franciscanen.nl J A A R G A N G 15 | N O V E M B E R / D E C E M B E R 2 02 0 | N U M M E R 6
VREDE ONDERVINDEN
3 Fratelli tutti 5 Franciscanen in het Heilig Land Onderweg in vrede 6 EEN SOCIALE ENCYCLIEK
BEH O ED ERS VAN D E H EI LIGE PL A AT SEN
GARDIAAN IN ZUID-LIMBURG
VOORAF
Kalmte bewaren en vrede ondervinden
Foto omslag: ‘Monument voor het Ondergedoken Kind en Beschermer’, Amsterdam, Naomi Elburg, 2000. Franciscanen.nl is het tweemaandelijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 4750. Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 073 6875615 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op IBAN NL52ABNA0416244181
We kunnen het afgelopen jaar met recht een bizar jaar noemen. Wie had ooit gedacht dat vrijwel de gehele wereld in een ‘lockdown’ zou moeten? Wie had trouwens vóór die tijd ooit van die term gehoord? Na een relatief ontspannen zomer, heeft de regering - op het moment dat ik dit schrijf de teugels weer flink aangehaald; de tweede golf lijkt begonnen. Hoe we verder zijn gegaan is voor u als lezer al een weet... Het belangrijkste is dat we de rust en de kalmte bewaren. Dat lukt ons alleen wanneer wij de vrede van God blijven ervaren. Op de woelige baren van het leven is Hij ons steeds nabij. Tijdens de storm op het meer bewaarde Jezus zijn kalmte en was Hij zijn leerlingen nabij. We naderen het einde van het jaar. Dus de feestdagen komen dichterbij. Kerstmis zal er dit jaar anders uitzien dan anders. Dat durf ik wel te voorspellen. Maar hoe we het ook vieren, de kracht van het feest zal er niet minder om zijn. De oproep van de engelen “vrede op aarde aan alle mensen van goede wil!” blijft staan. Het is Gods wens aan ons en die blijft onverminderd sterk. Hopelijk moge u tijdens de feestdagen en in het nieuwe jaar zijn vrede blijven ervaren! Want daar ligt dus de grote uitdaging: lukt het ons om de kalmte te bewaren en zo vrede te ondervinden? Hans-Peter Bartels ofm
t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, ‘s-Hertogenbosch. Redactie: Hans-Peter Bartels ofm (hoofdredacteur en redactiesecretaris), Theo van de Kerkhof (eindredacteur), Ben van Bronkhorst ofm, Maarten Lemmers ofm,
“De Heer zegene u en behoede u. Hij tone u zijn aanschijn en ontferme zich over u.
Marcel Paulissen ofm, Ton Peters ofm. Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl
Hij kere zijn gelaat naar u toe en geve u vrede. Moge de Heer jou zegenen, broeder Leo.”
Contact: Franciscanen.nl, Van der Does de Willeboissingel 12, 5211CB ‘s-Hertogenbosch, tel.: 073 6875615, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
2
Franciscus van Assisi (Zegen voor broeder Leo, naar Numeri 3,24-26)
AC T U E E L
Paus Franciscus. Foto: Jeffrey Bruno
Fratelli tutti - Een sociale encycliek Aan de vooravond van de 4e oktober – de feestdag van Franciscus van Assisi – droeg paus Franciscus de mis op bij het graf van Franciscus in de basiliek van Assisi. Hij ondertekende daar zijn derde encycliek ‘Fratelli tutti’. Was de titel van de encycliek Laudato Si’ ontleend aan het Zonnelied van Franciscus, deze keer zijn de eerste woorden van de zesde wijsheidsspreuk van Franciscus richtinggevend. Paus Franciscus schrijft: “Fratelli tutti. Met deze woorden richtte de heilige Franciscus van Assisi zich tot zijn broeders en zusters en stelde hun een manier van leven voor die gekenmerkt werd door de geest van het evangelie. Op zijn eenvoudige en directe manier bracht Sint Franciscus de essentie tot uitdrukking van een broederlijke openheid die ons in staat stelt om elke persoon te erkennen, waarderen en lief te hebben.”
