Lespwisavann N°11

Page 1

KaSaéSa ? Yal - la (senbòl) KiMounSa ? Papa Yaya (politik ?) Lapen Dèd Womangrafik-nouvo rantré Épi dòt tibiten ankò... In Lespwisavann, Istwa & Sosyété - Revue Online - ISSN : 1634 - 0507 N°11 - Tala GRATUI

Andidan

Alèkilé, plis ki an dòt tan, nou présé. Nou présé savé, nou présé konpwann, nou présé fè, nou présé ni… san fòsé.

Sé limit a tout kò an nou menm nou vlé chiré pou alé on koté nou pa sèten oben nou ka kwè méyè…

An Lespwisavann, an fil a moun ki té la avan nou é an lawonn a moun ki la kon nou, jòdi é dèmen, nou ka woulé an kadans a tout kò an nou pou nou tijé lè i fo, èvè syans é pasyans a sa noumenm pé fè la nou yé. Si i tini entélijans awtifisyèl sé davwa i tini entélijans natirèl.

Lespwisavann-nouvo ké pòté grenn-sajès ansyen a péyi a-y lésé an péyi a-y, kwi-kabéché i touvé é mòso-tè-konpwinèt pou sa ki bizen, èvè syans é pasyans a sa noumenm pé fè la nou yé. Sa ki konpwann konpwann sa ki pa konpwann pwan tan chèché konpwann...

KaSa’éSa ?

On mannyè nou pé montré sa ki YONN-A-LÒT : sa moun ka fè lè yo ka aji an kominoté.

« Lè an ka ba-y, an ka pwan, lè an ka pwan, an ka ba-y. »

Sa ka fèt antrè moun, èvè sa ki té la avan nou é sa ki ka vini, men osi èvè zannimo é tousa ki alantou an nou.

Mannyè ou pwan sé mannyé yo ké ba-w. Jan ou ba-y sé jan yo ké pwan si-w...

Moun i enmé kontwolé, moun ki voras, ka vlé mété yo an mitan tout gran lawonn-la. Tansyon a yo ! Sa ki ka aji an kominoté savé kòd pli solid lè i ka lyanné plizyè kòd...

Vwè plis biten konsa ? Kliké la > https://www.youtube.com/watch?v=6CdCrjUiEVk&list=PLwUjP1CAf0l3T5UTHPXQHjQnhyzh92Z5E

Li plis biten anlè istwa a lidé kon sa ? Gadé la > https://www.erudit.org/fr/revues/bshg/2009-n152-bshg02577/1036866ar.pdf/

KiMoun sa ?

Gérard LAURIETTE sété moun TwaRivyè. Yo té ka kriyé-y Papa Yaya. 1922 sé lè i fèt, pou monté an filao an 2006. Adan tousa i fè, i woulé pou lang a péyi-la, i travay pou péyi-la libéré, ki fè i fè lajòl osi pou péyi-la. Yo té ka di i « spésyal ». Mi èvè ki dokiman i rivé gannyé on élèksyon...

O nou pwan sa ? Gadé la > https://archive.org/details/EL177_L_1988_06_971_03_1PF_05

Lapen Dèd

Adan on moman ki ka pasé an menmtan ki aprézan menm, dé gran chèf nèg-mawon pwan on tan pou alé vwè on gadèdzafè asi sa ki ka vini dèyè pwojè yo tini pou pwan péyi-la an men a éwopéyen é mériken. Adan réyalité ki té ka vwè yo réyisi, i fouré men a-y é i vwè yo gannyé plis ki on péyi. Sa i vwè : yo kréyé on koté pou ouvè tout mès a yo andidan tout dékatman a péyinouvo-la ki ké sòti an mouvman a moun yo planté.

Sa ba-y Téritwa Inifyé é Fédérasyon Inité Gwadloup (Territoires Indépendants & Fédérés des Îles de Guadeloupe)

Mi on istwa nou touvé nou sav asi jan sa ka pasé adan-y. Sa ka komansé on jou swa...

LAPEN–O !?

Lespwisavann - Luk GAMA - 2022

Twa swa apré, an télé-la...

Nou mété méyè ajan a komisawya-la anlè afè-lasa. É, travay an nou pa mòl adan on moman kon tala, Kifè, Nou ka mandé jounalis gadé distans a-yo, pou nou fè sa nou ni a Fè,

byen

. . .

Mèsi !

Bon…
Ankò, ankò é ankò ?! KA-Y Yé ?! Sé an kò an nou yo yé menm ?!

