franciscanen .nl 3 minderbroeders franciscanen
4
De menselijke maat
6
Wat wilt U dat ik doe?
8
Inpluggen op God
jaargang 4 • mei/juni 2009
vooraf
minderbroeders franciscanen
Wie het kleine niet eert ... De reis die de redactie van ‘Franciscanen.nl’ mei vorig jaar maakte naar de plekken in Italië waar Franciscus leefde en werkte, levert ook in deze editie weer een boeiend artikel op. De reisberichten van de redactieleden, brengen aan het licht dat ze de meest intense Franciscaanse ervaringen hadden waar iets kleinschaligs te beleven viel.
Franciscanen.nl is het tweemaan delijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op postbanknummer 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’. Redactie:
Joop Sierat was al meteen geroerd door het kleine kapelletje van Portiuncula in de immense basiliek van Santa Maria degli Angeli, niet ver van Assisi. “Portiuncula raakt me, ontroert me”, schrijft hij. “Ik voel me als het ware op een hoekje staan van het ‘mattenkapittel’ - het eerste kapittel van de franciscanen - tussen de drieduizend broeders. Het verleden komt hier heel dichtbij.” Ook Maarten Lemmers ofm was onder de indruk van deze “bakermat van de orde”. Eindredacteur Peter van Zoest, die voor het eerst in ‘Franciscanië’ was, schrok van de oppervlakkige toeristische hectiek in het “openluchtmuseum” Assisi, zoals hij de geboorteplaats van Franciscus omschreef. Een bezoek aan de afgelegen kluizenarijen met piepkleine grotten en spelonken waar Franciscus en zijn broeders in meditatie verzonken, bracht hem echter tastbaar in aanraking met de wortels van de franciscaanse beweging. Oud-hoofdredacteur Herman Piek had ook zo’n ervaring. In een eerdere korte terugblik, maar in deze editie van Franciscanen.nl uitgebreider, geeft ook Sjoerd Hertog te kennen dat de echte franciscaanse geest te vinden is in het ‘kleine’. Zijn bijdrage vormt het sluitstuk van de reeks r eisimpressies van de redactieleden. Binnenkort verschijnen ze gebundeld op de website www.franciscanen.nl, zodat ze reizigers die ook in Franciscus’ voetsporen willen treden van dienst kunnen zijn.
Ton Peters ofm (hoofdredacteur) Peter van Zoest (eindredacteur)
De redactie
Ger Marcellis (redactiesecretaris) Sjoerd Hertog, Maarten Lemmers ofm, Joop Sierat. Grafische verzorging:
Woorden van Franciscus
ART= ontwerp- en reclameburo
Jij, verheven God,
www.art-is.nl
jij die alleen goed bent,
Contact:
wij geven je terug alle eer
Franciscanen.nl, Postbus 13009, 3507 LA Utrecht, tel.: 030 2324080,
en roem, alle dank en
e-mail: redactie@franciscanen.nl,
zegen, al het goede.
website: www.franciscanen.nl.
Zo zij het.
Foto omslag: Jan van Beeck ofm in Leiden (pagina 6). ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
Detail fresco, Assisi.
2
Minderbroeders toen en nu Tegen het einde van de negentiende eeuw krijgt de orde van de franciscanen in Nederland een grote toeloop. In 1886 wordt besloten een nieuw klooster te bouwen tussen Niftrik en Heumen. ‘Alverna’ gaat het heten, genoemd naar de berg in Italië waar Franciscus de stigmata ontving. Het wordt tevens de naam van een kerkdorp in de gemeente Wijchen.
Koorbanken en plavuizen uit de kloosterkerk in de kapel van La Verna.
Het oude franciscanenklooster in Alverna (tegenwoordig gemeente Wijchen).
Franciscanen in Alverna Binnen drie jaar verrijst er een ommuurd klooster met kerk en diverse ‘werkhuizen’, waaronder een drukkerij en boekbinderij. Door de groei van het aantal broeders moet het complex uitgebreid worden. In 1926 breekt een dijk van de Maas bij Nederasselt door en wordt het klooster een veilige vluchtheuvel. Het versterkt de band tussen de broeders en de plaatselijke bevolking. In het klooster wordt hard gestudeerd, niet alleen door degenen die de priesteropleiding volgen, maar ook door de broeders die opgeleid worden tot drukker, boekbinder, timmerman, enzovoorts. Er is de zorg voor het dagelijks levensonderhoud en de broeders brengen heel wat uren door in de kerk. Vanuit het klooster wordt ook veel assistentie verleend, met name ook in omliggende parochies.
