze registreerde de activiteit van deze neuronen met een supergevoelige sensor. © foto Hannah Pinson
zenuwimpuls zonder eerst een signaal van een ander neuron te hebben ontvangen.” Om die communicatiepatronen te ontdekken, moesten ze eerst alle informatie verwerken met geavanceerde statistische methodes en computerprogramma’s. “Hierdoor konden we onder meer aantonen dat, in netwerken waar neuronen veel connecties vormen, de zenuwimpulsen gesynchroniseerd geraken. Hoe meer connecties er zijn, hoe meer de neuronen dus in dezelfde maat begonnen te drummen.”
We boeken enorme vooruitgang op het gebied van artificiële intelligentie, maar we weten nauwelijks hoe de menselijke intelligentie in elkaar steekt.
Zelfrijdende auto’s
Op basis van deze conclusies, die ze in haar fysicamasterproef verwerkte, schreef ze een tweede masterproef in de computerwetenschappen. Daarin onderzocht ze hoe deze inzichten in biologische intelligentie vertaald kunnen worden naar artificiële neurale netwerken. Pinson: “Artificiële neurale netwerken zijn computerprogramma’s waarin sommige eigenschappen van biologische neuronen verwerkt zijn. Ze worden gebruikt in zelfrijdende auto’s, beursvoorspellingen of objectherkenning in foto’s.” Met haar dubbele masterproef won Hannah Pinson de Agoriaprijs voor technologisch en innovatief onderzoek. Daarnaast werd ze ook genomineerd voor de Eosprijs. Momenteel werkt ze aan een doctoraat waarbij ze haar huidig onderzoek aan de VUB verderzet. Voor dat onderzoek keert ze nog regelmatig terug naar het MIT.
Meer weten? scriptiebank.be/drummendeneuronen Promotoren: prof. Tom Lenaerts en prof. Vincent Ginis; begeleiding door prof. Max Tegmark (MIT)
HANNAH PINSON
Hannah Pinson won de Agoriaprijs 2018 en werd genomineerd voor de Eosprijs 2018
Word nu voordelig vriend van de wetenschap €1 DIGITAAL (3 EDITIES)
en/of
€5 PAPIER (3 EDITIES)
www.eoswetenschap.eu/vriendenprijs-voor-eos-wetenschap • Tel. 09 296 20 72
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
8
T ECH N O L O G I E
‘We worden omringd door
genialiteit’
Wat hebben krokusblaadjes en een vleesetende watervliegval gemeenschappelijk? Ingenieur-architect Erik Pelicaen (VUB) gebruikte ze allebei als inspiratiebron. Hij onderzocht of hij een dynamische zonwering kon ontwerpen die werkt zónder elektriciteit. Verstelbare zonweringen, zoals blinden en rolluiken, beschermen tegen hitte in de zomer en tegen koude in de winter. Daarom zijn ze een zeer effectieve manier om energie te besparen in een gebouw, stelt Pelicaen. “Nóg beter zijn dynamische zonweringen, waarbij de gevel ogenblikkelijk kan reageren op veranderende weersomstandigheden. De vraag is natuurlijk hoe je een toestel ontwerpt dat het weer aanvoelt en omzet in beweging. Eerdere pogingen om een dynamische gevel te ontwerpen bleken niet succesvol door de ingewikkelde samenwerking van sensors, computers en motors.”
Weg met hightech
Daarom keek Pelicaen naar hoe de natuur reageert op de natuur. “De krokus, bijvoorbeeld, bloeit overdag en ’s nachts gaat ze weer dicht. Dit doet ze zonder sensor, zonder motor en zonder elektriciteit.” “Het geheim van dit soort bloemen zit in de structuur van hun bloemblaadjes. Deze bestaan uit twee lagen cellen. De binnenste laag zet veel uit bij hogere temperatuur en de buitenste weinig. Wanneer de zon op de bloem schijnt, duwt de binnenste laag de buitenste naar buiten en gaat de bloem open om zich te laten bestuiven. Als de avond valt, gebeurt het omgekeerde proces waardoor de bloem weer sluit om haar geslachtsorganen van de koude te beschermen.”
