Juliana Spahr: Alle med lunger kopla saman. Gjendikta av Ingrid Storholmen og Gunstein Bakke. 2008
C.D. Wright: Skake. Gjendikta av Gunstein Bakke. 2012
a riana r eine S : Coeur de Lion. Gjendikta av Anna Kleiva. 2015
Mathia S r . Sa M uel S en og r une F. hJ e M å S (red.): Ny amerikansk poesi. 2018
n athaniel Farrell: Nykommar. Gjendikta av Martin Ingebrigtsen. 2018
Julian tala M antez Brola S ki: Råd til dei elskande. Gjendikta av Leif Høghaug. 2018
Clau D ia r ankine: Medborgar. Gjendikta av Kristina Leganger Iversen og Camara Christina Lundestad Joof. 2018
a riana r eine S : Merkur. Gjendikta av Anna Kleiva. 2019
oC ean Vuong: Natthimmel med kulehòl. Gjendikta av Mathias R. Samuelsen. 2019
t halia Fiel D : Fugleelskarar, bakgard. Gjendikta av Rune F. Hjemås. 2019
Clau D ia r ankine: Det kvite kortet. Gjendikta av Kristina Leganger Iversen og Camara Christina Lundestad Joof. 2020
War S an Shire: Eg lærer mor mi å føde. Gjendikta av Kristina Leganger Iversen og Camara Christina Lundestad Joof. 2020
a li C e oSWal D : Ingen. Gjendikta av Paal-Helge Haugen. 2021
t erran C e h aye S : Amerikanske sonettar til min fortidige og framtidige snikmordar. Gjendikta av Ida Hove Solberg og Sofia Knudsen Estifanos. 2022
War S an Shire: Velsigne dottera oppdratt av ei stemme i hovudet. Gjendikta av Kristina Leganger Iversen og Camara Christina Lundestad Joof. 2022
Mary r ue F le: Fjomp. Gjendikta av Martin Ingebrigtsen. 2023
oC ean Vuong: Tida er ei mor. Gjendikta av Mathias R. Samuelsen. 2023
MATHIAS R. SAMUELSEN
OG RUNE F. HJEMÅS (RED.)
Då vi gav ut det første bandet av antologien Ny amerikansk poesi i 2018, var verda ei anna. I u S a hadde Donald Trump nyleg blitt vald til president, og media rann over av spekulasjonar om kor ille det kunne gå. Ikkje lenge etter skulle koronapandemien prege store delar av verdssamfunnet, med nesten to år med nedstengingar, restriksjonar og fleire millionar døde verda over. Midt i dette tapte Trump gjenvalet, og Joe Biden vart ny president. I samband med presidentskiftet gjekk forsmådde Trump-tilhengjarar den 6. januar 2021 til valdeleg angrep på kongressbygningen. I skrivande stund er det fleire rettsprosessar på gang i kjølvatnet av angrepet, også mot ekspresidenten sjølv. Samtidig er valkampen til neste presidentval i full gang. Er det verkeleg mogleg at Trump kan komme tilbake til Det kvite huset?
I dei drygt fem åra sidan første band kom ut, har vi vore vitne til eit u S a der polariseringa mellom ulike grupper har blitt hardare. Avstanden mellom myndigheitene og folk flest kan verke stor for mange, og mistilliten er i aukande grad også retta mot media. I podkastar, nettforum og alternative nyheitsmedium får konspirasjonsteoriar vekse fritt. Meiningar som for inntil få år sidan ville vore sett på som sprø av dei fleste, er no gjengse oppfatningar for overraskande og skremmande mange menneske.
Heller ikkje poesimiljøet har vore skåna for konfliktar og omveltingar i tida som har gått sidan vi gav ut den førre antologien. Ei av dei viktigaste kjeldene våre, Poetry Magazine, måtte trekke utgivinga si i september 2020, for første gong på dei over hundre åra magasinet har komme ut. Årsaka – som også førte til at redaktør Don Share måtte beklage og gå av – var at magasinet publiserte Michael Dickmans dikt Scholls Ferry Rd. I diktet er ein av karakterane ei gammal og dement kvinne som kjem med rasistiske kommentarar. Trass utskiftingar i redaksjonen tok det ikkje lang tid før Poetry hamna i trøbbel igjen. Denne gongen gjaldt det eit spesialnummer der alle bidragsytarane var innsette i fengsel. Det vart avdekt at eit av dikta var skrive av ein mann som var dømd for oppbevaring og spreiing av materiale som viste overgrep mot barn. Det kom sterke reaksjonar, men denne gongen måtte ingen gå.
