Benieuwd naar straffe eindwerken van Vlaamse studenten? MI J NEEM MEE!
Sterke eindwerken van Vlaamse studenten in de kijker voor het grote publiek |
JAARGANG 7 · N° 1 · MAART 2019
Scriptie vzw · Léopoldstraat 6 · 1000 Brussel · t 02 463 59 20 · info@scriptieprijs.be www.scriptieprijs.be · www.scriptiebank.be scriptieprijs scriptievzw
“Geef mij een thuis”
ANNELIEN COPPIETERS SCHREEF WINNENDE BACHELORPROEF OVER JEUGDHULP
3
KLEUTERS TEGEN VERSPILLING
Consuminderen in de klas
Een lange dag op school en dan… schoenen uit en zetel in. Een thuisgevoel is voor veel jongeren een evidentie, maar voor jongeren in jeugdhulpvoorzieningen is dit vaak niet vanzelfsprekend. Orthopedagoge Annelien Coppieters (HoGent) luisterde naar hen. “Ze willen vooral gewone dingen, zoals kleurrijk beddengoed van Ikea. Geen steriele ziekenhuislakens.”
A
nnelien baseerde haar werk op een onderzoek van SOS Kinderdorpen en Cachet vzw, haar stageplaats. In dit onderzoek kwam één duidelijke verzuchting naar voor: ‘Geef mij een thuis.’
5
NEURONEN MAKEN KABAAL
Computers leren van onze hersenen
Annelien Coppieters: “Ongeveer 3500 kinderen en jongeren kunnen omwille van verschillende redenen niet bij hun ouders wonen. Wanneer zij nergens anders terecht kunnen, verblijven zij in een jeugdhulpvoorziening: met opvoeders in plaats van ouders, en andere jongeren die het niet eenvoudig hebben in plaats van hun broers en zussen.” In haar bachelorproef liet ze bewust geen experten aan het woord. Aangezien ze zelf een groot deel van haar jeugd doorbracht in een voorziening, wist ze hoe belangrijk het was om de jongeren zélf een stem te geven: ze nam een enquête af, ging met hen in gesprek en gaf een aantal onder hen ook een fotocamera mee om hun thuisgevoel in beeld te brengen.
Etensresten
Aan de hand van kleine, maar veelzeggende details, schetst ze in haar werk een bijzonder beeld van hoe deze jongeren hun wereld ervaren. “Velen zijn enorm blij met de hulp die er vandaag bestaat: ze is bepalend voor de toekomst van duizenden jongeren. Toch kan deze hulp ook anders. En beter.”
6
MÉÉR DAN KATTEN EN KOFFIE Instagram anders bekeken
Uit haar enquête blijkt dat bijna de helft van de jongeren in jeugdhulpvoorzieningen zich daar niet thuis voelt, tegenover slechts 15% van de jongeren die thuis woont. De redenen hiervoor zijn divers. “In een voorziening zijn er heel wat regels en afspraken die het samenleven met andere jongeren mogelijk moeten maken. En die regels, die hangen in bijna elke ruimte omhoog. Zo lees je op de salontafel dat je er niet met je voeten op mag en in de douche hangt dat je er geen etensresten in uit mag storten.”
Ikea
8
CELLO UIT PIEPSCHUIM KRIJGT GEZELSCHAP Instrumentenbouwer test nieuwe materialen
Ook de gebouwen, vaak omgebouwde kloosters, zijn niet aangepast aan de noden van de jongeren. “Deze voorzieningen liggen dikwijls afgelegen, met een pover openbaar vervoersaanbod en weinig ontspanningsmogelijkheden in de buurt. De gebouwen, maar ook het interieur en de spullen, zijn niet van het soort waar jongeren warm van worden. Ze brengen geen sfeer of huiselijkheid met zich mee.” De vragen van de jongeren lijken eenvoudig op te lossen en zijn verrassend concreet. Zo bleek dat de jongeren, net als hun leeftijdsgenoten, kleurrijk beddengoed van Ikea verkiezen boven steriele witte lakens. Ook het keukenmateriaal en servies doen vaak meer denken aan een ziekenhuis dan aan een thuis.
Met haar bachelorproef won Annelien Coppieters de Vlaamse Scriptieprijs 2018.
Eigenlijk verlangen jongeren uit de jeugdzorg in de eerste plaats naar gewone dingen. Maar sommigen hebben zelfs nog nooit een volwassene in pyjama gezien.
ANNELIEN COPPIETERS
Nieuwe gezichten
Er zijn ook problemen die moeilijker aan te pakken zijn. Jongeren veranderen vaak van voorziening, en ook daarbinnen is het een komen en gaan van gezichten. “Jongeren die nieuw in de groep komen en na enige tijd voorgoed vertrekken, een aantal opvoeders die in shiften werken, een contextwerker, huishoudpersoneel; je kan elke dag weer iemand nieuw tegen het lijf lopen in de hal.” “Jongeren met jeugdhulpervaring verblijven soms in zes verschillende voorzieningen of meer. Dat enkelen van hen haast geen idee meer hebben van wat een thuisgevoel dan wel mag zijn, hoeft niet te verbazen. En dat terwijl deze jongeren net nood hebben aan een warme thuis, als gevolg van de kwetsbare en moeilijke situatie waarin ze zich bevinden.” Dat ze met haar bachelorproef een gevoelige snaar raakte bij deze jongeren, viel ook Annelien op: “Iedere jongere die ik tegenkwam, voelde zich betrokken en ieder van hen was bereid om erover te praten, vragen te beantwoorden, mee na te denken, tekeningen te maken of zelfs foto’s te trekken.” > Lees verder op pagina 7
Wat is het verschil tussen thuis en in een voorziening wonen? De jongeren brachten een aantal tegenstellingen in beeld.
Meer weten? scriptiebank.be/thuisgevoel Promotor: mevr. Goedele De Nil Met haar bachelorproef won Annelien Coppieters de Vlaamse Scriptieprijs 2018. Haar werk werd opgepikt door onder andere Radio 1, Radio 2, MNM, VRT Nieuws, AVS, Het Nieuwsblad…
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · n° 1 · Maar t 2019
2
ONDERWIJS
Stem kwijt en voor de klas? App brengt raad Van pijn bij het spreken tot heesheid – het zijn symptomen die je liever niet ervaart als je iedere dag voor de klas staat. Toch krijgen heel wat studenten al tijdens de lerarenopleiding stemproblemen. Niet verwonderlijk, volgens Barbara Dewit en Jente Verbesselt: “Leerkrachten spreken vaak uren vol overgave, voor verschillende soorten klassen.”
9 TIPS VOOR EEN GEZONDE STEM Spreek je regelmatig voor een groep of voor de klas? Logopedisten Jente en Barbara geven advies. Drink veel water, maar vermijd bruisende dranken Vraag een ander lokaal aan als de akoestiek niet voldoet Spreek je toch in een ruimte met slechte akoestiek of ga je
W
ie in de lerarenopleiding last krijgt van zijn stem, blijft daar vaak ook later mee worstelen. Daarom ontwikkelden de twee masterstudenten logopedie (KU Leuven) voor hun masterproef een app met stemadvies, Stemplate. Een werk waarmee ze de Klasseprijs 2018 voor beste onderwijsscriptie wonnen.
