Franciscanen.nl, nr. 1, januari/februari 2018

franciscanen.nl J A A R G A N G 13 | J A N U A R I / F E B R U A R I 2 018 | N U M M E R 1

OPGROEIEN

3 Religieuze dienstbaarheid 5 Verrijkende maanden Opgroeien 6 FR ANCISC A ANS APOSTO L A AT

JAN TER MA AT I N I N D IA

EEN LEVENSFASE BELICHT

VOORAF

Je levensweg

Foto’s: Jongetje klimt in een boom (Dave Hanlon/Nationale Beeldbank).

Foto onder: Doopvont in de kathedrale kerk San Rufino in Assisi waar Franciscus en Clara gedoopt zijn.

Franciscanen.nl is het tweemaandelijkse contactblad van de minderbroeders franciscanen in Nederland.

Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen.

Oplage: 4750.

Abonnement:

Na mijn priesterwijding deed ik een pastoraal stagejaar. Dat was in de parochie aan de Slinge in Rotterdam Zuid. Het was een jaar om onder begeleiding pastorale ervaring op te doen. Eén van mijn taken lag op het terrein van de catechese. Iedere week godsdienstles geven, en wel in klas 3 van de lagere school. Op een keer, tijdens één van die lessen stak Herman ­ zijn naam ben ik nooit vergeten ­ zijn vinger op en zei: “Pater, een kaars groeit naar beneden.” Ik herinner het me als de dag van gisteren. Ik werd er even stil van en later pas drong de betekenis van die opmerking tot me door. “Een kaars groeit naar beneden”; het is het beeld van ieders leven, van je levensweg: langzaam groei je in je leven met alle wederwaardigheden van dien. Maar we groeien allemaal naar het einde van ons leven, dan is het kaarsje opgebrand.

Aan die uitspraak van Herman moest ik denken toen we als redactie ‘Je levensweg’ als jaarthema kozen voor de dertiende jaargang van franciscanen.nl. Je groeit op als kind, als jongere; je maakt je vrij en wordt zelfstandig; op allerlei fronten word je uitgedaagd: studie, werk enzovoorts; dan komt er ook een periode van bestendiging: het leven heeft zo zijn patroon gekregen; er komt een tijd van loslaten en overdragen; ten slotte is er het moment van je leven teruggeven in de dood.

Deze momenten van ieders levensweg heeft ook Franciscus gekend: een onbezorgde jeugd, een zich losbreken van met name zijn vader, zijn nieuwe manier van leven trekt broeders en zusters aan, hij legt een en ander schriftelijk vast onder andere in zijn regel en in zijn testament, dan moet hij de leiding in de orde afgeven en ten slotte geeft hij zijn leven terug aan God, de Gever van alle goeds. Het zijn de zes thema’s geworden voor de nummers in 2018.

We kunnen ons er aan spiegelen!

Ton Peters ofm

Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op IBAN NL52ABNA0416244181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, Utrecht.

Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur),

Nieuwe jaargang Franciscanen.nl neemt in 2018 afscheid van de rubriek ‘de binnenkant’ waarin jarenlang franciscanen, clarissen en andere door Franciscus geïnspireerde mensen aan het woord kwamen over hun drijfveren. In plaats daarvan komen ‘franciscaans georiënteerde’ mensen aan het woord die hun beleving verwoorden rond het thema van betreffend nummer. De rubriek ‘nieuws’ wordt uitgebreid met uiteenlopende ‘tips’ en gaat van één naar twee bladzijden. De rubriek ‘Verdieping’ komt te vervallen.

Theo van de Kerkhof (eindredacteur), Hans-Peter Bartels ofm (redactiesecretaris), Maarten Lemmers ofm, Marcel Paulissen ofm.

Ontwerp en drukwerk:

FRANCISCUS: KIND VAN GOD

Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

2

Toen de buren van de moeder van Franciscus hun verwondering uitspraken over de onbaatzuchtigheid en het lieve karakter van de kleine Franciscus, zei zij: “Wat denken jullie dat er worden zal van dit kind?

Let maar op, vanwege zijn verdiensten zal hij eens een kind van God worden.” (naar Thomas van Celano)

AC T U E E L

De faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven organiseerde op 15 december 2017 een studiedag met als titel ‘Met nieuwe ogen en een nieuw hart. Religieuze dienstbaarheid in beweging’. Eén van de sprekers was provinciaal Rob Hoogenboom. Hij sprak over het apostolaat van de Nederlandse minderbroeders franciscanen.

Provinciaal Rob Hoogenboom.

Religieuze dienstbaarheid Eind zestiger jaren speelde de Nederlandse minderbroedersprovincie een belangrijke rol op kerkelijk en maatschappelijk terrein. Van deze rol is weinig meer over. “Maar een stevige herbronning en heroriëntatie op de francis­ caanse spiritualiteit met een groter accent op leven (eerder dan op werken) en goed bege­ leide bezinningsprocessen binnen onze eigen gemeenschap, maakten het mogelijk het verlies aan mensen en projecten te accepteren en afscheid te nemen van een roemrijk verleden.

