franciscanen.nl J A A R G A N G 13 | S E P T E M B E R / O K T O B E R 2 018 | N U M M E R 5
LOSLATEN
3 Afscheid en toekomst 5 Veranderingen wereldwijd Loslaten 6 MINDERBROEDERS IN ’S-HERTOGENBOSCH
ORDESRAAD IN NAIROBI
EEN LEVENSFASE BELICHT
VOORAF
AC T U E E L
In vertrouwen
Foto’s:
Vroeger was het heel gewoon – en vandaag de dag ook nog wel – dat één van de kinderen het bedrijf van vader overnam. Vooral bij boerenbedrijven leefde dat heel sterk: de ene na de andere generatie woonde en werkte op familiegrond; een stukje aarde was van geslacht op geslacht ‘familie-eigendom’, het land van … Maar ook: familiebedrijven waren de basis voor een gezonde toekomst, ook in financieel opzicht. In veel families of gezinnen uit het midden- en kleinbedrijf was er dan ook sprake van verdriet – en meer dan dat! – wanneer er niemand was om het stokje over te nemen. Men moest dan op zoek naar een betrouwbare opvolger van buiten. Maar in beide gevallen zal het er nu zeker anders aan toe gaan dan voorheen. Voor de terugtredende partij betekent dat wel: durven loslaten en vertrouwen geven.
Vader zwaait dochter uit (foto iStock). Foto rechtsonder: Broeder Petrus Cattani, opvolger van Franciscus. Franciscanen.nl is het tweemaandelijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 4750.
In Herinneringen aan broeder Franciscus staat te lezen dat Franciscus op kapittels en ook in gesprekken met zijn broeders zei dat hij altijd vastbesloten was de regel van de broeders te onderhouden. En hij voegde daaraan toe: “Sinds ik van mijn taak onder de broeders afstand heb gedaan ben ik daarom wegens mijn ziekten voor de verdere voortgang van mijn ziel en die van alle broeders alleen nog maar verplicht de broeders een goed voorbeeld te geven.” En even verder: “Want ook al zou ik niet ziek zijn en had ik dus geen reden om van mijn taak afstand te doen, de beste steun die ik de orde van de broeders kan bieden, is dat ik de Heer voor haar bid dat Hij haar mag leiden, in stand houden en beschermen.”
Ton Peters ofm
tel.: 073 6143904 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op IBAN NL52ABNA0416244181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, ‘s-Hertogenbosch. Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Theo van de Kerkhof (eindredacteur), Hans-Peter Bartels ofm (redactie secretaris), Maarten Lemmers ofm,
FRANCISCUS GEEFT ZIJN AMBT UIT HANDEN
Marcel Paulissen ofm. Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Van der Does de Willeboissingel 12, 5211CB ‘s-Hertogenbosch, tel.: 073-6143904, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
Afscheid en toekomst Met weemoed namen de kapucijnen afscheid van hun geliefde klooster in ’s-Hertogenbosch, tijdens een eucharistieviering op zondag 29 juli. In zijn nieuwe bestemming blijft het klooster behouden als huis van franciscaanse spiritualiteit. “We blijven gewoon doen wat de kapucijnen al tijdenlang deden: opkomen voor de mensen aan de rand van de maatschappij”, zegt Hans van Bemmel, gardiaan van de nieuwe communiteit van minderbroeders.
Durven wij in vertrouwen verder te gaan?
Abonnement: Gratis aan te vragen via
Piet Hein van der Veer ofmkap (l.) met naast hem Theo van Adrichem ofm tijdens de afscheidsviering van de kapucijnen.
Op een kapittel legt Franciscus het ambt van overste over de hele orde neer. Hij wijst Petrus Cattani als zijn opvolger aan. Franciscus knielt voor hem neer en belooft hem gehoorzaamheid en eerbied. (naar Thomas van Celano)
We zijn er inmiddels al een beetje aan gewend in Nederland. Aan die felle zon, die strakblauwe hemel en temperaturen die de dertig graden regelmatig overschrijden. Zo ook ‘zon’dag 29 juli 2018. Een stralende zon, een vergeet-mij-nietjesblauwe hemel en puffend warm in de paterskerk aan de Van der Does de Willeboissingel in ’s-Hertogenbosch. De afscheidsviering van de kapucijnen is begonnen. Had het niet grijs en regenachtig moeten zijn?
