franciscanen .nl 6 minderbroeders franciscanen
3
Gerechtigheid en vrede omhelzen elkaar
4
Franciscanen in Papua
6
Gelovig met een ruime jas
jaargang 6 • november/december 2011
vooraF
minderbroeders franciscanen
Leven op een keerpunt De dagen worden korter en de nachten langer. Daarmee lijkt het duister het steeds meer te winnen van het licht. Letterlijk. Soms kan je het gevoel bekruipen dat dat ook figuurlijk zo is. We sluiten binnenkort een jaar af waarin het vaak duister was om ons heen. Natuurrampen, geweld, oorlog, ruzie, angst voor aanslagen ... ze staan op ons netvlies gebrand. Je voelt je er zo machteloos bij. Het duister omsluit je. Geen lichtpuntjes!
Franciscanen.nl is het tweemaandelijkse contactblad van de minderbroeders franciscanen in nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op inG-bankrekening 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’.
Maar er is een keerpunt. De dagen worden weer langer en het duister gaat wijken. We constateren dat niet alleen, we vieren het ook. Met Kerstmis gedenken we de komst van de Messias in onze wereld. Hij die later zal zeggen “Ik ben het Licht der wereld”, wordt geboren onder ons. Het licht krijgt de overhand en gaat het winnen van het duister. Maar zijn er in ons leven eigenlijk niet veel van dit soort keerpunten mogelijk? Franciscus noemt er een aantal in een van zijn wijsheidsspreuken: “Waar liefde is en wijsheid, daar is geen vrees en geen onwetendheid. Waar geduld is en nederigheid, daar is geen kwaadheid en geen opwinding. Waar armoede is met vreugde, daar is geen hebzucht en geen gierigheid. Waar rust is en bezinning, daar is geen bezorgdheid en geen ronddolen. Waar de vrees van de Heer is om zijn hof te bewaken, daar kan de vijand geen plaats vinden om binnen te dringen. Waar barmhartigheid is en wijze maat, daar is geen veeleisendheid en geen verharding.” Iets voor een goed voornemen om mee te beginnen in 2012? Ton Peters ofm
redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Peter van Zoest (eindredacteur), Joost van Heijst (redactiesecretaris), Maarten Lemmers ofm, Ton van Oosterhout ofm, Joop sierat. ontwerp en drukwerk:
woorden van Franciscus want het allerheiligste, geliefd kind is ons gegeven, het is voor ons onderweg geboren en in een kribbe gelegd, omdat er geen plaats voor hem was in de herberg.
arT= ontwerp- en reclameburo www.art-is.nl contact: franciscanen.nl, Deken roesstraat 13, 3581 rX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. Foto omslag: fresco in de grot van Greccio, waar franciscus de traditie van de kerstkribbe inluidde. issn 1871-7217 - TnT reg.nr. 135658
Detail fresco, Assisi.
2
insiders Op uitnodiging van paus Benedictus XVI kwamen 27 oktober leiders van grote religieuze stromingen vanuit de hele wereld in Assisi bijeen om te bidden voor vrede en gerechtigheid. Het was die dag 25 jaar geleden dat Johannes Paulus II de eerste interreligieuze ‘Wereldgebedsdag voor de Vrede’ bijeenriep in de geboorteplaats van Franciscus. Ook in Amsterdam werd dit gebeuren herdacht, tijdens een interreligieuze viering in de Mozes- & Aäronkerk, met als motto ‘Omwille van de vrede’, voorbereid door de Sant’Egidiogemeenschap en de franciscanen aldaar. Herman de Kruis is voor de Nederlandse franciscanen coördinator ‘Gerechtigheid, vrede en eerbied voor de schepping’.
‘Gerechtigheid en vrede omhelzen elkaar’
Beeld van de interreligieuze viering, 27 oktober, in de Mozes- & Aäronkerk, Amsterdam.
Vrede kan niet zonder gerechtigheid. Of beter gezegd: gerechtigheid is de bron van vrede. Pas wanneer ieder recht wordt gedaan kan er sprake zijn van (groeiende) vrede. Of, om het met de psalmist te zeggen: “Gerechtigheid en vrede omhelzen elkaar.”