Daarmee creëerden de franciscanen ruimte voor de toekomst en groeide het vertrouwen om samen te kijken hoe religieus, franciscaans leven in het hier en nu gestalte kan krijgen.”

houden. Dat heeft iets profetisch in deze tijd en staat haaks op waarden die vandaag de dag hoog scoren: rijkdom, succes, carrière, zelfred­ zaamheid, autonomie, macht en controle.”

“Een apostolaat waar alle franciscanen in participeren, of ze nu oud zijn of jong, ziek of gezond, is de levenshouding en de levenswijze: broederlijk, eenvoudig, nederig, betrokken op de natuur, met vreugde, ondergeschikt en dienstbaar. Dat geldt voor de omgang met elkaar, maar ook voor de omgang met de mensen die ze op hun pad tegenkomen of de situaties waar ze voor komen te staan, zoals bijvoorbeeld de manier waarop je omgaat met kwalen en hoe je het sterven tegemoet gaat.”

Liefdevolle presentie

Projecten

In teksten van Franciscus en in de verhalen over hem die kenmerkend zijn voor de franciscaanse spiritualiteit komen termen als ‘dienen’ en ‘dienaar zijn’ veelvuldig voor. “Het betekent dat dienstbaarheid binnen de franciscaanse broederschap in eerste instantie gekoppeld is aan de houding waarmee je de dingen doet, de houding waarmee je de ander tegemoet treedt: ondergeschikt en dienstbaar zijn als belangrijkste bijdrage aan het samenleven met elkaar en zo leven dat mensen van God gaan

Naast het verlenen van eenvoudige – vooral liturgische – diensten in parochies of paro­ chieverbanden of het actief betrokken zijn bij diaconale projecten werd een paar jaar geleden een aantal reeds bestaande projecten tot provincieprojecten ‘verheven’. Het zijn projecten waar de provincie zich bijzonder sterk voor maakt. Het gaat hier over het ‘Franciscaans Jongerenwerk’, het ‘Stadsklooster La Verna te Amsterdam’, het ‘Tijdschrift voor Verkondiging’ (samen met de franciscanen in

Vlaanderen) en het magazine ‘Franciscanen.nl’.

En als apostolaat in voorbereiding is daar sinds vorig jaar het klooster in ’s­Hertogenbosch als een plek van vernieuwde franciscaanse presentie bij gekomen. “Het is een spannende onderneming waar de kapittelvergadering van de franciscanen zich van harte achter heeft geschaard en die uitdrukking is van vertrouwen in de toekomst en geloof in de betekenis van franciscaans en religieus leven voor kerk en samenleving.”

“Niet door de spectaculaire dingen die we doen – we halen niet vaak de voorpagina van de krant – maar meer door de vanzelfspre­ kendheid waarmee we delen wat we hebben en wat we zijn, en door onze bereidheid ons in te zetten waar nodig. Het gaat hier om een verborgen schat die we moeten koesteren. Ik weet dat voor degenen die zo’n leven kiezen, het ondanks de armoede die we beloven, een rijk leven is.”

Rob Hoogenboom ofm

3

VERTELLING

voorspoedig verlopen. Tenminste, dat zeggen ze. Een mooi verhaal. Dat is zeker.

Over een vader die afwezig was. En over een aanstaande moeder die haar toevlucht moest nemen tot een beestenverblijf. Het schijnt meer voorgekomen te zijn … Nee, van huis uit was Franciscus eigenlijk nergens. Hij had net zo goed onder de blote hemel geboren kunnen zijn. Het kleine kind kreeg natuurlijk toch wel een dak boven het hoofd. Minstens voorlopig.

Doopvont in de kathedrale kerk San Rufino in Assisi waar Franciscus en Clara gedoopt zijn.

Van huis uit … is daarmee alles gezegd?

“Oh, jij bent er één van … Is ’t niet?” Ja, van wie eigenlijk was hij er een? Van huis uit is Franciscus de zoon van Pietro Bernardone en Vrouwe Pica. Maar er wordt verteld dat hij niet geboren is ten huize van Pietro en Pica. Vader was weer eens het huis uit. Om precies te zijn: het land uit. Het was in 1181 of 1182. Pietro Bernardone was toen op handelsreis om balen lakense stoffen te kopen. Hij kocht die in Frankrijk.

Maar waarom was de moeder van Franciscus niet thuis toen hij geboren moest worden?