Melancholiek “We verlaten ’s-Hertogenbosch en vertrekken naar ons laatste klooster in Tilburg. ’s-Hertogenbosch is een prachtige plek. Dit klooster was ons dierbaar. Allerlei verhalen over markante mannen zijn verbonden met deze locatie. Dit alles wordt nu doorgesneden. Dat doet pijn. Dat maakt weemoedig en
melancholiek.” Aldus voorganger en custos van de kapucijnen Piet Hein van der Veer. Maar naast hem staat ook Theo van Adrichem, de vice-provinciaal van de franciscanen, als symbool van het feit dat het klooster niet in handen zal vallen van een projectontwikkelaar, maar in handen wordt gelegd van een groep jongere franciscanen, zusters clarissen en leden van de orde van franciscaanse seculieren. Zij zullen dit huis van franciscaanse spiritualiteit proberen verder te dragen naar de toekomst, onder de naam Stadsklooster San Damiano.
Toekomst Hoe treffend was eigenlijk de evangelielezing gedurende de eucharistieviering op die laatste zondag in juli. Het verhaal van de wonderbare broodvermenigvuldiging. Hoe moet dat nu verder, dachten de leerlingen
rondom Jezus. Waar moet dat heen in de toekomst? Hoe kun je nou meer dan vijfduizend mensen te eten geven, terwijl er geen eten is? … Dan wordt het onmogelijke verleden een mogelijke toekomst. Dan staat er opeens een jochie in hun midden met vijf gerstebroden en twee visjes. Jezus zegent de gerstebroden en de visjes, en duizenden mensen eten. Er blijft zelfs over! Ja, zo gaat dat in het Rijk der Hemelen, zie je Jezus denken.
Gewoon doen Broeder Hans van Bemmel zegt: “We blijven gewoon doen wat de kapucijnen al tijdenlang deden: opkomen voor de mensen die aan de rand van de maatschappij terecht gekomen zijn.” Elk einde heeft in zich een nieuw begin. Ook in ’s-Hertogenbosch. Achter in de kerk aan de Van der Does de Willeboissingel prijkt nu een gedenksteen ter gedachtenis aan het verblijf van de kapucijnen in ’s-Hertogenbosch. Het geld hiervoor is voor een groot gedeelte bijeengebracht door trouwe kerkgangers. “Geef vrede door” staat er op die steen. De kapucijnen deden dat in het verleden. De nieuwe bewoners zullen dat blijven doen in de toekomst. Jan Bouwens ofm 3
2
VERTELLING
I N T E R N AT I O N A A L
“Ach, broeders”, zei Franciscus, “was ons leven maar zo eenvoudig gebleven als in de eerste jaren. Met een paar mannen waren we. Soms wisten we niet hoe het verder moest. Dan liepen we een kerk binnen. Daar zochten we in het evangelieboek naar een aanwijzing.” Ja, er was veel veranderd. “Maar we waren toch ook blij geweest toen jij ons vertelde over de Fransen die op komst waren, de Spanjaarden, de Duitsers, de Engelsen en over mensen uit andere landen die gekleed in ons habijt, met ons zouden gaan leven volgens de regels van onze gemeenschap. We waren onder de indruk van jouw woorden, Franciscus.”
Overgave
Broeder Petrus Cattani, opvolger van Franciscus.
Ja, de orde was inderdaad gegroeid. Honderden broeders hadden zich bij hen gevoegd. Het was niet gemakkelijk geweest sturing te geven aan die grote beweging. Dikwijls had Franciscus zich afgevraagd: ben ik nog wel de geschikte man om aan het hoofd te staan van zo’n wereldwijde orde? Ik kan niet zo goed uit mijn woorden komen. Ik heb niet zo’n goede opleiding gehad als degenen die nu overal als ‘minister’ optrekken met mijn broeders. Wordt het niet tijd om de leiding over te dragen? Mijn gezondheid laat ook te wensen over. Dikwijls waren er spanningen geweest onder de broeders. Vooral toen de ordesregel moest worden opgeschreven. “Nou, je schrijft die nieuwe regel maar voor jezelf, maar in ieder geval niet voor ons”, hadden een paar ministers gezegd. Ze waren bang dat ze er niet aan zouden kunnen voldoen. “We willen niet dat jij nog iets over ons te zeggen hebt.” “Maar alles wat er in die regel staat komt niet van mij, maar van Christus zelf”, had Franciscus geantwoord. Het was de Heer geweest die hem broeders had gegeven. Het was de Heer geweest die de orde had geplant. Het was de Heer geweest die beloofd had dat Hij haar in eeuwigheid niet aan haar lot zou overlaten, zelfs niet als er nog maar drie broeders zouden zijn overgebleven. “Maar als onze orde van de Heer is, dan kan ik mijn zorgen gerust bij Hem neerleggen. Ik hoef alleen nog maar door mijn eigen gedrag het model voor te leven van het evangelie. Daartoe ben ik geroepen.” En op een van de kapittels van de orde boog Franciscus zich eerbiedig neer voor broeder Petrus Cattani. “Laten ik en jullie allemaal van nu af hem gehoorzamen”, zei hij. Het was een schok geweest voor velen. Eigenlijk ook wel voor Franciscus zelf. Want toen hij kort daarna eens uit een bange droom ontwaakte, heeft iemand hem horen uitroepen: “Wie zijn het toch die mij de orde afhandig hebben gemaakt?”