De krokus bloeit overdag en ’s nachts gaat ze weer dicht. Dit doet ze zonder sensor, zonder motor en zonder elektriciteit.
ERIK PELICAEN Het Institut du monde arabe in Parijs heeft een gevel met dynamische zonnewering, maar door de complexe techniek werkt dit systeem niet. Ingenieur-architect Erik Pelicaen (VUB) probeerde dit principe te verbeteren - zónder motor. © Antoine Lang-Cavelier
Om dit proces te imiteren in zijn zonwering, gebruikte Pelicaen bimetaal. Bimetaal vind je onder meer in een thermostaat of koffiezetapparaat. Het bestaat uit twee lagen metaal die op een verschillende manier uitzetten. Op een gevel zouden deze stukjes bimetaal buigen onder invloed van de warmte van de zon.
Vleesetende watervliegval
Het verschil in uitzetting bleek niet groot genoeg om voldoende schaduw te voorzien en dus ging hij op zoek naar een nieuwe inspiratiebron: de vleesetende watervliegval. “Deze onderwaterplant verorbert kleine insecten door het dichtslaan van haar kleppen wanneer die haar gevoelige haartjes aanraken.
Met een speciale origamitechniek en geheugenmetaal bootsten we deze beweging na. Nog meer dan de bimetalen blijkt dit systeem bijzonder veelbelovend omdat het evenmin gebruikt maakt van sensors, computers, motors en elektriciteit om te functioneren. Het berust volledig op de eigenschappen van de materialen en gebruikt enkel de energie van de zon.” Een prototype bewijst de werking van dit systeem. “Het ontwerp is net een compositie van artificiële bloemen op een gevel. Ze openen en sluiten voortdurend om zonlicht en warmte binnen een gebouw te reguleren en dus energie te besparen.” “Deze masterproef bevestigt nogmaals dat
Scriptiewoordenboek
Bi·o·mi·mi·cry of bi·o·mi·me·ti·ca Wist je dat de spitse snavel van een ijsvogel de inspiratie was voor het ontwerpen van hogesnelheidstreinen? Of dat de gekartelde borstvin van een bultrugwalvis voor efficiëntere windturbines kan zorgen? Dit is nog maar een greep uit de voorbeelden waarbij het bestuderen van de natuur aan de basis ligt De uitvinding van velcro is gebaseerd op de vele haakjes van technologische in kleefkruidvruchten vooruitgang. Ook in de architectuur opent dit zogenoemde ‘biomimicry’ een waaier aan toepassingen die kunnen bijdragen tot duurzame ontwikkeling en energiebesparing. Velcro kennen we allemaal. Toch weten slechts weinig mensen dat de uitvinding van klittenband geïnspireerd is door de vele haakjes in kleefkruidvruchten. Maar waarvoor dient het dan in de natuur? Wel, de vruchten blijven kleven in de vacht van dieren
de natuur buitengewoon veel potentieel heeft als drager van duurzame ontwikkeling. Het is aan ons om de geheimen van haar intelligentie te ontrafelen en een milieuvriendelijkere toekomst tegemoet te gaan.”
Meer weten? scriptiebank.be/zonwering Promotor: prof. dr. ir. arch. Niels De Temmerman en prof. dr. ir. arch. Ahmed Z. Khan Erik Pelicaen sleepte een nominatie voor de Vlaamse Scriptieprijs in de wacht. Hij won zo 250 euro. Hij haalde ook de shortlist van de Eosprijs 2018.
Biomimicry of biomimetica
waardoor de zaden over een grotere afstand worden verspreid en de soort zo meer kans maakt op voortplanting. Door miljoenen jaren aan natuurlijke selectie, ontwikkelt de natuur steeds intelligentere systemen die efficiënter omgaan met energie. De natuur is dus eigenlijk een databank van verborgen technologieën die door de mens ontdekt kunnen worden. En dat kan met behulp van biomimicry.