Een leraar leert wel hoe hij moet lesgeven, maar niet hoe hij hierbij zijn stem correct kan gebruiken.
BARBARA DEWIT & JENTE VERBESSELT
Stemproblemen bij leraren zijn een gekend probleem: “Een ideaal moment voor begeleiding is de lerarenopleiding. Helaas is dit bij gebrek aan tijd, mankracht en middelen nog altijd niet op een kwalitatieve manier mogelijk. Een leraar leert wel op welke manier hij moet lesgeven en een boodschap overbrengen, maar niet hoe hij zijn stem correct kan gebruiken om die boodschap over te brengen.” In de app krijgen de studenten een persoonlijk profiel opgesteld, aan de hand van een vragenlijst. Die ‘stemscore’ verschijnt als grafiek op het logo van de app. De blauwe driehoek staat voor externe problemen, zoals een slecht lokaal, de rode driehoek staat voor
door een stressvolle periode? Wees extra voorzichtig en gebruik een microfoon Verminder de spreekafstand – ga dichterbij als je iemand aanspreekt of werk met een vertelhoek Vraag om stilte als jij aan het spreken bent. Maar laat je leerlingen of publiek ook zélf regelmatig eens aan het woord. Zo creëer je rustmomenten voor je stem Regelmatig kwaad zijn, thuis of voor de klas, is nefast voor de stem. Een beloningssysteem invoeren kan heel wat oplossen Vergeet niet dat je een stem ook moet opwarmen en afkoelen. Voor een groep staan is topsport! Leer stemtechnieken aan Slaap voldoende
problemen met de stem zelf. “Op basis hiervan, geven we informatie over hoe de stem werkt, wat beter kan en hoe je stemproblemen kan voorkomen.” De app is klaar voor gebruik, maar beiden zien nog mogelijkheden: “We denken aan toevoeging van spelelementen, een link met sociale media en reminders om de gebruiker aan de tips te herinneren. Na een paar aanpassingen, is Stemplate trouwens ook voor andere doelgroepen interessant.” De app is eigendom van KU Leuven en voorlopig nog niet actief. In afwachting geven Barbara en Jente graag al een aantal tips mee.
Meer weten? scriptiebank.be/stemapp Promotor: prof. Wivine Decoster Winnaar Klasseprijs 2018 Deze masterproef werd eerder belicht in Het Nieuwsblad en in een reportage op RingTV
Hersteldienst voor gebroken vriendschappen Van een gebroken vriendschap tot uitsluiting op de speelplaats: meestal moeten leerkrachten tussenbeide komen en de brokken lijmen. Maar wat als je kinderen opleidt tot neutrale bemiddelaars, die zelf de conflicten op de speelplaats aanpakken? Bachelor in het lager onderwijs Jana Vincke (Odisee Hogeschool) paste dit principe toe in een school in Zele en zag de problemen tussen leerlingen afnemen.
J
ana Vincke: “Spelen is belangrijk voor de ontwikkeling van de leerlingen. Ze leren hoe anderen reageren op hun gedrag. Maar op de speelplaats, waar kinderen even alles zouden moeten vergeten, loopt het vaak mis.” Ook in een school in Zele werden de pauzes regelmatig opgeschrikt door allerlei ruzies. Jana kreeg de opdracht op zoek te gaan naar een gepaste methode om deze conflicten in goede banen te leiden. “’Peer mediation’ is een vorm van bemiddeling waarbij neutrale leerlingen ingezet worden bij conflicten. Deze leerlingen of
‘bemiddelaars’ krijgen eerst een uitgebreide opleiding. Ze helpen de betrokken kinderen in hun zoektocht naar oplossingen die voor iedereen aanvaardbaar zijn. Zo kunnen de verschillende partijen weer met een goed gevoel verder.”
Bemiddelingsbankje
Ze testte de methode uit in de school in Zele. Op het bemiddelingsbankje komen alle partijen samen om ruzies Ze maakte een duidelijk uit te praten. herkenbaar bemiddelingsbankje, met foto’s van de bemiddelaars van dienst. Gaat er iemand op het bankje zitten, dan weten deze bemiddelaars dat er kinderen hun hulp nodig hebben. ’Peer mediation’ is een Boven het bankje hangen er enkele geheugenvorm van bemiddeling steuntjes om de conflicthantering vlot te laten verlopen. waarbij neutrale De bemiddelaars zelf waren enthousiast over hun nieuwe rol: helpen gaf hen een goed gevoel, ze vonden het leuk als de kinderen na een ruzie weer samen konden spelen.
leerlingen tussenbeide komen bij conflicten.
Peer mediation blijkt een goede methode bij conflicten op de speelplaats, zoals een discussie over de verdeling van de voetbalploeg. Zelfs als er kinderen uitgesloten worden, kan peer mediation heel wat oplossen. Toch zijn sommige situaties te heftig om aan de kinderen zelf over te laten: “Bij geweld of pestgedrag spreken we niet meer over een conflict. Dan moeten er verdere stappen ondernomen worden.” Jana Vincke maakte een handleiding voor leerkrachten die zelf met peer mediation aan de slag willen gaan.
Meer weten? scriptiebank.be/peermediation Promotor: Elke Van Nieuwenhuyze Genomineerd voor de Bachelorprijs 2018 Deze bachelorproef werd eerder belicht in Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · n° 1 · Maar t 2019
3
ONDERWIJS
Piraminder in de kleuterklas Kleuters tegen verspilling Minder kopen. Meer delen, ruilen, herstellen... Hoewel veel volwassenen intussen overtuigd zijn van het belang van consuminderen, lukt het hen niet altijd om het in de praktijk te brengen. Kleuteronderwijzeressen Margot Denys en Sophie Catteuw (VIVES) mikten daarom op de allerjongsten. “De kinderen hielpen ons om de ouders te overtuigen.”
H
oe meer we consumeren, hoe meer de producenten produceren. Met als gevolg: luchtvervuiling, watervervuiling en bergen afval. Voor hun bachelorproef zochten Margot Denys en Sophie Catteuw daarom naar een manier om kleuters in contact te brengen met de deeleconomie.
De kleuters vonden het jammer dat het speelgoed thuis in de kast zou blijven liggen, terwijl ze er andere kinderen blij mee konden maken. Uiteindelijk kozen ze voor de Piraminder van Netwerk Bewust Verbruiken: een eenvoudige visuele voorstelling van hoe je minder kan consumeren. De laag ‘kopen’ staat helemaal onderaan op de piramide. Er zijn immers voldoende alternatieven, zoals tweedehands kopen, zelf iets maken of gewoon gebruiken wat je hebt. Van het varken Zeno Zoek tot de eend Tim Tweedehands, Denys en Catteuw vervingen iedere laag van de piramide door een knuffeldier. Goed voor twee weken vol activiteiten gebaseerd op de verschillende lagen en hun bijhorende dieren.