Dette er to av mange hendingar som har skaka det litterære u S a dei siste åra, og dei markerer at det har skjedd eit skifte i feltet. Folk har mista posisjonane sine, og nye har teke plassane deira. Det blir skrive annleis, men også lese annleis. Mykje av dette er knytt til konfliktar som rører seg i samfunnet elles, og er ikkje unikt for poesien som kunstfelt. Den auka politiseringa av kulturen ser vi generelt i heile landet. Metoo, Black Lives Matter, reproduk-
tive rettar, urfolksrettar, lh B t Q a + og klimaopprør er kampsoner som har prega alle kunstformer. Demokrati og ytringsfridom står på spel på ein meir akutt måte enn for berre nokre år sidan. Eit grelt eksempel er at grupper frå ytre høgre, saman med konservative religiøse foreldre, har vore svært aktive i å sensurere og forby bøker dei ikkje liker innhaldet i, frå skulebiblioteka i republikanskdominerte valkretsar. Dette gjeld særleg bøker som tek opp tema som rase, historie, seksuell orientering og kjønn. Kjende forfattarar som Toni Morrison og Margaret Atwood er blant dei som har fått flest av bøkene sine røska ut av bibliotekhyllene.
I ei verd der algoritmar overalt er med på å drive fram ekstreme motsetnader og sementere unyanserte oppfatningar, treng vi meir enn nokon gong tekstar som er tenkte og skrivne av menneske. Vi treng tekstar som er jobba fram på eit språk som ikkje er forma for å konsolidere makt, spreie hat eller selje varer, tekstar ein kan lese utan å gi avkall på alt av personvern og integritet. Kanskje er det her det revolusjonære potensialet i poesien kjem sterkast til syne i dag – nettopp gjennom at den insisterer på forma si og tillèt seg å legge til grunn ein fokusert lesar. Utvalet vi presenterer i denne antologien, meiner vi i alle fall er døme på at tid ein investerer i kvalitetslitteratur, gir god avkasting i form av utvida perspektiv og rom for djupare refleksjon. Det er ei rik og variert samling poesi frå åtte samtidspoetar som er ulike i uttrykket, men har til felles at poesien deira på ein eller annan måte er forma av aktivisme og systemkritikk. Enten det handlar om krig, vald, klima, kolonialisme, familierelasjonar, klasse, minoritetserfaringar eller seksuell identitet, skriv poetane her med eit alvor og ein språkleg presisjon som fordrar at vi bremsar ned og vender blikket vekk frå merksemdøkonomiens konstante flaum av data og informasjon.
Der vi i første band av Ny amerikansk poesi fokuserte mest på dei to største poesimiljøa i u S a – i New York og i Bay Area på Vestkysten – har vi denne gongen prøvd å hauste frå eit litt større geografisk område. Brandon Shimoda held til i Colorado Springs i Colorado, ganske midt i landet, Keith Wilson er basert i Chicago, mens A.H. Jerriod Avant kjem frå Longtown i Mississippi. Roque Raquel Salas Rivera er frå Puerto Rico, men har vore aktiv i poesimiljøet i Philadelphia, mens Orlando White er ein del av urfolksstammen Diné frå Sweetwater i Arizona. Familiebakgrunnen til poetane i utvalet seier også noko om eit internasjonalt tilsnitt: Solmaz Sharif er ein prislønt iransk-amerikansk forfattar som går til kjernen av den amerikanske krigføringa i Midtausten, Jenny Zhang skriv gjennom erfaringane til ein familie som immigrerer frå Kina, Fatimah Asghar er sørasiatisk amerikanar, skeiv muslim, aktivist og ein del av Dark Noise Collective. Til saman meiner vi desse åtte poetane gir eit godt bilete av noko av det som rører seg i poesien i u S a i dag.
