Wat betekent RAROC voor een bank? Door Saad IBRAHIM, financieel wiskundige, werkzaam als consultant bij Cap Gemini op gebied van Economic Capital implementaties bij banken en André KOCH, directeur Stachanov, een bedrijf dat financiële simulatiemodellen bouwt en gastdocent Risk Management & Entrepreneurship aan de universiteit Nyenrode. André Koch zal ook het onderdeel Statistiek voor zijn rekening nemen in de VVCM-cursussen. In het vorige artikel hebben we uitgebreid stil gestaan bij het begrip Economic Capital, het kapitaal dat de bank achterhoudt om zich in te dekken tegen Unexpected Losses, tegen onvoorziene verliezen. Voor het gemak en de eenvoud beperken we ons hier tot kredietrisico’s, maar we moeten bedenken dat bankek ook kapitaal achterhouden voor operationeel en marktrisico, We hebben gezien dat het voor banken van belang is zo efficiënt mogelijk om te gaan met dit kapitaal. De hoogte van het kapitaalbeslag, zo hebben we besproken, is afhankelijk van het risico van de onderliggende leningen en het risicoprofiel van de bank zelf. Nu Bazel II banken aanzet tot actief nadenken over efficiënt gebruik van Economic Capital ligt het voor de hand dat banken hun prestaties willen afmeten aan hoe goed ze met dit kapitaal omgaan. De sleutelratio is hier Risk Adjusted Return on Capital (RAROC). Laten we beginnen met een voorbeeld. Stel, men is bankier en men gebruikt één miljoen Euro van het aan U toevertrouwde werkkapitaal om naar het casino te gaan en een gokje te wagen. De bankier zet het hele bedrag in op “rood”. Hij heeft geluk: het rouletteballetje stopt op een rood nummer. De bankier verdubbelt zijn inleg en gaat met twee miljoen Euro weer terug naar de bank. Het rendement van het project is meer dan uitstekend: 100%! De hamvraag is of directie van de bank blij is met deze actie. Het antwoord kan niet anders zijn dan “nee”. Het is duidelijk dat een dergelijke gokpraktijk ongeoorloofd grote risico’s met zich meebrengt. Alleen kijken naar het behaalde rendement van 100% is maar een deel van het verhaal. Van belang is de vraag hoeveel risico er is gelopen om dit rendement te behalen. RAROC is een ratio die rekening houdt met het risico dat men heeft gelopen om het rendement te kunnen realiseren. Men kijkt niet alleen naar de Return On Capital, maar brengt ook een correctie aan voor het gelopen risico. Met spreekt daarom van Risk Adjusted Return On Capital oftewel RAROC. Als we het gebruik van wiskundige formules willen vermijden, kunnen we eenvoudig stellen dat RAROC een ratio oftewel een breuk is met als teller de opbrengsten van de kredietportefeuille, minus de operationele kosten, minus de reservering en als noemer het Economic Capital,. RAROC ligt voor veel banken tussen de 15 en 20 %. RAROC is in feite het naar risico gewogen rendement van de activiteiten van de bank. Het risico komt met name tot uitdrukking in de teller in de vorm van het Expected Loss dat wordt afgetrokken van het inkomen, maar vooral ook in de noemer, in de gebruikte hoeveelheid Economic Capital. We hebben gezien dat de hoeveelheid benodigd Economic Capital, gedreven wordt door de onzekerheid met betrekking tot de werkelijke hoeveelheid verliezen. Deze onzekerheid komt tot uitdrukking in de variantie en standaard deviatie van de Expected Losses. Hoe hoger het risico, hoe
hoger de variantie en des te meer Economic Capital benodigd is. Alle opbrengsten in de teller worden gedeeld door het Economic Capital in de noemer. Deze breuk leidt ertoe dat het gerealiseerde rendement in de juiste verhouding moet staan tot het gelopen risico. Het is duidelijk: men kan best leningen verstrekken aan risicovolle kredietnemers zolang de opbrengsten maar in de juiste verhouding staan tot de consumptie van het kapitaal. Het is makkelijk te zien dat banken het beslag dat wordt gelegd op het Economic Capital meenemen in de calculatie van het rentetarief. Veel risico betekent een hoog kapitaalbeslag en daarmee een hoger tarief. Zo is RAROC een belangrijk gereedschap in het risicomanagement van banken geworden. Daarnaast is RAROC hard op weg om één van de belangrijkste perfomance indicators van financiële instellingen te worden. Meer en meer banken vermelden de RAROC in hun jaarverslagen. De prestaties van banken kunnen onderling aan de hand van de RAROC ratio worden vergeleken. Ook bij de interne aansturing van de bank wordt RAROC veelvuldig toegepast. Bonussen van directie en medewerkers worden afhankelijk gemaakt van de behaalde RAROC en afdelingen en business units worden afgerekend op hun RAROC. De RAROC-ratio dient in ieder geval meer te zijn dan het rendement dat de aandeelhouders verwachten van hun investeringen. Zolang de RAROC hoger is dan deze hurdle rate oftewel het verwachte rendement, creëert de onderneming waarde voor haar aandeelhouders, wordt deze drempel niet gehaald dan is er sprake van vernietiging van bedrijfwaarde. De door de aandeelhouders gehanteerde hurdle rate is sterk afhankelijk van het risicoprofiel van de investering. Van aandelen in een risicovol bedrijf wordt meer rendement verwacht dan van een investering in een stabieler bedrijf. Hiermee sluit de hurdle rate naadloos aan op de RAROC-ratio: in beide gevallen wordt rendement direct gekoppeld aan het gelopen risico. Doordat het verwachte rendement en daarmee de hurdle rate veelal stukken hoger ligt dan de rentevoet waarop banken vreemd vermogen kunnen aantrekken, is makkelijk te begrijpen waarom banken efficiënt willen omgaan met de inzet van Economic Capital; Economisch Kapitaal is duur. Zoals gezegd is RAROC een ratio die in een percentage wordt uitgedrukt. Het is voor een bank mogelijk goede sier te maken met een uitstekende RAROC die ver boven de hurdle rate ligt terwijl de omvang van de activiteiten van de bank beperkt is. Met andere woorden: een mooi rapportcijfer, maar de bank heeft niets verdiend. Om ook de omvang van de bedrijfactiviteiten in de vergelijking mee te nemen wordt het verschil tussen de RAROC en de Hurdle Rate vaak vermenigvuldigd met het Economic Capital. Het resultaat van deze vermenigvuldiging is de waarde in Euro die is gecreëerd, of vernietigd. Aan deze waarde wordt gerefereerd als Economic Value Added (EVA). Met de combinatie van RAROC en EVA kan effectief de performance van banken worden gemeten en vergeleken. Hiermee heeft de bank een krachtig instrument in handen om de allocatie of toewijzing van kapitaal aan de verschillende branches en business units ter hand te nemen en te bewaken.