december 2013
MAN WORLD HU D POWERED SPEE CHALLENGE
133 KM/U OP
EEN LIGFIETS! COOLE JO
DUURZAAM B
ONTWERPEN
DE WERELD ACHTER
ANIMATIEFILMS
RIVKAH OP HET VELD DROMEN VAN SOTSJI
Iedereen uitvinder in
De Uitvindfabriek
JAHAAA, OOK IN JOU SCHUILT EEN UITVINDER! IN DISCOVERY CENTER CONTINIUM KRIJG JIJ, ALS UITVINDER IN DE DOP, ALLE RUIMTE OM JE TALENTEN TE ONTDEKKEN. In de interactieve expositie ‘De Uitvindfabriek’ kies je uit diverse inventieve workshops die jouw vindingrijkheid aanwakkeren. De juiste techniek wordt je aangereikt om je ideeën tot bloei te laten komen. Van de bedenk-, via de ontwerp- tot de testfase: alles is voorhanden voor het doen van een briljante uitvinding. Laat je inspireren door de meest belangrijke, grappigste, Nederlandse, zinloze én mislukte uitvindingen!
Ontvang 25% korting op je entreekaartje. Check pagina 22! ADVERTENTIES
De expositie De Uitvindfabriek is tot en met 31 augustus 2014 te bezoek en in: Discovery Center Continium Museumplein 2 – Kerkrade T: 045 567 08 09 www.continium.n l
Inhoudsopgave
PAGI NA 28-29: DE W ET ENSC HA P VA N EE N IJS LOLLYSTOKJ E CH EC K DE YOUT EC H-EX PE RI M ENTE N!
6
Behind the scenes // Blijven slijpen aan steeds mooiere animatiefilms De animatiefilmers van il Luster maken prachtige verhalen. Met een digi-pen, tablet, geduld, werklust en veel koffie.
4
Testlab Walking with Dinosaurs 3D, GT 6, HolograFX. Testlab checkt de nieuwste films en games.
8
20
12
22
Top of flop Printkoraal, robotband of zonneauto's. Wat is top en wat is flop?
14 15
Yougi
Web & app De nieuwste sensaties uit de digitale wereld.
Studenten uit Delft en Amsterdam houden sinds kort het snelheidsrecord op de fiets: 133,78 kilometer per uur.
Quiz Wat weet jij van mobiele devices?
6
Coole Job Marieke Sijm ontwerpt slimme, duurzame gebouwen.
You Go // In gladde sigaar naar wereldrecord
16
18
Behind the scenes Il Luster kent de kracht van een goede animatiefilm.
18
You go Een rijder wil zijn adrenaline oppompen en maximale snelheid 10 vragen aan... Rivkah op het Veld werkt op de leukste redactieplek ter wereld. YouTalk Vertel ons jouw briljante idee en wie weet sta jij op deze pagina. Alles mag, niks is te gek!
23
Die wil ik De allervetste hebbe dingen? YouTech zet ze op een rij.
24
Top 5 Zo ‘cool’ ging je nog nooit naar school! Check de top 5 wintervervoer
26
Goed nieuws Je brein wassen, oceanen opruimen en meer opmerkelijk goed nieuws.
28
Try this at home Experimenteren met YouTech. Je woonhuis als lab!
30
Agenda De vijf leukste evenementen volgens YouTech.
31 32
Colofon
Vraagje Weet jij wat er op de
foto staat?
3
films
Walking with Dinosaurs The 3D Movie De BBC-serie Walking with Dinosaurs was de moeite van het kijken al meer dan waard. De 3D-film gooit er nog een schepje bovenop. Het is alsof je midden tussen de dino’s van 70 miljoen jaar geleden loopt! De film draait om Patchi, een Pachyrhinosaurus. Hij raakt zijn familie kwijt en begint aan een groots avontuur om te overleven en de nieuwe leider van zijn kudde te worden. Prehistorisch goed!
waardering:
Soof Sophie (Lies Visschedijk) is bijna 40 jaar. Ze heeft alles wat ze wil. Drie leuke kinderen, een cateringbedrijfje, een lieve man (Fedja van Huêt) en een mooi huis. Tot ze zich op een dag afvraagt: is dit het nu? Dan loopt Soof tijdens een etentje choreograaf Jim (Dan Karaty) tegen het goddelijke lijf… Hoe meer grip Soof probeert te krijgen op haar leven, hoe meer het dreigt te ontsporen. Een romantische komedie van eigen bodem.
waardering:
The Secret Life of Walter Mitty Wie heeft er geen zwak voor antiheld Ben Stiller? In The Secret Life of Walter Mitty speelt de acteur een typische Stiller-rol: een gewone man die zijn dagen doorbrengt met dagdromen vol heldendaden, romantiek en actie. Maar als zijn baan en die van zijn collega (Kristen Wigg) op de tocht komen te staan, komt Walter ook in het echte leven in actie. Hij gaat op wereldreis en beleeft een avontuur dat zelfs zijn stoutste dromen overtreft. Een feelgoodmovie over het ware potentieel dat in iedereen schuilt.