La Verna en Rivo Torto In 1967 verhuist de theologische opleiding van de orde naar Utrecht. Studenten en docenten vertrekken. Voor de achterblijvers is het klooster te groot. De orde besluit om er voortaan oudere medebroeders te verzorgen. Omdat het hiertoe niet is ingericht, verrijst er een nieuw verzorgingstehuis: ‘La Verna’, afgeleid van ‘Alverna’. Als de bouw klaar is, maakt het oude klooster plaats voor een appartementencomplex. Het krijgt de naam ‘Rivo Torto’, Kerktorentje van het klooster tussen La Verna en Rivo Torto.
3
een plaatsje bij Assisi waar Franciscus zijn sporen heeft achtergelaten. Aanvankelijk zijn het vooral religieuzen die La Verna en Rivo Torto bevolken. Later werd het ook open gesteld voor niet-religieuzen. In de kapel van La Verna ligt een vloer met plavuizen uit de oude kloosterkerk. Ook een aantal koorbanken uit het gebedshuis is hier terug te vinden. De beelden die vroeger de kerkgevel sierden hebben een plaats gekregen in de tuin. Het kerktorentje staat op een kleine terp tussen La Verna en Rivo Torto.
Ondersteunen In La Verna wonen nu dertien franciscanen, in de leeftijd van zeventig tot vijfentachtig jaar. Ze brengen de volgende woorden uit de regel van Franciscus in praktijk: “De broeders mogen elkaar gerust zeggen wat ze nodig hebben.” Voor vervoer, voor begeleiding naar de huisarts of het ziekenhuis, voor allerlei materiële zaken doen ze op elkaar een beroep. Voor alles waartoe ze elkaar niet broederlijk kunnen ondersteunen wordt de hulp ingeroepen van het personeel van het verzorgingstehuis Maarten Lemmers ofm
ter zake V.l.n.r. een kapucijn, een franciscaan (Maarten Lemmers) en een conventueel.
Kerkje van het kloostertje in Montecasale.
De menselijke maat De redactie van ‘Franciscanen.nl’ was van 15 tot 22 mei 2008 in Assisi en omgeving om daar de plekken te bezoeken waar Franciscus leefde en werkte. Sjoerd Hertog vertelt wat hem tijdens die week bijzonder g etroffen heeft: het belang van directe (menselijke) contacten. Binnentuin klooster in Santa Maria degli Angeli.
In Assisi hebben we meermaals ‘achter de schermen’ mogen kijken. Enkele keren lukte het ons om binnen te komen in één van de grote kloosters. In het Sacro Convento, het klooster bij de grafkerk van Franciscus, werden we rondgeleid door een Duitse minderbroeder conventueel. Hij bracht ons naar ruimtes die je als gewone pelgrim of toerist nooit te zien krijgt: de refter, de bibliotheek, de privévertrekken van de broeders.
Santa Maria degli Angeli Ook bezochten we het klooster van de minderbroeders franciscanen, naast de immense basiliek van Santa Maria degli Angeli in het gelijknamige plaatsje bij Assisi. Een Italiaans sprekende broeder leidde ons rond, samen met een zuster die in het Engels tolkte. We hadden meteen goed en persoonlijk contact. Ook mochten we een korte gebedsdienst bijwonen en het middagmaal gebruiken in de grote refter van het klooster. De ongeveer dertig aanwezigen
verdronken er in een lege, afstandelijke ruimte. Ik voelde me er verre van thuis. De fresco’s en afbeeldingen waren mooi, maar er ontbrak iets: de gewone menselijke maat. Ik hervond die maat pas toen na het eten een jonge Kroatische broeder me belangstellend vroeg naar mijn naam en naar de reden van het bezoek.
Montecasale Een van onze reisbestemmingen was het klooster van Montecasale. Het wordt bewoond door minderbroeders kapucijnen. Eén van hen nodigde ons uit binnen te komen. Wat een lief klein klooster. Enigszins onderkomen, maar daardoor juist authentiek eenvoudig. Hier geen grote refter, maar een knus rommelig eetzaaltje. Er kwam wijn op tafel, en koek. En er bleek ook een tijdelijke bewoner te zijn: een jonge Poolse minderbroeder conventueel, die zich oriënteerde op het kluizenaarsleven. De drie takken van de eerste orde van Franciscus - franciscanen, kapucijnen en conventuelen - waren hier die
4
dag bijeen zoals het hoort: uiterst broederlijk! Montecasale is een prachtige plek, juist door zijn kleinheid, door de stilte die er heerst, door zijn ligging in het groene heuvelland. Het was ooit, nog vóór Franciscus er zijn intrek nam een plaats waar melaatsen konden verblijven. Deze plek voert je terug in de tijd naar de dag waarop Franciscus voor het eerst een echte ontmoeting had met een melaatse. In een vlaag van verstandsverbijstering óf - zoals hij zelf zei - op goddelijke ingeving omhelsde hij hem. En toen voelde hij een grote zoetheid lijf en ziel binnenstromen. Van toen af aan hield hij zich ver van alle grootdoenerij en werd hij de kampioen van de contacten van mens tot mens. En niets kleins en onooglijks ontging hem meer: hij zag er Gods grootheid in terug. God die de menselijke maat zo ter harte ging dat hij in en door Jezus zelf mens geworden is. Sjoerd Hertog
overweging Drugsverslaafde criminelen ... Naar een afkickcentrum? Hoe groter zo’n inrichting, des te g especialiseerder de aanpak door deskundige therapeuten. Maar verliezen die niet de ‘menselijke maat’ uit het oog. Het verhaal van Franciscus en de rovers.