Klassieken Het ‘franciscaanse’ verhaal van gerechtigheid en vrede kan op meerdere manieren worden geschreven. Een arme vrouw, moeder van één van de broeders, had niets te eten. Dat ontlokte aan Franciscus de reactie: “Geef haar ons psalmenboek”, het enige dat ze hadden, “dan kan ze aan eten komen.” Of de onuitstaanbare melaatse die de broeders die hem verzorgden de huid vol schold. Franciscus: “Laat mij het maar doen.” En niet te vergeten: het bekende verhaal van Franciscus’ bezoek aan de Egyptische sultan Malek al-Kamil. Het zijn zo’n beetje de franciscaanse klassieken. Vandaag de dag handelen
franciscaanse broeders en zusters nog steeds in deze zelfde geest. Al vroeg in de geschiedenis van de orde schreef Antonius in een brief aan de stadsbestuurders van Padua dat ze wel eens wat fatsoenlijker met hun armen mochten omgaan. Hier komen we een ander soort actie tegen. Hans van Bemmel staat in een lange traditie als hij weer eens aan de bel trok in Delft bij gemeente, bedrijven, rijken, om op te komen voor ‘zíjn’ daklozen.
Druppels Alle ordesdocumenten van de laatste jaren wijzen op de nauwe samenhang tussen de religieuze professie van franciscanen en het opkomen voor ‘gerechtigheid, vrede en eerbied voor de schepping’. Franciscaanse mensen van over de hele wereld hebben de handen ineen geslagen om bij de Verenigde Naties in New York en bij de VN-mensenrechtenraad in Genève wantoestanden aan te kunnen klagen,
3
het liefst door slachtoffers daar zelf aan het woord te laten komen. In Frankrijk verbreiden zich de laatste jaren de ‘Cercles de Silence’, stiltekringen waarin mensen zich eens per maand verzamelen op een vast tijdstip en op een vaste openbare plaats. Ze willen daarmee de aandacht vestigen op de vaak hopeloze situatie van vluchtelingen en migranten zonder verblijfsvergunning. In Nederland is vanaf 1983 de ‘Franciscaanse Vredeswacht’ actief, om op verschillende plaatsen te waken en bidden voor de vrede. De Nederlandse franciscaan Louis Bohte woont in Bethlehem en levert daar een bijdrage om vrede tot stand te brengen in de regio. Het zijn wellicht druppels op een gloeiende plaat maar, zoals een spreekwoord luidt: “De druppel holt de steen uit, niet door geweld, maar door er keer op keer op te vallen”. Herman de Kruis ofm
GrenzeLoos
Franciscanen in papua De Missionarissen van het Heilig Hart kregen in 1902 van het Vaticaan de eindverantwoordelijkheid voor het missiewerk in het toenmalig Nederlands Nieuw-Guinea, het huidige ‘Papua’. Vijfendertig jaar later riepen ze de hulp in van de Nederlandse franciscanen. De minderbroeders, die vanaf 1949 een eigen missiegebied hadden, droegen in 1987 de leiding daarvan over aan hun Indonesische medebroeders. Hoe is de franciscaanse situatie er anno 2011? “Tot aan de jaren zeventig van de vorige eeuw voelden de Nederlandse broeders zich als missionarissen geroepen om te evangeliseren. Maar sinds die tijd willen ze daarnaast ook meer inhoud gaan geven aan hun franciscaanse identiteit.” Zo vat missionaris Nico Dister de positie samen van de zes nog overgebleven Nederlandse missionarissen in Papua. Hij was afgelopen zomer in Nederland op verlof. Vorig jaar telde de ‘custodie’, zoals het regionale verband van huizen in Papua heet, 35 tijdelijk en 48 eeuwig geprofeste broeders, 7 novicen en 4 postulanten. De grote meerderheid van de broeders is afkomstig van de Indonesische eilanden Flores en Timor. 22 broeders zijn in Papua geboren.
administratief en bestuurlijk werk, zowel binnen als buiten de orde. “Het kerkelijk klimaat in Papua is momenteel traditioneler dan het vroeger was, toen er nog tientallen Nederlandse missionarissen werkten”, vertelt Nico Dister. “De periode van vernieuwing, ingezet door het Tweede Vaticaans Concilie, is al snel gevolgd door de ‘restauratie’ onder paus Paulus VI. Maar het gaat niet ten koste van de levendigheid en het enthousiasme waarmee de mensen hun geloof beleven. De parochies zijn opgebouwd uit actieve basisgemeenschappen waarvan de leden vaak samenkomen en veel voor elkaar over hebben. Anders dan in Nederland zitten de kerken in Papua helemaal vol.”
werkvelden
“Het ziet er naar uit dat in de niet al te verre toekomst de custodie in Papua een provincie wordt. De samenwerking met de Indonesische provincie is altijd prima geweest en dat zal zo blijven. De jonge medebroeders hebben een grote belangstelling voor evangelisatie. Maar de grootste uitdaging ligt in het verbeteren van het niveau van basis- en middelbaar onderwijs.”
