franciscanen.nl J A A R G A N G 12 | N O V E M B E R / D E C E M B E R 2 0 17 | N U M M E R 6
3 Lente voor de kerk in China? 5 ‘Vader van de bomen’ Richtingwijzer naar God 6 REIS ROB HOOGENBOOM EN PIET BOTS
INZET VOOR BETER MILIEU IN KENIA
GESPREK MET THEO REULING
VOORAF
Zien en beleven Wij zijn toch wel erg visueel ingesteld geraakt. En met ‘wij’ bedoel ik dan vooreerst de westerse samenleving. Wat zouden wij tegenwoordig zijn zonder televisie, smartphone, computer, tablet ... Het auditieve zit er niet meer zo in, bovendien worden we ‘overschreeuwd’ door permanent geluid: reclame, ‘muziek’ in winkelcentra, overal lawaai van verkeer. Ik betrap mezelf er ook op: de navigatie in de auto is toch wel gemakkelijk, even de NOS-app inschakelen, enz. Ja, het is bij mij zelfs zo - al is dat van een iets andere aard - dat ik een lied gemakkelijker zing met het notenbeeld erbij dan wanneer ik het alleen van het horen moet hebben. Foto’s: kluizenarij in Greccio waar Franciscus het kerstgebeuren ensceneerde en zo de ‘eerste kerststal’ inrichtte. Foto onder: De ‘geboortegrot’ te Greccio. Franciscanen.nl is het tweemaan delijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 5500. Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail:
Nu is het eigenlijk niet nieuw dat het ‘zien’ vaak belangrijker is en indringender dan het ‘horen’ of het ’lezen’. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de gebrandschilderde ramen in - met name oude kerken. Bijbelse taferelen en verhalen worden uitgebeeld. Men spreekt dan ook niet voor niets over die ramen als de ‘bijbel der armen’, de bijbel voor hen die niet konden lezen. Horen beklijft nooit zo sterk als zien en beleven. Zou Franciscus dit ook voor ogen hebben gehad toen hij tegen Johannes, een man van goede naam en faam in Greccio, zei: “Als je wilt dat we in Greccio dit jaar Kerstmis vieren, ga dan vlug aan de slag en doe precies wat ik je vraag. Ik wil de herinnering oproepen aan het Kind dat in Bethlehem geboren is, en zo goed mogelijk met eigen ogen de pijnlijke en behoeftige omstandigheden zien waaronder het Kind te lijden had, hoe het daar in een kribbe op stro lag tussen een os en een ezel.” Toen hij was uitgesproken, haastte Johannes zich alle voorbereidingen te treffen die Franciscus hem had opgedragen: men maakte een kribbe, deed er stro in, os en ezel werden erbij gezet. En ze kwamen, de mannen en de vrouwen, opgetogen van vreugde bij het zien van de geheel nieuwe manier waarop het geheim werd gevierd.
provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding
Misschien geldt ook voor ons: zien en geloven!
van de onkosten zijn welkom op IBAN NL52ABNA0416244181
Ton Peters ofm
t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, Utrecht. Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Peter van Zoest (eindredacteur),
JEZUS, MENS GEWORDEN
Hans-Peter Bartels ofm (redactie
IN GRECCIO
secretaris), Maarten Lemmers ofm, Marcel Paulissen ofm, Marijn van Zon. Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
2
Men maakte een kribbe. Os en ezel werden erbij gezet. Franciscus bracht iedereen in zijn ban door zijn meeslepende woorden over de geboorte van de arme Koning. Greccio was een nieuw Bethlehem geworden. (naar Thomas van Celano)
AC T U E E L
Rob Hoogenboom plaats bloemen bij het monument voor Aemilianus van Heel, samen met bisschop Peter Wu Junen van Yuncheng.
De plaats waar Aemilianus van Heel leefde en werd vermoord.
Lente voor de kerk in China? Provinciaal Rob Hoogenboom en missieprocurator Piet Bots waren van 10 tot 24 oktober in China om daar onder meer de plekken te bezoeken waar van 1870 tot 1957 meer dan honderd Nederlandse broeders woonden en werkten. Beiden sloten zich aan bij een pelgrimstocht, georganiseerd door de de Mgr. Schraven Stichting. De provinciaal blikt kort terug.
zijn gebracht. Hij had geweigerd om vrouwen, die toevlucht hadden gezocht in zijn missiepost, uit te leveren als ‘troostmeisjes’. Inmiddels heeft de Chinese overheid erkend dat buitenlandse geestelijken in oorlogstijd aanzienlijke humanitaire hulp verleend hebben aan mensen in nood. Daarmee is het beeld gecorrigeerd van hen als spionnen en verlengstuk van buitenlandse regeringen. Deze erkenning brengt een zalig/heiligverklaring van de bisschop dichterbij.