waardering: 4
Testlab
Gran Turismo 6 15th Anniversary Edition Ideaal cadeau voor onder de kerstboom: de ‘anniversary edition’ van Gran Turismo zet alle voorgaande edities van deze roemruchte racesimulator moeiteloos in de schaduw. De hoofdingrediënten: meer dan 1.200 auto’s, duizenden onderdelen om je bolide naar eigen smaak te tunen en 33 circuits over de hele wereld – waaronder het beroemde Silverstone (Eng.). Racefans, start your engines and get blown away! Platform: PlayStation 3.
waardering:
Zumba Fitness World Party De oliebollen krijgen dit jaar geen vat op jou. Met Zumba Fitness World Party ‘dancersize’ je de kerstkilootjes zo weer weg. Zumba, gebaseerd op Latijns-Amerikaanse dans, is een hit over de hele wereld. Volgens de makers verbrand je meer dan 1.000 calorieën per uur, terwijl je je onderdompelt in de bewegingen en muziek van de meest exotische locaties. Kijk, daar worden we warm van in een koude winter. Voor de Wii, Wii U en Xbox360.
waardering:
games
HolograFX HolograFX is een interactief bordspel met geweldige special effects, dat zich afspeelt op een fraai 3D-toneel. Als Agent FX help je Jeff en zijn team de wereld te redden. Met behulp van je smartphone of iPod touch creëer je de meest spectaculaire hologrammen, bijvoorbeeld van jezelf of je vrienden. Een must-play voor de echte sciencefictionfans.
waardering: 5
Behind the scenes
s d e e t s n a a n e Blijven slijp
s m l i f e i t a m i n mooiere a De animatiefilmers van il Luster kennen de kracht van een goede animatiefilm. “Het verhaal!”, roepen ze in koor. Een maker weet wat hij nodig heeft. Een goeie grap, emotie, visuele verrassing, originaliteit. Een digi-pen, een tekentablet, geduld, werklust en koffie. Heel veel koffie. Hoe komt een filmmaker op een idee? Simpele vraag, moeilijk antwoord. Michiel Snijders, regisseur en producer bij il Luster, krabt eens op zijn hoofd. “Er is niet één manier. Zoveel mensen zoveel processen. En voor elke film is dat weer anders.” Het traject van idee naar film is duidelijker. De basis is een scenario, het geschreven filmverhaal. Dat beschrijft de film van begin tot eind en maakt duidelijk wat de kijker gaat zien. “Daarom bevat een scenario ook plaatjes en schetsen 6
van de stijl en ideeën over vorm en techniek,” vertelt Michiel. “Een goed scenario is nooit in één keer af. Altijd werk je heen en weer. Je schrijft en leest als een kritische filmkijker. Je overlegt. Is dit goed? Is dit spannend? Hoe kan het beter? Als producent ben ik het ‘publiek’ voordat de film is gemaakt. Ik houd ons een spiegel voor en vraag voortdurend: denk je dat de kijker snapt wat we bedoelen? Zo slijp je aan een scenario tot het perfect is.”
Filmplan Een animatiefilm maken duurt lang, een goed scenario is slechts het begin. Daarna komen het storyboard met ontwerp-ideeën voor de stijl en een praktisch werkplan. Daarin staat wie wat doet, waar het geld vandaan komt en wanneer welk onderdeel klaar moet zijn. Scenario, storyboard en werkplan vormen samen het filmplan. Als dat op tafel ligt, kan het maken van de film echt beginnen. “Dan gaan we tekenen en muisklikken,” lacht Michiel. “Animatie is veel werk, vooral in 3D. Mensen zijn geen machines waar zoveel tekeningen per uur uit rollen. En vergeet het geluid niet. Tekeningen zijn geruisloos, alle geluiden, muziek, stemmen en effecten moeten we maken.” Als beeld en geluid klaar zijn, komen ze bij elkaar op verschillende media: dvd’s, webversies en DCP’s (Digital Cinema Package) voor de bios. De mensen van il Luster maakten al ruim vijftig korte films. Samen wonnen die zeker honderd prijzen en elke film was op wel honderd internationale festivals te zien. Topper is Junkyard, over een man die zijn leven overpeinst vlak voor hij sterft. Junkyard won al twintig prijzen. Veel films van il Luster vind je op Vimeo. Daar worden ze goed bekeken, 100.000 echte views zijn geen uitzondering.
iedereen. “Nog maar vijftien jaar geleden kocht je een grote tekentafel en een dure filmcamera,” weet Michiel nog. “Je moest verstand hebben van film en belichting. Nu kan iedereen een animatiefilmpje maken, met gratis software op een huis-tuin-en-keuken-pc. En de software zal alleen nog maar handiger worden.” Kan il Luster dan in de toekomst nog meer films maken? “Nee, de tijdwinst die nieuwe software oplevert, stoppen we in de kwaliteit van onze films. Ze worden steeds mooier!”
