franciscanen.nl j a a r g a n g 9 | N o v e m b e r / D e c e m b e r 2 014 | n u m m e r 6
3 Gebed en diaconie 6 Thuis tussen de armen Missie als ontmoeting 8 G e m e e n s c h a p S a n t ’ Eg i d i o i n A m s t e r d a m
Gesprek met Frans van der Poel
Bezoek aan Missionszentrale, Bonn
vooraf
Zorg om de zorg Voor elkaar zorgen. Het is in Nederland goed geregeld. Allerlei organisaties en instellingen verlenen een deel van de zorg: mantelzorg, jeugdzorg, thuiszorg, ziekenzorg, ouderenzorg … Ook de zorgverzekering heeft alles goed geregeld: van basisverzekering tot aanvullende verzekeringen in verschillende modellen bij een groot aantal zorgverzekeraars die elkaar beconcurrerenmet premies. Tel daarbij nog allerlei vormen van sociale hulpverlening. We zorgen voor elkaar. Maar hebben we daarmee ook zorg óm elkaar? Foto omslag: Broeder Hans van Bemmel geeft een dakloze brood, indachtig de ‘Woorden van Franciscus’ onderaan deze pagina (foto Johan Willems). Franciscanen.nl is het tweemaan delijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 6500. Abonnement:
Neem nu de overheveling per 1 januari 2015 van de verantwoordelijkheid voor de zorg van de landelijke overheid naar de gemeenten. Is dat niet een al te bureaucratische of administratieve verschuiving van de ene instelling naar de andere? En dan daar bovenop nog de bezuinigingen op de gelden die de gemeenten van de betrokken ministeries ontvangen. Eén van de gevolgen is dat verzorgingstehuizen moeten inkrimpen of zelfs sluiten. Is er nog aandacht voor de persoon achter het ‘burgerservicenummer’? Ik maak me zorgen om de zorg. In zijn ‘Levensmodel voor de arme zusters’ schrijft Franciscus: “Omdat jullie je tot bruid van de heilige Geest hebben gemaakt door te kiezen om te leven volgens de volmaaktheid van het heilig evangelie, wil en beloof ik, dat ikzelf en mijn broeders, altijd voor jullie - net als voor hen - nauwgezette zorg en bijzondere aandacht zullen hebben.” Woorden die ons kunnen uitnodigen bekommerd te zijn om hen die recht hebben op onze zorg en aandacht. En dat worden er steeds méér! Ton Peters ofm
Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op rekeningnummer 41.62.44.181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, Utrecht. IBAN: NL52ABNA0416244181 Redactie:
Woorden van Franciscus
Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Peter van Zoest (eindredacteur), Joost van Heijst (redactiesecretaris), Lars Frendel ofm, Maarten Lemmers ofm, Ton van Oosterhout ofm. Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
2
Wanneer de broeders door de wereld gaan, moeten ze geven aan ieder die hun iets vraagt en mogen ze niet terugvragen van wie hun iets afneemt.
ac t u e e l
Gebed en diaconie Zondag 28 september vond in Amsterdam de herinwijding plaats van de Mozes & Aäronkerk aan het Waterlooplein in Amsterdam. Eén van de mooiste en beeldbepalende kerken van de stad. Bisschop Jos Punt van Haarlem-Amsterdam was hoofdcelebrant in de plechtige eucharistieviering tijdens welke de kerkwijding plaatsvond. Het bisdom heeft de kerk en het ernaast gelegen Mozeshuis toevertrouwd aan de Gemeenschap Sant’Egidio in Amsterdam.
Een volle Mozes & Aäronkerk tijdens de herinwijding.
In het verlengde van hun leefregel, traditie en spiritualiteit hebben de Nederlandse franciscanen 45 jaar geleden de Stichting Mozeshuis opgericht. Deze huurde vanaf die tijd van hen het naast de kerk gelegen Mozeshuis. De kerk werd gehuurd van het bisdom Haarlem-Amsterdam.