Wel, Vrouwe Pica had het heel moeilijk

4

met haar weeën. De baby wilde maar niet komen. Toen kreeg ze de raad: Ga maar naar de stal daarginds. Daar is de bevalling toen

Wie had het in het ouderlijk huis voor het zeggen? Moeders wil is wet? Vader was immers toch uithuizig? Nee, vader Pietro speelde het klaar om ook als afwezige nog zeer aanwezig te zijn ten huize van de Bernardones. Voordat hij afreisde naar het buitenland had hij kennelijk nog niet met zijn vrouw overlegd hoe de kleine moest heten. Pica ging niet lang na de geboorte met haar kindje naar de kerk om de hoek.

Daar werd hij gedoopt als Johannes. Toen Pietro thuis kwam, zei hij: “Niks ervan!

Hij moet Franciscus heten.” De kleine Francesco, de kleine ‘Fransoos’, moest in zijn naam de herinnering met zich meedragen dat vader zijn handelswaar altijd inkocht in Frankrijk. En misschien had Vrouwe Pica ook wel wat met de Franse landstreek Picardië.

In ieder geval leerde Franciscus in zijn kinderjaren al Franse liedjes zingen. In het parochieschooltje zong hij samen met de andere kinderen ook Latijnse psalmen.

Zingend en spelend ging hij door het leven.

Met achter zich aan een sliert kinderen uit de buurt. Vader voorzag hem van voldoende zakgeld: mooie munten die de kleine jongen graag in de winkel van zijn vader over de toonbank liet rollen. “Ja, geld moet rollen”, zei Pietro vol trots. “Laat die jongen er maar van genieten met zijn vrienden. Je bent maar één keer jong.” En zijn vrienden profiteerden er ook van mee, want Franciscus was royaal.

“De tijd om als een volleerd handelsman zaken te doen en zelf het familiekapitaal te vermeerderen, ach, die tijd komt later wel.”

Tenminste, zo had Pietro het bedacht.

Maarten Lemmers ofm

I N T E R N AT I O N A A L

Verrijkende maanden Het is in onze provincie gebruikelijk dat broeders-in-vorming een bezoek brengen aan onze Indiase ‘dochterprovincie’. Ze ervaren de grote verschillen tussen arm en rijk en een niet door het christendom gevormde cultuur. Broeder Jan ter Maat verbleef er van 21 september tot en met 19 december 2017 en bezocht 18 communiteiten. Zijn doel was het meeleven en -werken met de broeders. “Het is goed in zo’n groot land de interne cultuurverschillen in je op te nemen”, aldus Jan. Hij beschrijft enkele indrukken.

Palmaner

Nongjri

In de kleine zuidelijke plaats Palmaner komen begin en einde samen. De kandidaten brengen er vóór het noviciaat drie voorbereidende studiejaren door. Ook het noviciaat zelf is hier gevestigd. En hier is de centrale begraafplaats.

De jongsten van de vijftig studenten zijn vijftien; de zestien novicen hooguit tien jaar ouder. Het is een plek die bruist van jong franciscaans leven. Het was weldadig er korte tijd te leven. Het was fijn met deze jongens te praten, te horen waar ze vandaan komen en waarvan ze dromen. Tijdens een wandeling met een aantal novicen bleek dat ook hier de eeuwenoude franciscaanse vraag ‘wat betekent franciscaanse armoede’ de gemoederen bezighoudt. We waren het erover eens dat het niet­gehecht­zijn aan spullen een belangrijke eerste stap is.

Het noordoostelijke Nongjri is met een goede jeep over een met keien bezaaid zandpad door de bergen met een gange­ tje van zo’n tien kilometer per uur te bereiken. Een heerlijke ervaring; zo’n weg doet je beseffen dat je op weg bent naar een bijzondere plaats aan het einde van de bewoonde wereld.

Er wonen twee broeders. Eén heeft de pastorale zorg van zo’n vijftig bergdorpjes. Die bezoekt hij te voet op twee tot negen uur afstand. De ander leidt de school. Kinderen van de dorpen komen elke dag te voet. Voor hen die echt van ver komen is er het jongens­ of meisjesinternaat van de broeders respectievelijk zusters. Er is niet altijd elektriciteit of water en de medische zorg van de zuster is slechts basaal. De mensen zijn bijzonder gastvrij en behulpzaam. Ik mocht mee naar zieken en naar een huwelijksviering. Het is duidelijk dat ze het op prijs stellen dat de broeders bij hen willen leven.

Broeder Jan ter Maat in India.

Basen In Basen, een klein dorpje in het noorden, wonen zes broeders: vijf franciscanen en een salesiaan. Het is, zoals Nongjri, als mis­ siepost gestart, maar de plek waar de broeders leven en werken is nu goed ontwikkeld. De broeders hebben een parochie, een middle school, een high school, een jongensinternaat en een zogenoemde Apostolic School. Daar wonen jongens ­ vanaf een jaar of zestien ­ die de wens hebben te leven als bisdompries­ ter of religieus. Zij leren hier Engels. Indrukwekkend waren een avondlijke gebedsviering en een uitvaart in nabijgelegen dorpen.