Trippel Trappel De beste animatiefilm ooit? Dat vindt Michiel een moeilijke vraag. “The Iron Giant uit 1999? Een ondergewaardeerd juweel over een buitenaardse robot die in onze wereld op veel onbegrip stuit. Sommige zijn op het moment van uitkomen echt heel goed, zoals Toy Story. Maar de beste? Tja, de beste van Nederland is nu in productie en dat is onze Trippel Trappel. Houd die in de gaten!”
Gratis software De techniek achter animatiefilms blijft zich doorontwikkelen. Tools worden steeds sneller, beter, goedkoper. En de technieken komen beschikbaar voor
techspecs • Een goede animatiefilm kan 20.000 tot 50.000 euro per minuut kosten. • Potlood en papier liggen in het museum; de makers werken met digi-pen en groot tekentablet. • De nieuwe film Trippel Trappel (65 minuten) bevat per seconde minimaal 12 tekeningen; de hele film telt 70.000 tekeningen en honderden achtergronden. • Check www.illuster.nl voor info en films. 7
Coole Job
Mooier. Slimmer. Duurzamer.
Marieke Sijm (28) is architect. En niet zomaar één. Duurzaamheid zit in haar DNA en is het uitgangspunt voor al haar ontwerpen. “De technieken ontwikkelen zich razendsnel. Gebouwen gaan nog veel slimmer worden.”
. EA OOI ÉN LE GE DU BO UR UW ZA AM .’
ID
‘M T HE IJ M OR VO IS DA T
CHECK YOUTECH.NL/ COOLEJOBS voor meer toffe beroepen.
K
nippen. Plakken. Tekenen. Verven. En: veel met lego spelen. “Ik was als kind altijd aan het knutselen en bouwen,” zegt Marieke Sijm. Het bleken de vroege voortekenen van een loopbaan als architect. “Tv-programma’s als Bouw je eigen droomhuis gaven me het laatste zetje. Op de technische universiteit kwam ik er trouwens achter dat ik bepaald niet de enige was die veel met lego had gespeeld, haha.”
ENERGIEZUINIG ONTWERP Op de TU Eindhoven studeerde Marieke af in twee richtingen: Bouwtechniek en Architectuur. En ze haalde een certificaat Technology for Sustainable Development. “Duurzaamheid fascineert me,” zegt Marieke. “Helemaal in combinatie met architectuur. Hoe kunnen we ontwerp en techniek zo laten samenwerken dat gebouwen energiezuinig zijn, gebouwd worden van duurzame materialen, passen in hun omgeving en de gebruiker een prettig gevoel geven?”
EERSTE SCHETSEN Niet zo gek dus dat Marieke na haar studie terechtkwam bij Architectenbureau Paul de Ruiter, dat duurzaamheid boven aan de agenda heeft staan. Het Amsterdamse bureau ontwierp onder meer het CO2emissievrije TNT Centre in Hoofddorp. “We nemen duurzaamheid al mee vanaf de eerste schetsen,” zegt Marieke. “Het is niet iets dat je er later even bij bedenkt: het is een wezenlijk onderdeel van ons werk, vanaf de eerste ideeën.”
VIRTUEEL Na de eerste schetsen in de conceptfase volgt een voorlopig ontwerp en het definitieve ontwerp. In de uiteindelijke uitvoeringsfase worden alle tekeningen en andere belangrijke info volledig verwerkt in 3D, met zogenaamde Building Information Modellingsoftware. Marieke: “Je kunt dus al virtueel door het gebouw lopen voordat de eerste schop de grond in gaat. Dat was tien jaar geleden onmogelijk. Werken in 3D maakt ons werk veel makkelijker. Ook de installateurs en de constructeur werken in hetzelfde model. Dat maakt de kans op fouten veel kleiner.”
TECHNISCHE FOEFJES Techniek speelt niet alleen een hoofdrol bij het máken van de ontwerpen: in de gebouwen zorgen technische foefjes – groot en klein – voor duurzaamheid. Bijvoorbeeld door warmte-/koudeopslag in de bodem (WKO). Dat is een installatie die warmte of koude opslaat in de bodem en het gebouw daarmee verwarmt in de winter en koelt in de zomer.
Hoe word je architect? “Je moet creatief zijn, van techniek houden en goed kunnen samenwerken,” zegt Marieke. En: over doorzettingsvermogen beschikken. De studie Bouwkunde op de TU Delft of Eindhoven (na het vwo) is pittig. Je kunt ook architect worden via de route havo, hbo Bouwkunde met vervolgens een master Architectuur op de TU of de Academie van Bouwkunst.
SAMENWERKING Of denk aan zonnecollectoren. En gevelpanelen met een dubbelfunctie, die in de zomer zonlicht tegenhouden en in de winter juist doorlaten. “Die samenwerking tussen vormgeving en techniek is het mooiste aan mijn werk,” zegt Marieke. “Voor mij is het ideale gebouw mooi én duurzaam. En liefst nog gebouwd van materialen die na de sloop weer volledig herbruikbaar zijn. Daarin valt nog veel te winnen.”