Mozeshuis De Stichting Mozeshuis organiseerde vanuit het Mozeshuis maatschappelijke en interreligieuze activiteiten en zette zich in voor kansarmen zoals vluchtelingen, verslaafden, asielzoekers en daklozen. De kerk werd multifunctioneel gebruikt en diende als aula voor speciale vieringen, symposia, exposities en muziekuitvoeringen. Teruggelopen subsidies en de daarop volgende onduidelijkheid hoe een reorganisatie moest worden aangepakt betekenden begin 2014 het einde van de Stichting Mozeshuis. Het Mozeshuis werd door bemiddeling van de franciscanen verkocht aan het bisdom Haarlem-Amsterdam. De nieuwe
eigenaar stelde het ter beschikking van de Gemeenschap Sant’Egidio in Amsterdam. De Mozes & Aäronkerk aan het Waterlooplein was daarbij inbegrepen.
Sant’Egidio De internationale lekenbeweging van Sant’Egidio werd in 1968 te Rome opgericht en is tegenwoordig actief in zeventig landen. De meer dan 60.000 leden zijn vooral leken die zich naast hun dagtaak vrijwillig inzetten in de dienst aan de armen. Sinds 1985 bestaat er een gemeenschap in Antwerpen, vanwaaruit de contacten met Nederland worden onderhouden. De gemeenschap in Nederland is vooral actief in Amsterdam en Apeldoorn en sinds enige jaren ook in Utrecht en Nijmegen. Net als in Antwerpen wil men het centrum voortzetten met diaconale activiteiten voor daklozen, immigranten en hulpbehoevenden. Vrijwilligers en gasten komen bijeen voor avondgebed en de zondagse eucharistie.
Dienst aan de armen De dienst aan de armen is tezamen met het gebed het typerende kenmerk van Sant’Egidio. In de ruimtes van het Mozeshuis kan onderdak worden gegeven aan, onder andere, een restaurant voor daklozen met bijhorend sociaal centrum, douches, administratieve hulp, een taalschool met conversatieklassen voor nieuwkomers en migranten en een plek waar vereenzaamde ouderen na het gebed kunnen samenkomen om te eten en te verbroederen. Behalve voor diaconale activiteiten zet Sant’Egidio zich in voor dialoog tussen verschillende religies en tussen gelovigen en ongelovigen. Internationaal beijvert de beweging zich voor een vreedzame oplossing van conflicten. Evelyne Verheggen consulente herinrichting kerken
3
overweging
Het klooster van Montecasale in Midden-Italië.
“Zeg, Mazzone, heb jij nog wat te eten”, vroeg Galasso. “Nee, echt niet, Mazzone. Ga maar naar Calcagno. Die heeft gisteren aardig wat buit gemaakt bij de overval in de buurt van Borgo Sansepolchro.” Nauwelijks had Calcagno zijn naam horen noemen of hij greep zijn laatste homp brood en sloop stilletjes weg.
Broeders om den brode? “Het valt niet mee om het hoofd boven water te houden in dit onherbergzame gebied”, verzuchtte Galasso. “Laten we maar eens kijken of we bij dat eenzame weggetje nog een reiziger kunnen uitplunderen. Of zullen we weer aankloppen aan de poort van dat kloostertje? Maar ja, die broeders zien ons al aankomen. Laatst nog heb ik heel beleefd om een aalmoes gevraagd. Maar, wat denk je? De broeder portier schold me de huid vol. Hij vond dat wij deze streek alleen maar narigheid bezorgen. Hij stuurde me weg zonder ons ook maar iets mee te geven. Eigenlijk heeft de man wel gelijk. Maar waar moeten we dan van leven?” “Het schijnt dat die broeders het er onder elkaar niet helemaal over eens zijn hoe ze met ons om moeten gaan”, zei Mazzone. De volgende dag komt broeder Franciscus op bezoek bij zijn medebroeders in Montecasale. Broeder Angelo, de gardiaan, legt hem meteen hun probleem voor. “Wat moeten we doen? Wat vind jij, Franciscus?” “Nou”, zegt Franciscus, “ik heb een voorstel. Probeer eens of je aan wat lekker brood kunt komen. En ook een kruik goede wijn. Neem een mooi tafelkleed. Loop naar de open plek in het bos. Spreid het kleed uit op de grond, en nodig de rovers uit om samen met jullie te eten en te drinken. Daar zijn ze best voor te vinden. Hebben ze eenmaal goed gegeten,