Deze drie maanden in grote steden en dunbevolkte gebieden waar de franciscanen zoveel goeds doen voor de mensen, zijn verrijkend geweest voor mijn leven. Ze kweekten nog meer het besef dat het belangrijk is om iedereen als broeder en zuster te zien, ongeacht kleur, godsdienst of economische mogelijkheden.

Jan ter Maat ofm

5

BELEVING

Deze jaargang van ‘Franciscanen.nl’ heeft ‘Je levensweg’ als overkoepelend thema.

Dit eerste nummer staat in het teken van ‘opgroeien’. In het hart ervan belichten franciscaans georiënteerde mensen vanuit hun eigen insteek deze levensfase.

OPGROEIEN

TON PETERS OFM Gardiaan communiteit franciscanen, Utrecht.

Doopgesprekken heb ik altijd beleefd als de meest waardevolle momenten in mijn pastorale praktijk. Je ontmoet ouders die er bewust voor hebben gekozen hun kind op de weg van Jezus Christus te zetten; overigens ook met de nodige vragen. “Is het wel goed om voor ons kind te beslissen voor die doop?”

“Moeten we het niet aan hem of haar overlaten om zich op latere leeftijd te laten dopen?” Bij ouders die hun kind laten dopen om het binnen te voeren in de geloofsgemeenschap speelt die laatste vraag geen enkele rol. Zij zelf ervaren hoe waardevol het geloof in hun leven is en willen hun kind daarin laten delen, hoe schoorvoetend en moeizaam dat soms ook is. Ook de ouders hebben vaak de nodige vragen bij de wijzen waarop dat geloof in hun eigen leven gestalte krijgt, maar ook in het leven van de kerk. Bij de geloofsopvoeding doet zich dat soms nog zwaarder voelen. Hoe doe je dat?

Iets daarvan kan oplichten wanneer in de doopviering uit het evangelie volgens Marcus wordt gelezen hoe Jezus kinderen bij zich laat komen om hen te omarmen, te zegenen en hen de handen op te leggen (Marcus 10,13­16). In dat fragment komen verschillende personages voor: mensen (dat zullen ouders geweest zijn), leerlingen, kinderen, Jezus. En zoals het meestal gaat bij bijbelverhalen: je voelt je verwant aan één of meerdere personages; en dan licht de boodschap des te meer op. We zijn soms als ouders die kinderen bij Jezus brengen. Soms zijn we als die leerlingen, zo in de trant van “nou even niet”.

Waren we maar wat meer als kinderen: open en onbevangen, onbevooroordeeld. Maar bovenal is het een uitnodiging om te zijn als Jezus die kinderen omarmt en liefheeft, die kinderen zegent, dat wil zeggen: het goede toewenst. En ten slotte als Jezus die de handen oplegt, niet in de betekenis van: “Ik heb de hand op je weten te leggen”, maar als een teken van nabijheid en bescherming, een leven lang.

6

MARIECLAIRE WILLEMSEN Bureaucoördinator Dienstencentrum Franciscaanse Beweging, ’s­Hertogenbosch.

Als ik aan vroeger denk, kan ik me niet herinneren dat ik moeder wilde worden; ook niet dat ik het níet wilde worden overigens. Nu mag ik beleven dat opvoeden heel intens is en je confronteert met wie je bent en op welke manier je in het leven staat.

Franciscaans opvoeden, wat is dat? Franciscus kwam écht in mijn leven toen ik al kinderen had. Dat wil zeggen: ik vroeg me eigenlijk al langer af wie die Franciscus toch was die steeds overal opdook.

In mijn katholieke opvoeding en tijdens mijn studietijd waren weinig expliciet franciscaanse invloeden te bespeuren. Maar ik ben geboren in het Clara Ziekenhuis in Rotterdam, de kinderen zaten op de Franciscusschool en Clara zit natuurlijk in mijn naam. Op het moment dat ik bij de Franciscaanse Beweging kwam te werken, waar ik me direct thuis voelde, realiseerde ik me hoe franciscaans ik eigenlijk opgevoed was en altijd geleefd had. Zorgvuldig omgaan met je medemens, je omgeving en de natuur, met voeding, geld en materiële zaken, het is me met de paplepel ingegoten. Franciscus en Clara bleken mij heel bekend en vertrouwd te zijn; de kernwaar­ den van de franciscaanse spiritualiteit ­ eenvoud, betrokkenheid, vredelievendheid en kwetsbaarheid ­ zijn ook voor mij belangrijke richtlijnen.