De natuur is een databank van verborgen technologieën die door de mens ontdekt kunnen worden. Biomimicry of biomimetica is een samenstelling van twee uit het Oudgrieks ontleende woorden: bios(leven) en mimesis (imitatie). Het imiteren of nabootsen zit hem in het begrijpen van de werking van een organisme en dit vervolgens om te zetten naar technologie. In het voorbeeld van velcro is het dus niet de vorm van de kleefkruidvrucht, maar de microscopische structuur van haar oppervlak die het kleven in de vacht van dieren mogelijk maakt. Het succesvol namaken en bewerken van dit systeem heeft haar nut in talloze vakgebieden bewezen.
Het Eastgate Centre in Zimbabwe Eerder inspireerden ook andere architecten zich op de geniale ontwerpen van de natuur. Zo imiteert het Eastgate Centre in Zimbabwe de natuurlijke ventilatie van termietenheuvels. Met als resultaat dat dit gebouw zo’n 35 procent minder energie verbruikt tegenover traditionele gebouwen in dat gebied. Dit gebouw was de inspiratiebron voor het werk van Erik Pelicaen. “Toen ik erover las in mijn cursus, wist ik meteen dat ik een masterproef wou schrijven over biomimicry.”
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
9
MEDISCH
Voeten op de salontafel ANNELIEN COPPIETERS SCHREEF WINNENDE BACHELORPROEF OVER JEUGDHULP
Een lange dag op school en dan… schoenen uit en zetel in. Een thuisgevoel is voor veel jongeren een evidentie, maar voor jongeren in jeugdhulpvoorzieningen is dit vaak niet vanzelfsprekend. Orthopedagoge Annelien Coppieters (HoGent) luisterde naar hen. “Ze willen vooral gewone dingen, zoals kleurrijk beddengoed van Ikea. Geen steriele ziekenhuislakens.”
A
nnelien baseerde haar werk op een onderzoek van SOS Kinderdorpen en Cachet vzw, haar stageplaats. In dit onderzoek kwam één duidelijke verzuchting naar voor: ‘Geef mij een thuis.’ Annelien Coppieters: “Ongeveer 3.500 kinderen en jongeren kunnen door verschillende redenen niet bij hun ouders wonen. Wanneer zij nergens anders terecht kunnen, verblijven zij in een jeugdhulpvoorziening: met opvoeders in plaats van ouders, en andere jongeren die het niet eenvoudig hebben in plaats van hun broers en zussen.” In haar bachelorproef liet ze bewust geen experten aan het woord. Aangezien ze zelf een groot deel van haar jeugd doorbracht in een voorziening, wist ze hoe belangrijk het was om de jongeren zélf een stem te geven: ze nam een enquête af, ging met hen in gesprek en gaf een aantal onder hen ook een fototoestel mee om hun thuisgevoel in beeld te brengen.
Met haar bachelorproef won Annelien Coppieters de Vlaamse Scriptieprijs 2018.
Etensresten
Aan de hand van kleine, maar veelzeggende details, schetst ze in haar werk een bijzonder beeld van hoe deze jongeren hun wereld ervaren. “Velen zijn enorm blij met de hulp die er vandaag bestaat: ze is bepalend voor
de toekomst van duizenden jongeren. Toch kan deze hulp ook anders. En beter.” Uit haar enquête blijkt dat bijna de helft van de jongeren in jeugdhulpvoorzieningen zich daar niet thuis voelt, tegenover slechts 15 procent van de jongeren die thuis woont. De redenen hiervoor zijn divers. “In een voorziening zijn er heel wat regels en afspraken die het samenleven met andere jongeren mogelijk moeten maken. En die regels, die hangen in bijna elke ruimte omhoog. Zo lees je op de salontafel dat je er niet met je voeten op mag en in de douche hangt dat je er geen etensresten in uit mag storten.”