Veranderingen wereldwijd De wereldwijde orde der minderbroeders is opgedeeld in veertien conferenties. Eens in de zes jaar komen vertegenwoordigers van deze conferenties samen voor een Ordesraad. Dit jaar vond die plaats in de Keniaanse hoofdstad Nairobi, van 12 tot 28 juni. Vanuit de Cotafconferentie (waartoe ook Nederland en België behoren) was broeder Theo van Adrichem een van de afgevaardigden. Hij doet verslag. Thema van de ordesraad was ditmaal: ‘Wie oren heeft, die luistere naar wat de Geest zegt… tot de minderbroeders vandaag.’ Alle conferenties hadden een presentatie voorbereid over de situatie van kerk en samenleving in eigen regio en de betekenis daarvan voor hen als minderbroeders. Twee Afrikaanse bisschoppen hielden een voordracht en er was een videoconferentie met de Amerikaanse hoogleraar Maryan Casimano Love over bevolkingsgroei, armoede en vrede.
Migratie Maar als er één thema tijdens deze ordesraad kwam bovendrijven, dan was het wel dat van de wereldwijde migratie. Overal ter wereld zien mensen zich genoodzaakt hun heil elders te zoeken, om redenen van onveiligheid of armoede. De Nigeriaanse bisschop Olofunfemi hekelde in zijn voordracht het onderscheid tussen politieke en economische vluchtelingen: “Beiden stellen zich ’s avonds de vraag of ze de volgende dag halen.” Politieke en economische nood zijn heel indringend en concreet aanwezig in de landen
van de Sub-Sahara en Oost-Afrika. In verschillende landen daar, zoals in Soedan en Eritrea, zijn de politieke spanningen en tegenstellingen groot. In Nigeria en andere landen is er een geweldige bevolkingsexplosie, met een zeer jonge bevolking. Tegelijkertijd is er mede door klimatologische veranderingen te weinig voedsel. Dat drijft mensen ertoe om elders hun heil te zoeken.
Secularisatie In veel continenten is een sterke secularisering waarneembaar. Religie speelt steeds minder een rol in het persoonlijke en maatschappelijke leven. Een uitzondering vormt Afrika, waar religie vanzelfsprekend is. Daar liggen dus goede aanknopingspunten voor evangelisatie door de kerk en dus ook voor religieuzen. Tegelijk is de ervaring dat de oorspronkelijke religie – animisme – sterk verankerd is in het hart van de Afrikanen. Bij velen die christen geworden zijn, zit het christelijk geloof aan de oppervlakte en als het er op aankomt – bij ernstige ziekte of bij het levenseinde – zoeken velen heil bij hun oorspronkelijke godsdienst.
Het lijkt erop dat het christendom meer gewaardeerd wordt om zijn sociale dan om zijn spirituele betekenis. In allerlei rapporten komt het thema van de multiculturaliteit naar voren. We bevinden ons in samenlevingen die cultureel en religieus zeer divers zijn. Dat dwingt ons om onze eigen identiteit duidelijk voor ogen te hebben en tegelijk om ons te verbinden met anderen.
Individualisering Een ander thema dat vrijwel alle conferenties signaleerden, was dat van de individualisering. Opvallend was dat ook het werk van minderbroeders (vaak parochiewerk) in veel gevallen een individuele aangelegenheid is en weinig gedragen wordt door de gemeenschap. Als onze eerste getuigenis en bijdrage aan de samenleving de geleefde broederschap is, dan vraagt de vormgeving daarvan de nodige zorg en aandacht. Ten slotte: de verschillen in onze wereldwijde broederschap zijn groot. Je hebt ouder wordende provincies, met dreigende vermoeidheid, passiviteit en pessimisme. Maar ook jongere provincies, met name in Azië en Afrika, met veel broeders in de vorming. Daar is behoefte aan goede gekwalificeerde begeleiding, om zo de motieven voor toetreden te verdiepen en uit te zuiveren. Theo van Adrichem ofm
Afgevaardigden van alle franciscaanse conferenties bijeen voor de ordesraad in Nairobi, Kenia.
