franciscanen.nl J A A R G A N G 10 | N O V E M B E R / D E C E M B E R 2 015
| NUMMER 6
3 ‘Tekenen van hoop’ 6 Grenzeloos verlangen Gastvrij ontvangen in Duitsland 8 MINISTER GENERAAL MICHAEL PERRY IN NEDERLAND
GESPREK MET HANS VAN DER RIJT
NEDERLANDSE FRANCISCANEN BIJ OOSTERBUREN
VOORAF
Barmhartig Paus Franciscus heeft op zijn tweede verjaardag als paus - 13 maart jongstleden - een ‘Heilig Jaar’ afgekondigd. Zo’n ‘Jubeljaar’ stamt uit de joodse traditie. Dat werd iedere vijftig jaar gevierd en was bedoeld om de gelijkheid te herstellen tussen de kinderen van Israël, met nieuwe kansen voor families die hun bezit verloren hadden en zelfs hun persoonlijke vrijheid.
Foto’s: Omslag: Ziekenzalving.
Het Heilig Jaar dat door paus Franciscus is uitgeroepen begint op 8 december 2015 en staat in het teken van de barmhartigheid, als een jaar van verzoening en bekering, en daarmee ook van solidariteit, hoop, rechtvaardigheid en inzet voor God en mens. “Ik heb dikwijls gedacht hoe de kerk haar zending als getuige van de barmhartigheid zichtbaarder kan maken”, zei de paus bij de aankondiging.
Hieronder: Crucifix tijdens viering Dag van de heilige religieuzen en martelaren, 26 september 2015 in Utrecht (foto’s: Ramon Mangold). Franciscanen.nl is het tweemaan delijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 6500.
In het leven van Franciscus en Clara speelt Gods barmhartigheid een belangrijke rol. Het is een gave van God. Zo schrijft Clara in haar Testament: “In de Heer Jezus Christus vermaan en spoor ik al mijn zusters aan ... dat zij zich beijveren de weg van de heilige eenvoud, nederigheid en armoede en ook de eerzaamheid van de heilige levenswijze na te volgen ... Hierdoor zal de Vader van alle barmhartigheid niet door onze verdiensten maar alleen door de barmhartigheid en genade van de milde Gever, de geur van een goede reputatie verspreiden.” In zijn 27e wijsheidsspreuk zegt Franciscus: “Waar barmhartigheid is en wijze maat, daar is geen veeleisendheid en geen verharding.” Hebben wij een jubeljaar nodig om barmhartig te zijn? Ton Peters ofm
Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.
FRANCISCUS DE GETEKENDE
Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op rekeningnummer 41.62.44.181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, Utrecht. IBAN: NL52ABNA0416244181 Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Peter van Zoest (eindredacteur), Ariejan Kuin (redactiesecretaris), Lars Frendel ofm, Maarten Lemmers ofm, Marijn van Zon. Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
2
Met de wondtekenen van Christus, bevestiging van navolging tot het uiterste.
AC T U E E L
‘Tekenen van hoop’ hele wereld zoveel oudere franciscanen die zich er alleen maar over beklagen wat ze niet voor elkaar hebben gekregen en waar ze in teleurgesteld zijn. Ik heb hier heel sterk een gerichtheid op de toekomst ervaren. Nieuwe broeders hoeven als het ware alleen maar aan te haken bij de ‘hot line’ die al aanwezig is. Ze voelen de energie.” Wat hem het meest trof was de hoop die hij overal zag. “Bij de oudere broeders, bij de jonge mensen die ik sprak in Megen, bij de clarissen, bij de Franciscaanse Beweging, bij de Orde van Franciscaanse Seculieren. Ik heb veel tekenen van hoop gezien.” Hij voegt daar aan toe: “Blijf je gevoel volgen. Laat je leiden door je intuïtie. Dat maakt het je mogelijk om met durf de toekomst in te gaan en risico’s te nemen. En ben niet bang om fouten te maken. Je kunt altijd weer opnieuw beginnen.”
Paus
Michael Perry in de tuin van het provincialaat in Utrecht.