Wat is het verschil tussen thuis en in een voorziening wonen? De jongeren brachten een aantal tegenstellingen in beeld.
Eigenlijk verlangen jongeren uit de jeugdzorg in de eerste plaats naar gewone dingen. Maar sommigen hebben zelfs nog nooit een volwassene in pyjama gezien.
Ikea
Ook de gebouwen, vaak omgebouwde kloosters, zijn niet aangepast aan de noden van de jongeren. “Deze voorzieningen liggen dikwijls afgelegen, met een pover openbaar vervoersaanbod en weinig ontspanningsmogelijkheden in de buurt. De gebouwen, maar ook het interieur en de spullen, zijn niet van het soort waar jongeren warm van worden. Ze brengen geen sfeer of huiselijkheid met zich mee.” De vragen van de jongeren lijken eenvoudig op te lossen en zijn verrassend concreet. Zo bleek dat de jongeren, net als hun leeftijdsgenoten, kleurrijk beddengoed van Ikea verkiezen boven steriele witte lakens. Ook het keukenmateriaal en servies doen vaak meer denken aan een ziekenhuis dan aan een thuis.
Kom langs op onze
OPENCAMPUSDAGEN za.
27 april 10 - 14 uur
za.
22 juni 10 - 14 uur
Bevestig je komst via thomasmore.be/infodagen
wo.
4 sept. 18 - 21 uur
Nieuwe gezichten
Er zijn ook problemen die moeilijker aan te pakken zijn. Jongeren veranderen vaak van voorziening, en ook daarbinnen is het een komen en gaan van gezichten. “Jongeren die nieuw in de groep komen en na enige tijd voorgoed vertrekken, een aantal opvoeders die in shiften werken, een contextwerker, huishoudpersoneel; je kan elke dag weer iemand nieuw tegen het lijf lopen in de hal.” “Jongeren met jeugdhulpervaring verblijven soms in zes verschillende voorzieningen of meer. Dat enkelen van hen haast geen idee meer hebben van wat een thuisgevoel dan wel mag zijn, hoeft niet te verbazen. En dat terwijl deze jongeren net nood hebben aan een warme thuis, als gevolg van de kwetsbare en moeilijke situatie waarin ze zich bevinden.”
ANNELIEN COPPIETERS
Dat ze met haar bachelorproef een gevoelige snaar raakte bij deze jongeren, viel ook Annelien op: “Iedere jongere die ik tegenkwam, voelde zich betrokken en ieder van hen was bereid om erover te praten, vragen te beantwoorden, mee na te denken, tekeningen te maken of zelfs foto’s te trekken.” “Vragen naar een ideale wereld opent vele deuren. Er waren jongeren die droomden van een jacuzzi in de achtertuin. Dat stemt eigenlijk gerust: het zijn uiteindelijk ook gewone jongeren met gewone dromen.”
Meer weten? scriptiebank.be/thuisgevoel Promotor: mevr. Goedele De Nil Met haar bachelorproef won Annelien Coppieters de Vlaamse Scriptieprijs 2018. Ze won 2.500 euro en haar werk werd opgepikt door onder andere Radio 1, Radio 2, MNM, VRT Nieuws, AVS, Het Nieuwsblad…
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
10
G E ZO N D H E I D
Troep in het hoofd Hoe steun je iemand met een depressie? Als een familielid of vriend door een moeilijke periode gaat, is dit een logische, maar moeilijk te beantwoorden vraag. Marie Van Oost en Florian Cassier (VUB) zagen dat er nood was aan meer informatie en ontwikkelden een website. “Eerst wilden we pasklare antwoorden aanbieden. Maar na gesprekken met experten werd al snel duidelijk dat dit niet mogelijk is.”