Franciscus en de rovers In een ruige streek lagen de ruïnes van een burcht. De edel lieden waren vertrokken. Naar de stad. Daar was het veel veiliger. Nu hadden rovers het voor het zeggen in de verlaten streek. Alle voorbijgangers moesten tol betalen. Wie dat niet wilde, die zou het ook niet meer kunnen navertellen. Er was ook een kloostertje. Eigenlijk meer een berghut, een ‘monte casale’. Broeders van Franciscus woonden er. Soms kregen ze ‘bezoek’ van de rovers. Ze hadden honger. Over de wegen die ze ‘controleerden’ kwam haast niemand meer. Daarom klopten ze maar bij de minderbroeders aan. Wat te doen? Ze iets meegeven uit de voorraad? “Nee hoor”, zei een van hen. “Laat ze maar gaan werken voor de kost. Tuig is het. Oprotten!” Een ander wierp tegen: “Ja maar hoe komt het dat ze zo zijn? Wat hebben ze meegemaakt?” Op een dag komt Franciscus bij zijn broeders langs. Wat vindt hij ervan? “Doe wat ik je zeg”, zei Franciscus. “Neem een mooi tafellaken mee, het beste brood dat je hebt, een kruik goede wijn. Zoek een open plek in het bos. Spreid het laken uit, maak een heerlijke maaltijd klaar. Dan roep je ze aan tafel. Geen enkel verwijt. Vertel alleen maar over de dingen van God. En vraag ze of ze niet wat anders kunnen gaan doen dan de mensen beroven. De volgende dag ga je terug. Met een nog lekkerder maaltje. Doe er deze keer ook kaas bij en eieren. Vraag ze of ze zelf ook niet vinden dat ze op de verkeerde weg zijn. Je zult zien dat het werkt.”
Binnentuin in het klooster van Montecasale.
5
De broeders volgden de raad van Franciscus op. Heeft het wat uitgehaald? Wel, drie van de rovers bekeerden zich. Ze zijn ingetreden! Twee van hun schedels zijn nog te zien in het klooster van Montecasale. En de derde? Je zou kunnen zeggen dat hij op de schouders zit van een van de franciscanen vandaag de dag, die optrekt met drugsverslaafden, dak- en thuislozen en criminelen. Hij kiest voor een heel aparte aanpak. Niet voor grootschalige inrichtingen, maar voor ‘de menselijke maat’. Zelf heeft hij het over “de broederlijke maat”, “de minder broederlijke maat”. ‘t Is me een type hoor. Soms ziet hij er echt niet uit. Het lijkt wel een struikrover ... Maarten Lemmers ofm
De schedels van de twee bekeerde rovers in het klooster van Montecasale.
de binnenkant
Wat wilt Jan wilde franciscaan worden, maar had er nooit een gezien. Hij wilde geen priester worden, maar werd het toch. Hij bekwaamde zich in ontwik kelingswerk maar raakte helemaal op het pad van de charismatische vernieuwing. In ‘Franciscanen.nl’ wordt Jan van Beeck ofm (65) regelmatig genoemd als begeleider van ‘franciscaanse stille retraites’. Wie is deze franciscaan en hebben al die ogenschijnlijke tegenstellingen iets met zijn godsbeleving te maken?
