Franciscanen.nl, nr. 1, januari/februari 2011

franciscanen .nl minderbroeders franciscanen

3

Ontwikkelingssamenwerking doe je samen

4

Broeders in Japan

6

Als pelgrim onderweg

1

jaargang 6 • januari/februari 2011

vooraf

minderbroeders franciscanen

Opnieuw beginnen “Broeders, laten we opnieuw beginnen.” Woorden van Franciscus op het einde van zijn leven.

Een bekentenis van wat niet goed gegaan is. Een aansporing om steeds weer op nieuwe wijze gestalte te geven aan een leven volgens het evangelie. Kan het ook ons woord worden?

Franciscanen.nl is het tweemaan­ delijkse contactblad van de minder­ broeders franciscanen in Nederland.

Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen.

Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op ING-bankrekening 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’.

Redactie:

De afgelopen maanden is een twintigtal broeders verhuisd. Twee communiteiten zijn opgeheven, andere zijn versterkt. ‘Communiteiten leefbaar houden’ is het motto van deze ‘operatie’. Natuurlijk kun je bij de pakken neer gaan zitten. Is ons leven dan zo ouderwets, dat jonge mannen er zich niet door aangetrokken voelen? Vormt onze wijze van leven geen uitdaging meer? Wat is er toch aan de hand?

Zeker speelt mee dat we als kerk moeilijke tijden doormaken. Van alle kanten berichten over wantoestanden op internaten en seminaries, verdachtmakingen en geruchten over financiële malversaties. De vuile was wordt buiten gehangen. Natuurlijk mag je dit soort zaken niet in de doofpot stoppen. Integendeel. Maar door dit alles moeten we het vele goede dat eeuwenlang door de kerk tot stand is gebracht, niet uit het oog verliezen. Het is belangrijk ook die góede kant te signaleren en daarmee de dingen in het juiste perspectief te zien.

Franciscus leed er aan dat er sprake was van ‘vervuiling’ in de beleving van het evangelie, dat het evangelie niet meer een richtsnoer in het leven was. Daarom riep hij op tot bekering. Daarom ging hij nieuwe wegen. “Broeders, laten we opnieuw beginnen.”

Ton Peters ofm

Ton Peters ofm (hoofdredacteur) Peter van Zoest (eindredacteur) Ger Marcellis (redactiesecretaris) Maarten Lemmers ofm, Ton van ­

Woorden van Franciscus

­Oosterhout ofm, Joop Sierat.

Ontwerp en drukwerk: ART= ontwerp- en reclameburo www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

Foto omslag: Broeders in Japan (pagina 4).

Detail fresco, Assisi.

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

Laten we al het goede dat we ontvingen teruggeven aan de Heer, en erkennen dat al wat goed is Hem toebehoort.

Hij is de bron van al het goede.

2

insiders

Beeld van kleinschalig ontwikkelingsproject in Malawi (foto: Vastenaktie).

Piet Bots ofm.

Ontwikkelingssamenwerking doe je samen Het maatschappelijk draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking neemt af, rol spelen bij bewustwording en het aanreiken van handvatten om er wel wat aan te doen. hoewel nog altijd 64% van de bevolking het van belang vindt. Toch wil de regering het budget ervoor korten van 0,8% van het bruto nationaal product Franciscaanse waarden naar 0,7%. Piet Bots ofm was een kleine dertig jaar werkzaam in Papua en is Ontwikkelingssamenwerking speelt zich op heel verschillende niveaus af. De overheid thans missieprocurator van de Nederlandse franciscanen. Aan hem de vraag heeft vooral aandacht voor werken aan de infrastructuur. Misschien dat de overheid hoe hij tegen deze ontwikkeling aankijkt.

De Raad van Kerken heeft begin december in een brief aan de staatssecretaris laten weten grote moeite te hebben met bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Nederland gaat de hulp aan arme landen fors verminderen en zich sterk richten op economische ontwikkeling.

Ontwikkelingssamenwerking is in de eerste plaats contact, uitwisseling, leren van elkaar.

Geld is macht. Dit speelt op alle niveaus. Het is moeilijk om gelijkwaardige partners te worden.

Neo-kolonialisme, paternalisme, een dominante Nederlandse manier van denken en doen.

Vrijwel steeds trappen we in die valkuilen. De vraag is: hoe kan de verantwoordelijkheid bij de mensen daar komen te liggen?