Ook Stephan Claes, het diensthoofd van de volwassenenpsychiatrie UZ Leuven, verleende zijn medewerking. Het taboe moet dringend verdwijnen, vindt hij. Het kan iedereen overkomen, los van een sterk of zwak karakter. “Alstublieft, spreek erover en als het daarmee niet voldoende is, zoek professionele hulp. En weet dat men je echt wel kan helpen. Als Troep die boodschap kan verspreiden, is dat fantastisch.”
Uurtje op café
En dus gooiden de twee journalistiekstudenten hun project over een andere boeg. www.troep.link werd een website met warme en open getuigenissen die inspireren om over dit thema na te denken. Dankzij de combinatie van podcasts, interviews, geluidsfragmenten en illustraties wandel je op een rustige manier door de verschillende verhalen. Zeven jongvolwassenen delen hun ervaringen met depressie, en vertellen hoe waardevol de steun van anderen was. Naast deze verhalen, vind je op de website ook zes thematische podcasts. Depressie, medicatie, zelfmoord, (liefdes)relaties, de samenleving en professionele hulp worden op een diepgaande manier belicht. De ervaringen van de getuigen komen opnieuw aan bod, deze keer met de professionele mening van drie experts. Zij kaderen deze ervaringen in een bredere medische en maatschappelijke context.
Op troep.link delen zeven jongvolwassenen hun ervaringen met depressie, en vertellen hoe waardevol de steun van anderen was. Illustraties: © Leonard Cools
We wilden absoluut niemand dwingen om hun verhaal te doen.” Ook de twee studenten kenden elkaar eerst niet. Hun promotor, Martina Temmerman, wist dat ze met dezelfde thema’s bezig waren en ze bracht hen samen. Marie Van Oost: “We zaten meteen op dezelfde golflengte, de samenwerking ging echt heel vlot. Het fijne was dat we elk uit een andere journalistieke richting kwamen, het werd een combinatie van tekst en radio. We hebben veel van elkaar kunnen leren.”
Hart op tafel
De juiste getuigen vinden ging niet van een leien dakje. Marie Van Oost: “De zoektocht verliep best moeilijk. We hebben een oproep gelanceerd via Te Gek?! en via Depressiehulp, en dat heeft geholpen. Opvallend: de mensen die wél reageerden waren zeer open. Het waren allemaal vreemden voor ons, maar ze legden hun hart meteen op tafel. Heel hun verhaal. En dat kwam soms hard aan.” “Voor ons was het heel belangrijk dat ze enthousiast waren en geloofden in het project.
betere bespreekbaarheid, maar ik denk dat het veel herkenbaarder en geloofwaardiger is als het uit dezelfde generatie komt.”
Psychiater/auteur Dirk De Wachter, één van de experts, gaf de studenten mee dat hij zeer enthousiast was over het project. “Ik probeer als ‘oude’ psychiater wel eens te pleiten voor
“Een betere bespreekbaarheid van depressie bij jongvolwassenen: ik denk dat die oproep veel geloofwaardiger is als ze van dezelfde generatie komt” DIRK DE WACHTER
Dat die oproep nodig is, bewijzen de cijfers. Volgens onderzoek zou 26 procent van de Belgen zich eigenlijk niet zo goed in zijn vel voelen. België staat met drie zelfdodingen per dag in de top drie van Europa. Amper een derde van de personen met psychische problemen zoekt hulp, vaak net uit schrik voor reacties uit de omgeving. Een hoopvolle boodschap is dus meer dan welkom. Maar hoe moet je nu omgaan met mensen met een depressie? Uit de podcasts leren we: veel luisteren, begrip tonen en beseffen dat het voor iedereen anders is. Maarten (25), één van de getuigen op de website, verwoordt het zo: “Niet al mijn vrienden gingen op dezelfde manier om met mijn depressie, en dat is oké. Er zijn vrienden die er nog steeds niet over willen praten, maar die kwamen tijdens mijn opname wel langs om een uurtje op café te gaan. Een vriendin kwam niet graag in het psychiatrisch centrum, zij stuurde mij brieven. Dat was dan haar manier om mij te steunen.”