toekomst
De broeders zijn werkzaam in vier van de vijf bisdommen in Papua. Ze evangeliseren zowel in parochies als in verschillende werkvelden. De terreinen waarop zij zich dienstbaar maken zijn pastoraat, onderwijs, spirituele begeleiding (zowel persoonlijk als in groepen), sociaal werk in wees- en kinder tehuizen, land- en tuinbouw, veeteelt, gezondheidszorg (ziekenverpleging, met name begeleiding van mensen met hiv en aids), werk voor gerechtigheid, vrede en behoud van de schepping en
Joop Sierat
4
Archieffoto Nico Dister in een polikliniek, Papua.
overweGinG ‘Gun uw schoenen een tweede leven!’. Die aansporing stond te lezen op een poster in de werkplaats van een schoenmaker. Je schoenen een tweede leven gunnen? Waarom? Je bent toe aan een nieuw model. Gooi die oude dingen weg! Reparatie kost net zoveel als vervanging. Hoe gaat dat met mensen die in het leven zoveel deuken opliepen dat je wel aan het ‘therapeuteren’ kunt blijven? Met sommigen van hen wordt het nooit meer iets. Afschrijven? Dat past helemaal in onze wegwerpmaatschappij.
afschrijven of een tweede leven geven? Aan het begin van de dertiende eeuw maakt Franciscus in Rome kennis met de Antoniusbroeders; mannen die zich bezig houden met het verzorgen van zieken en van mensen die vanwege hun verwondingen opgegeven zijn. Hopeloze gevallen zijn het. Franciscus is onder de indruk. De Antoniusbroeders hebben een ‘logo’ in de vorm van een Tau-teken, een kruis zonder bovenstuk, ontleend aan het ‘merkteken’, genoemd in Ezechiël 9,4, dat de rechtvaardigen moet redden van de dood. Ook Franciscus gaat er gebruik van maken. Hij schildert de Tau op de muur van zijn verblijfplaats en ondertekent er zijn brieven mee. Franciscus is nog maar kort tevoren teruggekeerd uit zijn krijgsgevangenschap in Perugia. Hij zit vol depressieve
gevoelens en weet niet goed wat hij aan moet met zijn leven. Dan komt er een melaatse op zijn weg. Aan het einde van zijn leven kijkt Franciscus terug op wat hij heeft meegemaakt. Dan schrijft hij: “Het had me altijd bitter geleken oog in oog te staan met melaatsen. Toen gebeurde het dat de Heer zelf mij tussen hen bracht. Ik heb barmhartigheid aan hen bewezen. Toen ik bij hen wegging, was wat eerst zo bitter leek voor mij veranderd in zoetheid naar ziel en lichaam. Ik heb er een tijdje bij stil gestaan. Toen heb ik het milieu verlaten waarin ik tot dan toe had verkeerd.” Franciscus moest zichzelf overwinnen toen hij zich liet omhelzen door een melaatse. Vanaf de begintijd van de orde zijn de broeders van Franciscus vaak te vinden
5
geweest bij de melaatsen. Ze hebben van de verpleging van de melaatsen nooit een ‘project’ gemaakt, maar in dit werk vonden ze hun nieuwe naam: ‘minderbroeders’, broeders die zich één weten met de ‘minderen’. De orde van de Antoniusbroeders bestaat niet meer. Maar wat Franciscus bij hen aantrof, werd kenmerkend voor zijn volgelingen. Tot op vandaag tekenen ze zich met de Tau. Velen van hen schuwen het gezelschap niet van mensen die afgeschreven zijn: zwervers, mensen met hiv en aids. Maarten Lemmers ofm Foto: Tau-teken, volgens de overlevering door Franciscus eigenhandig aangebracht in de Magdalenakapel in de kluizenarij van Fonte Colombo, Umbrië, Italië.
de binnenkant Rob Hoogenboom ofm (64) was enkele jaren parochiepastor en gods dienstleraar op een Maastrichtse middelbare school. Vervolgens hield hij zich dertien jaar bezig met volwasseneneducatie in Amsterdam. Een intensieve tijd. Daarna was hij dan ook toe aan een sabbatjaar. Die kans greep hij aan om een voettocht te maken naar Santiago de Compostela en een semester ‘spiritualiteit’ te studeren in de Verenigde Staten. Tien jaar later, in het voorjaar van 2005, maakte hij een voettocht van Amsterdam naar Assisi. Wat heeft het allemaal voor hem betekend?
Gelovig met een ruime jas
Rob Hoogenboom bij de Gotthardpas in Zwitserland tijdens zijn pelgrimstocht naar Assisi.