Antologien du held i hendene, utfyller og byggjer vidare på utvalet av poetar vi presenterte i første band i 2018: Brandon Brown, Kate Colby, Corina Copp, Paul Legault, Monica McClure, Ocean Vuong, Danez Smith og Sara Wintz. Som sist er dei amerikanske poetane gjendikta av unge norske forfattarar som dei deler eit litterært eller tematisk slektskap med. Vi vil takke dei dyktige gjendiktarane våre for eit framifrå arbeid med å gi kvar av dei amerikanske poetane eit norsk uttrykk som både tek vare på den originale stemma og tilfører dette heilt særeigne som berre kan oppstå når det klaffar fullt i møtet mellom poesien og gjendiktaren.
Ein seier at det er i krisetider kunsten blømer. Ved inngangen til 2024 er det med andre ord mange grunnar til å følgje ekstra godt med på det som skjer i kunsten og poesien. Vi håpar denne antologien kan bidra til å løfte fram noko av dette og inspirere lesaren til å leite vidare på eiga hand. For kanskje er det nettopp i poesien vi kan finne litt av det håpet vi treng når utsiktene er mørke.
Trondheim, desember 2023
Rune F. Hjemås og Mathias R. Samuelsen
Solmaz Sharif
[ gjendikta av Kaisa Aglen
Solmaz Sharif vart fødd i Istanbul i 1983, men har foreldre frå Iran og identifiserer seg som iransk-amerikanar. Ho er ein av fleire poetar i denne samlinga som skildrar det amerikanske med eit blikk utanfrå. Sharif debuterte med diktsamlinga Look i 2016 og følgde opp med Customs i 2022. I utvalet vårt har vi teke med dikt frå begge bøkene, med hovudvekt på den nyaste. «Customs», som kan omsettast både som den staden ved grenseovergangar der tollarar sjekkar passet ditt og bagasjen din, og som «skikkar» eller «rutinar», har blitt hylla av kritikarar og lesarar. Her skriv Sharif ut frå erfaringa av å mangle tilhøyrsle, noko ho blant anna uttrykker gjennom å låne språk og stemningsleie frå ingenmannslandet i innkomstterminalar, der ein går i transitt mellom kontrollar, sikkerheitssjekkar og utspørjingar, heile tida under oppsikt av mistenksame vakter. I dikta til Sharif er dette også eit bilete på korleis mange opplever det å leve i amerikanske byar i dag, spesielt viss dei høyrer til ein minoritet. Kva seier krava eit land stiller til sine immigrantar, om verdiane ein må ha for å vere ein akseptert borgar i landet?
Mens Look var ei meir konseptuelt orientert bok, der Sharif blant anna brukte militærordlista til det amerikanske forsvarsdepartementet til å utforske korleis språk blir symbol på statsstøtta makt og vald, har Customs eit meir samla og, kanskje, personleg «eg». Sharif skildrar her ein mellomposisjon der forteljaren kjenner seg verken heilt iransk eller heilt amerikansk. Å vere ei blanding av desse to nasjonane, som dessutan er erklærte fiendar, skapar ei særeigen eksistensiell spenning. Ei reise til Iran, skildra i diktet «Eit elles», får poeten til å innsjå at det nostalgiske biletet av heimlandet som diasporaen gjerne drøymer om, ikkje lenger har så mykje med røyndommen å gjere. Heimlandet er ikkje noko ein berre kan reise tilbake til og, som på eit museum, finne i same stand som den gongen ein drog. Eksilet har ikkje ein slutt. Fråværet av ein heim kjem til uttrykk i syntaksen, gjennom brotne parentesar og dikt som gjerne sluttar brått, utan ein avklart destinasjon.
Solmaz Sharif gir oss i dikta sine ei kjensle av korleis det kan vere å stå i kø for å bli sjekka og klarert for forhåpentlegvis å bli ein av dei som får sleppe gjennom portane og inn i det forjetta landet, u S a .
Amerika
Eg var
nøydd. Har lært det.
Det var viss. Viss var fint. Eg sa klart. Ein ting til. Ein ting til. Et sa det. Det var godt. Eg var død. Har lært
det. Eg var nøydd.