Meer weten? scriptiebank.be/troep Promotor: Dr. Martina Temmerman
Begrijp jij de dokter? DOE ZELF DE TEST
Een gespecialiseerde arts is vaak een wandelend woordenboek vol medische terminologie. Master in de meertalige communicatie Vincent Cochez (KU Leuven) onderzocht of ook mensen zónder medisch diploma deze termen voldoende begrijpen. Wanneer arts en patiënt elkaar niet begrijpen, is dit vaak problematisch voor een goed verloop van de behandeling. Daarom onderzocht Vincent Cochez welke medische termen gekend zijn bij het grote publiek. Hij spitste zijn onderzoek toe op oncologie: “Dit soort onderzoek naar kennis van medische terminologie wordt wel vaker gedaan, maar oncologie was daarbij onderbelicht gebleven. Opvallend, want kanker komt helaas vaak voor.” Voor zijn enquête koos Cochez veertig woorden en legde ze voor aan 100 Nederlandstalige personen tussen 18 en 30 jaar. Kennis van medische terminologie is zeer individueel, besluit Cochez uit zijn onderzoek. “Niet alleen binnen dit onderzoek verschilde de kennis van bepaalde termen sterk. Het viel ook op dat sommige termen in voorgaand onderzoek opvallend hoger scoren dan in dit onderzoek, en omgekeerd. Je kan er met andere woorden niet zomaar van uitgaan dat bepaalde termen wel, en andere niet gekend zijn.”
Metastasering
Hij verdeelde de veertig testvragen in zes categorieën. Het slechtst bleek het gesteld met de woorden die verband houden met diagnose
Bij een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . behandelingsmethode wordt er door de huid van de patiënt gegaan met behulp van een medisch instrument. £ Invasieve £ Medicinale £ Niet-invasieve £ Inflammatoire
en prognose. “Ook tussen de woorden onderling verschilden de resultaten sterk. Zo wist amper 30,6 procent wat ‘metastasering’ was.” Cochez is optimistisch, maar waarschuwt ook: “Hoewel we een vooruitgang kunnen opmerken tegenover voorgaand onderzoek, zijn er nog altijd termen die problematisch zijn. Het is dus zeer belangrijk voor artsen om een zo duidelijk mogelijke uitleg te geven en medische termen zo veel mogelijk te verklaren.”
Meer weten? scriptiebank.be/dokterstaal Promotor: prof. dr. Elke Peters
Wanneer een aandoening gediagnosticeerd wordt die goedaardig is, dan is deze ............... . £ Maligne £ Benigne £ Premaligne £ Carcinoma De klachten van de patiënt verergeren. De aandoening is dan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . £ Degressief £ Progressief £ Regressief £ Repressief Men spreekt van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wanneer de maaginhoud van de patiënt terugkeert naar de slokdarm, waardoor er onder andere een branderig gevoel kan ontstaan. £ Gastro-oesophagale junctie £ Gastro-oesophagale reflux £ Gastro-oesophagale sfincter £ Gastro-oesophagale tumor De antwoorden op deze vragen en de volledige quiz vind je op scriptieprijs.be/medischeterminologie
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
11
C U LT U U R
De cello die tegen de snaren in streek Tot 2015 kenden we piepschuim alleen als een nogal banaal verpakkings- en isolatiemateriaal. Een masterproef bracht daar verandering in: instrumentenbouwer Tim Duerinck ging ermee aan de slag en verwerkte dit weinig inspirerende materiaal tot een volwaardig strijkinstrument. Met resultaat: zijn cello uit piepschuim klonk niet alleen goed, hij klonk zelfs luider dan een gewone cello. Vandaag loopt zijn zoektocht naar nieuwe materialen voor klassieke instrumenten gewoon verder: zo gebruikt hij onder meer vlas, glasvezel en carbon om zijn ideeën vorm te geven. Vier jaar na zijn nominatie voor de Vlaamse Scriptieprijs: een update!
