Vlaamse ScriptieKrant zomer 2019 by De Vlaamse Scriptieprijs

Benieuwd naar straffe eindwerken van Vlaamse studenten?

Sterke eindwerken van Vlaamse studenten in de kijker voor het grote publiek |

! N E E M M IJ M E E

JAARGANG 7 · zomer 2019

Scriptie vzw · Léopoldstraat 6 · 1000 Brussel · t 02 463 59 20 · info@scriptieprijs.be www.scriptieprijs.be · www.scriptiebank.be  scriptieprijs  scriptievzw

Jonge landgenoot ontwikkelt innovatieve pakjesdrone 3

“ZONDER DAT FILMPJE OP YOUTUBE, HAD AMAZON MIJ NOOIT GEBELD”

TE VEEL DIERENARTSEN Het overaanbod in kaart gebracht

STINKENDE NIJLPAARDEN EN ANDERE PRIKKELS Toerisme voor autisme

Als jonge tiener droomde hij van modelbouwvliegtuigjes, vandaag werkt hij aan de pakjesdrone bij Amazon. Het minste wat je kan zeggen is dat de carrière van werktuigkundig ingenieur Cyriel Notteboom (KU Leuven) een vliegende start nam. En dat is geen toeval, want samen met studiegenoot Menno Hochstenbach ontwikkelde hij al in 2014 een pakjesdrone: de VertiKUL. Deze masterproef bleek deuren te openen.

oetbalschoenen kapotgebeten door de hond? Eén klik op de online webshop en een halfuur later staat er een nieuw paar bij je thuis, netjes in de tuin bezorgd door een drone. Dat is wat Amazon Prime Air belooft in zijn commercial. En dat was ook de bedoeling van de VertiKUL uit 2014, een drone die niet alleen in staat is om op grote snelheid pakjes te vervoeren, maar ook verticaal kan landen op je gazon. Met vier propellers én vleugels, een idee dat later ook door Google is uitgewerkt. We skypen met ingenieur Cyriel Notteboom. Hij verhuisde recent van Cambridge naar Seattle, waar hij werkt aan het landingsgestel van de Amazon-drones. Het is net een drukke dag: het team is gestart aan een nieuwe drone en stelt binnenkort de eerste ontwerpen voor. Intern, want over de plannen zelf mag hij voorlopig nog niets vertellen.

Van thesis tot drone

MET DE FIETS IN DE SUPERMARKT

Toen Notteboom destijds de lijst met thesisonderwerpen las, voelde hij zich meteen aangesproken door pakketbezorging. ‘Vijf jaar geleden waren drones helemaal nog niet zo alomtegenwoordig als vandaag, hoewel ze al

Als het van Amazon afhangt, levert deze drone binnenkort je pakjes in de tuin

sinds de jaren ‘80 bestaan. Mijn medestudent, Menno Hochstenbach, en ik bleken elkaar tijdens onze masterproef zeer goed aan te vullen. We hebben toen echt alles gegeven.’ Het resultaat, de VertiKUL, bleek internationaal hoge ogen te gooien. ‘We maakten een filmpje over onze masterproef en plaatsten het op YouTube. Ik vertrok op vakantie en kreeg plots allerlei e-mails binnen: dat YouTube-filmpje had 100.000 views. Het was opgepikt door de ingenieurswebsite IEEE en andere internationale websites. Plots was er een buzz rond onze masterproef.’

‘Zo moet het filmpje uiteindelijk bij Amazon beland zijn. Er werd een nieuw onderzoekscentrum opgericht nabij Cambridge en ze vroegen mij of ik daar een stage wou starten. Uiteraard.’ ‘Ik heb dus niet zelf gesolliciteerd bij Amazon, al wist ik natuurlijk wel van de plannen van Amazon-topman Jeff Bezos. Niemand was op de hoogte van dat onderzoekscentrum en vacatures ben ik nergens tegengekomen.’ Vervolg op pagina 2 $

Fietsostrade op een hoger niveau

Neem deel aan de Vlaamse Scriptieprijs … en haal alles uit je thesis Win tot 2.500 euro

SPIEREN KWEKEN IN HET LABO

Artificiële spieren brengen hoop voor patiënten

Studeer je dit academiejaar af? Heb je net een sterke thesis afgewerkt? Laat het resultaat van dat harde werk niet in een stoffige kast wegkwijnen, maar treed ermee naar buiten! Wie weet haalt jouw werk de media? Voor masterproeven en professionele bachelorproeven uit alle richtingen. Deadline 6 oktober 2019.

9 Meer info op scriptieprijs.be Volg ons op:  scriptieprijs  @scriptievzw

scriptieprijs

DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · zomer 2019

T ECH N O L O G I E # Vervolg van pagina 1

“Een drone in de lucht of een busje op de weg: op termijn moet dat even normaal worden”

Intussen ben je van Cambridge naar Seattle verhuisd. ‘Werken bij Amazon is flexibel. Je bent vrij om je eigen pad te kiezen, maar je moet wel zelf het initiatief nemen. In Cambridge stond ik meer en meer in contact met Amerika voor een aantal kleinere projecten. Het was een logische stap om samen met mijn vrouw naar Seattle te verhuizen. Al merk ik nu dat die beslissing zowel voor- als nadelen heeft. De communicatie is er sterk op vooruitgegaan, net als de inspraak in het beslissingsproces. Maar in Cambridge kon ik de hele dag ongestoord werken, tot het team in Amerika wakker werd.’

‘Je zal trouwens meer dan één type drone in de lucht zien, omdat er andere vereisten zijn per omgeving. In afgelegen gebieden moeten drones langere afstanden kunnen afleggen dan in dichtbevolkte gebieden.’

Waarom is deze innovatie zo belangrijk voor Amazon?

Op welke manier gaf je masterproef je een voorsprong? ‘Dankzij de VertiKUL ken ik nu iets van elk aspect van een drone-ontwerp. Alles wat vliegt is ontzettend moeilijk om te ontwerpen – verander je iets aan de achterkant dan moet je ook de voorkant én de vleugels veranderen. Dat maakt het zo lastig voor de specialisten: een verbetering op één vlak hoeft niet noodzakelijk te betekenen dat de globale prestatie erop vooruitgaat. Alles is aan elkaar gekoppeld.’

“Ik heb veel geleerd naast de schoolbanken: eerst door aan modelbouw te doen, daarna door racedrones te ontwerpen”

Voor zijn masterproef, de VertiKUL, werkte Cyriel Notteboom (rechts) samen met Menno Hochstenbach © Cyriel Notteboom

‘Voor de VertiKUL gingen we via software op zoek naar het beste ontwerp. Via artificiële intelligentie en machine learning dus, om twee buzzwords te gebruiken. Ook dat is iets waar Amazon op inzet. Ontwerpen gebeurt niet meer op papier, de computer berekent zelf wat het beste ontwerp is.’

lasercutten. Er is tegenwoordig enorm veel materiaal online te vinden en alles is heel goedkoop. De beste tip is: zelf dingen maken en verder denken dan de schoolbanken.’