grenzen, zonder afgewezen mensen, zonder vreemden. In vervolg daarop dient de sociale rol van eigendom opnieuw bezien te worden. Een beter soort politiek Om met open hart een open wereld te creëren, is politieke betrokkenheid van belang, en wel een beter soort politiek. Politiek die het algemeen en universeel belang dient, die ‘populair’ is omdat zij voor en met de mensen is. Deze politiek kent sociale naastenliefde en streeft menselijke waardigheid na. Dialoog en vriendschap Dialoog zoekt en respecteert de waarheid. Door dialoog ontstaat een cultuur van ontmoeting. Maar alleen ontmoetingen zijn niet genoeg. We moeten wonden helen en dat kan niet zonder te vergeven – wat niet hetzelfde is als vergeten. We moeten opnieuw beginnen. Conflicten zijn onvermijdelijk, maar geweld is ontoelaatbaar. Daarom is oorlog een middel dat moet worden afgewezen en moet de doodstraf worden uitgebannen.
Gebroken dromen De menselijke waardigheid is in het geding: mensenrechten worden geschonden, conflicten en angst houden ons in hun greep, pandemie, globalisering, schaamteloze agressie, de illusie van de communicatie en de macht van de media, een gebrek aan menselijke waardigheid aan de landsgrenzen, enz. De paus stelt daar tegenover dat we de weg van de hoop moeten gaan.
Religies in dienst van broederschap “De verschillende religies, gebaseerd op hun respect voor elke menselijke persoon als schepsel dat geroepen is om een kind van God te zijn, dragen aanzienlijk bij tot het opbouwen van broederschap en het verdedigen van gerechtigheid in de samenleving. De dialoog tussen de aanhangers van verschillende religies vindt immers niet alleen plaats uit diplomatie, overweging of tolerantie.”
Een vreemdeling op de weg “Laten we eens kijken naar het voorbeeld van de barmhartige Samaritaan. Door zijn daden toonde de barmhartige Samaritaan aan dat het bestaan van elk individu diep verbonden is met dat van anderen.” We zijn geroepen tot universele broederschap. Dat betekent: openheid voor iedereen. Er zijn geen ‘anderen’, geen ‘zij’, er is alleen ‘wij’. We willen, met God en in God, een open wereld, een wereld zonder muren, zonder
De encycliek eindigt met het gebed: “Kom, Heilige Geest, toon ons uw schoonheid, weerspiegeld in alle volkeren van de aarde, zodat we opnieuw mogen ontdekken dat ze allemaal belangrijk en noodzakelijk zijn, verschillende gezichten van de ene mensheid die God zo liefheeft. Amen.” Ton Peters ofm
3
GERAAKT
Op weg Het was het laatste oorlogsjaar. Wij, jongste jongens uit ons gezin, zaten met z’n drieën boven aan de trap heel stil te zijn, om zo iets op te vangen van wat in de huiskamer besproken werd. Mijn oudste broer Jozef was in het donker stiekem thuis gekomen. Hij was bij de ondergrondse en dat was heel spannend. Maar deze keer, voelden we, was alles anders. Iemand huilde. De familie Poot, omstreeks 1951.
De volgende morgen hoorden we wat er aan de hand was. Jozef had met een groep van de ondergrondse die vorige avond een distributiekantoor overvallen. Ze waren gesnapt en een van de jongens was gevangen genomen. Nu waren ze bang dat hij zou doorslaan en namen zou prijsgeven. Mijn ouders wilden dat wij kinderen allemaal weg zouden gaan uit Utrecht, en wel naar Groenlo waar onze oudste zus Esther bij een boer woonde. Mijn andere oudere zus, Miep, die tien jaar ouder was dan ik, had de leiding. Wij kleintjes waren met zijn vieren: ik was twaalf, Frans was tien, Albert acht en ons zusje Marietje was zes. Onze ouders zouden in Utrecht blijven met baby Roos van zes maanden. De volgende morgen, heel vroeg, zijn we gaan lopen op weg naar Groenlo, Marietje in de kinderwagen. We hebben het in drie dagen gedaan, twee keer overnacht. Onderweg kwamen we in een stroom van mensen terecht, allemaal lopend in dezelfde