4
vertel ze dan over God en over alles wat jullie bezielt. Vraag ze om niet langer de voorbijgangers lastig te vallen. Verder niets. De volgende dag ga je terug met brood en wijn en kaas en eieren. Wees hoffelijk voor ze. Geef ze maar alles wat je bij je hebt. Daarna knoop je een gesprek aan over hun manier van leven. Die brengt alleen maar narigheid met zich mee. Niet alleen voor anderen, maar ook voor henzelf. Je zult zien dat er met die kerels best wat te bereiken valt.” “Aan dat tuig onze goede gaven verspillen? Aan die lui is toch geen eer te behalen”, bromt een van de broeders. Maar Angelo zegt: “We kunnen het toch een keer proberen.” En zie! De rovers kwamen onder de indruk van de broeders. Ze sloten vriendschap met hen. Van nu af gingen ze het bos in om hout te halen voor het klooster. En drie van de rovers hebben zich aangesloten bij de broeders. Broeder Galasso, broeder Mazzone en broeder Calcagno zijn ingetreden in dat klooster, waar de stelregel van Franciscus gold: “Ze moeten geven aan ieder die hun iets vraagt, en ze mogen niet terug vragen van wie hun iets afneemt.” Maarten Lemmers ofm
gerechtigheid
‘Als u de vrede wilt bevorderen, bescherm dan de schepping’. Zo luidde de titel van de boodschap van paus Benedictus XVI voor Wereldvredesdag, 1 januari 2010. Wat heeft de aandacht voor de vrede met zorg voor de natuur te maken? “Het lijkt een merkwaardige vraag, maar het antwoord is simpel”, aldus Roland Putman ofm.
Geen vrede zonder eerbied voor de schepping Overal waar de natuur geweld wordt aan gedaan, heeft dat gevolgen voor ons mensen zelf. De mens is een onderdeel van de natuur: het is onze leefwereld. In een wijk met veel beton is dat minder zichtbaar dan in de natuur van derdewereldlanden. Maar de grondstoffen waarmee onze steden zijn gebouwd komen uit de natuur.
Conflicten Door afgravingen, mijnbouw, oliewinning en houtkap is de leefwereld van hele volkeren dramatisch veranderd. Vooral in de derde wereld zijn hele gebieden onleefbaar geworden. Het bestaan van hele culturen en volken wordt verwoest, omdat er zonder zorg voor de natuur grondstoffen worden gedolven. Producten zijn vaak goedkoop, omdat de zware
chemicaliën, die voor de productie worden gebruikt, elders gedumpt kunnen worden. De enorme schade aan het milieu wordt hooguit tegen een grijpstuiver afgekocht. Mensen wordt hierover het zwijgen opgelegd. De strijd om grondstoffen is een bron van conflicten.
Patroonheilige Op 29 november, aan het begin van de Advent, is het 35 jaar geleden dat Franciscus door paus Johannes Paulus II is uitgeroepen tot patroonheilige voor hen die de ecologie promoten. Wereldwijd wordt daarvoor aandacht gevraagd. Er kan geen vrede zijn waar Gods schepping geweld wordt aangedaan. Gods liefde en zorg mogen we in de schepping herkennen. Ons wordt gevraagd
om bewust te leven en op verantwoorde wijze om te gaan met wat wij gebruiken en verbruiken. Milieubewegingen, maar ook bijvoorbeeld de Franciscaanse Vredeswacht, vragen er aandacht voor, overal waar door vervuiling en mijnbouw, de leefwereld wordt verwoest en het leven van mensen wordt bedreigd. Er is immers geen vrede waar gestreden wordt om de grondstoffen zo goedkoop mogelijk te verwerven. Waar we ons van alles uit de natuur toe-eigenen, gaat het fout. We mogen nooit vergeten dat we de wereld als een geschenk hebben gekregen om er samen van te genieten en deze goed en eerlijk te beheren. ‘Als u de vrede wilt bevorderen, bescherm dan de schepping’. Roland Putman ofm
Franciscaanse Vredeswacht: stille wake voor vrede, Keulen, 21 mei 2014. Gehurkt in pij: Roland Putman.