‘Maar of ik alles geleerd heb via mijn masterproef? Neen. Ik was al langer bezig met drones: de skills had ik dus al. Mijn masterproef heeft mij de kans gegeven om deze vaardigheden te tonen aan de buitenwereld. Het gaf mij geloofwaardigheid.’

‘Amazon is hier nu vijf jaar mee bezig en investeert nog altijd sterk in dit concept. De droom is nog altijd om binnen de dertig minuten een pakje in de tuin van de klant te leveren. In 2016 deden we een eerste openbare delivery: een simpel drone-ontwerp leverde in een afgelegen gebied een pakje af bij een klant. Een jaar later was er een tweede ontwerp: een hybride, net zoals mijn masterproef met propellers én vleugels. Ook die hebben we intussen uitgebreid getest.’

‘Dat is wat ik wil meegeven aan de huidige ingenieursstudenten: zet niet alles in op de lessen en op goede punten halen. Buiten de opleiding zijn er vandaag heel wat mogelijkheden om achterna te gaan wat je écht wil doen. Ik heb vooral veel geleerd dankzij hobby’s en verenigingen. Eerst door aan modelbouw te doen, daarna door racedrones te ontwerpen.’ CYRIEL NOTTEBOOM

‘Ook heb ik destijds veel tijd gespendeerd in het FabLab, het laboratorium waar studenten en liefhebbers onder meer kunnen

Wat brengt de toekomst voor de pakjesdrone?

‘En nu zijn we dus opnieuw bezig. Meer en meer willen we naar dichtbevolkte gebieden gaan. Eerst in een paar wijken, maar naarmate we meer ervaring opdoen, worden deze gebieden groter. Tot het uiteindelijk even normaal is om een drone in de lucht te zien, als een busje op de weg.’

‘Als het aantal verstuurde pakketjes zo snel blijft groeien, volstaan de klassieke bezorgmethodes niet meer. De grote flessenhals van pakketbezorging zit niet in het magazijn, wel in het laatste stukje tot aan de klant: de last-mile delivery. De capaciteit van bezorgbedrijven zoals DHL zijn eindig. Daarom investeert Amazon in verschillende nieuwe ontwikkelingen. Dat gaat over een systeem zoals dat van Uber, waarbij gewone mensen ingeschakeld worden voor de bezorging, tot eigen vliegtuigen. En binnenkort zijn er dus ook drones.’ ‘Voor alle duidelijkheid: drones gaan de busjes nooit vervangen. Busjes kunnen honderden pakjes tegelijkertijd vervoeren. Maar het grote voordeel van de drones is de snelheid: in de lucht heb je geen last van de file.’

Meer weten? scriptiebank.be/pakketdrone Genomineerde Agoriaprijs 2014

De drone slaat zijn vleugels uit Een eigen vuurvliegje in huis, dat je zelf kan besturen? Oud-Agoriaprijswinnaar en ondernemer Frederik Leys maakt het mogelijk. De ingenieur ontwikkelde tijdens zijn masterproef en doctoraat een flapperende drone met vleugels. Drones komen in verschillende afmetingen en vormen, maar die van werktuigkundig ingenieur Frederik Leys is wel heel opvallend: het vliegend toestelletje weegt amper 20 gram en flappert met zijn vleugels, net als een vuurvliegje. Voor de KULibrie, die hij ontwikkelde voor zijn masterproef aan de KU Leuven, baseerde hij zich op de bewegingen van de rosse kolibrie. Met dit ontwerp haalde hij de shortlist van de Vlaamse Scriptieprijs 2011. Bovendien won hij de Agoriaprijs, de technologische deelprijs van de Scriptieprijs. Maar de jonge ingenieur rustte hierna niet op zijn lauweren. Hij nam deel aan Expeditie Robinson, deed aan paraclimbing op hoog niveau én werkte verder aan zijn drone tijdens zijn doctoraat.

Stroboscoop

Het resultaat van jaren onderzoek: een nieuwe versie van de drone, de Robo Firefly. Leys: “Het grootste verschil met mijn masterproef is het aantal vleugels. De KULibrie had twee vleugels, deze versie heeft er vier.

Bovendien kan de Robo Firefly veel beter tegen een stootje, daar hebben we het laatste jaar hard aan gewerkt. Geen evidente opdracht, zeker niet als je alles zo licht mogelijk moet houden. Maar het is wel belangrijk om de drone naar het grote publiek te kunnen brengen.”

“Dankzij de stroboscoop kan je ’s nachts de snelle, complexe bewegingen van de vleugel observeren” Als gevolg van het lichte gewicht is het niet mogelijk om een camera te integreren in de Robo Firefly. Wat er wél aanwezig is in dit mechanische vuurvliegje, is een stroboscoop. Zo kan je in het donker de snelle, complexe bewegingen van de vleugel met het blote oog observeren. Zonder dit flitsende licht zou dit onmogelijk zijn: de vleugels flapperen 25 keer heen-en-weer per seconde.

Wonderen van de technologie

Frederik Leys beschouwt zijn sterke prestatie bij de Agoria- en Scriptieprijs in 2011 als een keerpunt: “Als hoofdprijs gaf Agoria dat jaar een opleiding bij Vlerick cadeau. Ik leerde er een businessplan opstellen en nadenken over een eigen bedrijf.”

De vleugels van de Robo Firefly flapperen 25 keer heen-en-weer per seconde.

Dat brengt hij nu in de praktijk. Hij richtte zijn eigen bedrijf ‘Hummingdrones’ op en samen met zijn twee partners hoopt hij tegen 2020 verschillende versies van de Robo Firefly op de markt te brengen. Een kant-en-klare versie, een gepersonaliseerde versie, maar ook bijvoorbeeld een ‘makerseditie’, die je zelf ineen moet knutselen. Want dat is het uiteindelijke doel van Hummingdrones: het brede publiek warm maken voor de wonderen van de technologie.

Meer weten? scriptiebank.be/kulibrie Genomineerde Vlaamse Scriptieprijs 2011 Winnaar Agoriaprijs 2011

DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · zomer 2019

ARBEIDSMARK T ASHKAN JOSHGHANI BRENGT VOOR HET EERST OVERAANBOD DIERENARTSEN IN KAART

Dierenartsen in nesten Er studeren te veel studenten diergeneeskunde af aan onze Belgische universiteiten en dat leidt tot een overaanbod aan dierenartsen in ons land. Een bekend probleem, toch bestonden er tot voor kort geen cijfers die deze stelling ondersteunden. Master in de diergeneeskunde Ashkan Joshghani (UGent) ging daarom zelf op zoek.

AANTAL HUISDIEREN PER DIERENARTS België

edereen die wil, kan zich in België inschrijven voor een opleiding diergeneeskunde. In onze buurlanden is dit niet het geval, met als gevolg dat er onder meer heel wat Nederlanders naar België komen om te studeren. Maar ook de romantisering van het beroep, onder andere in tv-programma’s, wordt vaak als oorzaak aangeduid van het hoge aantal studenten.

