Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs en win tot 2.500 euro
NTENSTUDE EDITIE
Sterke eindwerken van Vlaamse studenten in de kijker voor het grote publiek |
JAARGANG 8 · Studenteneditie 2020
Scriptie vzw · Léopoldstraat 6 · 1000 Brussel · t 02 463 59 20 · info@scriptieprijs.be www.scriptieprijs.be · www.scriptiebank.be scriptieprijs scriptievzw scriptieprijs
“HAASJE, WIL JE MIJN RUGJE KRABBEN?”
Babytaal bij koppels: goed voor een relatie, of juist niet? 9 Meer info op pagina 12 en op scriptieprijs.be
Spreken jij en je partner soms met een hoog, schattig stemmetje tegen elkaar? Deel je een eigen taaltje, dat niemand anders verstaat? Je bent niet alleen: ongeveer twee derde van de mensen praat soms ‘babytaal’ met hun partner. Seksuologe Audrey Aerens (KU Leuven) onderzocht of dit wel een goed idee is.
E
en melodieuze toon, zelfverzonnen woorden. Is babytaal een teken van onvolwassen communicatie of net hét geheim van een geslaagde relatie? Aerens ging op zoek naar wetenschappelijk onderbouwde antwoorden op haar vraag, maar dat ging moeizaam: “Het gebruik van babytaal bij koppels is in het verleden nog maar één keer onderzocht, nu al meer dan 20 jaar geleden.”
6
DE FYSICA VAN ARM EN RIJK
Daarom legde ze zelf een uitgebreide enquête voor aan 1142 participanten. Alle resultaten wezen consistent in dezelfde, geruststellende richting: “Babytaal is goed voor je relatie of een teken van een goede relatie. Koppels die zich wat zorgen maakten over hun babytaalgebruik, mogen dus op hun beide oren slapen.” “Babytaal bij koppels komt trouwens vaak voor: ongeveer twee derde van de ondervraagden gebruikt het in zijn of haar relatie, bijna altijd door beide partners. Ook bleek uit het onderzoek dat koppels babytaal voornamelijk gebruiken als ze met hun partner alleen zijn en veel minder in een publieke context.”
Meer seks
Ook over het aantal conversaties waarin babytaal gebruikt wordt, is de enquête
6-7
MEER DODE DIEREN IN DE NATUUR
11
IS JE HOBBY SLECHT VOOR JE MENTALE GEZONDHEID?
Personen die het vaakst babytaal gebruiken in hun relatie, vertonen de hoogste scores op relatiegeluk. ©Igor Vetushko
duidelijk: hoe meer, hoe beter. “Personen die het vaakst babytaal gebruiken in hun relatie, vertonen ook de hoogste scores op relatiegeluk, hechting en affectiegedrag.” “Wanneer koppels babytaal gebruiken, voelen ze zich voornamelijk liefdevol en geamuseerd. Ze gebruiken babytaal vooral om affectie te uiten en plezier te maken. Attitudes tegenover babytaal zijn, in tegenstelling tot wat sociale media doen uitschijnen, hoofdzakelijk positief: de meesten vinden babytaal een teken van liefde.” Die liefde wordt ook in de praktijk gebracht, zo blijkt uit de enquête: “Koppels die babytaal gebruiken kussen en knuffelen meer én hebben vaker seks dan zij die dat niet doen.”
OP DE SOCIALE MEDIA Op het internet blijkt het fenomeen een dankbaar onderwerp voor creativiteit, helaas zelden met een positieve bijklank: “Sociale media beschrijven babytaal bij koppels als iets negatief: het zou afstotelijk zijn en het wordt geassocieerd met mentale problemen en intimiteitsproblemen.” Onterecht!
Affectie
Wordt er tijdens de daad ook baby taal gesproken? “Ongeveer de helft van de bevraagden gebruikte het ooit al in een seksuele context in hun huidige relatie. Daarbij blijkt dat babytaal het minst voorkomt tijdens een seksuele activiteit, meer vóór een seksuele activiteit en het meest na een seksuele activiteit. Net zoals knuffelen na een vrijpartij, zou ook babytaal verbindend kunnen werken.” “Participanten staan trouwens negatiever tegenover babytaal in een seksuele context, dan tegenover babytaal in het algemeen in een relatie. Ze vinden babytaal in een seksuele context hoofdzakelijk ‘ongepast’.” “Dat is vreemd, want
ze geven bij hun eigen babytaalgebruik in een seksuele context vooral aan dat ze zich net liefdevol en verbonden voelen. Negatieve emoties kwamen bijna niet voor. De meest voorkomende redenen om babytaal te gebruiken in een seksuele context waren opnieuw ‘plezier maken’ en ‘affectie uiten’.”
“Koppels die babytaal gebruiken kussen en knuffelen meer én hebben vaker seks dan zij die dat niet doen” Negatieve stereotypes
Moeten we nu allen babytaal beginnen te gebruiken, als we een goede relatie willen? “Zeker niet, maar als je het wel gebruikt, hoeft dat zeker niet te stoppen. Onwetendheid kan ertoe leiden dat we onnodig babytaal proberen weg te werken. Daarom wil ik de maatschappij, koppels én therapeuten informeren over de positieve effecten van babytaal bij koppels, om zo negatieve stereotypes uit de wereld te helpen.”
Deze masterproef werd ook belicht op Radio 1, in Metro, De Standaard, Het Nieuwsblad, Het Laatste Nieuws, Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg, De Telegraaf en door VRT Taal. Promotor: prof. dr. Erick Janssen Meer weten? www.scriptiebank.be/babytaal
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
2
JUSTITIE
Veroordeeld tot de fiets JURISTE PLEIT VOOR RIJVERBOD ALS ALTERNATIEF VOOR GEVANGENISSTRAF
Ontbrekende link
Na een diefstal verneemt de dader zijn straf: hij mag twee jaar niet meer met de wagen rijden. Ook al heeft het misdrijf duidelijk niets met verkeer te maken, volgens juriste Charlotte Persiau (UGent) moet dit scenario mogelijk worden: “Het rijverbod is een sterk alternatief voor de gevangenisstraf. Toch blijft men het wetsvoorstel weigeren.”
Waarom ligt het rijverbod zo moeilijk? “Volgens de tegenstanders ontbreekt de link met het oorspronkelijke feit. Nochtans ontbreekt dit spiegelend karakter bij veel straffen: ook bij een gevangenisstraf of een enkelband is er geen verband met het gepleegde misdrijf.” In Duitsland is het wél mogelijk: “Daar kan het rijverbod worden opgelegd als hoofdstraf. Ook het Nederlandse en het Franse rechtsstelsel voorzien in de mogelijkheid om een rijverbod op te leggen voor niet-verkeersgerelateerde overtredingen. Al is het in Nederland nog altijd vereist dat men het ‘feit heeft gepleegd met een motorrijtuig dat hij ten tijde van het feit bestuurde of deed besturen’.”
V
olgens de juriste is de vraag naar alternatieve straffen nochtans groot. “Vandaag wordt de gevangenisstraf meer en meer als een laatste redmiddel bekeken. Wanneer delinquenten een gevangenisstraf uitzitten, komen ze vaak in een sociaal, familiaal en professioneel isolement terecht. De kans op recidive is groot.” “Vervangen we de gevangenisstraf door bijvoorbeeld een rijverbod, dan zal de veroordeelde de draad achteraf veel sneller weer kunnen oppikken.” Ook zijn er heel wat voordelen voor het gerecht: “Een rijverbod kan meteen uitgevoerd worden na de uitspraak en de werklast voor de gerechtelijke instanties is nagenoeg onbestaande. Aan de straf op zich zijn ook amper kosten verbonden.”
Autonome straf
En toch. Heeft een misdrijf niets te maken met verkeer, dan kan de rechter vandaag geen rijverbod opleggen: de beschuldigde moet eerst een overtreding begaan op de wegverkeerswet. Bovendien is het rijverbod een
Mijn auto, mijn vrijheid
Een rijverbod als hoofdstraf: in de meeste buurlanden is het wel al mogelijk.
bijkomende straf, die alleen naast een andere straf uitgesproken kan worden. In het verleden werden al verschillende wetsvoorstellen ingediend om het rijverbod in meer omstandigheden mogelijk te maken, om zo het aantal korte gevangenisstraffen te doen dalen. Persiau: “Tot drie keer toe is het wetsvoorstel afgewezen. Ik vind dat vreemd.” Andere alternatieve straffen zijn intussen wel al toegestaan als hoofdstraf. Zo kan de rechter je vandaag meteen onder elektronisch toezicht plaatsen, zonder je eerst te veroordelen
“Volgens de tegenstanders van het rijverbod ontbreekt de link met het oorspronkelijke feit ”
Volgens Charlotte Persiau mag je het rijverbod als straf niet onderschatten: “Dat het rijverbod een voordelige straf zou zijn voor de veroordeelde, is een misverstand. Mobiliteit is vandaag zo’n belangrijk aspect van het leven. Met een rijverbod raak je mensen echt.”
Promotor: prof. dr. Tom Vander Beken
tot een gevangenisstraf. “Ook de werkstraf en de voorwaardelijke straf zijn intussen autonome straffen. Dat is een goede evolutie, maar het volstaat niet.”
Meer weten? scriptiebank.be/rijverbod
C U LT U U R
Metal bij de Maori Meng metal met Maori en je krijgt… recensenten die enthousiast hun exotenbonus uitdelen. Cultuurwetenschapper Didier Goossens (KU Leuven, Erasmus Universiteit Rotterdam) schreef zijn masterproef over een Nieuw-Zeelandse metalband en roept op om kritisch te zijn.
geschiedenis, en spreken vol lof over het potentieel van Alien Weaponry om een nieuwe generatie metalbands te leiden.”
Haka
“Maar als het om de inhoud ervan gaat, hebben de meeste Engelse, Nederlandse en Duitse recensies boter op het hoofd. Zo schrijft een Britse recensie over de ‘controversiële teksten’ van Alien Weaponry: pijnlijk, aangezien de Britten Nieuw-Zeeland hebben gekoloniseerd. Een Belgisch tijdschrift stelt dat het album zeker te smaken is als je de haka best cool vindt. En een Duitse recensent kent aan Alien Weaponry de twijfelachtige eer van de Exotenbonus toe – omdat ze hem introduceren tot metal uit een land waar hij dat niet onmiddellijk mee had geassocieerd.”
D
e Maori, de inheemse bevolking van Nieuw-Zeeland, lijken op het eerste zicht weinig gemeen te hebben met metalmuziek. Toch hebben ook zij liefhebbers van het ongoddelijke gitaargeweld. Zo bracht de trash metalband Alien Weaponry vorig jaar hun debuutalbum Tū uit. “Alien Weaponry wil het culturele erfgoed van de Maori bewaren door te zingen in hun landstaal, het Te Reo. Ze maakten indruk met hun breed uitgewerkte debuutplaat en kregen er lovende reacties voor – maar bij sommige recensenten bleek de nuance zoek.”