GEBOUW VAN DE TOEKOMST Hoe ziet het gebouw van de toekomst eruit in de ogen van Marieke? “In ieder geval worden gebouwen geheel zelfvoorzienend in energie. Er is dus geen gas of stroom van buiten nodig. Er zijn al voorbeelden van, op kleine schaal. De grote stap moeten we nog zetten, maar dat gaat zeker gebeuren. Het heeft te maken met vertrouwen in nieuwe technieken. Kijk maar naar zonnepanelen. Het heeft ook een tijd geduurd voordat die een vlucht namen.”
SLIMMER Gebouwen worden ook steeds intelligenter, denkt Marieke. Denk aan een slimme positionering ten opzichte van de zon. Maar vooral ook door techniek aan de binnenkant. “Bijvoorbeeld met lampen die alleen aangaan als er iemand in de ruimte aanwezig is. Waterbesparende systemen. En allerlei andere oplossingen die zorgen dat we beter omgaan met onze natuurlijke bronnen. The sky is the limit.”
ROZE HELM Marieke: “Eigenlijk kan alles. Maar het moet uiteraard ook betaalbaar blijven. Een goed ontwerp heeft dus een balans tussen vormgeving, duurzaamheid en praktische haalbaarheid. Tijdens de bouw blijf ik ook altijd meekijken tot aan de oplevering. Laarzen aan, mijn roze bouwhelm op. Kijken of het echt zo mooi is en werkt zoals we het hebben bedacht.” 11
Top of flop Socialmatic camera » Instagram is een hit. Kiekjes schieten in klassieke sfeer, prachtig! De echte liefhebber zal smullen van deze Socialmatic camera met het uiterlijk van de beroemde app. Foto’s delen doe je natuurlijk digitaal, maar met deze camera ook analoog. Kies een filter, druk op print en verras je vrienden met een echt fotootje. Volgend jaar op de markt. TOP!
Printkoraal » Een speciale 3D-printer ter grootte van een huis heeft een groot stuk kunstmatig koraal geproduceerd. Laagje voor laagje zijn de structuren nauwkeurig gekopieerd in zandsteen. Twee brokken printkoraal voor de kust van Bahrein trekken een veel grotere diversiteit aan zeedieren dan gewone betonnen modellen. TOP!
Zelfdenkende legertruck » De TerraMax is een opzienbarend legervoertuig. De truck gaat zijn eigen gang, zonder bemanning! Geplande missies voert hij zelfstandig uit, of hooguit onder leiding van een ‘leider-voertuig’ dat hij keurig volgt en gehoorzaamt. Dat scheelt mensenlevens. Prachtig toch? Maar geen oorlog voeren is nog beter. Dus vinden we de TerraMax een indrukwekkende FLOP!
Bouwpakketcamera » Benieuwd hoe analoge fotografie werkt? De kunststof bouwpakketcamera Lomo Konstruktor zet je zelf in elkaar. En als je dat goed doet, werkt ie prima. Natuurlijk kun je ‘m pimpen en customizen tot een uniek en persoonlijk hebbeding. “Fabeltastisch,” schreeuwt de fabrikant in de folder. Afgezien van dat vreselijke woord vinden we dit TOP!
Robotband » Gitaar, drums en keyboard spelen ze, de prachtige robots van de Japanse band Z-Machines. Zingen doen ze niet, dat doen nog muzikanten van vlees en bloed. Maar als het aan de engineers van de Tokyo University ligt, gaat de robotband wel de ruimte in om daar te spelen. Maar voor wie? En met welk doel?? Kun je onderzoeksgeld niet beter besteden??? EEN MOOIE FLOP.
12
Zelfbeeld » Een zelfportretje met je smartphone? Take it to the next level!! Het Duitse bedrijf Twinkind gebruikt de laatste 360-graden scantechnologie voor het maken van akelig goed lijkende standbeeldjes van personen en (huis)dieren. Ze rollen zo uit de 3D-printer, in grootte variërend van 15 tot 33 centimeter. Ze zijn wel iets duurder dan een smartphone-kiekje: 300 tot 1700 dollar. EEN DURE TOP!
Breintje » Menselijke hersenen zo groot als een erwt, gekweekt in een lab. Een sterk staaltje van Oostenrijkse wetenschappers. Met dit minibreintje kunnen ze de ontwikkeling van het menselijk brein veel beter bestuderen dan met proefdieren. De ‘erwt’ heeft al nieuwe inzichten opgeleverd voor bepaalde ziekten en leidt mogelijk ook tot nieuwe info over autisme en schizofrenie. TOP!
Zelftellende spaarpot » Herken je dit: je wilt iets kopen, maar weet niet hoeveel er in je spaarpot zit. Dus moet je ‘m legen en gaan tellen. Saaaai! Deze elektronische, zelftellende spaarpot houdt precies bij wat je erin hebt gestopt. Handig? Ben je gek. Het ding kost 12 euro en dat geld kun je beter in je spaarpot stoppen. FLOP!
