Pulso web editie 14

Page 1

11

pulso

Bo ta adicto

Aruba, december 2012. Edicion 14

HEADLINES Palabra di introduccion

2 4

Sistema automatisa na recepcion di AZV

3 5 7 9

Awacati

Entrevista cu señora Nienke Gonzalez Diaz

Kico cuido medico den exterior por

6 8

U

n reto nobo ta nos dilanti, esta pa Aruba drenta 2013 cu un miho perspectiva pa cu su cuido. Aña 2012 ta laga nos atras cu varios noticia desagradabel manera diabetes cerca mucha cu ta aumentando, mas hende cu colesterol halto, diabetes bou di adulto unda un gran mayoria ta neglisha su malesa y sin lubida e problema mas grandi na Aruba: obesidad bou di 70% di nos poblacion. Ta parce cu hopi di nos kier keda den e dushi soño cu na Aruba no tin problema y cu di berdad nos ta e One Happy Island. Laga esey pa e turista cu ta bin di bishita. Ban haci un cambio den nos estilo di bida y sigui ehempel di e hende rond di nos cu si ta riba e bon caminda. Invita bo famia, amigo of bisiña pa hunto cuminsa move. Sea ta canamento, landamento of cualkier otro deporte. No mester tin berguensa pa acepta cu tin ora mester di un push pa por cuminsa. Puntra con otro a logra pa haya idea. Anto tur esaki den December? Si! Fin di aña tin su tentacion pero cu disciplina tur hende por logra. B’a cuminsa? Salud! Redaccion Pulso

Mucho gusto cu Ronald Wijngaarde Avalancha

Salada di batata dushi y kidney beans

BOB Aruba, un fundacion cu un meta noble

10 12 13 16 Desviacion… solucion… pacemaker

ODEA presente na di 28 conferencia di CNO

“AZV ta contrata cu dokter di cas nobo”

Noticianan Internacional

Salud 2013 Nos ta desea pa 2013 12 luna di dicha 52 siman di felicidad 365 dia di exito 8760 ora di salud un comienso di aña yen di dicha y salud ta deseo di staf y personal di AZV.


2

Sistema automatisa na recepcion di AZV

D

door di Solange Tchong en luna di December 2011 AZV a introduci un sistema di number automatisa den e area di recepcion di cliente. Metanan di e sistema automatisa aki ta varios: pa AZV por tin un bista adelanta (prome cu procesa e number) pakico un cliente a bin di bishita na AZV, pa algun proceso por wordo atendi mas prome y lihe. Por ehempel inscripcion di baby. Pa por tuma accion mas rapido ora ripara cu tin un tempo pa warda largo. Pa baha e precion na e desk di informacion door cu awor e cliente mes por indica pa medio di e mashin pakico e la bin AZV. Cu otro palabra, na momento cu bo yega AZV lo bo mester tuma un number for di un mashin. E mashin mes ta guiabo cu algun pregunta manera pakico bo a bin bishita AZV? Bou cua categoria e servicio aki ta cay? E mashin e ora ta registra di biaha cua number e cliente ta haya y pa cua servicio e cliente a bin AZV. E registracion pa medio di e mashin automatisa aki ta duna AZV un bista detaya di cuanto cliente ta bin AZV diariamente, pa kico nan a bin AZV y den cuanto tempo nan ta wordo yuda door di nos empleadonan. Den e sistema automatisa aki AZV a inclui dos grupo cu ta haya prioridad pa wordo yuda. Cu esaki nos kiermen cu e sistema automatisa ta registra e ora cu e cliente a yega cual en principio ta wordo yuda segun e ora cu bo yega. Sin embargo nos tin dos grupo cu ta haya prioridad den servicio cerca nos. Un grupo ta e famianan di e empleado publico pensiona cu tin derecho. Pa nan ta conta cu e proceso ta bay hopi lihe paso nan ta djis registra cu nan a bin pa e declaracion di AZV. E proceso aki ta uno cu ta bay masha lihe.

E otro grupo cu tin prioridad ta nos babynan. Den hopi caso e mayornan di e baby a caba di pasa algun luga manera Censo pa registra e baby. Esaki por bira un molester pa e baby cual mester di su sosiego. Pa yuda mayornan pa no mester warda mucho largo y vooral e mama, AZV a dicidi cu mayornan cu yega AZV pa e inscripcion di nan baby ta haya preferencia riba otro cliente den e sala di espera. E bon noticia di e servicio aki ta cu abo como cliente no ta ripara cu tin prioridad, e mashin (sistema automatisa) mes ta registra tur dato. Y pa mehora e servicio un tiki mas nos a tene un encuesta bou di nos clientenan den e periodo di juni y juli 2012. Den e encuesta nos a puntra e clientenan con nan ta haya e opcionnan den e sistema automatisa. For di e encuesta tin algun punto cu a resalta. For di un cantidad di 140 cliente a resulta cu 109 persona a haya cu e sistema automatisa tin opcionnan (categoria) hopi claro. 17 cliente a haya cu e opcionnan no tabata claro y 14 persona no tabata tin un opinion. A puntra e 17 cliente cu no tabata haya e opcionnan claro pa menciona pa nos kico nan lo kier mira diferente. Un sugerencia cu por ehempel a bin dilanti tabata pa papia di renoba carchi enbes di prolongacion di carchi. ta di e sistema automatisa versus un recepcionista. Akinan 113 cliente a bisa cu e mashin di number ta hopi claro, 9 cliente no ta haya claro y 18 no tin opinion. AZV ta gradici e clientenan cu a participa na e encuesta aki. Entre tanto AZV a tuma paso pa mehora algun opcion di e mashin. E intencion ta pa otro a単a bolbe tene e mesun encuesta.


3

Awacati 1

2

U

door di Joost van de Kamp n mata cu no ta hopi comun na Aruba, pero awacati. Sigur, bo por cumpra awacati den supermercado, pero e ta relativamente facil pa sembra e mesun simia grandi cu bo ta haya den e fruta. Akibou tin un par di potret cu ta mustra bo con bo ta haci’e cu 4 toothpick y un cup di awa. 1 Tur loke bo mester ta: 1 cup, 1 simia, 4 toothpick y un tiki awa. 2 Hinca e toothpicknan na banda di e simia, manera bo ta wak riba e potret. 3 Pone e simia riba e cup y yena e cup cu awa asina cu e parti bou di toothpick ta colga den awa. • Wowo Awacati ta un bon fuente di luteina, cu ta un carot-

3

enoida cu ta traha manera un antioxidante y ta yuda preveni malesanan di wowo. Banda di esaki e vet den un awacati ta yuda pa bo curpa absorba mas miho e carotenoidanan den otro tipo di fruta y berdura. E manera mas facil ta pa añadi un par di awacati den un salada mixto. •

peso Baha

mester di dje pa laga bo sistema digestivo core suave. Plus, e ta duna bo e sentido di ta yen, pues bo no lo tin hamber pa un temporada mas largo. • Sucu E vet den awacati ta retarda e digestion y asina ta preveni cu bo nivel di sucu den sanger ta aumenta drastico despues cu bo a come. Si bo ta custumbra di pone manteca of mayonaise riba bo pan, ta un bon idea pa cambi’e pa awacati.