Kanopeddels
De wortels van metal liggen in het Verenigd Konin k rijk , A merika en de Scandinavische wereld. “Voor bands uit verder gelegen scenes is het daarom artistiek én commercieel interessant om daar door te breken. Maar dat is moeilijk, want de verwachtingen zijn tegenstrijdig. Enerzijds moeten ze klinken zoals Mayhem en Metallica , anderzijds moeten ze ook ‘lokaal’ genoeg zijn.” Dat proces, waarbij wereldwijd verspreide genres worden gekoppeld aan lokale contexten, heet glocalisering. Goossens pastte dat begrip toe op metal en onderzocht daarvoor de teksten en videoclips van Alien Weaponry.
Alien Waeponry maakte indruk met hun breed uitgewerkte debuutplaat
Zij zijn immers het perfecte voorbeeld van glocalisering. “Op hun promofoto’s zie je hen bijvoorbeeld met kanopeddels en een Maorivlag. En in hun videoclips verbeelden ze passages uit de Maorigeschiedenis, zoals een bijzonder bloederige passage die mee aan de basis lag van de Britse kolonisatie.”
Exotenbonus
Ook analyseerde Didier Goossens recensies van Tū uit onder meer België, NieuwZeeland, de VS, Duitsland en Australië. Daaruit blijkt dat recensenten uit klassieke metallanden het vaak moeilijk hebben om deze kruisbestuiving een plaats te geven.
Foto Jeff Doles
“Door te zingen in hun landstaal, het Te Reo, wil Alien Weaponry het culturele erfgoed van de Maori bewaren”
“Voor wat het waard is: er is wel degelijk begrip voor de missie van Alien Weaponry om hun eigen taal en cultuur te bewaren en uit te dragen via metal. Dat is niet vanzelfsprekend in het vaak erg conservatieve genre. Sommige recensies schrijven ook over de koloniale
Volgens Goossens zijn er meer bands uit de kleinere metalscenes die hetzelfde lot moeten ondergaan. Daarom zet hij vandaag zijn onderzoek over glocalisering in populaire muziek voort. “Maar bewustzijn is de verantwoordelijkheid van onderzoekers, professionals en fans: die reikt verder dan bibliotheken en concertzalen. Daarom roep ik op om kritisch te zijn over bands, labels en recensenten die anderen afkeuren op wie ze zijn.”
Promotor: prof. dr. Anneleen Masschelein Meer weten? www.scriptiebank.be/metalbijmaori
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
3
INTERVIEW JOURNALIST JARNE POLLIE WON VLAAMSE SCRIPTIEPRIJS MET BACHELORPROEF EN PODCAST
“Vandaag wordt er kordaat opgetreden tegen racisme in het voetbal. Dat stemt hoopvol.” Bij het aanmoedigen van hun favoriete team, laten voetbalsupporters graag van zich horen. Maar wat als er uit de tribune plots allerlei racistische verwijten en oerwoudgeluiden opborrelen? In 2019 riep de jury van de Vlaamse Scriptieprijs journalist Jarne Pollie (HoWest) uit tot winnaar. Hij onderzocht in zijn bachelorproef of en hoe we racisme uit de voetbalstadions kunnen bannen en goot zijn bevindingen in een boeiende podcast. Waarom koos je voor dat scriptieonderwerp? “Mijn grote passie is voetbal. Ik speel het zelf ook en bijna elke week staan spelers met een andere huidskleur op het veld, zowel bij mijn ploeg als bij de tegenstander. Ook daar, in de lagere voetbalreeksen, merkte ik racistische uitlatingen op. Als ik zie wat die verwijten teweegbrengen bij de spelers, dan choqueert mij dat. Daarom wilde ik onderzoeken hoe racisme aangepakt wordt in de hoogste voetbalcompetitie 1A. Die reeks heeft een voorbeeldfunctie voor het volledige voetbal, en dus ook voor de jeugd en het provinciale voetbal.”
Wat was het mooiste moment tijdens het schrijven van je scriptie? “Toen mijn belangrijkste geïnterviewden eindelijk toezegden: dat was een gelukzalig gevoel. Ik probeerde al een hele tijd om Standardspeler Paul-José Mpoku te overtuigen om me een interview te geven. Na meer dan twee maanden, tientallen telefoons en mails stemde hij daar uiteindelijk mee in. Tijdens het interview was ik zelfs wat ‘starstruck’.” “Ook de supporter die zich schuldig had gemaakt aan racisme in het stadion van KV Kortrijk, bleek na lang aandringen bereid om geïnterviewd te worden. Om hem te bereiken
had ik de medewerking van KV Kortrijk nodig en het verliep volledig anoniem. Na die twee interviews voelde het alsof ik de wereld aankon. Ik kon niet wachten om mijn scriptie te schrijven.”
“Ik vind het vooral goed om te zien dat er vandaag zeer kordaat wordt opgetreden. In februari werd er nog een supporter veroordeeld voor de rechtbank van Mechelen. Hij bracht een Hitlergroet en kreeg daarvoor een werkstraf van 65 uur en een stadionverbod van drie jaar.”
Wat was het moeilijkste bij je scriptieonderzoek?
“Waar ik de meeste moeite mee had, was het afbakenen “En zelfs nu de van mijn thema. Ik competitie stil ligt wilde alles lezen, dus door de coronaik verdronk in de incrisis, blijft er aanformatie. Mijn begedacht voor het onWinnaar Vlaamse Scriptieprijs 2019 Jarne Pollie leiders en familieleden derwerp in de media. ©Kevin Faingnaert hebben me geweldig Dat stemt hoopvol.” geholpen om van start te gaan. En eens op dreef, lukte het aardig om Je won met je werk de Vlaamse een scriptie te maken.” Scriptieprijs. Hoe heb je dat evaren? “Toen ik mijn scriptie instuurde in juli had Waarom zou iemand jouw thesis moeten ik nooit durven dromen dat ik een paar lezen? maanden later de Scriptieprijs zou winnen. “Voetballiefhebbers kunnen ‘leren’ hoe ze Ik reisde zonder stress af naar het gala in Annemans) zich moeten gedragen in een stadion. Wat Mechelen, maar eens ik (G. samen met de andemogen ze doen, maar belangrijker: wat mogen re kandidaten op het podium stond, begonze niet doen? En welke straffen hangen vast nen mijn kaken en knieën te trillen. Ik kon aan hun gedrag? Verder kunnen mensen de de zenuwen niet tegenhouden en toen mijn Tolk: evolutie van de aanpak van racisme in het naam afgeroepen wist ik ook niet hoe … houd ermee op.werd, (afzwakking) voetbal bekijken. Hoe ging het er vroeger ik me moest gedragen. Het enige wat ik kon aan toe en wat gebeurt er nu bij racistische doen, was lachen, de hele avond door. Pure incidenten? De thesis biedt ook voorstellen blijdschap.” om racisme nog beter aan te pakken.” “Ik heb de trofee van de Gouden Hersenen Desondanks alle huidige inspanningen, ook niet meer losgelaten die avond. Ik twijblijven er ook vandaag racistische felde zelfs om ermee te gaan slapen. De dag incidenten opduiken. nadien kreeg ik vanuit alle hoeken felicitaties. Tolk:
Mijn sociale media ontploften en ook aanvragen voor interviews liepen binnen. Het was enorm plezant om de pers zo talrijk te woord te staan. Daarnaast heeft het mij aanzien en naambekendheid in het werkveld opgeleverd. Ik zou het iedereen aanraden om hun kans te wagen!”
Wat doe je nu, in je leven na de scriptie en studies? “Vandaag studeer ik Toegepaste Gezondheidswetenschappen aan de HoWest. De bedoeling was om mijn studies te combineren met journalistiek werk voor Sporza, maar net na mijn eerste werkdag brak de coronacrisis uit. Jammer, want ik keek heel erg uit naar de prachtige sportzomer. Gelukkig is uitstel geen afstel en ga ik na de zomer alsnog aan de slag bij Sporza.”
We wensen je veel succes!
… donder op.
… fatela finita.
Jarne Pollie (HoWest) won de Vlaamse Scriptieprijs 2019. Voor zijn bachelorproef maakte hij ook een podcast over het onderwerp, die je kan beluisteren op scriptieprijs.be/voetbalracisme Promotoren: mevr. Ilse Mestdagh en mevr. Sofie Verschueren Meer weten? www.scriptiebank.be/scriptieracisme Ook deelnemen? Blader snel naar pagina 12 voor alle info
… Merkel, Macron… (weglating)
… het nieuwe koppeltje BELEDIGEND TAALGEBRUIK IN POLITIEKE TOESPRAKEN: Merkel en Macron … DE CREATIEVE OPLOSSINGEN VAN DE TOLKEN VAN HET EUROPEES PARLEMENT (G. Annemans)
Bende hypocrieten! Imbecielen! Lafaards! Van scheldwoorden, ironische opmerkingen, minachtende bijnamen tot zelfs dreigementen: sommige Europarlementsleden schuwen de beledigingen niet. Geertrui Goiris (KU Leuven) onderzocht in haar masterproef of de aanwezige tolken deze onbeleefde uitingen correct vertalen. “Een incorrecte of weggelaten vertaling kan de machtsrelaties tussen de parlementsleden beïnvloeden.”
V
olgens hun deontologie moeten tolken alles zo letterlijk mogelijk vertalen. Met dat in gedachten, maakte master in het tolken Geertrui Goiris een gedetailleerde analyse van ruim 107 beledigingen, uitgesproken door twee Italiaans- en twee Nederlandstalige Europarlementariërs. In dit onderzoek toonde ze aan dat de tolken iets meer dan de helft van alle onderzochte beledigingen correct vertaalden. “In meer dan een vierde van de gevallen koos de tolk er echter voor om het ongepast taalgebruik af te zwakken en dus een minder
beledigende versie te creëren. Nog opvallender is dat in ruim één op de vijf gevallen de tolk in kwestie de belediging volledig wegliet. Je kan dus gerust zeggen dat de tolken van het Europees Parlement geregeld hun beroepsregels uit het oog verliezen wanneer ze geconfronteerd worden met ongepast taalgebruik.”
Gezicht redden
… donder op. (G. Annemans)
… l’ineffabile signor Juncker… (M. Borghezio)
… fatela finita.
dat de tolk besluit tussen te komen wanneer deze formele context in gevaar dreigt te komen.” Deze tussenkomst van de tolk, waarbij hij de oorspronkelijke boodschap verdraait of weglaat, is niet zonder gevolgen, Tolk: (weglating) stelt Goiris: “De Europarlementsleden nemen niet zomaar beledigingen in de mond, ze doen dit steeds met een specifiek doel. Zo willen ze hun politieke tegenstanders uitdagen of hun eigen macht nog verder benadrukken. Met andere woorden: de machtsrelatie tussen
… het nieuwe koppeltje “Een andere mogelijke reden is dat de tolken Merkelwillen en Macron van het Europees Parlement bijdragen … aan de institutionele context. (G. Het kan dus zijn Annemans)
… de heer Juncker… (weglating)
… de oh zo geweldige heer Juncker …
Tolk: … houd ermee op. (afzwakking)
Waarom besluiten de tol ken om beledigingen vaak af te zwakken of zelfs weg te laten? Geertrui Goiris: “Een eerste verklaring kan zijn dat de tolken afstand willen nemen van de oorspronkelijke tekst omdat de spreker ongepast taalgebruik hanteert. Je zou dus kunnen stellen dat de tolk zijn eigen gezicht probeert te redden door het discours van de spreker te matigen.”