4
richting. We hebben een keer in een greppel langs de weg gelegen omdat we door een vliegtuig werden beschoten. De tweede dag moesten we ons haasten want om zes uur ging de brug bij Zutphen dicht. We haalden het net niet. Gelukkig had het Rode Kruis een overnachtingspost ingericht voor de vele mensen die niet op tijd kwamen. Het was de hele nacht een hels lawaai vanwege de V1’s die van vlakbij werden afgeschoten in de richting van Engeland. Veel V1’s stortten in de buurt neer. De volgende morgen zijn we vroeg opgestaan, het kinderwagentje ingepakt, ons zusje erin gezet en de brug over. Tegen de avond liepen we eindelijk Groenlo binnen en niet veel later stonden we voor de winkel van de bloemist, waar me moesten zijn. Theo, de zoon van de bloemist, was de verloofde van onze oudste zuster Esther. Het was een invasie herinner ik mij, want zij wisten niet dat wij zouden komen en daar stonden we met ons vijven. Maar we hebben
gegeten en geslapen, heerlijk. Toen kwam de zorg voor een vast onderdak. Esther mocht van de boer Marietje bij zich nemen en ik mocht er ook bij. Er was ook nog een meisje uit Utrecht. Albert en Frans gingen naar een boerderij in Lievelde. Waar Miep gebleven is weet ik niet meer. Van de maanden dat we daar gebleven zijn heb ik maar weinig herinneringen. Ik liep wel regelmatig naar Groenlo om naar de kerk te gaan. In de Goede Week was dat een paar keer. We zijn daar bevrijd door de Canadezen op Paaszaterdag. Er waren veel mensen op straat en ik stond op de brug bij Groenlo. Opeens zag ik tussen al die mensen mijn broer Antoon. Hij stond naar me te schreeuwen, maar ik bleef staan omdat ik hem niet verstond. Hij werd bijna hysterisch. Achteraf hoorde ik dat er nog steeds Duitsers waren die de brug wilden opblazen. Dat ging dus niet door, want ik ben er nog. Louis Poot ofm
I N T E R N AT I O N A A L
Van 2009 tot 2016 maakte Gerard van Buul deel uit van de internationale communiteit van de Heilige Verlosser in Jeruzalem, behorend tot de custodie van het Heilig Land. Ben van Bronkhorst sprak met hem. Wat is het belang van deze custodie?
Franciscanen in het Heilig Land De custodie van het Heilig Land bestaat uit ongeveer 300 franciscanen. Zij wonen en werken in Israël, Palestina, Jordanië, Syrië, Libanon, op Cyprus en Rhodos. Daarnaast zijn er enkele kloosters die afhankelijk zijn van de custodie in nog weer andere landen. Gezamenlijk vertegenwoordigen de broeders 44 nationaliteiten. In Jeruzalem alleen al zijn 7 communiteiten met meer dan 70 broeders, afkomstig uit ongeveer 20 verschillende landen. In 1217 kwamen de eerste minderbroeders naar het Heilig Land en in 1229 vestigden zij zich in Jeruzalem. De custodie ontstond in 1263. Na de Val van Akko - het laatste bolwerk van de Kruisvaarders - in 1291, moesten de franciscanen het Heilig Land verlaten. Rond 1335 keerden zij terug. Er volgden rustige en soms roerige tijden, perioden van vrijheid en van gevangenschap en deportatie. Maar in de loop der eeuwen werden steeds meer heilige plekken toevertrouwd aan de broeders. Zo werden zij, naast hun opdracht in het pastoraat, de ‘behoeders’ van de heilige plaatsen.