Van 9 tot en met 12 oktober bracht Michael Perry, minister generaal van de wereldwijde orde van de minderbroeders franciscanen, een werkbezoek aan franciscaans Nederland. Hij is onder de indruk geraakt van de hoop en de toekomstgerichtheid die hij aantrof, zo vertelde hij vlak voor zijn vertrek naar Vlaanderen. Vandaar reisde hij 14 oktober verder naar Kroatië. Michael Perry kijkt blij verrast terug op zijn bezoek aan de Nederlandse provincie van de franciscanen. “De meeste broeders zijn weliswaar op leeftijd, maar ik kwam geen ‘oude mannen’ tegen die in het verleden leven. Ze
dromen van nieuwe mogelijkheden. Dit heeft me geraakt. Jonge mensen ontmoeten oudere broeders die vooruit kijken en vervuld zijn van optimisme. Dat trekt hen aan, zo blijkt. Dat zie ik hier in Nederland heel sterk. Ik tref over de
Tijdens het aantreden van Jorge Bergoglio in 2013 als paus, was Michael Perry vicarisgeneraal van de orde. Hoe reageerde hij toen bleek dat de paus de naam ‘Franciscus’ had gekozen? “Ik begon gewoon te trillen. Het beangstigde me. Ik zei tegen mezelf: nu kan ik niet langer alleen maar praten over wat het is om franciscaan te zijn, nu moet ik het ook echt ‘zijn’. Ik kon het haast niet geloven dat iemand de durf had om deze naam als paus te kiezen. Want als je dat doet, zeg je eigenlijk ten overstaan van de hele wereld dat je bereid bent eerlijk en transparant te leven en dat je van anderen datzelfde vraagt. Ik denk dat niet alleen de minderbroeders franciscanen, maar alle franciscaanse mensen zich erdoor gesteund weten om te laten zien hoe belangrijk deze waarden zijn voor onszelf, voor de manier waarop we omgaan met anderen en met onze natuurlijke omgeving. Paus Franciscus wijst ons erop dat het onze plicht is om deze waarden in praktijk te brengen. Het is niet alleen onze plicht maar ook die van de Verenigde Naties op weg naar de klimaattop in Parijs, of van regeringen voor wat betreft armoedebestrijding.” Peter van Zoest
3
VERTELLING
Plek onder een overhangende rots in La Verna, Italië, waar Franciscus in 1224 de stigmata, de wondtekenen van Christus, ontving.
Snuffelen in de liefdesbrieven die iemand een leven lang bij zich droeg. Ze in druk uitgeven? Dat doe je niet. Eén van de mannen die veel optrok met Franciscus was broeder Leo. Een leven lang hield hij een briefje bij zich met een paar woorden die Franciscus er twee jaar vóór zijn dood speciaal voor hem op schreef.
Imprimatur? Een bijbelse zegenwens waarmee veel mensen bekend waren. Niet zo heel persoonlijk dus, zou je kunnen zeggen. Toch heeft het briefje iets heel innigs. Want zo eindigt het: “Moge de Heer jou zegenen, broeder Leo.” Broeder Leo werd heel oud. Steeds droeg hij in zijn pij dat briefje bij zich, met de zegen naar binnen gevouwen. Waarom hield Leo dit briefje zo lang verborgen? Misschien wel omdat het hem zo na aan het hart lag. Dan geeft het toch immers geen pas ermee te gaan pronken. Nee, dat zou niet getuigen van piëteit. Het zijn nogal kromme, onhandig geschreven letters die Franciscus op dat briefje aanbracht. Echt wat je noemt ‘hanenpoten’. In de twee jaren die aan de dood van Franciscus voorafgingen was er nogal wat met hem gebeurd. Ongetwijfeld kostte het hem moeite nog een schrijfstift vast te houden. Want in beide handen had hij een wond. Hij kon ook niet meer zo goed vooruit vanwege de pijnlijke littekens op de wreef van zijn voeten. Af en toe gingen de wonden open. Ook
4
in zijn zijde leek hij wel aangeraakt. Geraakt door wie? Het is alsof de Gekruisigde Jezus zelf hem een 3D-print had meegegeven. Alsof hij van omhoog een ‘imprimatur’ ontving. ‘Imprimatur’ betekent: ‘het mag in druk worden uitgegeven’. Toch ging Franciscus heel schuchter om met wat hem in een visioen was overkomen. “Hij had er een gewoonte van gemaakt grote geheimen zelden of nooit te onthullen”, schrijft broeder Thomas van Celano in zijn levensbeschrijving van Franciscus. Intieme vrienden lopen nu eenmaal niet te koop met wat ze elkaar toevertrouwden. Vandaar dat hij zulke geheimen in zijn hart bewaarde. Net zoals je ook de inhoud van een liefdesbrief voor jezelf houdt. Die ga je ook niet publiceren. Maarten Lemmers ofm
GERECHTIGHEID
Gestigmatiseerd, getekend door het leven. Jezus staat op het Kruis van San Damiano fier rechtop en draagt toch de wonden in zijn lichaam. Dat beeld zie ik terug in de jongeren, die het jeugdhuis van de parochie St. Aegidius in Wiedenbrück (Duitsland) bezoeken. Ondanks hun jonge leeftijd (12 tot 24 jaar oud) zijn ze g etekend door het leven, maar staan toch fier rechtop. Ik leerde hen kennen tijdens mijn noviciaat van s eptember 2014 tot afgelopen augustus daar. Een sociale stage maakte er onderdeel van uit. Met plezier ging ik er elke dinsdag en woensdag heen.