Scholing Het eerste woord van de lokale taal van Papua dat ik leerde was ‘eneimo’, wat ‘gezamenlijk’,

‘samen’ betekent. Het woord viel veelvuldig, juist omdat het gezamenlijke ontbrak. In Papua is vrij veel ingezet op vakscholing (als boer, timmerman enzovoorts), maar misschien te weinig op scholing als ondernemer. En dan red je het niet, zeker niet als geld een rol gaat spelen. Stonden ontwikkelingsorganisaties in het verleden erg open voor investeringen in het onderwijs (lagere scholen, middelbare scholen, universiteit), langzamerhand hebben ze zich onder druk van de overheid daaruit teruggetrokken. Daarmee is de kwaliteit van het onderwijs in de loop der jaren steeds verder weggezakt. Gelukkig is enige kentering op dit vlak bespeurbaar. Maar ook infrastructurele projecten blijven hard nodig, zodat bij­ voorbeeld boeren toegang krijgen tot de markt. Jammer dat op dit punt veel corruptie valt te constateren. Juist de kerken kunnen een

3

zich daartoe moet beperken. Bij de ‘nietgouvernementele organisaties’ gaat het meer om kleinschalige projecten. Projecten dikwijls van lange adem en resultaten die vaak moeilijk meetbaar zijn. Toch gebeurt het juist hier, er ontstaat iets van verbondenheid. Dan zijn er nog de particuliere projecten. Het probleem is daarbij wel dat als die projecten niet ingebed zijn in een groter geheel, de resultaten veelal beperkt zijn.

Als franciscanen zijn we waarschijnlijk minder goed toegerust om grote projecten met hoge budgetten te runnen. We moeten het op de eerste plaats hebben van aanwezigheid, nabijheid, gelijkwaardigheid, ondergeschiktheid zelfs. Franciscaanse waarden, maar o zo moeilijk te realiseren!

Piet Bots ofm

grenzeloos Japan was eeuwenlang voor het Westen een gesloten wereld. Maar aan het begin van de twintigste eeuw werd dat anders. Franciscaanse missionarissen uit Duitsland, Canada, de Verenigde Staten, Italië, Spanje, Korea en Columbia werden er actief. In de hoogtijdagen van de missie in Japan waren er meer dan tweehonderd buitenlandse franciscanen. Uit Nederland zijn meer dan een halve eeuw broeders naar Japan getrokken. Van hen is er nog één over: Harry Horstink (79).

Broeders in Japan

Beelden van een franciscaans parochiecentrum.

Houvast

Omstreeks 1977 kwam een eigen Japanse franciscaanse provincie tot stand. De buitenlandse missionarissen sloten zich daar niet bij aan.

“Ze wilden de nog jonge Japanse broederschap niet voor de voeten lopen en bovendien trouw blijven aan hun achterban die hen had uitgezonden”, zo laat de Nederlander vanuit Japan weten.

De parochiegemeenschappen hebben in Japan heel vaak een interna­ tionaal karakter. Er is bijvoorbeeld een parochie die voor tachtig procent bestaat uit laaggeschoolde Koreanen. De broeders verzorgen ook muziek-, schilder- en kookles. Daklozen krijgen de gelegenheid om te douchen, hun haren te laten knippen, soep te bereiden en tv te kijken. Zo leren ze hoe ze voor zichzelf kunnen zorgen.

Wat inspireert de broeders in de Japanse samenleving? “Niet in de eerste plaats het verlangen om een kerk te stichten en groot te maken”, aldus Harry Horstink. “Ze weten zich vooral gedreven door het geloof in een Vader God die goed is en barmhartig. Een God die houvast kan bieden als het tegen zit in het leven. Ieder jaar plegen negentigduizend Japanners zelfmoord omdat ze zich in de hoog gedisciplineerde samenleving van hun land niet meer staande kunnen houden. In Franciscus’ geest een broeder zijn voor mensen zonder uitzicht, is voor veel Japanse broeders gaandeweg de opdracht geworden waar ze hun leven aan willen wijden.”

Parochiepastoraat De missionarissen hebben zich voornamelijk gericht op diaconale activiteiten. Sommigen waren aanwezig onder daklozen, anderen zetten zich in voor verstandelijk gehandicapten of maakten opvang mogelijk voor kleine kinderen. Harry Horstink: “De buitenlandse broeders onderhouden wel nauw contact, maar wonen niet bij elkaar, in tegenstelling tot de Japanse franciscanen die in communiteiten leven. De meeste van hen zijn aangesteld in het parochiepastoraat. Enkelen zetten zich in voor ongehuwde moeders, voor alleenstaande bejaarden, of bieden onderdak aan gepensioneerde priesters en religieuzen. Vanuit hun communiteiten proberen ze iets te doen aan de problemen van de minderbedeelden in het gebied dat hun parochie bestrijkt.”

Maarten Lemmers ofm

4

overweging

‘Ik die met hen was’ Onder de benedenkerk van de basiliek van San Francesco in Assisi bevindt zich een kapel met daarin het graf van Franciscus.