Pastoraal werk
Pelgrims Dienst aan pelgrims bestaat uit het begeleiden van groepen pelgrims onderweg, maar ook uit het voeren van pastorale gesprekken en het beschikbaar zijn voor het sacrament van boete en verzoening. Op veel plaatsen biedt de custodie logeergelegenheid voor pelgrims. Slechts twee procent van de bevolking van het Heilig Land is christen. Trouw aan de richtlijnen van Franciscus proberen de broeders tussen joden en moslims te leven en werken ‘zonder strijd en geschillen’. Er is regelmatig oecumenisch contact met leden van de verschillende kerken. Het Heilig Land is een verzamelnaam voor alle gebieden waar de Bijbelse verhalen zich afspelen. Het centrum is Jeruzalem, de plaats waar alle christelijke denominaties aanwezig zijn. Een fascinerende plek die, ondanks veel problemen, uitdaagt om te leven en te handelen vanuit de christelijke deugden van geloof, hoop en liefde. Ben van Bronkhorst ofm
Tegenwoordig doen de broeders pastoraal werk in onder andere Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth. De custodie maakt duidelijk de keuze voor de armen. Ze helpt bijvoorbeeld bij huisvestingsproblemen en schenkt of verhuurt voor een lage prijs huizen aan arme christelijke gezinnen. Zo probeert de custodie een exodus van christenen naar het buitenland te voorkomen. Daardoor is zij niet alleen ‘bewaker’ van heilige plaatsen, maar vormt zij ook de ‘levende stenen’ van de lokale christelijke gemeenschap. Het jongerenwerk is gericht op vorming en scholing door het toekennen van studiebeurzen. Voor de muzikale opleiding van jongeren is het Magnificatinstituut opgericht. Dagelijks verzorgen de broeders met veel toewijding de liturgie en zij hebben grote aandacht voor bedevaarten en pelgrimstochten naar de heilige plaatsen. Heilige plaatsen zijn die plekken die voorkomen in de Heilige Schrift. Door kennis over die plaatsen zal de liefde voor de Schrift groeien, zo is de gedachte. Daarom wordt veel aandacht besteed aan wetenschappelijke publicaties over de Schriften en aan het magazine ‘Terra Santa’. Over leven en werk van de broeders is een dvd uitgebracht en er is een website: www.custodia.org.
Broeders van de custodie tijdens de processie op Palmzondag. (Foto: Gerard van Buul)
5
E R VA R I N G
Deze jaargang van Franciscanen.nl heeft als overkoepelend thema ‘Franciscus man van vrede’. Dit zesde nummer gaat over ‘vrede ondervinden’. In zijn eerste levensbeschrijving vertelt broeder Thomas van Celano erover. Maarten Lemmers vertelt het na. Huub Bremen verbindt het verhaal met zijn eigen ervaring. VREDE ONDERVINDEN Je geeft je plaats op in het ouderlijk huis, en ook de familierechten die je hebt. Nou, dan moet je wel zeker zijn van de weg die je wilt gaan. Met een paar broeders krijg je de paus van Rome zover dat hij zijn zegen geeft aan de weg die je wilt gaan. Nou, dan moet er wel iets zijn dat je drijft. De Allerhoogste misschien? Allerlei mensen, geleerden en mensen van adel en ook veel onaanzienlijken, ze gingen met hem mee. Maar hoever moest hij zelf gaan? Durfde hij ook te getuigen in een land waar de christenen het niet voor het zeggen hadden? Tja, als de Allerhoogste je drijft... Franciscus is gegaan. Naar de dichtstbijzijnde havenplaats. Daar lagen de schepen die voeren op Syrië. Maar maandenlang dreven de stormen iedere boot terug naar de kust. Bovendien had hij geen geld om de overtocht te betalen. Daarom sloot hij zich aan bij de verstekelingen die op een onbewaakt ogenblik het ruim van het schip opzochten. Op de kade roept een vrome man hem toe: “Pak aan, kerel, een beetje proviand voor jou en die arme verstekelingen.” Het werd een barre tocht. De wind zat tegen. Ze schoten helemaal niet op. En de scheepslui raakten door hun voedselvoorraad heen. Alleen het rantsoen van die arme Franciscus was er nog. ‘Breek en deel’, moet Franciscus hebben gedacht. Het was net of de bekende vijf broden en twee vissen van hand tot hand gingen. Het kon niet op. De zeelui waren onder de indruk. Hier moest de