Baby

ter pa un dia. Folium ta un vitamina cu ta reduci e riesgo riba defectonan cerca baby. Si bo ta na estado of ta planea di sali na estado awacati lo yuda proteha bo yiu. Nan ta bisa tambe cu folium lo baha e riesgo riba ataca di curason y malesa di curason. • Colesterol Manera nos a bisa caba cu awacati ta duna bo e sentido di un stoma yen, e acido oleico di awacati ta yuda reduci e nivel di colesterol. Tin un estudio unda personanan cu a come un dieta cu hopi colesterol. E nivel di colesterol HDL (esun bon) a subi cu 11%. Manera bo sa, colesterol halto ta un di e factornan di riesgo mas grandi pa malesa di curason.


4 Entrevista cu señora

Nienke Gonzalez Diaz; specialista medicina geriatrico N

door di Solange Tchong os a bay di bishita cerca dokter Nienke Gonzalez Diaz, specialista medicina geriatrico na SABA. Nos bishita tin dos motibo, di un banda nos kier cera conoci cu dokter Nienke Gonzalez Diaz y di otro banda nos kier scucha gustosamente kico su ramo di ‘specialista di medicina geriatrico’ ta encera. E ramo specialista di medicina geriatrico ta existi mientrastanto 15 aña na Hulanda y a origina for di e necesidad pa ‘haya sa mas tocante hende grandi’. Pa motibo cu antes a haci poco investigacion riba e efectonan secundario di por ehempel remedi cerca hende grandi of riba con e curpa di un hende grandi ta reacciona den cierto situacion no tabata tin hopi conocemento tocante hende grandi. Awendia ya esaki no ta e caso. E ciencia medico ta asina leu awor cu nan sa cu hende grandi mester wordo trata multidisciplinariamente, no mester muda nan mucho y cu nan mester di atencion extra paso nan curpa ta reacciona otro compara cu un (hoben) adulto. Pero tambe pa motibo cu hende grandi ta mas vunerabel pa por ehempel gara un infeccion. Antes tabata e dokternan di cas cu tabata responsabel pa e cuido di e hende grandinan. Awendia esaki ta un specialisacion riba su mes. E specialista di medicina geriatrico ta un persona cu a studia medicina basico y despues a bay sigui e specialisacion di medicina geriatrico. Un specialisacion cu ta dura 3 aña y unda e persona ta wordo educa pa trata y guia hendenan grandi y pashentnan cu malesa cronico. Banda di eseynan, e specialista di medicina geriatrico ta den disposicion pa guia pashentnan psikiatrico y handicap. Por pensa riba e diferente formanan di demencia unda e specialista di medicina geriatrico mester sa bon con pa anda cu esakinan. Cu otro palabra; hende grandi tin mayoria biaha diferente malesa alabes door di cual e specialista di medicina geriatrico ta atende e caso total di e pashent embez di ún parti solamente. E specialista di medicina geriatrico ta e persona cu ta samina e salud di e pashent y cu a base di su resultadonan ta traha un plan di cuido pa e pashent. Den e plan di cuido ta tene cuenta cu tur cos rond manan psicosocial. Tur cos ta wordo evalua pa asina brinda e pashent cu ta den su ultimo etapa di su bida e miho calidad di bida cu por. Den SABA esaki -

e specialista di medicina geriatrico di SABA. Ta haci testnan standard di laboratorio, ta haci un saminatuma. Un prome conversacion (intake) ta wordo teni cu e pashent. Den algun caso ta invita miembronan di famia tambe pa e conversacion. A di base di tur e informacion aki un plan di cuido ta wordo traha. E bon noticia; casi tur cos ta wordo haci den SABA. Pashentnan masha poco mester bay Dr. Horacio Oduber Hospital cu excepcion di algun caso manera pashentnan cu mester dialyse. Biniendo bek riba nos specialista di medicina geriatrico. Dokter Nienke Gonzalez Diaz ta naci na Tanzania, Africa. Como yiu di dos dokter di medicina tropical e ta custuma di biba den diferente pais. Pa un gran parti di su bida e la biba na Hulanda y pa un otro (gran) parti e la biba den diferente paisnan. Despues di su preparacion na Hulanda ainda e tabata tin interes pa bay traha algun otro caminda. E chens ey a yega ora su casa (cu tambe ta dokter) a wordo yama door di un uitzendbureau cu e pregunta si nan kier bin Aruba. Pa casualidad a resulta cu Aruba tabata buscando mas dokter door di cual dokter Gonzalez Diaz tambe por a bin traha. Den april 2011 dokter Gonzalez Diaz a cuminsa na Aruba. Den principio e ta den servicio di Dr. Horacio Oduber Hospital pero part-time e ta gedetacheerd na Stichting Algemeen Bejaardenzorg Aruba. E tin na SABA mas o menos 300 pashent bou di su cuido. Na principio e mester a duna hopi splicacion tocante su funcion pa motibo cu hende no tabata conoci cu e rol di un specialista di medicina geriatrico. Mientrastanto e imagen ey ta cambiando; mas y mas hende sa kico e ta haci. Tambe dokter Nienke Gonzalez Diaz tin hopi di gradici e empleadonan di SABA. Segun su persona ta mas tanto e pensamento abierto di e empleadonan ta loke a resulta den un mehoracion grandi di e calidad di cuido di e pashentnan. Banda di su funcion como specialista na SABA dokter Nienke Gonzalez Diaz ta traha estrechamente cu otro specialistanan den e maneho y formacion di maneho pa cuido geriatrico na Aruba. Ademas SABA ta tambe un luga pa stage pa e dokternan di cas den preparacion. Dokter Nienke Gonzalez Diaz ta experiencia cu e ta un challenge pa traha cu tur e disciplinanan comprometi den e cuido di hende grandi y pa malesanan cronico. Entrante februari 2013 un 2do specialista lo bin reenforsa e team di SABA.


5

Kico cuido medico den exterior por nifica pa nos?

ta keda dependiente di cada cuido medico cu un door di e cantidad y calidad di servicio medico cu nos salud ta exigi for di AZV. DESCRIPCION DI E TOTAL DI CUIDO MEDICO DEN EXTERIOR TE CU SEPTEMBER 2012:

80 60 40

dec

sept okt nov

juli aug

20 mei juni

AZV ta mas importante cu na unda e cuido medico ta wordo duna. Lastima esaki no ta e caso! No ta facil pa ignora cuido medico tampoco djis pa

100

Feb mrt apr

Di otro banda si nos mira esaki for di e aspecto

jaar 2012

120

Jan

W

el, por tin hopi contesta pa e pregunta aki. Si nos mira esaki for di punto di bista medico nos por bisa cu e asegurado tin mester di ricibi un cuido mas avansa of kisas mas experencia cu aki no por ser duna na e momento aki. Ta pa e motibo aki mester dicidi di manda aseguradonan den exterior.

jaar 2011

140

Aantal uitzendingen

door di Sigfried Lumenier

Hospital Pablo Tobon Uribe - Medellín - Colombia

Remarcabel ta cu den luna di september 2012 a manda mas asegurado den exterior cu e lunanan prome. Hasta si nos compara esaki cu e lunanan di aña pasa nos ta mira esaki. duna cuenta exacto ta di con tabata tin asina hopi peticion pa tratamento medico pa exterior durante september ultimo. Pero si nos por remarca cu tratamentonan di bista pa Corsou a aumenta drasticamente esaki debi na un tratamento especial di avastine (un injeccion especial). E cantidad di aseguradonan cu ta wordo manda afo no ta

planea pa manda un total di 937 asegurado den exterior pa cuidonan avansa. Te cu september a manda caba un total di 831 asegurado. Si nos pone esaki den porcentahe esaki ta 89 porciento di e total cu AZV a planea pa manda afo pa e aña

AZV, ma na esnan responsabel pa e cuido medico y e salud di e asegurado mes. Segun e calculacion cu AZV a haci te cu luna di september ultimo, ta calcula cu lo manda un total di 1.093 asegurado

manda mas asegurado den exterior cu loke a wordo planea y presupuesta na comienso di e aña aki.

si tur cos sigui manera ta pronostica.