De ontwikkelingen zijn verder gegaan. Bij zijn dood heeft Franciscus zijn handen uitgestrekt naar de aanwezige broeders. In hen heeft hij allen gezegend die op dat ogenblik overal op aarde rondzwierven. En ook degenen die nog na hen zouden komen gaf hij zijn zegen mee. Maarten Lemmers ofm
4
5
BELEVING
Deze jaargang van Franciscanen.nl heeft ‘Je levensweg’ als overkoepelend thema. Dit vijfde nummer staat in het teken van ‘loslaten’. In het hart ervan belichten franciscaans georiënteerde mensen vanuit hun eigen insteek deze levensfase.
LOSLATEN
CHIARA BOTS OSC, voormalig abdis van het clarissenklooster Sint-Josephberg te Megen.
Ruimte scheppen
Een aparte ervaring
Christus is de stuurman
Na bijna 30 jaar als medisch specialist gewerkt te hebben, ben ik recent met pensioen gegaan vanwege het bereiken van de AOWgerechtigde leeftijd. Dertig jaar lang was de patiënt altijd nummer één. Andere mensen en alle andere zaken kwamen altijd op de tweede plaats. Alles moest wijken voor de patiënt. Daar had ik het vak voor gekozen! En, het is zo mooi om mét elkaar, dus als team, creatieve oplossingen te bedenken, vooral als daardoor de operatie slaagt en de patiënt weer een kans krijgt op een aantal goede jaren met zijn of haar dierbaren.
Voordat je iets kunt loslaten moet je het eerst gekregen hebben. En dat is ook zo met het ambt van abdis en eigenlijk met elk werk dat van je gevraagd wordt in een kloostergemeenschap. We hebben geen ‘banenbank’ met vacatures waar je op kunt solliciteren. Dus je weet, met de volgende bestuurskeuze kan mij iets anders gevraagd worden. Als abdis word je gekozen voor drie jaar en meestal komt er een tweede periode achteraan, dus in totaal zes jaar. Ik vind het wel mooi dat wij dat in onze spiritualiteit hebben. Clara zegt “dat we ons niets mogen toe-eigenen”. Dat geldt voor het abdis-zijn of elk ander werk dat je toegewezen krijgt.
Het was niet leuk om de parochie los te laten waar ik bijna negen jaar heb mogen werken, vieren en leven. Het waren jaren waarin ik deel was van een parochiegemeenschap, waar je in alle weersomstandigheden op elkaar was aangewezen met Christus als houvast.
En dat moet je dan van de ene op de andere dag loslaten. Gelukkig heb ik de afgelopen paar jaar veel samen kunnen opereren met jongere collega’s en hen op die manier laten delen in de opgedane ervaring. Recent kreeg ik een e-mail van één van hen, waarin hij schreef: “We hebben toch veel geleerd de afgelopen jaren! Dank daarvoor.” En zo slecht is het ook niet om op een gegeven moment ruimte te scheppen voor nieuwe ideeën, voor nieuwe mensen. Maar met name het aspect ‘het samen iets kunnen betekenen voor een patiënt, een medemens in de meest kwetsbare fase in zijn leven’, dat mis ik wel. De dingen gaan echter zoals ze gaan. Je kunt wel voortdurend willen dat zaken anders zijn, maar dat zit niet zo in mijn karakter. Je kunt beter de situatie accepteren zoals die is en dan kijken hoe je van daaruit er het beste van maakt. Vooral het voorzitterschap van het coördinatieteam van stadsklooster San Damiano in ’s-Hertogenbosch is mijn agenda weer in rap tempo aan het vullen. Ik wil me graag inzetten om in dat mooie project van de brede franciscaanse presentie, ieder vanuit onze eigen franciscaanse en claraanse inspiratie, gezamenlijk dingen tot stand te brengen, die we ieder afzonderlijk niet gekund zouden hebben.
6
ROLAND PUTMAN, voormalig pastoor van de Sint-Eloyparochie in Beverwijk / Wijk aan Zee, thans pastoor in de Bommelerwaard.
MICHEL VERSTEEGH OFS, tot voor kort als medisch specialist verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum, bestuurslid van de ofs.