Waarom een tocht naar Santiago? “Op 48-jarige leeftijd wist ik eigenlijk niet wie ik was. Tot dan toe had ik altijd in groepen gewoond: thuis in een groot gezin en later in communiteiten. Wat nu als ik alleen zou zijn? Dat besloot ik dus te gaan ervaren. Ik heb er veel van geleerd, vooral ook dat je niet moet zeuren als het tegenzit.” Rob vertelt wat hij eens meemaakte: hij was
de weg kwijt, kon geen slaapplaats vinden en raapte aan de rand van een bos zittend al zijn moed bij elkaar om verder te gaan. “En ineens was er - als een geschenk - het besef: ‘Dit is de weg die ik wil gaan.’ En ik wist ook: dan hoort alles er ook bij: regen, verdwalen, tegenvallers, alles. Ik heb daar later heel vaak aan terug gedacht. Dat is het mooie als je zo alleen op pad
6
gaat: er is niemand meer aan wie je de schuld kunt geven, er is er maar één verantwoordelijk en dat ben jij zelf. Dit is de weg die ik wil gaan, nou, ga hem dan ook maar.”
Bevrijdende ontdekking “Onderweg was ik helemaal vrij”, vertelt Rob. “Ik kon binnengaan waar ik langskwam, let-
Ingang La Verna, Amsterdam.
terlijk en figuurlijk. Ik kon kerken binnengaan en ondervond daar hoe geloof mijn woning geworden is. Het meevieren op heel verschillende plekken, de prachtige architectuur, de kunstschatten; gebouwen gingen spreken. En niet te vergeten de muziek, het orgel. Dat is mijn huis.” En God? “Ik weet niet welke verhouding ik heb met God”, zegt hij, “die verloopt via wat ik meemaak; in ontmoetingen, in wat ik beleef in de natuur, in schoonheid. Misschien moet ik zeggen: God is de gezel op mijn weg, die naast me, met me meeloopt. Je kunt op Hem vertrouwen.” Rob heeft zich vaak afgevraagd wanneer hij anderen in gebed verzonken zag, of hij wel religieus was, totdat hij zich in colleges spiritualiteit in Amerika bewust werd van het verschil in religieus aanvoelen tussen een introvert en een extravert iemand. Een venster op God is voor een extravert mens niet de binnenwereld, het eigen innerlijk, maar juist wat er buiten je gebeurt; een bevrijdende ontdekking voor een extravert mens als Rob: “Ineens werd me ook duidelijk waarom ik zoveel meer beleefde aan bijvoorbeeld de omgang met verstandelijk gehandicapten voor wie ik in mijn studietijd vakanties organiseerde, dan aan de tijden van stilte en meditatie.”
Eigen plek Rob is docent spiritualiteit en studentenpastor aan de Fontys Hogeschool Theologie Levensbeschouwing in Utrecht. Hij probeert zijn studenten de rijkdom van de kerk en de katholieke traditie te laten ervaren.
“Als mensen kiezen voor zo’n studie, is dat een ‘genademoment’, maar ze moeten tegen woordig heel wat onbegrip overwinnen. Als er problemen zijn, probeer ik ze terug te voeren naar dat genademoment: vergeet niet waarom je eraan begonnen bent; dat is niet voor niets; het zal zich wel uitwijzen hoe je daarmee het geloof van mensen kunt dienen.” En over zijn eigen plek in de kerk: “Ik ben een gelovige met een ruime jas, ik beweeg me gemakkelijk tussen de heel verschillende manieren waarop mensen geloven. Ze moeten mij niet in een hokje duwen. In het huis van mijn Vader zijn vele woningen. Daar is ruimte voor mij, en ook voor anderen. Zo wil ik ook studenten ‘open maken’ voor elkaar. Ook als ze later in pastoraat of onderwijs werkzaam zijn, krijgen ze met verscheidenheid te maken. Als ‘professional’ moet je daarmee om kunnen gaan.”
Spiritualiteit Rob Hoogenboom is initiatiefnemer en coördinator van La Verna, het ‘Franciscaans centrum voor spirituele ontwikkeling’ in Amsterdam. “Een plek waar mensen op heel verschillende manieren inspiratie kunnen vinden voor het leven van alle dag; een gastvrij huis, open voor iedereen die zich geestelijk ontwikkelen wil.” Tijdens zijn vormingswerk voor volwassenen zag hij de honger van mensen naar spiritualiteit. Rob vertelt over de ervaring die hij had in het Zuid-Engelse Dartmoor, waar hij een buizerd bevrijdde die verstrikt zat in prikkeldraad. Zo voelde hij zichzelf ook toen hij
7
zich vrijmaakte tijdens zijn pelgrimstocht naar Santiago de Compostela en de cursus spiritualiteit in de Verenigde Staten. Daarna nam hij het initiatief tot de oprichting van La Verna. Hij ziet daar ook mensen weer thuis komen bij zichzelf, hun eigen geestelijke kracht ontdekken en bevrijd verder gaan.