Tolk:
de Europarlementariërs kan worden beïnvloed door een niet-letterlijke vertaling van de tolk. Met mijn studie wil ik beroepstolken bewustmaken van dit effect.”
… Merkel, Macron…
Promotor: prof. dr. Giovanni Bevilacqua Meer weten? www.scriptiebank.be/beledigingentolken
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
4
T YPOGRAFIE
Nederlands leren in een oogopslag Wanneer je aan het lezen bent, valt het je waarschijnlijk al lang niet meer op: de ‘o’ in school of de ‘o’ in kous klinken niet hetzelfde. Vervelend als je de taal nog niet onder de knie hebt. Typografe Walda Verbaenen (PXL) vond dat dit beter kan en ontwikkelde voor haar masterproef een eigen schrift.
PHONOTYPE Een klinker die langer wordt uitgesproken is daadwerkelijk ‘langer’ weergegeven, uitgerekt dus:
U
it onderzoek blijkt dat één op tien Belgen moeite heeft met lezen en schrijven en één op vijf nieuwkomers in Vlaanderen analfabeet is: “Een nieuwkomer in Vlaanderen moet een verplichte inburgeringscursus volgen, maar de lessen Nederlands duren amper zestien weken. Wat met iemand die ons schrift niet kent of misschien zelfs nooit heeft leren lezen of schrijven? Dan wordt dat heel moeilijk.”
“Een tekst in Phonotype lijkt sterk op een gewone tekst, waardoor je het vlot kan lezen” Walda Verbaenen ging op zoek naar een oplossing, waardoor je in één oogopslag kan zien hoe je een woord uitspreekt. “Vandaag bestaat er al een schrift waarbij ieder letterteken wel een aparte klank voorstelt: het IPA of Internationaal Fonetisch Schrift. Toch is dit schrift geen goede optie om nieuwkomers
Klinkers die een ‘langere’ uitspraak kennen. Voor de klinkers ‘a’ en ‘e’, die meerdere uitspraken kennen, geeft dit het volgende letterbeeld:
Walda Verbaenen
kennis te laten maken met onze taal. Je zou eerst een extra codetaal moeten aanleren voor je kan beginnen.” Daarom ontwikkelde Walda een eigen schrift, gebaseerd op Times New Roman, waarbij ieder letterteken staat voor een andere klank uit de Nederlandse taal. “Het idee was eerder al eens uitgewerkt in de jaren zestig. Maar toen ging men nogal drastisch te werk: bij het woord ‘touw’ werd ook de eindletter
©Dirk Hennebel
weggelaten, want die spreek je niet uit. Dat maakte de uiteindelijke stap naar het gewone schrift te groot. Ik vind het net belangrijk dat je de woorden vlot kan lezen, zoals in een normale tekst. De verschillen met de oorspronkelijke letters moeten minimaal zijn.”
“Een schrift waarbij ieder letterteken wél een aparte klank voorstelt? Het bestond al, maar je moest het eerst leren lezen”
Uitgerekt
WIN
€ 1000 MET JE
SCRIPTIE!
Haar eigen schrift doopte ze het Phonotype. De naam verwijst naar ‘Phono’ (de fonologie van een taal) verweven in ‘Type’ (het lettertype, letterbeeld). Binnenin het letterbeeld wordt elke klank die afwijkt van de klanken van de 26 letters van het Nederlandse alfabet op een nieuwe manier weergegeven. “Voorlopig is het Phonotype alleen getest bij mensen die de Nederlandse taal intussen al machtig zijn, maar nog moeite hebben met bepaalde klanken. Toch gaan we ervan uit dat ook andere doelgroepen baat hebben bij dit lettertype. Zo ontdekte ik tijdens een tentoonstelling van mijn werk dat ook dyslectische mensen het Phonotype vlotter lezen dan gewone letters.” Daarom startte Walda met een doctoraat aan de Universiteit Hasselt, waarin ze haar onderzoek voortzet. Ze plant ook een uitbreiding naar andere Europese talen.
Letters die samen een nieuwe klank vormen, worden aan elkaar gekoppeld, waardoor één letterbeeld één klank visualiseert, zoals hieronder weergegeven.
Enkele voorbeelden van tweeklanken, die worden gevisualiseerd als gekoppelde letters Letters die verschillende uitspraken kennen worden op verschillende manieren weergegeven, zoals de ‘c’ in het woord circus, of de ‘d’ in het woord gedroomd.
Enkele voorbeelden van letters, waarbij een andere klank van de letter anders wordt weergegeven
Dit artikel verscheen ook op de website van VRT Taal. Walda Verbaenen haalde met haar masterproef de shortlist van de Klasseprijs 2019. De Klasseprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke onderwijsgerelateerde scripties. Meer info: www.scriptieprijs.be/klasseprijs Promotor: prof. dr. Ann Bessemans
Alle info op www.scriptieprijs.be/klasseprijs
Visualisatie van de verschillende uitspraken van de letters ‘a’ en ‘e’
Meer weten? www.scriptiebank.be/phonotype
Naast de visuele voorstelling is de uitspraak van de afwijkende klanken opgenomen en geregistreerd in QRcodes, zodat deze op elk moment door de beginnende lezer kunnen worden beluisterd.
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
5
ONDERWIJS
Literatuur met een accent Van Kader Abdolah, Lulu Wang tot Fikry El Azzouzi: Nederlandstalige auteurs met een migratie-achtergrond vinden vandaag vlot de weg naar onze boekenkasten. Geïnspireerd door deze literatuur, ontwikkelden Machteld Poriau, Lisa Depraetere en Sarah De Witte (Arteveldehogeschool) een lessenpakket met zes aantrekkelijke magazines.
B
achelors in het secundair onderwijs Machteld Poriau, Lisa Depraetere en Sarah De Witte onderzochten hoe Nederlandstalige migrantenliteratuur vandaag aan bod komt in de lessen Nederlands van de tweede graad aso. “Het aanbod bleek schaars tot afwezig. Toch toonden leerkrachten in stedelijke én plattelandsscholen interesse om aan de slag te gaan met deze literatuur. Maar de afwezigheid van lesmateriaal bleek een belangrijke barrière.”
Magazines
Machteld, Lisa en Sarah gingen daarom op zoek naar verschillende sterke fragmenten uit de migrantenliteratuur, die ze uittestten tijdens voorleesmomenten. De leerlingen konden aangeven of ze deze fragmenten interessant vonden of niet. Aan de hand van de feedback ontwikkelden ze hun lessenpakket NEMI, wat staat voor Nederlandstalige migrantenliteratuur. Het werd een kant-en-klaar pakket met zes hoofdthema’s, gaande van immigratie en integratie, vooroordelen en stereotypen tot poëzie. Per thema ontwikkelden ze een aantrekkelijk magazine. Leerkrachten selecteren zelf welke modules ze geven, afhankelijk van de specifieke klascontext, en via QR-codes kunnen de leerlingen meer te weten komen over de auteurs.
Zwarte Pietendebat
In één van de magazines gaan ze dieper in op racisme en xenofobie. Via literaire fragmenten en verschillende videogetuigenissen, onderzoeken de leerlingen wat volgens hen wel en wat niet racistisch is. Toen ze deze lessen uittestten in de klas, merkten de drie studentes dat hun aanpak werkte. Lisa Depraetere: “De leerlingen lazen een fragment uit Astrid Roemers Nergens ergens over het Zwarte Pietendebat. De diverse klassamenstelling zorgde voor een interessant klasgesprek achteraf: elke leerling gaf zijn eigen mening, maar iedereen had respect voor elkaar.”
“Nederlandstalige migrantenliteratuur komt vandaag amper aan bod in de lessen Nederlands” Opvallend was dat de methode ook werkte in een plattelandsschool, waar de klas niét divers was: “Hoewel de reacties in de stedelijke school iets meer uitgesproken waren, slaagden ook deze leerlingen erin hun mening te staven. Ze verplaatsten zich moeiteloos in het leven van de personages.” “De leerkrachten genoten ervan hun leerlingen in gesprek te zien gaan over dergelijke maatschappelijke onderwerpen. Ook de reacties van de leerlingen waren hartverwarmend. Ze gingen enthousiast aan de slag en begrepen het opzet van de modules moeiteloos.” In het pakket wilden de drie volop inzetten op interculturaliteit: samenleven met én leren
van andere culturen. “In een schoolcontext kun je vandaag niet meer om het thema heen. Met dit lesmateriaal hopen we de leerkrachten niet alleen te informeren, maar vooral te sensibiliseren.” En dat werkt, want het resultaat werd enthousiast onthaald. Niet alleen wonnen ze vorig jaar de Bachelorprijs, ze werden gecontacteerd door een uitgeverij met wie ze momenteel samenwerken. “Mijn groepsgenoten en ik krijgen de kans om medeauteurs te worden van de nieuwe methode voor de tweede graad Nederlands. Ook heeft deze uitgeverij interesse om het materiaal uit onze bachelorproef te integreren in de methodes voor de tweede en derde graad.” “Wanneer zowel leerkrachten en leerlingen als een uitgeverij je overladen met complimenten tijdens de uitwerking en presentatie
van het lessenpakket, dan geeft dat echt een deugddoende boost.”
Machteld Poriau, Lisa Depraetere en Sarah De Witte wonnen met hun bachelorproef de Bachelorprijs 2019 ter waarde van 1.500 euro. De Bachelorprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke professionele bachelorproeven. Meer info: scriptieprijs.be/bachelorprijs Promotor: mevr. Fientje Van der Spiegel Meer weten? www.scriptiebank.be/nemi
MAKKELIJK LEZEN OP MAAT VAN JONGEREN DANKZIJ LITERATUURHANDBOEK
Anderstalige leerlingen lezen niet graag. Onzin! Gemotiveerd wandelden we door de deuren van de Gentse bibliotheek De Krook. Ons doel was om leerlingen die het Nederlands niet onder de knie hebben aan te zetten om te lezen. We hadden juist twee uur lang een OKAN-klas vol anderstalige leerlingen geobserveerd. Hier gingen onze ogen open over hoe gemotiveerd en intelligent deze leerlingen waren. We vroegen aan een vriendelijke bibliothecaris waar we boeken konden vinden voor deze doelgroep: laagtaalvaardige jongeren. Hij verwees ons naar het makkelijk-lezen-plein. Het makkelijk-lezen-plein, het klonk als een mythisch paradijs voor laagtaalvaardige leerlingen die boeken wilden lezen. We konden onze ogen niet geloven toen dit vier boekenrekken bleken te zijn waartussen het krioelde van de jonge kinderen in een geel fluohesje. Samen met hun juf of meester kwamen ze hier boekjes kiezen met onderwerpen als robots, spoken en prinsessen.