Voor je masterproef maakte je een cello uit piepschuim: niet evident. Toen ik mijn idee voor het eerst voorstelde, heerste er een gezonde scepsis. Maar eenmaal goedgekeurd, werd ik zeer goed begeleid. Gelukkig, want het bleek inderdaad een uitdaging. Al denk ik dat geen enkele masterproef evident is …
Cello uit piepschuim
En toen kwam je deelname aan de Vlaamse Scriptieprijs? Inderdaad. Ik heb mij zeer snel ingeschreven. Dat heeft zijn vruchten afgeworpen, want dat jaar zette de Vlaamse Scriptieprijs de allereerste inzendingen in de kijker. Ze waren onder de indruk dat er deelnemers bestonden met zoveel zelfvertrouwen, dat ze hun scriptie al indienden zonder eerst hun resultaten af te wachten.
Vandaag werk ik aan instrumenten uit composieten, zoals carbon. Deze materialen zijn duurzamer en niet zo kwetsbaar als piepschuim. Viool uit carbon
Het gevolg daarvan was redelijk onverwacht: Radio 2 pikte het werk op en voor ik het wist was mijn masterproef een item in het journaal. Dat bracht mijn docenten in een rare positie. Ik kreeg erkenning in de pers en op nationale televisie, maar ze hadden nog geen punten voor mij. Gelukkig bleek tijdens de verdediging dat ze het effectief een goede scriptie vonden.
Je werd uiteindelijk ook genomineerd. Veel mensen gingen daar al op voorhand vanuit, gezien alle aandacht die ik kreeg in de pers, ik helemaal niet. Een artistieke thesis is niet hetzelfde als een klassieke masterproef en ik dacht dat dit mijn nominatie zou bemoeilijken. Bij een masterproef in de kunsten vertrek je vanuit een onderwerp dat dicht bij jezelf ligt, er wordt niets van bovenaf beslist. Zo kan een jazzmuzikant onderzoek doen naar het specifieke genre dat hij speelt en die bevindingen meteen toepassen in zijn muziek. De waarde van zo’n werk is in de eerste plaats persoonlijk, de waarde naar het grote publiek wordt daarom al snel onderschat. Dat maakt dat er maar weinig studenten uit de kunsten de moed vinden om deel te nemen.
Wat doe je vandaag? Vandaag doctoreer ik – in de artistieke opleidingen is dit nochtans zeldzaam. Doctoreren in de kunsten is een nieuw fenomeen, met veel gegadigden. Weinigen mogen effectief starten. Onder meer professor materiaalkunde Wim Van Paepegem was onder de indruk van mijn werk en steunde mijn aanvraag. Op dat moment heeft mijn nominatie voor de Vlaamse Scriptieprijs deuren geopend: ik was plots niet meer die ene anonieme kandidaat tussen alle andere, zeer getalenteerde, kunstenaars. Ik sprong eruit, ik had al iets bewezen.
Cello uit carbon
– ik onderzoek ook hoe ik die instrumenten zelf kan maken in mijn atelier. Vandaag heb ik de tijd om verschillende versies te maken van een instrument en die te vergelijken met elkaar. Wat zijn de voor- en nadelen van een materiaal? Wat is de artistieke waarde? Wat vinden de muzikanten?
Mijn nominatie voor de Vlaamse Scriptieprijs heeft deuren geopend.
Tijdens deze tentoonstelling kon je trouwens ook een cello uit vlas en een viool uit carbon ontdekken, beide van mijn hand.
Wat zijn je toekomstplannen? Vandaag heb ik maar één doel: mijn doctoraat afwerken tegen oktober 2020. Over de verdere toekomst denk ik nog niet te veel na. Misschien waag ik wel mijn kans in de PhD Cup? (nvdr. Scriptie vzw organiseert ieder jaar een presentatiewedstrijd voor pas gepromoveerde doctors: de PhD Cup.)
We kijken uit naar je kandidatuur!