Figura 1:

di e total di aseguradonan manda den exterior segun e paisnan te cu luna di september 2011 y den e otro columna na banda drechi nos ta mira esun

detaya cuanto asegurado AZV a manda den exterior pa luna durante e aña aki y cu comparacion cu aña pasa esta 2011.

Figura 2:

Uitzendingen Realisatie Realisatie per land t/m sept t/msept 2011 2012 mutati Colombia 499 448 (51) Curacao 203 297 94 Nederland 69 62 (7) USA 6 5 (1) Venezuela 4 18 14 Bonaire 0 1 1 781 831 50 For di e comparacionnan por conclui cu mandamento di aseguradonan den exterior toch ta keda halto pa AZV. Aki nos ta mira claramente cu e tratamento medico pa Corsou a aumenta cu 94 asegurado compara cu september 2011. Igual cu e cuido na Venezuela, esaki a aumenta cu 18 asegurado. E aumentonan aki kisas lo por haci un PRONOSTICO DI RESULTADO FINAL 2012: Pa e 937 asegurado cu AZV a presupuesta pa manda pa exterior durante e aña aki, tin un predi cual a usa caba 20.5miyon na e gastonan di cuido medico den exterior. Esaki ta un promedio di un asegurado di e 831 cu ya a ricibi cuido medico te cu september ultimo na un di e paisnan di aki riba menciona. Apesar cu AZV ta pronostica cu lo manda 156 asegurado extra pa exterior, door di informacion acumula, durante e lunanan di aña cu ta keda, toch AZV ta premira cu e gastonan toFinalmente AZV ta consciente si, cu e resultado -

entre nan dos.


6

Mucho gusto cu

Ronald Wijngaarde door di Ethleen Henson 1) taKico bo funcion y den cua departamento bo ta traha? encera cu como miembro di management mi ta responsabel pa tur cos cu tin di haber cu informacion y automatisacion. E sector di trabou aki no ta solamente pa AZV pero nos ta stimula tambe e modernisacion di e sector di cuido na Aruba. 2)

3)

pa traha y pa proteha aplicacionnan sumamente importante pa nos compania. Hopi di esaki ta sosode tras di cortina sin cu e trahadonan ta ripara. E no ta un situacion cu bo ta logra den ún solo biaha pero obviamente un caminda pa crece y cual bo ta scoge hunto pa cana e caminda.

Cuanto tempo bo tin ta trahando na AZV? For di augustus 2010 mi ta traha na AZV. E aña ey mi a bin sin mi famia na Aruba. Den 2011 mi casa na Aruba. E manera cu mi a wordo ricibi na AZV y e manera cu mi por a inverti mi tempo den e retonan cu trabou a trece pa mi, a yudami hopi porBo splica en corto kico bo trabou ta encera? Un di e retonan di mi trabou ta e grandura

crecemento na un manera safe di intercambio di informacion entre dunadonan di cuido y AZV, pero tambe pa por ehempel inventa solucionnan pa atende na un forma mas facil e facturanan y e peticionnan pa autorisacion di e dunadonan di cuido. Haciendo esaki nos ta contribui na mehoracion di calidad di cuido na Aruba.

di e servicio cu nos departamento chikito mester duna. E departamento di ICT ta un organisacion cu meta pa duna servicio y cual mester produci un balor adicional pa su clientenan. Nos no t’ey solamente pa soluciona storing den PC’s pero tambe pa evita esaki, pa

4)

bo Kico por conta nos di bo experiencia cu e introduccion di AZV? Banda di e enfoke interno, nos di ICT ta duna un man tambe pa e sector di cuido mes. Kinan bo por pensa riba e introduccion di un sistema pa e dokternan di cas, apoya e

5)

e taSi na bo alcance, kico lo bo kier mira of cambia den AZV? Si tin algo cu lo mi kier wak cambia dentro di AZV e ora esey lo ta e rapidez cu cual nos como organisacion ta dispone di dje pa por efectua y absorba cambionan. Esaki a la bes ta ún di e tae no ta referi un cuestion di ICT so. Mi ta haya sin embargo cu AZV ta riba e bon caminda pa tanto internamente como externamente hunto cu e dunadonan di cuido hiba automatisacion na un nivel hopi mas halto.


7

Avalancha

2. r prostaat CA in Pulso van September 201 Ik kom nog even terug op jullie artikel ove k niets merkt van de aanwezigheid van vaa n me dat om dat teld ges rdt wo rin Daa aling om prostaat CA in een vroeg bep PSA de t me n lere tro con et mo n me , prostaat CA stadium te detecteren. e test een waarde onder de 4 ng/l moet In het artikel wordt verder vermeld dat dez hebben. Hierover heb ik twee opmerkingen: . et om te beginnen 4 µg/l of 4 ng/ml zijn mo Dit l. ng/ 4 van e ard wa de rst ree Alle 1. ftijd. Binnen ons laboratorium lee de van k elij ank afh rk ste e ard wa e dez Verder is aarden (zie tabel). Kortom, wat voor een hebben wij leeftijdafhankelijke referentiew der r een jongere kerel van 45 afwijkend. Ver man van 65 jaar normaal kan zijn, is voo nder tratie van PSA kunnen beinvloeden, waaro cen con de lke we en tor fac ere and er zijn ls BPH (benigne prostaat hyperplasie). zoa gen nin doe aan e ign ben van d hei zig de aanwe om end moet worden met de PSA bepaling 2. Ten tweede de opmerking dat er gescre llen. Hierover zijn de meningen in de ste te t vas CA at sta pro van d hei zig we de aan zou dat je prostaat CA in een vroeg aad erd ind is t He ld. dee ver rk ste reld medische we t ter die op deze wijze worden opgespoor stadium kunt aantonen. Veel mensen ech waarde, maar zullen waarschijnlijk nooit PSA gde hoo ver een aar llisw we ben heb mensen worden derhalve onnodig e dez Al . CA at sta pro aan en rlijd ove te komen ze wordt opgespoord, worden wij e dez op t wa ker kan van al gev elk r behandeld. Voo , anisatie pleiten daarom tegen screening 100 mannen onnodig behandeld. Vele org d t en arts, nadat de laatste de patient goe ien pat de aan r ove ing liss bes de n late maar slot wil ik nog opmerken dat ook bij Tot n. ele nad en rvoo de r ove d eer rm heeft geïnfo at CA kan voorkomen. een waarde van kleiner dan 4 µg/l, prosta RW Leeftijd (jaren) PSA (bovengrens in µg/l) 1.4 <40 2.0 40-49 50-59 60-69 >70

3.1 4.1 4.4

Dr. Robert M.F. Wever Klinisch Chemicus

Nota: E comentario (nan) den e rubrica Avalancha ta e opinion di e lector di Pulso cu a manda su reaccion pa e redaccion di Pulso. Como redaccion di Pulso nos ta brinda tur otro lector e oportunidad pa lesa e opinion aki tambe, sea positivo of negativo.