Franciscus Ook de pelgrimstocht naar Assisi is belangrijk geweest voor Rob. Lopen in de voetsporen van Franciscus. “Bij Franciscus hoor je ook dat een mens die hij op zijn weg tegenkomt, een melaatse, een ommekeer, een bevrijding, teweegbrengt. Zo hebben bijvoorbeeld verstandelijk gehandicapten mij ook veranderd en gevormd.” Tijdens de tocht heeft hij zich bezonnen op de ‘vermaningen’ van Franciscus. ‘Nederig dienen’ kreeg voor hem een nieuwe betekenis: “Wees dankbaar voor wat je mag doen, maar doe er niet zo opgewonden over.” Een verhaal dat hem bijzonder boeit is de ontmoeting van Franciscus met de Egyptische sultan Malek al-Kamil. “Dat kan ook bijna niet anders,” zegt Rob, “als je in een buurt woont met veel moslims en tegenover een mooie moskee. Wij, franciscanen, zijn dan ook de eersten die moeten werken aan een inter religieuze dialoog.” Ton van Oosterhout ofm
Franciscaans actieF
deLFt: communiteit en parochie hand in hand
Interieur van de Raamstraatkerk.
Halverwege vorige eeuw spraken de franciscanen over parochieleden als goede buren die klaar staan om elkaar te ‘de bruinen’ en ‘de zwarten’. De bruinen waren de broeders helpen wanneer dat nodig is.” die leefden in het katholieke Zuiden. Daar droegen zij hun broederschap De levensvorm van de Delftse groep toont hoe de accenten in bruine pij. Boven de rivieren werkten veel broeders als de loop der jaren zijn verschoven. Vroeger stond alles in dienst parochiepaters vanuit pastorieën. Vanwege hun zwarte van de parochie. De pastoor en zijn kapelaans domineerden en pak met priesterboordje werden zij ‘de zwarten’ genoemd. de gesprekken aan tafel en in de huiskamer gingen meestal over gebeurtenissen in de parochie. “Dat is nu helemaal anders”, De franciscaanse communiteit in Delft is nog de enige die zeggen de broeders. “We zijn wel op de hoogte van wat er in de wijk en in de parochie gebeurt en zijdelings voelen we ons verweven is met een parochie, maar anders dan vroeger.
Het hoofdaccent ligt nu niet meer op parochieactiviteiten maar op het samen leven als broederschap. Het ietwat afstandelijke zwart is ingeruild voor de gewone burgermans kleding en hoewel de pij vooral in de kerk wordt gedragen, is de sfeer in huis er een van het informele, franciscaanse ‘bruin’.
Goede buren Het huis aan de Raamstraat 78 ziet er uit als een degelijke pastorie met aan de voordeur één bel voor de communiteit en één bel voor de pastorie. Beneden is er de locatie voor de parochie. Boven zijn de kamers en woonfaciliteiten van de broeders. “We zijn een gewone communiteit”, zegt Ben Bolmer. “Elk van de zes communiteitsleden heeft zijn eigen werk en verantwoordelijkheden. Eén van ons is de parochiepriester. We wonen in een pastorie, maar we verhouden ons met de
8
er mee verbonden, maar op de eerste plaats geven we toch de volle aandacht aan hoe wij als broeders met elkaar omgaan en in dit huis samenwonen. De meesten onder ons dragen verantwoordelijkheden binnen de orde in Nederland (vice-provinciaal, missiesecretaris, lid provincieraad, financiële commissie, verantwoordelijke voor voortgezette vorming en voor gerechtigheid en vrede). We praten daar ook onderling over.” Zowel de broeders als de parochianen ervaren het samengaan van parochiële verantwoordelijkheid en het leven in broederschap als verrijkend. De franciscanen zijn betrokken bij interreligieuze en parochiële initiatieven. Bezinningsbijeenkomsten en vieringen worden vaak samen gehouden. “We staan zichtbaar in de kerkgemeenschap op een plek waar je in een onkerkelijke samenleving iets kunt zien en ervaren van evangelische beleving”, zo beamen de communiteitsleden. De confrontatie met het wel en wee van burgers en parochianen voorkomt een zekere ‘verkokering’ die vaak optreedt bij kleine geïsoleerde groepen. “Door onze ogen en oren open te houden
De kerk aan de Raamstraat in Delft met de ernaast gelegen pastorie, waar de franciscaanse communiteit is gehuisvest.