713

Nederland

1.098

Frankrijk

1.147

Duitsland

1.838

AANTAL NUTSDIEREN (koeien, varkens, gevogelte) PER DIERENARTS België

Joshghani: “De overbevolking zet de kwaliteit van de opleiding onder druk. Minder studenten toelaten ligt gevoelig: in ons Belgisch systeem is de vrije toegang tot onderwijs een democratisch basisrecht.”

België 2.430 inwoners

38.278

Frankrijk

Duitsland 6.842 inwoners

65.966

Nederland

“Dierenartsen lijden onder het overaanbod, de lage lonen en de concurrentie. Depressie bij dierenartsen is geen uitzondering”

113.935

Duitsland

153.160

Demotivatie

“Voor geneeskunde en tandheelkunde zijn er wel toelatingsexamens. De overheid redeneert: hoe meer artsen en tandartsen er afstuderen, hoe vaker mensen een beroep doen op hun diensten. Dat leidt tot hogere kosten voor de sociale zekerheid. Bij dierenartsen komt de sociale zekerheid niet tussenbeide, waardoor dit geen rol speelt.” Omgekeerd is het voor de onderwijsinstellingen net financieel voordeliger als er zich zo veel mogelijk studenten inschrijven in het eerste jaar. Want hoe meer studenten, hoe meer middelen ze ontvangen.

AANTAL DIERENARTSEN PER INWONER

Naarmate de laatste jaren van de opleiding naderen, worden veel studenten zich meer en meer bewust van de moeilijke situatie van praktijkdierenartsen in België. Veel afgestudeerde studenten zijn uiteindelijk zo gedemotiveerd, dat ze er zelfs niet aan beginnen. Joshghani: “Sommigen trekken naar het buitenland en richten daar een praktijk op. Anderen kiezen voor een carrière in bijvoorbeeld de industrie, onderwijs, onderzoek of de volksgezondheid.” “Wie wel als praktijkdierenarts aan de slag is, lijdt in ons land onder concurrentie, hoge werkdruk en lage lonen. Veel problemen zijn een gevolg van het overaanbod, maar ook van een gebrek aan regelgeving en bescherming. Depressie onder dierenartsen komt helaas vaker voor dan gemiddeld.

Heel wat jonge dierenartsen stoppen dan ook vroegtijdig met hun loopbaan, vaak al na een paar jaar.”

“Een effectief beleid kan je alleen voeren op basis van correcte cijfers” Centrale databank

Dat het zolang geduurd heeft om het overaanbod aan te tonen, is niet verwonderlijk. Joshghani: “In mijn masterproef heb ik het probleem voor het eerst in kaart gebracht. Maar dat was niet eenvoudig: de cijfers in België zijn versnipperd en verspreid over verschillende instanties.

Frankrijk 3.566 inwoners

Nederland 4.487 inwoners

In Duitsland en Frankrijk was het wel mogelijk om een gedetailleerd overzicht te krijgen van het aantal dierenartsen, met onderscheid per specialisatie.” Hij pleit daarom voor een centrale databank: “Een effectief beleid kan je alleen voeren op basis van correcte cijfers. De Nederlandstalige en Franstalige Ordes der Dierenartsen spelen hierin een sleutelrol.”

Meer info? scriptiebank.be/dierenartsen Promotoren: prof. dr. Sarne De Vliegher en prof. dr. ir. Jeroen Buysse

Leraren krijgen uitstekende punten De leerkracht krijgt weinig waardering vanuit de maatschappij: volgens Aron Decuyper (VIVES) klopt deze stelling niet. Uit zijn onderzoek kwam een heel ander beeld naar voren. “Hopelijk kan ik met deze positieve resultaten de leraren bereiken, want een gevoel van onderwaardering leidt vaak tot frustratie en onmacht. En dat is onterecht.”

lager onderwijs en 80% voor de leerkrachten secundair onderwijs. Er is dus een verschil tussen de perceptie en de effectieve waardering.”

eerkracht secundair onderwijs Aron Decuyper ontkracht in zijn bachelorproef een veelgehoorde stelling. De meerderheid van de ondervraagden uit zijn onderzoek staat wel positief tegenover de leraar. Decuyper: “87,3% heeft een grote tot zeer grote waardering voor de kleuteronderwijzers, 85,9% voor de leerkracht

In zijn enquête bij 1.000 respondenten ging hij ook op zoek naar wat een loopbaan als leerkracht verder kan opwaarderen. Zo vroeg hij zich af of de vervrouwelijking van het beroep een invloed heeft: de lerarenopleidingen tellen meer dan dubbel zo veel vrouwen als mannen.

Meer mannen aantrekken zou geen verschil maken, stelden de ondervraagden. “De meerderheid was het erover eens: de waardering voor het beroep zou er niet mee stijgen. Extra mannen zijn welkom, al zou het voor veel respondenten geen ramp zijn als het sekseverschil gelijk blijft.”

“Meer mannen aantrekken om de waardering van de leerkracht te verhogen: volgens de respondenten heeft dat geen zin”

Ook vroeg hij zich af of het loon van de leerkracht voldoende hoog is, aangezien dit voor veel mensen een graadmeter voor waardering is. “De meningen zijn over het algemeen neutraal. 45% van de ondervraagden vindt het loon van kleuteronderwijzers te laag. Bij leerkrachten lager onderwijs zien we gelijkaardige cijfers. In het secundair onderwijs verdienen leerkrachten met een bachelordiploma ‘te weinig’, terwijl leerkrachten met een masterdiploma ‘het juiste bedrag’ verdienen.”

Meer info? scriptiebank.be/waarderingleerkracht Promotor: mevr. Ruuth Oosterlijnck

DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · zomer 2019

BINNENL AND

Stinkende nijlpaarden en andere onverwachte prikkels SIEN DEPOORTERE MAAKT DAGUITSTAPPEN LEUK VOOR MENSEN MET AUTISME Stinkende nijlpaarden, helse lichtshows en allerlei regels waar je kop noch staart aan krijgt. Een ontspannend dagje weg is voor mensen met autisme al snel helemaal niet zo fijn meer – en dat is een probleem. Psychologe Sien Depoortere (KU Leuven) ontwikkelde stappenplannen die kinderen voorbereiden op al deze prikkels. Met succes: haar masterproef was de start van ‘Toerisme voor Autisme’, haar eerste eigen zaak.

Daarbovenop worden ze geconfronteerd met vele onbekende gezichten, talloze geuren, geluiden... Dat vraagt allemaal veel energie. Hierdoor zullen zij deze ontspannende activiteiten vaak vermijden. Zijn ze toch dapper genoeg om de stap te wagen? Dan ervaren ze vaak veel stress.