8 E ta dushi e receta di Lucy

Salada di batata dushi y kidney beans

Ingrediente: • 1 batata dushi • 1 bleki (15 ounce) di kidney beans (basha e awa afor) • 1 taki di selder • ¼ cup di peterselie corta chikito • Salo y peper modera! • • 1 cuchara di binager balsamic • 4 cups di lechuga (por mix diferente sorto hunto) • ¼ cup di feta cheese (garna)

Preparacion: • Laba e batata dushi bon y despues lora e batata den foil y pone den forno pa un ora of te ora cu por hinca un forki den e batata. E forno mester ta cayente caba pa 15 minuut na 350F. • Ora e batata fria un poco corte na bloki y mix e kidney beans, selder y peterselie den un scalchi grandi. Strooi un tiki salo y peper ariba dje. • • Pone e lechuga ariba e tayo, pone e mix di batata ariba dje y basha un tiki E salada aki ta dushi y e por wordo comi cayente. Bon apetit.

Salada di broccoli, appel y cranberries. Ingrediente: • 4 cups di broccoli fresco, corta na pida • ½ cup dried cranberries • • 3 appel, corta na bloki of schijf • ¼ cup ciboyo cora, corta chikito • 1 cup plain probiotic yoghurt • 2 cuchara Dijon mustard • ¼ cup Honing Preparacion: • seeds, appel y ciboyo den un scalchie. • Den un blender mix e yoghurt, dijon mustard y honing hunto. • Mix esaki den e salada y pone den frigidaire prome cu come. • E salada aki ta uno di 6 porcion. Bon apetit.


9

BOB Aruba, un fundacion cu un meta noble door di Lucy Strijdhaftig

D

en e edicion di Pulso aki nos kier a introduci un fundacion nobo, Stichting Bevolkingsonderzoek Borstkanker Aruba. BOB Aruba a wordo funda dia 12 oktober 2012. E directiva di e fundacion ta wordo representa door di Departamento di Salud Publico, Huisartsen Vereniging Aruba, Mary Joan Foundation, Koningin Wilhemina Fonds, Dr. Horacio Oduber Hospital, Uitvoeringsorgaan AZV y miembronan independiente. E meta di BOB Aruba ta uno noble y cu lo haci un diferencia grandi den bida di hende muhenan sano aki na Aruba.

E meta di BOB Aruba ta pa preveni cancer na pecho door di detecta na tempo iregularidad den e pecho di e hende muhe sano entre edad di 45 pa 75 aña. Door di detecta cancer na pecho den un estadia trempan e chens pa cura ta mas halto. Tambe ta baha e necesidad di tratamentonan hopi invasivo. Pa BOB Aruba yega na su meta lo cuminsa cu un programa di screening structura na unda e hende muhe sano ta wordo controla cada 2 aña pa medio di un mammogram. E mammogram aki ta den for-

ma gratuito pa cada ser femenino cu ta participa na e screening structura aki. Screening di pecho ta sumamente importante pasobra mundialmente y tambe na Aruba cancer di pecho ta e cancer mas diagnostica cerca e ser femenino. Na Aruba anualmente tin un averahe di 65 caso nobo di cancer di pecho. Segun cifranan local, e categoria di edad mas afecta ta entre 45 pa 75 aña. Mas di 50% di e casonan nobo ta entre e edad di 45 pa 64 aña. BOB Aruba kier conscientisa e hende muhenan sano di Aruba pa participa na e screening importante aki na momento cu nan haña e invitacion di BOB Aruba. Cada aña BOB Aruba lo invita mas o menos 10.000 hende muhe pa participa na e screening aki. Pa participa na e screening aki e hende muhe mester ta entre 45 pa 75 aña di edad y mester ta registra na Censo di Aruba. BOB Aruba ta keda enfatisa cu e screening aki ta di suma importancia pa e hende muhe sin embargo e ta uno cu ta keda a base boluntario. Pero BOB Aruba ta spera cu e hende muhenan cu haya e invitacion lo sa di aprecia nan bida y acepta pa haci e mammogram. Ta hopi importante pa Aruba sa cu como fundacion Stichting BOB Aruba ta depende totalmente di donacion. BOB Aruba kier enfatisa cu cada donacion pa con chikito abo ta kere cu e ta, ta wordo acepta cu hopi gradicimento pasobra cada granito ta yuda. Directiva y miembronan di BOB Aruba ta traha a base boluntario pero cu hopi perseverancia pasobra cada un ta kere cu e meta di BOB Aruba lo haci un diferencia grandi den e bida di e hende muhe aki na Aruba. E trabounan cu BOB Aruba tin para su dilanti ta hopi y pesey mes ta haci un yamada na tur hende muhe of hende homber cu ta sinti nan mes yama pa bira boluntario pa porfabor contact BOB Aruba. Boso tur ta bon bini pa bin duna un man! Pa mas informacion por tuma contacto cu Stichting BOB Aruba na: E-mail: stbobaruba@gmail.com Celular: (297)-7345020 of (297)-5945020 Prevencion mester di accion Accion ta causa reaccion Reaccion ta causa curacion!


10

Desviacion… solucion… pacemaker U

door di Magaly Tobel n pacemaker ta un aparato chikito electronico cu ta zorg pa e curason pomp den un ritmo normal. Ora e ritmo tin un desviacion e pacemaker ta manda un coriente chikito y ta sigui regula esaki. E cardiologo ta pone un pacemaker cerca personanan cu tin cierto desviacion di ritmo di curason. E pacemaker ta contene un chip y un bateria, cu ta dura 6 pa 8 aña. For di e aparato ta sali dos of tres waya (electrodendraden) cu ta bay na e curason. Tin un sensor den e pacemaker cu ta monitoria e ritmo di curason (pa e detecta e fayo den e ritmo). Ora e ritmo ta slow e pacemaker ta manda schock di coriente chikito pa recupera e ritmo bon. Casi tur pacemaker ta tene cuenta cu con hopi bo ta haci esfuerso. Si bo ta haci hopi esfuerso e ora bo curason ta cuminsa pomp mas lihe caminda e pacemaker ta manda schock di coriente mas lihe tras di otro. E chip ta determina e trabou di e pacemaker y ta warda den su memoria kico a pasa cu bo ritmo di curason. E cardiologo ta lesa e chip cu un aparato cu e ta pone na bo pecho. Na e manera ey e cardiologo por ahusta e pacemaker. Na Aruba pa aña ta wordo poni mas o menos 50 pacemaker. Tin diferente sorto di pacemaker. Un pacemaker ta cuida y ta ahusta e ritmo, pero e no por actua ora bo haya un desvio di ritmo di curason cu ta menasa bo bida. Tin cierto personanan cu desvio di ritmo asina pisa (musculo di curason zwak) por bin na remarke pa e tipo ICD. ICD = Implanteerbare Cardioaparato chikito cu ta wordo implanta bou di e cuero cerca personanan cu estorbo den e ritmo di curason. E diferencia cu un pacemaker ta cu un ICD por actua ora bo bida ta core peliger door di manda schock di coriente caminda e ritmo di curason ta bolbe normalisa. E peliger ta sinta den e camber di curason y no e boezem. scapa y alarga bida di hopi hende.