Vitale kerk We hebben gehoor gegeven aan de oproep vanuit China om de locatie te bezoeken waar de franciscaan Aemilianus van Heel op 8 oktober 1938, 31 jaar oud, vermoord is. Dat gebeurde nadat hij tijdens de Japans-Chinese oorlog een Japanse commandant had neergeslagen die meisjes en vrouwen van zijn missiepost wilde meenemen. Bij aankomst onthaalden parochianen ons met applaus. Ze lieten ons het hol in de rots zien waar Aemilianus verbleef - daar is nu een klein museum aan hem gewijd - en gingen met hen naar zijn graf en de pas onthulde gedenksteen waar we een viering hielden en bloemen plaatsten.
‘Troostmeisjes’ Eerder gingen we naar Zhengding waar de Limburgse missie bisschop Frans Schraven (lazarist) en acht van zijn gezellen in 1937 op gruwelijke wijze door Japanse soldaten om het leven
In het bisdom Changzhi (voorheen Luanfu) trokken we op met de vier franciscanen Odorico, Isidoro, Kobe en Bosco, die pastoor zijn buiten de stad Changzhi. Er werken 46 priesters in dit diocees, en dan zijn er nog 80 uit dit bisdom die elders werken. Steeds vertelde bisschop Peter Ding Lingbin van Changzhi dat de vele roepingen vruchten zijn van het gedegen werk van Nederlandse franciscanen. Zij hebben het geloof in de families geplant. Daarom waren ze zo blij met onze komst en als vanzelf ontstonden plannen om met franciscaanse zusters en broeders Nederland te bezoeken om te ontdekken waar zij als gelovigen vandaag komen, en om met behulp van het China-archief hun eigen geschiedenis te schrijven. We ontmoetten een vitale kerk in dit deel van China. Volgt na een lange, harde winter een lente voor de kerk in China? Rob Hoogenboom
3
VERTELLING
Andere ogen “Ik snap niet wat jij ziet in die armoedzaaier!” De vriendinnen van Clara begrepen er niets van. “Je bent achttien jaar. Je bent de dochter van de rijke ridder Favarone di Offreduccio. Voor jou is er toch een heel andere toekomst weggelegd! Wat zie je toch in die Franciscus?” “Ja, wat zie ik in hem?” Dat vroeg Clara zichzelf ook wel eens af. Maar ze keek nu eenmaal met andere ogen om zich heen dan haar vriendinnen. Net alsof ze ogen had die veel verder konden kijken. De San-Francescobasiliek in Assisi.
Dat had ze gemeen met Franciscus. Zo nu en dan had ze met hem gesproken. Ze wilde niet dat het opviel. Want niet iedereen hoefde het te weten. Soms glipte ze thuis even de keuken in als de bedienden bezig waren de maaltijd te bereiden. “Stuur hiervan ook maar een beetje naar de broeders bij het boskapelletje van Santa Maria degli Angeli”, zei ze dan tegen de dienstmeisjes. Wat zag ze eigenlijk in Franciscus? En wat zag hij in haar? Onlangs nog was hij bezig geweest met een opknapbeurt van het kerkje van San Damiano. Er stonden toen een paar mensen toe te kijken. “Help eens mee”, had hij tegen hen gezegd. “Want hier moeten later vrouwen komen wonen die met elkaar een heilig leven gaan leiden.” Ja, Franciscus had ook met andere ogen gekeken naar zijn omgeving, net zoals zij.