6
Op zesjarige leeftijd hoorde hij de onderwijzer over Franciscus vertellen. Het bleef zo sterk hangen dat Jan op zijn achttiende intrad bij de franciscanen. Toen de wijdingen in zicht kwamen, zag hij die voor zichzelf niet zitten en besloot als lekenbroeder verder te gaan. Zijn broeders in Indonesië vroegen hem sociaal-economisch opbouwwerk te komen doen in het bisdom Bogor. Hij verdiepte zich daarin en zette een netwerk op van kredietcoöperaties en plaatselijke bureautjes voor ontwikkelingswerk. Nadat hij terugkeerde van een acht maanden durende cursus in de Filippijnen besefte hij steeds dieper: “Het is gewoon doorgegaan. Alles wat ik doe, kunnen de Indonesiërs zelf ook doen.” In Indonesië kwam hij in contact met christenen uit verschillende kerken, die het initiatief namen om samen te bidden. Dat sloot aan bij de goede ervaringen tijdens de opleidingsjaren in het klooster, waar sommige jonge medebroeders in groepjes samen mediteerden. “Ik voelde”, zegt hij, “dat ik een stap moest zetten, een keuze maken. Ik ben - na
U dat ik doe? jaren - weer gaan biechten, om een nieuw begin te maken. Het werd een keerpunt in mijn leven, een ervaring van Gods grote barmhartigheid. Daarna ging het geloof veel meer voor mij leven: de bijbel ging spreken, de eucharistieviering werd een belevenis. Ik herinner me dat ik een stille retraite volgde en dat de priester de hostie brak en mij een stukje gaf en dat het was alsof Christus zichzelf aan mij gaf. Ik begreep toen ook beter Franciscus’ eerbied voor de sacramenten en de bijbel.”
die op kasteel Croy in het Brabantse Aarle-Rixtel wilde gaan wonen. Hij volgde een retraite van de beweging in België. De eerste vraag die hem daar gesteld werd, was: “Ben je bereid tot alles?” “Dat was ik niet. Ik wilde als minderbroeder niet op een kasteel gaan wonen, én ik wilde geen priester worden. Maar ik kon natuurlijk niet tegen God zeggen: zeg maar wat U wilt, maar dit en dit mag het niet zijn. Na een paar dagen dubben ging ik naar de kapel voor het bidden van het avondgebed. In een opwelling zei ik: ‘Geef me in de eerste psalm maar een Charismatische aanwijzing dat het een kasteel moet zijn, en vernieuwing anders doe ik het niet. De eerste psalm was 110. Jan keerde terug naar Nederland. “Wat wilt In die vertaling begon een van de regels met ‘Jij U dat ik doe?”, zei hij tegen God. Hij werd bent vorst.’ Ik dacht: daar heb je je kasteel. Een gevraagd voor sociaal-economisch opbouwwerk vorst mag op een kasteel wonen. Terwijl ik tein Pakistan, vroeg een visum aan, dat na lang gensputterde dat die zin niet tegen mij gezegd wachten ten slotte geweigerd werd. Wat dan werd, kwamen we aan een volgende regel, die wel? Hij had goede contacten met een groep begon met: ‘Jij bent priester’. Precies die twee van de katholieke charismatische vernieuwing dingen waar God niet aan mocht komen. Het draaide erop uit dat ik met de groep op Croy ging wonen en in Utrecht mijn theologiestudie afmaakte. In 1981 ben ik priester gewijd.”
Reisgezel Met medebroeder Rob van den Brink volgde hij in de Verenigde Staten een cursus in geestelijke begeleiding en stille retraites op een franciscaanse manier. Daarna begonnen ze met dit soort retraites ook in Megen. Jan begeleidt de retraites nu al zestien jaar, vanaf 1997 samen met Ricky Rieter. Hij voelt zich dan als een reisgezel. “Ik praat graag met mensen die iets met God hebben en op zoek zijn; vaak heel anders dan ik.” Buiten enkele gezamenlijke gebedsbijeenkomsten en eucharistievieringen volgt elke deelnemer een eigen spoor. Elke dag heeft ieder een gesprek met Ricky of Jan over hoe het de afgelopen dag is gegaan en hoe ze in het zoeken van hun weg verder kunnen gaan. “Het is een boeiend proces. In de gesprekken gaan we met ieder op weg en delen we in ieders rijkdom en vragen. De antwoorden weten wij ook niet, maar we proberen de situatie neer te leggen bij God. ‘Wijs ons de weg’, vragen we Glas-in-loodraam, klooster San Damiano, Assisi.
7
en vaak blijkt dat de verlossende antwoorden als vanzelf na enkele dagen naar boven komen. God ervaar ik als mijn Vader en Hij antwoordt ook als de vader die iets met me heeft. Soms lig ik als kind een beetje met Hem overhoop, maar dat hoort bij een relatie.”
Zweven? Kleeft er aan zo’n godsbeleving niet het gevaar dat je de werkelijkheid loslaat en ‘gaat zweven?’ Jan is blij met die vraag. “Ik denk dat zelf ook wel eens. De ervaring van God als de Vader die je de weg wijst, is subjectief. Maar van de andere kant ... als je gevoelig bent voor wat je aan tekenen van God krijgt, dan kun je die niet naast je neerleggen. Ik doe God onrecht als ik zijn signalen maar blijf ontkennen. Het blijft subjectief en anderen mogen er anders over denken, maar voor mij geeft God ons antwoord.” Jan van Beeck herkent zijn godsbeleving in die van Franciscus. Ook Franciscus leefde in verbondenheid met God, stelde Hem zijn vragen en kreeg van Hem antwoord.