Een luisterend oor Vanuit het jeugdhuis bieden drie professionals, oproepkrachten en vrijwilligers hulp, begeleiding, voorlichting op scholen en activiteiten aan. Viermaal in de week zijn alle jongeren tussen 15.30 en 21.00 uur welkom in het open trefpunt. De donderdag is voor basisscholieren. De bezoekers zijn vaak op zoek: naar een thuis, een plek om zichzelf te kunnen zijn. Velen hebben ouders die door omstandigheden geen echte ouders kunnen zijn en dus is ‘thuis’ ook niet echt thuis. Een enkeling komt met huiswerk onder de arm
binnen en zoekt hulp. De meesten komen van school of werk om te ‘chillen’. Enkelen hebben een lichte verstandelijke beperking. Ze vormen een bonte groep.
Aandacht Elke dag is anders, want de jongeren bepalen wat we gaan doen. ‘We’, want de medewerkers, enkel door een keycord met naamplaatje te onderscheiden, doen gezellig mee: een beetje kletsen, spelletjes doen, soms koken en soms wel eens een georganiseerde
Het jeugdhuis St. Aegidius in Wiedenbrück, het oudste in het aartsbisdom Paderborn, stond in de jaren tachtig van de vorige eeuw onder leiding van een franciscaan. Via de communiteit blijft het contact met de orde bestaan.
‘actie’. Zoals, toen het erg heet was, een watergevecht. Want, wat is er nu leuker dan de medewerkers kletsnat maken? Of geschonken tuinmeubels samen opknappen. En als er dure wensen zijn, dan organiseren we samen een benefietdiner. Het is niet altijd de manier om via afleiding de problemen even te vergeten. Vaak is het ook goed er over te praten. Over papa die op sterven ligt, mama die twee of drie banen heeft en net het hoofd boven water kan houden (Duitsland kent geen algemeen minimumloon) of papa die elke dag laveloos op de bank ligt. Een luisterend oor voor hun problemen, daar zijn ze vaak ook naar op zoek. Dat geldt net zo goed voor ‘gewone’ puberproblemen en -belevenissen. Want als moeder met haar nieuwe vriend op de bank zit, dan zit ze ‘natuurlijk’ niet te wachten op ‘pukkels’ of dat ‘rotvak w iskunde’. Sterker nog, sommigen mogen vóór 22.00 uur niet eens thuiskomen. Dus zonder jeugdhuis zouden ze op straat hangen, met het risico richting drugs af te glijden. Van enkele bezoekers is bekend dat zij wel eens een jointje roken. Zouden ze het binnen doen, dan krijgen ze een huisverbod. Nu kan de leiding hen alleen preventief voorlichten. De stigmata, de tekens van het leven. Je kunt ze niet uitwissen, slechts verzachten en verzorgen. Een stukje aandacht, er gewoon zijn. Ik heb in het jeugdhuis God ontmoet: in de medewerkers én in de jongeren. Een ontmoeting op ooghoogte, net als Franciscus met het kruis van San Damiano. Hans-Peter Bartels ofm
5
DE BINNENKANT
In zijn geboorteplaats Megen werd in 1967 een harmonie opgericht. En Hans mocht als zestienjarige zijn partijtje meeblazen op de bariton en later op de grote bas. Van toen af werd hem veel aangereikt. Hij ging trombone spelen bij het jongerenkoor van de kerk en werd binnengehaald in het gemengd koor. Eén van de koorleden was een franciscaan: Otho Peters. Die heeft ervoor gezorgd dat Hans kind-aan-huis werd in het klooster van de broeders. Op zondagmorgen ging hij het orgel bespelen in de kloosterkerk. Hij kreeg de huissleutel waarmee de franciscaanse wereld steeds verder voor hem open zou gaan. Toen de nukkigheid van ‘broeder ezel’ hem een hernia bezorgde, moest hij op den duur zijn werk als metaalarbeider opzeggen. Gelukkig vond hij in de muziek een andere tijdsbesteding. Op drie plaatsen bespeelde hij het orgel. En hij was ook lid van drie blaaskapellen. Hans van der Rijt.