Eromheen liggen de graven van vier van zijn eerste volgelingen: Leo, Masseo, Rufino en Angelo.

De broeders van het eerste begin hebben hun herinneringen aan Franciscus doorverteld aan degenen die later kwamen. Deze zogenaamde ‘Leo-berichten’ beginnen vaak met de uitdrukking “Wij die met hem waren”. “Wij die met hem waren toen hij gezond was en ook toen hij door ziekte was getroffen, wij herinneren ons dat hij vol liefde was en veel medelijden had met arme mensen.

Dat was echt heel bijzonder. Soms gaf hij zomaar weg wat hij eigenlijk zelf heel hard nodig had.

Dan tornde hij de kap van zijn habijt af of ook wel een mouw of de zoom. Die gaf hij dan weg aan een bedelaar die niet met lege handen mocht vertrekken. Het kwam wel eens voor dat hij een arme man ontmoette die op zijn schouders een bussel brandhout torste. Dan nam hij die last over, ook al was hij zelf heel zwak. ‘Wanneer je een arme tegenkomt, dan kijk je in de spiegel van Hem die zelf arm is geworden voor ons’, zei hij dan.”

De laatste in Japan levende broeder uit Nederland is negenenzeventig jaar. Hij schrijft over de broeders met wie hij het leven deelt: “Ik die met hen was, wil je vertellen over mijn huisgenoten.

Er is er één bij die heel geleerd is. Hij heet Pio. Zijn eerste taak is onderricht geven in de uitleg van de bijbel. Nu moet je weten dat er bij ons vaak arme dakloze mensen binnenlopen. Die komen om hun soep te koken, even te douchen of zich de haren te laten knippen door broeder Pio.” Maarten Lemmers ofm

De basiliek van San Francesco in Assisi waar zich het graf van Franciscus bevindt.

5

de binnenkant

Gerard Heesterbeek is gardiaan van zijn bejaarde medebroeders in het voormalige franciscanenklooster te Weert. Daar is Zorgcentrum Hieronymus gevestigd. Hij woont in een straat tegenover het centrum omdat hij nu eenmaal geen indicatie heeft om er te wonen. Het afgelopen jaar vroeg de provinciaal van de Nederlandse franciscanen hem om overste van de Weerter communiteit te worden. Het was niet zijn eerste keus, maar de gehoorzaamheid wenkte en hij ging.

Als pel Gerard werd in 1940 geboren in Maarheeze bij Eindhoven. De missie leek hem wel wat, dus ging hij als twaalfjarige naar het franciscaanse Missiecollege in Katwijk. Na zijn studie en wijding werd hij gevraagd als directeur voor het pastoraat rond het Mozeshuis en de Mozeskerk in hartje Amsterdam. Het waren de woelige jaren zestig en zeventig. De binnenstadskerken van Amsterdam hadden zich verenigd tot de Citykerk en opereerden op het ‘snijpunt van kerk en samenleving’, zoals dat toen heette.

Vredeskerk Hij wordt enthousiast als hij vertelt: ­“Amsterdam bruiste, het was een spannende­ tijd. We begaven ons op een onbekend terrein in de Amsterdamse samenleving.

Ik heb het tien jaar met hart en ziel gedaan.”

De medebroeders van ‘de Mozes’ deden geen rechtstreeks pastoraat, maar probeerden een Vredeskerk gestalte te geven. Er werden cursussen gegeven, zoals ‘Pensioen in zicht’, en er was opvang voor illegalen. Contacten waren er met jongerencentra als Paradiso en Fantasio, met hongerstakers en allerlei gemeentelijke werkgroepen. De kerk wilde present zijn in de samenleving en betrokken bij het maatschappelijk handelen. “Het was soms dag en nacht werken, maar het was een mooie

Toegangspoort tot het voormalige franciscanenklooster.

6

grim onderweg tijd.” Na tien jaar sloot Gerard deze periode af met een sabbatjaar in Zuid-Amerika. Daar maakte hij kennis met de bevrijdingstheologie van Leonardo Boff, Gustavo Gutiérrez en anderen die het opnamen voor mensen die gebukt gingen onder de ellende van verdrukking en verachting. Het waren de eerste enthousiaste jaren na het Tweede Vaticaans Concilie. Gerard maakte er kennis met het werk van nieuw opgerichte vakbonden en kerkelijke basisgemeenschappen. “Er was ontzettend veel creativiteit en enthousiasme; dat gaf nieuwe vulling aan mijn leven”, vertelt Gerard met heimwee naar die tijd.