Rusteloos

In Vlaanderen krijgt toerisme voor mensen met een beperking steeds meer aandacht. Helaas worden mensen met autisme vaak vergeten. In het kader van haar masterproefstudie ontwikkelde Sien Depoortere een aantal stappenplannen die kinderen met autisme kunnen gebruiken om hun bezoek voor te bereiden. Uit haar studie bleek dat kinderen met autisme zeer onrustig zijn tijdens de aanloop naar de daguitstap. Dit kan gaan van rusteloos gedrag tot buikklachten. Desondanks kijken ze uit naar deze uitstap. Tijdens de trip zelf blijkt de overvloed aan prikkels een van de grootste uitdagingen te zijn. Daarnaast ervaren ze ook veel stress voor het onbekende en hebben ze moeite om afspraken op te volgen. Dit zorgt ervoor dat deze gezinnen vaak vroeger naar huis terugkeren of zelfs helemaal niet op uitstap gaan.

Dinosaurusbotten

Kinderen en volwassenen met autisme gebruiken vaak stappenplannen voor dagelijkse activiteiten, zoals een schema om kleren aan te doen. Maar zou dit ook kunnen helpen bij daguitstappen? Sien ontwikkelde voor haar masterproef vier stappenplannen: voor de Zoo van Antwerpen, voor Sunparks

Snel even de supermarkt binnenfietsen of een koffie halen bij de coffee-tobike? Stedenbouwkundige Aurélie Ligon (UAntwerpen) maakt van het dagelijkse fietstraject naar Antwerpen een hippe belevenis. Via de huidige fietssnelwegen raak je snel van A naar B, maar volgens Aurélie Ligon kan dat veiliger en aangenamer. De fietser moet volgens haar centraal komen te staan. Een supermarkt langs het fietspad waar je inkopen kan doen na je werk? Daar ga je naar binnen mét je fiets. De snelheidsduivels hebben hun eigen vak en zijn in een mum van tijd op hun bestemming. Wie liever samen met vrienden de roddels van de dag overloopt, met of zonder bakfiets, kiest voor de praatjeslaan. De twee rijrichtingen zijn, waar mogelijk, netjes gescheiden door een middenberm. Net als bij een echte autostrade.

tel je voor: je hebt een vrije dag en wil graag iets leuk doen. Je kiest spontaan een activiteit waar je nog niet bent geweest, want je ontdekt graag nieuwe plekken. Je springt op de trein naar de Zoo van Antwerpen, koopt een ticket en beleeft een fantastische dag. Voor veel mensen met autisme lijkt dit haast een onmogelijke opdracht. Zij hebben namelijk nood aan structuur en voorspelbaarheid. Dit valt volledig weg eens zij hun vertrouwde omgeving verlaten.

Van pr

“Fietsers mogen niet het gevoel hebben dat ze ondergeschikt zijn aan de wagen” Sien Depoortere poseert met een stappenplan aan het Fort van Breendonk

Oostduinkerke, voor het Gravensteen en voor het Museum voor Natuurwetenschappen. Zo’n stappenplan is een uitgebreide bundel. Aan de hand van foto’s en een korte tekst toont het stappenplan wat er tijdens de uitstap allemaal zal gebeuren. Denk bijvoorbeeld aan een bezoek aan de dierentuin. Nemen we de trein of de auto? Wat moet ik allemaal doen aan de kassa? Wat is er allemaal te zien? Ook prikkels worden aangekondigd, aangezien mensen met autisme vaak gevoeliger zijn voor sterke geuren, harde geluiden,… Zo zien ze op een plattegrond waar de nijlpaarden zijn, want die kunnen nogal stinken.

“Vroeger mocht je in een museum niets aanraken en moest je stil zijn. Vandaag is dat niet allemaal meer zo duidelijk” Daarnaast worden alle afspraken duidelijk gevisualiseerd. Vroeger mocht je in een museum niets aanraken en moest je stil zijn. Vandaag is dat niet allemaal meer zo vanzelfsprekend. Ga je bijvoorbeeld naar het Museum voor Natuurwetenschappen? Dan zijn er skeletten opgesteld die je niet mag aanraken, maar zijn er ook dinosaurusbotten waar je net wel mee mag spelen. Voor mensen met autisme is het dan zeer moeilijk om in te schatten wat wel en niet mag. Door de duidelijke, gevisualiseerde afspraken zijn zij hier beter op voorbereid.

De stappenplannen werden getest door twintig gezinnen die kinderen hebben met autisme. Dit was een succes. De ouders beschreven de daguitstap als vlot, aangenaam, ontspannend en minder frustrerend. De kinderen konden beter omgaan met plotse veranderingen en volgden de gemaakte afspraken beter op. Daarnaast ondervonden ze minder last van prikkels. Één van de kinderen die naar Sunparks ging, zou in normale omstandigheden nooit van de grote glijbanen durven, want daar flikkeren allerlei lichten. Dankzij de uitgebreide voorbereiding kregen zijn ouders hem bijna niet van de glijbaan.

Ook handig zijn de vele alternatieve routes waartussen je kan kiezen: overdag is een rustig afgelegen traject ideaal om even te ontsnappen aan de chaos van de stad. ’s Avonds verkies je misschien net een drukke en levendige route. Ambitieuze voorstellen die Antwerpen verder moeten laten groeien richting fietsstad. “Fietsers mogen niet meer het gevoel hebben dat ze ondergeschikt zijn aan de wagen. Bovendien kunnen deze ingrepen automobilisten ervan overtuigen dat de fiets gezonder, gemakkelijker en sneller is dan de wagen.” Hoe ze het voor elkaar krijgt, lees je in haar masterproef op scriptiebank.be/fietscorridor.

Toerisme voor Autisme

Ook na haar masterproef bleek de vraag naar de stappenplannen groot, waarop Sien besloot het project na haar studies verder te zetten. Ze richtte een eigen zaak op. Op toerismevoorautisme.be kan je intussen al meer dan dertig stappenplannen downloaden. Onder meer het Fort van Breendonk, het Museum voor Schone Kunsten in Gent en de Olmense Zoo stapten mee in het project. Daarnaast begeleidt ze toeristische organisaties naar een meer autismevriendelijke aanpak. Sien Depoortere is ervan overtuigd dat niet alleen mensen met autisme baat hebben bij haar aanpak. Ook voor andere doelgroepen bieden de stappenplannen een meerwaarde. Denk maar aan kinderen met ADHD, mensen met een mentale beperking, hoogsensitieve mensen… Ook droomt ze ervan haar project uit te breiden en de stappenplannen te vertalen naar het Frans.

Waarom zou alleen de auto kunnen genieten van een h Aurélie langgerekte units die ze aan elkaar koppelt. M broodjesbar… voor een sne

Meer weten? scriptiebank.be/toerismevoorautisme toerismevoorautisme.be Promotor: prof. dr. Elke Hermans Meer weten? scriptiebank.be/fietscorridor

Promotoren: prof. dr. Maarten Van Acker, Jolein Berg

DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · zomer 2019

BINNENL AND

raatjeslaan tot coffee-to-bike DE FIETSCORRIDOR ALS NIEUWE PLACE-TO-BE

Voor en na: fietsen in Antwerpen Voor haar masterproef focuste Aurélie Ligon zich op Antwerpen. Ze herwerkte de fietsostrade F1 en de Mechelsesteenweg en liet zich inspireren door innovatieve voorbeelden uit het buitenland.