11

Bo ta adicto N

door di Ethleen Henson an ta bin den tur sorto di genero y gusto. Pa e chikitinnan te na esunnan grandi. Si bo kier baila y canta pone Just Dance ariba WII . Si bo ta gusta sport, NBA y FiFA soccer. Pa accion, Mario Bros, Transformers etcetera, etcetera. Tin weganan cu ta yuda stimula un miho coordinacion di bo wowo y man. Tambe e ta duna bo e habilidad pa resolve un problema. Weganan por rekeri e mucha pa move y manipula e wega door Pero banda di weganan cu por yuda un mucha den cierto desaroyo, tin e weganan cu no ta agresivo di e mucha. Esaki ta aleha su mes for di realidad di mundo y no tin tempo mas pa haci un deporte, socialisa su mes cu su familiar y su amistadnan. Sin lubida e cantidad di oranan cu ta wordo uza pa hunga e weganan aki cu no tin Ta recomendabel pa un mucha no uza mas di 2 ora pa dia, na wak television, ta ariba computer y of hungando video games. Como mayor, pone

bo mes na altura di ki tipo di weganan bo yiu por ta hungando y si e ta adecuado pa su edad. Tin varios sintoma cu por indica cu un persona ta adicto na video gaming y of computer: • Preocupacion. E ta bira irita, distrai y mustra desinteresa. E unico cos cu e ta haci ta papia di e weganan y ta online. • Perdida di control. E persona no tin control di e cantidad di tempo cu e ta uza pa por hunga su weganan y of ta ariba internet. • Mal uza placa. Un persona cu ta adicto, lo uza un gran cantidad di placa ariba wega of cosnan cu ta relata na e computer. E ta yega te na hasta keda sin paga un cuenta of cumpra cuminda. • Defensivo. Ora di confronta e persona di su tempo hungando wega of ariba computer, e ta bira defensivo. Y e ta nenga cu esaki por ta e caso. Kico por wordo haci den casonan asina? Como familiar y of mayor, purba di pone e computer den un luga central, na unda tur hende por tin acceso na e computer y video console. No laga

e t.v. y of computer den e camber. Alabes ofrece diferente otro alternativa manera core bicicleta, weganan di mesa, lesa un buki etc. Pa t.v.: • Limita e tempo na unda e mucha ta wak t.v. • Uza un dia den siman na unda e t.v. ta keda paga. • Duna un bon ehempel, limita bo mesun uzo di t.v. • Wak e lista di programanan, y wak si nan ta apropia. • Blokia canalnan cu ta pasa pelicula of programa cu no ta adecua. Pa Video y computer games: • Wak e ratings. • Wak e wega prome cu e mucha hunga cu esaki. • vo, papia cu e mucha pa e por compronde con e violencia den e wega ta diferente cu locual cu ta pasa den bida real.


12

D

ODEA presente na di 28 conferencia di CNO

door di Solange Tchong en luna di oktober ODEA (Organisacion Di Enfermeronan di Aruba) a participa na e di 28 conferencia di Caribbean Nurses Organization cual conferencia tabata tin como topico “Nursing and Midwifery; Responding to the Challenges of Globalization”. Un conferencia di alrededor di 300 enfermera, representando un total di 15 pais di Caribe.

Meta principal di fundacion ODEA ta pa promove, mantene y duna mas contenido na e calidad di e profesion di enfermeria y salubridad publico di Aruba. Ta den e cuadro aki mes, ODEA a participa na Suriname cu un delegacion di 3 enfermera (señora Sharlyn Tromp-Farro como Presidente/voting delegate, señora Shirley Isei Commisionario/voting delegate y señora Sonja Jacob, tesorero) na e conferencia unda un cantidad varia di topico a wordo presenta. Sr. Richard Maxwell tambe a biaha cu e delegacion pa termina su periodo como Immediate Past President di CNO. Participando na e conferencia aki ODEA a haya e oportunidad pa intercambia idea y trece sugerencianan dilanti riba e topiconan manera e trabou y reconocimento di enfermera compara cu esun di partera, e proteccion di e enfermeranan segun leynan laboral (miho bisa e falta di proteccion) y e importancia di cada enfermera den e diferente instancia gubernamental of no gubernamental.

Salida di Delegacion di ODEA pa cumpli cu nan compromiso cu Aruba. d.r.p.d Tesorero Sonja Jacob, Presidente Sra Sharlyn Tromp-Farro, Commisionario Shirley Isei y Sr. Richard Maxwell como IPP pa entrega su function na CNO.

Delegatcon di ODEA na CNO Conference: d.r.p.d Sra Sonja Jacob, Sra Sharlyn Tromp-Farro, Sra Shirley Isei

ODEA tin hopi aña como miembro di Caribbean Nurses Organization. Igual nan ta miembro di International Counsel of Nurses. Tur dos organisacion ta sumamente importante pa e hecho cu nan ta percura pa organisa conferencianan riba diferente topico pa asina keda mantene e conocemento di e enfermeronan rond mundo riba un nivel halto. Tambe nan tey pa asina stimula cada pais participante pa tuma accion riba topiconan cu kisas no ta regla manera mester ta den nan pais. Durante e conferencia aki a sali na cla cu enfermeranan tin hopi conocimento pero cu falta ainda reconocimento y involucra nan conocemento den instancianan cu ta tuma decisionnan riba salud publico. Poco ta e companianan di seguro priva of general unda tin enfermeronan den e directiva pa yuda tuma cierto decisionnan. Sin embargo nan conocimento ta hopi clave paso nan ta esun cu tin contacto directo cu pashent. Tambe ta e enfermero ta esun cu ta carga un responsabilidad grandi, e mester mantene su mes na protocolnan y percura pa continuamente documenta cada stap cu ta wordo haci. Un responsabilidad grandi. Otro punto cu a sali na cla ta e cantidad di burn out bou di enfermeronan. Segun cifranan como ehempel di Merca por a wak claramente cu si sigui amplia e trabou di e enfermeronan sin haci esaki atractivo anto na aña

d.r.p.d Sra Sonja Jacob, Sra Sharlyn Tromp-Farro; Sra Shirley Isei Sr. Richard Maxwell na salida pa e ceremonia eucomenicona Cattherdral St. Paulus & Peters

Voting Delegates Aruba d.r.p.d Sra Shirley Isei & Sra Sharlyn Tromp-Farro

2020 practicamente lo no tin enfermeronan mes mas den e pais ey. Pa ODEA e experiencia tabata uno hopi importante ya cu no ta excisti tur ora e oportunidad pa topa asina hopi presentadornan y oradornan di un calidad halto asina den un solo evento. No solamente a haya e chens pa siña di otro paisnan pero miembronan mester a vota tambe pa un directiva nobo di CNO. E bishita pa Suriname a logra pa medio di ayudo di principalmente e contribucion di AZV y di otro compania cu a brinda nan sosten. ODEA ta gradici e companianan aki pa nan aporte. E aporte ta uno grandi pa e mundo di enfermeria ya cu ta yuda pa mantene y eleva e nivel di conocemento di nos enfermeronan na Aruba. Den futuro cercano ODEA ta spera di por sigui conta riba mas apoyo di diferente compania na Aruba. ODEA a representa Aruba como un compromiso y a regresa cu un compromiso aun mas grandi pa conhuntamente cu tur collega, instituto- y gobernantenan lo mester “Close the GAP” y traha hunto pa hiba salubiridad di Aruba na unda nos tur ta desea pa e ta. E mensahe cu tur organisacion a regresa cu ne ta: “The problems we face today cannot be solved at the same level of thinking we were at when we created them”.