Het loslaten van mijn abdis-zijn was wel een hele aparte ervaring. In de loop van die zes jaar bouw je een vertrouwensrelatie op met je medezusters. Met de één wat meer dan met de ander. Als je abdis af bent komen de zusters niet meer naar jou toe om hun dingen te bespreken. Ze gaan naar de nieuwe abdis en de afstand tot elkaar wordt weer groter. Als abdis heb je zorg voor de levenswijze. Die bewaak en behoed je en je probeert het vuur erin te houden. Samen met de andere bestuursleden ben je de spil in de communiteit. Veel komt er op je af waar je mee aan de slag gaat, waar je keuzes in moet maken, waar je een mening over moet geven. En dat mis ik wel, het directe contact en het overleg over van alles. Wat het voor mij nu moeilijker heeft gemaakt is, dat ik niet meer in het bestuur gekozen ben. En dat na 27 jaar! Maar dat er verjonging kwam, was goed voor de toekomst en dat hielp me ook om mijn weg weer te vinden als ‘gewoon’ zuster. Clara zegt: “Wat je houvast is, blijf daaraan vasthouden.” Dat is uiteindelijk mijn roeping tot dit leven en niet het werk dat ik doe.
Het loslaten was des te vervelender omdat ik niet wist wie en óf er wel een opvolger voor mij zou komen. Het voelde alsof ik mensen in de steek liet. Natuurlijk vorm je samen een parochie, maar dat heeft alleen betekenis als mensen persoonlijk verantwoordelijkheid nemen voor dat ‘samen’ en het niet op de schouders van enkelen laten neerkomen. Je kunt het niet alleen. Dat besefte Franciscus ook toen hij de leiding van de broederschap losliet om haar over te geven aan Petrus Cattani. Franciscus voelde zich verantwoordelijk, omdat hij begeesterd was door het evangelische ideaal, dat in de institutionalisering van de broederschap aan geestkracht leek te verliezen. Wie heeft niet eigen ideeën over wat goed is, terwijl iemand met andere talenten en visies het minstens even goed kan doen. Uiteindelijk is Christus de stuurman en niet wij. Vanuit dat geloof bid ik om geestkracht om het stuur uit handen te durven geven in het vertrouwen dat God weet welke richting het op gaat. Het is de erkenning dat ik los moet laten omdat ik niet kán vasthouden, simpelweg omdat het niet aan mij is. Daarom wil ik niet vrezen dat God een andere wending geeft aan de dingen dan ik voor goed houd. Ik wil loslaten in het besef dat God oneindig veel beter ziet dan ik wat er nodig is om zijn gemeenschap veilig naar het beloofde land te sturen. Mij rest dankbaarheid dat ik een bemanningslid mocht zijn op een deel van de reis van God-met-ons, samen met mensen die een plek hebben in mijn hart.
7
NIEUWS & TIPS
Marionettentheater
Geprezen o Heer
‘De Strippkes Trekker’ Sedert vijftig jaar hebben de franciscanen in Vossenack, een klein dorp in de Duitse Eifel, halverwege Monschau en Dueren, een school en een internaat. Broeder Wolfgang Mauritz die als pedagoog in het internaat werkte, begon omstreeks 1980 samen met enkele leerlingen marionetten te maken en richtte een theatergroep op: De Strippkes Trekker. Deze vrijetijdsbesteding groeide in de loop der jaren uit tot een heus theater dat, hoewel door vrijwilligers (de jongste is 12 jaar oud ) bedreven, op de planken professionele prestaties laat zien. Alles is selfmade, niet alleen de poppen en hun kleding, ook het decor, de regie en de techniek. Wie denkt dat poppenspel alleen iets is voor kinderen vergist zich. Bezoek een uitvoering van ‘Nudo’ en beleef hoe Franciscus aan een jonge broeder zijn levensweg vertelt en zie het gebeuren. Een indrukwekkende avond staat u te wachten. Voor informatie: www.de-strippkes-trekker.de.
In ’s-Hertogenbosch wordt op 5 oktober de liedbundel ‘Geprezen o Heer’ gepresenteerd. De presentatie vindt plaats in de kerk van het Stadsklooster San Damiano, Van der Does de Willeboissingel 12, en start om 15.30 uur.
Heilig Bruurke Everardus Witte.