VOOR

Oude situatie

gers

Nieuwe situatie: fietsostrade F1

Huidige situatie

“De huidige fietsostrade F1 tussen de treinstations Antwerpen-Centraal en Berchem kun je eigenlijk niet als fietsostrade beschouwen. Het grote aantal fietsers in combinatie met de vele stoplichten en het smalle fietspad leiden iedere dag tot conflicten en frustraties. De spoorweg aan de ene zijde en de geparkeerde auto’s aan de andere, zorgen voor een ingesloten gevoel.”

handige Shop & Go? Langs het fietspad voorziet Met hierin een fietssupermarkt, herstelatelier, elle stop onderweg.

gon

Nieuwe situatie: de oprit naar het spoorwegviaduct

Aurélie tilt in haar ontwerp de bestaande fietsostrade letterlijk naar een hoger niveau: f iet sen doe je nu óp het spoorviaduct in plaats van ernaast, vanaf het station Berchem tot aan de PlantinMoretuslei. “Er zijn aparte zones voor snelle en trage fietsers. Vanop het viaduct geniet je van de verre uitzichten, wat het traject veel aangenamer maakt. Bovendien kom je er geen enkel stoplicht tegen.”

Nieuwe situatie: lokaal fietspad

“De bestaande fietsostrade naast het viaduct wordt een lokaal fietspad. Onder het viaduct is er plaats voor bijvoorbeeld een koffiezaak, wasserette, fietsherstelplaats, fitnesszaal, kapperszaak,… Alles op maat van de fietser. Hierdoor is het traject ook voor de lokale fietser aantrekkelijk.”

Scriptiewoordenboek Ci·ne·ma·tic u·ni·ver·se

[het; o; meervoud: cinematic universes] 1(entertainment) fictief universum waarin er zich verschillende films, strips en games situeren

Avengers: Endgame brak wereldwijd records in de bioscoop. Alle helden van Marvel’s cinematic universe kwamen samen in deze ultieme superheldenfilm: Spiderman, Iron Man, Captain America... Maar wat is een cinematic universe? Film- en televisiewetenschapper Tibo Duhamel (UGent) schreef er zijn masterproef over. Tibo Duhamel: “Een cinematic universe is een artificiële wereld waarbinnen er zich verschillende films, comics en games situeren. Het is net zoals in een grote zandbak. De kinderen zijn de verschillende personages en superhelden. De zandbak blijft altijd dezelfde, maar misschien beleeft Spiderman een spannend avontuur in de ene hoek terwijl er zich in de andere hoek een nieuw verhaal ontspint met Captain America. De helden uit de verschillende films leven in dezelfde wereld, maar beleven niet noodzakelijk dezelfde verhalen. Ze bevinden zich zelfs niet altijd in hetzelfde tijdperk.” Hoe merk je dat het toch om hetzelfde universum gaat? “Een personage uit het ene avontuur, kan plots opduiken in een ander avontuur. Iron Man, het populairste kindje uit de Marvel-zandbak, zie je bijvoorbeeld in heel wat films terugkeren. En net zoals kinderen een schopje of emmertje doorgeven aan elkaar, zie je regelmatig hetzelfde object opduiken in de films. In het universum van Marvel is dit bijvoorbeeld de Tesseract: een blauwe kubus die meerdere magische eigenschappen heeft. Iemand naar de ruimte teleporteren bijvoorbeeld.”

Cinematic Universe

“Dat het om hetzelfde universum gaat, valt het meeste op tijdens een cross-over, waarin de personages wél allemaal samenspelen. Het ultieme voorbeeld hiervan zijn de Avengers. In deze films bundelen alle superhelden hun krachten om het kwaad te verslaan.” Ook andere filmproducenten wagen zich intussen aan een cinematisch universum. “Soms loopt dat mis. Toen Warner Bros het succes zag van het cinematisch universum van Marvel, wilden ze óók hun eigen wereld maken. Met daarin de bekendste personages uit hun eigen Warner Bros-films: Batman, Superman, Wonder Woman, Aquaman... In 2016 kwam Batman V Superman in de zalen en Justice League volgde meteen het jaar erop.” “Maar ze sloegen de bal mis door veel te snel alle kinderen uit hun zandbak samen te brengen. De personages hadden elkaar nog nooit ontmoet, het werd ingewikkeld en het publiek in de cinema snapte er niets van. Absoluut geen succes dus, die films.”

Meer weten? scriptiebank.be/cinematicuniverse Promotor: prof. dr. Stijn Joye

DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · zomer 2019

WETENSCHAPPEN

Buitenaards stof op de oprit GEOLOGE LEGT MICROMETEORIETEN ONDER DE SCANNER Ieder jaar komt er 40.000 ton buitenaards materiaal op onze aarde terecht, vooral onder de vorm van micrometeorieten. Je kan deze minuscule steentjes van amper 1 µm tot 2 mm overal terugvinden, zelfs in je tuin of op je dak. Ze zijn niet eenvoudig op te merken, toch kunnen ze ons veel bijleren over wat er zich precies in ons zonnestelsel bevindt. Geologe Flore Van Maldeghem bracht ze in beeld.

e kan nu uiteraard proberen om zelf een micrometeoriet te zoeken op straat, maar de kans dat je snel eentje vindt, is vrij klein. Ze raken verloren tussen al het materiaal dat buiten aanwezig is. Denk maar aan de aarde in je tuin, zand op het strand of de kiezelsteentjes op de oprit. Het is de spreekwoordelijke naald in een hooiberg. Daarnaast zorgt ons nat klimaat ervoor dat de partikels vrij snel aangetast worden en verweren. De samenstelling van deze micrometeorieten is niet meer precies dezelfde als toen ze nog in ons zonnestelsel rondzweefden. Een plaats op aarde waar micrometeorieten wel in grote concentraties aanwezig zijn, is Antarctica. Nieuw materiaal dat daar neerdwarrelt is bijna uitsluitend buitenaards. Dankzij het koude Antarctisch klimaat blijven de partikels beter bewaard, ze verweren veel trager. Dit is de reden waarom onderzoekers al enkele collecties van micrometeorieten verzamelden op verschillende plaatsen op Antarctica.

Glazige bolletjes

Er zijn drie verschillende soorten micrometeorieten. Er zijn er die volledig smelten in de atmosfeer, met als resultaat dat ze als een soort glazige bolletjes op aarde toekomen. Er zijn micrometeorieten die een beetje smelten, deze bestaan uit een fijnkorrelig materiaal met luchtbellen.

rieten, in veel grotere aantallen aanwezig zijn, werden deze al uitgebreid onderzocht. Intussen is er al veel gekend over de samenstelling van deze glazige bolletjes. Helaas raken de meteorieten vaak beschadigd tijdens het onderzoek.