A
an het woord zijn Thibaut Duthois, Nikolaas Mergan en Robbe Pessemier (Arteveldehogeschool), drie bachelors secundair onderwijs. Samen met verschillende professionele auteurs, waaronder Herman Brusselmans en Fikry El Azzouzi, ontwikkelden ze ‘Overhaald’, een literatuurhandboek op maat van laagtaalvaardige jongeren.
De PISA-resultaten bevestigen het : Vlaanderen bengelt helemaal onderaan als het gaat om leesplezier. De leesvaardigheid van onze jongeren gaat achteruit en anderstalige leerlingen zijn daar het grootste slachtoffer van. “Dat is jammer, want wij hebben ondervonden dat deze leerlingen gemotiveerd zijn en graag lezen. Maar lezen in het Nederlands vinden ze vaak te moeilijk of niet interessant. Daarom zochten we naar een manier om hen toch in contact te brengen met Nederlandstalige literatuur.”
school VISO Gent gingen de samenwerking aan. Ook verschillende professionele auteurs, waaronder Herman Brusselmans en Fikry El Azzouzi, waren enthousiast. Samen werkten ze aan eenvoudige, interessante teksten op maat van de doelgroep. “Na maanden werk kwamen we tot een literatuurhandboek dat we ‘Overhaald’ doopten.” Met de hulp van enkele leerkrachten
Toen ze niet meteen leuke boeken en verhalen vonden op het niveau van de jongeren, viel hun oorspronkelijke plan om workshops en literatuuravonden te organiseren al snel in het water. Op dat moment zagen ze maar één oplossing: zelf een boek ontwikkelen. “Dit was makkelijker gezegd dan gedaan. We kenden geen auteurs, geen drukkers, geen illustratoren en ga zo maar door. Gelukkig kregen we veel steun van organisaties die onze passie deelden.” Onder meer Wablieft, het kunstenIllustratie uit het literatuurhandboek ‘Overhaald’ centrum Vooruit, en OKAN- en bsodoor Louise Muizenstaart
testten ze het handboek uit. Ze vroegen aan laagtaalvaardige leerlingen of ze de teksten graag lazen en of ze nog verder wilden lezen. Op beide vragen antwoordden de leerlingen volmondig ‘ja’. De leerlingen waren overhaald, en kort daarop overhaalden Thibaut, Nikolaas en Robbe ook een uitgeverij om hun handboek op de markt te brengen. “Volgend jaar zou het resultaat er moeten zijn.”
Thibaut Duthois, Nikolaas Mergan en Robbe Pessemier wonnen met hun bachelorproef de Klasseprijs 2019 ter waarde van 1.000 euro. De Klasseprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke onderwijsgerelateerde scripties. Meer info: scriptieprijs.be/klasseprijs Promotor: mevr. An Van Uytvanck Meer weten? www.scriptiebank.be/overhaald
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
6
TECHNOLOGIE EN WETENSCHAP
‘Meer dod
WARMTE RECUPEREN UIT JE EIGEN AFVALWATER
De rioolradiator slaat aan
R Raven Onzea (Hogeschool PXL) bestudeerde voor zijn bachelorproef twee ontbindende reekadavers. Hij voert nu een opvallend pleidooi voor meer dode dieren in de natuur. “De impact van zo’n kadaver op zijn omgeving is verbazingwekkend, toch worden er nog altijd heel wat dode dieren weggehaald uit onze natuurgebieden.”
Volgens Raven Onzea is dit niet alleen een onnodige kost voor de overheid, het is vooral een verlies voor het ecosysteem. Tijdens zijn bachelorproef Groenmanagement zag hij met zijn eigen ogen hoe rijk het leven op een dood dier kan zijn.
W
anneer een dier sterft in de natuur, profiteert het hele ecosysteem. Het kadaver vormt een uitgebreid buffet voor everzwijnen, vossen en buizerds, maar ook voor insecten en andere kleine dieren.
© Richard Revel
Je huis verwarmen met afvalwater, voor de meeste mensen is het geen aantrekkelijke gedachte. Maar ingenieurs Stefaan Jacobs en Timon Vankeirsbilck (KU Leuven) geloven er wél in. Zij onderzochten het potentieel van riothermie, een methode om rioolwater als warmtebron te gebruiken: “We betalen voor ons warm water, het is dus een logische stap om hier maximaal gebruik van te maken.”
A
ls je een bad laat leeglopen of de aardappelen afgiet, verdwijnt het nog warme water door de leidingen richting de waterzuiveringsinstallatie. Dit zorgt ervoor dat de temperatuur in het rioleringsnetwerk gemiddeld 17°C bedraagt. En dat is een ideale temperatuur waarmee je via een warmtepomp een gebouw voldoende kan verwarmen. De technologie om dit toe te passen bestaat al, en heet riothermie. Meer en meer mensen zijn overtuigd dat dit één van de mogelijke alternatieven is voor klassieke, vervuilende verwarming.
Cafeïne
Timon Vankeirsbilck en Stefaan Jacobs onderzochten de impact van riothermie op de uitstoot op Campus Arenberg van de KU Leuven. Ook berekenden ze de financiële haalbaarheid van deze nieuwe techniek.
“Via riothermie zou de uitstoot van de Campus Arenberg dalen tot meer dan 30 % – en dat is ruim boven de doelstellingen van het KU Leuven” Ze vonden hun inspiratie in het energiebeleid van de KU Leuven: “Daarin stond dat ze in de komende tien jaar hun uitstoot met 20% willen doen dalen. We gingen op zoek naar manieren waarop dit mogelijk is. De helft van de uitstoot van de KU Leuven is het gevolg van verwarming. Hiervoor gebruikt de universiteit momenteel stookolie en aardgas. Door warmte te recycleren uit het rioleringsnetwerk konden we op een creatieve manier in de warmtevraag van de campus voorzien.”
Om de haalbaarheid te berekenen, ontwikkelden ze een algoritme. En dat proces ging naar eigen zeggen gepaard met veel bloed, zweet en cafeïne: “Het ogenblik waarop we bruikbare resultaten konden genereren was dan ook een mooi moment. De uitkomst was positief: het is financieel haalbaar om een deel van de warmtevraag van de campus te voorzien via riothermie. Hierdoor zal de uitstoot dalen tot meer dan 30 % – en dat is ruim boven de doelstellingen van het energiebeleid.”
Of zo zou het toch moeten zijn. Want in Vlaanderen worden runderen, paarden, reeën en everzwijnen in natuurgebieden nog altijd beschouwd als landbouwdieren, ook al verschilt hun leven en leefomgeving sterk van dat van echte landbouwdieren. Na overlijden worden ze meteen verwijderd en naar een destructiebedrijf gebracht.
“Haal je het dode dier weg, dan haal je ook alle stoffen weg die ze tijdens hun leven opgenomen hebben”
Riothermie en andere creatieve warmtevoorzieningen zullen op termijn misschien nog veel meer harten verwarmen.
Deze scriptie werd ook belicht in Eosmagazine en in De Morgen. Stefaan Jacobs en Timon Vankeirsbilck wonnen met hun masterproef de Eosprijs 2019 ter waarde van 1.000 euro. De Eosprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke scripties in de exacte wetenschappen. Meer info: scriptieprijs.be/eosprijs Promotor: dhr. Stijn De Jonge Meer weten? www.scriptiebank.be/riothermie
“Twee maanden lang bestudeerde ik twee reekadavers in natuurgebied Averbode Bos en Heide, beheerd door Natuurpunt vzw. Ik vond verschillende ongewervelde dieren, zoals vliegen, kevers, spinnen, vlinders, hommels en maar liefst 610 aaskevers van negen verschillende soorten.” De resultaten van zijn onderzoek waren Raven ook voor hem een verrassing: “Ik had nooit verwacht dat een dood dier het in ecosysteem op zoveel vlakken stimuleert. v De stoffen die vrijkomen bij afbraak van het d kadaver, hebben een immense directe én inz directe invloed op planten, zoogdieren en
Geld is e
“Door warmte te recycleren uit het rioleringsnetwerk kunnen we op een creatieve manier in de warmtevraag van de campus voorzien” KU Leuven houdt voorlopig de boot af. Maar klimaatopwarming, broeikasgassen en energietransities zijn vandaag niet weg te slaan uit de actualiteit en de twee zien nog heel wat potentieel voor hun onderzoek. “Er ligt vandaag een sterke focus op technologische oplossingen die ons moeten toelaten om aan de huidige energievraag te voorzien, zonder de behoeften van toekomstige generaties in het gedrang te brengen.”
Op de reekadavers vond Raven Onzea heel wat insecten: “Deze rimpelige aaskever kwam het vaakst voor” © Siga
DE FYSICA VAN A
Wat heeft fysica met economie te maken? Weinig, zou je denken. Toch bestaat er een wetenschappelijke stroming die economie probeert te verklaren aan de hand van modellen uit de fysica, de econofysica. Voor zijn masterproef ontwikkelde fysicus Lennart Fernandes (UAntwerpen) zelf een aantal van die modellen.
“O
ngelijkheid, armoede, integratie, … Het zijn complexe problemen waarvoor niemand een eenvoudige oplossing heeft. In mijn thesis deed ik wat een fysicus in zo’n geval doet: veel details onder de mat vegen en de essentie zo eenvoudig mogelijk benaderen. Met technieken uit de statistische fysica onderzocht ik hoe ongelijkheid tot stand komt, en wat we als maatschappij kunnen doen om ze te verhelpen.”
“Money, it’s a gas…”
“De mannen van Pink Floyd bedoelden wellicht iets anders, maar deze zin vormt wel de insteek van mijn werk. De verdeling van rijkdom in een land is het gevolg van duizenden losse transacties. Je ontvangt loon of zakgeld, gaat naar de winkel, betaalt een bioscoopticket, enzovoort.” “In de statistische fysica beschouwen we net zulke situaties, waarin het samenspel van vele microscopische deeltjes leidt tot een macroscopisch resultaat. Het beste voorbeeld hiervan is inderdaad een gas: miljoenen atomen bewegen willekeurig door elkaar en wisselen energie uit in botsingen. Vervang in de wiskunde nu atomen door mensen en energie door geld, en je hebt een
simpel model voor de samenleving. Economen mogen de zaal verlaten.” “De realiteit is uiteraard niet zo simpel, aangezien de meeste mensen hun geld niet uitgeven aan willekeurige voorbijgangers. Wat maakt deze aanpak dan toch waardevol? Door rationeel menselijk gedrag te vervangen door een kansverdeling, kunnen we algemene resultaten vinden die onafhankelijk zijn van details. The proof of the pudding is in the eating, en verrassend genoeg blijkt deze abstracte aanpak erg krachtig om realistische verdelingen van inkomen en kapitaal vrijwel exact te voorspellen.”