4
Een paar jaar later was dat pas goed duidelijk geworden. Want zij, Clara, en ook een van haar zussen, haar moeder en heel wat vrouwen uit het Umbrische land waren intussen gaan wonen in het kloostertje dat Franciscus voor hen had opgeknapt. Franciscus moest wel een vooruitziende blik hebben gehad. Intussen was Franciscus al weer heel wat jaren dood. De paus had hem heilig verklaard. En op de plaats waar ooit het vuilnis van Assisi werd gestort hadden ze Franciscus begraven. Zijn broeders hadden er een klooster bij gebouwd. Ach, wat was dat allemaal lang geleden. En nu ... Clara was ouder geworden. Dikwijls was ze zo ziek dat ze voor lange tijd het bed moest houden. Ook nu was dat het geval. Juist nu, in deze Kerstnacht. De andere zusters waren naar het koorgebed gegaan. En zij lag
hier, helemaal alleen. Van God en alleman verlaten. Van God ook? Nee, dat gelukkig niet. Misschien was het wel aan God te danken dat ze plotseling de kerstviering van de broeders in de San-Francescokerk helemaal voor zich zag. Alsof ze er zelf bij aanwezig was. Wat zongen de broeders goed. En het orgel werd mooi bespeeld. En de kerststal, ze zag het allemaal voor zich. Later heeft ze haar medezusters ervan verteld: “Ik was toch niet helemaal verlaten toen jullie mij hier achterlieten. Want wat ik heb meegemaakt, dat was pure genade.” “Ja”, zeiden haar zusters tegen elkaar, “Clara kijkt met andere ogen.”
Maarten Lemmers ofm
I N T E R N AT I O N A A L
Hermann Borg, lid van de Duitse provincie van de franciscanen, werkt al meer dan dertig jaar in Kenia. Eind jaren tachtig van de vorige eeuw vatte hij het plan op om voor de bewoners in de Subukiavallei (tweehonderd kilometer ten noordwesten van de hoofdstad Nairobi) watertanks te bouwen om het schaarse regenwater op te vangen. Watergebrek was daar een nijpend probleem.
‘Vader van de bomen’ In die tijd kwam hij op het idee om het gebied groener te maken door bomen te planten in de hoop de klimatologische omstandigheden te verbeteren en mede daardoor neerslag te bevorderen. Het begon primitief. Bomen kopen ging niet. Dus moesten er zaden in de grond worden gestopt. In scholen wist hij leerlingen voor zijn idee te winnen en ze deden mee. De afgelopen twintig jaar is een miljoen bomen geplant. Zijn werk bleef niet onopgemerkt. Hij kreeg verschillende milieuprijzen en dit jaar ontving hij uit handen van de vrouw van de Keniaanse president, Margaret Kenyatta, een onderscheiding voor zijn inzet ten behoeve van duurzaamheid. Hermann wordt inmiddels in Subukia en omgeving ‘baba miti’, ‘vader van de bomen’ genoemd.
algemene leefomstandigheden van de mensen in de vallei. Enkele jaren geleden leerde ‘baba miti’ mensen kennen met een andere religieuze achtergrond die zijn franciscaans geïnspireerde ideeën deelden. Hij richtte een platform op: het ‘Mother Earth Network’. Dit netwerk brengt mensen uit verschillende religies en geloofsovertuigingen samen in hun inzet voor het behoud van de schepping. De onderlinge samenwerking bevordert bovendien de dialoog tussen de religies en zodoende de vrede in de regio. Marcel Paulissen ofm Hermann Borg plant een boom met jonge medeb roeders uit Nairobi (foto: Franziskanermission Dortmund).
Biodoversiteit Onderweg van Kenia naar Colombia - medio juli - overnachtte hij in de Utrechtse communiteit. Hermann was op reis naar een internationaal congres. Hij ging er zijn volgende onderscheiding ophalen: een internationale prijs van de ‘Society for Conservation Biology’ (SCB). Deze organisatie bevordert het wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot biodiversiteit, welke factoren deze beïnvloeden en hoe deze te behouden is. Daarnaast probeert de SCB ook managers, beleidmakers en wetenschappers bij elkaar te brengen, zodat in politiek en bedrijfsleven wetenschappelijk verantwoorde keuzes gemaakt worden.
‘Mother Earth Network’
Toespraak van Hermann Borg tijdens het SCB-congres in Colombia (foto: Vishal Gulati).
De milieu-onderscheidingen die Hermann ten deel vallen, hebben niet zozeer te maken met het feit dat hij de natuurlijke staat van een landschap herstelt of vanwege het CO2 absorberende vermogen van de aangeplante bomen. De toename van het aantal bomen heeft vooral ook tot effect dat de neerslag in de vallei meetbaar is toegenomen. Er valt nu méér regen en de periodes van neerslag nemen ook toe. Een bijkomend effect: een dikke boom kun je voor goed geld verkopen. De bewoners van Subukia ontdekken dat je met bomen meer geld kunt verdienen dan met ‘boeren’. Dat geeft hoop voor een verdere vergroening van de regio, een verbetering van de waterhuishouding en een positieve ontwikkeling voor de
5
DE BINNENKANT
Richtingwijzer naar God Theo Reuling.