Dezelfde boodschap Jan van Beeck staat aan het einde van een halfjaar sabbatperiode. Hij gaat weer terug naar zijn leven als luisterende reisgezel. Zijn agenda is gevuld met het geven van stille retraites, bezinnings dagen en redactiewerk voor het tijdschrift van de katholieke charismatische vernieuwing in Nederland. Daarnaast voert hij gesprekken, en gaat hij voor in weekenddiensten, ook in het Engels, Papiaments en Latijn. Maar steeds weer vertelt hij dezelfde boodschap van Gods genade: “Ik ben je Vader. Ik zal je zeggen wat je moet doen!” Joop Sierat Vanaf 1991 woont Jan van Beeck in het franciscanenklooster te Nijmegen. Meer over de franciscaanse retraites is te lezen op www.stilleretraites.nl.
ter zake In het boek Naar het land van de levenden laat Sigismund Verheij ofm († 2005) vanuit een gedegen bronnenstudie zien welke plaats Franciscus en zijn broeders kozen in kerk en maatschappij. Voor drie franciscanen en vier mensen uit de franciscaanse beweging is het boek aanleiding om zich in een aantal bijeenkomsten te bezinnen op franciscaanse waarden. Een neerslag van de gesprekken is te lezen in verschillende edities van Franciscanen.nl.
Inpluggen op In het Assisi van de dertiende eeuw bouwden de burgers een eigen wereldje, waarin - net als nu - veel belang werd gehecht aan de materiële kanten van het leven. Franciscus had er zo zijn eigen gedachten over. Hij maakte zich niet los van zijn medeburgers in Assisi en Umbrië, maar keerde zich wel af van wat zij belangrijk vonden. We vroegen ons af hoe Franciscus zou reageren op de huidige materiële welvaart wanneer hij tussen ons in zou wonen als stadsmens ergens op een flatje vijf hoog.
VMBO-leerlingen nemen het ‘design’ van hun leren en leven onder de loep in ‘CoCreate? Design Your Life!’, een workshop tijdens de Dutch Design Week 2006 in Eindhoven.
Grenzeloos Nederlanders mopperen graag, maar eigenlijk hebben we ons dagelijks leven helemaal niet zo slecht georganiseerd. We vinden het gewoon
dat ons leven door tal van regelingen, afspraken, verworvenheden en zekerheden wordt bepaald. Als je het kunt betalen, kunnen we ons tegen alles en nog wat
8
verzekeren van de wieg tot het graf. We gaan op vakantie. We hebben allemaal een inkomen, de een ruim, de ander krap, maar we kunnen er van leven. Je hoeft maar even in te pluggen op internet en de hele wereld ligt voor je open. En dat alles vinden we doodgewoon. Technisch of medisch ... er zijn bijna geen grenzen aan wat mogelijk is en het aanbod aan materiële zaken is eindeloos. Maar hoe gaan wij daar mee om? Waar ligt voor ons een grens? Hoe belangrijk zijn al deze dingen die ons omgeven? Franciscus in 2009, op vijfhoog in een grote stad ... hoe zou hij daar dan mee omgaan? “Hij zou voor vluchtelingen gaan werken”, denkt iemand,
“of zich inzetten voor daklozen of voor het behoud van het milieu. Misschien zou je hem vinden bij de vrijwilligers van de voedselbank of bij de Zonnebloem.” Maar zou hij dat wel doen? Als we luisteren naar de verhalen van de eerste broeders dan horen we nergens dat hij er een ‘project’ van maakt de melaatsen te verzorgen, de zieken te troosten en de gevangenen te bezoeken. Van wat hij sociaal doet of presteert moet hij het niet hebben. En toch trekt hij in korte tijd veel volgelingen.