Verrijkende periode Met deze ervaringen op zak kreeg Gerard binnen de orde de taak van secretaris voor ­‘Gerechtigheid en Vrede’. Weer pionierswerk: de orde moest meer maatschappijbetrokken zijn en de medebroeders moesten vertrouwd gemaakt worden met de samenleving. Het werk bracht hem in Bonn en over de hele wereld. Hij nam deel aan conferenties, voerde gesprekken met medebroeders en studenten, verbleef enkele jaren in Rome en was veel onderweg. “Een verrijkende periode”, zegt hij. Weer terug op Nederlandse bodem werd Gerard gevraagd voor de ombouw van

S­ toutenburg. Het huis werd van conferentieoord getransformeerd tot ‘milieuklooster’. Hij werd lid van het provinciebestuur en viceprovinciaal. Na Stoutenburg woonde hij met enkele medebroeders in de J.S. de Rijkstraat in Utrecht. Naast pastoraal werk in de parochie van Zuilen, was hij betrokken bij het zogenaamde ‘55-min proces’, de vorming van voorkeurscommuniteiten, en was hij delegaat voor de zusters clarissen. De ombouw van Weert tot verzorgingshuis bracht hem in contact met allerlei kerkelijke en gemeentelijke organisaties. Gerard typeert het als een boeiende tijd, waarin hij een uitstekende samenwerking had met provinciaal Jan van Duijnhoven. “Werk op organisatorisch en beleidsvlak; dat paste bij me. Leuk werk.”

Speciale sfeer En nu gevraagd om gardiaan te worden voor de medebroeders in Weert. Wat houdt dat in?

Gerard vertelt dat hij diezelfde morgen met een medebroeder in het ziekenhuis was. Hem werd gevraagd naar zijn relatie en functie. “Ik heb uitgelegd wat een gardiaan is. Iemand die zorg en aandacht heeft voor vragen en behoeften van zijn broeders. Vandaag is dat een ziekenhuisbezoek of zijn het sinterklaasinkopen, morgen aandacht bij een verjaardag of bij

ziekte.” Zo is hij ook betrokken bij het blad van Hieronymus en voorzitter van de cliëntenraad.

“Het huis is altijd nog een bijzonder huis”, legt Gerard uit. “Dat ervaren de mensen ook. Laatst zei iemand dat het huis altijd een speciale sfeer ademt van gebed en religiositeit. Dat sprak die man juist zo bijzonder aan en daarom woonde hij daar liever dan elders!” De zestien broeders vieren iedere morgen met elkaar de lauden en de eucharistie en ‘s middags de vespers. De vijftig andere bewoners zijn welkom bij de vieringen. Gerard ervaart het als “leven met het ritme van gebeden en teksten”. Niet helemaal zoals hij gewend was, maar hij ziet het als een dienst aan de broederschap.

Exodusverhaal Ziet hij in de grote variëteit van werkzaam­ heden voor zichzelf een rode draad? Hij vertelt: “Voor mij is het ‘pelgrim-zijn’ altijd belangrijk geweest. Onderweg- en vreemdeling-zijn. Zo ben je beschikbaar voor wat er op je weg komt.

Zoekend in de wereld met een open vraag, wetend dat het wel goed zal zijn, dat God het zo wil. Ik ben altijd minder strikt kerkelijk met mensen omgegaan; samen hebben we ruimte gezocht om mensen te laten zijn zoals ze zijn.”

Heeft hij daar voor zichzelf een passende bijbeltekst bij? Gerard verwijst naar het Exodus­ verhaal. “Mozes zegt: mensen, doe maar wat God zegt, Hij gaat met je mee.” Dat heb ik ervaren in Zuid-Amerika, in contact met de bevrijdingstheologen, als uitwerking van het Tweede Vaticaans Concilie. Het had een bevrijdende nieuwe tijd moeten worden, die helaas in de kiem gesmoord is. Mensen in gemeenschap verbinden met elkaar, dat werkt bevrijdend.”

Gerard vindt het pelgrim- en vreemdeling-zijn heel franciscaans. “Je moet leren loslaten, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Het vraagt best wat en het kost wat. Maar eenmaal gedaan vind je ook wat.” En tot besluit zegt hij: “Loslaten is toch onze eindbestemming, hopend op een nieuwe belofte.”

Ton van Oosterhout ofm

7

franciscaans actief

La Verna franciscaans centrum

De ingang van La Verna.

Tal van projecten, cursussen en allerlei andere activiteiten in Nederland worden door franciscanen gedragen.

‘Franciscanen.nl’ brengt dit veelkleurige landschap in kaart.

Het eerste nummer van deze jaargang belicht ‘La Verna’, het ‘franciscaans centrum voor spirituele ontwikkeling’ in Amsterdam.

La Verna is onopvallend gelegen tussen de hoogbouw van ­Slotervaart, direct naast de westelijke randweg van Amsterdam.