Aruba ta prome pais cu ta wordo menciona na apertura di e di 28 CNO Conference na Suriname. Nos bandera ta e prome cu ta

St. Peter & Paulus Cathedral na Paramaribo, Surniname. Completamente yen cu 300 nurse di full Caribe, exactamente 15 pais participando na e di 28 CNO conference. Un Cathedral historico cu un ceremonia hopi bunita yena cu hopi bendicion cu a duna tur enfermero presente animo pa sigui eherce nan profecion cu debocion y traha hunto pa reconocimento.


13

Joost ta presenta: Guacamole!

Relaciona cu e articulo di e mata di awacati ta un bon idea duna di biaha un receta pa guacamole. E palabra guacamole tin bin for di e idioma Nahuatl unda e palabranan pa awacati (ahuacatl) y pa mescla (molli). Nahuatl ta e idioma di e Aztecanan di Mexico cu a inventa guacamole.

“AZV ta contrata cu dokter di cas nobo”

U

n dokter di cas nobo ta brinda su servicio entrante 1 di november 2012. Awor tur asegurado di AZV cu ta in-

haci esaki. Ta trata aki di dokter di cas Diantha

Despues di su estudio di algemene geneeskunde na LUMC na Hulanda, Diantha de Cuba a regresa Aruba. E la traha 4 aña na Spoed Eisende Hulp y despues a sigui akinan mes cu su specialisacion pa dokter di cas cual tabata tin un duracion di 3 aña. Pa prome biaha na Aruba a start e proyecto di estudio pa dokter di cas pa medio di guia di universidad VU di Amsterdam, Hulanda. Ta netamente via e trayecto aki cu Diantha de Cuba a haci uzo di e oportunidad pa specialisa. Awe Diantha de Cuba por bisa cu su soño a

wordo realisa ya cu for di mucha e tabata sinti cu e la wordo ‘yama’ pa bira dokter.

Entrante 1 di november 2012 dokter Diantha tras di Banco di Caribe) ta habri pa publico. Orario lo ta for di dialuna pa diabierna for di 7.30 ‘r pa 16.00 ‘r. un afspraak desde 7.30 ‘r di mainta of por yama entre 8.30 y 10.00 ‘r di mainta pa un afspraak. Parti atardi dokter Diantha de Cuba ta traha unicamente cu afspraak. Lo tin lugarnan disponibel pa caso di emergencia. Interesadonan pa inscribi of traspasa nomber cerca dokter di cas Diantha de Cuba por haci dokter di cas Diantha de Cuba na Vondellaan 27a y yena formulario..

Pa un guacamole standard bo mester lo siguiente: • • • 3 cuchara yen di cilantro corta • un tiki salo (na smaak) • 3 awacati grandi • E mas bunita ta ora bo ta sirbi e guacamole den e molcajete, esey ta e baki di piedra cu e aztecanan ta uza pa haci e ingredientenan moli. (Si bo ta wak e asina, guacamole por a bini for di Papiamento tambe ->awacati moli ;-). En todo caso, nunca ta uza un blender pa e awacati. E otro ingredientenan bo por pone den un blender si bo no tin un molcajete, pero e awacati mes bo tin cu machica cu un forki pa e no bira full slap. Mescla tur e ingredientenan hunto y comele di biaha cu por ehempel tortilla chips. Si bo kier warda e guacamole pa uze mas laat, bo tin cu añadi un tiki juice di lamunchi pa e no bira bruin.


14 AZV E seguro medico general cu desde su introduccion na aña 2001 ta responsabel pa cumpra cuido medico di calidad na prijsnan scerpi. Cada biaha cu bo bishita bo dokter di cas of haci uso di un di e otro cuidonan, esaki ta wordo cubri for di e Fondo AZV. Spoed Eisende Hulp Bloedbank Hospital Hospital ta maneha diferente tipo di cuido clinico of policlinico via Spoed Eisende Hulp, Sala di operacion, Dialyse, Cuido di herida, Specialista, Radiologia, Botica, laboratoria, Bloedbank, PAAZ.

Dialyse

Paaz

Hospital/Clinica Exterior Segun ley di AZV, tur cuido mester wordo duna na Aruba. Sin embargo pa cuidonan cu no ta posibel na Aruba e pashent ta wordo manda den exterior. Esaki ta sosode a base di un aprobacion adelanta di AZV. Specialista Tin specialista ta traha pa Hospital (den loondienst) y tin ta traha den nan propio clinica (vrijgevestigd). Un dokter di cas ta referi un pashent pa un specialista. Despues di ricibi e tratamento, e specialista por manda bo bek pa bo dokter di cas pa continuacion di bo tratamento.

ImSan Pariba di brug nos tin un centro medico cu ta atende cu emergencia, ta ofrece cuido di dokter di cas, consulta di partera y tambe algun specialista ta tene consulta den ImSan. Botica Cada persona ta registra na un botica pa por mantene e historia di uso di remedi (medicatiebewaking). Tambe botica por entrega cierto verbandmiddel of medionan auxiliar (p.e. pampers).

Praktijkondersteuners Desde maart 2012 praktijkondersteuners ta assisti e dokter di cas den e cuido y guia di e pashentnan diabetico y pashentnan cu malesanan cardiovascular.

Partera E muhe embarasa por haci uso di cuido y guia di un partera. Den caso di embaraso complica, e partera ta referi pa un gyneacologo.

Dokter di cas Tur persona ta registra na un dokter di cas. Dokternan ta accesibel 32 ora pa siman pa wak e aseguradonan di AZV. Optica AZV ta cubri midimento di e bista (oogmeting) y e glasnan ora ta referi un dioptria di 10 of mas.

Dentista/Orthodentista/ Tandtechnicus/ Mondhygienist Pa cuido dental tin cierto cuido preventivo te 18 aña bou condicion cu ta entrega carchi sanacion. Pa adulto ta conta cu e cuido dental ta limita.

Fysiotherapia Pa cuido di fysiotherapia tin un maximo di 9 tratamento pa un tipo di diagnostico.

Medionan Auxiliar AZV ta cubri rolstoel, kruk, sapato ortopedico y mea special segun acuerdo entre AZV y proveedornan.

Laboratoria Testnan di sanger y likido of ‘research’ ta wordo haci den laboratoria. E asegurado di AZV ta liber pa scoge e laboratorio cu e kier pa laga haci e test.


Angela

Beke

Bermudez

Boderie

Britt-Croes

Cayama Perez

Cheung

Croes

Croes

Dassen

de Cuba

Every

Habibe

Mungra

Anthony

Samuels

Sneek

van der Linde

van der Linden

van Trigt

van Trigt

van Veen

Vis

Yagua- Velasquez

Yagua-Fingal

van Horenbeeck

Esschendal

van Ool

Ramautar

Wijngaarde

Kieviet

Rollyn

Lily

Donald S.