Grenzeloos verlangen Hans van der Rijt werd geboren in 1951. Het was een moeilijke bevalling. Al te lang was de baby zonder stuurstof gebleven. Het zou een hele tijd duren voor Hans een beetje kon praten. Wanneer vader van zijn werk kwam en wilde weten hoe het met de jongen ging, was het moeder die het antwoord gaf. Graag had Hans zelf verteld wat er in hem omging. Hij ontstak nogal eens in een hevige driftbui. Tot zijn elfde kreeg hij logopedie. Van toen af ging alles beter. Maar vanwege die valse start is hij een leven lang zijn beklag blijven doen over de nukkigheid van ‘broeder ezel’. Aldus wordt volgens oud franciscaans taalgebruik het lichaam aangeduid, waarmee een mens zijn leven lang moet doen. 6
Noviciaat Eind 1994 kreeg Hans contact met de roepingenbroeder. En een jaar later begon hij als postulant in Heerlen. Daar leerde Hans de mensen kennen die dagelijks aan de deur kwamen voor soep en brood. Van hen hoorde hij soms heel heftige verhalen. Zijn noviciaat deed hij in Eindhoven. Hij leerde er in dit eerste vormingsjaar de franciscaanse geschriften lezen. Het was een rijk jaar. Maar toen hij naar het Franstalige Brussel moest voor het tweede vormingsjaar, werd hij vrijwel dagelijks geconfronteerd met zijn taalachterstand. Met handen en voeten moest hij zich soms verstaanbaar maken. Daarom voelde hij zich wel eens een beetje verwant aan de vele zwervers uit andere landen die hier met hun hoofd in de vuilnisbakken hingen om wat voedsel te vinden. Voor de verdere vorming vertrok hij naar Rotterdam. En opnieuw begon ‘broeder ezel’ dwars te liggen. Met een herniaoperatie en de daarop volgende revalidatie ging er heel wat tijd verloren. Maar gelukkig bleef er ook nog wat tijd over om op te trekken met een medebroeder die werkzaam was in het justitiepastoraat. Hans begon vrijwilligerswerk te doen: te luisteren zonder te oordelen, en met de gedetineerden een contact op te bouwen waar dat mogelijk was. Ook in de
Pauluskerk deed hij als vrijwilliger mee. De drugsverslaafden die daar kwamen bleken mensen met een heel eigen belevingswereld. Zoals de dakloze man die zich rijk wist met een huis zo groot als de wereld en met een dak zo blauw als de hemel. Dat die mensen allemaal door eigen schuld dakloos waren geworden en alleen maar door criminele activiteiten zo beklagenswaardig waren geworden, ging er bij hem niet in. “Ik had zelf ook één van hen kunnen zijn als het een beetje anders gelopen was”, zegt Hans.
Grenzen Hans ging zich voorbereiden op zijn ‘grote professie’: de blijvende binding aan de orde. Maar ook daarna zou ‘broeder ezel’ hem nog dikwijls de weg versperren: twee herniaoperaties in zes maanden. In Heerlen herstelde hij voorspoedig. Er was een parochie aan huis. Daar kon hij zich verdienstelijk maken bij de zangkoren, in de begeleiding van de kinderkoren, het begeleiden van kinderen op weg naar het vormsel en bij het secretariaat in de parochie. Maar de broeders van de Heerlense communiteit werden ouder. Daarom moesten ze na enige tijd gaan omzien naar een andere huisvesting. Het werd een kloosterverzorgingshuis in Valkenburg. “Moest ik meegaan naar een verzorgingshuis? Ik ben veel jonger dan de anderen. In zo’n huis tref je vooral tachtigers aan, en ik ben pas zesenvijftig! Maar in dat huis zijn wel liften aanwezig. En die heb ik nodig.” Het was voor Hans geen gemakkelijke beslissing. Met zijn verlangen om naar buiten te treden en midden in de wereld te gaan staan zou hij telkens weer tegen grenzen oplopen. Hij is acht jaar geleden met de andere broeders mee verhuisd. “Het is hier goed toeven”, zegt hij. “We worden uitstekend verzorgd. Maar daarvoor was ik toch geen franciscaan geworden?”