Voor de buitenwacht lijkt het helemaal niet op een klein klooster met een levendige communiteit van franciscanen, dat bovendien een zeer actief centrum voor spiritualiteit herbergt.

Het ontstaan Na terugkeer van een pelgrimsreis naar Santiago de Compostela vatte Rob Hoogenboom ofm het idee op om de rijke spirituele bronnen van religieuze tradities te ontsluiten voor een breder publiek. In het voorjaar van 1997 ging hij van start met een proef van twee cursussen. Sindsdien is La Verna uitgegroeid tot een plek, waar jaarlijks circa 110 cursussen en andere activiteiten worden aangeboden. Er komen ongeveer 1500 mensen op af.

Voor het centrum is Rob Hoogenboom werkzaam als coördinator.

Hans Sevenhoven is vanaf het begin stafkracht. Chris Elzinga

8

werkt er op projectbasis en soms als invaller. Daarnaast zorgt een groep van zo’n achttien vrijwilligers voor een groot deel van de administratie en voor de opvang van de cursisten en is er een actief bestuur en een programmaberaad. Het centrum maakt gebruik van een pool van circa zestig cursusbegeleiders.

Provincieproject Sinds 2007 is La Verna officieel een ‘provincieproject’ van de franciscanen in Nederland. Dit betekent dat de orde het centrum als een eigen project beschouwt, en zich er ook financieel verantwoordelijk voor voelt. Hiermee heeft La Verna binnen de regio Amsterdam een duidelijker franciscaans gezicht gekregen.

Het franciscaanse karakter komt op verschillende manieren tot uiting. In de eerste plaats is het centrum gevestigd in een franciscaans klooster. Dat in het gebouw broeders leven die hun spiritualiteit onder meer in dagelijkse rituelen tot uitdrukking brengen, is mede bepalend voor de atmosfeer. Deelnemers aan cursussen benoemen dit regelmatig, waarbij ze woorden gebruiken als ‘gastvrijheid’, ‘vriendelijkheid’, ‘ruimte gevend’.

Daarnaast komt franciscaanse spiritualiteit op allerlei manieren impliciet in het cursusaanbod tot uitdrukking. Veel cursussen gaan over aandachtig leven, een liefdevolle en vriendelijke omgang met elkaar, bezinning op wat echt van waarde is in het leven, of over verbondenheid met andere mensen. Soms gaan cursussen expliciet over Franciscus en Clara. Verder vormen voor La Verna de franciscaanse bronnen een belangrijke inspiratie.

voor spirituele ontwikkeling La Verna in de zoektocht van mensen. De eerste resultaten wijzen uit dat de deelnemers belang hechten aan een spiritueel kader, waarbinnen ze ervaren ‘in wezen goed te zijn’. Dit uitgangspunt, dat in het hele cursusaanbod doorklinkt, biedt hun troost en ook de veiligheid om zich kwetsbaar en open op te stellen. Het centrum wordt vanwege deze insteek ervaren als een veilige plek voor de eigen ontdekkingstocht.

La Verna geeft deelnemers ook het gevoel hun eigen weg te mogen zoeken in hun spirituele ontwikkeling zonder dat ze in iets moeten geloven dat door anderen is voorgeschreven, zo blijkt uit de interviews.

Aanbod

Het verhaal van Franciscus en de Sultan geeft bijvoorbeeld inspira­ tie om contacten te onderhouden met de moslimgemeenschap in de wijk, die een moskee heeft tegenover de ingang van het centrum.

Oriëntatiemogelijkheden De naam ‘La Verna’ staat voor de berg in Toscane waar ­Franciscus van Assisi belangrijke hoogtepunten heeft beleefd in zijn gees­ telijke ontplooiing. La Verna wil op een soortgelijke manier een plek zijn waar mensen in hun spirituele ontwikkeling oriëntatiemogelijkheden aangeboden krijgen bij het maken van keuzes en bij het inrichten van hun leven. Uit eigen onderzoek is gebleken dat ongeveer zestig procent van de deelnemers mees­tal binnen één of twee jaar één of twee cursussen bij La Verna volgt. De overige belangstellenden komen voor diverse cursussen, verspreid over meerdere jaren. Opvallend is dat deelnemers jaarlijks meer cursussen volgen naarmate ze langer bij het centrum betrokken zijn. Blijkbaar is voor deze mensen het aanbod daadwerkelijk ondersteunend voor de spirituele weg die zij volgen. Van de deelnemers is bijna de helft afkomstig uit de regio Amsterdam.

Twintig procent komt uit de rest van Noord-Holland, en eveneens twintig procent uit Utrecht en Zuid-Holland. De overige tien procent komt uit de rest van Nederland.