Romy Ruil
Ze startten hun project met een enquête. Daarin onderzochten ze welke vormen van consuminderen al bekend waren bij de ouders en welke vormen wat meer aandacht konden gebruiken. Zo bleek ‘delen of ruilen’ nog niet ingeburgerd, een principe dat de twee kleuterjuffen in de praktijk brachten door een ruilbeurs te organiseren, samen met het paard Romy Ruil. De kinderen brachten eigen speelgoed mee naar school waar ze zelf niet meer mee speelden. Met de hulp van hun ouders konden ze het ruilen met spullen die ze wel konden gebruiken. Dat ging vlot: “De kleuters vonden het jammer dat het speelgoed thuis in de kast zou blijven liggen, terwijl ze er misschien andere kinderen blij mee konden maken.” De overschotten van de ruilbeurs gaven ze een plaatsje op de weggeeftrap, waar iedereen vrij spullen mag meenemen.
Kas koop
Ouders aansporen om duurzamer om te gaan met materiële spullen vonden ze de grootste uitdaging. “Mensen zijn vaak geneigd om spullen nieuw aan te kopen. Wanneer iets stuk is, gooien ze het meteen weg. Ouders aanmoedigen om dit niet te doen, bleek moeilijk. Daarom kozen we ervoor om
eerst de kleuters te betrekken en pas daarna de ouders. Zo hielpen de kinderen ons om de ouders te bereiken.”
We kozen ervoor om eerst de kleuters te betrekken en pas daarna de ouders. De kinderen hielpen ons om de ouders te bereiken.
Helemaal op het einde van het project, vroegen de twee kleuteronderwijzeressen of de kinderen alle dieren nog eens konden opsommen. Alleen Kas Koop, de kikker die symbool staat voor de laag ‘kopen’, bleken de kleuters niet meer te kennen. “Dat hadden we verwacht. Hem hadden we amper aandacht gegeven tijdens het project.” Margot Denys en Sophie Catteuw wonnen met dit werk de Bachelorprijs 2018.
Meer weten? scriptiebank.be/piraminder Promotor: mevr. Vanessa Meersdom Winnaar Bachelorprijs 2018 Deze bachelorproef werd eerder belicht in de Krant van West-Vlaanderen
Een negatief verband tussen sociale media en spellingvaardigheid? Ik d8 het ni! Veel volwassenen maken zich zorgen. Als gevolg van de chattaal zouden de spellingvaardigheden van jongeren ook in andere omstandigheden onder druk staan. Dat klopt niet, aldus communicatiewetenschapper Gitte Truijen (Universiteit Gent): “Jongeren maken wel degelijk gebruik van een ‘nieuwe taal’ om met elkaar te communiceren, maar het idee dat ze deze niet kunnen loskoppelen van het Standaardnederlands is onterecht.”
Jongeren lijken er perfect in te slagen chattaal gescheiden te houden van het Standaardnederlands. hun score op de spellingtest. Volgens Truijen moeten we ons dus niet zo veel zorgen maken: “Ze lijken er perfect in te slagen het gebruik van chattaal gescheiden te houden van het gebruik van Standaardnederlands.”
J
ongeren gebruiken chattaal vooral als statussymbool of om het groepsgevoel te versterken. Opvallend is dat er geen ‘standaard chattaal’ bestaat. Zelfs jongeren uit dezelfde vriendengroep kunnen verschillende schrijfwijzen van eenzelfde woord gebruiken. “We zien wel dat de chattaal eerder de spreektaal dan de schrijftaal benadert. Zo valt de laatste letter van een woord soms weg: jongeren zullen bijvoorbeeld snel afspreke om iets te gaan drinken. Ze schrijven ook vaak fonetisch, sgool in plaats van school, of visueel, w88 in plaats van wachten. Er komen
ook opvallend veel Engelse woorden voor in chattaal.” Of deze taal ook de geschreven taal beïnvloedt? Gitte Truijen nam de proef op de som. Voor haar masterproef trok ze naar een school in Antwerpen, waar ze 109 jongeren uit het 3e en 4e middelbaar Handel en Techniek Wetenschappen een taaltest voorschotelde.
Tegelijkertijd vroeg ze hoe vaak de jongeren sociale media, chattaal en communicatie-apps gebruiken. Tussen de resultaten van de taaltest en de resultaten van de enquête bleek geen verband te bestaan: de tijd die de jongeren spendeerden op sociale media, had dus geen invloed op
Meer weten? scriptiebank.be/chattaal Promotor: prof. dr. Karin Raeymaeckers Genomineerd voor de Klasseprijs 2018
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · n° 1 · Maar t 2019
4
WETENSCHAP EN TECHNIEK
Wateroverlast in Antwerpen
‘We worden om
genia
GROENDAKEN EN BUFFERBEKKENS DOEN WATEROVERLAST MET 30% DALEN Wat hebben krokusblaadjes en een vleesetende watervliegval gemeenschappelijk? Ingenieur-architect Erik Pelicaen (VUB) gebruikte ze allebei als inspiratiebron. Hij onderzocht of hij een dynamische zonwering kon ontwerpen die werkt zónder elektriciteit. Verstelbare zonweringen, zoals blinden en rolluiken, beschermen tegen hitte in de zomer en tegen koude in de winter. Daarom zijn ze een zeer effectieve manier om energie te besparen in een gebouw, stelt Pelicaen. “Nóg beter zijn dynamische zonweringen, waarbij de gevel ogenblikkelijk kan reageren op veranderende weersomstandigheden. De vraag is natuurlijk hoe je een toestel ontwerpt dat het weer aanvoelt en omzet in beweging. Eerdere pogingen om een dynamische gevel te ontwerpen bleken niet succesvol door de ingewikkelde samenwerking van sensors, computers en motors.”
Weg met hightech
Daarom keek Pelicaen naar hoe de natuur reageert op de natuur. “De krokus, bijvoorbeeld, bloeit overdag en ’s nachts gaat ze weer dicht. Dit doet ze zonder sensor, zonder motor en zonder elektriciteit.”
Onze steden zullen in de toekomst alleen maar vaker geplaagd worden door overstromingen. Bronmaatregelen zoals groendaken en bufferbekkens kunnen dit inperken, aldus ingenieurs Daan Bertels en Lars Janssen (KU Leuven). Zij ontwikkelden computermodellen om het effect van deze maatregelen te voorspellen in Antwerpen.
