franciscanen.nl J A A R G A N G 13 | J U L I /AU G U S T U S 2 018 | N U M M E R 4
BESTENDIGEN
3 Broederlijke ontmoeting 5 Franciscus Helpt! Bestendigen 6 TREFFEN VLAAMSE EN NEDERLANDSE FRANCISCANEN IN MEGEN
GELD WERVEN VOOR FRANCISCAANSE PROJECTEN
EEN LEVENSFASE BELICHT
VOORAF
Leefregel
Foto’s: Bouwvakkers bouwen stijger op.
Soms kan het je overkomen dat alles in de soep loopt op een dag. Mij overkomt dat nogal eens: het zit je tegen, onverwachte berichten in je inbox waarop je geacht wordt direct te antwoorden, je trein heeft vertraging... Vaak begint dat ’s morgens vroeg al, bij het opstaan: je bent met het verkeerde been uit bed gestapt en dat achtervolgt je de hele dag. Hoe komt dat toch? Ben ik zo vóórgeprogrammeerd dat iedere inbreuk nare gevolgen heeft? Volgens mij heeft dat te maken – bij mij en in ieder mensenleven – met het gegeven dat gewoonten een regulerende werking hebben. Gewoonten geven je een zekere veiligheid en houvast, ze geven je leven een bepaalde ordening, een regelmaat. Je kunt ook zeggen: gewoonten maken een groot deel van je levenswijze uit. Ze zijn als een ‘leefregel’ waarvan geen letter op papier staat. Was dat in de tijd van Franciscus ook al zo?
Foto rechtsonder: Franciscus voor de paus. Fresco van Giotto, bovenkerk Assisi Franciscanen.nl is het tweemaandelijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 4750. Abonnement: Gratis aan te vragen via
In Leven van Sint-Franciscus van Thomas van Celano lezen we dat toen Franciscus bemerkte dat er zich steeds meer broeders bij hem aansloten, hij voor zichzelf en zijn broeders een regel voor hun levenswijze opstelde. Hij baseerde zich vooral op zinnen uit het evangelie, want alleen daaraan wilde hij zich in volmaakte vorm spiegelen. Wel voegde hij er nog het een en ander aan toe dat onmiddellijk te maken had met de dagelijkse gang van zaken in zijn leefgemeenschap. Daarmee ging hij, samen met al zijn broeders, naar Rome, want hij wilde dat paus Innocentius III zou bevestigen wat hij geformuleerd had. Bisschop Guido van Assisi die ook in Rome was, bepleitte bij de paus het verzoek van Franciscus en zijn mannen. Toen de paus kennis had genomen van hun wensen, stelde hij eerst een onderzoek in of hun wijze van leven wel in overeenstemming was met het levensmodel van het evangelie. Daarna stemde hij in met hun verzoek. Hij keurde de regel van Franciscus goed en gaf hem tevens opdracht de mensen op te roepen tot bekering, tot een leven naar het voorbeeld van Jezus Christus.
tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.
Wat is jouw leefregel?
Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op
Ton Peters ofm
IBAN NL52ABNA0416244181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, Utrecht. Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Theo van de Kerkhof (eindredacteur), Hans-Peter Bartels ofm (redactie secretaris), Maarten Lemmers ofm,
FRANCISCUS’ REGEL: BESTENDIGEN VAN LEEFWIJZE
Marcel Paulissen ofm. Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
2
Toen Franciscus bij de paus kwam vertelde hij hem wat hem ten diepste bewoog. Dat deed hij zo begeesterend en geladen met inzicht en geloof, dat de paus er onmogelijk aan kon twijfelen dat het Christus was die in deze man gesproken had. Hij werd vervuld van eerbied voor Franciscus en keurde zijn leefregel goed. (naar de Legenda Maior van Bonaventura)
AC T U E E L
Broederlijke ontmoeting in Megen Tweejaarlijks ontmoeten de Vlaamse en Nederlandse franciscanen elkaar om de onderlinge banden aan te halen en iedereen bij te praten over de gang van zaken in de Nederlandse provincie en Vlaamse custodie. Op 5 juni 2018 vormde Megen het decor. Deze keuze was gemaakt vanwege de aanstaande 150e geboortedag van broeder Everardus Witte, ‘t heilig bruurke van Megen, 25 juli. De lucht was grijs toen er een bus vol Vlaamse minderbroeders de Maasdijk bij Megen opdraaide, maar de temperatuur was aangenaam en de stemming prima. Rond de bus reden diverse auto’s die van verschillende kanten van Nederland kwamen: het Hoge Noorden, Amsterdam, Voorhout, Utrecht, Nijmegen, ‘s-Hertogenbosch, Wijchen en Limburg, allemaal vol Nederlandse minderbroeders, maar ook drie broeders uit Pakistan en Indonesië. Alles bij elkaar opgeteld kwamen ongeveer 90 franciscanen samen. Een flinke opkomst: in totaal zijn er 130 franciscanen in Vlaanderen en Nederland. Als locatie was gekozen voor ‘Gemeenschapshuis Acropolis’, het voormalige gymnasium van de minderbroeders. Voor enkele van hen was dit extra bijzonder, aangezien het een weerzien met hun oude school betekende.