Op de vraag hoe Franciscus in zijn leven is gekomen, antwoordt Theo: “In de - destijds franciscaanse - parochie Loil/Didam ben ik actief betrokken geraakt bij het parochiële leven: als misdienaar, acoliet, lector. Van daaruit kwam ik in raden en besturen van parochie en dekenaat en daarna werd ik ook lid van de Diocesane Pastorale Raad Utrecht. Voor mij is dat de periode geweest waarin ik meer en meer betrokken raakte bij de kerk. Ook groeide het verlangen om de diakenopleiding te volgen en later theologie te gaan studeren; een weg om dienstbaar te zijn aan mensen. Dat is het ene spoor in mijn ‘franciscaanse’ leven. Het andere spoor is dat van mijn opleiding aan de Hogere Bosbouwschool: natuur en milieu zijn voor mij zeer belangrijke begrippen - zeg maar: waarden - in mijn leven. Die sporen kwamen op wonderlijke wijze samen toen ik op een pelgrimage naar Assisi (1996) in Montecasale, Midden-Italië, het beeld zag van Franciscus als ‘patroon van de ecologie’.”
Radicaliteit
In juni werd Theo Reuling (61) gekozen tot minister van de Orde van Franciscaanse Seculieren (OFS) in Nederland. Na een studie aan de Hogere Bosbouw en Cultuurtechnische School in Arnhem was hij werkzaam op het gebied van grondwaterwinning en landbouwvoorlichting. In 1993 begon hij met de diakenopleiding van het aartsbisdom Utrecht. Na zijn diakenwijding was hij betrokken bij het arbeidspastoraat en studeerde theologie aan de Fontys Hogeschool. Sinds 2005 is hij als diaken verbonden aan de Gabriëlparochie te Didam. 6
Na een tocht door het Rieti-dal tussen Assisi en Rome, is hij de mogelijkheid gaan onderzoeken om die twee sporen in het dagelijkse leven vorm te geven. En zo kwam hij in contact met de ‘Taukring’ van de OFS in ’s-Hertogenbosch, waar hij zich bij aansloot. “Dienst aan elkaar en eerbied voor Gods schepping grijpen in mijn leven harmonieus in elkaar en bepalen mijn identiteit; ik kan daarin mijzelf zijn. En precies die verschillende aspecten bijeen - of in combinatie met elkaar, zo je wilt - geven inhoud aan mijn franciscaanse spiritualiteit en dagen me ook uit. In de voetstappen van Jezus gaan naar het voorbeeld van Franciscus vraagt een zekere radicaliteit, van geboorte tot dood. En die radicaliteit is ook nodig om de ons gegeven schepping te behouden en te eerbiedigen. Want dan komt het aan op eenvoud van leven, nederig zijn en het met-elkaar-dragen. En dat zie ik nu juist bij Franciscus: hij heeft oog voor de zwakkeren, ‘weg bij de adel vandaan’. Dat zijn aspecten die mij raken, juist ook in relaties, in ontmoetingen met mensen. Mijn zending als diaken heeft daar ook alles mee te maken.”
Opnieuw beginnen Wat treft hem in het verhaal over het gebeuren in Greccio, waar Franciscus ‘de eerste kerststal’ vorm laat geven? “Voor mij is Jezus, juist in zijn mens-zijn richtingwijzer naar God. Jezus brengt God nabij. Jezus als de openbaring van God. Dat vieren we met Kerstmis. Zo is Jezus voor mij een vertrouwd figuur: mensen nabij; en daarmee een voorbeeld.” “De studie van de theologie heeft voor mij vooral ook een verdieping in mijn geloven betekend. Voor mij is de ware Jezus naar voren gekomen: zó mag ik Hem zien, zó mag ik Hem verkondigen. Vanuit dat geloof mag en kan ik openstaan voor mensen, mag en kan ik hen vergezellen op hun levensweg. En precies dát is voor mij kerk-zijn. Bij mijn diakenwijding heb ik heel sterk ervaren dat Jezus met mij meetrekt door het leven. Mijn vrouw Gabriëlle was op dat moment al heel ernstig ziek, maar ze wilde dat mijn diakenwijding doorging. Ze is een jaar later overleden. Voor mij was dit zeer ingrijpend. Het werd een keerpunt in mijn leven: ik moest loslaten, maar mocht als het ware opnieuw beginnen. Later ook met mijn huidige vrouw Lenie.” Voor Theo komt Jezus het meest uitgesproken - juist ook als mens - naar voren in wat Matteüs schrijft in hoofdstuk 25 van zijn evangelie, waar Jezus spreekt over de Mensenzoon die hén gezegend noemt die werken van barmhartigheid hebben verricht: “Ik verzeker jullie, alles wat je voor één van deze minste broeders van Mij hebt gedaan, heb je voor Mij gedaan.” Theo daarover: “Deze evangelietekst laat zien dat we met Jezus in een verhaal staan, een verhaal dat hoop uitstraalt, blijheid en vreugde. We spreken niet voor niets over ‘de Blijde Boodschap’. Het evangelie heeft voor mij een serieuze insteek, maar met een knipoog!”