“Rijke personen komen gemiddeld meer in aanraking met andere rijken, arme personen met andere armen”
Soort zoekt soort
“Een doorsnee mens heeft slechts een klein aantal economische interactiepartners, en kiest deze niet willekeurig. Rijke personen komen gemiddeld meer in aanraking met andere rijken, arme personen met andere armen. Daarom onderzocht ik wat er verandert wanneer alle personen in het model op een schaakbord worden geplaatst, zodat ze enkel geld kunnen uitwisselen
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
7
TECHNOLOGIE EN WETENSCHAP
de dieren in de natuur’
RAVEN ONZEA BESTUDEERDE TWEE ONTBINDENDE REEKADAVERS zoals r underen en paarden, na hun dood ter plaatse te laten liggen. We kunnen ook slachtafval, aangereden wild en overschott e n va n ge s c ho t e n wild op open plekken in de natuur leggen.” Over ziektes hoeven we ons geen zorgen te maken, aldus Raven: “Het gezondheidsrisico voor de mens of de veestapel is verwaarloosbaar klein.”
“Ik had nooit verwacht dat een dood dier het ecosysteem op zoveel vlakken stimuleert” Raven is alvast overtuigd van de voordelen: “Meer aas in natuurgebieden trekt op termijn ook majestueuze aaseters aan zoals arenden, wouwen en gieren. Het zou fantastisch zijn om deze dieren bij ons terug te verwelkomen.”
Arenden
n Onzea liet twee overleden reeën ontbinden in de natuur.
nsecten. Zo is het natrium belangrijk voor de voortplanting van vlinders. Haal je het dode dier weg, dan haal je ook alle stoffen weg die ze tijdens hun leven opgenomen hebben.”
Slachtafval
Volgens Raven kunnen we op verschillende manieren actie ondernemen: “De meest eenvoudige manier is om de grazers in natuurgebieden,
“Via nieuwe overeenkomsten met de bevoegde overheden, de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) en de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, kan de huidige aanpak verbeterd worden. In Nederland zorgde zo’n overeenkomst er bijvoorbeeld voor dat de runderen ©Bernard Stam en paarden in de Oostvaardersplassen en de Veluwe erkend werden als wilde dieren. Sindsdien blijven de dieren na hun dood liggen en wordt de natuurlijke kringloop gesloten.”
Dit artikel verscheen ook op de Eos-website. Raven Onzea haalde de shortlist van de Bachelorprijs. De Bachelorprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke professionele bachelorproeven. Meer info: www.scriptieprijs.be/bachelorprijs Promotoren: Jan Van Uytvanck, Sigi Berwaers Meer info? scriptiebank.be/reekadavers Bachelorproef in samenwerking met het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)
een gas met hun acht buren. Bovendien bewegen ze over het speelveld in een zoektocht naar buren wiens rijkdom zo dicht mogelijk bij die van zichzelf ligt – net als magneten eigenlijk.”
klassen bevorderen door woonsubsidies, kansentarieven of het promoten van een sociale mix in het onderwijs.”
“Gooi duizend magneten bij elkaar en ze bewegen door elkaar om hun noordpolen gelijk te richten – dit doen de atomen binnenin een stuk ijzer om er een magneet van te maken. Met hetzelfde wiskundige model laten we mensen met elk een kapitaal over ons economisch speelveld bewegen naar de meest gelijkmatige verdeling van rijkdom.”
Ongelijkheid
ARM EN RIJK
“Het resultaat is dat een gemengde samenleving verandert in een samenleving met een grootschalige scheiding tussen de arme meerderheid en een rijke elite, die bijna alle rijkdom bezit. Conclusie: als we niet ingrijpen in dit speelveld, worden rijken in sneltempo rijker en de armen worden armer.”
Naar een warmere samenleving?
“Gelukkig kùnnen we ingrijpen in de werking van microscopische magneten, door de temperatuur te veranderen. Hoe warmer de magneet, hoe harder alles binnenin trilt en rammelt. De atomen slagen er dan niet meer in zich parallel te richten – en de magneet verliest haar magnetische eigenschappen. Sociale temperatuur zou je kunnen bekijken als storingen in het individuele gedrag. Deze schommelingen kunnen het gevolg zijn van toevalligheden, maar ook van economisch beleid. Zo kan een overheid de interactie tussen verschillende
Tc
Temperatuur
“Bij lage temperatuur treedt segregatie op tussen arm en rijk. Bij hoge temperatuur is de samenleving gemengd. En net zoals ijs plots kan overgaan in water, kan in de buurt van een kantelpunt een erg kleine maatschappelijke ‘temperatuurstijging’ volstaan om de ongelijkheid drastisch te verlagen.” “De ideale samenleving vereist dus misschien geen revolutie of grote veranderingen, maar juist een kleine aanpassing in bestaande maatregelen. Welke kantelpunten er nog schuilen in onze samenleving, dat laat ik over aan de fantasie van de lezer.”
Abonneer je op Eos Wetenschap KIES ZELF JE FORMULE! € 39
11 nummers digitaal, te lezen in de app.
€ 59
11 nummers op papier, bij jou in de brievenbus.
€ 69
11 nummers op papier én digitaal in de app.
€ 99
11 nummers Eos Wetenschap op papier en 6 nummers Eos Psyche&Brein op papier én alles ook nog eens in de app.
Sluit je vandaag nog aan op www.eoswetenschap.eu/wordlid
Promotor: prof. dr. Jacques Tempere Meer weten? www.scriptiebank.be/fysica_economie
ADV EOS 127x187mm.indd 1
10/03/20 09:51
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
8
T ECH N O L O G I E
Paarden nooit meer ziek dankzij digitale stalknecht Koliek is een van de belangrijkste doodsoorzaken bij paarden. Wat als we koliek tijdig kunnen ontdekken, waardoor operaties en zelfs inslapen van het paard overbodig worden? Biomedisch ingenieur Anniek Eerdekens (UGent) ontwikkelde een slim systeem met bewegingssensoren, dat verdacht gedrag bij paarden meteen opspoort.
K
oliek is een soort buikpijn bij paarden. De belangrijkste oorzaak van koliek zijn problemen in het spijsverteringskanaal. Dit komt omdat de lengte van het maag-darmkanaal een relatief lange weg is: bij een volwassen paard moet voedsel een reis van bijna 40 meter afleggen! Ter vergelijking: het spijsverteringskanaal van een volwassen man is ongeveer 9 meter. Vaak zijn de kolieken het gevolg van een verkeerde voeding: denk hierbij aan bedorven of beschimmeld voer. Paarden eten soms te veel stro of zelfs zand. En dat is gevaarlijk: 6% van de paarden sterft ten gevolge van kolieken en daarmee is het één van de grootste doodsoorzaken.
Symptomen
Daarom ontwikkelde Anniek Eerdekens voor haar masterthesis software die het welzijn van paarden detecteert en analyseert. Hiervoor plaatste ze een bewegingssensor op het been van het paard. Als het paard bewegingen maakt die wijzen op kolieken, dan merkt het algoritme dit tijdig op.
Plaatsing accelerometer
Voor het onderzoek kregen zes paarden elk twee sensoren op hun voorbenen geplaatst. De eigenaar liet het paard dan allerlei bewegingen uitvoeren zoals rollen, krabben en buikwijzen. Dit alles werd gefilmd, en alle gedragingen kregen het juiste label toegewezen. Dit stukje data werd dan toegevoegd aan het model. Zo kon dit model via machine learning zichzelf aanleren bij welke data welke beweging hoort. Vervolgens werden stukjes data zonder label aan het model gegeven. Het moest dan voorspellen welke beweging het paard aan het uitvoeren was. De uitkomsten zijn veelbelovend, want het voorspelde zeven bewegingen van zes verschillende paarden met een nauwkeurigheid van 99%.
Een paard met koliek vertoont specifieke gedragingen waarmee het wil laten zien dat het pijn heeft: het krabt met zijn voorbeen, kijkt naar zijn buik, rolt veel, gaat constant liggen, heeft koorts... Als de eigenaar deze signalen tijdig ziet, contacteert hij de veearts en is er niets aan de hand. Maar vaak is een continu toezicht op paarden te duur of praktisch onhaalbaar, waardoor levensbedreigende kolieken soms te laat worden opgemerkt: het paard heeft zich ondertussen al verwond, de darmen hebben zich verplaatst door een verstopping en in het ergste geval kan het paard overlijden.
Daarnaast onderzocht Anniek hoe ze het model zo energiezuinig mogelijk kon laten werken: “De sensor is klein, en heeft een kleine batterij. Hoe minder data we versturen, hoe minder energie we verbruiken en hoe langer de batterij meegaat. Uiteindelijk konden we de sensor tot 47 dagen laten meegaan.”
Algoritme voorspelt ondergrond
In het onderzoek hield ze ook rekening met de omgeving van het paard. De types grond waarop het paard zich bevindt kunnen de nauwkeurigheid van het model beïnvloeden: denk aan een natte, harde of zachte ondergrond. “Ondanks deze verschillen, kon het algoritme nog altijd met 99% nauwkeurigheid bepalen welke activiteit het paard aan het uitvoeren was. Nog interessanter was dat het algoritme zelfs kon voorspellen op welk type ondergrond het paard aan het bewegen was.”
Gebruiksvriendelijke app
De meettechnieken zijn vooralsnog ontwikkeld voor onderzoek in een testomgeving, maar zullen zeker in de praktijk gebruikt kunnen worden. Het doel is om uiteindelijk een gebruiksvriendelijke app te ontwikkelen waarop paardeneigenaars meldingen ontvangen wanneer hun paard ´zieke´ gedragingen vertoont. Ook is het systeem mogelijk geschikt voor onderzoekers en diervoederproducenten. Bijvoorbeeld om het effect te monitoren van (ander) paardenvoer op de gezondheid en welzijn van paarden.
©Anniek Eerdekens
De paardensportwereld heeft inmiddels ook interesse getoond. Zo zou het met dit systeem mogelijk zijn om te zien of bepaalde trainingsmethoden aangepast moeten worden zodat het paard beter kan presteren. De paardensportwereld kijkt nu samen met verschillende partners hoe het voorgestelde systeem in een commercieel jasje gegoten kan worden.
Dit artikel verscheen ook op de Eoswebsite. Anniek Eerdekens haalde de longlist van de Agoriaprijs 2019. De Agoriaprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke technologische scripties. Meer info: www.scriptieprijs.be/agoriaprijs Promotoren: prof. dr. ir. Wout Joseph, prof. dr. ir. Eli De Poorter Meer weten? www.scriptiebank.be/paardensensor
– ADVERTORIAL –
STEM- EN ICT-STUDENTEN, DEEL JULLIE INNOVATIEVE INZICHTEN MET DE WERELD VIA DE AGORIAPRIJS! aan onderwijs, talentontwikkeling, connectiviteit en duurzaamheid, maar ook aan thema’s zoals mobiliteit, entertainment, sport,… Het zou daarom goed zijn dat meer jonge dames hun weg vinden naar STEM en ICT, aangezien zij vaak een gezonde ambitie hebben om bij te dragen aan oplossingen voor grote of kleinere maatschappelijke uitdagingen.