Sluit je huidig onderzoek aan bij je thesis? Ja, met dat verschil dat ik tijdens mijn masterproef een beperkte kennis had van materialen. Vandaag heb ik de tijd en de middelen om het onderzoek open te trekken. Nu verdiep ik mij in instrumenten uit composieten, zoals carbon. Deze materialen zijn duurzamer en niet zo kwetsbaar als piepschuim. Ik onderzoek niet alleen welke materialen geschikt zijn om instrumenten uit te bouwen
Daarbij probeer ik zoveel mogelijk met mijn onderzoek naar buiten te komen. Ik wil niet alleen de reactie van professionele muzikanten – ook die van het grote publiek.
De instrumenten worden gebruikt tijdens optredens? Zeker: zo was er tijdens de Museumnacht een optreden in het kader van de tentoonstelling Fibre-Fixed in het Design Museum Gent.
Meer weten? scriptiebank.be/piepschuimcello Promotor masterproef (2015): Geerten Verberckmoes (School of Arts) Deze masterproef werd ruim opgepikt door de pers.
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · Studenteneditie 2019
12
Haal alles uit je thesis. Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs! DEELPRIJZEN
Zit er nieuws in een scriptie? Wij vinden van wel. Daarom organiseren we bij Scriptie vzw ieder jaar een zoektocht naar de boeiendste bachelor- en masterproeven. En geven ze de aandacht die ze verdienen.
Alsof dat nog niet voldoende is, reiken we ook vier bijzondere prijzen uit. Schrijf je in voor de Vlaamse Scriptieprijs en maak automatisch ook kans op deze deelprijzen!
Je studeert dit academiejaar af? V Ja V Nee
E De Klasseprijs bekroont de beste onderwijsscriptie met een prijs ter waarde van 1.000 euro en redactionele aandacht
Je schreef een bachelor- of masterproef die meer aandacht verdient? V Ja V Nee
E Is jouw scriptie een knap staaltje technologisch onderzoek? Misschien win jij wel de Agoriaprijs ter waarde van 1.500 euro E Schreef je een scriptie over een exact-wetenschappelijke onderwerp, dan maak je kans op de Eosprijs: een geldsom van 1.000 euro, een artikel in het maandblad en een abonnement op Eos magazine
Heb je twee keer ja geantwoord? Laat het resultaat van je harde werk niet in een stoffige kast wegkwijnen, maar treed ermee naar buiten! Doe mee met de Vlaamse Scriptieprijs en maak kans op geldprijzen tot 2.500 euro. De genomineerden gaan naar huis met elk 250 euro. Niet gewonnen? Niet getreurd. Een belangrijk deel van onze inzendingen komt tóch in de pers. Wie weet haalt jouw werk de radio of de krant? Maak nu al indruk op je toekomstige werkgevers: alle ingezonden werken krijgen een eigen pagina in de Vlaamse Scriptiebank! 9 scriptiebank.be
E Professionele bachelors maken bovendien kans op de Bachelorprijs en een geldsom van 1.500 euro
HOE DEELNEMEN? 1. Schrijf een vlot leesbaar artikel van maximaal 1.000 woorden over je werk. 2. Ga naar www.scriptieprijs.be en dien je scriptie samen met dit artikel in. De deadline is 6 oktober!
Veel succes! COLOFON De ScriptieKrant is een uitgave van Scriptie vzw. Scriptie heeft als missie wetenschap, techniek en innovatie dichter bij het grote publiek te brengen en het werk van jong onderzoekstalent meer bekendheid te geven. TEKSTEN:
Elke De Winter en studenten · VORMGEVING: www.grase.be |
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER:
Arnaud Zonderman · Leopoldstraat 6 · 1000 Brussel
De Vlaamse Scriptieprijs wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapsinformatie, een initiatief van de Vlaamse Overheid.
Ontdek een leuke job op
Zondag 19 mei 2019 van 10 tot 17 uur
initiatief van
OOK ZO VAN DE T
BOUW?
C H EC K
OPENW
E RV E N
DAG . B E