Naarmate ik ouder word, groeit de dankbaarheid voor al het goede in mijn leven. Mijn kinderen probeer ik bij te brengen wat voor mij essentieel is: werkelijk contact hebben met andere mensen en genieten van de mooie dingen. Ik hoop dat mijn kinderen altijd vriendelijke, gezellige mensen zullen blijven en anderen tegemoet zullen treden met oprechte waardering, verwondering en interesse.

De kunst van opvoeden is voor mij op de eerste plaats respect te hebben voor wie de kinderen in wezen zijn. Ik probeer hun veel liefde, aandacht, vertrouwen en ruimte te geven en ze daarnaast een beetje bij te sturen als dat nodig is. En hun zoveel mogelijk het goede voorbeeld te geven …

PETER PRINZIE Priester bisdom Brugge en werkzaam aan de Erasmus Universiteit Rotterdam als hoogleraar orthopedagogiek, voorzitter en onderzoeks­ directeur van het Department of Psychology, Education & Child Studies.

Toen ik op het seminarie tijdens het eerste jaar theologie stage catechetiek liep, zei de onderwijzeres: “Bevlogen catechese geven is voor mij nu niet eenvoudig. Eergisteren is ons tweede kleinkindje geboren. Zij heeft een ernstig mentale beperking. Waarom moet dit ons overkomen? We hebben zo vaak de mond vol over die goede God en zijn mooie schepping. Heeft Hij hier niet een steek laten vallen?”

Luisterend ben ik met deze onderwijzeres en haar familie op weg gegaan, ook na de stage. En toen Marjoleintje na enkele maanden werd opgenomen in een instelling, bezocht ik haar ’s anderendaags.

Een vertederend klein meisje. Inderdaad, waarom?

Deze ontmoeting werd een mijlpaal in mijn leven. Na een vakan­ tie vrijwilligerswerk in die instelling werden we thuis tijdens de weekends onthaalgezin voor Joke, een meisje dat nooit de instelling verliet. In de geest van Franciscus mochten we ontdekken hoe God aanwezig is in het kwetsbare. Zo is Joke mijn gids geworden. Joke heeft mijn ogen geopend voor het lijden van mensen, ze heeft mijn hart ontvankelijk gemaakt voor de blijde boodschap dat onze God het opneemt voor al wie zwak is of aan de rand staat. Na de wijding ben ik orthopedagogiek gaan studeren.

Aan de universiteit proberen we vandaag studenten op te leiden zodat ze met kennis van zaken de zorg voor jongeren van wie de ont­ wikkeling niet vanzelfsprekend is, kunnen behartigen. Ze leren over de kerningrediënten voor een optimale ontwikkeling van jongeren (met of zonder beperking): het belang van onvoorwaardelijke steun in de vorm van betrokkenheid, liefde en aandacht; structuur die helpt om zich regels en normen eigen te maken; en het leeftijdsadequaat stimuleren van het kind om op een actieve manier de wereld te ontdekken en zich doelen te stellen. En uiteraard is voor een optimale ontwikkeling het voorbeeld van de opvoeder van onschatbare waarde, want woorden wekken, maar voorbeelden trekken. Ook hierbij is Franciscus een inspirerend voorbeeld.

7

NIEUWS & TIPS

Bijeenkomst vormingsverantwoordelijken in Hongarije Van 16 tot 20 oktober namen vier Nederlandse franciscanen deel aan het driejaarlijkse treffen van de vormings­ verantwoordelijken van de Conferentia Transalpina Franciscana (COTAF) in het Hongaarse Szentkút. Het centrale thema van deze dagen was ‘Bidden’. Tot de COTAF behoren de provincies van Duitsland, Frankrijk en Wallonië, Nederland, Hongarije, Oostenrijk en Roemenië, en de custodieën van Vlaanderen en van Zwitserland. Nederland was vertegenwoordigd door Hans van Bemmel, Jan van den Eijnden, Lars Frendel en Frans Gerritsma. Een eerste aanzet van het thema werd gegeven door broeder Jakab Varnai van de Hongaarse provincie (oud­generaaldefinitor). Hij vertelde hoe in de loop der jaren en in verschillende functies zijn gebed veranderd was en zich ontwikkeld heeft. Het was een uitnodiging om in kleine groepjes elkaar te vertellen over ieders eigen gebedsgeschiedenis. Dit bleek ook een goede aanzet om plenair van gedachten te wisselen over hoe het gebed ter sprake gebracht kan worden in de vorming van broeders. Dit werd ondersteund door een referaat van twee broeders uit Rome, Cesae Viani en Sinisa Baiajic. Het ging daarbij over de functie (rol) en de plaats van gebed in de vorming. Broeder Johannes Schneider van de Oostenrijkse provincie hield een inleiding over: ‘Arbeid en gebed: betrokkenheid en spanning’. Lars Frendel bracht de deelnemers op de hoogte van de ontwikkeling in het nieuwe internationale noviciaat in Ierland. De broeders uit Rome gaven informatie over wat er zoal over de hele wereld te doen is op het gebied van vorming en studie.