Ontwikkelingen De Megense gardiaan, Theo van Adrichem, heette iedereen welkom. Daarna was het woord aan de minister-provinciaal Rob Hoogenboom. Hij vertelde over ontwikkelingen in de Nederlandse provincie: allereerst het nieuwe Stadsklooster San Damiano in ‘s-Hertogenbosch met de samenwerking van franciscanen, kapucijnen, clarissen, OFS-leden en het dienstencentrum van de Franciscaanse Beweging. Maar ook over de daarmee samenhangende verhuizing van het
provincialaat vanuit Utrecht en het opheffen van die communiteit. En tot slot memoreerde hij de verschillende (toekomstige) broeders, die volgende stappen in hun vorming gaan zetten. Hierna volgde custos Daniël De Rycke over de ontwikkelingen in de Vlaamse custodie. Sinds de vorige ontmoeting in Sint Truiden (Belgisch Limburg) is daar veel verhuisd door opheffing of verplaatsing van communiteiten. Beiden blikten vooruit op de provinciale respectievelijk custodiale kapittels die komend voorjaar gehouden zullen worden. Er zal een nieuw provinciebestuur worden gekozen en er zullen nieuwe stappen gezet worden in het samengaan. Daniël De Ryckes uitspraak “wij zijn blij dat Nederland voor Vlaanderen verantwoordelijk is, maar wij gewoon onze eigen gang kunnen gaan” ontlokte luid gelach onder de broeders. Het Megense klooster werd door middel van een filmpje voorgesteld. Kees van de Wiel, Megenaar en schrijver van het boek Everardus Dichtbij, hield een korte inleiding, die muzikaal werd onderstreept door een lied over ’t bruurke van de Brabantse troubadour Noud Bongers.
Everarduswandeling Na het middageten was er een keuzeprogramma. Er was een rondleiding door de rijke historie van het minderbroedersklooster en het museum van broeder Everardus. De clarissen Angela, Chiara, Edith en Agatha gaven een
Provinciaal Rob Hoogenboom gaat voor in de afsluitende gebedsdienst.
rondleiding en een presentatie over hun leven. Hof-van-Lofrondleidster An Rouw begeleidde broeders door de tuin van de minderbroeders. Er was een ‘try out’ van de Meditatieve Everarduswandeling, die op zijn feestdag gelanceerd zal worden. Daarnaast was er de mogelijkheid om in de tuin heerlijk van het zonnetje te genieten. Broeder zon liet zich inmiddels aan een strakblauwe hemel zien. Ter afsluiting kwamen alle broeders weer samen in de kloosterkerk voor een gebedsdienst rond teksten van Franciscus. Daarna kon de thuisreis aanvaard worden. Het was een zeer geslaagde dag. Het was goed zoveel broeders weer eens bijeen te zien. Hans-Peter Bartels ofm
3
VERTELLING
landstreken die ver verwijderd waren van Assisi. “Is de bisschop van hier het wel eens met wat jullie allemaal doen?”, zo kregen ze wel eens te horen. “O ja, dat is waar ook, we zijn ver weg van Assisi. Onze eigen bisschop Guido oefent hier het gezag niet uit. Wat nu?” Ze zijn naar de bisschop van Rome gegaan, de heer paus. “Als die zijn zegen geeft aan wat we doen, dan kunnen we vooruit.” “Het is maar een zootje ongeregeld”, vonden de naaste medewerkers van de paus. Die mannen hebben niet eens een fatsoenlijke regel. “Jawel”, zeiden ze, “onze regel is het evangelie van Jezus Christus!” “Alles wat daarin staat?” En ze noemden een paar teksten op. “Ja maar, daar zit toch geen systeem in! Zomaar wat losse aanhalingen. Zonder samenhang, zonder verband!”
Franciscus voor de paus. Fresco van Giotto, bovenkerk Assisi.