Bon… Ka nou ni si misyé ? Nou sav sété on madragè, kokannyè, kouyonnè, vòlè, dragè é awnakè pwofésyonèl, salòp-la ! Sa ka fè on bon-enpé moun ki anvi fou-y atè… O nou ka komansé ?

Plita, an véyé-la...

Annou a-y dékolé ! Ou doubout la ‘kon sa Ou bizen Rantré an réynyon a moun-la ?! Nou an sèwvis, Nou pa ni dw… !!!

«Endikatè» a-w-la ‘kon sa Lang a-y Byen pann, la-w vwè i yé-la !

...

Kijan misyé savé tousa ?

Suiv Caribbean Graphic Novels anlign

Vanmpaya : Ka sa vlé di ?

« Vampirisme »

« âpre avidité des personnes qui s'enrichissent aux dépens d'autrui » sa vlé di : on gran jan dè mèt a pwofitasyon èvè on sousè-d-wou pwofésyonèl an menmtan.

Mi on définisyon fwansé > https://www.cnrtl.fr/definition/vampirisme

« Vampaya »

On moun ki ka di i Rasta, men ki paka suiv règl a Rasta an réalité.

Mi on définisyon Jamayken > https://rastaverse.com/glossary/vampaya/

Kijan pou fè ?

Ou ka santi ou tini Vanmpaya alantou a-w ?

1) Yo vid : ki vlé di, pou yo viv fo yo sousé énèwji a moun, tan a moun, lidé a moun. Gadé byen-byen-byen kijan yo ka fè.

2) Si i ni yonn-dé alantou a-w, ba yo sa yo vlé… Sé sousé yo enmé sousé

3) Pannansitan, lidé a-w ki ta-w kenbé-y byen anbafèy. Lè ou rivé on moman i ja sòti, i ja mi, i ja ka pòté fwi ? La, ou pé palé dè-y… Kon tout genmbo, yo ké vin manjé fwi kon agoulouogranfal ki yo yé é yo ké chayé grenn a-y alé ba-w é kaka-y pli lwen ba-w san menm ou fòsé é fè dòt pyé-lidé pousé la ou pa téké menm pé alé...

Alè-la, yo ka kriyé sa « ékoloji »

1) Òwganizé tan a-w pou pwan tan pou gadé pyébwa, féyaj, tibèt, zannimo...

2) Ranjé tan a-w pou ou pwan tan vwè solèy lè i ka lévé é lè i ka kouché…

3) Pannansitan, kenbé o séryé tan-la ou trapé pou fè sa é véyé kijan sa ou fè an niméwo 2 ka déwoulé silon moman a Lalin-la : nou ka kriyé sa « Doukou »...

Pou vwè pli lwen, Gadé pli pwé... Kijan pou fè ?

Nou ? Nou maré kon maré fèt. Men, alantou an nou LaNati pa ni konbin ! Nenpòt koté i yé i ka adapté-y. Fè kon-y !

1) Pani onlo bwa owa a-w ? Ou ni milyon dokimantè an téléfonn a-w asi LaNati

2) Anbyans-la rèd la ou yé-la ? Mété-w on koté ou ké trankil pou jéré zafè a-w, menm on fwa pa simenn. Si ou pé fè-y chak jou, sa pé bon osi.

3) Bwè mwens alkòl, èvè manjé manjé a vyé grès mwens (bokit, agoulou, sandwich, frit,…)

4) Fè spò !

Nou li sa, nou touvé sa bon.

Filozofi mawonné

Moun-la ki maké liv-la sé moun PòtoRiko. Sa maké an pannyòl men si kò a-w pa bon an lang-la, lè ou achté si Amazon, ni mwayen tradui-y an dirèk asi machin ou ké sèvi pou li. Sa ki bèl sé mannyè makè-la ka pwan biten ki fèt an istwa a plizyè koté an Karayib- la pou palé. Moun-la ki maké-y sé on mékanisyen ki ka maké awtik plizyè koté...

Achté-y

Ima-é-lidé

Asi baz a èkspéryans a asosyasyon YéClik, ou pé trapé on dépa pou komansé (oben kontinyé) kabéché èvè balan asi mannyè pou ouvè lawonn-lidé, pou voyé imaj déwò é pou édé konsyans vansé… Liv-la maké an fwansé. Bénéfis a liv-la kalé pou asosyasyon-la.

-y
Achté
,
Revue Online – ISSN : 1634 - 0507
Ou vlé bokanté oben fè nou savé on biten : lespwisavann@gmail.com In Lespwisavann
Istwa & Sosyété
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.