Allerhoogste wel de hand in hebben gehad. Eenmaal weer aan land gekomen trok Franciscus rond. Overal wilde hij vertellen over zijn grote waarheid. Steeds meer mensen gaven zich gewonnen. Maar toch... Niet naar het Oosten? Dan maar naar het Westen, naar Marokko. Opnieuw liep hij vast. Deze keer in Spanje. Hij werd er doodziek. Er zat niets anders op dan terug te keren. En toch... Het liet hem niet met rust. Weer trok hij erop uit. Deze keer naar de landstreek waar de legers van de christenen en die van de Sultan van Egypte elkaar zouden treffen. Franciscus ging voor de troepen uit. Want hij wilde eerst met de Sultan gaan praten. Heel wat hindernissen moest hij overwinnen voordat hij eindelijk oog in oog stond met de Sultan. Van beide kanten werd het een hoffelijke ontmoeting. Als het aan de Sultan had gelegen, was Franciscus met rijke geschenken teruggekeerd. Maar had hij de Sultan wel kunnen overtuigen van zijn waarheid? Hij had er toch met zijn eigen leven voor in willen staan. Kon hij zelf wel vrede ondervinden op de weg die de Allerhoogste hem wees? Maarten Lemmers ofm
6
ONDERWEG IN VREDE Ja, zo gaan die dingen. Ik zat net weer prima en tevreden in de communiteit van Amsterdam, terug van weggeweest, toen de vraag kwam uit het Zuid-Limburgse of ik gardiaan van de Regionale communiteit Zuid-Limburg wilde worden. Het kwam voor mij heel onverwacht. Ik was net weer een paar jaar terug in de communiteit waar ik al eerder vele jaren woonde en leefde en ik mag wel zeggen: vrede heb ondervonden. Natuurlijk was daar ook wel eens wat ... Maar toch: mooie jaren in vrede. Eerst in de Robert Scottstraat in Amsterdam, de communiteit waar het toenmalige bestuur van onze provincie niet zo gelukkig mee was. Maar ondanks dat: wij broeders leefden, baden, feestten en overlegden daar in vrede met elkaar. Later verhuisde de communiteit naar de Derkinderenstraat en was ze ook bij het bestuur geliefd. Van harte ‘ja’ En toen dus die vraag uit het Zuid-Limburgse land waar ik geboren ben. Ik heb daar van harte ‘ja’ op gezegd, met de vooropgezette bedoeling om in mijn ‘geboorteland’ te blijven tot ik van daaruit – hopelijk – tot de eeuwige vrede zou worden geroepen. Mijn nieuwe taak bestond eruit om onderweg te zijn, om de mensen en medebroeders die ik bezocht in ‘vrede en alle goeds’ aan te treffen en ‘vrede en alle goeds’ toe te wensen. En ik zag het als mijn opdracht om van de broeders te horen of ze nog ‘in vrede’ tevreden waren, of dat het hen wellicht aan iets ontbrak. Dat mocht ik doen in Nederland en bij de Nederlandse broeders die in het buitenland leefden en werkten, met name in Duitsland en Oostenrijk. Wel en wee Zo bezocht ik regelmatig onze medebroeders. Ik sprak met hen over hun wel en wee. Dit onderweg-zijn vond natuurlijk plaats door weer en wind en navigatie was in die tijd nog niet gewoon. Als ik dan wel eens verdwaalde, was de innerlijke vrede bij mij soms ver te zoeken. Met het schaamrood op mijn kaken moet ik bekennen dat ik niet overal huis, pastorie, of klooster ben binnengetreden met de hartelijke groet: ‘Vrede aan dit huis...’. Maar niettemin mag ik zeggen dat ik overal heel vriendelijk en welwillend ontvangen ben en nooit en nergens het stof van mijn voeten heb moeten schudden. Huub Bremen ofm
7
NIEUWS & TIPS
Nieuwbouw na veertig jaar La Verna Wijchen
Mensen Op 3 september overleed te Leiderdorp Frans Meijs, 77 jaar oud en 57 jaar minderbroeder. Frans volgde opleidingen in de verpleging en werkte – wonend in Rotterdam – vele jaren als wijkverpleegkundige in Schiedam. Hij was een gewaardeerde collega die respect had voor de mensen die aan zijn zorg waren toevertrouwd. Hij was ook creatief met schilderen. Hij verhuisde in 1996 naar Delft en vandaaruit naar Vlaardingen. Hij had een broederlijke band als lid van de communiteit van Amsterdam, ook toen hij in 2017 verhuisde naar Voorhout. Na enkele weken ziekenhuis verhuisde hij op 27 augustus 2020 naar Verpleeghuis Leythenrode. Daar gaf hij zijn leven terug aan de Heer.