Goed geregeld? “Franciscus, jij geeft alles weg. Want je wilt los komen van de zaak van je vader. Maar hoe moet het dan verder met jou?” Hoe dikwijls was het hem al niet gevraagd. “Och, ik weet het nog niet zo goed. Maar ik richt me van nu af alleen nog maar op de zaak van God.” “En dat zomaar zonder kompas?” Nou nee, dat ook weer niet. Want er kwamen een paar mannen die met Franciscus mee wilden doen. En al gauw vroegen ze: “Wat gaan we doen?” “Nou, laten we de kerk aan het plein maar eens binnenlopen. Misschien horen we daar wel een woord dat richting geeft.” Zo gezegd, zo gedaan. “Neem niets mee voor onderweg...”, “Doe in de verkoop wat je bezit. En verdeel de opbrengst onder de armen...”, “Als je de weg van Jezus wilt gaan, leer dan om op z’n tijd nee te zeggen
4
tegen jezelf...” Met dit soort woorden uit het evangelie gingen ze op pad. Eerst met z’n tweeën, toen met z’n drieën. Totdat ze met z’n zevenen waren. De weg bracht hen naar
Nee, misschien had Jezus zelf ook niet zo zeer een systeem op het oog gehad... De paus had bij hun eerste bezoek wel zijn zegen gegeven aan de onderneming van Franciscus en zijn broeders. Hij had genoegen genomen met wat hij te horen kreeg. Ja maar... Er moet toch paal en perk worden gesteld aan al die wildgroei. Niet? Er gingen een paar jaar voorbij. En de kardinalen bepaalden in een plechtige kerkvergadering dat er van nu af geen nieuwe ordes meer bij mochten komen. En ook geen nieuwe kloosterregels. Hoe moest het verder met die mannen uit Assisi? Op allerlei bijeenkomsten hebben ze opgeschreven waar het hun om te doen was. Zou het zo voldoende zijn? Er gingen nog een paar jaar overheen. En toen heeft de bisschop van Rome, op grond van de zegen van zijn voorganger, zijn goedkeuring gegeven en het pauselijke zegel gehecht aan de gedragsregels die de broeders hadden opgesteld. Maar een stevig georganiseerd gezelschap van “gelijke monniken, gelijke kappen”, dat is het nooit geworden. Jammer? Of eigenlijk best goed geregeld. Maarten Lemmers ofm
I N T E R N AT I O N A A L
Franciscus Helpt! Dat waren nog eens tijden. Een aantal broeders had een flink inkomen, de rente op kapitaal was hoog en we leefden zuinig. Op die manier hielden we miljoenen guldens over. En wat doe je daar dan mee? Weggeven natuurlijk aan mensen en projecten die het hard nodig hadden. Bij voorkeur in die landen waar Nederlandse franciscanen werkten: Brazilië, Indonesië en Papua, Japan, India, Pakistan. Vanzelfsprekend.
de ‘Missionszentrale der Franziskaner’. De fondswervers in Bonn haalden vooral in Duitsland veel geld op voor franciscaanse missionarissen in de hele wereld. Zou deze professionele organisatie met veel know how en ervaring ons kunnen ondersteunen? “Nou graag”, was het antwoord uit Bonn. En zo werd de kiem gelegd voor een eigen Nederlandse campagne om geld te werven voor franciscaanse projecten. ‘Franciscus Helpt!’ was geboren. We moesten en moeten het vak nog leren. Daarbij zijn de stafkrachten van de Missionszentrale een grote steun. We begonnen eenvoudig met onze eigen achterban. En dat werd best wel een succes. Bovengemiddeld veel mensen gaven graag een bijdrage. En zo durfden we te gaan investeren in het aankopen van adressenbestanden, in publicatiemateriaal.
Goede naam We hebben nu een paar jaar ervaring. En die is positief. En dat komt zeker ook omdat franciscaanse mensen een goede naam hebben: ze wonen tussen de mensen voor wie ze geld vragen. Ze zitten er bovenop om het geld goed te besteden. De steun wordt steeds vaker gestoken in scholing en vorming, in leermiddelen. “We werken op deze manier aan het nieuwe kader van dit land”, schrijft de één. Een ander benadrukt de centrale rol die vrouwen spelen in de ontwikkeling. Leren lezen en schrijven, een vak leren, het zijn allemaal toekomstgerichte activiteiten. Daardoor ontwikkelen mensen meer zelfbewustzijn en krijgen ze zicht op een betere toekomst.
Schoolkinderen in Pakistan.
Maar de tijden veranderden. Steeds meer broeders verwisselden het tijdelijke voor het eeuwige, de rente op kapitaal daalde dramatisch en de zorg voor de ouder wordende broeders vergde steeds meer investeringen en uitgaven. De jaarlijkse overschotten slonken en verkeerden uiteindelijk in verlies. Lang hebben we het nog volgehouden om toch een flink deel van onze inkomsten weg te geven. Tot het echt niet meer ging. Wat te doen? We voelden en voelen ons nog steeds verplicht om als broeders in het rijke Westen groothartig de armen in de wereld te ondersteunen. Maar hoe dan?