Zonneauto’s » De TU Delft heeft weer de snelste zonneauto. Het Nuon Solar Team van de universiteit won de World Solar Race in Australië met de zonneauto Nuna 7. Grote concurrent was de Tokai-universiteit uit Japan. Uiteindelijk won Delft met een geheim wapen: uitklapbare zonnecellen voor extra energie. Het Nederlandse feest werd compleet door de derde plaats van het Solarteam Twente. DUBBELTOP!
Schoonmaakrobotjes » Ontwerper Adrian Perez Zapata bedacht het schoonmaaksysteem Mab: een bol met 908 vliegende robotjes. Je doet water en schoonmaakspul in de bol, waarna de robotjes aan de slag gaan op vloeren, tafels en andere oppervlakken. De druppels trekken vuil aan en nemen het op. De robots halen de druppels op en brengen ze naar het thuisstation waar het water in de bol wordt gereinigd. Zo maak je in een uur een gemiddeld huis lekker schoon. TOP!
13
Yougi
14
Web & app
SPOTIFY
TERRARIA Uit de categorie ‘zwaar verslavend’. Graaf, vecht, ontdek, bouw. Het kan allemaal in dit avonturenspel bomvol actie. Pak je gereedschappen en maak zelf wapens om je vijanden mee te lijf te gaan. Of ontdek grondstoffen en bouw een fort of kasteel. Coole feature: de multiplayermodus. Je kunt met maximaal vier vrienden tegelijk spelen. Voor Android en iOS.
Spotify heeft de wereld in razend tempo veroverd. Voor een vast bedrag per maand stream je altijd en overal al je favoriete muziek. Je kunt je favo-nummers delen, eigen afspeellijsten maken, offline luisteren en nog veel meer. Maar wat als je geen client of app wilt of kunt downloaden? Met de nieuwe online webplayer kun je al die miljoenen nummers alsnog gewoon afspelen! play.spotify.com
INFINITY BLADE III De eerste twee edities waren al om je vingers bij af te likken. Infinity Blade 3 gaat er moeiteloos overheen. Het spel neemt je mee naar een verre toekomst waarin draken en andere angstaanjagende tegen standers je het leven proberen zuur te maken. Een videogame met een verhaal. En met graphics die van je scherm spatten. iOS only.
BLENDOKU Ben je kleurenblind, dan kun je deze game beter links laten liggen. Je puzzelt met … kleuren! Kun jij ze van elkaar onderscheiden en in de juiste volgorde zetten? Klinkt simpel, maar is het niet: het kleurenspectrum is verraderlijk. Lukt het jou om te scoren boven het wereldwijde gemiddelde? Voor Android en iOS.
CUBIS CREATURES Puzzle game-play van de betere soort. Blokken verdwijnen als je er drie van dezelfde kleur combineert. Klinkt bekend? Zeker. Maar Cubis voegt er een extra dimensie aan toe: hoogte! Tricky, zeker met de tikkende timer die constant in je nek hijgt. Krijg jij het voor elkaar? Goed voor 120 levels speelplezier. 15
Quiz
Wat weet jij van...
S E C I V E D E L E I B MO Ligt jouw smartphone ’s nachts onder je kussen? Zit je overdag vastgelijmd aan je tablet? Mobiele apparaten, groot of klein, zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Je kunt er zelfs een Lomo Konstruktor mee winnen, als je deze tien vragen goed weet te beantwoorden!
1.
Wat is een pixel? a. Een punt op een beeldscherm b. Een verbinding tussen twee mobiele apparaten c. Een online dienst om foto’s op te slaan
3.
16
b design? Wat is responsive we h automatisch a. Site-ontwerp dat zic van de aanpast aan het scherm
gebruiker el ruimte voor b. Site-ontwerp met ve veelgestelde vragen gebruiker zelf c. Site-ontwerp dat de kan indelen
2.
Het scherm van een iPhone reageert alleen op aanraking van je huid, niet op iets anders. Hoe komt dat? a. De iPhone herkent je vingerafdruk b. Door de vingers verandert de elektrische lading op het scherm, die informatie doorgeeft aan het besturingssysteem c. Mini-camera’s onder het scherm detecteren of de aanraking wel met een vinger gebeurt
4.
Wat betekent het woord jailbreak? a. Je apparaat ook toegankelijk maken voor software die niet door de fabrikant (bv. Apple) is toegestaan b. Een gebroken scherm op je smartphone c. Het afluisteren van je telefoon door spionagediensten
5.
men elkaar Samsung en Apple ko tbank. vaak tegen in de rech Waarom? gen van a. Wegens beschuldigin bedrijfsspionage voortdurend b. Ze verwijten elkaar patenten te schenden gen van c. Wegens beschuldigin en verboden prijsafsprak
6.
7.
Het Nederlandse bedr ijf ASML speelt een grote rol in de productie van mobiele apparate n. Welke? a. Meer dan de helft va n alle chips ter wereld wordt gema akt op chipmachines van ASML b. ASML zet alle mobie le producten van Samsung in elkaa r c. Het besturingssystee m Android is bedacht door ASML
ienen We kunnen onze apparaten bed en. met o.a. muis, swipen of aanrak de gen vol de jk Wat wordt waarschijnli en grote ontwikkeling in het bestur van tablets en computers? a. Laserbesturing b. Oogbesturing c. Bewegingsbesturing
8. 9.