Frans Gerritsma ofm

Mensen Peter van Zoest, scheidend eindredacteur ‘Franciscanen.nl’.

Afscheid Met dit nummer van Franciscanen.nl nemen we afscheid van twee redactieleden.

Medio december heeft Peter van Zoest te kennen gegeven zijn functie van eindre­ dacteur van Franciscanen.nl te willen beëindigen. Vanaf het moment dat in 2006 het contactblad Frappant omgevormd werd tot Franciscanen.nl maakte Peter als eindredac­ teur deel uit van de redactie. Mede dankzij zijn deskundige inbreng en eindredactionele activiteiten is Franciscanen.nl uitgegroeid tot een kwalitatief goed en mooi blad, dat door velen zeer wordt gewaardeerd. De binnenkomende vrijwillige financiële bijdragen zijn daar een teken van. Wij zijn Peter van Zoest zeer veel dank verschuldigd.

Vanaf eind 2015 was Marijn van Zon lid van de redactie. Om persoonlijke redenen moest hij zich daaruit nu terugtrekken. Als redactie vinden wij dat jammer; hij had een creatieve inbreng en was een betrokken auteur, met name waar het de interviews voor de rubriek ‘de binnenkant’ betrof. Ook voor hem: dank! redactie

Overleden Op 5 december overleed te Divinópolis (Brazilië) Cornélio van Velzen. Hij was 85 jaar oud, 65 jaar minderbroeder en 58 jaar priester. Een half jaar na zijn priesterwijding vertrok hij naar Brazilië. Hij was daar werkzaam als kapelaan en pastoor in diverse parochies; daarbij de langste tijd in Salinas.

8

‘Clara’s Bron’ Op 26 november vond in clarissenklooster ‘De Bron’ in Nijmegen de boekpresen­tatie plaats van Clara’s Bron, samengesteld door Beatrijs Corveleyn osc en Elisabeth Luurtsema osc. Zoals de onder­titel aan­ geeft, bevat het ‘Recepten voor eenvoudig leven en (h)eerlijk koken’. Centraal staat de spiritualiteit van Clara, de eerste vrouw in het spoor van Fran­ ciscus van Assisi. Deze is vertaald naar het dage­ lijks leven van nu. Het boek biedt bij elke maand van het jaar een verdiepingstekst over Clara en Franciscus, met daarbij seizoens­gebonden recep­ ten die aansluiten bij de trend van gezond en duur­ zaam leven. De uitgave is geïllustreerd met foto’s en mandala’s, gemaakt met kruiden en bloemen uit de kloostertuin en ingrediënten die passen bij het thema van die maand. Beatrijs Corve­leyn osc en Elisabeth Luurtsema osc zijn allebei claris in het klooster ‘De Bron’. Ge­fascineerd door Clara en Franciscus is Beatrijs anders gaan kijken naar een­ voudig, duurzaam leven. Wat en hoe ze kookt en daarover schrijft, is een uitwerking van die fasci­ natie. Clara en Franciscus inspireren Elisabeth om aandachtig en verwonderd de natuur te beleven.

Die ervaringen vertaalt zij in bijzondere mandala’s en fotografie.

Beatrijs Corveleyn osc en Elisabeth Luurtsema osc, Clara’s Bron: Recepten voor eenvoudig leven en (h)eer­lijk koken, Berne Media, Heeswijk 2017, 160 blz., € 19,95.

Elisabeth Luurtsema (links) en Beatrijs Corveleyn bij de presentatie van hun boek.

Novicen in Killarney.

Voortgang internationaal noviciaat in Ierland Op 15 augustus is in het Ierse Killarney een nieuw internationaal noviciaat officieel geopend.

De franciscanen van Duitsland, Engeland, Ierland, Litouwen en Nederland hebben dit opge­ zet met het oog op de terugloop van het aantal novicen in de betreffende landen. Dankzij de krachtenbundeling kunnen minimaal drie novicen er een gezamenlijk vormingsjaar krijgen, zoals de orde voorschrijft. Lars Frendel ofm maakt vanuit de Nederlandse provincie deel uit van de communiteit die het noviciaat draagt. “De vaste groep bestaat uit drie broeders uit Ierland, een uit Duitsland, een uit Groot-Brittannië en ik”, zo laat hij weten. “Dit eerste jaar zijn er vier novicen: drie uit Ierland en één uit Litouwen. Voor volgend jaar zijn er hopelijk vijf nieuwe novicen te verwachten, die nu al als postulanten in drie provincies aangenomen zijn. Het noviciaatsprogramma is vlot op gang gekomen. We zijn begonnen met uitgebreid klooster, kerk en stad te verkennen. Daarna hebben we een hele week onze levensverhalen aan elkaar verteld. Ook hebben de novicen al meerdere studieweken achter de rug, met me­ debroeders of -zusters als inleiders. Thema’s zijn tot nu toe geweest ‘Spiritualiteit en gebed’, ‘Franciscaanse spiritualiteit’, ‘Franciscaanse geschiedenis’, ‘Franciscaanse heiligen’ en ‘De ge­ loften’. Verder hebben de novicen een vol dagprogramma, met huishoudelijke taken in huis, meehelpen in de kloosterkerk als lector en acoliet, en zeker niet te vergeten heel veel bidden.