nog eens een herseninfarct met gedeeltelijke gezichtsuitval. Een tijd lang mocht hij geen auto meer rijden. Vanwege zijn beperkte gezichtsvermogen kan hij ook niet meer het notenschrift van de muziekpartijen lezen, zodat hij heeft moeten stoppen als organist van het kloosterverzorgingshuis, en ook bij de harmonie en de blaaskapellen. Ook het werk als secretaris van de harmonie heeft hij beëindigd. Hij doktert wat bij een oogarts. Sinds kort mag hij weer kleine stukjes auto rijden. Maar er ligt ook nog een aorta-operatie in het verschiet ...
‘Wat rest’ Om hem heen ervaart hij hoe de broeders in het verzorgingstehuis kwetsbaarder worden. Alsof de fut opraakt. Hans neemt nog wel deel aan een bezinningscommissie, “maar ik kom niet meer tot bloei”, verzucht hij. “Wat rest is een rustige wandeling, met mijn krukken, door de mooie tuin van ons huis. Daar mediteer ik zo nu en dan wat. Een boek lezen, het lukt me niet meer.” Maarten Lemmers ofm
Hans van der Rijt bespeelt de bariton.
Stille plek Hans ervaart Valkenburg als een stille plek in een uithoek van de provincie van de Nederlandse franciscanen. “De nukkigheid van ‘broeder ezel’ verhindert me deel te nemen aan allerlei franciscaanse activiteiten in het land. En dat doet pijn.” In het ziekenhuis kreeg hij een pijnbehandeling. Maar er volgde ook
7
I N T E R N AT I O N A A L
In München bij het museum ‘Staatliche Antikensammlungen’.
Gastvrij ontvangen in Duitsland Van 17 tot en met 24 augustus waren tien franciscanen uit Nederland in Duitsland voor een kennismakingsbezoek. Ze werden gastvrij ontvangen en maakten een prachtige tocht langs onder meer zes kloosters van hun Duitse medebroeders. Onderweg werden ze bijgepraat over de situatie van de franciscanen in Duitsland, over geloof en over de kerk in het land en over politieke en sociale kwesties, zoals armoede en de toestroom van vluchtelingen. Lars Frendel nam aan het bezoek deel en bericht er over. In het zuiden, in München, zijn we begonnen, in het grote St. Anna kloster met twee zeer barokke kerken erbij. Hier, net zoals overal elders waar we kwamen, stonden de eettafels vol lekkere - vaak lokale - g erechten. Op een zonnige namiddag zijn we met een plaatselijke gids de stad rondgefietst en hebben we er van kunnen genieten. In het klooster van Füssen, slechts enige meters van de Oostenrijkse grens en met ‘Alpenpanorama’, konden we zien waar oudere broeders terecht kunnen. Het in de buurt zeer hoog gelegen fantasierijke nep-middeleeuwse slot Neuschwanstein hebben we in de stromende regen bezocht.
Bonifatius Onze reis ging verder noordwaarts. Ongeveer midden in Duitsland ligt Grosskrotzenburg, met één van de nog bestaande grote scholen van de medebroeders. Volop in bloei en met verbouwingen en uitbreidingen. In het aan de overkant van de Main liggende stadje Seligenstadt konden we op een zwoele avond genieten van lekker ijs. Verder naar Kreuzberg, een hoog gelegen bedevaartsoord. Hier baden we de kruisweg, mooi samengesteld door één van onze Duitse broeders. Op deze plek hebben de franciscanen ook een bierbrouwerij, waar we een rondleiding in kregen, dus het werd ‘glauben und geniessen’ tegelijkertijd. Daarna op
8
naar Fulda: het prachtige klooster Frauenberg, hoog op een berg boven de stad. In de grote domkerk bezochten we het graf van Bonifatius.