In 1886 lieten de franciscanen aan de Graafseweg in Wijchen het klooster ‘Alverna’ bouwen. Zo’n twintig jaar later maakte het grote aantal jonge broeders dat intrad een uitbreiding nodig. Rond het klooster Alverna ontstond het gelijknamige dorp. In 1967 werd de theologieopleiding van het klooster elders ondergebracht. Daarmee verloor het klooster een van zijn functies. Een aantal jaren later werd besloten het oude klooster en de kerk af te breken en in de tuin een kloosterbejaardenoord te laten bouwen. Op de plaats van de oude gebouwen verrees een appartementencomplex: ‘Rivo Torto’. Het nieuwe kloosterbejaardenoord kreeg de naam ‘La Verna’. Vanaf het begin vonden zusters en broeders van verschillende orden en congregaties en ook niet-religieuzen hier onderdak. Tegenwoordig hebben de ‘leken’ de overhand. Het bejaardenoord werd een verzorgingstehuis. En de verplichte indicatiestelling maakte het tot een verpleeghuis. Maar voor een goede verzorging en verpleging zijn de kamertjes eigenlijk veel te klein. Daarom wordt op dit ogenblik achter het inmiddels veertig jaar oude La Verna een nieuw verpleeghuis gebouwd. De viering van dit veertigjarig jubileum zal vanwege de coronamaatregelen een bescheiden karakter hebben. Maar tussen verleden en toekomst in is er toch een moment om stil te staan bij de jaren waarin hier werd geleefd en gewerkt, en om even vooruit te kijken in de toekomst die met behulp van grote graafmachines op dit ogenblik wordt voorbereid.
Op 10 oktober overleed Jan-Baptist Hillegers, 81 jaar oud, 59 jaar minderbroeder en 51 jaar priester. De ervaringen opgedaan bij het vervullen van zijn militaire dienstplicht brengen hem er toe in te treden bij de franciscanen. Na zijn studie filosofie en theologie, o.a. aan de Katholieke Theologische Hogeschool Utrecht, wordt hij op 22 december 1968 priester gewijd. Hij wordt dan priester-arbeider in Parijs. Terug in Nederland – 1986 – wordt hij kluizenaar te Neerlangel bij Megen, tot 1997. Na een korte tijd in Oslo gewoond te hebben, verhuist hij naar Heerlen en in 1998 naar Maastricht. Hij leest en studeert veel over de grote wereldproblemen: honger, overbevolking, ecologie. Verpleeghuis La Verna in Alverna/Wijchen.
8
8
Fer van der Reijken stopt als coördinator La Verna Afgelopen zomer heeft broeder Fer van der Reijken van de ministerprovinciaal het verzoek gekregen per 1 mei 2021 te verhuizen naar Stadsklooster San Damiano in ‘s-Hertogenbosch. Dit betekent dat hij de functie van coördinator van Stadsklooster La Verna zal neerleggen. Zijn vertrek betekent hoe dan ook een verandering voor het Amsterdamse cursuscentrum. Het bestuur van stichting La Verna beraadt zich over de toekomst van het spiritueel centrum. Dit in overleg met de broeders van de communiteit van het stadsklooster die er blijven wonen en met het bestuur van de Nederlandse franciscanen. Zodra er meer bekend is, melden wij dit ook in het magazine.
Groepsactiviteit in stadsklooster La Verna, Amsterdam.
Herdenking Broeder Everardus Witte in Megen Op 22 december 2020 wordt in de Megense kloosterkerk broeder Everardus, het heilig Bruurke van Megen, herdacht met de jaarlijkse Everardusviering en -lezing. Dit jaar is het precies 70 jaar geleden dat hij overleed. Vanwege de coronapandemie staan we hier op kleine schaal bij stil. Om 9.30 uur is er een eucharistieviering. Na een korte koffiepauze vindt de Everarduslezing plaats, dit jaar in de kloosterkerk en niet in de refter. Het thema is ‘broederschap bij Franciscus en bij Everardus’. Minister-provinciaal Theo van Adrichem ofm neemt het eerste deel (Franciscus) voor zijn rekening en broeder Wim Pot ofm, voorzitter van de landelijke stichting Everardus Wittefonds, het tweede deel (Everardus). Rond 12.00 uur is het programma afgelopen. De dag zal worden gelivestreamd via het Youtube-kanaal van de broeders, ‘Assisi aan de Maas’. Kijk voor actuele informatie in verband met de coronamaatregelen op www.everarduswitte.nl.