Met welke in korte tijd enorm populair geworden app kun je zelf strips maken? a. Cartoon Appwork b. Strapper c. Bitstrips
Tablets maken meer en meer gebruik van ledtechniek (backlight) in de schermen. Waarom? a. Led is zuiniger in energie, dus het apparaat krijgt een kleinere batterij b. Led gaat niet meteen kapot als je je tablet laat vallen c. Led gaat eeuwig mee
10.
In smartphones zit standaard gps, waarmee je je locatie kunt bepalen. Hoe? a. Door met signalen van minimaal vier satellieten je coördinaten te bepalen b. De gps is gekoppeld aan Google Street View en herkent waar je bent c. Door de stand van de sterren
31. Met vraag Je vindt de antwoorden op de eerste negen vragen op pagina februari 2014 naar tien kun je een mooie prijs winnen. Mail je antwoord voor 15 inzendingen prijsvraag@youtech.nl (o.v.v. ‘Prijsvraag Quiz’). Onder de goede atisch bericht. verloten we een Lomo Konstruktor! Winnaars krijgen autom 17
IN GLADDE S I GA A R N A A R D R O C E R D L E R WE Zondag 15 september 2013, Battle Mountain Nevada (VS). Tijdens de World Human Powered Speed Challenge wordt het stil langs het traject van 8 kilometer. Ligfietser Sebastiaan Bowier raast voorbij met 133,78 kilometer per uur. Een wereldrecord voor het Nederlandse Human Power Team. De Canadese recordhouder Sam Wittingham is na dertien jaar onttroond.
Het Human Power Team bestaat uit studenten van de Technische Universiteit Delft en de Vrije Universiteit Amsterdam. We ontmoeten ze in de werkplaats 18
in Delft, waar het feest heeft plaatsgemaakt voor Hollandse nuchterheid. Toine Hooijen (lucht- en ruimtevaarttechniek) toont de recordfiets, de VeloX 3. Een spiegelgladde ‘sigaar’ op twee bandjes. “Geen ‘rocketscience’, hoor. Bijna alle onderdelen zitten ook op een gewone racefiets. De aandrijving bijvoorbeeld is een gewoon trapsysteem, maar dan opgeschaald.” Mats Overtoom (werktuigbouwkunde) vult aan: “We gebruiken een dubbele overbrenging met twee kettingen en zeven versnellingen. Zo ontwikkel je enorm veel kracht, door een extra groot verschil tussen het eerste en het laatste tandwiel. Op een normale fiets is die verhouding 1 op 4, op de VeloX 3 1 op 13. Trapt de renner één keer rond, dan gaat het wiel dertien keer rond.”
You Go VILTJE David Wielemaker (lucht- en ruimtevaarttechniek) vertelt over de perfecte stroomlijn, ofwel aero dynamica: “Stel, je zit in een auto, doet een raam open en houdt een bierviltje in de wind. Dat is het. Een wielrenner die op een racefiets de stroomlijn van de VeloX 3 wil evenaren, moet met lichaam en fiets achter een viltje kruipen.” Alles draait om rendement: hoeveel vermogen krijg je op het wegdek? Een getraind mens levert zo’n 600 watt, ongeveer de kracht van een accuboormachine. Niet indrukwekkend. De kunst is om dat zonder verlies om te zetten in pure snelheid. Dat lukt alleen met minimale weerstand. Voor 2014 werken de studenten aan de nieuwe VeloX 4, met een kleinere ‘kont’ die links en rechts meer een S-vorm heeft. “Voor kleinere luchtwervelingen verder van de fiets,” vertelt Toine. “Misschien krijgt ie ook kleinere kettingschakels en daardoor kleinere en lichtere tandwielbladen, dat onderzoeken we nog.”
VEILIGHEID Onder het bodywork met gladde Formule 1-coating zit een doorsnee velgrem met blokjes. Elke racefiets heeft ze. Op de VeloX 3 is de velgrem slechts back-up, want op het achterwiel zit de grootste stalen schijfrem die je voor een fiets kunt kopen. “Met keramische remschoentjes waar je pompend mee remt, want de temperatuur tijdens het remmen wordt wel 900 graden. De velgrem zou gewoon wegsmelten als je er vol in knijpt,” vertelt Mats. Veiligheid is heel belangrijk. De VeloX 3 gaat 130, dus kan ook met 130 crashen. “Voor de VeloX 4 maken we een steviger body van koolstofvezel,” vertelt David. “De rijder zit dan in een soort kooi. Leuk of niet,
beslissingen over veiligheid nemen wij. Een rijder wil maar één ding: zijn adrenaline oppompen en maximale snelheid. Die laat je niet beslissen over zijn veiligheid.”