blijven we bij de les en dat houdt ons scherp en betrokken. Onze manier van leven wordt in de parochie herkend als echt franciscaans. Zoals wij als broeders profiteren van de ervaring en kennis van leken, zo profiteren de parochianen van onze specifieke kennis, bijvoorbeeld op gebied van vrede en gerechtigheid, banden met franciscaanse groeperingen, missiologische ervaring en bijbelkennis.”
verwevenheid Hoewel de parochiële activiteiten zich ‘beneden’ afspelen en de broeders ‘boven’ wonen, doet de mix van communiteit en parochie in één huis wel een aanslag op de rust. “Soms zou je het wel eens helemaal echt stil om je heen willen hebben en enkele broeders zijn dan ook meer dan gelukkig met hun eigen kamer helemaal op zolder of in het eigen huisje ver van druk vergadergepraat en het gerinkel van de koffiekopjes.” Om voldoende woonruimte te kunnen hebben en gastvrijheid te kunnen bieden aan missionarissen op vakantie en buitenlandse gasten (de missiesecretaris is lid van de communiteit) werden twee kleine huizen bij de pastorie hiervoor ingericht. Voor de twee communiteitsleden die er wonen, schept dat een welkome afstand. “Maar”, benadrukt een van de broeders, “de voordelen wegen zeker op tegen het nadeel van de kleine ongemakken die door zo’n verwevenheid van communiteit en parochie nu eenmaal onvermijdelijk zijn.”
de ingeslagen weg. Maar ze moeten daar wel wat voor doen, vinden ze. “We hebben ons eigen ritme, los van de parochie. Twee maal per jaar trekken wij ons drie dagen terug in een klooster om samen te praten over wat ons bezig houdt en te reflecteren over een bepaald thema of over wat ons door het provinciebestuur ter overdenking wordt aangeboden. In principe reserveren we elke woensdagmorgen voor een huiskapittel. We regelen dan de huishoudelijke dingen van de week. Wie kookt er? Wie gaat er voor in gebed en vieringen? Wie is aan- of afwezig? Welke gasten verwachten we? Daarna trekken we een paar uur uit om ons samen te bezinnen op een maatschappelijk thema of op een bijbeltekst. Die woensdagmorgen is voor ons ‘heilig’. Andere zaken moeten daar voor wijken.” Twee maal per dag komen de broeders samen voor gebed. “We beginnen de dag met een psalm en bijbellezing. Tegen de avond sluiten we de dag af met een korte viering waarbij ook mensen van buiten welkom zijn. Verder blijven we er op attent dat we zorg dragen voor elkaar en belangstelling houden voor waar we mee bezig zijn. Het huishouden doen we zelf en ook dat schept een band.”
toekomst
eigen ritme
Hoe zien de broeders hun toekomst in Delft. “Zo doorgaan”, zeggen ze, “maar we zouden op termijn meer een franciscaans centrum willen worden met een uitstraling naar andere franciscaanse families en groepen en vooral naar jonge mensen. We hopen dat de broederschap ons de kans geeft om daar de komende jaren aan te werken.”
Na ruim een jaar samenwonen in de huidige zesmans-bezetting willen de broeders van de Raamstraat positief doorgaan op
Joop Sierat
9
nieuws
mensen In Rotterdam is 5 oktober GRADDUS ARENDS op 84-jarige leeftijd overleden. Hij trad in 1948 in bij de franciscanen en werd in 1955 priester gewijd. Van 1957 tot 1967 was hij werkzaam als parochiepastor in Sankt Pölten, Oostenrijk, en daarna actief bij het bedrijfsapostolaat in Amsterdam. In 1975 sloot hij zich aan bij het diaconale werk van de Calamagroep en verhuisde naar Rotterdam. Op 9 oktober is JAN HAAS in Nijmegen overleden. Hij werd 88 jaar oud. In 1943 trad hij in bij de franciscanen. Vier jaar later vertrok hij als missionaris naar Pakistan, waar hij in 1950 priester werd gewijd. In 1985 keerde hij terug naar Nederland, waar hij nog tien jaar pastoraal werkzaam was in Rotterdam. Hij was daar tevens gardiaan van de communiteit op het G.W. Burgerplein. In 1995 verhuisde hij naar de communiteit te Nijmegen.
plannen voor doorstart kapucijnenklooster velp De Nederlandse kapucijnen zijn door vergrijzing en door het uitblijven van nieuwe aanmeldingen niet langer meer in staat om het voortbestaan van hun eeuwenoude Emmausklooster in Velp te waarborgen. Ze oriënteren zich op alternatieven om daar hun oorspronkelijke charisma te laten voortbestaan. Al enige tijd wordt gebouwd aan een nieuwe gemeenschap van franciscaans geïnspireerde mannen en vrouwen die geleidelijk de fakkel van de kapucijnen wil overnemen en een spirituele doorstart van het klooster hoopt te realiseren. Er wordt nu naarstig gezocht naar mensen die deel willen nemen aan deze leefgemeenschap. Een coördinatiegroep van vier mensen is druk doende om het ‘nieuwe Velp’ vorm te geven. Namens deze groep geeft Daan Peters (daan2@hetnet.nl) antwoord op vragen van mensen die zich aan willen sluiten bij de leefgemeenschap of op welke manier dan ook een bijdrage willen leveren.