A
ntwerpen heeft een probleem. Bijna iedere vierkante meter is er bedekt met beton en asfalt, waardoor het water geen kans meer krijgt om in de bodem te sijpelen. Er is bovendien te weinig groen om het water terug te laten verdampen. Het waterbeheer in de stad is dringend aan herziening toe. Volgens Daan Bertels en Lars Janssen is een verhoging van de capaciteit van het rioleringsnetwerk een logische oplossing, maar meestal niet haalbaar in een dichtbevolkt gebied als Antwerpen. Duurzame bronmaatregelen, zoals groendaken en bufferbekkens, zijn dat wel. “Deze kleinschalige waterinstallaties kunnen het regenwater voor een bepaalde tijd vasthouden. Zo komt het niet allemaal tegelijkertijd in de riolering terecht.” De twee ingenieurs ontwikkelden voor hun masterproef verschillende computermodellen, waarmee ze kunnen berekenen wat het effect van deze bronmaatregelen precies is. “Eerst hebben we gekeken hoe het huidige rioleringsnetwerk van Antwerpen reageert op verschillende soorten buien, daarna voegden we aan dat model groendaken en bufferbekkens toe. Ook hebben we rekening gehouden met de stroming van water in de straten.”
tevreden mee: “Wateroverlast is helemaal geen abstract of té technisch probleem, maar net iets waar heel wat mensen mee geconfronteerd kunnen worden. Hopelijk kunnen we met dit werk bijdragen aan een duurzame en aangenamere toekomst voor de stad”
Wateroverlast is helemaal geen abstract of té technisch probleem, maar net iets waar heel wat mensen mee geconfronteerd kunnen worden.
“Met dit model analyseerden we informatie over buien die in het verleden voor problemen zorgden. Nadat we groendaken en bufferbekkens toevoegden, bleek de wateroverlast bij deze buien met 30 procent te dalen.” Resultaten waar de beleidsmakers rechtstreeks mee aan de slag kunnen, ook in andere steden. En daar zijn de twee ingenieurs zeer
Erik Pelicaen inspireerde zijn ontwerp op de klemval watervliegval
Om dit proces te imiteren in zijn zonwering, gebruikte Pelicaen bimetaal. Bimetaal vind je onder meer in een thermostaat of koffiezetapparaat. Het bestaat uit twee lagen metaal die op een verschillende manier uitzetten. Op een gevel zouden deze stukjes bimetaal buigen onder invloed van de warmte van de zon.
Scriptiewoordenboek
Bi·o·mi·mi·cry of bi·o·mi·me·ti·ca
DAAN BERTELS EN LARS JANSSEN
Daan Bertels werkt momenteel als doctorandus voor promotor Patrick Willems verder aan andere uitdagingen rond waterbeheer in Vlaanderen. Lars Janssen past zijn opgedane kennis uit de opleiding toe als Tender Ingenieur bij Dredging International.
Duurzame toekomst
Het resultaat is een zeer complex model. De gevolgen van één bui berekenen kan hierdoor uren duren. Daarom stelden de twee ook een vereenvoudigd model op, dat de gegevens snel maar accuraat verwerken.
“Het geheim van dit soort bloemen zit in de structuur van hun bloemblaadjes. Deze bestaan uit twee lagen cellen. De binnenste laag zet veel uit bij hogere temperatuur en de buitenste weinig. Wanneer de zon op de bloem schijnt, duwt de binnenste laag de buitenste naar buiten en gaat de bloem open om zich te laten bestuiven. Als de avond valt, gebeurt het omgekeerde proces waardoor de bloem weer sluit om haar geslachtsorganen van de koude te beschermen.”
Meer weten? scriptiebank.be/wateroverlast Promotor: prof. dr. ir. Patrick Willems Daan Bertels en Lars Janssen werden genomineerd voor de Vlaamse Scriptieprijs 2018 Deze scriptie haalde ATV, Gazet van Antwerpen en Het Nieuwsblad
Wist je dat de spitse snavel van een ijsvogel de inspiratie was voor het ontwerpen van hogesnelheidstreinen? Of dat de gekartelde borstvin van een bultrugwalvis voor efficiëntere windturbines kan zorgen? Dit is nog maar een greep uit de voorbeelden waarbij het bestuderen van de natuur aan de basis ligt De uitvinding van velcro is gebaseerd op de vele haakjes van technologische in kleefkruidvruchten vooruitgang. Ook in de architectuur opent dit zogenoemde ‘biomimicry’ een waaier aan toepassingen die kunnen bijdragen tot duurzame ontwikkeling en energiebesparing. Velcro kennen we allemaal. Toch weten slechts weinig mensen dat de uitvinding van klittenband geïnspireerd is door de vele haakjes in kleefkruidvruchten. Maar waarvoor dient het dan in de natuur? Wel, de vruchten blijven kleven in de vacht van dieren
waardoor de zaden o den verspreid en de s voortplanting. Door miljoenen jar ontwikkelt de natuu temen die efficiënter tuur is dus eigenlijk e technologieën die do worden. En dat kan m
De na van verb die d
Biomimicry of biom van twee uit het Oud bios(leven) en mim of nabootsen zit he werking van een or om te zetten naar te van velcro is het dus kruidvrucht, maar d van haar oppervlak d dieren mogelijk maa en bewerken van di talloze vakgebieden
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · n° 1 · Maar t 2019
5
WETENSCHAP EN TECHNIEK
mringd door aliteit’ Vleesetende watervliegval
Het verschil in uitzetting bleek niet groot genoeg om voldoende schaduw te voorzien en dus ging hij op zoek naar een nieuwe inspiratiebron: de vleesetende watervliegval. “Deze onderwaterplant verorbert kleine insecten door het dichtslaan van haar kleppen wanneer die haar gevoelige haartjes aanraken. Met een speciale origamitechniek en geheugenmetaal bootsten we deze beweging na. Nog meer dan de bimetalen blijkt dit systeem bijzonder veelbelovend omdat het evenmin gebruikt maakt van sensors, computers, motors en elektriciteit om te functioneren. Het berust volledig op de eigenschappen van de materialen en gebruikt enkel de energie van de zon.”
De krokus bloeit overdag en ’s nachts gaat ze weer dicht. Dit doet ze zonder sensor, zonder motor en zonder elektriciteit.
Hannah Pinson bestudeerde een groot netwerk van neuronen. Ze registreerde de activiteit van deze neuronen met een supergevoelige sensor. © foto Hannah Pinson
ERIC PELICAEN
“Deze masterproef bevestigt nogmaals dat de natuur buitengewoon veel potentieel heeft als drager van duurzame ontwikkeling. Het is aan ons om de geheimen van haar intelligentie te ontrafelen en een milieuvriendelijkere toekomst tegemoet te gaan.”