Berlijn Op weg verder naar het noorden kwamen we langs het stadje Eisenach met, weer hoog op een berg, de Wartburg. Beroemde bewoners ervan waren Elisabeth van Thüringen en Maarten Luther. Tenslotte bereikten we Berlijn: groot en interessant. Twee keer hebben we een flinke wandeling gemaakt in deze stad die zo rijk is aan geschiedenis. Heel bijzonder was een bezoek aan de ‘Suppenküche’ waar de broeders dagelijks honderden warme maaltijden aan dak- en thuislozen en andere behoeftigen opscheppen. Op onze laatste avond in Duitsland hebben we in de grote tuin van het klooster in Pankow van een uitgebreide en lekkere barbecue kunnen genieten. Alles bij elkaar is het een rijke en zeer goed georganiseerde week geworden. We zijn onder de indruk geraakt van de buitengewone gastvrijheid en hartelijkheid van onze Duitse medebroeders en kijken vol dankbaarheid terug op deze ‘Deutschlanderfahrung’. Lars Frendel ofm
DIERBAAR
Een mooi stukje handwerk, vervaardigd door een man zonder scholing. Zijn ouders hadden hem voorbestemd om leiding te geven aan een agrarisch project. Maar zijn handen stonden meer naar het hout dat hij her en der aantrof. In een van de schuren van het bedrijf begon hij het te bewerken. Hij verwierf een grote vaardigheid in het maken van beelden. Zonder scholing? Maar de beste leerschool is het leven zelf! Op een dag kreeg ik dit beeldje van hem cadeau. Wanneer ik er naar kijk, komt mij de Man voor ogen die ook werd gevormd door het leven zelf: Jezus. Ook Hij heeft een heel leerproces doorgemaakt. “In de leerschool van het lijden heeft Hij gehoorzaamheid geleerd”, zo lees ik in de brief aan de Hebreeën. Hoe het leven zelf, en in het bijzonder het lijden, een leerschool in gehoorzaamheid kon worden voor Jezus? Misschien had het wel te maken met het gesprek dat Hij erover voerde met zijn God. Hoe lang gaat de leerschool duren die ik zelf nog moet doorlopen? Ik weet het niet. Maar zeker is dat het beeldje na mijn dood naar een zoon gaat van de man uit wiens handen het ooit is voortgekomen. Want ook die zoon werkt tegenwoordig graag met hout. Bij hem zal het zeker veilig zijn.
Toon van Griensven ofm
9
NIEUWS
Yad Vashem-onderscheiding voor Sebald Linders
Mensen Op 16 september overleed te Warmond Albert van der Meer, 88 jaar oud, 57 jaar minderbroeder en 50 jaar priester. Als sergeant-verpleger vertrok hij in 1947 naar Indonesië. In 1951 werd hij als lekenmissionaris door de franciscanen uitgezonden naar het toenmalige Nieuw-Guinea. In 1958 trad hij in de orde en na zijn priesterwijding in 1965, werd hij benoemd tot godsdienstleraar te Maastricht. Daarna werkte hij als parochiepastor in Gouda en Hoek van Holland. In 1992 verhuisde hij naar Leiden en in 2006 naar Warmond.
Rob Hoogenboom neemt de onderscheiding in ontvangst.
Op 9 september werd in Nationaal Monument Kamp Vught de Yad Vashem-onderscheiding ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’ overhandigd aan de provinciaal van de Nederlandse franciscanen, Rob Hoogenboom. De Israëlische onderscheiding is postuum toegekend aan de franciscaan Sebald Linders. Hij redde in de Tweede Wereldoorlog joodse medeburgers door hen te laten onderduiken en zo voor deportatie te behoeden. De onderscheiding werd namens de staat Israël uitgereikt door Bernard Rosenthal, attaché van de Israëlische politie en publieke veiligheid voor de Benelux en Groot-Brittannië. Sebald Linders zette tijdens de oorlog zijn leven op het spel door joodse kinderen aan onderduikadressen te helpen in het plaatsje Alverna bij Wijchen, waar hij kapelaan was. Toen het vanwege zijn inzet voor onderduikers onveilig voor hem werd, was hij genoodzaakt zelf onder te duiken. Uiteindelijk werd hij door verraad opgepakt en gevangen gezet in Haaren bij Den Bosch. Later is hij overgebracht naar concentratiekamp Vught, waar hij op 11 augustus 1944 werd gefusilleerd. Hij was toen 37 jaar oud. Dankzij inspanningen van de joodse familie Themans, die veel te danken heeft aan Sebald Linders, en de franciscaan Frans Verheijen, is besloten hem postuum de Yad Vashemonderscheiding toe te kennen. Rob Hoogenboom heeft de onderscheiding na de uitreiking in Vught later die dag in Alverna overhandigd aan de familie Linders.