Scannen

De half- en ongesmolten micrometeorieten zijn zeldzamer en dus wou geologe Flore Van Maar het zijn de micrometeorieten die heleMaldeghem ontdekken of het maal niet smelten, waar de onderzoekers écht naar op zoek zijn. Ook ook mogelijk was om het onderzoek op na hun reis door de atmoeen andere masfeer, blijven de originele mineralen in deze nier uit te voemeteorieten ren zonder behouden. risico op beDit maakt schadiging. deze miVoor haar cromemasterproef teorieten maakte ze uiteraard daarom CTbijzonder scans van de interessant, micrometemaar ze zijn zeer orieten. Deze CT-scans kan zeldzaam: de omje vergelijken standigheden moemet die uit een ten precies juist zijn ziekenhuis: door om te vermijden dat de mineralen smelten. een serie van röntgenfoto’s te comAangezien de 100 µm bineren is het eerste soort, mogelijk om de vol led ig Door CT-scans te maken van micrometeorieten probeerde een 3D-beeld gesmolten geologe Flore Van Maldeghem meer te weten te komen over te krijgen van deze buitenaardse steentjes © Flore Van Maldeghem micrometeohet deeltje.

In combinatie met chemische data kan bovendien de samenstelling bepaald worden, maar door de beperkte afmetingen van de micrometeorieten is dat niet eenvoudig. Hiervoor gebruiken de onderzoekers geavanceerde apparatuur. Afhankelijk van de resultaten van de scan, kan er achteraf nog altijd voor gekozen worden om de meteorieten verder te onderzoeken met de oude methode. De micrometeorieten vormen een groot aandeel van de totale hoeveelheid buitenaards materiaal op onze planeet en kunnen heel wat info geven over wat precies in ons zonnestelsel (en misschien daarbuiten) allemaal rondzweeft. Wie weet wat ze ons nog allemaal kunnen vertellen.

Meer weten? scriptiebank.be/micrometeorieten Promotor: dr. Steven Goderis en prof. dr. Philippe Claeys Flore Van Maldeghem deed haar masterproef aan de UGent en doctoreert momenteel aan de VUB

LISANNE TERRIE MAAKT ARTIFICIËLE SPIEREN IN HET LABORATORIUM

Spieren kweken zonder te sporten* Voor haar masterproef zocht ze naar de optimale omstandigheden om artificiële spieren te kweken in het labo, vandaag doctoreert ze op hetzelfde onderwerp. Haar sterke thesis leverde biomedisch onderzoekster Lisanne Terrie (KU Leuven) hela a s geen med a i l le op, wél een nominatie voor de EOS-prijs 2018: “Kweekspieren bieden hoop voor mensen met een zwaar spierletsel.”

n al onze skeletspieren zitten stamcellen, waardoor onze spieren zichzelf kunnen herstellen bij kleine letsels. Maar wanneer je een stuk van een spier verliest, bijvoorbeeld tijdens een verkeersongeval, dan schiet dit systeem tekort. Dokters zullen dan

elders een gezond stuk spier uit je lichaam halen en naar het beschadigde stuk transplanteren. Niet ideaal, aldus Lisanne Terrie: “Je bestrijdt schade met schade: om de defecte spier deels te herstellen, raak je aan een gezonde spier.”

nu door cellen toe te voegen die de binnenste laag van een bloedvat vormen.” Met resultaat: de spieren bevatten intussen een beginnend bloedvatennetwerk.

Daarom kweekt ze nu samen met haar collega’s artificiële spieren in het labo, op basis van de stamcellen van de patiënt. Op termijn kunnen dokters deze spieren transplanteren in plaats van de bestaande, gezonde spieren.

De spieren worden in een zachte gel gekweekt, maar die biedt helaas te weinig stevigheid. In haar masterproef zocht Lisanne Terrie daarom naar een manier om de spieren te ondersteunen terwijl ze groeien. Voor de kweekspier zelf gebruiken Lisanne en haar collega’s vandaag al menselijke cellen. Opmerkelijk, want veel andere onderzoekers werken nog met muizencellen.

Op één week tijd kweken onderzoekers vandaag een spier van ongeveer 2 centimeter lang en 1 mm dik. Dat lijkt indrukwekkend, maar het is niet voldoende. “Meer cellen toevoegen leidt helaas n ie t to t grotere spieren. Daarvoor moet je ook bloedvaten creëren. Dat doen we

Proefdieren reduceren

“Onderzoekers kweken vandaag ongeveer twee centimeter menselijke spier per week” Spieren kweken in het labo, er wordt dus ook in andere laboratoria lustig mee geëxperimenteerd. En terecht: naast transplanteren, zijn er nog meer interessante toepassingen voor deze innovatie: “Artificiële spieren zijn zeer geschikt voor wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld voor onderzoek naar spierziektes of om geneesmiddelen op te

testen. Zo kunnen we op termijn het aantal proefdieren reduceren.” Ook de sportwereld zal erop vooruitgaan. “Goed trainen blijft essentieel, maar dankzij de kweekspieren krijgen we een beter inzicht in de effecten van supplementen en trainingsschema’s op de spieren. Zo kunnen we sporters in de toekomst persoonlijker begeleiden.” En wie weet, krijgen we binnenkort ook een stukje kweekspier op ons bord. Want ook labohamburgers zijn gemaakt uit diezelfde kweekspieren. Al worden deze uiteraard uit dierlijke stamcellen geproduceerd. * Voor wie hoop kreeg: spieren kweken zonder te sporten blijkt zelfs in het laboratorium onmogelijk. Zelfs de spieren in het petrischaaltje krijgen via mechanische stimulatie een stevige work-out om sterker te worden. Sporten blijft dus warm aanbevolen voor iedereen die in vorm wil blijven.

Meer weten? scriptiebank.be/kweekspieren Promotor: prof. dr. Lieven Thorrez Lisanne Terrie werd genomineerd voor de EOS-prijs 2018

DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · zomer 2019

GESCHIEDENIS

Dobbel je toekomst met Homerus

Onder de sterren HOE DE MESOPOTAMIËRS ZO OUD KONDEN WORDEN

GESCHIEDKUNDIGE CHARLOTTE COOLS SCHREEF HAAR MASTERPROEF OVER DE SORTES HOMERICAE

Een gemiddelde levensverwachting van maar liefst 70 jaar. In de westerse wereld bereikten we dit een dikke eeuw geleden, in stedelijk Mesopotamië lukte het al duizenden jaren eerder. Wat was hun geheim? Archeologe Emmy Van Laere (UGent): “Het wetenschappelijk niveau was hoog. Zelfs onder de hocus pocus van de priesterdokters zat vaak geneeskundige kennis verborgen: het onderscheid tussen magie en wetenschap werd veel minder strikt gemaakt dan we tot nog toe aannamen.”

n dezelfde regio waar je nu de grenzen tussen Syrië, Irak en Iran terugvindt, ontstond 6000 jaar geleden het tweestromenland Mesopotamië. Deze bloeiende maatschappij staat bekend als een vroeg baken van kennis, cultuur, politiek, economie en wetenschap. Voor het eerst in de geschiedenis ontwikkelde men het schrift. Alles werd zorgvuldig bijgehouden op kleitabletten, waardoor we vandaag heel wat aspecten van deze maatschappij kunnen reconstrueren. Zo ook de geneeskunde. Want hoe kwam het dat deze Mesopotamiërs duizenden jaren voor onze tijdrekening al een gemiddelde levensverwachting van maar liefst 70 jaar bereikten?