Meditatieve Everarduswandeling “Hij was sober met zijn woorden, luisterde veel, had echte aandacht. En als mensen vroegen om voor hun situatie te bidden, dan zei hij eerst: ‘Zullen we er samen voor bidden?’”, zo herinnert een jongere medebroeder zich Everardus Witte, die bekend werd als het heilig bruurke van Megen, hoewel hij nooit officieel heilig of zalig is verklaard. Afgelopen zomer vierde de Megenaren zijn 150ste geboortejaar. Bij die gelegenheid werd er een meditatieve Everarduswandeling in het leven geroepen, die in het teken staat van het leven van broeder Everardus. Joannes Jacobus Maria Witte, roepnaam Jan, werd op 25 juli 1868 geboren in Hoorn. Na een lange zoektocht verbindt hij zich aan de orde van de minderbroeders en in 1899 komt hij naar Megen, waar hij, met een korte onderbreking, tot zijn dood op 22 december 1950 zal blijven wonen. De meditatieve wandeling voert langs plaatsen, die met zijn leven in verband gebracht kunnen worden. Langzaamaan komt de wandelaar zo iets meer te weten over het heilig bruurke, vooral over wat hem bezielde. In 1992 zegt een voormalig gardiaan van de communiteit in Megen het als volgt: “Wat weten we eigenlijk van Everardus te vertellen? Het is niet veel. Het heeft allemaal betrekking op zijn innig gebedsleven, zijn bescheidenheid, zijn gehoorzaamheid. Het is niet veel, maar toch is het eigenlijk alles. Hij zocht altijd het Al, God, Gods Aanschijn. Hij zocht niets te zijn, om alles te worden. Hij gaf de les van de graankorrel.” Bij het Toeristisch Informatie Centrum Megen is een folder verkrijgbaar met routebeschrijving en kaartje. In de folder zijn ook rustplaatsen (haltes) aangegeven en er zijn teksten opgenomen die Everardus dierbaar waren. De lengte van de totale wandeling is 4,8 km; er zijn verkorte routes van 3,7 km en 4,1 km.
‘Geprezen o Heer’ bevat 32 nieuwe gezangen op franciscaanse thema’s. Ton Vandervalk stelde de bundel samen. De uitgave omvat een liedbundel, een koorboek en partituren en is mogelijk gemaakt door een subsidie uit het ‘Fonds Midden onder U …’. Na de presentatie en de overhandiging van eerste exemplaren is er gelegenheid elkaar te ontmoeten in het naast de kerk gelegen Franciscushuis, alwaar ook de mogelijkheid bestaat de bundel aan te schaffen.
Mensen Overleden Op 29 juni overleed te Nijmegen Jos (Daniël) Drijvers, 88 jaar oud, 66 jaar minderbroeder en 60 jaar priester. Gedurende ruim 45 jaar heeft hij zich ingezet voor zijn mensen in Pakistan. Vooral bij de arme bevolking was hij zeer geliefd. In 2004 keerde hij – als laatste Nederlandse franciscaan in Pakistan – naar Nederland terug. Hij ging wonen in Utrecht. In de loop van 2017 had hij steeds meer zorg nodig en verhuisde hij naar zorgcentrum ‘Aqua Viva’ te Nijmegen. Op 92-jarige leeftijd overleed op 2 juli Jan (Didacus) Braun, 73 jaar minderboeder en 67 jaar priester. Vanaf 1955 was hij lector dogmatiek in de studiehuizen van de franciscanen en later rector van de Katholieke Theologische Hogeschool te Amsterdam. Hij was adviseur bij het Pastoraal Concilie in 1967. In 1988 ging hij wonen in de communiteit van Delft, in 2006 in die van Warmond. In 2016 verhuisde hij naar Alverna (gemeente Wijchen).
Privacy Vanaf 25 mei geldt de nieuwe Europese privacywet, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Door de vernieuwde wet worden de privacyrechten van consumenten versterkt en uitgebreid. Dit heeft ook gevolgen voor ons als provincie van minderbroeders franciscanen. Wij hebben een privacy statement opgesteld, dat u op onze website www.franciscanen.nl vindt. Voor u als abonnee op ons blad gaat het om uw adresgegevens. U kunt er vanuit gaan dat wij alles doen om uw privégegevens veilig te houden.
Transitusviering Franciscus van Assisi stierf in 1226 op de vooravond van 4 oktober. Wereldwijd wordt op 3 oktober in franciscaanse kringen zijn sterven in de handen van ‘zuster dood’ en zijn overgang (‘transitus’) naar het ‘land van de levenden’ gevierd. Belangstellenden zijn van harte welkom.
• Amsterdam: Stadsklooster La Verna, Derkinderenstraat 82, 3 oktober, 19.30 21.00 uur; inschrijven: info@laverna.nl. • ’s-Hertogenbosch: Stadsklooster San Damiano, Van der Does de Willeboissingel 12,
3 oktober, 19.30 uur; na de viering gelegenheid elkaar te ontmoeten. • Megen: St.-Antoniusklooster, Kloosterstraat 6, 3 oktober, 19.30 uur; na afloop gelegenheid voor ontmoeting.
Franciscus’ transitus in de kapel Portiuncula, Assisi.
Toeristisch Informatiecentrum Megen, Broeder Everardusplein 1, 5366 BE Megen. Telefoon: 06-47859595, info@toerismemegen.nl, www.toerismemegen.nl.