ALBERTUS FICK overleed op 29 oktober in Leiden. Hij werd 88 jaar oud, was 69 jaar minderbroeder en 62 jaar priester. Meer dan een kwart eeuw was hij leraar Nederlands en geschiedenis in Heerlen. Van 1988 tot 1994 was hij pastor van een verzorgingshuis in Ammerzoden. In 2001 verhuisde hij naar Warmond.
Op 11 september trad EMIEL VAN DRUTEN (32) toe tot de orde. In de Amsterdamse Augustinuskerk ontving hij de franciscaanse pij. Een week eerder, 4 september, legde ROLAND PUTMAN (41) in de Mozes- & Aäronkerk te Amsterdam zijn plechtige professie af in handen van minister provinciaal Jan van den Eijnden.
Het Emmausklooster van de kapucijnen in Velp.
pelgrimstocht naar franciscaans italië De franciscaanse gemeenschap in Delft organiseert van 1 tot en met 10 mei 2012 een ‘Pelgrimstocht naar franciscaans Italië’ in de voetsporen van Franciscus en Clara. Heen- en terugreis per bus nemen elk twee dagen in beslag. Onvoorziene omstandigheden voorbehouden zullen bij een aantal van 40 deelnemers de kosten € 780,- per persoon bedragen (inclusief reis, overnachtingen, alle maaltijden en excursies). Voor een eenpersoonskamer geldt een toeslag van € 18,- per nacht (voor 9 nachten dus € 162,-). Neem voor meer informatie contact op met Piet Bots ofm, Raamstraat 78, 2613 SE Delft, tel.: 015 2151063, e-mail: pietbots@hetnet.nl.
10
tel.: 020 346 75 05, e-mail: adrichemofm@hotmail.com.
opgenomen in het onderwijsprogramma. Zoek je een plek voor je maatschappelijke stage? Hebben we je als broeders iets te bieden? Neem contact op met Fer van der Reijken ofm. Voor meer informatie: www.maatschappelijkestage.nl.
Maatschappelijke stage Vanaf het schooljaar
2011-2012 is de ‘maatschappelijke stage’ verplicht voor alle middelbare scholieren. Deze stage houdt in dat jongeren vrijwilligerswerk doen tijdens hun middelbareschoolperiode. Dat is goed voor anderen en voor hun persoonlijke ontwikkeling. Veel scholen hebben de maatschappelijke stage al
Koken met de seizoe-
Informatiemiddag
nen Bezoekers zijn vaak verrast over onze smakelijke en gevarieerde maaltijden. U kunt er ook mee kennis maken. Vegetarisch biologisch koken met groenten van het seizoen uit de tuin van Stoutenburg. Samen oogsten, groenten schoonmaken, een maaltijd bereiden en genieten van het (h)eerlijke eten. datum 18 januari prijs € 15,-
Voor als je wilt weten hoe wij hier wonen, wat we doen en waarom. Je krijgt info over het project en een rondleiding door het huis en over het terrein. datum 29 januari tijd 14.00-16.00 uur ‘Aarde, mijn aarde’
dagboekschrijven is een manier om bewust contact te maken met wat er in je leeft. In de cursus kun je eigen thema’s vinden waarover je wilt (door)schrijven, zodat je daarna je reis schrijvend kunt voortzetten. We werken met uiteenlopende inspiratiebronnen, zoals intuïtie en associaties, tekstfragmenten, beeldmateriaal, gedichten en de natuur.