In de leeftijd van 81 jaar overleed op 27 september in Divinópolis (Brazilië) Ton Blankendaal. Hij was 62 jaar minderbroeder en 55 jaar priester. Zijn hele leven is hij een zeer betrokken pastor geweest; de langste tijd in Belo Horizonte. In Ipatinga woonde en werkte hij te midden van de armen. Hij koos een nieuwe pastorale aanpak en zette zich in voor de vorming van basisgemeenschappen. In Jequitinhonha was één van zijn aandachtsvelden het onderwijs voor volwassenen. Op 7 oktober overleed op 93-jarige leeftijd te Nijmegen Siep Zeinstra. Hij was 73 jaar minderbroeder en 66 jaar priester. Het grootste gedeelte van zijn leven heeft hij gewerkt in de missie van Pakistan. Met hart en ziel stond hij tussen zijn mensen, vol respect en waardering voor hun cultuur. Na zijn terugkeer in Nederland woonde hij eerst in Utrecht en vanaf 2010 te Alverna (Wijchen). Eveneens op 7 oktober overleed te Alverna (Wijchen) Jo van Vugt. Hij was 90 jaar oud, 68 jaar minderbroeder en 61 jaar 10priester. Een jaar na zijn priesterwijding in 1955, kreeg hij een benoeming voor Noorwegen. Gedurende 34 jaar is hij daar werkzaam geweest, eerst als parochie-assistent, later als pastoor. Noorwegen werd zijn tweede vaderland. In 1991 keerde hij terug naar Nederland en ging wonen in Alverna.
Busreis ‘Franciscanië’ Evenals voorgaande jaren organiseert de communiteit van de franciscanen in Delft een busreis naar franciscaans Italië (Assisi, Rieti-dal, La Verna). Deze keer van 30 april tot en met 9 mei 2016. Neem voor nadere informatie en inschrijving contact op met: Piet Bots ofm, Raamstraat 78, 2613 SE Delft, tel.: 015 2151063, e-mail: pietbots@hetnet.nl.
10
AC T I V I T E I T E N
LA VERNA
Franciscaans Centrum voor Spirituele Ontwikkeling Zenneagram
Zenneagram is de verbinding tussen (zen-) meditatie en het enneagram. Naast het psychologische model waarin je inzicht krijgt in je type, kent het enneagram ook een spirituele kant. Daarbij gaat het er om je persoonlijkheid (je type) minder op de voorgrond te zetten en om je essentie te ontdekken, je ware zelf, wie je ten diepste bent. Ontspannen helpt om vrijer te worden en om meer vanuit je essentie te leven, die Bron is van jouw bestaan. We gaan onder meer in op de wisselwerking tussen (zen-) meditatie en het enneagram. datum 11 december tijd 10.00-16.00 uur prijs € 40,Basiscursus enneagram
Het enneagram-model beschrijft negen persoonlijkheidstypen, gebaseerd op allerlei mechanismen van waaruit mensen denken, voelen en handelen. De cursus is bedoeld om zicht te krijgen op het type waarin je het meeste van jezelf herkent. data 30 januari, 13 februari tijd 10.00-16.30 uur prijs € 90,-
Informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl
FRANCISCAANS JONGERENWERK
STOUTENBURG
Naar de Wereldjongerendagen
Koken met de seizoenen
Franciscaans Milieuproject
18-30 jaar
Volgende zomer vinden in Krakau (Polen) de Wereldjongerendagen plaats. Jongeren uit heel de wereld komen er samen. Paus Franciscus is er ook bij. Vanuit het Franciscaans Jongerenwerk gaan we daarheen. We sluiten ons aan bij de reis van het bisdom Rotterdam. De heenreis gaat via Echternach, Marburg, Dachau. In Krakau bezoeken we het internationale dorp van de franciscaanse familie. Van 6 tot 8 mei 2016 is er een voorbereidingsweekend in Megen. Daar maken we kennis met elkaar én het thema van deze Wereldjongerendagen: ‘Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden’. data 17 juli-2 augustus 2016 prijs € 695,Franciscaans Jongerentreffen 2016
Vegetarisch koken met biologische groenten van het seizoen uit de tuin van Stoutenburg. Samen oogsten, groenten schoonmaken, een maaltijd bereiden en genieten van het (h)eerlijke eten. De workshop begint met ontvangst met koffie en thee en een korte inleiding en kennismaking. datum 11 december tijd 15.00-20.00 uur prijs € 18,Winterretraite vóór Kerst
De korte dagen en lange nachten voor Kerst nodigen uit tot inkeer en bezinning. Tijd om stil te worden en leeg te worden. Gedragen door het kloosterlijke ritme van Stoutenburg samen toe leven naar de terugkeer van het licht. data 20-24 december prijs € 180,-
Na een zinderend Franciscaans Jongerentreffen afgelopen oktober, met mooie getuigenissen, boeiende workshops, inspirerende vieringen, verrassende ontmoetingen (onder andere met de minister generaal van de minderbroeders, Michael Perry) en weldadige ontspanning, kondigen we graag de volgende editie aan: 23-25 september 2016. Om alvast te noteren in je (digitale) agenda!