Wijsheidsspreuken van Franciscus Een boom geplant aan water is de titel van een boek over de wijsheidsspreuken van Franciscus. Franciscus is vooral bekend als iemand die de schepping bezongen heeft in zijn Zonnelied. Minder bekend is dat hij naast dichter ook schrijver was. Hij heeft heel wat teksten geschreven, eerst en vooral gericht tot zijn volgelingen, maar ook tot een breder publiek. Een bijzondere plaats in zijn teksten hebben zijn wijsheidsspreuken. Alhoewel geschreven in de dertiende eeuw zijn die nog altijd fris en actueel. Hun uitgangspunt is heel concreet. Telkens leggen
ze aan de hand van een gezegde de vinger op de ‘wonde’: onze wonde van geheime angsten, begeerten en dubbelzinnigheden. Franciscaan André Jansen legt zich al heel lang toe op de geschriften en de spiritualiteit van Franciscus. De auteur helpt ons de diepe waarheden van de wijsheidsspreuken beter te doorgronden. André Jansen, Een boom geplant aan water. De wijsheidsspreuken van de heilige Franciscus van Assisi, Halewijn (2019), 280 blz., € 24,95.
9
VERSTILLING
Droom Ik droom haast nooit, maar als ik droom laat ik mijn wensen uitkomen. Dan droom ik dat ik een vlinder ben of een vogel die altijd leeft... die altijd vrij is... kan vliegen waarheen hij wil... En als ik wakker word, dan geloof ik, dan geloof ik echt, dat dit mijn hemel zal zijn...
Kindergebed, parochie H. Maria Magdalena te Prinsenbeek. Foto: Pixabay. Kinderen in Gaza.
10
AC T I V I T E I T E N
LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM
STADSKLOOSTER SAN DAMIANO
“TOON MIJ EEN ENGEL (EN IK ZAL HEM SCHILDEREN)”
ADVENTSMARKT
Lezing over engelen in de kunst door Everdien Hoek DATUM donderdag 3 december TIJD 20.00-22.00 uur, PRIJS € 10,-. HILDEGARD VON BINGEN, HAAR LEVEN EN HAAR MUZIEK
Lezing door Dionne Brussee. DATUM donderdag 17 december TIJD 20.00-22.00 uur PRIJS € 10,-. OPEN GESPREKSBIJEENKOMST - GOD WERD MENS, NU WIJ NOG
Met het kerstfeest vieren we dat God mens werd in Jezus. Een unieke gebeurtenis. De vraag is: kan God ook mens worden in ons? En hoe dan? We delen onze inzichten en ervaringen. DATUM 22 december TIJD 14.00-16.00 uur PRIJS vrijwillige bijdrage.
Stichting Loods (www.stichtingloods.nl) en de bewoners van het Stadsklooster gaan samen tweedehandsspullen verkopen. De opbrengst komt geheel ten goede aan Stichting Loods. Deze stichting wil mensen een veilige plek bieden waar zij zichzelf kunnen zijn, waar kansen geboden worden en er aandacht is voor de persoon. Dit in combinatie met het bieden van verschillende activiteiten waarin mensen hun talenten en krachten kunnen inzetten bij onder andere een fietsenwerkplaats, een groenproject en een kringloopwinkel. De markt zal tot in de loop van de middag duren.
VERDERE PROGRAMMA
Vanwege de coronamaatregelen kan ons aanbod snel veranderen. Daarom communiceren we ons programma via onze website www.stadskloosterlaverna. nl en de digitale nieuwsbrieven. Daarvoor kun je je aanmelden via onze website, klik op ‘Aanmelden voor de Nieuwsbrief’ op de homepage.
Kijk vlak van tevoren voor de laatste informatie rondom deze activiteit wegens covid-19 op www.stadskloostersandamiano.nl. DATUM zondag 13 december TIJD 11.30 uur (aansluitend aan de eucharistieviering).