Eugenius J.M

Benita F.

Kelvin A

Woei Yen M.

Albert J. F.

Gerrit J.

Jose

Edwin

Brigida A.

Damon

Michel Parkas

Rose-Ann

Joannes M. M.

Suyan S.

Adrianus H. W.

Johny R.

Glenn R.

Joaquin S.

Jacques

Sharlene

Noris

Carlos A.

Charlotte

Dinant

Peter

Koemarie

Cynthia

Regina

07.30 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00 13.00-14.30

14.00 - 17.00

14.00 - 17.00

12.00 - 16.00

13.00 - 16.00

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

13.00 - 16.30

13.00 -16.00

13.00 -16.00

14.00 - 16.30

14.30 - 18.00

14.00 - 17.00

14.00 - 17.00

13.00 - 15.30

14.00 - 17.30

15.00 - 17.00

12.00 - 16.00

14.00 - 16.30

14.00 - 16.00

12.30 - 15.30

12.00-15.00

15.00 - 17.00

14.00 - 17.30

14.00 - 16.00

13.00 - 16.00

15.00 - 18.00

14.00 - 17.00

14.00 - 16.30

15.000-17.30

13.15 - 17.00

14.00 - 16.00

14.00 - 16.30

08.00 - 12.00

08.00 -12.00

08.00 -12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

07.00 - 11.30

08.00 - 11.30

07.00 - 12.30

08.00 - 11.30

09.00 -13.30

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

08.00 - 11.30

08.00 - 12.00

08.00 - 11.00

08.00 -12.00

08.00 - 12.00

07.30 - 12.30

08.00 -12.00

07.15 - 11.15

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

14.00 - 16.00

07.30 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

08.00 - 12.00

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 -12.00

08.00 -12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

07.00 - 11.30

08.00 - 11.30

07.00 - 12.30

08.00 - 11.30

09.00 - 13.30

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

08.00 - 11.30

08.00 -12.00

geen spreekuur

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

07.30 - 12.30

08.00 -12.00

07.15 - 11.15

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

ochtend

07.00 - 12.00

dinsdag

ochtend

middag

maandag

Spreekuurtijden:

* Dit is de informatie voor zoverre bekend bij AZV en zoals opgegeven door de huisartsen

Alvarez Quezada

Norma A.

Huisarts (voornaam) Achternaam

13.00 - 14.30

14.00 - 17.00

geen spreekuur

12.00 - 16.00

13.00 - 16.00

13.00 - 16.30

13.00 -16.00

13.00 -16.00

14.00 - 16.30

14.30 - 18.00

14.00 - 17.00

14.00 - 17.00

13.00 - 15.30

14.00 - 17.30

15.00 - 17.00

12.00 - 16.00

14.00 - 16.30

14.00 - 16.00

12.30 - 15.30

12.00 - 15.00

15.00 - 18.00

14.00 -17.30

14.00 - 16.00

13.00 - 16.00

15.00 - 18.00

14.00 - 17.00

geen spreekuur

15.00 -17.30

13.30 - 17.00

14.00 - 16.00

14.00 - 16.30

14.00 - 16.00

middag

07.30-12.00

08.00 - 12.00

08.00 -13.00

08.00 - 12.00

07.00 - 12.00

geen spreekuur

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

geen spreekuur

07.00 - 11.30

geen spreekuur

07.00 - 12.30

08.00 - 11.30

09.00 - 13.30

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

08.00 - 13.00

08.00 - 12.30

08.00 - 12.00

08.00 - 11.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

07.30 - 12.30

08.00 -12.00

07.15 - 11.15

geen spreekuur

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

ochtend

woensdag

huisbezoek

14.00 - 17.00

14.00 - 17.00

geen spreekuur

13.00 - 16.00

13.00 - 16.30

13.00 -16.00

13.00 - 16.00

administratie

14.30 - 18.00

14.00 - 17.00

14.00 - 17.00

13.00 - 15.30

geen spreekuur

geen spreekuur

12.00 - 16.00

geen spreekuur

14.00 - 16.00

12.30 - 15.30

geen spreekuur

geen spreekuur

geen spreekuur

14.00 - 16.00

13.00 - 16.00

geen spreekuur

14.00 - 17.00

14.00 - 16.30

15.00 -17.30

14.00 - 17.00

14.00 - 16.00

14.00 - 16.30

geen spreekuur

middag

vrijdag

alleen spoedgevallen

spoedgevallen

14.00 - 17.00

14.00 - 17.00

12.00 - 16.00

geen spreekuur

13.00 - 16.30

13.00 - 16.00

13.00 - 16.00

14.00 - 16.00

14.30-18.00

14.00 - 17.00

07.30-12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

08.00 - 12.00

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

07.00-11.30

08.00 - 11.30

07.00 - 12.30

geen spreekuur 14.00 - 17.00

08.00 - 11.30

09.00 - 13.30

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

08.00 - 11.30

08.00 - 12.00

08.00 - 11.00

08.00 - 12.00

07.00 - 11.00

07.30 - 12.30

08.00 -12.00

07.15 - 11.15

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

ochtend

14.00 - 17.30

15.00 - 17.00

geen spreekuur

14.00 - 16.30

14.00 - 16.00

12.30 - 15.30

12.00 - 15.00

15.00 - 17.00

14.00 - 17.30

14.00 - 16.00

13.00 - 16.00

15.00 - 18.00

14.00 - 17.00

14.00 - 16.30

geen spreekuur

14.00 - 17.00

14.00 - 16.00

14.00 - 16.30

14.00 - 16.00

middag

alleen

08.00 - 12.00

08.00 - 13.00

08.00 - 12.00

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00- 12.00

08.00-13.00

07.00 - 11.30

08.00 - 11.30

07.00 - 12.30

08.00 - 11.30

09.00 - 13.30

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

08.00 - 12.00

08.00 - 12.00

09.00 - 13.00

08.00 - 11.30

08.00 - 12.00

08.00 - 11.00

08.00 - 12.00

geen spreekuur

07.30 - 12.30

08.00 -12.00

07.15 - 11.15

08.00 - 12.00

08.00 - 12.30

07.00 - 12.00

ochtend

donderdag

ORARIONAN DI CONSULTA DI DOKTERNAN

13.00-14.30

geen spreekuur

14.00 - 17.00

12.00 - 16.00

13.00 - 16.00

13.00 - 16.30

geen spreekuur

geen spreekuur

14.0.0 - 16.00

14.30 - 18.00

geen spreekuur

12.00 - 14.00

13.00 - 15.30

14.00 - 17.30

15.00 - 17.00

12.00 - 16.00

14.00 - 16.30

geen spreekuur

geen spreekuur

12.00 - 15.00

15.00 - 18.00

14.00 - 17.30

geen spreekuur

13.00 - 16.00

15.00 - 18.00

13.00 - 16.00

14.00 - 16.30

15.00 -17.30

administratie etc.