5
de binnenkant
Thuis tussen de armen Broeder Frans, of ‘frei Chico’ zoals hij in Brazilië wordt genoemd, is onder de indruk geraakt van het volk en de maatschappij van het grootste land van Latijns-Amerika. Ook - en misschien wel het meest - van de kerk van Brazilië, “de kerk van de armen”, zoals hij deze noemt. Deze kerk heeft er een eigen identiteit. De tegenstellingen tussen de officiële kerk van Rome en de plaatselijke volkskerk zijn groot. Frans is geraakt door het leven en de religiositeit van de vele armen in Brazilië en heeft er voor gekozen dat leven een gezicht te geven. “Het is niet mogelijk iets over de armen te schrijven zonder tussen die armen te zitten. Je moet gewoon tussen hen in gaan wonen”, zegt hij stellig. En zo is het Frans ook vergaan: in zeer arme streken van het land heeft hij in verschillende communiteiten van de franciscanen gewoond. Van lieverlede ontstond bij hem steeds meer belangstelling voor het vastleggen van verhalen, gebeden, liederen en alles wat verder met het godsdienstige leven te maken heeft.
Melaatsenkolonie
Frans van der Poel met zijn ‘Levenswerk’.
Franciscanen die uitgezonden zijn naar één van de missiegebieden van de Nederlandse provincie komen regelmatig op verlof in hun geboorteland. Ze zijn er voor familiebezoek, voor contacten met medebroeders of om gezondheidsredenen. Van juli tot oktober dit jaar verbleef Frans van der Poel (74), afkomstig uit Zoeterwoude en sinds 1967 wonend en werkend in Brazilië, in de communiteit van de franciscanen in Amsterdam. Hij vertelt over een groot project dat zijn leven compleet veranderde. 6
Zo’n zestien jaar verbleef Frans in een melaatsenkolonie in de deelstaat Minas Gerais. Mensen die leden aan lepra woonden toen nog samen in een nogal gesloten soort dorpje. Frans werd vrijgesteld om ook daar ‘de cultuur van de armen’ en de religieuze tradities te bestuderen. Hij was er werkzaam als pastor en heeft meegeholpen aan de re-integratie van de zieken in de gewone samenleving door bijvoorbeeld mee te zingen in hun koor. Dat koor werd al in 1936 opgericht , toen de zieken helemaal afgescheiden van de wereld moesten wonen. Nu zijn er medicijnen ter bestrijding van melaatsheid en wordt het isolement van de zieken doorbroken. Heel bewust werd er voor gekozen om naast zieke ook gezonde koorleden toe te laten. “We wilden de schoonheid van de leprapatiënten laten zien en laten horen”, vertelt Frans enthousiast. Het veertig leden tellende koor is zeer succesvol, ook buiten de kolonie. Er zijn verschillende platen uitgekomen en het koor verzorgt tal van optredens, ook op televisie.
‘Frei Chico’ als muzikant.
Woordenboek Vanaf zijn aankomst in Brazilië is Frans begonnenmet wat zijn ‘levensproject’ zou worden: informatie verzamelen over de volksreligiositeit in het land, over het leven en de culturele tradities van het gewone volk. Dat gebeurde door middel van foto’s, geluidsopnamen en het op schrift stellen van mondelinge overleveringen. Frans: “Ik kon tussen die armen eerlijk over hun wereld schrijven. Ik had van de bekende pedagoog Paulo Freire geleerd dat als je de armen écht wilt helpen, je in de eerste plaats moet waarderen wat ze al hebben: hun geschiedenis, hun cultuur, hun religies, hun idealen, hun leiders.” Dit alles moest gedocumenteerd worden. Uiteindelijk, na ongeveer veertig jaar noeste arbeid, verscheen vorig jaar het vuistdikke 1150 pagina’s tellende boek Dicionário da religiosidade popular: cultura e religião no Brasil (Woordenboek van de volksreligiositeit: cultuur en godsdienst in Brazilië). H et is eigenlijk een soort ency clopedie, met circa 8500 onderwerpen,
voorzien van voetnoten en geïllustreerd met veel foto’s. Hierin is alles te vinden over godsdienstbeleving en religieuze tradities, volksgeloof en liturgie, gebeden, muziek en liederen, invloed van andere religies (vooral zeer belangrijk zijn de Indiaanse en Afrikaanse invloeden), de mondeling door gegeven tradities van het gewone volk, en de cultuur van de armen van het land. “De manier van leven van de mensen moet beschreven worden”, benadrukt Frans. “En die mag niet verloren gaan.” Zijn boek levert hieraan een grote bijdrage. Frans geeft ook veel lezingen, colleges en interviews over dit onderwerp.