in vlammen opgegaan. Ik heb toen met mijn figuurzaag een nieuwe kerststal gemaakt. Die traditie van de kerststal moest - zo jong als ik toen was - voortgezet worden. En als we nu onze kerststal met de kleinkinderen opzetten, dan realiseer ik me eens te meer dat de oorsprong van mijn geloven ligt in het gezin waarin ik ben opgegroeid. ‘Geloven’ heb je meegekregen en daarmee is een relatie, een band met God gegroeid. Kerstmis heeft dan iets van menswording in jezelf. Natuurlijk: Kerstmis is ook een sfeerfeest, prima! Maar met het opzetten van de kerststal mag je ook iets neerzetten, zodat Jezus een plekje
krijgt in jezelf om geboren te worden. Maar ja: hoe vertaal je dat naar anderen? Preken met Kerstmis wordt er niet gemakkelijker op, juist omdat de meesten die onderstroom van geloven in de menswording van Jezus niet meer kennen en niet van huis uit hebben meegekregen. Hoe kunnen we Jezus in deze tijd levend houden? Misschien dat Franciscus ons de weg kan wijzen, de man die erop uit was in alle eenvoud te gaan in de voetstappen van Jezus, de mens-geworden Zoon van God.” Ton Peters ofm
Beeld van Franciscus, ‘patroon van de ecologie’, bij het minderbroedersklooster van Montecasale.
Kerstmis Met de levende kerststal in Greccio zet Franciscus een aanspreekbare vorm neer van het mysterie van de geboorte van Gods Zoon als mens in onze wereld. Hoe viert Theo Kerstmis en wat is zijn ‘boodschap’ daarbij Ed van Liemt in de gang op de voor mensen van vandaag? Theo: “Als jongen begane grond van het provincialaat in Utrecht. heb ik meegemaakt dat ons ouderlijk huis Wim Pot alsDaarmee geestelijkwas assistent van kerststal de Orde van Franciscaanse Seculieren in Nederland tijdens het landelijk keuzekapittel in 2014. afbrandde. ook onze
7
DIERBAAR
Al twintig jaar trekken we samen op - Delft, Brussel, Amsterdam, Megen door weer en wind, met zon en regen. Onbelast of zwaarbepakt, zij helpt mij afstanden overbruggen, draagt mij naar mijn bestemming en houdt mijn lijf gezond: mijn ouwe trouwe Gazelle. God zij dank.
Theo van Adrichem ofm
8
VERDIEPING
Een lege kribbe Franciscus had iets met het kerstfeest. Voor hem was dit het grootste feest. Als hij het gekund had, zou hij de wanden van de verblijven van de broeders met vlees hebben behangen. Zo zegt hij dat tenminste ergens. Voor ons misschien niet zo’n feestelijke gedachte meer, maar toch. Voor Franciscus kan het met Kerstmis niet op.
De ‘geboortegrot’ te Greccio.
Franciscus wordt juist met Kerstmis van zo’n grote vreugde vervuld, omdat het het feest is van de nederigheid en de armoede van God. In de geboorte van Christus daalt God af in onze armzaligheid, ontdoet Hij zich van zijn verhevenheid. Menswording is ontlediging voor God.