Maar de acute nood wordt niet vergeten. Hongersnood, ziekte. Hulp bij rampen. Sanitaire voorzieningen, veilig drinkwater. Al die zaken die voor ons vanzelfsprekend zijn, maar in andere landen vaak ontbreken en daar een bron zijn van ziekte en moedeloosheid.
Vrijgevig
Fondswerving
Onze Duitse partners zijn vaak verrast over de vrijgevigheid van de Nederlanders. Vooral in kerkelijke en religieuze kring is de bereidheid hoog om mensen die het slecht getroffen hebben van dienst te zijn. Best iets om trots op te zijn. Alhoewel? Onze broeder Franciscus zou het niet meer dan vanzelfsprekend gevonden hebben. Al had hij ons waarschijnlijk nog liever ‘arm met de armen’ gezien. Maar dat we door middel van ‘Franciscus Helpt!’ zoveel armen van dienst kunnen zijn, dat zal hem toch ook wel een beetje strelen?
Zo begonnen we aarzelend te denken aan fondswerving. We hadden in het verleden al eens meegedaan met een actie van
Guy Dilweg ofm
5
BELEVING
Deze jaargang van Franciscanen.nl heeft ‘Je levensweg’ als overkoepelend thema. Dit vierde nummer staat in het teken van ‘bestendigen’. In het hart ervan belichten franciscaans georiënteerde mensen vanuit hun eigen insteek deze levensfase.
BESTENDIGEN
HANS PETER BARTELS is franciscaan en werkzaam op het terrein van de communicatie.
Vrije ruimte 8 september 2018 wordt de dag waarop ik mij ‘voor altijd vastleg’ op een levensvorm: de Regel van Franciscus. Met deze regel bestendigde Franciscus de orde; hij legde een duidelijk raamwerk dat de orde nog altijd stut. Van buitenaf komt het misschien over of ik mij ‘vastleg’ of zelfs ‘inperk’. Het voelt anders: ik creëer er vrijheid mee. Dit leefmodel geeft een structuur aan mijn leven. Maar binnen de lijntjes daarvan mag ik vrij kleuren, vrij leven, steeds meer worden wie ik ben. Ik werp zo mijn anker uit in God (een formulering van zr. Angela Holleboom osc). God houdt mijn anker vast. Wie vaart weet: een anker kan veel hebben, maar niet alles. Ik vertrouw er op dat God wél alles kan hebben: ik kan me overgeven aan de mallemolen van het leven, waar ik ook heen zal gaan, wie ik ook mag ontmoeten: de lijn blijft en ik zal altijd thuis zijn, bij God en zijn mensen, in het bijzonder de broeders en zusters van de (brede) franciscaanse familie. Het voelt daarom niet als vastleggen. Ja, ik geef de regie van mijn leven uit handen (God speelt bij mij geen rol. Hij is de regisseur!). En ik sluit definitief een aantal opties uit: vele woonplekken, de mogelijkheid een gezin te stichten, het bezitten van dure spullen, zoals auto’s en huizen. Dat is echter allemaal buitenkant. Vanbinnen ontstaat juist een enorme vrije ruimte: ik ben ongebonden en kan overal heen, precies daar waar ik nodig ben. Zo kan ik mij volledig inzetten voor God en zijn mensen. Op mijn weg door het leven om uiteindelijk bestendig ‘Gods haven’ binnen te varen. Ik laat mij vrijwillig binden om vrij te zijn. Ik voel dat ik daarmee Gods vraag aan mij beantwoord. Ik kan niet anders, ik wil niet anders. Dat wil ik laten zien.
6
WILLEM MARIE SPEELMAN OFS is directeur van het Franciscaans Studiecentrum, vader, gescheiden van en toch blijvend verbonden met Cathy.
BERT DE JONG is bestuursvoorzitter van de Stichting Franciscaans Studiecentrum. Hij was onder meer hoogleraar sociaal recht aan de VU en president-directeur van het GAK.
Oud en vriendelijk gelaat
Continuïteit en verandering
Ik heb als vijftienjarige ooit in een nacht tegen God gezegd: “Ik laat jou toch maar niet los.” Ik leefde mijn leven zoals dat hoorde, deed alles wat ik interessant vond en werd gedreven door één sterk elan: wat ik ook deed, het moest écht zijn. Dit is altijd zo gebleven tot op de dag van vandaag. Maar een regel volgen deed ik niet.