Ontvangen Franciscus had jaren nodig om een andere kijk op de hem bekende wereld te vinden. Hij ging begrijpen
God dat we de wereld niet bezitten maar ontvangen. Zijn nieuwe levenswijze begon met de ontdekking van een nieuw perspectief in de door mensen gemaakte wereld. Assisi en steden in Nederland worden niet door mensen gemaakt maar zijn het eigendom van God. Mensen mogen leven in Gods wereld waarin alles hun gegeven is. Vanuit dat standpunt kijkt Franciscus in Assisi anno 1200 anders aan tegen alles wat hem omringt en kijkt hij in een Nederlandse stad anno 2009 op vijfhoog ook anders aan tegen de wereld om hem heen. “Inpluggen op de wereld van God”, vat een van de deelnemers aan het gesprek Franciscus’ opstelling samen. Het willen leven in een wereld die van God is, laat zich niet verenigen met het centraal stellen van eigen belangen of macht. Dat is wel duidelijk. Maar hoe leef je dan in die wereld van God? Makkelijker wordt het er beslist niet op. Wanneer je
‘inplugt’ op die wereld van God, beginnen de problemen pas echt. Want wat past er dan wel en wat niet in die wereld van God? De eerste broeders vroegen zich dat ook af. Als ze ergens van overtuigd raakten, legden ze die ervaringen vast in hun leefregel. Van de ene kant mag je dankbaar het gemak van de dingen in de schepping over je heen laten komen, maar leven in de wereld die van God is legt je ook de verplichting op zorgvuldig met die schepping om te gaan. Een gesprekspartner vertelt: “Leven in een door God gegeven wereld met het bezit van een eigen huis is voor mij een reden om mijn huis open te stellen voor een man die tijdelijk geen onderkomen heeft.” Voor een ander is de auto niet een bezit, waar ze aan gehecht is, maar “een waardevol hulpmiddel om vrijwilligerswerk te doen en klaar te staan als mensen je nodig hebben”. In onze omgeving zien we
overal mensen die vinden dat de grens van wat ze basaal nodig hebben, bereikt is en daarom de rest van hun tijd, energie of bezit ten dienste stellen van anderen. Leven in de wereld van God betekent elke dag opnieuw proberen open te staan voor de dingen die op je pad komen: zorg dragen voor schepping; open staan om met anderen te delen. De kwestie is niet waar voor ons de grenzen liggen van onze materiële verworvenheden, maar wat onze houding is tegenover het ruime materiële aanbod.
‘Genoeg’ Met zijn manier van leven trok Franciscus veel volgelingen. Ook in onze tijd zijn er tal van mensen die zijn visie delen en met de ogen van God kijken naar zijn wereld, ook al kennen ze Franciscus niet. Zij maken die andere wereld zichtbaar. Ze willen sober leven en bewust omgaan met wat de schepping ons biedt. Voor hen is er een ‘genoeg’ aan de materiële
9
welvaart en ze voelen zich verantwoordelijk om met de voor hen ‘overtollige welvaart’ iets te doen voor de medemensen. Leven in een gegeven wereld. Het klinkt zo vanzelfsprekend, maar we gaan er ook aan voorbij. “Naast ons appartement staat een middelbare school. Rond twaalf uur trekken de leerlingen voor hun snacks naar de supermarkt. Je hoort ze praten over de leraar, het huiswerk of over het feestje morgenavond. Dacht je nu echt dat die jongeren beseffen dat ze leven in de wereld van God? En dat geldt niet alleen voor de jeugd, want hoe vaak staan we daar zelf bij stil?” Franciscus op vijfhoog in een grote stad moet er maar blijven wonen, alleen al om met zijn charisma bij ons het besef wakker te houden dat we niet leven in een wereld die we zelf maken maar die ons door God is gegeven. Joop Sierat
nieuws
Viering achtste eeuwfeest ‘Regel van de minderbroeders’
Mensen Antoon Baan overleed 28 februari in Gouda op 81-jarige leeftijd. Hij trad in 1949 in bij de franciscanen. Na zijn priesterwijding in 1956 studeerde hij sociologie. In 1965 promoveerde hij te Leuven in de politieke en sociale wetenschappen. Van 1967 tot 1979 zette hij zijn wetenschappelijk werk voort in Indonesië ten behoeve van de franciscanen en de kerk aldaar. Na zijn terugkeer in Nederland werkte hij als pastor in Nieuwe Niedorp, Wieringermeer en Gouda. In Warmond overleed 6 maart Kees Donders op 77-jarige leeftijd. In 1951 trad hij in bij de franciscanen. Na zijn priesterwijding in 1958 werkte hij op het gymnasium en het internaat van de franciscanen te Venray. Hij studeerde psychologie en werd docent aan de toenmalige Katholieke Theologische Hogeschool in Amsterdam. Na zijn pensionering was hij pastoraal actief in het dekenaat Amsterdam. Op 24 maart overleed in Sassenheim Leo Hooijmans. Hij werd 82 jaar oud. In 1946 trad hij in bij de franciscanen. Acht jaar later werd hij priester gewijd. Van 1956 tot 1963 begeleidde hij jongens op het internaat van het toenmalige Sint-Willibrordcollege in Katwijk aan den Rijn. Daarna werkte hij in de parochiële zielzorg in Oudewater, Kerkdriel en Noordwijkerhout.