Jij en jouw eigen jongerengroep? Kom
een weekend of midweek naar Megen met jouw eigen groep leerlingen, studenten, koorleden, teamgenoten
helpen de aarde te doorgronden in haar diepste betekenis: vol van een mysterie dat ons in leven houdt en tegelijk ons verre overstijgt. De fraai uitgevoerde paperback is herdrukt en te bestellen door € 7,- over te maken op 7661227 van het Franciscaans Milieuproject (vermeld adres en boektitel).
herdrukt In deze bundel Contactblad met zijn tachtig teksten over de aarde samengebracht uit allerlei programma De nieuwe religieuze tradities. Zij kunnen Koetsier is uit, het contactblad
11
8, 22 februari, 7, 21 maart, 4 april tijd 19.30-22.00 uur prijs € 75,-
Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl
(maximaal tien deelnemers). Samen bedenken we een plan en maken we er goede en verkwikkende dagen van. Vraag naar de mogelijkheden! Voor meer informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Kloosterstraat 6 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl > jongeren
van Stoutenburg met het nieuwe programma voor 2012. Bestellen: e-mail: post@stoutenburg.nl of tel.: 033 4945500. Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl
Franciscaans centrum voor spirituele ontwikkeling
data 25 januari,
schrijven Creatief
Voor meer activiteiten in franciscaans Nederland: w w w.franciscaanseweg.nl
Jongerenavonden In Delft zijn er open avonden voor ontmoeting en verdieping, waarin vragen rond geloof en leven aan bod komen. We beginnen samen met een maaltijd en sluiten af met een gebedsmoment. locatie communiteit franciscanen, Raamstraat 78 tijd vrijdagen van 18.00-21.15 uur prijs gratis Voor info over data: Theo van Adrichem ofm,
Creatief dagboek-
Franciscaans Milieuproject
en ezel in het kerstverhaal terecht gekomen, wie vertegenwoordigen zij en wat hebben zij ons nu nog te zeggen? Aan de hand van lichtbeelden en teksten gaan we in op deze vragen en staan we stil bij maatschappelijke en religieuze dilemma’s met betrekking tot de omgang met dieren. datum 19 december tijd 19.30-21.30 uur prijs € 10,-
Open Dag Gelegenheid om te proeven van cursussen die in 2012 te volgen zijn. Zes cursusleiders presenteren hun aanbod in de vorm van een workshop. Tussendoor geven we informatie over het programma en over het centrum. Op www.laverna. nl staat het programma van de Open Dag. De toegang is gratis. datum 14 januari tijd 14.00-17.00 uur
Franciscaans Jongerenwerk
getuigen Hoe zijn os
Stoutenburg
Os en ezel als stille
La Verna
activiteiten
FRANCISCAANS JONGERENWERK
De Wereldjongerendagen in Madrid waren één groot feest. De sfeer in ons groepje franciscaanse mensen was zeer goed, mede omdat we elkaar allemaal al een beetje kenden. Iedereen ging naar de Wereldjongerendagen met weer een ander verhaal. Wat ik er zo mooi aan vond was dat je in een ongedwongen sfeer je geloof kon vieren, het kon laten zien en delen met elkaar.
Licht Madrid: hetuit geloof vieren Licht! Er was ook ruimte om te zoeken, te twijfelen en ervaringen te delen over God in je leven. Gelukkig heb ik mogen ervaren, samen met méér dan één miljoen jongeren, dat God een positieve werking op je leven kan hebben. Zónder kan ook, maar mét vind ik toch echt beter!
We kwamen op maandag aan. Onze overnachtingsplaats was een franciscaanse middelbare school in een buitenwijk van Madrid. Waar de Spanjaarden met veertig mensen een klaslokaal moesten delen, kregen wij één heel klaslokaal voor onze groep van vijf personen! De douche was een koude tuinslang, verborgen achter een wapperend laken. Deze eenvoud was héérlijk (voor een week dan ...). Op dinsdag wilden we de openingsviering bijwonen, maar het centrum van de stad slibde al gauw dicht, de metro’s liepen vast en zelfs te voet konden we er moeilijk bij komen, zó druk was het. In de stad was ook een ‘franciscaans dorp’ ingericht bij de basiliek en het klooster van de franciscanen.
Het was een internationale ontmoetingsplek voor de hele franciscaanse familie! Naast het klooster was een gezellige ‘taberna’ (herberg) ingericht, waar uitwisseling plaats vond, gedanst kon worden en een koel biertje geserveerd werd. Ik hoef dus niet te zeggen dat het daar druk was. Elke ochtend vanaf woensdag begonnen we de dag met een catechese van één van de Nederlandse bisschoppen, een nagesprek en een eucharistieviering. Er waren maar liefst 1500 Nederlanders bij deze bijeenkomsten. Ook de ontmoeting met de franciscaanse generale ministers vond ik bijzonder, omdat zij samen optrokken tijdens deze dagen. Kortom: de samenhorigheid was sterk aanwezig, ook tijdens de eucharistieviering op het grote vliegveld, samen met de paus. Ik ben blij dat ik mag geloven, samen met vele miljoenen andere jonge mensen (en ook oudere natuurlijk!). Emile Gerards