Kerststal Dit is precies de reden waarom Franciscus in Greccio de grot waarin de nachtmis gevierd gaat worden, laat ombouwen tot een stal, met kribbe en met een os en een ezel en al. Dat doet hij om, zoals in het verhaal over het kerstfeest in Greccio verteld wordt, “zo goed mogelijk met eigen ogen de pijnlijke en behoeftige omstandigheden te zien waaronder het Kind te lijden had”. Franciscus wil het kerstfeest vieren op een manier waarop dit zichtbaar wordt voor allen die komen meevieren. Daarom zet hij geen kerststal neer, maar viert hij de eucharistie in een kerststal. Voorwaar een bijzondere kerstversiering!
Eucharistie Bijzonder is dat er geen sprake van is dat er een kindje in de kribbe wordt gelegd. De kribbe zelf lijkt leeg, en staat onder het altaar waarop de eucharistie wordt gevierd. Daar, in de eucharistie vindt plaats waar het ook met Kerstmis
om gaat: dat God in alle nederigheid deel komt uitmaken van ons armzalig bestaan door zich in zijn Zoon aan ons te geven die, uiteindelijk, gebroken wordt en van wie het leven als bloed wordt vergoten. Precies zoals het in de eerste Wijsheidsspreuk staat: “Zie, dagelijks vernedert Hij zich zoals Hij ooit van de koningstroon in de schoot van de maagd is gekomen. Dagelijks komt Hij zelf tot ons en wordt zichtbaar als een nederige. Dagelijks daalt Hij af uit de schoot van de Vader op het altaar in de handen van de priester.” Dat onze traditie om in kerken en bij ons thuis een kerststal neer te zetten teruggaat op Franciscus is dus maar ten dele waar. Hij zou er geen kindje in leggen. Dan kan de kerststal ons, net zoals Franciscus dat wilde bewerken met zijn bijzondere kerstversiering in Greccio, er aan herinneren dat het erom gaat dat
Christus telkens opnieuw geboren wordt, mens wordt in ons hart. Dat de Zoon niet tevergeefs naar ons afdaalt, zoals Hij dat in iedere eucharistie doet.
Ontvankelijk hart Het kerstverhaal van Greccio eindigt met een visioen van een van de aanwezigen die ziet hoe Franciscus een levenloos kindje dat in de kribbe verschijnt, wakker kust, ten leven wekt. Een toepasselijk visioen noemt Thomas van Celano dit, want in de harten van velen was het Kind Jezus immers een onbekende geworden, maar door Gods genade had Franciscus het in hen weer tot leven gewekt en het hun opnieuw ingeprent. Die lege kribbe van Greccio nodigt uit tot een ontvankelijk hart. Jan van den Eijnden ofm
9
NIEUWS
Wereldmaaltijd in Megen
Mensen Op 4 september overleed in São João del Rei (Brazilië) Berardo Kleuskens. Hij was 85 jaar oud, 66 jaar minderbroeder en 59 jaar priester. In 1958 vertrok hij naar de missie in Brazilië. Bescheidenheid en trouw sierden zijn leven en werken. Heel bijzonder was zijn aanwezigheid onder de jongeren, als leraar op de middelbare school, maar ook als pastoor. In Divinopolis (Brazilië) overleed op 21 oktober Adriano de Wit. Hij was 84 jaar oud, 63 jaar minderbroeder en 56 jaar priester. Een half jaar na zijn priesterwijding vertrok hij naar Brazilië. Na taalstudie en een pastoraal jaar was hij gedurende meer dan 50 jaar werkzaam in het pastoraat, afwisselend als kapelaan en pastoor op diverse plaatsen.
Inspiratiefolder De refter tijdens de Wereldmaaltijd.
De VN heeft 16 oktober uitgeroepen tot Wereldvoedseldag om stil te staan bij de ongelijke voedselverdeling in de wereld en wat daartegen te doen. In het kader van deze dag gingen Rangel Geerman ofm en Emmanuël Maas osc op zaterdagmiddag 14 oktober de keuken in van het Megense minderbroeders klooster om een ‘wereldmaaltijd’ van drie gangen te bereiden. Enkele lokale ondernemers en particulieren hadden hiervoor producten geschonken. Een wereldmaaltijd bestaat uit wat iedere wereldburger dagelijks zou kunnen eten bij een eerlijke verdeling. Eerst was er een informatieve inleiding door zuster Emmanuël in de kloosterkerk, waar zich mensen uit alle delen van Nederland, van Noord-Holland tot Limburg verzameld hadden. In de inleiding stonden citaten van beroemde mensen, zoals Mahatma Gandhi en paus Franciscus, rondom eerlijk verdelen van voedsel centraal. Ook werd uitgelegd waarom zo’n wereldmaaltijd vegetarisch is: tachtig procent van de huidige landbouwgrond wordt gebruikt voor veeteelt en het verbouwen van veevoer, Dat is dus heel inefficiënt. Daarna begon de maaltijd in de refter en de tuinzaal van het klooster. Die tweede ruimte was nodig omdat de zestig deelnemers niet allemaal in de refter pasten. De minimumbijdrage van twintig euro (meer geven mocht) was na aftrek van de gemaakte onkosten bestemd voor twee goede doelen: de Voedselbank in Oss en de franciscanen in Bangalore (India) die daar dagelijks maaltijden verstrekken aan armen. Na afloop van de maaltijd kregen de deelnemers een klein ‘kookboekje’ mee naar huis met daarin de recepten van de geserveerde gerechten ter inspiratie.