Zoektocht

Het aanbod is rijk geschakeerd, met lezingen, allerlei meditatie­ vormen en cursussen waarin ‘woorden’ uit de bijbel of van mystici centraal staan. Mensen kunnen zich laten inspireren door films, kunst, muziek, of zich verdiepen in wat hen beweegt door mandala’s te tekenen, door verhalen te schrijven of te vertellen en door retraites te volgen. Daarnaast zijn in het programma ook enkele dagvoettochten met een bezinnend karakter opgenomen en wordt de verbinding gelegd met het Franciscaans Jongerenwerk.

De afgelopen twee jaar zijn extra grote evenementen georga­ niseerd rond Dag Hammarskjöld en de sufi-mysticus Rumi.

Dit gebeurde in samenwerking met het Ignatiushuis en het Mozeshuis in Amsterdam en het IKON-pastoraat.

Elke half jaar start het centrum een nieuw seizoen met een Open Dag waarop het nieuwe programma wordt gepresenteerd.

In dat kader komt in juni en december een folder uit met een programmaoverzicht. Aanvullend is er in het voor- en najaar een uitgebreide brochure met extra informatie over komende cursussen. Tevens verschijnt regelmatig een digitale nieuwsbrief.

Op de website kunnen belangstellenden zich direct aanmelden voor activiteiten.

La Verna Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl

Peter van Zoest

Op dit moment houdt vrijwilligster Elisabeth Ouborg een serie interviews om meer duidelijkheid te krijgen over de rol van

9

nieuws

Mensen Op 6 november is Bob Schijns in de Bilt overleden. Hij was 71 jaar oud, 52 jaar minderbroeder en 45 jaar priester. In het volgende nummer staat Franciscanen.nl uitgebreid stil bij zijn vele verdiensten voor de franciscanen op publicitair vlak.

In Belo Horizonte, Brazilië, is 24 november Hubertino Backes op 96-jarige leeftijd overleden. Hij was 77 jaar minderbroeder en 70 jaar priester. Vanaf 1949 werkte hij in Brazilië in het onderwijs en in het pastoraat.

Op 27 november overleed in Valkenburg Paul Lonissen. Hij was 76 jaar oud, 55 jaar minderbroeder en 48 jaar priester.

Na zijn priesterwijding was hij assistent in Weert. Hij was achtereenvolgens kapelaan in Berghem bij Oss, lid van het pastoraal team Bommelerwaard en pastor in Haarlem. Daarna was hij tot aan zijn pensioen rector van het psychiatrisch centrum St. Anna in Venray.

Bokke Douma is 7 december in Warmond op 86-jarige leeftijd overleden. In 1943 trad hij in bij de franciscanen. Hij werd priester gewijd in 1950. Het grootste deel van zijn leven was gewijd aan het pastoraat.

Hij werkte als kapelaan in Coevorden en Amsterdam, en vervolgens als pastoor in Amsterdam en Leiden. Nadien was hij nog negen jaar pastor in woonzorgcentrum Mariëngaerde/Mariënweide te Warmond.

Optreden van Drumfanfare FBL in de gymzaal van het Bonaventura­ college (foto: Gerard Zwarts).

Franciscanen verlaten Leiden Met een drukbezocht mini-symposium hebben de franciscanen op 7 november afscheid genomen van Leiden. Vijfeneenhalve eeuw zijn ze er present geweest. Omdat het aantal franciscanen in Nederland door vergrijzing en weinig intredingen afneemt, is het nodig communiteiten op te heffen. Daarmee viel het doek voor de communiteit aan de Haagweg.

In het Leidse Bonaventuracollege kwamen honderdvijftig genodigden bijeen om stil te staan bij wat de franciscanen voor de stad betekend hebben.

De bekende Leidenaar Ton Kohlbeck, actief op een groot aantal maatschappelijke terreinen, memoreerde de uitreiking op 2 oktober van de erepenning van Leiden aan de vertrekkende franciscanen, als blijk van waardering en dank. De provinciaal van de Nederlandse franciscanen, Jan van den Eijnden, sprak over de wijze waarop franciscaanse spiritualiteit concreet gestalte krijgt in een aantal activiteiten, waarin de franciscanen dienstbaar zijn aan kerk en samenleving. “Deze concreetheid betekent wel dat spiritualiteit ook pijn kan doen”, aldus de provinciaal. “En pijn doet het om na vele eeuwen franciscaans leven in Leiden deze Sleutelstad te moeten verlaten.” Burgemeester Henri Lenferink wees in zijn afscheidswoord op het vele werk dat de franciscanen verrichtten op het gebied van onder meer ouderenzorg, jeugdopvang, armenzorg en onderwijs. “Zij laten belangrijke instituties achter”, benadrukte hij. “Daarom kan gezegd worden dat een grote taak is volbracht. Hun aanwezigheid is niet voor niets geweest.” In de Leidse Hartebrugkerk zal een herdenkingsplaquette de herinnering aan de franciscaanse aanwezigheid in de stad levend houden. Het ontwerp van de plaquette werd aan het eind van de bijeenkomst onthuld. Een optreden van de Drumfanfare FBL (Franciscusband Leiden) in de gymzaal van het Bonaventuracollege, vormde het muzikaal slotakkoord van de bijeenkomst.