INFORMATIE EN OPGAVE
Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam, telefoon: 020-3467530, e-mail info@stadskloosterlaverna.nl, website: www.stadskloosterlaverna.nl
CLARISSEN MEGEN
INFORMATIE EN OPGAVE
Stadsklooster San Damiano, Van der Does de Willeboissingel 12, 5211 CB ’s-Hertogenbosch, 073 613 01 55, e-mail: s-hertogenbosch@franciscanen.nl, website www.stadskloostersandamiano.nl
VEGETARISCHE KOOKCURSUS
Het is goed om (vaker) vegetarisch te eten, met het oog op de toekomst van onze zuster, moeder aarde, Gods schepping. En met het oog op de toekomst van velen die nu verstoken blijven van (voldoende) voedsel. Feitelijk wordt er genoeg geproduceerd voor iedereen. Als het maar eerlijk verdeeld zou zijn. Maar hoe zet je nu een verantwoorde, voedzame én lekkere vegetarische maaltijd op tafel? Omdat er op dit moment, vanwege de coronamaatregelen, geen kookworkshops worden gegeven, komt De Vegetarische Zuster met een digitaal aanbod: een vegetarische kookcursus van vijf lessen. De cursus bestaat uit een lesmapje inclusief recepten, online instructiefilmpjes, begeleiding via de mail en persoonlijke tips. DATUM maandag 4 januari (start) PRIJS € 29,95.
INFORMATIE EN AANMELDEN
Zuster Emmanuël Maas osc, klooster Sint-Josephberg, Clarastraat 2, 5366AK Megen, telefoon 0412-462314, e-mail: devegetarischezuster@gmail.com, website: www.devegetarischezuster.nl
SPEEL JE WEL EENS MET DE GEDACHTE OM FRANCISCAAN TE WORDEN? Neem contact op met roepingenbroeder Hans van Bemmel ofm, roepingenwerving@hotmail.com
VOOR MEER ACTIVITEITEN IN FRANCISCAANS N EDERLAND: WWW.FRANCISCAANSEWEG.NL 11
FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K
“Wij raakten niet uitgepraat” Van 21 tot en met 23 augustus vond in Megen het FJTenten-weekend plaats. Vijf jongeren sloegen hun tent op in de Megense Kloostertuin. Deelnemer Dimitri Nieboer blikt terug: “Ondanks dat we een diverse groep waren, konden we het al snel goed met elkaar vinden.”
Het weekend begon met een voorstelronde. Op tafel lagen kaartjes met plaatjes erop, maar die bleken helemaal niet nodig te zijn. Alles ging eigenlijk vanzelf. In de middag kregen we een rondleiding door het klooster. Hoewel ik al eerder in Megen was geweest, zag ik toch weer nieuwe dingen. Een mooi detail vond ik de ‘altaarkist’ die de broeders vroeger meenamen als zij naar delen van het land gingen waar geen geloofsvrijheid was. Zo kun je zaken uit het verleden concreet voor je zien, wat een dimensie toevoegt. In de avond hebben we een wandeling gemaakt door het landschap bij Megen. De eerste twintig minuten liepen we in stilte. Dat ging eigenlijk makkelijker dan ik had verwacht. Er leek wel een bepaalde structuur in die wandeling te zitten, zonder dat we dat hadden afgesproken. Iedereen wist intuïtief wat hij moest doen. Dat woord ‘intuïtie’ is het hele weekend belangrijk geweest. Er was niets dat moest. Iedereen was makkelijk bereid elkaar te helpen. Doordat we maar met zijn vijven waren, leerden we elkaar goed kennen. We raakten maar niet uitgepraat over uiteenlopende zaken, van meer kerkelijke onderwerpen tot hele persoonlijke dingen. De volgende dag bezochten we de kapel van broeder Everardus. Daar bezichtigden we zijn schilderijen en bezittingen. Ik was onder de indruk van zijn schilderkunst. Vooral zijn latere werken met een mystieke inslag vond ik mooi om te zien. Eigenlijk verbaast het mij dat zijn kunst niet bekender is, maar dat past wel bij de bescheidenheid die hem eigen was. Tijdens de gebedsdiensten heb ik gemerkt dat het bidden in gemeenschap een heel ander gevoel geeft dan wanneer je individueel bidt. Als je bijvoorbeeld hardop een psalm leest - en dat vindt ook nog eens in een religieuze omgeving plaats - dan komt het veel sterker aan dan wanneer je dat thuis alleen doet. Het samen bidden motiveert me om wat vaker de gemeenschap op te zoeken. Het was natuurlijk ook leuk om in de tuin te kamperen. Dat past goed bij de franciscaanse spiritualiteit, de eenvoud en het leven dichtbij de natuur. Al met al hebben wij een heel mooi weekend gehad. Zo zie je maar weer dat corona ook tot wat nieuws kan leiden. Dimitri Nieboer