Straatclown Frans is trots op zijn boek, zijn ‘levenswerk’, zoals hij het noemt. “Om dat tot stand te kunnen brengen heb ik er voor gekozen om tussen de armen te gaan wonen en werken. Ik heb naar hen geluisterd en alles gedocumenteerd. Nu is al het materiaal dat ik heb vergaard in mijn boek verzameld en daardoor toegankelijk geworden voor iedereen”, zo vat hij samen.
“Maar ik ga gewoon door met mijn werk en mijn bezigheden”, voegt hij er aan toe. Hij doelt daarmee op zijn belangstelling voor de religieuze en culturele traditie van zijn mensen, maar ook op zijn muzikale activiteiten. Want Frans is een muzikaal talent. Hij heeft zich vooral bekwaamd in het bespelen van instrumenten als fluit, gitaar en piano. Daarnaast is hij een verdienstelijk straatclown. In zijn bruine pij, met een grote rode neus op, neemt hij samen met een groepje van gelijkgezinden, met veel humor gezagsdragers op de hak, lachend, zingend en dansend met de mensen van de straat. Met veel spontaniteit en zonder ideologie er achter, treden ze op voor kinderen en volwassenen. Het is een soort circus waarin iedereen doet wat hij of zij kan en wil. In zo’n gemeenschap voelt Frans zich echt thuis. Lars Frendel ofm
7
i n t e r n at i o n a a l
Pand van de Missionszentrale.
Van 22 tot en met 24 oktober brachten zeven Nederlandse franciscanen een bezoek aan de Missionszentrale der Franziskaner (MZF) in Bonn-Bad Godesberg, Duitsland. Doel was een nadere kennismaking met de wijze waarop vanuit de MZF franciscaanse projecten in de verschillende werelddelen financieel worden ondersteund, maar vooral ook om te horen vanuit welke visie op ‘missie vandaag de dag’ dat gebeurt. En ook om te leren hoe deze visie zou kunnen doorwerken in de Nederlandse provincie van de franciscanen. Embleem van de Missionszentrale.
Missie als ontmoeting De directeur van de MZF, Claudius Groß ofm, verzorgde een algemene inleiding. De MZF is 45 jaar geleden opgericht door de toenmalige provincies van de franciscanen in Duitsland, Nederland, Oostenrijk, Vlaanderen en Zwitserland. Momenteel participeren ook de provincies van Frankrijk, Hongarije en Roemenië. Leidraad bij de doelstelling van de MZF zijn het leven en de boodschap van Franciscus, met als kernmomenten: de ontmoetingen met de melaatse, met de boodschap van het evangelie en met de sultan. Precies deze ontmoetingen bepalen de ‘missie’ van de MZF: solidariteit, geloofwaardigheid en bereidheid tot dialoog.
Projecten Vanuit deze grondgedachte ondersteunde de MZF vorig jaar 651 projecten, waarvan onder andere 252 in Azië en 184 in Latijns-Amerika. Ze zijn vooral gericht op vorming en opleiding,
8
gezondheidsbevordering, de vrouwenbeweging, milieu en mensenrechten en op de positie van kinderen. Daarmee was een bedrag gemoeid van bijna 6,5 miljoen euro. De inkomsten worden verkregen uit bijdragen van franciscanen-provincies, maar vooral uit particuliere giften, al dan niet via geldwervingsacties.