10
In augustus verscheen een nieuwe full colour inspiratiefolder van de Nederlandse franciscanen. Het is een herziene versie van het vouwblad op A5-formaat in driekleurendruk dat jaren geleden uitkwam. De folder is uitgevoerd in een handzaam formaat van 11 bij 11 centimeter en gedrukt op een stevig papier, zodat het eigenlijk een soort bewaarboekje is geworden. De tekst laat de lezer op eenvoudige wijze kennismaken met wat Franciscus bezielde. Gratis af te halen bij de diverse communiteiten (zie www.franciscanen.nl).
AC T I V I T E I T E N
La Verna
Franciscaans Jongerenwerk
Clarissen
Zonneliederen zingen
God en ik
Vol verwachting?
Het ‘Zonnelied’ (Lofzang van de schepselen) is de meest bekende tekst van Franciscus van Assisi. De oorspronkelijk melodie is helaas verloren gegaan. Maar dat heeft vele musici geïnspireerd om zelf de muziek te schrijven. Deze morgen gaan we een reeks Zonneliederen zingen, stilstaan bij de tekst ervan en ook een aantal versies ervan beluisteren. Om zo de franciscaanse spiritualiteit beter te leren kennen en er uit te leven. datum 9 december tijd 10.00-12.00 uur prijs € 12,50
In dit weekend gaat het over jouw relatie met God. Je krijgt gelegenheid om je daar persoonlijk en met anderen in te verdiepen. Fer van der Reijken ofm en Marianne van Haastrecht osc zijn daarbij tochtgenoten. Zij putten uit de rijkdom van de bijbel en van de geschriften van Franciscus en Clara. locatie minderbroedersklooster, Megen data 2-4 februari 2018 prijs € 65,-
Weekend voor jongeren (25-40). Advent, een tijd van verwachting, van verwachtingsvol uitkijken naar de geboorte van Christus. Maar wat verwachten wij, wat verwacht jij daarvan? Wie verwacht je en waar kijk je naar uit? Speelt in jouw leven verwachting een rol? In dit weekend staan we aan de hand van verschillende werkvormen hierbij stil. En dit alles ingebed in het ritme van de gemeenschap. Met uiteraard de nodige ruimte voor ontmoeting, ontspanning en persoonlijke (vrije) tijd. data 1-3 december prijs € 75,- (indien bezwaarlijk is overleg mogelijk)
Stadsklooster
Megen - Nijmegen
12-30 jaar
De kerk en de franciscanen in China
In oktober maakten Rob Hoogenboom ofm en Piet Bots ofm een reis naar China: ‘In de voetsporen van Nederlandse bisschoppen en martelaren in China’ (zie bladzijde 3). In 1954 vertrok de laatste Nederlandse franciscaan gedwongen uit China. Rob en Piet bezochten de plaatsen waar de broeders geleefd hebben. Ze ontmoetten Chinese franciscanen die daar nu leven en voortbouwen op een traditie van meer dan zestig jaar. Wat en wie troffen ze daar aan? Hoe zien zij hun toekomst? datum 13 december tijd 20.00-22.00 uur prijs € 10,-
Informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl
Jongerenreis naar Assisi
In augustus 2018 organiseert het Franciscaans Jongerenwerk weer een jongerenreis naar Assisi. We gaan naar een aantal plekken waar de spirit van Franciscus en Clara nog heel sterk aanwezig is en we horen de verhalen die met deze plekken verbonden zijn. Een afwisselende reis: van samen optrekken en koken, van stilte en vrije tijd, van viering en bezinning, van rijke cultuur en prachtige natuur, en van genieten van de vruchten van onze zuster moeder aarde. Heb je interesse, meld je dan uiterlijk 20 januari in verband met de reservering van een eigen accommodatie in Assisi. data 1-10 augustus 2018 prijs ca. € 500,-
Informatie en opgave: Theo van Adrichem ofm Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen tel.: 0412 465779 / 465770 e-mail: fjw@franciscanen.nl website: www.franciscaansjongerenwerk.nl
