L E S O G SÅ : Mat hia s Samuelsen og Rune F. Hjemås (red.): Ny amerikansk poesi. 2018 Julia n Tal amantez Brol a ski: Råd til dei elskande. Gjendikta av Leif Høghaug. 2018 Nat haniel Farrell : Nykommar. Gjendikta av Martin Ingebrigtsen. 2018 C l audia R ankine: Medborgar. Gjendikta av Kristina Leganger Iversen og Camara Christina Lundestad Joof. 2018 Thalia Fiel d : Fugleelskarar, bakgard. Gjendikta av Rune F. Hjemås. 2019 Aria na Reines : Merkur. Gjendikta av Anna Kleiva. 2019 Georg Tr akl: Sebastian i draum. Gjendikta av Jon Fosse. 2019 O cea n Vuong: Natthimmel med kulehòl. Gjendikta av Mathias R. Samuelsen. 2019 Gloria Gervit z: Migrasjonar. Gjendikta av Helene Hovden Hareide. 2020 Olg a R avn: Den kvite rosa. Gjendikta av Inger Bråtveit. 2020 Wa rsan Sh ire : Eg lærer mor mi å føde. Gjendikta av Kristina Leganger Iversen og Camara Christina Lundestad Joof. 2020 Björ ner Torsson: I skuggen av ein hare | Hüzün eller den samanleggbare nasen. Gjendikta av Gunstein Bakke. 2020 Al ice O swald: Ingen. Gjendikta av Paal-Helge Haugen. 2021 R ainer Maria Rilke: Duino-elegiar. Gjendikta av Jon Fosse. 2022 Wa rsan Sh ire : Velsigne dottera oppdratt av ei stemme i hovudet. Gjendikta av Kristina Leganger Iversen og Camara Christina Lundestad Joof. 2022
T e r r a n c e H ay e s
Amerikanske sonettar til min fortidige og framtidige snikmordar Gjendikta av Ida Hove Solberg og Sofia Knudsen Estifanos Med etterord av Thomas Prestø
Sa ml age t O slo 2022
Originaltit tel: American Sonnets for My Past and Future Assassin Copyright © 2018 by Terrance Hayes Published by agreement with Penguin Random House LL C , New York, USA Norsk utgåve © Det Norske Samlaget 2022 www.samlaget.no B okdesign: Magnus Osnes Skrif t: Quadraat Pro 10,5/16,5 Papir: 100 g Munken Premium Cream Trykkeri: ScandBook AB, Falun Printed in Sweden ISBN 978-82-340-0625-8
Denne boka er trykt på miljøvennleg papir.
Innhald 9
Amerikanske sonettar til min fortidige og framtidige snikmordar
81 Etterord: Men aldri fanst det noko hysteri for svarte menn … 84 Takk frå forfattaren 86 Takk frå gjendiktarane
ta meg med dit blodet mitt renn Wa nda C olem an
Den svarte poeten skulle gjerne sagt at hundreåret hans byrja Med Hughes eller, Gud forby, Wheatly, men eigentleg Byrja det med alle poesiens frikarar & fritenkarar, krigarar Poesiens sutrarar & korksuttarar som fell frå skipsbaugar, Solnedgangsbruer & vindauge. Om litt skal eg fortelje deg kor lite Skrift kan fikse. Eg har ei kjensle av at Sylvia Plath ikkje var Særleg festleg selskap. Dramaqueen, hudlaus Og rastlaus, ho trudde dikta hennar var ordinære. Kva kallar du ein visjonær som ikkje ser Sin eigen visjon? Orfeus var aleine da han fann opp skrifta. Den maniske teikninga vart til ei slags skrift da han sende Ho han elska ei skisse av eit auge med ein X slått over. Han meinte Eg er blind utan deg. Ho trudde han meinte Eg vil aldri sjå deg igjen. Det kan hende han meinte det òg.
9
Inni meg står eit svartøygd dyr I spenn i ein trong bås. Som om ein fugl Ville vekse utan å knuse skalet sitt. Som om støyen frå tusen svarte Fuglar som flaksar i ein storm ville få plass I eit skal. Inni meg ligg ein svær svart Okse i samankropen stilling. Får plass inni Kula på ein nippelring. Eg vil etterlate meg Ei lykkeliste. Eg vart oppdratt Av ein vakker mann. Eg elska hans grep om tid. Mor mi forma mitt grep om rom. Ville du helst for resten av æva at Dei ville vengene dine skulle flakse forvirra i bur eller Stå med fire stødige føter fast i ein jordflekk?