Op 16 april was het achthonderd jaar geleden dat paus Innocentius III zijn goedkeuring gaf aan de ‘Regel van de minderbroeders’ die Franciscus in korte bewoordingen had opgeschreven. Dat betekende het begin van de orde van de minderbroeders. De Nederlandse provincie van de orde stond daar die dag bij stil.
Huub de Wit is 31 maart op 83-jarige leeftijd overleden. In 1943 trad hij in bij de franciscanen. In 1950 werd hij priester gewijd. Hij was werkzaam als godsdienstleraar op diverse scholen en als pastor in Woerden, Lichtenvoorde en Venray. Op 29 april is Ton Peters hoofdredacteur van Franciscanen.nl, in Leiden benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje- Nassau. Burgemeester Henri Lenferink reikte de onderscheiding uit in de Hooglandse Kerk. Ton Peters ofm is pastoor van de Leidse Hartebrugkerk en deskundige op het gebied van liturgie en liturgische vormgeving. Hij kreeg de onderscheiding vanwege zijn inzet voor de orde van de franciscanen in Nederland. Verder maakte hij zich verdienstelijk voor de samenleving door zijn betrokkenheid bij Scouting Nederland en de St. Gregoriusvereniging. Hij was zeven jaar lang adjunct-secretaris van de Nederlandse Bisschoppenconferentie.
Plaats van handeling was de Mozes- en Aäronkerk in Amsterdam. De provinciaal van de Nederlandse franciscanen, Jan van den Eijnden, opende de dag om 10.30 uur. Aansluitend verzorgde Gerard Pieter Freeman, directeur van het Franciscaans Studiecentrum te Utrecht, een inleiding met als titel: ‘Franciscus’ regel: het evangelie spelen’. Na de lunch volgde een voordracht door Henk van Ulsen. Hij las de uiteindelijke tekst van de ‘Regel van de minderbroeders’ en enkele fragmenten uit het testament van Franciscus, afgewisseld met orgelspel door Jan Verschuren. De dag werd om 16.00 uur besloten met een vesperdienst. In de volgende editie van Franciscanen.nl volgt een uitgebreid verslag van de bijeenkomst.
Jos van Minderhout is op 29 april benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. De onderscheiding werd hem uitgereikt door burgemeester Gosse Noordewier in Kasteel Wijchen. Jos van Minderhout ofm trad in 1987 aan als medepastor in de parochie van de H. Antonius Abt in Wijchen. Hij is geruime tijd deken geweest van het dekenaat Wijchen en omstreken. Hij nam het initiatief tot de oprichting van een kringloopwinkel in Wijchen.
10
ontdekken wat de innerlijke graal voor je kan betekenen. Je kunt die leren voelen als een kelk van lichtenergie. De graal kan je ook openen voor de helende krachten van aarde en hemel. Met verschillende meditaties en een lezing met dia’s. datum 29 mei tijd 10.00-16.30 uur prijs € 35,-
tocht van één dag door een oud stukje oorspronkelijk Noord-Hollands landschap. De rust en de weidsheid ervan nodigen uit tot inkeer en maken de wandeling tot een pelgrimstocht. Vertrek vanaf La Verna. datum 6 juni tijd 9.30-16.30 uur prijs € 15,-
Het labyrint is een oeroude ruimte die onze innerlijke en uiterlijke levensreis symboliseert. Het is een ruimte om de rijkdom van het leven en de uitbundigheid van de zomer te vieren. Tevens is er sacrale dans. datum 20 juni tijd 10.00-16.00 uur locatie Dominicuskerk, Amsterdam prijs gratis
Kijken met de ogen
Mediteren bij de Bron
Pelgrimsreis naar
Behoefte aan stilte en zelf vingsweekend. We luisteren reflectie? In hun klooster naar verhalen van Franciscus, midden in de stad Nijmegen die leefde in en om de stad begeleiden de zusters clarissen Assisi. Daarna bezoeken we een meditatiegroep voor zelf plekken in Amsterdam om mensen van 20 tot 45 jaar. te ontdekken wat ons raakt en data/tijd tweede en vierde vrijdag van de waar we het liefste verblijven. data/tijd 19 (20.00 uur) maand van 21 juni (15.00 uur) 19.00-20.30 uur locatie communiteit locatie klooster ‘de Bron’, Jodenbreestraat 164, Nijmegen (clarissen.nijmegen@hetnet.nl) Amsterdam prijs € 25,prijs vrijwillige bijdrage
Santiago de Com
van Franciscus Bele-
Pinksterdans Van medi
tatieve dans naar vrije dans. Samen dansen en lichaam en ziel de dans laten bepalen. Datum 1 juni tijd 19.30-21.30 uur prijs € 10,-