Meer weten? scriptiebank.be/zonwering Promotor: prof. dr. ir. arch. Niels De Temmerman en prof. dr. ir. arch. Ahmed Z. Khan Deze masterproef werd genomineerd voor de Vlaamse Scriptieprijs 2018 Genomineerd voor de Vlaamse Scriptieprijs 2018 en de Eosprijs 2018
over een grotere afstand worsoort zo meer kans maakt op
atuur is een databank borgen technologieën door de mens ontdekt kunnen worden.
mimetica is een samenstelling dgrieks ontleende woorden: esis (imitatie). Het imiteren em in het begrijpen van de rganisme en dit vervolgens echnologie. In het voorbeeld s niet de vorm van de kleefde microscopische structuur die het kleven in de vacht van akt. Het succesvol namaken it systeem heeft haar nut in n bewezen.
ls natuurkundige en computerwetenschapster werkte Hannah Pinson aan twee masterproeven tegelijk, maar van neurowetenschappen wist ze aanvankelijk weinig af. Ze leerde in sneltempo bij over dit onderwerp. “We boeken enorme vooruitgang op het gebied van artificiële intelligentie, maar we weten nauwelijks hoe de menselijke intelligentie in elkaar steekt.” Op zich is dat niet verwonderlijk, aldus Pinson: “Neuronen, de cellen waaruit onze hersenen zijn opgebouwd, zijn zo klein dat het tot voor kort onmogelijk was om de activiteit van een groot netwerk aan neuronen precies te meten.” De activiteit van neuronen in échte hersenen meten is ook vandaag nog te moeilijk: de cellen in het brein zitten te dicht op elkaar. Daarom deed Pinson haar onderzoek op een gekweekt netwerk van neuronen, gemaakt op basis van stamcellen door collega’s aan de universiteit van Harvard. Geen stamcellen uit embryo’s, maar stamcellen afgeleid uit huidcellen.
Biomimicry of biomimetica
ren aan natuurlijke selectie, ur steeds intelligentere sysr omgaan met energie. De naeen databank van verborgen oor de mens ontdekt kunnen met behulp van biomimicry.
Natuurkundige en computerwetenschapster Hannah Pinson (VUB) onderzocht hoe de neuronen in onze hersenen met elkaar communiceren. Dat deed ze niet door levende hersenen te bestuderen, maar door een netwerk van gekweekte hersencellen op een supergevoelige sensor te plaatsen. Daarvoor trok ze naar het MIT in Boston, waar ze onderzoek doen naar artificiële intelligentie.
A
van een vleesetende
Een prototype bewijst de werking van dit systeem. “Het ontwerp is net een compositie van artificiële bloemen op een gevel. Ze openen en sluiten voortdurend om zonlicht en warmte binnen een gebouw te reguleren en dus energie te besparen.”
Neuronen maken kabaal
Drumsolo’s
Het Eastgate Centre in Zimbabwe Eerder inspireerden ook andere architecten zich op de geniale ontwerpen van de natuur. Zo imiteert het Eastgate Centre in Zimbabwe de natuurlijke ventilatie van termietenheuvels. Met als resultaat dat dit gebouw zo’n 35% minder energie verbruikt tegenover traditionele gebouwen in dat gebied. Dit gebouw was de inspiratiebron voor het werk van Eric Pelicaen. “Toen ik erover las in mijn cursus, wist ik meteen dat ik een masterproef wou schrijven over biomimicry.” Zijn enthousiaste aanpak loonde: zijn thesis haalde de shortlist van de Vlaamse Scriptieprijs 2018 én de Eosprijs 2018.
Dat gekweekte netwerk plaatsten ze op een supergevoelige sensor. Om informatie te verwerken zenden de neuronen voortdurend kleine elektrische signalen uit: de sensor registreerde het ritme van de signalen. Hannah Pinson vergelijkt het met drummers: “Neuronen spelen zonder enig ritme en compleet uit de maat, een beetje alsof een driejarige kleuter een experimenteel stukje jazz aan het opvoeren is. Een ongestructureerd kabaal dat nochtans de basis vormt van alles wat je zegt, denkt en doet.” Uiteindelijk wilden ze de communicatiepatronen in het netwerk ontdekken: “Welke neuronen zenden zenuwimpulsen uit naar welke andere neuronen, en hoe lang doen die signalen erover om hun doel te bereiken? Niet eenvoudig, want neuronen zijn erg wispelturig. Soms produceren ze een zenuwimpuls zonder eerst een signaal van een ander neuron te hebben ontvangen.” Om die communicatiepatronen te ontdekken, moesten ze eerst alle informatie verwerken met geavanceerde statistische methodes en computerprogramma’s. “Hierdoor konden
we onder meer aantonen dat, in netwerken waar neuronen veel connecties vormen, de zenuwimpulsen gesynchroniseerd geraken. Hoe meer connecties er zijn, hoe meer de neuronen dus in dezelfde maat begonnen te drummen.”
We boeken enorme vooruitgang op het gebied van artificiële intelligentie, maar we weten nauwelijks hoe de menselijke intelligentie in elkaar steekt.
HANNAH PINSON
Zelfrijdende auto’s
Op basis van deze conclusies, die ze in haar fysicamasterproef verwerkte, schreef ze een tweede masterproef in de computerwetenschappen. Daarin onderzocht ze hoe deze inzichten in biologische intelligentie vertaald kunnen worden naar artificiële neurale netwerken. Pinson: “Artificiële neurale netwerken zijn computerprogramma’s waarin sommige eigenschappen van biologische neuronen verwerkt zijn. Ze worden gebruikt in zelfrijdende auto’s, beursvoorspellingen of objectherkenning in foto’s.” Met haar dubbele masterproef won Hannah Pinson de Agoriaprijs voor technologisch en innovatief onderzoek. Daarnaast werd ze ook genomineerd voor de Eosprijs. Momenteel werkt ze aan een doctoraat waarbij ze haar huidig onderzoek aan de VUB verderzet. Voor dat onderzoek keert ze nog regelmatig terug naar het MIT.
Meer weten? scriptiebank.be/drummendeneuronen Promotoren: prof. Tom Lenaerts en prof. Vincent Ginis; begeleiding door prof. Max Tegmark (MIT) Hannah Pinson won de Agoriaprijs 2018 en werd genomineerd voor de Eosprijs 2018
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · n° 1 · Maar t 2019
6
D I G I TA A L
Verslaafd aan Instagram? Misschien schuilt er wel een poëtische ziel in jou… Terwijl anderen onderzoeken hoe sociale media ons eenzaam en ellendig maken, ziet letterkundige Hannah Kruithof (Universiteit Gent) een plaats vol creativiteit, zingeving en poëzie.
Niet alleen katten en koffie op Instagram, ook creativiteit en filosofische zingeving Hannah Kruithof: “Wie aan Instagram denkt, denkt niet meteen aan Cultuur met de grote “C”, maar eerder aan selfies met kattenoortjes, vertederende huisdieren en esthetische maaltijden (avocado’s verplicht). De grote vraag is: waarom worden zo veel mensen dan aangetrokken tot dit medium? Waarom scrollen we uren door verschillende feeds? Wie aandachtig kijkt, merkt op dat Instagram-posts over veel meer gaan dan enkel koffie en katten. We vertellen elkaar niet alleen wat we dagelijks doen, maar ook wat ons dagelijks drijft. Wat vinden we waardevol en zinvol? Waarin vinden we klein geluk? De Instagrammer is met andere woorden niet alleen op zoek naar cappuccinokunst, maar ook naar verhalen van zingeving.
Waarom posten wij?