De Odysseus van Homerus

Stel je even het volgende voor: een gezellige avond onder vrienden, de nodige hapjes en wellicht ook – maar niet noodzakelijk – alcoholische drankjes en een niet al te serieus gespreksonderwerp om de avond mee te vullen. Ben je benieuwd naar wat je toekomst je te bieden heeft? Breng dan vooral je favoriete boek mee. Stel een vraag, open het boek op een willekeurige pagina en lees wat de eerste regel op deze bladzijde als antwoord geeft. Gegarandeerd stof tot vermakelijke discussies!

enk je net een nieuwe trend ontdekt te hebben? Dan moeten we je teleurstellen: ook de oude Grieken deden tijdens hun drinkgelagen al aan boekenwaarzeggerij. Geschiedkundige Charlotte Cools (KU Leuven) schreef haar masterproef over dit fenomeen. Als orakelboek gebruikten de oude Grieken onder meer de Sortes Homericae, vertaald als ‘De Lotsbeschikkingen van Homerus’. Homerus is de auteur van de Ilias en de Odyssee, de oude Grieken beschouwden hem als een goddelijke figuur. Zijn werken waren daarom geschikt als orakelboek.

Driemaal dobbelen

Maar de toekomst voorspellen met de Sortes Homericae was ingewikkelder dan zomaar willekeurig het boek openslaan: eerst moesten de oude Grieken opzoeken of ze het orakelboek op dat moment van de dag wel móchten raadplegen. Zo ja, dan stelden ze hun vraag, waarop ze driemaal met een dobbelsteen gooiden. De combinatie van de drie geworpen cijfers zochten ze op in een lijst van 216 verzen uit de Ilias of de Odyssee. Op dat moment begon het moeilijkere werk: het antwoord interpreteren. Zoals bij de meeste orakels, stond ook de Sortes Homericae niet bepaald bekend om hun pasklare antwoorden. Het is niet duidelijk of er vaste regels waren om het werk te interpreteren, maar waarschijnlijk waren de oude Grieken voldoende op de hoogte van de Ilias en de Odyssee om naar de oorspronkelijke context te kunnen kijken.

Dubbelzinnig

De Sortes Homericae kon je dus niet begrijpen zonder een goede kennis van de homerische werken, en dan vooral van de belangrijkste personages uit de Ilias en de Odyssee. Vaak kwam de onderliggende betekenis van de antwoordverzen overeen met het karakter dat aan de personages werd toegeschreven.

“Homerus was voor de Grieken een goddelijke figuur. Niet vreemd dus dat ze net zijn werken raadpleegden om de toekomst te voorspellen” De antwoorden van Odysseus waren net zo dubbelzinnig als de listige held, Achilles uitte vooral dreigende voorspellingen, terwijl een voorspelling met de oppergod Zeus je eraan moest herinneren dat je je lot niet zomaar kan ontlopen. Ook keerden bepaalde thema’s in de Sortes Homericae regelmatig terug. Zo is het opvallend hoe vaak antwoordverzen alludeerden op de nakende dood van Achilles – uiteraard een negatieve voorspelling – of de spoedige thuiskomst van Odysseus – wat dan weer een positieve bijklank had. En was een antwoord echt onduidelijk of niet helemaal naar de zin van de vraagsteller, dan dobbelden de oude Grieken gewoon nog een keer. Want de Sortes Homericae was eerder een ontspannend tijdverdrijf, dan een geloofwaardige toekomstvoorspelling.

Ook Charlotte Cools dobbelde zelf haar toekomst. Benieuwd of ze de liefde zal vinden? Lees het op scriptieprijs.be/sorteshomericae Promotor: prof. dr. Katelijn Vandorpe

Emmy Van Laere nuanceert: “De bronnen waarop we ons baseren komen in de eerste plaats van de geletterde elite uit de steden, niet van de gewone boeren op het platteland. Deze levensverwachting zal dus waarschijnlijk een eerder optimistische schatting zijn.”

“Een patiënt verlossen van zijn ziekte, werd omschreven als een uitdrijving van allerlei demonen” “Toch is het opvallend dat deze mensen zo oud konden worden. Er zijn verschillende verklaringen voor dit succes: zo had deze stedelijke elite al toegang tot meerdere soorten dokters. De asu behandelde de alledaagse kwalen zoals een bloedneus of een wonde én hij beoefende ook al een vorm van chirurgie. De ashipu wordt beschouwd als een priester-dokter. Hij had in de eerste plaats een religieuze functie en hield zich bezig met vage klachten en mysterieuze ziekten zoals epilepsie, hoofdpijn of buikklachten.”

het menselijk lichaam. De priester-dokter stond alleen een trapje hoger op de ladder: hij had naast geneeskundige kennis ook kennis van religie en magie. Hij hield zich voornamelijk bezig met het uitdrijven van demonen en ritueel zuiveren van huizen en tempels. Op het eerste gezicht lijken al deze rituelen van de priester-dokter pure voodoo, toch kende hij de effecten van geneeskrachtige planten en hij gebruikte die ook tijdens de rituelen.”

Dat de Mesopotamiërs wel degelijk geneeskundige kennis hadden, blijkt onder meer uit deze archeologische vondsten… NIERSTEENBEHANDELING

“Dit is een bronzen tube. Uit teksten blijkt, dat als een man last had van nierstenen, er een tube in de plasbuis werd ingebracht. Deze pijnlijke behandeling moest de patiënt verlossen van zijn vervelend ongemak.“ WATERHOOFD

“Aan deze schedel was te zien dat de patiënt leed aan een waterhoofd, waardoor de druk op de hersenen te groot werd. De artsen moesten ingrijpen om de druk te verlichten en het leven van de patiënt te redden. Met een scalpel maakten ze dus opzettelijk een insnijding, een ingreep die wijst op een wetenschappelijke basis en kennis van het menselijk lichaam.” AMULET

Demonen

“Vandaag is het vanzelfsprekend om een duidelijk verschil te maken tussen de alternatieve geneeswijzen enerzijds en de reguliere geneeskunde anderzijds. Mesopotamië daarentegen was een diepreligieuze maatschappij, waarbij hocus pocus en wetenschap door elkaar liepen.” “Een patiënt verlossen van zijn ziekte, werd vaak beschreven als een uitdrijving van allerlei demonen. Maar als er op een kleitablet werd geschreven dat je een zalfje ‘onder de sterren’ moest plaatsen, betekende dit waarschijnlijk gewoon dat het mengsel een nacht nodig had om voldoende te binden. Niet dat de goden hun krachten in het mengsel inbrachten. Vandaag is dit soort magische omschrijvingen een bron van verwarring, waardoor we consequent de wetenschappelijke kennis onderschatten.” “Door de reconstructie van de persoonlijke verhalen weten we nu dat beide soorten dokters op de hoogte waren van geneeskunde en

“Deze vondst duidt op het gebruik van magie. Vrouwen droegen deze ketting wanneer ze zwanger waren, om zich te beschermen tegen miskramen. De amulet hield de vrouwelijke demon Lamashtu op een veilige afstand.”