FINETUNEN Jaren van experimenteren en ontwikkelen hebben geleid tot de snelste fiets ter wereld. Voor de VeloX 4 hoeft het team alleen te finetunen. David: “Komend voorjaar presenteren we de VeloX 4. Eind juli doen we in Duitsland een gooi naar het werelduurrecord, dat staat nu op 91,5 kilometer. En in september gaan we in Nevada voor een nieuw snelheidsrecord. Ons doel? Ach weet je, het wordt steeds moeilijker om sneller te gaan, je moet steeds meer investeren voor steeds minder snelheidswinst. Op een bepaald moment is dat niet meer rendabel en zoeken we een nieuwe uitdaging. Vliegen op menskracht lijkt me een mooie.”
teamspecs Na drie intensieve jaren (25 uur per week!) stopt rijder Sebastiaan Bowier ermee. De VU-studenten zoeken en trainen de perfecte ‘menselijke motor’. De TU-studenten bouwen daar de fiets als een maatpak omheen. De perfecte kandidaat is een getrainde duursporter die 130 durft te fietsen. Een schaatser, wielrenner, roeier? De nieuwe man was nog niet bekend toen deze YouTech op de drukpers lag. Check www.hptdelft.nl voor het laatste nieuws.
19
10 vragen aan
,, Olympische spelen , , ‘hebben iets magisch’ Van autocue-meisje tot Studio Sport-presentator. Rivkah op het Veld voelt zich bevoorrecht op de ‘leukste redactieplek ter wereld’. Ze presenteert de lunch-editie van het NOS Sportjournaal en werkt vanuit Hilversum aan het mondiale sportnieuws. Tien vragen over drones, cappuccino en een lepe schaatsbelg.
01
Wat wilde je worden toen je 10 was? Coach van Ajax, of muzikant. De coach-droom heb ik opgegeven, dat snap je wel. Maar muzikant is aardig gelukt. Ik speel solo en in de band Lilac Wine. Op m’n 18e kreeg ik mijn eerste baantje bij Studio Sport: 20
autocue bedienen voor de presentator. Een simpel bijbaantje, maar wel bij de beste en leukste sport redactie ter wereld. Ik wist meteen: dit is mijn droom. Via een screentest kwam ik echt in het team en sindsdien geniet ik elke dag. Ik voel me bevoorrecht, mijn werk is echt fun.
02
07
Inhoudelijk moet ik klaar zijn, ik voel me veilig als ik veel van een onderwerp weet. Ik heb eens vijf boeken gelezen voor een kleine presentatieklus. Verder volg ik andere sportprogramma’s, kijk uitzendingen terug en vraag advies aan collega’s, vrienden en familie. Sinds mijn eerste Studio Sport-uitzending heb ik al veel geleerd. Het oplezen van een tekst is nu meer het vertellen van een verhaal. En ik denk vaak: maak je niet te druk, het is maar tv.
De Olympische Winterspelen in Sotsji! Dat wordt genieten in februari. Olympische Spelen zijn magisch, op de lagere school maakte ik er al werkstukken over. Het gevoel van de Spelen, het aanbod prachtige sporten. Heerlijk! Als schaatsfan waarschuw ik Nederland alvast: schaatsbelg Bart Swings komt eraan, getraind door Bart Veldkamp. De Belgen zijn ons al voorbij met hockey en voetbal, straks ook met schaatsen? Zelf ga ik niet naar Sotsji, ik leef twee weken in een Hilversumse bubbel met vierkante ogen.
03
Wat wordt de mooiste nieuwe ontwikkeling?
08
Wat wil je hebben wat (nog) niet bestaat?
De cameravoering! Bij voetballen zie je soms beelden van bovenaf, via een camera aan een kabel. Met camera’s aan drones kan dat enorm ontwikkelen. Voor het jaaroverzicht van het Journaal hebben we dat al geprobeerd. Denk je eens in: de Tour de France van dichtbij volgen via drone-camera’s. Dat worden wauwbeelden! Een andere ontwikkeling is het steeds verder doordringen van camera’s in de sport, tot in kleed kamers en volgauto’s. Inhoudelijk fantastisch, maar het heeft natuurlijk een grens. En vergeet internet niet. Bij de Olympische Spelen bepaal je straks zelf welke sport je wanneer kijkt.
Een reisknop: zwerven over de wereld in seconden, via een druk op de knop. Handig!
Hoe ‘train’ jij je aardigheden? v
04 Je belangrijkste gereedschap?
09
Waar verheug je je op in 2014?
Ben je een gadget-freak?
Er schuilt een beetje een ouwe muts in mij. M’n iPhone heb ik weggedaan, ik werd er te onrustig van. Overal zie je mensen in hun schermpje leven. Dat wilde ik voorkomen. Op muziekgebied ben ik wel een kleine gadget-freak. Ik houd van mooie gitaren en versterkers en zo.
10 Nog een advies voor de YouTech-lezers? Doe wat je leuk vindt en leg daar je overtuiging in. Als je plezier hebt in wat je doet, komt het vanzelf goed.
Mijn oortje, de rechtstreekse lijn met de regie.
05
Hoe bereid je je voor op een presentatieklus?