Zoals jullie in deze ScriptieKrant kunnen lezen, kende de Agoriaprijs in 2019 alweer knappe finalisten. Wat ons in deze studies vooral opviel, was het multidisciplinaire karakter en de maatschappelijke relevantie ervan: technologie en gezondheid, een vernuftige oplossing voor een klimaatprobleem.
Uit de Agoria-studie ‘Shaping the future of work’ – die de evolutie van jobs en competenties van nu tot 2030 in kaart gebracht heeft – blijkt bovendien dat er niet alleen een schaarste aan gezondheidswerkers en onderwijs- en opleidingsdeskundigen dreigt, maar dat er ook een tekort aan STEM- en ICT-profielen zal zijn, als er niets verandert. Omdat niets doen geen optie is, lanceerde Agoria het programma ‘Be the change’. Ga gerust eens kijken op www.agoria.be/nl/bethechange De studie toont ook aan dat het niet alleen over STEM- en digitale competenties gaat, maar dat in een wereld van versnelde technologische innovatie, het combineren van technologische kennis met ‘zachte vaardigheden’ zoals creativiteit, openheid en culturele sensitiviteit, samenwerkend vermogen, … steeds belangrijker zijn. Wij zouden het daarom fijn vinden, als meer vrouwen daarin ook een rol willen spelen.
Het bewijst dat Science, Technology, Engineering en Mathematics (STEM) met inbegrip van ICT onmiskenbare disciplines zijn om een oplossing te vinden voor hedendaagse uitdagingen: naast gezondheid en klimaat denken we – zeker in deze coronatijden – vooral
Ook dit jaar willen wij jonge mensen aanmoedigen om hun ontdekkingen te delen met de wereld via de Agoriaprijs. Jullie kunnen daarmee jongens en meisjes (en hun ouders) inspireren om ook te kiezen voor STEM- en ICT-opleidingen, als dit beantwoordt aan
Peter Demuynck - Agoria
hun talent, competenties en goesting om erin te vliegen. Al te vaak zijn er nog (on)zichtbare drempels om te kiezen voor zo’n opleiding, zowel in het secundair onderwijs als in het hoger onderwijs. Vaak beseft men niet dat het technologie is die ons leven zo veel aangenamer gemaakt heeft en vooruitgang heeft gebracht. Willen we de voorsprong in Vlaanderen op technologisch vlak behouden, hebben we veel STEM- en ICT-profielen nodig die kennen en kunnen met elkaar kunnen verbinden! Daarom zijn wij ook zo blij dat bedrijven hun deuren openzetten voor jonge mensen of het nu als leerbedrijf is in duaal leren of als begeleider van stages of als indiener van (interdisciplinaire) projecten, of hoe dan ook. Wij willen aantonen dat een intensieve samenwerking onderwijs-arbeidsmarkt belangrijk is en jongeren laten ervaren dat zij met hun kennis en vaardigheden die zij in onderwijs verwerven, kunnen bijdragen tot innovatie in de arbeidsmarkt. Wij doen hierbij dus een warme oproep om in te schrijven voor de Agoriaprijs. Wij zijn heel benieuwd waarmee jullie ons nu weer kunnen verrassen! Peter Demuynck Algemeen Directeur Agoria Vlaanderen
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
9
T EC H N O L O G I E INNOVATIE VOORKOMT BRANDWONDEN TIJDENS OPERATIES
Stralingsdosis berekenen met behulp van spelcamera’s Ingenieur nucleaire technologie Nick Staut (UHasselt / KU Leuven) berekende de stralingsdosis van patiënten tijdens een chirurgische ingreep, onder meer met behulp van camera’s uit de gamingwereld.
“Bij een te hoge dosis krijgt de arts dan automatisch een waarschuwing, waarop hij of zij de positie van de röntgenbuis aanpast. Door telkens een ander deel van de huid te bestralen, daalt de kans op brandwonden.”
T
Maar niet alleen de buitenkant van de patiënt is van belang. “Via berekeningen kunnen we ook een redelijk nauwkeurige schatting maken van de hoeveelheid straling die de nabijgelegen organen ontvangen. En dat is een belang- rijke verbetering voor de jongere patiënten. In tegenstelling tot brandwonden, vertonen de schadelijke effecten op de organen zich pas op lange termijn.”
ijdens bepaalde minimaal invasieve ingrepen, ook wel bekend als sleutelgatoperaties, gebruikt de chirurg röntgenstraling om beter te zien wat hij doet. Vaak gaat het over levensreddende ingrepen, bijvoorbeeld bij ernstige hartproblemen of beroertes. Omdat deze operaties zo complex zijn, is het mogelijk dat de stralingsdosis van de patiënt de maximaal aanbevolen dosis overschrijdt. En dat kan leiden tot brandwonden. Nick Staut: “De stralingsdosis kan je vandaag al op twee manieren bepalen. Ofwel meet je de straling via sensoren op de huid, maar dat is duur en soms zelfs hinderlijk tijdens de operatie. Ofwel bepaal je de stralingsdosis via berekeningen. Maar met de huidige methodes zijn de resultaten vaak grove benaderingen op basis van informatie uit het toestel.”
Waarschuwing
Kinect-gamingcamera’s worden vandaag vooral gebruikt bij een Xbox-spelconsole: via een infraroodcamera registreren deze camera’s al je bewegingen. Ze zijn vooral populair in combinatie met dans- en sportgames. Door deze Kinect-camera’s op te stellen in de operatiezaal, slaagde Staut erin om de positie van de patiënt ten opzichte van de röntgenbuis exact te bepalen. Deze informatie combineerde hij met de gegevens uit het toestel zelf, om zo de stralingsdosis veel exacter te bepalen.
Omdat de arts bijna meteen over de resultaten moet kunnen beschikken, sleutelde Nick Staut voor zijn nieuwe methode ook aan de berekening zelf. “Berekeningen simuleren het transport van de stralingsdeeltjes in de patiënt. Het nadeel is dat je een grote hoeveelheid deeltjes moet simuleren. Voor complexe problemen kan de rekentijd oplopen tot enkele uren of zelfs dagen.” “Tijdens een operatie heb je niet zoveel tijd. Daarom schrapte ik alle overbodige interacties van de deeltjes en negeerde ik deeltjes vanaf ze te diep onder de huid getransporteerd werden. Zo kon ik de rekentijd inkorten tot enkele seconden zonder in te boeten aan nauwkeurigheid.”
Fantoom
Om zijn aangepaste methode te testen, bouwde
Nick Staut een prototype met camera’s, software en kleine computertjes. Hij kalibreerde de gamingcamera’s en testte zijn prototype uit op een fantoom, een patiënt uit plastic dat equivalent is aan menselijk weefsel. Hij plaatste stralingsgevoelige films op de plastic pop en vergeleek die resultaten met de resultaten van zijn eigen berekeningen: hij kwam uit op een afwijking van maximaal vijf procent. En daarmee scoorde hij beter dan de huidige commerciële methodes. De hele opstelling met de camera’s kostte nochtans amper 2 à 3.000 euro.
Een stap naar achter
Vandaag is Staut aan de slag bij SmART Scientific Solutions, het bedrijf dat hem ook begeleidde bij zijn masterproef. Dat studenten meteen samenwerken met bedrijven, vindt hij een grote meerwaarde. “Uiteraard hoop ik dat dit systeem ooit effectief gebruikt wordt in de praktijk. Door zo’n samenwerking is die stap toch net iets kleiner.” Opvallend was ook dat de dokters enthousiast reageerden op de nieuwe methode. Maar niet alleen omdat de patiënten hierdoor minder bestraald worden. “De artsen wilden ook weten of dit uitgebreid kon worden naar hun eigen stralingsdosis. Dit kan de artsen en verpleegkundigen helpen hun gedrag gericht aan te passen: een stap naar achter op het juiste moment kan immers al een groot verschil maken. Met de camera’s kunnen we inderdaad hun bewegingen in kaart brengen.
Helaas zijn de berekeningen voor de artsen en verpleegkundigen veel complexer en vraagt dit meer onderzoek.”
Deze scriptie werd belicht op TV Oost en in verschillende kranten. Nick Staut won met zijn masterproef de Agoriaprijs 2019 ter waarde van 1.500 euro. De Agoriaprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke technologische scripties. Meer info: scriptieprijs.be/agoriaprijs Promotoren: prof. dr. Frank Verhaegen en prof. dr. Brigitte Reniers Meer weten? www.scriptiebank.be/nickstaut
Synthetische baarmoeder helpt chirurgen Spina bifida, ook wel gekend als open rug, is een ernstige aangeboren afwijking. Chirurgen kunnen hiervoor tijdens de zwangerschap al opereren, maar zo’n ingreep is complex. Ingenieurs Olivier Schottey en Lara Piers (KU Leuven) ontwikkelden daarom een synthetische baarmoeder waarop de chirurgen kunnen oefenen, om zo de verschillende stappen van de operatie onder de knie te krijgen.
is om dergelijke ingreep tot een goed einde te brengen.
Proefdieren
Een groot deel van deze kosten gaan naar proefdieren die gebruikt worden tijdens de training. Daarom ontwikkelden biomedisch ingenieurs Olivier Schottey en Lara Piers een synthetisch model van de baarmoederwand en foetus, opgebouwd uit verschillende laagjes polymeren.
E
lk jaar wordt er in Europa 1 kind op 2000 geboren met spina bifida. Deze aangeboren aandoening aan het centraal zenuwstelsel kan leiden tot ernstige, levenslange gevolgen. Wereldwijd is deze diagnose voor bijna 30% van de getroffen boorlingen een doodsvonnis. Om deze gevolgen te vermijden worden moeder en kind al na twintig weken zwangerschap geopereerd. Vandaag gebeurt dit nog via een openbuikoperatie bij de moeder, maar de kans is helaas reëel dat de foetus hierdoor wordt afgestoten. Bovendien volgt er voor deze moeders vaak een lang herstelproces en permanente schade aan buik- en baarmoederwand.
Dure training
Gelukkig is er beterschap op komst: “De medische wereld werkt al enkele jaren aan een minimaal invasieve operatie om spina bifida te behandelen. Het is een innovatieve ingreep, waarbij via één of meerdere kleine openingen in het lichaam een camera en instrumenten ingebracht worden. De operatie zal zo een stuk veiliger worden voor moeder en kind.”
“Oefenen op een synthetisch model is niet alleen goed voor de dieren, ook voor de chirurgen zelf heeft het voordelen”
Oefenen op een synthetisch model is niet alleen goed voor de dieren, ook voor de chirurgen zelf heeft het voordelen: “In het model hebben we een aantal sensoren verwerkt, waarmee we meten of de chirurg de delicate zones van de foetus niet beschadigt. Ook krijgt men feedback over de krachten die men uitoefent op de delicate vruchtzak - belangrijk om een afstoting van de vrucht te vermijden. En dat is natuurlijk zeer interessant. Toch zullen proefdieren nog altijd nodig zijn voor de finale voorbereiding op menselijke operaties.”