10
Men aldri fanst det noko hysteri for svarte menn Fordi eit oppstyr av kvite menn dreiv deg til vanvit Eller ein neve pøblar dreiv deg gjennom Money, Stal spenna dine, gav deg spenn, stal dei igjen. Det fanst evaluering av svarte menn på jentekveld På nattklubben. Det fanst vurdering av svarte menn Blant dressane på kontora, i rettssalane & på venteromma. Det fanst observering av svarte menn i vektromma Der trenarar sleikte på fløytene sine. Oppsyn, Eingongsblikk, halvstuderingar, vranglesingar & mareRitt loopa i nyheitene. Dine rykk & tårer tiltrekte seg Halsstrekk, snikblikk & skrik i Money, Mississippi. Blikka du fekk, det var vanvitig, Det er sant. Men aldri var det noko hysteri for svarte menn.
11
Kvifor plagar du meg ditt stinkande mini-skal Med musk, opphop & overlegg som kravlar over grunnar Og eigedelar eg har & ikkje har rørt? Skulle eg mislykkast med insektmord, ber eg om ein svart gut Som held deg inntil ein flamme med ein djevelpinsett Heilt til nåden stig & forsvinn. Du er like stor som Ein stotrande væskedrope – mjølk, maskinolje, Sperma, blod. Og ja, din funky stud, du er juvelen I enden av ein elegant bøttpløgg, i klem mellom Nyting & avsky. Du er eimen av ròte i hjartet Av kjær-leik. Kjøttet innom hudskjelettet ditt Er ømt som Jesus. Neruda skreiv om «ein brystknopp Som parfymerer jorda». Ja, du er ein odør, ei nesten Umerkeleg ode til døden, ei elendig, stinkande stinkbille.
12
Kan hende skumring gjer svartheit til farleg Mørke. Kan hende alle mine tilfeldige møte Er eksistensiell jambalaya. Som vil seie, Ein svarting kan overleve. Det skjedde noko I Sanford, det skjedde noko i Ferguson Og Brooklyn & Charleston, det skjedde noko I Chicago & Cleveland & Baltimore & skjer Nesten overalt i dette landet kvar dag. Kan hende nokon er bytte i alle våre treff. Du vil ikkje innrømme det. Namna i live er som namna I gravene. Kan hende skumring gjer svartheit til Mørke. Og ein port. Kan hende den mørkeblå huda Til ein svart mann matchar den mørkeblå huda Til son hans slik éi skumring matchar ei anna.
13
Har ikkje du fargen til dette landets noverande trusselNivå? Og til pompongane på ein skole der maskoten Er klementinen? Fargen til ein firdelt kantalupp Bortom stabelen bananar som lett får sår, samankropne I byltar av gul hud? Og til Caligulas koparfarga Plaprekjeft stappa full av druer forma som augeepla Til blinde folk? Lett som ein fjørvektmonark, Visekonge, gullfisk. Pomp & prompande prakt, Er ikkje du ein flamme av hole Hei & Føkk nei, Ei vill, fillete sjel mot kva? Uvenn til Fiende av Dei som er Mot å Trygge Lovene Mot Kva? Eg kjenner tonen din. Du har fargen til ein knyttneve ut av ingenting, Blandinga av flaggblod & overrasking som slører blikket, ein forvirringsfakkel, ein hevelse før den svell & mørknar.
14
Eg låser deg i ein amerikansk sonett som er dels fengsel, Dels panikkrom, eit skap i eit hus sett i brann. Eg låser deg i ei form som er dels speledåse, dels kjøttKvern for å skilje fuglesong frå bein. Eg låser din persona i eit draumedyssande kvelartak Mens dine betre sjølv ser på frå benken. Eg gjer deg til både gym & crow her. Som kråka, the crow Gjennomgår du ein vakker katarsis ein kveld du er fanga I skuggane på gymmen, the gym. Som gym kjennest ikkje kråkeSkiten som fell på golva dine annleis enn stjernene Som fell frå pep rally-plakatane på veggane dine. Eg gjer deg til ein boks mørke med ein fugl i hjartet. Volta med akustikk, instinkt & metafor. Det er ikkje nok Å elske deg. Det er ikkje nok å ønske deg knust.
15