Vanuit het ouderlijk huis en de middelbare school had ik de inspiratie van Franciscus van Assisi meegekregen. Na mijn eindexamen koos ik aanvankelijk voor het leven van de minderbroeders, maar ik wilde ook iets anders dan theologie en filosofie. Dat werd een studie rechtsgeleerdheid aan de Universiteit Utrecht, waar ik later ook promoveerde tot doctor in die discipline. Intussen was ik getrouwd. We kregen drie dochters. Het grondpatroon van mijn leven: echtgenoot en vader, werkzaam als jurist.
Ik kende wel regels, die van Benedictus, Augustinus, Albertus en natuurlijk Franciscus en Clara. Maar pas toen ik besloot mij te engageren met het franciscaanse leven ben ik me gaan richten op de regel als iets dat met mijzelf te maken heeft. Voor mij is de regel een oud en vriendelijk gelaat. Zij kijkt mij aan, en in haar ogen zie ik veel van haar en veel van mijzelf. Ik zeg nooit: “Wat een onzin” of “Dat was zeker in jouw tijd zo”; ik zeg ook nooit: “Dat maak ik zelf wel uit” of “Dat zie ik anders”. Zulke dingen zeg je toch niet tegen een oud en vriendelijk gelaat? Ik weet dat de oneffenheden van haar en van mij zullen verdwijnen. Ze zijn niet interessant genoeg om vast te houden. Maar soms als wij elkaar aankijken gaat er iets gloeien, diep van binnen – “Ieder mens als gave van God aanvaarden” – en dan weet ik: dit is waar, dit zal ik altijd vasthouden. En als ik die ene waarheid volg, dan vertrouw ik erop dat al die andere dingen uiteindelijk ook wel vervuld zullen worden. Ik matig mij niet omdat een regel dat zegt; ik matig mij als ik mensen en dingen als gaven zie. De regel heeft mij nooit gezegd wat ik moet doen. Stil verandert hij mijn leven doordat hij zich aan mij geeft als een goed mens. Hij regeert mij door een goed mens te zijn.
Bestendig? Ja, maar niet onveranderlijk. In mijn werk vormden en vormen recht en rechtvaardigheid de rode draad. Ik was wetenschapsbeoefenaar, bedrijfsjurist, hoogleraar, toezichthouder en adviseur, topman van een uitvoeringsorganisatie, bestuurder van een grote verzekeraar, steeds op het terrein van de sociale zekerheid en de sociale wetgeving. Ik wilde werken aan de sociale en democratische rechtsstaat, aan het verwerkelijken van fundamentele beginselen in de rechtsorde en dat vooral in relatie tot de menselijke arbeid. Recht was en is voor mij instrument van behoud en verandering. Recht geeft ordening, houvast, deelt rechten en verplichtingen toe, aan individuele mensen, aan groepen, aan bedrijven en instellingen, aan de samenleving als geheel. Zeker en vast, en toch vatbaar voor vernieuwing in het spanningsveld tussen beginselen en idealen. In continuïteit en verandering recht doen, daar gaat het om, dat is en was mijn franciscaanse inspiratie. “Heer, maak mij tot instrument van uw vrede”, in het klein en in het groot. Het gebed van Franciscus, voor het kruis van San Damiano, geeft mij troost en houvast in verdrietige levensfasen en bemoedigt mij wanneer ik mijn weg moet zoeken in mijn leven en mijn werk.
7
NIEUWS & TIPS
Pater onder de Papoea’s Eind mei verscheen bij Uitgeverij Bornmeer Pater onder de Papoea’s - Biografie van Sibbele Hylkema, missionaris en antropoloog. Het boek, geschreven door Ida Hylkema, het nichtje van Sibbele Hylkema ofm, beschrijft zijn leven. Opgegroeid in Blauwhuis stapt hij als dertienjarige met een grote koffer op de bus naar Apeldoorn. Daar begint op het kleinseminarie zijn leven in het teken van Gods Woord. Begin jaren zestig vertrekt hij als franciscaan-missionaris naar Nieuw-Guinea. Hij dompelt zich onder in de cultuur van de Papoea’s en maakt diepgaande studie van hun taal en gewoonten. Hij ziet hoe ze worstelen met hun identiteit, ingeklemd tussen de Nederlandse missie en de Indonesische overheersing. Maar hij moet zelf ook vechten tegen eenzaamheid, frustraties en cultuurverschillen. Het boek geeft ook Sibbeles visie op het missiewerk en op de politieke situatie rond de overdracht van Nederlands Nieuw-Guinea aan Indonesië, inclusief de gevolgen daarvan voor de Papoea’s. Pater onder de Papoea’s Biografie van Sibbele Hylkema, missionaris en antropoloog, te koop via www.bornmeer.nl en de boekwinkel, 256 blz., € 17,50.