Ton Peters ofm bekijkt het ontwerp van de herdenkings­plaquette die een plaats krijgt in de Hartebrugkerk waarvan hij 7 november als pastoor afscheid nam (foto: Gerard Zwarts).

Peter van Zoest

‘Onvoorstelbaar … En toch!’

Op 10 november werd in Alverna (Wijchen) het boek gepresenteerd waaraan Wim Vrolijks ofm kort vóór zijn dood de laatste hand legde. In het boek Onvoorstelbaar ... En toch! verwoordt hij zijn zoektocht naar God. De goddelijke werkelijkheid is onvoorstelbaar anders, en toch proberen mensen er zich een voorstelling van te maken. Het boek is uitgegeven door de franciscanen. Verkrijgbaar voor € 17,50 (exclusief verzendkosten) bij het bureau van de Franciscaanse Beweging, Van der Does de Willeboissingel 11, 5211 CA ’s-Hertogenbosch, tel.: 073 6131340.

10

­inspiratie! Tijdens deze

de mystieke weg. We lezen teksten van christelijke woes­

van de zusters clarissen maak je kennis met een gemeendoe? Dit weekend is met name bedoeld voor jongeren schap die in de geest van die naar de Wereldjongeren­ Clara van Assisi tracht te dagen in Madrid gaan en die leven. We bezinnen ons op zich met hen verbonden voelen. teksten van Clara.

We leven mee in het ritme van locatie clarissenklooster, Megen de zusters en laten het gebed data 18-20 februari en de stilte meeklinken. locatie clarissenklooster, prijs € 50, Nijmegen data 11-13 februari Mijn diepste verlanprijs € 50,gen Je bent jong, je hebt veel ideeën en er zijn mogeGod heeft jouw hart lijkheden voor jou. Misschien verlicht! In het leefritme moet je kiezen. Maar wat is je Wat wilt Gij dat ik

We bieden rust, ritme en ruimte aan maximaal twaalf retraitegasten. Je doet mee in het dagprogramma van Stoutenburg met daarbinnen alle ruimte voor je eigen (bezinnings-)programma.

Voor wie wil, bieden wij de mogelijkheid tot een gesprek en/of om één dagdeel mee te werken.

data 24-27 februari prijs € 85,-

(donateurs € 60,-)

Tuinweek Onze bloemrijke,

biologische moestuin is een essentiële voedingsbron. Het hele jaar door genieten wij en onze gasten van dit bijzondere stukje aarde. Tijdens de tuinweek kun je kennismaken met onze manier van tuinieren waarbij we in de ochtend zoveel mogelijk in stilte werken.

in zijn boek De heilige en de sultan over de ontmoeting tussen Franciscus en sultan Malek al-Kamil en over de

diepste verlangen? Gelukkig worden? Aan de hand van de bijbel en de geschriften van Clara en Franciscus verdiepen we ons in dit thema. locatie clarissenklooster,

Megen data 25 februari (16.30

uur)- 27 februari

(14.00 uur) prijs € 50,Dagen vol diepgang

Elke dag kijken we samen naar een film en gaan na afloop met elkaar in gesprek. Verder

Je leeft mee in het dagritme van de communiteit. locatie Stoutenburg data 14-18 maart prijs € 90,-

ben je vrij om te lezen, te wan­ delen, tijd voor jezelf te nemen. locatie minderbroedersklooster,

Megen. data 1-4 maart prijs € 70,Voor meer informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Kloosterstraat 6 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl, ‘Jongeren’

contact brengt of houdt met de ontwikkeling van het Koninkrijk der Hemelen? data 11-12 maart prijs € 75,- (donateurs

krijgen korting)

Ritme van mens, aarde en hemel Er zijn heel verschillende ritmes in ons leven. Hoe verhouden die zich tot elkaar en wat zou een gelukkige combinatie zijn? En is er dan ook nog zoiets als een religieus ritme, dat ons in

11

Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl

Franciscaans centrum voor spirituele ontwikkeling

Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl

Voor meer activiteiten in franciscaans ­Nederland: w w w.franciscaanseweg.nl

leven­ Een midweek over

pogingen van de laatste om tot vreedzame oplossingen te komen. Een bijdrage aan een nieuw relatiepatroon tussen moslims en christenen. datum 21 maart tijd 19.30-21.30 uur prijs € 10,-

Franciscaans Milieuproject

Vanuit de liefde

Retraiteweekend

De heilige en de sultan Paul Moses vertelt

Een schat aan

workshop ga je spelenderwijs

tijn­vaders. Ze vormen het vertrekpunt voor een uitwisseling over ons verlangen naar heelheid en vrede in ons Zelf, ons verlangen ook naar God. locatie clarissenklooster,

Nijmegen Data 14-18 maart prijs € 300,-

Franciscaans Jongerenwerk

ontdekken wat jou inspireert.