De aantrekking van sociale media zoals Instagram werd de laatste jaren door verschillende onderzoekers bestudeerd. De vraag “Waarom posten wij?" wordt meestal vanuit een sociologisch, psychologisch of economisch oogpunt beantwoord. Sociologisch onderzoek beschrijft de sociale herkomst van nieuwe media en hun maatschappelijke gevolgen. Psychologen reflecteren over de gevolgen van deze digitale prikkels op het mentale welzijn. Ze bestuderen de reactie van ons brein op posts, likes en comments. Economische studies onderzoeken het fenomeen van de influencer en nemen de grootschalige opkomst van nieuwe vormen van marketing onder de loep. Zelden worden Instagram-posts echter bestudeerd als cultuurproducten. Op Instagram worden dagelijks miljoenen posts verspreid. Een post bestaat uit één of meerdere foto's, bijgestaan door een korte tekst. Via deze posts worden en masse verhalen verteld, maar hoe zien deze verhalen er precies uit en hoe werken ze? Welke thema's trekken de scrollende lezer aan en door welke esthetische principes wordt hij of zij geprikkeld?
De focus op het nu
Op Instagram vertellen we elkaar verhalen over onze dagelijkse werkelijkheid. Een post bestaat idealiter uit een sprekend beeld dat niet alleen mooi, maar ook grappig of ontroerend is. De persoonlijke waarde van het beeld wordt vervolgens toegelicht, liefst in gevatte en gebalde taal. Wanneer men de posts van allerlei verschillende gebruikers bekijkt, vallen enkele constanten op. Eerst en vooral gaan de verhalen die we elkaar vertellen haast altijd over het heden. We delen onze persoonlijke ervaringen van het nu. De kritische lezer merkt op dat het wemelt van de throwbacks op Instagram, maar ook deze herinneringen worden haast altijd gekoppeld aan het actuele. Men belicht een contrast tussen het toen en het nu, duidt bepaalde constante waarden aan in zijn of haar leven of beschrijft invloedrijke gebeurtenissen met een blijvende impact vandaag.
Het alledaagse zegeviert
De focus op het nu moedigt Instagramgebruikers aan om momenten uit hun dagelijkse leven te beschrijven. Gebruikers kijken rond zich en stellen de vraag: Welke elementen uit mijn alledaagse werkelijkheid zijn de moeite waard om te delen? Wie Instagram niet kent, zou kunnen denken dat het hier gaat over verhalen van “uitzonderlijkheid” — verhalen die aantonen dat de persoon een bijzonder en uniek leven leidt. Dit is echter niet de algemene tendens. De Instagramgebruiker beschrijf t in zijn of haar posts meestal alledaagse er varingen. Deze posts over “het banale” zijn daarom zelf niet per se banaal of minderwaardig. Vaak vertellen Instagramgebruikers kleine maar complexe verhalen
over alledaagse persoonlijke waarde: “Kijk, dit vind ik waardevol, triest, ontroerend,...”. Een esthetisch effect ontstaat wanneer de post zo gecomponeerd is dat het de lezer beweegt, meestal door een gemengd gevoel van herkenning en vernieuwing. Dit effect ontstaat niet bij elke foto van een kommetje met sojayoghurt en chiazaden, maar wel wanneer het geheel van foto en tekst een verhaal vertelt van persoonlijke beleving en betekenisgeving. We zien in dit geval niet enkel een beeld van een esthetische maaltijd, maar ook een portret van één van de kleine emoties des levens.
Creativiteit en filosofische zingeving
Het gaat hier over meer dan enkel een inkijk geven in de uiterst persoonlijke, doodgewone werkelijkheid. De aantrekking van Instagramteksten ligt niet alleen in het volgen van elkaars alledaagse momenten, maar wel in het zich laten inspireren door elkaars alledaagse betekenisgeving. Hoe geven anderen waarde aan hun dagelijkse werkelijkheid? Hoe geef ik op mijn beurt betekenis aan mijn eigen banale bezigheden? Er ontstaat een wisselwerking tussen het delen van eigen waarden en het bewogen worden door de waarden van anderen, het inspireren en het geïnspireerd worden. De Instagramgebruiker wordt niet alleen aangetrokken door mooie foto’s, maar ook door een soort fi losofi sche beroering. We tonen elkaar meer dan onze alledaagse artistieke voorkeuren. Veel Instagramposts geven op subtiele wijze blijk van een persoonlijke levensfi losofie, die de ander kan inspireren: “Kijk, zo kan je je dagelijkse leven inrichten!”.
Een optimistische blik op de scrollende jeugd
Instagram-posts zijn met andere woorden complexer dan ze op het eerste gezicht lijken en vragen om meer creativiteit dan we beseffen. Een "goede" post geeft een frisse kijk op het gekende en moet dus niet alleen herkenbaar, maar ook origineel zijn. De gebruiker heeft echter beperkte middelen om dit doel te bereiken. Zijn of haar volgers moeten het verhaal dat de post vertelt in één oogopslag begrijpen. Hier komen ook nog eens esthetische vereisten bij. De Instagramgebruiker wil mooie foto’s te zien krijgen. Bovendien moet de post een plaats krijgen binnen de persoonlijke feed van de gebruiker en ook hier zijn zowel continuïteit als afwisseling een must. Gebruikers dienen een herkenbaar handelsmerk te creëren — een vaste thematiek, een voorspelbaar kleurenpalet,... — en toch ook steeds vernieuwing te brengen in hun posts. Dit complexe creatieve proces wordt op grote schaal uitgevoerd alsof het niks is. Dagelijks worden via Instagram eindeloos veel krachtige, esthetische verhalen verteld over hedendaagse alledaagse waarde. Zou het misschien dan toch niet zo vreselijk gesteld zijn met de scrollende jeugd, die in zekere zin meer dan ooit leest en schrijft én zelfs doet aan alledaagse, fi losofische zingeving?”