Mensen
Zeven stappen Onder de titel Kennismaking met Franciscus en Clara in 7 stappen heeft de Orde van Franciscaanse Seculieren (ofs) in 2017 een boekje uitgebracht, bedoeld als een handreiking voor degenen die verder thuis willen raken in de levensverhalen van Franciscus en Clara. De Commissie Vorming denkt daarbij in de eerste plaats aan kandidaten voor de ofs. Het boekje is een uitwerking van een eerdere opzet van Els Gerlofs ofs uit 2004. De eerste vier stappen leiden de lezer in in de roeping en het leven van Franciscus en wel tegen de achtergrond van het politieke en kerkelijke leven in de stad Assisi in de dertiende eeuw. Stap 5 geeft ons een beeld van Clara, mede ook in relatie tot Franciscus. De stappen 6 en 7 zijn gewijd aan de franciscaanse bronnen en de broeders en zusters van Franciscus vandaag de dag. In iedere stap wordt uitvoerig gebruik gemaakt van teksten uit de geschriften van Clara en Franciscus, uit levensbeschrijvingen van met name Thomas van Celano en uit geschriften als het Verhaal van de drie gezellen en Herinneringen aan broeder Franciscus. De citaten uit deze bronteksten brengen Franciscus en Clara nabij en verhelderen de spiritualiteit waaruit zij leefden. Aan het einde van iedere stap worden vragen aangereikt, die de lezer uitdagen om de betreffende stap te vertalen naar de eigen situatie en zo de kennismaking met Franciscus en Clara voor zichzelf een diepere inhoud te geven. Elleke van der Knaap-Mooren ofs, Henrik Roelvink ofm, Jan Specken ofs, Kennismaking met Franciscus en Clara in 7 stappen. Kennismaking voor kandidaten. Uitgave OFS Nederland, 2017, te bestellen via www.ofsnederland.nl/119/Onze-winkel.html, € 5,- excl. verzendkosten.
8
Congres over hedendaags leiderschap in het licht van de franciscaanse traditie ‘Volg de liefde! Leiderschap in het licht van Franciscus en Clara van Assisi’, dat is de titel van een tweedaags congres ter gelegenheid van het afscheid van Gerard Pieter Freeman als hoogleraar franciscaanse spiritualiteit, theologie en geschiedenis aan de Tilburg School of Catholic Theology. In dit tweedaagse congres staan de praktijken van leiderschap in het heden en verleden centraal, waarbij de inspiratie van Clara en Franciscus in verband wordt gebracht met actuele voorbeelden. Welke krachten – persoonlijk, sociaal, spiritueel – kenmerken goed leiderschap? Welke krachten zijn juist nu belangrijk, maar misschien in onze tijd onzichtbaar geraakt?
Cursus Franciscaanse spiritualiteit In het najaar 2018 verzorgt het Franciscaans Studiecentrum een cursus van twaalf bijeenkomsten over Franciscaanse spiritualiteit. In een tijd van grote wereldproblemen (economische crisis, klimaatcrisis, voedselcrisis) en globale schandalen (bankencrisis, mensensmokkel, dieselgate), komen steeds meer creatieve en alternatieve oplossingen van onderop. In de cursus wordt te rade gegaan bij franciscaanse spiritualiteit met speciale aandacht voor de thema’s armoede, duurzaamheid, leiderschap en zorg. Dr. Krijn Pansters en dr. Willem Marie Speelman ofs, verbonden aan het Franciscaans Studiecentrum, zullen de cursus verzorgen. De cursus is vrij toegankelijk voor studenten aan universiteiten en hbo-instellingen. Andere belangstellenden betalen € 900,- (voor religieuzen en leden van de derde orde en de Vereniging Franciscaanse Beweging geldt een gereduceerd tarief). Locatie: Utrechtse afdeling van de Tilburg School of Catholic Theology, Nieuwegracht 65, Utrecht. Meer informatie: Willem Marie Speelman, info@franciscaans-studiecentrum.nl of 06 1566 1563.
Het congres vindt plaats op twee locaties: donderdag 30 augustus in het auditorium van het Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38, Utrecht. Op vrijdag 31 augustus in zaal CZ007 (Cobbenhagen gebouw) van Tilburg University: Warandelaan 2, Tilburg. De kosten zijn 15 euro per dag (studenten en leden van religieuze ordes gratis). Aanmelden via www.tiu.nu/afscheidfreeman. Het openbare afscheidscollege van Gerard Pieter Freeman op vrijdagmiddag is gratis toegankelijk.