Op een gewone weekdag verblijven we allen ongeveer twee en half uur in kapel of kerk (op zondagen komt er nog een uur bij). Het volledige getijdengebed wordt gebeden; daarnaast is er tijd voor meditatie en lectio divina. Ik moest er zelf in het begin heel erg aan wennen, maar nu vind ik het gewoon heerlijk. Er is ook tijd voor geestelijke begeleiding, voor biechten en in de loop van het jaar zijn er tevens twee retraites en een lange ervaring van kluizenaar-zijn.

De novicen begonnen na Kerstmis ook met een maatschappelijke taak buitenshuis.

Er zijn verschillende mogelijkheden in instellingen voor lichamelijk en geestelijk gehandicap­ te kinderen, in een huis voor daklozen en in een huis met activiteiten voor jongeren. Tegelij­ kertijd zijn er heel wat cursussen gepland. De bedoeling is dat in augustus het noviciaatsjaar zal eindigen met het afleggen van de tijdelijke geloften.”

Lars Frendel ofm

9

DIERBAAR

Een paar dagen voordat ik intrad heb ik dit beeldje gekocht. Een knul van achttien jaar op zoek naar een Mariabeeldje was in 1960 iets wat niet zo vaak meer voorkwam. Ik voelde me ook wat bekeken in de ruim gesorteerde winkel. Binnen twee minuten was de keuze gemaakt. Meer Hollywood dan Nazareth.

Ze leek wat op prinses Grace Kelly van Monaco. Maar uiteindelijk viel ik voor haar gelaatsuitdrukking, die duidelijk iets had van wat ik zelf vanaf mijn vroege kinderjaren ook had, en altijd gelukkig heb mogen houden: een Godsgevoel. Maria is mijn tweede doopnaam en in de loop der jaren heeft zij mij me steeds meer thuis laten voelen in haar gezelschap. Wij kennen en snappen elkaar.

Leo van Ulden ofm

10

AC T I V I T E I T E N

LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM

CLARISSEN MEGEN

RETRAITEDAG: DE HELENDE KRACHT VAN STILTE

TWEEDE EDITIE WERELDMAALTIJD

Vaak zijn we té actief en is de balans tussen in­ en ontspanning zoek. Hoe kan het rustiger worden in je leven? Dat kan door momenten van stilte in te lassen. Stilte is weldadig, helend zelfs. Tijdens deze retraitedag onderzoek je de waarde van stilte.

Door deze retraitedag in de verstillende omgeving van stadsklooster La Verna te laten plaatsvinden kan het thema nog beter tot zijn recht komen en worden we geholpen nog beter in contact te komen met stilte. DATUM 16 februari TIJD 10.00­16.00 uur PRIJS € 40,­ (graag zelf lunch meenemen, die we in stilte eten).

Broeder Rangel en zuster Emmanuël organise­ ren voor de tweede keer een wereldmaaltijd, die bestaat uit wat elke wereldburger dagelijks zou kunnen eten. Er is een inleiding vooraf en daarna eten we samen een driegangenmaaltijd in de eetzaal van de broeders. Kosten: € 20,­ per persoon. De opbrengst komt ten goede aan twee goede doelen: Voedselbank Oss en franciscanen in Bangalore (India). LOCATIE minderbroedersklooster, Megen DATUM 17 februari TIJD 15.30­18.00 uur AANMELDEN wereldmaaltijdmegen@gmail.com.

BASISCURSUS ENNEAGRAM

Het enneagram is een model met negen persoonlijkheidstypen. Naarmate je jezelf hier meer in gaat herkennen, wordt duidelijker wat de drijfveren zijn achter je gedrag, waarom je doet zoals je doet. De cursus is bedoeld om zicht te krijgen op het enneagramtype waarin je het meeste van jezelf herkent. DATA 10, 24 februari TIJD 10.00­16.30 uur PRIJS € 90,­.

INFORMATIE EN OPGAVE

Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530, e­mail: info@laverna.nl, website: www.laverna.nl.

FRANCISCAANS JONGERENWERK 12-30 JAAR GOD EN IK

In dit weekend gaat het over jouw relatie met God. Je krijgt gelegenheid om je daar persoonlijk en met anderen in te verdiepen. Fer van der Reijken ofm en Marianne van Haastrecht osc zijn daarbij tochtgenoten. Zij putten uit de rijkdom van de bijbel en van de geschriften van Franciscus en Clara. LOCATIE minderbroedersklooster, Megen DATA 2­4 februari 2018 PRIJS € 65,­.