Meer weten? scriptiebank.be/instagram Promotor: prof. dr. Bart Keunen Genomineerd voor de Vlaamse Scriptieprijs 2018 Dit werk werd ook belicht in De Standaard
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · n° 1 · Maar t 2019
7
MEDISCH
Over superhelden en een vat vol liefde Orthopedagoge en winnares van de Vlaamse Scriptieprijs 2018 Annelien Coppieters (HoGent) schreef haar bachelorproef over het thuisgevoel in jeugdhulpvoorzieningen. Ook haar eigen jeugd bracht ze voor het grootste deel door in voorzieningen. Toen ze later kennismaakte met het gezinsleven van anderen, was ze in de eerste plaats aangenaam verrast. Al deed het haar ook nadenken. Annelien Coppieters: “Toen ik vroeger tijdens de examenperiodes bij mijn tante en nonkel studeerde, leek het alsof zij superhelden waren. Ik stond ervan versteld met hoeveel liefde en openheid zij in hoge mate zorg droegen voor mijn neef en nicht. Mijn tante en nonkel hebben de wereld over voor hun kinderen. Dit leek me extreem buitengewoon te zijn. Alsof dit voor mij niet al heel wat was om te aanschouwen, bleek hun vat vol liefde en zorg bovendien onuitputtelijk, want ook voor mij bleek er een plaatsje in hun hart. Ik kreeg er een eigen plekje, de nodige rust, heerlijke maaltijden en tussendoortjes, vrijheid, een deugddoende babbel, een wandeling met de hond, gezelschap aan tafel en in de zetel, bezoek in het ziekenhuis, een autorit naar het station; kortom heel veel oprechte steun en warmte. Ik was ervan overtuigd dat mijn neef en nicht absoluut het grootste lot hadden gewonnen. Hoe het er bij hen aan toeging, was compleet het tegenovergestelde uiterste van de thuis die ik kende bij mijn ouders, broers en zus. Niets viel hiermee te vergelijken. Mijn tante en nonkel moesten dus wel de beste ouders ter wereld zijn. Wanneer ik later met mijn vriend mee naar zijn thuis ging, bleek al snel dat hij ook dergelijke superhelden als ouders heeft. Ook de moeder en de vader van het gezin waarbij ik wekelijks meerdere keren op de kinderen ging passen, leken zo te zijn. Net als de ouders van vriendinnen uit de jeugdbeweging die er ook in slaagden om zo’n warm nest te creëren. Een oude Frank begon te vallen. En die Frank was een dubbeltje op twee kanten. Enerzijds was het een enorm aangename ontdekking over hoe het gezinsleven en een bijhorend thuisgevoel er uit kan zien. Het was nieuw en leuk om dit te mogen ervaren, want hun thuis werd ook een beetje die van mij. Anderzijds weekte het allemaal andere gevoelens los; frustratie, jaloezie, … De korte periodes dat ik bij het gezin van mijn neef en nicht alsook bij mijn vriend zijn ouders mocht doorbrengen, maakten me echt veel sterker. Ik overwon tal van hevige emoties en tegenslagen. Ze waren niet minder erg omdat ik bij hen verbleef, maar wel doordat ik bij hen een thuis kreeg. De eerste keer dat ik met mijn vriend mee naar zijn thuis ging, was best wel gek. In het midden van de
avond liet hij mij zijn kamer en enkele foto’s zien. Ik schaamde me omdat ik hem enkel de studio kon tonen waar ik sinds de jeugdhulp in woon. Van alle jaren hiervoor kan ik hem niets tonen: de kamers zijn al van andere jongeren, vele begeleiders hebben al een andere job, één van de voorzieningen is gesloopt, de andere zijn niet zomaar toegankelijk voor externen. Er zijn dus geen speelgoed of foto’s om te tonen. Ik had geen thuis en nu lijkt het alsof alles voor mijn achttien jaar een zwart gat is, alsof ik toen niet bestaan heb. Ik ben ontworteld. Ik was een jong boompje dat om de zoveel tijd verplant was en de tijd en ruimte niet kreeg om zijn wortels stevig te verankeren in de aarde. Ik had geen thuis. In de studio waar ik het net over had, heb ik vier jaar alleen gewoond. Nooit had ik er aan gedacht om van die plaats iets gezelligs te maken. Na enkele maanden stond er wel een tafel met stoelen, een bed en een zetel. Dat was het. Geen foto’s, geen decoratie en mijn badkamerspullen bleven in mijn toiletzak steken. Nu anderhalf jaar geleden besefte ik dat ik me niet goed voelde in mijn vel, in mijn studio, in mijn gebouw en in mijn straat. Ik ging cohousen. Het is vanaf dan dat ik heel bewust aan mijn eigen thuis ben beginnen bouwen. Het is sindsdien dat ik mezelf gelukkig durfde te noemen. Ik had na al die jaren eindelijk een plaats gevonden waar ik me thuis voelde. Na al die jaren had ik het gevoel dat ik mijn leven kon gaan uitbouwen. Ik voelde me sterker, minder alleen. En de tegenslagen, die bleven helaas komen, maar ze kregen mij niet meer omver. Want mijn wortels die hebben de tijd gekregen om zich iets dieper in de aarde te begraven. Ik kreeg de kans om een plekje uit te zoeken om te groeien. Mijn kruin kreeg nog genoeg regen en enkele stormen te verwerken, maar er was telkens het zonlicht van vele mensen dat me deed stralen. Nu leer ik dat wanneer je groeit, dit ook enig onderhoud vraagt. Ik moet bemesten en snoeien om uiteindelijk de vruchten van het leven te kunnen plukken. Voor mij is een thuis en het bijhorende gevoel een plek waar je jou goed voelt en van waaruit je kan groeien en jouw leven kan uitbouwen. Je kan er jezelf zijn omdat er geen stempels en vooroordelen op jou rusten, er is geen afstand of gedoseerde liefde, alleen maar openheid, warmte, vrijheid, oprechtheid en veiligheid.” Deze tekst schreef Annelien Coppieters als voorwoord op haar bachelorproef. Het volledige werk kan je hier lezen: scriptiebank.be/thuisgevoel
Begrijp jij de dokter? DOE ZELF DE TEST
Een gespecialiseerde arts is vaak een wandelend woordenboek vol medische terminologie. Master in de meertalige communicatie Vincent Cochez (KU Leuven) onderzocht of ook mensen zónder medisch diploma deze termen voldoende begrijpen. Wanneer arts en patiënt elkaar niet begrijpen, is dit vaak problematisch voor een goed verloop van de behandeling. Daarom onderzocht Vincent Cochez welke medische termen gekend zijn bij het grote publiek. Hij spitste zijn onderzoek toe op oncologie: “Dit soort onderzoek naar kennis van medische terminologie wordt wel vaker gedaan, maar oncologie was daarbij onderbelicht gebleven. Opvallend, want kanker komt helaas vaak voor.” Voor zijn enquête koos Cochez veertig woorden en legde ze voor aan 100 Nederlandstalige personen tussen 18 en 30 jaar. Kennis van medische terminologie is zeer individueel, besluit Cochez uit zijn onderzoek. “Niet alleen binnen dit onderzoek verschilde de kennis van bepaalde termen sterk. Het viel ook op dat sommige termen in voorgaand onderzoek opvallend hoger scoren dan in dit onderzoek, en omgekeerd. Je kan er met andere woorden niet zomaar van uitgaan dat bepaalde termen wel, en andere niet gekend zijn.”
Metastasering
Hij verdeelde de veertig testvragen in zes categorieën. Het slechtst bleek het gesteld met
Bij een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . behandelingsmethode wordt er door de huid van de patiënt gegaan met behulp van een medisch instrument. £ Invasieve £ Medicinale £ Niet-invasieve £ Inflammatoire
de woorden die verband houden met diagnose en prognose. “Ook tussen de woorden onderling verschilden de resultaten sterk. Zo wist amper 30,6% wat ‘metastasering’ was.” Cochez is optimistisch, maar waarschuwt ook: “Hoewel we een vooruitgang kunnen opmerken tegenover voorgaand onderzoek, zijn er nog altijd termen die problematisch zijn. Het is dus zeer belangrijk voor artsen om een zo duidelijk mogelijke uitleg te geven en medische termen zo veel mogelijk te verklaren.”