8
9
DIERBAAR
AC T I V I T E I T E N
LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM
FRANCISCAANS JONGERENWERK
PELGRIMEREN TEGEN WIL EN DANK
KLOOSTERNACHT IN AMSTERDAM
Wat beweegt de vrijzinnige, maatschappijkritische, tegendraadse twijfelaar Adri van Oosten om op pelgrimstocht te gaan van Assisi naar Rome en van Florence naar Assisi? Zijn boek Pelgrimeren tegen Wil en Dank is er een vrucht van; een kritisch en boeiend reis- en pelgrimsverhaal met ontroerende ontmoetingen en prachtige legendes over Franciscus, doorspekt met droge humor en zelfspot. Deze avond kijken we naar beelden en interviewen we de auteur. De luisteraars kunnen zo ‘meelopen’ met de in zijn boek opgetekende, aanstekelijke ervaringen en visies. DATUM donderdag 4 oktober. TIJD 20.00 22.00 uur. PRIJS € 10,-.
In de nacht van zaterdag 13 oktober op zondag 14 oktober organiseert Stadsklooster La Verna in Amsterdam, samen met andere religieuze gemeenschappen in die stad, een kloosternacht. Thema: ‘I have a dream’. Kijk voor verdere info op www.stadskloosterlaverna.nl.
VOORSTELLING: DRIE SCHONE JURKEN EN EEN SCHULDGEVOEL
Veronieke Schrickx en Josette Vos laten in de theatervoorstelling ‘Drie Schone Jurken en een Schuldgevoel’ zien hoe personeel, cliënt en familie elkaar in de zorg tegenkomen. Verhalen die raken in het hart en leiden tot een ander gesprek tussen alle betrokkenen. De verzorgende wil afstemmen op de bewoner, terwijl de dochter of partner op zoek is naar de juiste afstand en betrokkenheid. Al deze verhalen komen bij elkaar: die van de vrijwilliger, de kleindochter, de mantelzorger en de bewoner zelf. Te midden van alle protocollen, richtlijnen en cijfers moet de menselijke maat worden gevonden, een uitdaging van jewelste. De voorstelling - gebaseerd op tientallen nabesprekingen van eerdere producties - laat zien hoe het goed kan gaan tussen mensen, maar ook hoe zwaar en moeilijk het kan zijn. Door en door herkenbaar theater! DATUM vrijdag 12 oktober. TIJD 20.00 - 22.00 uur. PRIJS € 20,-. GREGORIAANSE ZANG (5X)
Het kloostertje van San Damiano bij Assisi is mij dierbaar vanaf de eerste keer dat ik er kwam. We arriveerden er
In deze cursus laat Miranda Driessen ons kennismaken met muziek die meer dan duizend jaar geleden in Europa is ontstaan. De gregoriaanse gezangen werden, vaak al voordat het muziekschrift ontstond, uit het hoofd gezongen in kerken en kloosters en van generatie op generatie doorgegeven. Een aantal van deze gezangen gaan we tijdens deze cursus instuderen. We ervaren daarmee hoezeer tekst en melodie met elkaar verbonden zijn, en hoe bepalend de stemming (of modus, denk maar aan het Engelse ‘mood’) daarbij is. En omdat het éénstemmige muziek is, zonder duidelijke maat of ritme, zullen we ervaren hoe bijzonder het is om ‘als één stem’ samen te zingen. DATA zaterdag 13, 27 oktober, 10, 24 november en 8 december. TIJD 10.00 - 12.30 uur. PRIJS € 65,-.
FJW-WEEKEND
Een weekend meeleven met de broeders in Megen, op het ritme van de gebedstijden en de maaltijden. Verder hoeft er niets en kun je in alle vrijheid omgaan met de tijd én met wat deze plek je te bieden heeft: je kamer, de huiskamer, de bibliotheek, de kloostertuin, een wandeling over de Maasdijk of door de uiterwaarden. Met, wie weet, spontane ontmoetingen en gesprekken. LOCATIE Franciscanen, Megen. DATA 23 - 25 november. PRIJS € 65,-. THUISBLIJVERSWEEKEND WJD
Voor wie niet naar de Wereldjongerendagen kunnen in Panama is er van 25 - 27 januari 2019 op Ameland een thuisblijversweekend. Voor verdere info en aanmelding (tot 20 december): wjd@home.nl.
INFORMATIE EN OPGAVE
Theo van Adrichem ofm, Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen, tel: 0412 465779 / 465770, e-mail: FJW@franciscanen.nl, website: www.franciscaansjongerenwerk.nl.