de ochtend zoveel mogelijk in stilte werken. Je leeft mee in het dagritme van de communiteit. Data 8-12 juni, 17-21 augustus, 14-17 september. prijs € 85,-
Tuinweken Onze bloem-
rijke, biologische moestuin is een essentiële voedingsbron. Tijdens een tuinweek kun je kennismaken met onze manier van tuinieren, waarbij we in
Kruidentuinweken
De kruidentuin levert ons het hele jaar geurige, geneeskrachtige en smakelijke kruiden. Willy de Valk leert
postela Van 9 tot 15 augus tus vindt in Spanje een feest van ontmoeting en bezinning plaats. Uit heel Europa zullen franciscaans geïnteresseerde jongeren naar Santiago de Compostela trekken om er hun ervaringen uit te wisselen en gezamenlijk het geloof in Christus te vieren en te belijden. Voorafgaand bezoeken we Segovia, Avila en Leon. data 5-17 augustus prijs € 590,-
je hoe je kruiden kunt toepassen in onder meer thee, tincturen en olie. Tijdens de kruidentuinweek leef je mee in het dagritme van de communiteit. ‘s Morgens wordt er in de kruidentuin gewerkt en ‘s middags maken we kennis met de verschillende kruiden en hun werking. data 13-17 en 27-31 juli prijs € 110,-
11
Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl
La Verna
Zomerlabyrint
Eilandspolder Een
Voor meer informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl, ‘Jongeren’
Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl
Stoutenburg
Voettocht rond
in onszelf Een dag om te
Activiteiten Franciscaans Milieuproject
De echte graal,
Franciscaans Jongerenwerk
activiteiten
Franciscus leren kennen met je voeten Vanaf 1995 organiseert broeder Mattie Jeukens één of twee keer per jaar een pelgrimsreis voor jongeren tot 35 jaar naar franciscaans Italië. De laatste vier jaar doet hij dat in samenwerking met jongerenwerkers uit Vlaanderen. Veronie Meeuwsen (24) loopt deze zomer voor de tweede keer mee ‘in de voetsporen van Franciscus’.
Mattie Jeukens: “Ik organiseer deze
Ten eerste is er de groep tochtgenoten.
reis omdat het gewoon een hartstikke
Met hen ben je op weg en zij helpen je
mooie tocht is en een geweldige
door moeilijke momenten heen als je
wandelervaring om door de heuvels en
knieën zeer doen of je blaren hebt. Ook
bergen van Umbrië te trekken. Het geeft
door de aarde word je gedragen en ik
een enorm gevoel van vrijheid. Het is ook
ervoer dat wandelen in de bergen zeer
een bijzondere manier om op een heel
meditatief is. En ten slotte waren er ook
vanzelfsprekende en natuurlijke wijze
momenten dat ik me door God gedragen
met Franciscus in aanraking te komen. Je
wist. Plekken die indruk op mij maakten,
leert Franciscus met je voeten kennen.
waren Greccio waar we door een broeder
Franciscaans is ook het door de natuur
zeer gastvrij zijn onthaald met een echte
trekken, wandelend, in het tempo van
Italiaanse maaltijd. In de Santa Chiara
de ziel, genietend van wat moeder aarde
in Assisi vond ik zo veel heiligheid en
te bieden heeft aan water, vruchten,
inspiratie dat in mij de vraag naar boven
uitzichten en hobbels en bobbels die
kwam wat mijn roeping in het leven is.
je moet nemen. Het is de kracht voelen
Voor een pelgrim is op-weg-zijn centraal.
van broeder zon, zijn hitte en genieten
Daarvan heb ik iets ontdekt. Soms waren
van de schaduw onder een boom.
de weggetjes zo steil dat je al je aandacht
Het enthousiasme van de deelnemers
moest hebben bij waar je je voeten
motiveert me om er mee door te gaan.
neerzette. Je leert zo werkelijk in het nu
Het mooiste is het samenzijn met elkaar
te leven. Ik vond het bijna jammer om
en de concrete ervaring van broeder- en
uiteindelijk Assisi te bereiken, hoewel
zusterschap.”
mijn benen aan rust toe waren, want het onderweg zijn was mij meer waard
Veronie Meeuwsen: “De eerste tocht naar
geworden dan mijn doel bereiken.”
Umbrië en Assisi was vooral een groot avontuur. Met volslagen vreemden op reis gaan is spannend, maar ik ben er open ingestapt en het werd een ervaring om nooit te vergeten. Naar dat land en die ervaring wil ik graag terugkeren. Maar ik probeer er wel weer met dezelfde openheid aan te beginnen, want het zal toch een heel nieuwe reis worden. De fijnste ervaring van vorig jaar vond ik te voelen dat je gedragen wordt.
Sjoerd Hertog