Stille omgang met de psalmen
Vele liederen en psalmen in de bijbel getuigen van Jeruzalem als pelgrimsoord. Voor wie kennis wil maken met het boek van de Psalmen zijn deze dagen zeer geschikt. We concentreren ons op de poëtische kracht van de eerste reeks van pelgrimsliederen: de psalmen 120-124. Hiermee leggen we een basis voor de beproefde leeswijze van de monniken en monialen, de Lectio Divina. data 4-7 december prijs € 175, (naast de kosten voor het verblijf)
Informatie: Klooster Sint-Josephsberg Clarastraat 2, 5366 AK, Megen tel.: 0412 462314 website: www.clarissen.nl/megen/ bezinning.html
Voor meer activiteiten in franciscaans N ederland: www.franciscaanseweg.nl
Speel je wel eens met de gedachte om franciscaan te worden? Neem contact op met roepingenbroeder Hans van Bemmel ofm, roepingenwerving@hotmail.com. 11
FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K
‘Anders kijken’ en zoveel meer Zeg wel een franciscaans jongerentreffen! Het heeft me getroffen zo’n fijne groep ‘franciscaans-gezinden’ te ont moeten. ‘Anders kijken’ is het thema dat zich al in onze harten nestelde zodra we een ont-moetend kennismakings gesprek deden in deelgroepjes. Niet alleen bij de praktische begeleiding, maar ook tijdens de zeer stemmige vieringen zijn het de jongeren uit de organiserende ploeg die het woord voeren. Naadloos vullen de minderbroeders met gemak aan. Het is duidelijk dat alle neuzen in dezelfde richting staan, allen met een franciscaanse honger naar … ‘anders kijken’ en zoveel meer.
De minderbroeders en clarissen welke op 5 minuten wandelafstand van elkaar verwijderd zijn, gaan zorgzaam met elkaar en hun gasten om. Tijdens het hele weekend is er ruimte voor gebed en de mogelijkheid een persoonlijk gesprek aan te knopen met een van de minderbroeders of een zuster. Het geeft een voortdurend gevoel van in een warm nest te belanden waar je veilig de uitdaging kan aangaan om aan te pakken wat er op je weg ligt, zowel mogelijkheden als obstakels. Heet dit dan geborgenheid? Rob Veerman vertelde op zaterdagmorgen over zijn werk als gevangenispastor. Zijn indringende verhaal riep vele vragen op die uitvoerig werden besproken: Hoe kijken we naar gevangenen? Wat is het morele oordeel over iets fout doen en bij welke fouten beland je in de gevangenis ? Wat gebeurt er met een mens gedurende en na een gevangenisstraf? Wat doen we als gemeenschap en wie behoort daartoe? Vanuit mijn deelname aan twee workshops wil ik Rob Veerman en zuster Rebecca Braun van harte bedanken voor het groepsgesprek (en inzicht) dat ze op gang brachten. Het is ‘jongerentreffend’ hoe er zo intens over onderwerpen kan gesproken worden op een dieperliggend niveau. Via een stemmige vigilieviering met sterke overweging bij het evangelie belanden we in de franciscaanse vreugde van de bonte avond. Het voelt aan als een grote familie met veel opportunity, zoals ook Chris en Steven prachtig zongen. Met enthousiasme schudden enkelingen mopjes uit hun habijt of daalde er engelengezang neer van de ‘4 brownies’. Het is een gezellig plezier deel te mogen uitmaken van deze familie en dat wordt ’s zondags in de eucharistie bevestigd wanneer ook Megenaren aansluiten en de familie op slag weer groter werd. Gesterkt door een intense persoonlijke zegening voor ieder, voel ik een sterke toewijding om al wat ik mocht ervaren uit te dragen tot ver buiten Megen. Alvast vrede en alle goeds voor ieder en tot weerziens! Katrien Vanhoutte (deelneemster uit Vlaanderen)