14.00 - 16.00

geen spreekuur

14.00 - 16.00

middag

15


16 Gezondheid, Bless You, Salud, Santé

•Noticianan Internacional•

Compila door di Solange Tchong HULANDA, BAARN Te preto ta baha e chens di bira diabetico. Bebemento di te preto ta baha posiblemente e chens pa haya diabetes tipo 2. Esaki ta resulta for di un estudio y a descubri cu e cantidad di hende cu diabetes tabata mas abou den e paisnan unda e comunidad ta bebe mas hopi te preto. Mundialmente e cantidad di hende cu diabetes tipo 2 ta subiendo. E expectativa ta cu den aña 2030 mas cu 900 miyon hende den henter mundo lo tin diabetes of lo tin e chens

modelo di matematica pa calcula e efecto di bebemento di te preto riba e salud sin embargo loke nan por a descubri ta cu tin un ‘link’ cu diabetes. Nan ta analisa ta resulta cu e paisnan cu mas hopi ta bebe te preto ta Irlanda, Inglatera y Turkia. E estudio nobo aki a wordo publica den e revista BMJ Open. www.gezondheidsnet.nl SAFED, ISRAEL Minister di Salud Publico di Israel ta considera e distribucion di marihuana como remedi. marihuana na Israel ta ilegal pero ta wordo permiti desde aña 1990 ora e ta wordo uza como un remedi of recurso medico pa pashentnan di cancer y pashentnan cu malesanan unda nan ta haya hopi dolor. Por ehempel malesa Parkinson, Multiple Sclerosis y Post Traumatic Stress Disorder. Pashentnan por huma e droga, bebe e marihuana ora e ta den forma di likido of hunta esaki riba nan cuero ora e ta un crema. Cada pashent mester aplica pa un licencia pa wordo permiti pa uza e marihuana. E industria di marihuana como remedi ta expandiendo na Israel entre otro door di e sector medico y tecnologico. Pero tambe door di e apoyo di e gobierno. Actualmente e Minister ta considerando e distribucion di marihuana via e boticanan pa comienso di 2013. Un stap cu solamente algun pais ta tuma, incluyendo Hulanda, unda nan tambe ta canando e caminda pa legalisa

uzo di marihuana cu proposito medicinal. www.theglobeandmail.com QUEENSLAND, AUSTRALIA nan nobo contra cancer di pecho. E veneno fatal di haraña lo por wordo uza pa mata celnan di cancer. Ta trata aki di un continuacion di investigacionnan anteriormente haci unda ta wordo sugeri cu e molecule natural den e veneno di e haraña por combati celnan di cancer. E investigacion ta wordo haci door di profesora Norelle Daly y su team di Universidad testnan cu haraña manera e tarantula. Cu mas di 4000 sorto di haraña den mundo, ta wordo calcula cu e veneno di haraña ta consisti di mas di 4 miyon diferente substancia. ‘E substancianan aki lo wordo investiga awor pa haya sa si nan ta apto pa wordo uza pa combati cancer cerca hende’, segun Ros Bates ta bisa, e ministro di ciencia na Queensland. Mundicianan di e veneno di haraña. Tin e expectativa cu e veneno di haraña y colebra lo ta apto pa combati dolor cronico

Comunica cu nos na: info@uoazv.aw Tambe bo por yama nos na: Organo Ehecutivo AZV Rumbastraat 21 Tel. (297) 5279900 Redaccion: Ethleen Henson Joost van de Kamp Sigfried Lumenier

den e ovario y cu falta pa libera nan mes. Den e AMH y e AFC ta baha mas lihe den muhenan di cual nan mama tabata tin un menopauze tempran (prome cu edad di 45) compara cu muhenan di cual nan mama tabata tin un menopauze laat (despues di edad di 55). E averahe di nivel AMH ta baha cu 8.6%, 6.8% y 4.2% pa aña den e grupo di muhenan di cual nan mama tabata tin un menopauze tempran, normal of laat, respectivamente. Igual patronchi nan a wak pa e AFC, cu un bahamento anual di 5.8%, 4.7% y 3.2% den e mesun gruponan respectivamente. Estudionan den pasado ta sugeri cu tin 20 aña di fertilidad pa e muhe prome cu esaki cuminsa baha y yega na menopauze. Kiermen un muhe cu drenta e menopauze na e edad di 45 lo por ripara un cambio den su fertilidad na edad di 25. Segun dr. Janne Bentzen ta bisa: “loke nos a haya sa awor ta apoya e idea cu

LONDON, INGLATERA Hende muhe por ta capaz pa evalua miho su propio fertilidad basa riba e edad cu nan mama pa pasa menopauze, segun un estudio a conclui. Muhe di kende nan mama tabata tin un menopauze tempran tabata tin menos webo den nan ovario compara cu mamanan cu a pasa un menopauze laat segun un team Danes. Muhe cu tiki of menos webo tin menos chance pa sali na estado. E estudio bou di 527 muhe den edad di 20 pa 40 aña a keda raporta den e revista Human Repro-

door di factornan hereditario. Sin embargo investigacion riba largo plaso como un follow up mester tuma luga”. Segun un otro dokter, dr Valentine Akande, un gynaecoloog y vocero di e Asociacion di Fertilidad di Inglatera ta bisa cu e resultadonan di e estudio ta yuda compronde e fertilidad pero hende muhe no mester preocupa demasiado tampoco den caso cu nan mama tabata tin un menopauze tempran. Tin hopi variacion bou di hende muhe. Algun lo ta carga hopi webo y otro menos. Mientras ta asumi cu hende muhe cu tiki webo lo enfrenta hopi challenge pa sali na estado

haya sa cuanto webo e muhenan tin –metodo conoci como “ovarian reserve”- nivelnan di e hormoon anti-Mullerian (AMH) y antral follicle count (AFC). Hende muhe ta nace cu tur e webonan cu lo e tin den su bida. E webo (nan) ta libera

pa esey. Segun e dokter e conseho ta keda cu mas hoben bo ta pa purba haya un baby mas miho. En general e edad cu hende muhe ta mas fertil ta entre 18 y 31. www.bbc.co.uk

Colofon: “Pulso” ta un proyecto di departamento di Informacion & Comunicacion di Organo Ehecutivo AZV. E ta un corant gratis cu tin como meta pa informa y conscientisa e aseguradonan riba su seguro AZV. E di dos meta ta pa percura pa informacion yega na e aseguradonan di AZV riba diferente topico di salud, tanto na Aruba como internacional. Bo tin algun comentario, pregunta of sugerencia?

nan mes for di e ovario, generalmente un biaha pa luna cuminsando for di pubertad te ora yega menopauze. E AMH y e AFC ta duna e dokternan

Lucy Strijdhaftig Solange Tchong Magaly Tobel

Siguiente edicion: 15 maart 2013

Colaborador: Farley Pietersz

Tur derecho reserva. Ningun parti di e edicion aki mag wordo multiplica, copia y/of publica sin e aprobacion previo y por escrito di e redaccion di Pulso. Aunke e edicion aki a wordo compila cu hopi cautela, e redaccion di Pulso y colaboradornan no ta acepta responsabilidad pa daño causa pa motibo di eror y/of imperfeccion den e edicion aki.

Redaccion Solange Tchong Fotografo: Solange Tchong Joost van de Kamp Diseñador: Gerardo Perdomo Imprenta: Interprint N.V. Van Leeuwenhoekstraat 26 Oranjestad Aruba


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.