Franciscus geeft zijn mantel aan een arme man.
Overleden Op 3 mei overleed te Alverna Felix Tijdink, 83 jaar oud, 58 jaar minderbroeder en 51 jaar priester. Hij was missionaris in Papoea van 1967 tot 1981. Terug in Nederland was hij werkzaam als ziekenhuispastor in Amsterdam. In Utrecht e.o. was hij een graag geziene voorganger in de Eucharistievieringen. In 2017 ging hij wonen op de verpleegafdeling ‘La Verna’ te Alverna (gem. Wijchen).
Plechtige professie Op 8 september zullen Jan ter Maat, Joachim Oude Vrielink en HansPeter Bartels hun plechtige professie afleggen in de handen van ministerprovinciaal Rob Hoogenboom. Deze plechtigheid zal plaatsvinden in de kerk van Stadsklooster San Damiano te ’s-Hertogenbosch.
9
DIERBAAR
Na de avondwake van iemand die mij 22 jaar begeleidde op mijn geloofsweg kreeg ik een pakje met mijn naam erop dat ze op zijn bureau hadden gevonden. Dit kleinood zat er in. Het is nog steeds aangrijpend me te realiseren dat hij me hiermee een laatste groet stuurde voor hij de operatie tegemoet ging, die hem uiteindelijk fataal zou worden. Het draagt een duidelijke link naar ons laatste gesprek. Het kruis is gekruist én gebloemd, een zeldzame combinatie, en ook de naam ‘Jeruzalem’ is erin verwerkt. Ernaast staat een zilveren vingerhoed van een mij dierbare overleden medezuster.
Esther Zonjee osc
10
AC T I V I T E I T E N
LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM
CLARISSEN
OPEN DAG STADSKLOOSTER LA VERNA
CHRISTELIJKE MEDITATIE
Tijdens de Open Dag geeft Stadsklooster La Verna de gelegenheid om te proeven van de sfeer en om kennis te maken met activiteiten waaraan je komend najaar kunt deelnemen. Verschillende cursusleiders geven een workshop, waaraan je kunt meedoen. Vanaf begin september is het dagprogramma te zien op www. stadskloosterlaverna.nl. DATUM zaterdag 15 september 2018 TIJD 14.00-17.00 uur PRIJS Er zijn geen kosten aan verbonden.
‘Christelijke meditatie met gebaar en beweging’ kan je helpen bij het zoeken naar vervulling in het leven. Er staan nog twee weekenden gepland. Ze staan open voor zowel jongeren als volwassenen. WEEKEND ‘Voluit leven’, DATA 26-28 oktober. WEEKEND ‘Dankbaar leven’, DATA 2-4 november. PRIJZEN € 76,50 voor jongeren; € 127,50 voor volwassenen. INSCHRIJFGELD € 15,-. Aanmelden zuster Paula Suwartini osc, e-mail: zrpaula.suwartini@gmail.com (Megen).
STADSWANDELING
Wandelen langs oude kloosters in het hart van Amsterdam, Ontdekkingstocht door het oudste gedeelte van onze ‘Mirakelstad’. Vertrek vanaf hoofdingang CS, in het midden aan de stadszijde. DATUM vrijdag 28 september TIJD 10.00-13.00 uur PRIJS € 10,-.
INFORMATIE EN OPGAVE
Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam, telefoon: 020-3467530, e-mail: info@stadskloosterlaverna.nl. Website: www.stadskloosterlaverna.nl.
STILLE OMGANG MET BIJBELSE POËZIE EN VERTELKUNST
Bezinningsdagen waarin we ons oefenen in het omgaan met Bijbelse poëzie en vertelkunst en de betekenis daarvan voor ons eigen leven. Een weg van leren denken met het hart en aanvoelen met ons verstand. THEMA pelgrimsliederen, de psalmen 125-129 DATA 24 - 27 september PRIJS € 175,- (Megen). LICHTVOETIG WEEKEND
FRANCISCAANS JONGERENWERK 12-30 JAAR FRANCISCAANS JONGEREN TREFFEN 2018
In het weekend van 28 tot 30 september is het jaarlijkse Franciscaans Jongeren Treffen in Megen. Een weekend door en voor jongeren met een afwisselend programma van vieringen, gemeenschappelijke activiteit, workshops en een feestelijke avond. Tussendoor is er gelegenheid voor ontmoetingen met andere jongeren of om je even terug te trekken. Thema: ‘Wat moet ik in Gods naam doen?’ Aanmelding via de website.