We werken toe naar een persoonlijke verzameling van inspiratiebronnen en besteden aandacht aan wat jou helpt om geïnspireerd te raken en te blijven. data 26 februari en

12 maart tijd 10.00-16.00 uur prijs € 60,-

Stoutenburg

Ruimte voor groei In de overgang van de winter naar de lente voelen we behoefte om op te ruimen, naar buiten te treden, iets nieuws van onszelf te laten zien en te laten groeien. Een bezinningsdag met reflectie, meditatie en visualisatie. datum 18 februari tijd 10.00-16.00 uur prijs € 35,-

La Verna

activiteiten

Franciscaans Jongerenwerk

t h c i L uit ! t h c Li Het Franciscaans Jongerentreffen (FJT) vormt het hoogtepunt van alle activiteiten die het Franciscaans Jongerenwerk het hele jaar door organiseert. Het elfde FJT vond in Megen plaats in het zonovergoten weekend van 8-10 oktober en cirkelde rond het thema ‘Licht uit Licht’.

Ik kon me er met eenenveertig deelnemers (zeven meer dan vorig jaar) zowel als organisator en als deelnemer in verdiepen. Een heel bont gezelschap: tussen achttien en dertig jaar oud, katholiek, protestant of langs andere wegen zoekend naar zingeving, en heel divers qua studieachtergrond, werk- en levenservaring.

Licht uit Licht!

Het blijft een mooie ervaring om deel te mogen uitmaken van zo’n diverse groep jongeren. Het is namelijk soms best moeilijk om gelovig of zoekend te zijn in een jongeren­ cultuur waarin dat niet vanzelfsprekend is.

Zoveel jongeren verenigd te zien, geeft je het gevoel niet alleen te zoeken, maar ook samen te vinden.

Het thema ‘Licht uit Licht’ - afkomstig uit de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel - werd in het weekend langs allerlei manieren uitgewerkt. Zo waren bijvoorbeeld de liturgievieringen erop afgestemd. Via zang, lezingen, meditatie en zichtbaar in kaarsjes kreeg het thema meer vorm. Op zaterdagmorgen zijn we na de ochtendwake zelfs oostwaarts op pad gegaan om de opkomende zon te begroeten. We droegen de stormlamp van de zusters clarissen en veel waxinelichtjes in jampotten met ons mee. En eindelijk was

daar het moment dat voor alle ogen ‘broeder zon’ in volle pracht opkwam. Ontroerend!

Inmiddels had het thema vorm gekregen en konden we de diepte in bij verschillende workshops. Zelf heb ik de workshop over de geloofsbelijdenis gevolgd onder leiding van provinciaal Jan van den Eijnden. In een geloofsgesprek hebben we uitgewisseld wat de geloofsbelijdenis voor een tekst is, hoe deze bedoeld is en wat je er aan kunt hebben.

Ik vond het heel zinnig om het hier eens met elkaar over te hebben, omdat we anders niet snel over deze tekst praten. Op het eerste gezicht lijkt het voornamelijk een verouderde en vage tekst. Nu ik deze workshop gevolgd heb, spreek ik de woorden van de geloofsbelijdenis op zondagmorgen heel anders uit: ze hebben voor mij veel meer betekenis gekregen.

Bibliodrama, kaarsen maken, glasraam

beschilderen, zingen, sacrale dans en een stil wandgesprek waren andere workshops op de zaterdagochtend. Wanneer iemand je enthousiast gemaakt had voor één van die workshops, kon je je daar ‘s middags nog voor inschrijven bij een tweede ronde. Zelf heb ik er toen voor gekozen geen workshop te volgen.

Ik ben met een groepje in gesprek gegaan over hoe we als gelovige jongeren in deze samen­leving onze weg zoeken. Dat schept een enorme band. Ook toen we ’s avonds bij vuurkorven, zingend en fruitdippend in de chocoladefondue bij elkaar waren, heerste er een gevoel van verwantschap. Heel bijzonder!

Dit alles geeft me de motivatie en het enthousiasme om weer in de organisatie te stappen van een nieuw FJT in 2011. Kom jij dan ook?

Madeleine Kievits