Stoutenburg bij u thuis
Informatie en opgave: Theo van Adrichem ofm Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen tel.: 0412 465779 / 465770 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl > samen op weg
Informatie en opgave: Guy Dilweg ofm Stoutenburgerlaan 5, 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl
Op verzoek trekken wij er graag op uit om in uw gemeente, parochie, gemeenschap of werkgroep over het Franciscaans Milieuproject te vertellen: een informatiemiddag ‘bij u thuis’. Ook verzorgen we inleidingen en workshops voor studiedagen en symposia. Een financiële vergoeding stellen we in overleg vast.
Voor meer activiteiten in franciscaans N ederland: www.franciscaanseweg.nl
11
FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K
Ik ben Marieke de Jong, 19 jaar. In februari 2014 heb ik drie dagen mee mogen kijken in het franciscanenklooster in Megen. Deze zogenaamde ‘kloosterdagen’ werden vanuit mijn toenmalige school geregeld. We waren met een groep van ongeveer tien jongens en meisjes en hadden een leuk programma.
Stilte en rust We deden mee met de gezamenlijke vieringen van de broeders, we aten mee met hen, we gingen één keer naar de gemeenschappelijke dienst samen met de clarissen in hun nabijgelegen klooster, maar we deden ook activiteiten met ons eigen kleine groepje van school. Hieronder viel bijvoorbeeld een documentaire kijken over Franciscus, waarna we discussieerden over zijn normen en waarden en hoe die tegenwoordig nog terug komen in de wereld. Ook deden we een stil wandgesprek en hadden we een gesprek met een broeder die al onze vragen probeerde te beantwoorden. Ik kijk met veel plezier terug op deze dagen. Ik heb er niet alleen erg veel van geleerd, maar het is ook een soort brug tussen de jeugd van nu en het kerkleven. Toevallig is mijn vader dominee en ben ik dus godsdienstig opgevoed, maar voor mijn vrienden die vrijwel geen idee hadden over godsdienst in het algemeen, ging er een wereld open. Vooral op mijn school was godsdienst zeker niet ieders favoriete vak. Maar om zo de sfeer te proeven in het klooster en te horen van de broeders hoe zij hun leven in het klooster ervaren, vergrootte het begrip over het geloof en dit specifieke leven enorm. Iedereen heeft in die drie dagen een soort rust kunnen ervaren die in het snelle leven van nu niet altijd meer vanzelfsprekend is. Door een paar minuten stil te zijn, kan je even alleen zijn met je gedachten en
duidelijk ervaren hoe jij iets ziet. Om een voorbeeld te geven: eerst wist ik niet zo goed wat ik geloofde. Door deze drie dagen heb ik daar voor mezelf een duidelijker beeld van. Ik ben die stilte en rust steeds meer gaan waarderen. Eerst vond ik het maar een beetje ongemakkelijk, maar later ging het vanzelf. Nu ik studeer, vind ik het prettig om me soms even terug te trekken en gewoon even stil te zijn. Ik vond het een hele leerzame en prettige ervaring om even deel uit te maken van het klooster en ik sluit niet uit ooit nog terug te komen! Marieke de Jong