Missionaire spiritualiteit De voormalige minister-generaal van de franciscanen, Hermann Schalück, belichtte het thema ‘Evangelisering en missie in franciscaans perspectief’. Vanuit zijn eigen ervaring als franciscaan en theoloog is hij er de laatste 25 jaar meer en meer van overtuigd geraakt dat het bij evangelisering en missie niet gaat om uitbreiding van de kerk maar veel meer om het leggen en onderhouden van relaties, ontmoeting en dialoog. Hermann Schalück: “Religieuzen hebben een speciale verantwoordelijkheid om een missionaire spirituali-
teit te promoten die uitgaat van het ‘anders zijn van de ander’; en dat niet alleen in navolging van onze stichters en stichteressen, maar in de naam van Jezus die kwam om te helen, te bevrijden en dienaar te zijn van allen.”
Samenwerking In het verlengde van dit bezoek zal bekeken gaan worden op welke wijze de Nederlandse provincie van de franciscanen de reeds bestaande samenwerking met de MZF in de toekomst vorm kan geven. Daarbij kan gedacht worden aan het adopteren van één of twee projecten in landen waar Nederlandse franciscanen hebben gewerkt. Het magazine Franciscanen.nl kan daarbij een belangrijke rol spelen om interesse te wekken bij een breed publiek. Ton Peters ofm
dierbaar
Van huis uit was ik gewend de handen uit de mouwen te steken. Dat veranderde niet toen ik als vierentwintigjarige intrad bij de clarissen. Er was altijd werk aan de winkel. En ik pakte alles aan. Op den duur kon ik net zo gemakkelijk omgaan met de schroevendraaier en de waterpomptang als met de borduurnaald. In ons paramentenatelier ontwierp ik liturgische gewaden. Zo’n vijfenveertig jaar geleden kreeg ik voor het eerst de beschikking over een paar mesjes en gutsen waarmee je hout kunt bewerken. Een van mijn eerste werkstukjes is ‘Moeder en kind’. Dat beeldje is met mij mee verhuisd: Hengelo, Silvolde, Nijmegen, Wijchen. De vele beelden van klei, draadwerk en hout die ik maakte heb ik achtergelaten. ‘Moeder en kind’ is steeds meegegaan. De in elkaar overlopende armpjes staan voor de innige band tussen moeder en kind. Je ziet ook hoe de moeder het tegenstribbelende kind met eindeloos veel geduld in het gareel probeert te krijgen. Zou Maria ook zo bezig zijn geweest met haar Jezuskind?
Leone van den Hengel osc
9
n i eu w s
Franciscaans Jongerentreffen Mensen oogst waardering
Paulus’ brieven belicht Van 10 tot en met 12 oktober vond in Megen het vijftiende Franciscaanse Jongeren treffen plaats. Thema was dit keer: ‘Goed nieuws’. In vieringen en in andere samenkomsten werd hierop ingespeeld. “Deze editie van het jongerentreffen kreeg een uitstekende waardering van de deelnemers”, aldus de Megense franciscaan Theo van Adrichem, coördinator van het Franciscaans Jongerenwerk. Achtentwintig jongeren kwamen vrijdagavond naar Megen om deel te nemen aan het jaarlijkse evenement voor 18- tot 30-jarigen die zoekend-gelovig in het leven staan. Tot zondagmiddag was er voor hen een aantrekkelijk programma samengesteld van vieringen, workshops en gezelligheid bij de franciscanen en clarissen in het stadje aan de Maas.
Busreis ‘Franciscanië’ Evenals voorgaande jaren organiseert de communiteit van de franciscanen in Delft een busreis naar franciscaans Italië (Assisi, Rieti-dal, La Verna). Deze keer van 2 t/m 11 mei 2015. Neem voor nadere informatie en inschrijving contact op met: Piet Bots ofm, Raamstraat 78, 2613 SE Delft, tel.: 015 2151063, e-mail: pietbots@hetnet.nl.
Het Tijdschrift voor Verkondiging, een uitgave van de Nederlandse en Vlaamse franciscanen, heeft een special uitgebracht over Paulus. Theologen belichten de zeven brieven die (min of meer) door hemzelf geschreven zijn of waarschijnlijker, gedicteerd. Paulus genoot zóveel gezag “dat velen zich in zijn naam sterk hebben gemaakt voor allerlei ijzerenheinigheid of vooral tegen alles wat in het leven aardig, lief en leuk is”, aldus een aankondiging op de website www.tijdschriftvoorverkondiging.org. ”Nu mag hij voor zichzelf spreken.” Henk Janssen en Klaas Touwen (red.), Paulus zelf - de zeven echte brieven, Uitgeverij Skandalon, Vught 2014, 104 blz, € 14,50.