Meer weten? scriptiebank.be/tweestromenland Promotor: prof. dr. Katrien De Graef

DE VL A AMSE SCRIPTIEKRANT · Jaargang 7 · zomer 2019

I N T E R N AT I O N A A L

De solisten van het protest Wie in Rusland protesteert, riskeert sinds 2012 hoge straffen. Toch is dat geen waterdichte maatregel. Wie op straat wil komen om iets aan te klagen, doet dat nu gewoon alleen. Volgens de letter van de wet zijn deze eenpersoonsprotesten geen demonstraties, maar individuen die hun recht op vrije meningsuiting uitoefenen. Zo glippen ze door de mazen van het net.

Het soloprotest mag dan wel de wet omzeilen, helemaal ongevaarlijk is het allesbehalve. Het Kremlin is niet opgezet met deze evolutie en doet er alles aan om de protesten te onderdrukken.

Strafkolonie

“Zes op de tien demonstranten uit ons onderzoek werden onwettelijk gearresteerd. Velen werden veroordeeld tot boetes en administratieve gevangenisstraffen en sommigen werden opgenomen in een psychiatrische instelling of verbannen naar een strafkolonie.”

n 2008 volgde Dmitri Medvedev de Russische president Vladimir Poetin op. Weinig nieuws onder de zon: Poetin bleef de touwtjes strak in handen houden. Hij werd vicepremier onder Medvedev en het gebrek aan vrijheid van meningsuiting bleef ook na deze ‘machtswissel’ problematisch. Toen Poetin zich in 2012 opnieuw verkiesbaar stelde, reageerden de Russen door massaal op straat te komen voor eerlijke verkiezingen. Poetin raakte datzelfde jaar tóch verkozen en de gevolgen waren niet min. Om te vermijden dat deze protesten zich zouden herhalen, kwamen er nu zware straffen op demonstraties. Wie het nog waagde om op straat te komen riskeerde tot een miljoen roebel boete (ongeveer 15.000 euro) en gevangenisstraffen tot vijf jaar. Hoewel de vrijheid van vereniging in de Russische grondwet staat, arresteerde de politie steeds vaker demonstranten zonder geldige reden.

“Het is een hardnekkige mythe dat Russen passieve burgers zijn” Toch laten opstandige Russen zich niet zomaar het zwijgen opleggen. Ze trekken nog altijd de straat op tegen het beleid, maar ze doen het nu gewoon alleen. De impact van deze acties volgt niet meer uit de massale aanwezigheid, maar uit de omstaanders die de eenpersoonsprotesten registreren en op sociale media plaatsen.

In 2016 protesteerde deze jonge vrouw tegen de manier waarop de verdwijning van haar kind werd afgehandeld. Haar zoon was op dat moment al vijf jaar vermist. Volledig ten einde raad stond ze drie dagen op rij op het Rode Plein in Moskou. Op haar bordje staat: “Deze machthebbers moeten vertrekken”

Marie Dewaegenaere (UGent) legde een databank aan van eenmansacties op basis van Russische nieuwssites en sociale media. Ze vond 369 zuivere eenpersoonsprotesten. Ze vindt het belangrijk om de aandacht te vestigen op dit fenomeen: “Het is een hardnekkige mythe dat Russen passieve burgers zijn. Dat klopt niet: internationale media pikken deze kleinschalige protesten nu eenmaal veel minder op.”

Broodprijzen

De eenpersoonsacties die wél opgemerkt worden, zijn die van de bekende opposanten en activisten in de grootsteden. “Toch wordt het grote merendeel van de eenpersoonsprotesten uitgevoerd door minder bekende Russen uit de provincies. Gepensioneerden, ambtenaren, veteranen, studenten, huismoeders, kunstenaars … Ze gaan allemaal de straat op. Deze mensen komen vooral op voor de rechten van de ‘kleine man’. Ze protesteren tegen de stijgende broodprijzen, de gebrekkige huisvesting en de slechte gezondheidszorg.”

“Zes op de tien demonstranten uit ons onderzoek werden onwettelijk gearresteerd. Sommigen werden opgenomen in een psychiatrische instelling of verbannen naar een strafkolonie”

Ook de Russische pers doet zijn duit in het zakje in een poging om het protest te ondermijnen en schildert de deelnemers aan protestacties af als ‘vijanden van het volk’. En ook het pro-Kremlinkamp weet de protesten te saboteren, simpelweg door er zelf bij te gaan staan. Het eenmansprotest wordt zo een regulier protest en wel strafbaar. De plaatsen waar legaal actie mag worden gevoerd slinken, toch blijven de actievoerders de publieke ruimte opzoeken. “Het opeisen van deze ruimte is een overwinning op zich. Zo zetten ze hun eisen kracht bij en vestigen ze de aandacht op het excessieve politiegeweld. Deze protesten zijn als spreekwoordelijke kanaries in de koolmijn, in een sfeer van intolerantie tegen verzet.”

Meer weten? scriptiebank.be/eenpersoonsprotesten Promotor: prof. dr. Sami Zemni

De nieuwe digitale brengt inzicht tot leven. • Altijd het meest recente nieuws op zak dankzij onze gloednieuwe app op smartphone • Verrijkt met extra inhoud en een compleet nieuwe leeservaring op tablet

Wist je dat de deelnemers aan de Vlaamse Scriptieprijs hun volledige thesis online beschikbaar stellen in de Vlaamse ScriptieBank? Momenteel bestaat deze databank uit meer dan 5.500 bachelor- en masterproeven, telkens begeleid door een vlot leesbaar artikel. Dagelijks wordt deze ScriptieBank bezocht door honderden bezoekers op zoek naar informatie over de meest uiteenlopende onderwerpen. Ben je pas afgestudeerd en wil je dat jouw bachelor- of masterproef ook gevonden kan worden door journalisten, uitgevers en potentiële werkgevers? Of wil je gewoon jouw harde werk delen met het grote publiek? Neem deel aan de Vlaamse Scriptieprijs. Schrijf een kort, populariserend artikel over je eindwerk en stuur het in via scriptieprijs.be. Je maakt bovendien kans op prijzen tot 2.500 euro!

scriptiebank.be COLOFON De ScriptieKrant is een uitgave van Scriptie vzw. Scriptie heeft als missie wetenschap, techniek en innovatie dichter bij het grote publiek te brengen en het werk van jong onderzoekstalent meer bekendheid te geven. teksten:

Elke De Winter en studenten

vormgeving:

www.grase.be

verantwoordelijke uitgever:

Arnaud Zonderman · Leopoldstraat 6 · 1000 Brussel

De Vlaamse Scriptieprijs wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapsinformatie, een initiatief van de Vlaamse Overheid.

• Met sprekende foto’s, verrassende video’s, podcasts en weekendinterviews Nu ook digitaal de mooiste. Oordeel zelf.

Download de app en lees 1 maand gratis.