‘Haast je langzaam, terug naar je Bron’, luidt het thema van het tiende Lichtvoetig Weekend voor mensen van 25 tot 45 jaar. De maalstroom van vluchtige taken houdt ons vaak naar buiten gericht en houdt ons weg van wat ín ons leeft, van de inspiratie uit onze kern. In dit weekend vertragen we ons tempo en maken we ruimte voor een reis naar binnen door gesprek, stilte en creatieve werkvormen. DATA vrijdag 14 september 16.00 uur tot zondag 15.30 uur. We volgen het leefritme van de zusters in maaltijden en gebed en hebben daarnaast ons eigen programma. PRIJS € 68,-. Inschrijven (uiterlijk 1 sept.) via lichtvoetigweekend@gmail.com, t.a.v. Zr. Elisabeth Luurtsema osc (Nijmegen).
KLOOSTERNACHT IN AMSTERDAM
In de nacht van zaterdag 13 oktober op zondag 14 oktober organiseert Stadsklooster La Verna in Amsterdam, samen met andere religieuze gemeenschappen, een kloosternacht. Thema: ‘I have a dream’. Kijk op www.stadskloosterlaverna.nl voor verdere informatie. De activiteit vindt plaats in het kader van de komende bisschoppensynode in Rome over jongeren (3 tot 28 oktober 2018). DATA 25-27 januari 2018. PRIJS € 5,-.
INFORMATIE EN OPGAVE
Klooster Sint Josephsberg Clarastraat 2, 5366 AK Megen, telefoon: 0412-462314, website: www.clarissen.nl/megen.html. Klooster ‘De Bron, Waterstraat 141, 6541 TE Nijmegen, telefoon: 024-3782904, website: www.clarissen.nl/nijmegen.html.
INFORMATIE EN OPGAVE
Theo van Adrichem ofm, Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen, tel: 0412 465779 / 465770 e-mail: FJW@franciscanen.nl, website: www.franciscaansjongerenwerk.nl.
VOOR MEER ACTIVITEITEN IN FRANCISCAANS NEDERLAND: WWW.FRANCISCAANSEWEG.NL
11
FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K
Samen één The Passion, het jaarlijkse muzikaal-bijbels evenement dat het lijden en sterven van Jezus vertolkt, was dit jaar in de Amsterdamse Bijlmer. Onderdeel van het Witte-Donderdagspektakel is de processie met het grote witte kruis, live te volgen op tv. Broeder Fer van der Reijken, van Stadsklooster La Verna, liep samen met acht jongeren mee in de tocht. Eline Kok (23) was een van hen.
Rond 19.00 uur sloten wij ons in het Cultureel en Educatief Centrum in de Bijlmer aan bij de andere mensen die ook met de processie mee zouden gaan lopen. De band die mooie muziek aan het maken was, zorgde al snel voor een goede sfeer. In de ontvangstruimte gingen mensen hun persoonlijke verhalen delen en werd er gezamenlijk gebeden voor een mooie processie. Na de uitleg over wat er van ons verwacht werd vertrokken we richting het startpunt van de processie. Dat was bij ‘de boom, die alles zag’. Deze boom is overeind blijven staan na de Bijlmerramp in 1992, waarbij een Boeing zich in twee flatgebouwen boorde. Bij aankomst stond het grote witte kruis van maar liefst 250 kilo met alle kruisdragers al klaar onder het licht van de bijna volle maan, wat een prachtig beeld gaf. Samen met 92 andere mensen waren wij uitgekozen om voor het kruis uit te lopen. De processie van zo’n duizend mensen bewoog zich langzaam door de straten van Amsterdam heen, richting de Arena, waar het eindpunt zou zijn. Onderweg werden er mooie gospelliederen gezongen en stonden er mensen langs de kant te kijken. Presentator Bert van Leeuwen liep langs om naar persoonlijke verhalen te vragen van de mensen die meeliepen in de processie. Alle deelnemers, gelovigen en niet-gelovigen, hadden allemaal hun eigen reden om mee te willen lopen. Het was een unieke beleving om mee te mogen lopen met de processie. Er was een grote diversiteit aan mensen en wat was het mooi om samen liederen te zingen en om je één te kunnen voelen met duizend anderen. Dat het geloof een hoop steun biedt, was goed te merken tijdens de processie. The Passion werd afgesloten met de boodschap: “Ik zie jou. Maar zie jij ook een ander?” Wat mij betreft een mooie boodschap om de komende weken over na te denken. En natuurlijk was het ook fijn om bij de broeders te zijn. We vierden de eucharistie (met voetwassing), aten mee en na The Passion konden we blijven slapen. Eline Kok