Mensen Op 16 oktober overleed te Weert Louis Philipsen. Hij was 82 jaar oud en 60 jaar franciscaan. Na zijn opleiding in Weert en Venray werd hij benoemd voor huishoudelijk werk in Katwijk aan den Rijn. In 1963 verhuisde hij naar Maastricht om een orgelstudie te doen aan het conservatorium. Na drie jaar in Bonn-Bad Godesberg gewoond te hebben werd in 1973 Herdecke (Duitsland) zijn nieuwe werkplek. Hij was daar 31 jaar koster en organist. In 2004 keerde hij terug naar Nederland, waar hij ging wonen te Weert. Op 17 oktober overleed te Weert op 86-jarige leeftijd Jan Jenniskens. Hij was 60 jaar franciscaan en 53 jaar priester. Na het pastorale jaar te Maastricht volgde zijn benoeming bij het Apostolaat Minderbroeders Friesland. Gedurende 36 jaar was hij pastor, respectievelijk pastoor, te Drachten, St.-Annaparochie, Beilen en Hoogeveen. Ook was hij deken van het dekenaat Assen. Na een zware operatie in 1997 verhuisde hij naar Venlo en later naar Weert.
10
ac t i v i t e i t e n
La Verna
Franciscaans Centrum voor Spirituele Ontwikkeling Beeldmeditatie bij Advent
Advent: de blijde verwachting van de (weder)komst van het licht, in de gestalte van een kind. Wachten op het nieuwe begin is ook: zelf alvast beginnen. Dat gaan we doen aan de hand van tekst, beeld en muziek. Datum 11 december Tijd 20.00-22.00 uur Prijs € 10,-
Franciscaans Jongerenwerk
Stoutenburg
Speciaal voor jongerengroepen
Koken met de seizoenen
Franciscaans Milieuproject
18-30 jaar
Kom een weekend of een midweek naar Megen met jouw eigen jongerengroep: parochie, gemeente, leerlingen, studenten, koorleden (maximaal tien deelnemers). Je leeft mee met het gebedsritme van de communiteit en daarbinnen maken we een programma op maat. Informeer naar de mogelijkheden.
Vegetarisch koken met biologische groenten van het seizoen uit de tuin van Stoutenburg. Samen oogsten, groenten schoonmaken, een maaltijd bereiden en genieten van het (h)eerlijke eten. Data 11 december Tijd 15.00-20.00 uur Prijs € 15,Rondleiding op verzoek
Driedaagse kloosterretraite
Verlangen is de tweede dragende kracht van ons leven waar we bij stil willen staan, na de voorjaarsretraite over vertrouwen. Volgend voorjaar volgt vergeving. Locatie minderbroedersklooster, Megen Datum 12-14 december Prijs € 200,-
Studeren of werken aan je scriptie
Jongeren die ongestoord een weekend of een midweek willen studeren of aan een scriptie willen werken zijn welkom. Het leef- en gebedsritme van de communiteit kan je een prima structuur bieden om daarmee bezig te zijn.
Basiscursus enneagram
Reizen in 2015
Het enneagram beschrijft negen persoonlijkheidstypen, gebaseerd op allerlei mechanismen van waaruit mensen denken, voelen en handelen. Het gaat niet zozeer om uiterlijk gedrag, maar om innerlijke motivatie. We behandelen de theorie van het enneagram. Daarnaast gaan we met elkaar in gesprek over ieders ervaringen. Data 21 februari, 7 maart 2015 Tijd 10.00-16.30 uur Prijs € 100,-
In de tweede helft van juli 2015 plannen we twee reizen voor jongeren. Eén reis gaat naar Assisi en een andere reis naar Ierland. Als je geïnteresseerd bent, kun je dat nu al laten weten. We sturen je dan nadere informatie toe, zodra die beschikbaar is.
Informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl
Informatie en opgave: Theo van Adrichem ofm Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen tel.: 0412 465779 / 465770 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl > samen op weg
Voor groepen van minimaal acht personen is het mogelijk een rondleiding in het Franciscaans Milieuproject aan te vragen. In onderling overleg wordt een datum en tijd bepaald. De kosten hiervoor zijn minimaal € 5,- per persoon. Stoutenburg bij u thuis
Op verzoek trekken wij er graag op uit om in uw gemeente, parochie, gemeenschap of werkgroep over het Franciscaans Milieu project te vertellen: een informatiemiddag ‘bij u thuis’. Ook verzorgen we inleidingen en workshops voor studiedagen en symposia, bijvoorbeeld over: eigentijdse franciscaanse spiritualiteit, gemeenschapsleven, verbondenheid met de natuur, de tuin als oefenplaats. Een financiële vergoeding stellen we in overleg vast.
Informatie en opgave: Guy Dilweg ofm Stoutenburgerlaan 5, 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl
Voor meer activiteiten in franciscaans Nederland: www.franciscaanseweg.nl
11
Fr a n c i s c a a n s J o n g e r e n w e r k
beginnen Waar moet ik m vraag krijg o e d ik r e e n n wa iets te rd woorden in vierhonde iscaans er het Franc v o n e jv ri h sc 14? ffen (FJT) 20 Jongerentre vol en weekend e ik t e o m e Ho veel ties en heel o m e , n e k k indru ggen enten vastle m o m ie o o m e en Er is haast g in woorden? dan n, maar hier a a n e n in g e b ijkje g tot een ink in g o p n ij m toch nd bij stisch weeke ta n fa n e e in n. nen in Mege de francisca
! s w u e i n d e o g n e e t a W
r met antwoorden, maa n da en ag vr r ee Met m nd men. Veiligntie van dit weeke f ben ik thuis geko se lo l es vo de rt ha am n kw ee ij kom Voor m n plek waar je wel de bonte ee g van , ns id lin de he ke tij en g ha rg sc tin bo en ui t ge ne n aa heid, gek genoeg to ld wordt en de Voor mij is het ee ent dat iedereen jubelend, of in met liefde onthaa om en m je r t nd aa he w he , op ic t nt Ju is . be Ju st T is avond. emoties gewee zing ootste herrie lf te komen. Het FJ rij gr ze fp je de t Lo to in , d, as en om t w az ijg bl us kr rie d en kans het minst se voor wat het , mijn geval, toeten vieringen, Samen met Jeroen n. Ik ben dankbaar . ge is de ze ru ns e ed de ot tg tij gr es r n fe te éé t et ogen en in he met een hoofdl en Piet, onze maakt sen die er zijn. De ng ge en sa m je r e de pu di t or es an vo uz ik en ke uz de FJT is de FJT-huism ieën nieuws zien, confrontaties met de mooiste melod e kansen en goed w n heleboel liefde el w eu ee k zo ni , e oo di en r t aa en is m op on e, accorde cht in stappen. ijk hebt in de stilt tlappen nkere nacht het Li n die elkaar eigenl als de inhaaksmar do se n en de ge t m in ui p er vi oe gr de n in vanuit ee eon wist te ws! nd bij elkaar tje uit zijn accord es ineens een weeke Wat een goed nieu fe n nu ee en op en dat zi t d oi lie t t no ui he t ks et te m n en ee eespel ct denken aan halen, mocht ik m zijn. Ik moet dire ing er vi zong. De tekst is tie is ar ch eu n is in de satie va het FJT Lisa Korevaar en ni ijd ga el or sb de of lo ge de d : en is iz ij du m a T voor end; “U die vi precies wat het FJ d op de zondagocht en iz du op en , ht menbrac wegen ons hier sa n donkere ad te ed nieuws! Na ee eer uit, om het za go w s d tij on al U t is r nd “E ze wegen r kansen, veel het FJT t de morgen wee ” Het mooiste van ed k. bi rij t ds ch Go na n va jn zi n in leegte . De cht. Waarom leve nheid die ontstaat da de ge on n rb da ve r ee de m ik is denk n denk ik aan edt voor het klooster is, bi ogen dicht? En da ’n m et m n veilige plaats die cht.” oete daar wordt het Li heid om te ontm t ijk an el w , og en m eg de M en jonger et elkaar. zowel alleen als m en na te denken,