WEEKEND ROND STILLE OMGANG

Een weekend voor jongeren tot 30 jaar rond de Stille Omgang, een nachtelijke bidtocht door het centrum van Amsterdam. Thema van dit jaar is: ‘Everlasting!’ Met een eigen programma en deelname aan het jongerenprogramma in de Mozes en Aäronkerk.

LOCATIE Communiteit La Verna Amsterdam DATA 17 maart, 10.00 uur ­ 18 maart, 16.00 uur PRIJS keuze uit € 30,­ of € 40,­ (all­in).

VEGACHALLENGE!

(Vaker) vegetarisch eten is goed voor het milieu en draagt bij aan een meer eerlijke voedselverdeling.

Maar hoe zet je nu een verantwoorde, voedzame vegetarische maaltijd op tafel? In een reeks van zes zaterdagmiddagen maken we ons ver­ trouwd met alle benodigde componenten van zo’n maaltijd. We starten steeds met theorie en gaan die vervolgens in de praktijk brengen door samen te koken. DATA 17 maart (soepen); 21 april (groenten); 26 mei (granen); 29 september (peulvruchten); 3 november (creatief koken met vijf ingrediënten); 1 december (feestelijk vegetarisch diner) TIJD 13.30­17.00 uur PRIJS € 35,­ per keer en € 200,­ voor de hele reeks.

INFORMATIE EN OPGAVE

Klooster Sint­Josephsberg Clarastraat 2, 5366 AK, Megen, tel.: 0412 462314 website: www.clarissen.nl/megen.html.

INFORMATIE EN OPGAVE

SPEEL JE WEL EENS MET DE GEDACHTE OM FRANCISCAAN TE WORDEN? Neem contact op met

Theo van Adrichem ofm, Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen, tel.: 0412 465779 / 465770, e­mail: fjw@franciscanen.nl, website: www.franciscaansjongerenwerk.nl.

roepingenbroeder Hans van Bemmel ofm, roepingenwerving@hotmail.com.

VOOR MEER ACTIVITEITEN IN FRANCISCAANS NEDERLAND: WWW.FRANCISCAANSEWEG.NL 11

FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K

Dankbaar In 2015 was ik op uitnodiging van een goede vriend die al vaker bij de broeders is geweest - voor het eerst in Megen voor het Franciscaans Jongerentreffen (FJT).

Dit was mijn eerste kennismaking met Franciscus.

Ik weet nog goed dat ik het best spannend vond: nieuwe mensen, in één weekend vijf á zes keer naar de kerk en lange stiltes in de gebedsvieringen. Wat ik als erg fijn heb ervaren is dat iedereen op een heel natuurlijke manier naar elkaar omzag. Aan het einde van het weekend voelde het of ik al jaren op het FJT kwam: ik hoorde gelijk bij een soort ‘familie’.

Na mijn eerste FJT had ik het gevoel dat ik nog meer wilde ontdekken over Franciscus en het leven van de broeders. Daarom meldde ik mij aan voor een weekend over de encycliek Laudato si’ van paus Franciscus. Ook dit was weer een boeiend weekend met de franciscaanse jongerenfamilie. Zo begon ik steeds meer bij de franciscanen over de vloer te komen, zowel in Megen voor het FJT en de themaweekenden van het Franciscaans Jongerenwerk (FJW) als in Amsterdam voor de Stille Omgang.

Hierna werd ik gevraagd om mee te gaan denken en helpen voor het Franciscaans Jongerenwerk, onder andere voor de website. In februari 2017 heb ik meegewerkt aan de invulling van een themaweekend over de evangelische raden (armoede, gehoorzaamheid en kuisheid). Het was een boeiend weekend over hoe we deze raden in ons dagelijks leven zouden kunnen toepassen. Doordat je er in de voorbereiding al mee bezig bent geweest, gaat het in het weekend zelf nog meer leven. Mijn hoogtepunt met het FJW was toch wel de reis naar Assisi van afgelopen zomer. Het was erg bijzonder om daar samen met de anderen (zes jongeren en twee broeders) in de voetsporen van Franciscus te kunnen wandelen. Ook vond ik het bijzonder om in de San Francesco-basiliek te kunnen bidden bij het graf van Franciscus. Ik heb me daar echt intens met Franciscus verbonden gevoeld. Al met al was het een heel bijzondere reis vol prachtige momenten.

Als ik nu terugkijk op alles wat ik met en bij de franciscanen heb meegemaakt ben ik vooral erg dankbaar en blij dat ik in 2015 voor het eerst met de franciscanen in aanraking ben gekomen. Ik hoop nog lang als gast te komen.

Patrick Haring