CLARISSEN MEGEN WEKELIJKSE MEDITATIE
Elke woensdagmiddag van 16.45 tot 17.45 uur is er in het clarissenklooster te Megen een meditatiebijeenkomst, vrij toegankelijk voor iedereen. Wie wil kan aansluitend deelnemen aan de vespers, samen met de zusters van de gemeenschap. Graag vooraf even je komst melden via telefoonnummer: 0412 - 462314.
na een voettocht van een kleine drie maanden en waren er welkom. Daar was het alsof we thuis kwamen. En al jarenlang voel ik me daar thuis, vooral natuurlijk sinds ik er vier jaar heb mogen wonen, maar ook alle jaren daarna, als ik het bezocht en bezoek met mijn groep reisgezellen. Ik heb altijd het gevoel gehad alsof ik daar, zeg maar, in een vorig leven geboren ben. De geest van Clara en Franciscus waren daar nog rond. Ja, die plek draag ik als een gouden schat in mijn hart.
INFORMATIE EN OPGAVE
INFORMATIE EN OPGAVE
Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530, e-mail: info@stadskloosterlaverna.nl, website: www.stadskloosterlaverna.nl.
Klooster Sint Josephsberg Clarastraat 2, 5366 AK Megen, telefoon: 0412-462314, website: www.clarissen.nl/megen.html.
SPEEL JE WEL EENS MET DE GEDACHTE OM FRANCISCAAN TE WORDEN?
Neem contact op met roepingenbroeder Hans van Bemmel ofm, roepingenwerving@hotmail.com. Loek Bosch ofm VOOR MEER ACTIVITEITEN IN FRANCISCAANS N EDERLAND: WWW.FRANCISCAANSEWEG.NL 10
11
FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K
Vrijheid in verbondenheid Tijdens het bevrijdingsweekend (4 - 6 mei 2018) was Bas Akkermans samen met nog enkele andere jongeren drie dagen te gast bij de franciscanen in Megen. Ze namen deel aan het weekend: ‘In vrijheid verbonden’, georganiseerd door het Franciscaans Jongeren Werk (FJW). Net als bij andere weekenden van het FJW was er volop gelegenheid om in contact te komen met de broeders en te zien hoe ze leven. “Ik heb genoten van hun hartelijkheid en gastvrijheid.”
De opzet van dit ‘bevrijdingsweekend’ was nieuw, in de zin dat er in tegenstelling tot andere weekenden niet echt een programma was met workshops en dergelijke. We leefden mee in het ritme van de broeders, maar waren daarnaast geheel vrij in de invulling van onze tijd. Deze vrijheid vond ik heerlijk. Hierdoor kon ik tijdens het weekend helemaal tot rust en bij mezelf komen. De structuur van het kloosterleven was erg fijn. We leefden mee in het ritme van de broeders. Doordat je ’s morgens toch lekker op tijd opstaat, elkaar geregeld ziet en dan even een praatje kunt maken, ervoer ik in dit ritme veel ruimte, juist ook gedurende de dag. Daarnaast heb ik de activiteiten zoals het ochtendgebed, de maaltijden en de dagsluiting inhoudelijk heel waardevol gevonden. Zoals reeds gezegd ben ik heerlijk tot rust kunnen komen gedurende het weekend. Ik heb verschillende uren doorgebracht in de bibliotheek waar ik gelezen heb in boeken en tijdschriften. Ook heb ik het stadje Megen verkend en wandelingen gemaakt langs de Maas. Bij een wat grotere wandeling heb ik met de veerpont de overtocht gemaakt naar Maasbommel; leuk om te doen. Het landschap met de rivier straalt rust uit en het is echt een aanrader om er eens doorheen te fietsen of te wandelen! De tuin van het klooster is ook erg fijn. Er zijn verschillende hoekjes waar je heerlijk kunt genieten van de rust en van de vogels die er komen. Ook heb ik tijdens het verblijf verschillende keren een bezoekje gebracht aan de Everardus-kapel. Tijdens de evaluatie kregen we de vraag voorgelegd wat we van het weekend vonden en of er nog eventuele verbeterpunten zijn. Ik kan zeker zeggen dat ik het een succes vind op deze manier. Binnen de verbondenheid van structuur en de mensen met wie we dit weekend samen waren, heb ik er de ruimte en vrijheid beleefd, die weer basis kan vormen voor nieuwe verbinding. Weekenden die meer een georganiseerd karakter hebben met workshops en zo, zijn ook zeer waardevol en moeten zeker niet uit het jaarprogramma geschrapt worden, maar weekenden als deze zijn daarop een welkome aanvulling. Alles bij elkaar was het een heel fijn weekend en ik dank de broeders dan ook hartelijk voor hun openheid en gastvrije ontvangst. Bas Akkermans