Video
Maar deze nog steeds evoluerende en complexe werkwijze vergt enorm veel training. Het kost naar schatting meer dan 200.000 euro om een opgeleid chirurg bij te scholen tot een minimaal invasieve chirurg met de nodige competenties voor deze ingreep. Deze kostprijs wordt vele malen vermenigvuldigd, aangezien een volledig opgeleid team nodig
Olivier Schottey en Lara Piers werkten een jaar aan hun masterproef. Dat ze hierbij van start tot eind een concreet product mochten uitwerkten was voor allebei een grote motivatie. Een thesis schrijven die achteraf ongelezen in de kast belandt, sprak hen niet aan. “Onze thesis was een werk van lange adem, maar dat werd beloond op het moment dat
een chirurg in de operatiekamer ons model effectief uittestte. Het goede verloop van de operatie en zijn complimenten achteraf waren voor ons een beloning voor een jaar lang bloed, zweet en tranen.” De operatie werd gefilmd en staat op video. Dat ze die soms herbekijken, geven ze graag toe: “Zo kunnen we het moment herbeleven.” Zowel Olivier Schottey als Lara Piers begonnen dit jaar aan een tweede masteropleiding. Intussen is er al concrete interesse in het model dat ze uitwerkten. “Hopelijk vormt dit een bescheiden stap richting een wereld waar we geen kinderen en moeders meer moeten verliezen.”
Dit artikel verscheen ook in Metro. Olivier Schottey en Lara Piers wonnen met hun masterproef de Agoria Publieksprijs 2019 ter waarde van 250 euro. De Agoriaprijs is een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs en bekroont sterke technologische scripties. Meer info: scriptieprijs.be/agoriaprijs Promotor: prof. dr. ir. Emmanuel Vander Poorten Meer weten? www.scriptiebank.be/spinabifida
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
10
O P VO E D I N G WAAROM WE NEERKIJKEN OP GENDERNEUTRAAL OPVOEDEN
‘We horen vaak dat we van onze zonen homo’s maken’ In tijden van #Metoo en #Timesup is genderneutraal opvoeden erg populair. Maar ouders die gendergelijkheid nastreven, krijgen regelmatig de wind van voren. ‘Als onze zonen geen homo’s worden, dan gaan ze zeker gepest worden op school.’
L
oes* mag zich moeder noemen van de drie jongens die vrolijk rondlopen in haar huis. Terwijl de oudste van acht meteen naar LEGO in Star Wars-thema grijpt, stellen de jongsten van zes en drie zich tevreden met een in de kamer rondslingerende pop. Het is een samenstelling van twee speelgoedwerelden waar de 32-jarige Loes uit Gent bewust voor kiest, maar die heel wat kritiek oplevert. ‘Wij krijgen vaak te horen dat onze manier van opvoeden negatieve gevolgen heeft voor onze zonen en dat we homo’s van hen zullen maken’, vertelt ze. ‘Een belachelijke opmerking, want homoseksualiteit heeft simpelweg met verliefdheid te maken.’ Zoals steeds meer moeders behoort Loes tot de groep van ouders die genderneutraal opvoeden. Zij proberen om de stereotiepe beelden van vrouwen en mannen in de samenleving uit de weg te gaan via een bewuste omgang met onder andere speelgoed, kamerdecoratie, kinderkleding, leesboeken en taalgebruik. Op die manier willen ze aan hun kinderen meegeven dat zij zich niet verplicht hoeven te voelen om genderconform door het leven te gaan.
“Volledig genderneutraal opvoeden is onmogelijk: er zijn nu eenmaal vooroordelen in ons hoofd die we nooit volledig kunnen uitschakelen” ELS CONSUEGRA, GENDEREXPERT VUB
Loes is één van de velen die gendergelijkheid na de #Metoo-problematiek op de agenda zet. Wat begon als een beweging tegen seksueel overschrijdend gedrag in het najaar van 2017, resulteerde al snel in de oprichting van #Timesup. Deze organisatie bouwt nu verder op #Metoo en pleit voor gendergelijkheid als oplossing. ‘Als we seksuele intimidatie willen bestrijden, dan moeten we eerst de ongelijke machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen oplossen’, zegt #Timesupinitiatiefnemer Christy Haubegger in het Amerikaanse magazine Time.
Tegengewicht
Ondanks de inspanningen voor gendergelijkheid die voor Loes al bij de opvoeding beginnen, incasseert ze nog vaak vervelende reacties. Die zijn te wijten aan het feit dat we genderneutraal regelmatig verwarren met geslachtsneutraal. ‘Maar wij willen gewoon vermijden dat we onze zonen in cultureel bepaalde genderhokjes duwen’, legt Loes uit. ‘We erkennen dat ze jongens zijn, maar van ons hoeven ze niet die typisch stoere jongens te worden.’ Ook Jolien sluit zich aan bij de groeiende groep ouders die genderneutraal opvoeden. Nog voor de geboorte van haar kinderen was de 32-jarige moeder uit Gent ervan overtuigd om haar dochter Hana (3) en zoontje Elí (6
Loes voedt haar drie zonen genderneutraal op: ‘Respect is de basis.’
maanden) genderneutraal groot te brengen. ‘Als ouders willen we tegengewicht bieden aan de genderstereotiepe elementen die de maatschappij hoe dan ook binnenbrengt in ons huis’, motiveert ze. Zo laat Jolien haar ouders toe om poppen aan Hana te geven, maar zal ze zelf altijd op zoek gaan naar de minder genderstereotiepe optie voor haar kinderen.
Positieve impact
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een genderneutrale opvoeding heel wat voordelen met zich meebrengt. Zo denken kinderen met een genderneutrale opvoeding minder stereotiep, hebben ze een mooier zelfbeeld, eerlijke carrièremogelijkheden en worden ze gezonder. Hoewel meer onderzoek naar genderneutraal opvoeden nodig is, beamen experts van eigen bodem de huidige ondervindingen. ‘Door een genderbewuste of genderneutrale opvoeding leren kinderen dat ze zichzelf mogen zijn en niet hoeven voldoen aan verwachtingen van buitenaf’, zegt Kaat Martine Verhaeghe, docente pedagogie aan de Erasmushogeschool in Brussel. ‘Dat is belangrijk als we willen voorkomen dat kinderen het idee krijgen dat ze niet normaal zijn.’ Dat gevoel om niet te kunnen voldoen aan de norm heeft negatieve gevolgen voor het kind. ‘Al van jongs af proberen kinderen elkaar in een bepaalde richting te duwen’, zegt Mieke Van Houtte, hoogleraar onderwijssociologie aan de UGent. ‘Wijken bepaalde kinderen af van die genderstereotiepe norm, dan zullen ze een bepaalde druk ervaren die een negatief effect kan hebben op hun welzijn. Een genderbewuste of genderneutrale opvoeding kan dan de oplossing zijn.’
Weerstand
Ouders die genderneutraal opvoeden, brengen pedagogische vooruitgang teweeg. Toch worden ze daar vaak niet voor beloond. ‘Worden mijn zonen geen homo’s, dan gaan ze zeker gepest worden op school’, vertelt Loes.
‘Deze vervelende reacties probeerden we ons niet te veel aan te trekken, maar anderzijds wilden we iedereen ook de boodschap meegeven dat zulke reacties ons niet zullen demotiveren. We laten onze zonen zijn wie ze willen zijn.’
“Door een genderbewuste of genderneutrale opvoeding leren kinderen dat ze niet hoeven te voldoen aan verwachtingen van buitenaf” KAAT MARTINE VERHAEGHE, PEDAGOGIEDOCENTE EHB
Dat de genderneutrale opvoedingsmethode weerstand opwekt in de samenleving, is volgens Verhaeghe niet abnormaal. ‘Mensen spreken vaak over gender als een binair gegeven. Dat betekent dat iemand die geboren wordt als man of vrouw ook meteen verondersteld wordt een jongen of meisje te zijn. Toch moeten we kunnen zeggen dat er evenveel genderidentiteiten als mensen op de wereld zijn.’ Bovenop de verwarring tussen gender en geslacht vragen velen zich af of genderneutraal opvoeden mogelijk is. Volgens Els Consuegra, expert gender in het onderwijs aan de Vrije Universiteit Brussel, is het antwoord simpelweg neen. ‘Er zijn nu eenmaal vooroordelen in ons hoofd die wij nooit volledig kunnen uitschakelen’, zegt Consuegra. ‘Zo berispen we eerder het gedrag van een jongen dan van een meisje, omdat ons brein stout gedrag sneller associeert met jongens. Het is een nobel streven om genderneutraal te zijn, maar de realisatie ervan is ontzettend moeilijk.’
©Marjon Besteman-Horn
Respect als basis
Hoewel de genderneutrale opvoedingsmethode niet altijd even sterk gewaardeerd wordt, is Britt overtuigd van haar opvoedingsmethode. ‘Ik ging vroeger in discussie met mensen die het niet altijd makkelijk hadden om genderneutraal opvoeden te accepteren’, vertelt ze. ‘Maar ik ben van mening dat je moet kunnen omgaan met hoe anderen in jouw omgeving zijn. Het mag geen probleem zijn als wij ons goed in ons vel voelen en daar niemand mee lastigvallen.’ Ook moeder Loes zou haar drie zonen niet meer anders opvoeden. ‘Door de genderneutrale methode leren we als maatschappij om personen te behandelen zoals wijzelf behandeld willen worden. Voor mij doet het er niet toe of het over gender, religie of eender welk thema gaat. Respect voor elkaar moet de basis zijn van onze opvoeding en die manier van grootbrengen hoeft niet te veranderen omdat je toevallig een jongen of een meisje bent.’ * Wegens privacyredenen is Loes een schuilnaam. De identiteit is bekend bij de studente.
Dit artikel werd geschreven door studente journalistiek Giulia Latinne (Hogeschool PXL) en werd gepubliceerd in Weekend Knack. Giulia Latinne haalde de shortlist van de Vlaamse Scriptieprijs 2019. Ze werd hiervoor beloond met 250 euro. Promotoren: Eric Pompen, Sue Somers Meer weten? www. scriptiebank.be/ genderneutraalopvoeden
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
11
M A AT S C H A P P E L I J K
Is je hobby
slecht voor je mentale gezondheid?
Hobby’s en vrijwilligerswerk helpen je om te ontspannen en tot rust te komen na een zware werkdag: dat is toch wat we allemaal geloven. Toch klopt dat niet altijd, aldus socioloog Karel Van Parys (VUB). Hij ontdekte dat je mentaal welzijn en slaapkwaliteit er zelfs onder kan lijden wanneer je de verkeerde hobby met de verkeerde job combineert.