Meer weten? scriptiebank.be/dokterstaal Promotor: prof. dr. Elke Peters
Wanneer een aandoening gediagnosticeerd wordt die goedaardig is, dan is deze ............... . £ Maligne £ Benigne £ Premaligne £ Carcinoma De klachten van de patiënt verergeren. De aandoening is dan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . £ Degressief £ Progressief £ Regressief £ Repressief Men spreekt van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wanneer de maaginhoud van de patiënt terugkeert naar de slokdarm, waardoor er onder andere een branderig gevoel kan ontstaan. £ Gastro-oesophagale junctie £ Gastro-oesophagale reflux £ Gastro-oesophagale sfincter £ Gastro-oesophagale tumor De antwoorden op deze vragen en de volledige quiz vind je op scriptieprijs.be/medischeterminologie
DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · n° 1 · Maar t 2019
8
C U LT U U R
De cello die tegen de snaren in streek Tot 2015 kenden we piepschuim alleen als een nogal banaal verpakkings- en isolatiemateriaal. Een masterproef bracht daar verandering in: instrumentenbouwer Tim Duerinck ging ermee aan de slag en verwerkte dit weinig inspirerende materiaal tot een volwaardig strijkinstrument. Met resultaat: zijn cello uit piepschuim klonk niet alleen goed, hij klonk zelfs luider dan een gewone cello. Vandaag loopt zijn zoektocht naar nieuwe materialen voor klassieke instrumenten gewoon verder: zo gebruikt hij onder meer vlas, glasvezel en carbon om zijn ideeën vorm te geven. Vier jaar na zijn nominatie voor de Vlaamse Scriptieprijs: een update!
terproef een beperkte kennis had van materialen. Vandaag heb ik de tijd en de middelen om het onderzoek open te trekken. Nu verdiep ik mij in instrumenten uit composieten, zoals carbon. Deze materialen zijn duurzamer en niet zo kwetsbaar als piepschuim. Ik onderzoek niet alleen welke materialen geschikt zijn om instrumenten uit te bouwen – ik onderzoek ook hoe ik die instrumenten zelf kan maken in mijn atelier. Vandaag heb ik de tijd om verschillende versies te maken van een instrument en die te vergelijken met elkaar. Wat zijn de voor- en nadelen van een materiaal? Wat is de artistieke waarde? Wat vinden de muzikanten?
Cello uit piepschuim
Mijn nominatie voor de Vlaamse Scriptieprijs heeft deuren geopend.
Voor je masterproef maakte je een cello uit piepschuim: niet evident. Toen ik mijn idee voor het eerst voorstelde, heerste er een gezonde scepsis. Maar eenmaal goedgekeurd, werd ik zeer goed begeleid. Gelukkig, want het bleek inderdaad een uitdaging. Al denk ik dat geen enkele masterproef evident is …
Daarbij probeer ik zoveel mogelijk met mijn onderzoek naar buiten te komen. Ik wil niet alleen de reactie van professionele muzikanten – ook die van het grote publiek.
En toen kwam je deelname aan de Vlaamse Scriptieprijs?
De instrumenten worden gebruikt tijdens optredens?
Inderdaad. Ik heb mij zeer snel ingeschreven. Dat heeft zijn vruchten afgeworpen, want dat jaar zette de Vlaamse Scriptieprijs de allereerste inzendingen in de kijker. Ze waren onder de indruk dat er deelnemers bestonden met zoveel zelfvertrouwen, dat ze hun scriptie al indienden zonder eerst hun resultaten af te wachten.
Vandaag werk ik aan instrumenten uit composieten, zoals carbon. Deze materialen zijn duurzamer en niet zo kwetsbaar als piepschuim.
Het gevolg daarvan was redelijk onverwacht: Radio 2 pikte het werk op en voor ik het wist was mijn masterproef een item in het journaal. Dat bracht mijn docenten in een rare positie. Ik kreeg erkenning in de pers en op nationale televisie, maar ze hadden nog geen punten voor mij. Gelukkig bleek tijdens de verdediging dat ze het effectief een goede scriptie vonden.
Zeker: zo was er tijdens de Museumnacht een optreden in het kader van de tentoonstelling Fibre-Fixed in het Design Museum Gent. Daar kan je trouwens nog tot 21 april een cello uit vlas en een viool uit carbon ontdekken, beide van mijn hand.
Viool uit carbon
Cello uit carbon
Je werd uiteindelijk ook genomineerd.
Vandaag doe je doctoraatsonderzoek.
Veel mensen gingen daar al op voorhand vanuit, gezien alle aandacht die ik kreeg in de pers, ik helemaal niet. Een artistieke thesis is niet hetzelfde als een klassieke masterproef en ik dacht dat dit mijn nominatie zou bemoeilijken.
Dat klopt – in de artistieke opleidingen is dit nochtans zeldzaam. Doctoreren in de kunsten is een nieuw fenomeen, met veel gegadigden. Weinigen mogen effectief starten. Onder meer professor materiaalkunde Wim Van Paepegem was onder de indruk van mijn werk en steunde mijn aanvraag.
Bij een masterproef in de kunsten vertrek je vanuit een onderwerp dat dicht bij jezelf ligt, er wordt niets van bovenaf beslist. Zo kan een jazzmuzikant onderzoek doen naar het specifieke genre dat hij speelt en die bevindingen meteen toepassen in zijn muziek. De waarde van zo’n werk is in de eerste plaats persoonlijk, de waarde naar het grote publiek wordt daarom al snel onderschat. Dat maakt dat er maar weinig studenten uit de kunsten de moed vinden om deel te nemen.
Op dat moment heeft mijn nominatie voor de Vlaamse Scriptieprijs deuren geopend: ik was plots niet meer die ene anonieme kandidaat tussen alle andere, zeer getalenteerde, kunstenaars. Ik sprong eruit, ik had al iets bewezen.
Sluit je huidig onderzoek aan bij je thesis?
Wat zijn je toekomstplannen? Vandaag heb ik maar één doel: mijn doctoraat afwerken tegen oktober 2020. Over de verdere toekomst denk ik nog niet te veel na. Misschien waag ik wel mijn kans in de PhD Cup? (nvdr: de PhD Cup is een presentatiewedstrijd voor pas gepromoveerde doctors)
We kijken uit naar je kandidatuur!
Meer weten? scriptiebank.be/piepschuimcello Promotor masterproef (2015): Geerten Verberckmoes (School of Arts)
Ja, met dat verschil dat ik tijdens mijn mas-
COLOFON De ScriptieKrant is een uitgave van Scriptie vzw. Scriptie heeft als missie wetenschap, techniek en innovatie dichter bij het grote publiek te brengen en het werk van jong onderzoekstalent meer bekendheid te geven. teksten:
Elke De Winter · vormgeving: www.grase.be |
vormgeving:
www.grase.be |
verantwoordelijke uitgever:
Arnaud Zonderman · Leopoldstraat 6 · 1000 Brussel
De Vlaamse Scriptieprijs wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapsinformatie, een initiatief van de Vlaamse Overheid.