B
ij psychische en emotionele klachten denken we in de eerste plaats aan een hoge werkdruk of allerlei persoonlijke factoren. Maar ook je hobby’s kunnen bijdragen tot een verminderd mentaal welzijn en een slechtere slaap, zo blijkt uit de masterproef van socioloog Karel Van Parys. Voor zijn onderzoek baseerde hij zich op data van 17.000 Europese werknemers. Hij onderzocht en vergeleek hierbij verschillende soorten vrijetijdsactiviteiten. Zoals je zou verwachten, hebben ontspannende activiteiten zoals sport over het algemeen een positief effect op ons mentaal welzijn. Maar de andere resultaten waren ronduit verrassend: zo zou sociaal engagement net een negatief effect hebben op onze mentale gezondheid. Ook huishoudelijke taken zijn kop van jut: die zouden een negatieve invloed hebben op onze slaap.
Omgekeerd, heb je een uitdagende job met véél autonomie en hoge taakeisen, dan is vrijwilligerswerk eerder slecht voor je mentale gezondheid. In tegenstelling tot wat je zou verwachten, plant een bankdirecteur zijn vrije tijd dus beter niet zomaar vol met allerlei politieke of sociale engagementen.
Huishouden
Nog een opvallende uitzondering: mensen met een stressvolle job en weinig autonomie, zoals een software-ingenieur of een Van Parys onderzocht het effect van vrijetijdsactiviteiten op verschilspoedarts, hebben net wel lende soorten jobs. Foto David Bartus baat bij huishoudelijk werk en minder bij ontspannende activiteiten. Autonomie Toch zijn er nuances. Niet alle vrijetijdsac“Een verklaring kan zijn dat zij vaak weinig tiviteiten combineren even vlot met alle jobs. controle hebben over hun eigen agenda. Ze Komt een leerkracht of piloot na een stressmoeten zich vaak flexibel opstellen en het volle werkdag tot rust door vrijwilligerswerk inplannen van hobby’s kan dan net een extra of brengt dit net meer mentale onrust teweeg? stressfactor zijn. Of ze nu strijken, stofzuigen Om dit te onderzoeken bekeek Van Parys het of dweilen: bij huishoudelijke taken kiezen ze effect van vrijetijdsactiviteiten op verschilzelf wat ze doen en wanneer ze het doen. En lende soorten jobs. dat is vaak iets wat deze mensen missen op Heb je bijvoorbeeld een stressvolle job met hun werk.” weinig autonomie, zoals een zorgkundige in een rusthuis of arbeider aan de lopende band? Stoom aflaten Dan zal je slaapkwaliteit waarschijnlijk wél Van Parys benadrukt dat je ook heel verbeteren als je vrijwilligerswerk doet of een wat kan leren van verschillende vrijetijdsengagement opneemt.
activiteiten. “Uiteraard ben je vrij om hobby’s te kiezen die jou voldoening schenken. Vrijwilligerswerk bijvoorbeeld, is vaak een verrijking en draagt bij tot een breder wereldbeeld.” Maar ben je specifiek op zoek naar een activiteit waarbij je stoom kan aflaten of tot rust komen? Dan denk je best twee keer na, aldus Van Parys. “Dit onderzoek kan psychische klachten doen dalen en de bijhorende economische kosten doen afnemen. Bepaalde hobby’s in combinatie met bepaalde beroepen leiden nu eenmaal tot een slechtere slaap of verminderd mentaal welzijn.” En uiteindelijk willen we allemaal maximaal van onze vrije tijd genieten… of niet soms?
Dit artikel verscheen ook in Metro. Karel Van Parys haalde de longlist van de Vlaamse Scriptieprijs 2019. Promotor: prof. dr. Christophe Vanroelen Meer weten? www.scriptiebank.be/werkvrijetijd
“Ook ouders met een verstandelijke beperking kunnen kinderen opvoeden” Ouders met een licht verstandelijke beperking botsen in het dagelijkse leven tegen heel wat obstakels aan. Met een interactieve online cursus wil orthopedagoge Daphne de Kam (UGent) tonen hoe je deze mensen herkent en benadert.
licht verstandelijke beperking kan herkennen. Voor veel hulpverleners is dit immers een grote uitdaging: “Vaak kan je hele gesprekken voeren met deze mensen, zonder dat je in de gaten hebt dat ze er niets van begrijpen.” Hoe kan je dat vermijden? “Door vragen te stellen en je boodschap op te splitsen in overzichtelijke stappen. En je hoeft je trouwens niet te beperken tot praten alleen: je kan ook iets voortonen of je boodschap visueel duidelijk maken met een video of een tekening. Maar waak er vooral over dat je mensen niet gaat overschatten.”
D
at mensen met een licht verstandelijke beperking ook kinderen krijgen, stuit bij sommige mensen op onbegrip. Kunnen ze dat wel aan? Toch is het IQ niet allesbepalend voor succesvol ouderschap, zo stelt Daphne de Kam in haar masterproef : “Uit wetenschappelijk onderzoek is al meermaals gebleken dat mensen met een licht verstandelijke beperking, met de juiste begeleiding, in staat zijn om een succesvolle opvoeding af te ronden. Armoede, sociale uitsluiting en een gebrek aan begeleiding zijn factoren die een veel grotere bedreiging vormen voor de opvoeding.” Toen ze aan haar masterproef begon, was Daphne al enkele jaren aan de slag als begeleider van gezinnen met een verstandelijke beperking. “Ouderavonden, doktersbezoeken, aanmelden voor de zwemles: het zijn soms moeilijke opgaven. Ik begeleid de ouders met alle aspecten van het leven waar ze moeite mee hebben, van problemen met de kinderen tot administratie.”
Kwetsbaar
Voor haar thesis ontwikkelde ze een uitgebreide online cursus, waarin ze toont hoe je ouders met een licht verstandelijke beperking kan herkennen, benaderen en op een toegankelijke wijze met hen kan communiceren.
Leraar tot wijkagent
Dat mensen met een licht verstandelijke beperking ook kinderen krijgen, stuit bij sommige mensen op onbegrip.
Toen ze begon, was het voor haar meteen duidelijk dat de ouders centraal moesten staan. Elf ouders met een licht verstandelijke beperking werkten uiteindelijk mee. Van bij het begin werden ze betrokken bij de inhoud en ook achteraf werd hun mening gevraagd. Doorheen de e-learning komen ze aan het woord in verschillende video’s. Dankzij deze getuigenissen valt op hoe divers deze groep is: zo lichten sommige ouders hun gesprekspartner meteen in over hun beperking, als de conversatie wat moeilijk verloopt. “Ik zeg dan gewoon dat mijn hersenen niet zo goed werken
en dat ik een verstandelijke beperking heb.” Anderen zijn terughoudender. Angst voor onbegrip en misbruik blijkt een grote drempel om open te zijn over hun beperking en helaas is dit vaak een terechte angst. “Eigenlijk zijn dit vooral heel kwetsbare ouders, die vaak veel bagage met zich meedragen,” zo vertelt gedragskundige Cokkie Nelen in één van de video’s. Juist omdat deze ouders er niet gemakkelijk voor uitkomen, besteedt Daphne in haar cursus aandacht aan hoe je iemand met een
De cursus van Daphne is gratis te volgen en bevat heel wat interactieve elementen en videogetuigenissen van ouders en professionals. Ze hoopt dat ze zoveel mogelijk mensen kan bereiken: “Van leraar, huisarts tot wijkagent: iedere professional komt wel eens in aanraking met ouders met een licht verstandelijke beperking. Of misschien heeft iemand een kennis of een familielid die zo’n beperking heeft. Het zou mooi zijn als ook deze ouders aansluiting vinden in onze maatschappij.”
Dit artikel verscheen ook in Metro. Promotor: prof. dr. Geert Van Hove Meer weten? www.scriptiebank.be/lvbouders
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 8 · Studenteneditie 2020
12
THESIS AFGEWERKT? TIJD VOOR DE VOLGENDE ZET
Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs! Zit er nieuws in een scriptie? Wij vinden van wel. Daarom organiseren we bij Scriptie vzw ieder jaar een zoektocht naar de boeiendste bachelor- en masterproeven. En geven ze de aandacht die ze verdienen. Je bent bijna/pas afgestudeerd? V Ja V Nee Je schreef een bachelor- of masterproef die meer aandacht verdient? V Ja V Nee Heb je twee keer ‘ja’ geantwoord? Laat het resultaat van je harde werk niet in de cloud verdampen, maar treed ermee naar buiten! Doe mee met de Vlaamse Scriptieprijs en maak kans op geldprijzen tot 2.500 euro. De genomineerden gaan naar huis met elk 250 euro. Niet gewonnen? Niet getreurd. Een belangrijk deel van onze inzendingen komt tóch in de pers. Wie weet haalt jouw werk de radio of de krant? Maak nu al indruk op je toekomstige werkgevers: alle ingezonden werken krijgen een eigen pagina in de Vlaamse Scriptiebank!
scriptiebank.be
INFO DAG!
DEELPRIJZEN Alsof dat nog niet voldoende is, reiken we ook vier bijzondere prijzen uit. Schrijf je in voor de Vlaamse Scriptieprijs en maak automatisch ook kans op deze deelprijzen! E De Klasseprijs bekroont de beste onderwijsscriptie met een prijs ter waarde van 1.000 euro en redactionele aandacht E Is jouw scriptie een knap staaltje technologisch onderzoek? Misschien win jij wel de Agoriaprijs ter waarde van 1.500 euro E Schreef je een scriptie over een exact-wetenschappelijke onderwerp, dan maak je kans op de Eosprijs: een geldsom van 1.000 euro, een artikel in het maandblad en een abonnement op Eos magazine E Professionele bachelors maken bovendien kans op de Bachelorprijs en een geldsom van 1.500 euro
HOE DEELNEMEN? 1. Schrijf een vlot leesbaar artikel van maximaal 1.000 woorden over je werk. 2. Ga naar www.scriptieprijs.be en dien je scriptie samen met dit artikel in. De deadline is 4 oktober!
Veel succes!
Kom naar onze infodagen! Online of op onze campussen.
ONLINE
DI 30 JUNI van 15u tot 20u
ZA 12 SEPT. van 09u tot 14u
registreer je via www.pxl.
be/infodagen
Elfde-Liniestraat 24 • B-3500 Hasselt +32 11 77 55 55 • pxl@pxl.be • www.pxl.be
adv. scriptiekrant 2020.indd 2
Meer info en alle data op www.uhasselt.be/infodagen
7/04/20 08:55
COLOFON De ScriptieKrant is een uitgave van Scriptie vzw. Scriptie heeft als missie wetenschap, techniek en innovatie dichter bij het grote publiek te brengen en het werk van jong onderzoekstalent meer bekendheid te geven. teksten:
Elke De Winter en studenten · vormgeving: www.grase.be |
verantwoordelijke uitgever:
Arnaud Zonderman · Leopoldstraat 6 · 1000 Brussel
De Vlaamse Scriptieprijs wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapsinformatie, een initiatief van de Vlaamse Overheid.