Water drinken is goed voor m’n stem. Op tijd naar bed, dan ben ik scherp de volgende dag. Dat klinkt overdreven voor een korte presentatieklus, maar zo’n kwartiertje voor de camera’s vreet energie. En geen cappuccino, dat stimuleert de speekselklieren. Ik kijk ook naar het knappe presentatiewerk van collega’s Tom Egbers en Dione de Graaff. En ik leer van grote interviewers als Wilfried de Jong en Frenk van der Linden. Ik wil snel zo goed mogelijk worden.
06 Je werkt sinds 2008 bij tudio Sport. De grootste S ontwikkeling sindsdien? Televisie was altijd leading, nu is internet het eerste nieuwsmedium. En natuurlijk de opkomst van social media. Nu hoor je ook rechtstreeks van de sporter zelf wat hij ergens van vindt.
21
YouTalk Wij ontvingen een mail van Tim. Tim is 13 jaar oud en besloot uit onvrede over Hyves, Twitter en Facebook zijn eigen sociale netwerk te programmeren. Wij vroegen aan Tim hoe zijn eigen sociale netwerk FineFriends is ontstaan en wat de mogelijkheden zijn.
Ik heb FineFriends gemaakt, omdat ik bij alle social media sites wel een aantal nadelen vond. Zo vind ik Hyves onoverzichtelijk, Twitter te beperkt, op Facebook kan ik vaak niet vinden wat ik zoek en ga zo maar door.
Toen ik klaar was, ben ik begonnen aan de site. FineFriends draait op open-source software. Ik ben een beetje gaan aanpassen, totdat het naar mijn wens was. Er waren toen nog niet veel mogelijkheden; je kon registreren, inloggen, berichten maken en vrienden maken. Later ben ik meer gaan toevoegen, en nu zijn er al vele mogelijkheden, zoals Applaus (soort vind-ik-leuk), plaatsen naar en importeren van Twitter, video's invoegen, links, evenementen, clubs (soort Facebook-pagina's), games, omslagfoto's, uitgebreidere profielen, betere privacy enzovoort. FineFriends is vooralsnog te vinden op: timvangompel.nl.
WAT HEB JIJ MET TECHNIEK?
FineFriends bevat veel van de goede mogelijkheden van andere sociale netwerken, maar ook unieke. Ik ben dus gaan bedenken, wat vind ik NIET goed aan sociale netwerken en hoe kan ik het WEL goed doen? Ik ben dus gaan opschrijven wat ik graag wilde; veel mogelijkheden maar toch overzichtelijk, gebruiksvriendelijk enzovoort.
Doet jouw school coole dingen met techniek? Heb je net een zelfgebouwde raket gelanceerd? Is jouw gepimpte fiets de allervetste uit de hele buurt? Heb je een briljant idee om energie te besparen? Vertel het ons en wie weet sta jij in de volgende editie op deze pagina! Niks is te gek. Foto’s, ideeÍn, filmpjes, korte verhalen: als het maar met techniek te maken heeft. Stuur je bijdrage naar redactie@youtech.nl
Iedereen uitvinder in
De Uitvindfabriek 25% KORTING OP JE ENTREEKAARTJE*
powered by:
Meer weten over De Uitvindfabriek? Check www.continium.nl * Maximaal vier personen per YouTech-coupon. De korting is geldig tot en met 31 januari 2014. Niet in combinatie met andere acties en is niet inwisselbaar voor contanten.
Kortingscode: you2013
Die wil ik!
Modulaire Phonebloks Phonebloks is een telefoon die je uit elkaar kunt halen en waarvan je de onderdelen zelf kunt vervangen. Dave Hakkens (25) bedacht deze modulaire telefoon die hij nu met Motorola verder ontwikkelt. Zijn afstudeerproject aan de Design Academy is wereldnieuws en zet giganten als Apple en Samsung aan het denken. Nog niet te koop, maar je kunt wel ‘mee-ontwikkelen’. Check www.phonebloks.com
Connected horloge De Cookoo Bluetooth 4.0 is een horloge dat altijd in contact staat met je telefoon of tablet. Gemiste oproepen, sms’jes, berichten uit je sociale netwerk, het horloge toont het allemaal. Handig wanneer je geregeld een oproep mist, een afspraak vergeet of je telefoon kwijt bent. Een stijlvol gadget in diverse kleuren, voor wie ‘connected’ wil zijn, maar niet voortdurend met z’n telefoon in de hand wil rondlopen. www.cookoowatch.com
Sneeuwbalkruisboog Heb je een hekel aan sneeuwballengevechten? Met de Crossbow Snow Launcher maak je het leuk én win je elke battle. Dit apparaat maakt drie perfecte sneeuwballen tegelijk en vuurt ze op topsnelheid richting je vijand. Afstanden tot 20 meter overbrug je moeiteloos met deze ultramoderne sneeuwbalkruisboog. Laat maar komen die winter! www.sharperimage.com
Skibril filmt in HD Met de high-end skibril Zeal iON HD Goggles film je al je spectaculaire valpartijen en die van je vrienden in HD-kwaliteit. Ook fotograferen gaat moeiteloos met een resolutie van 8 megapixel. De knoppen aan de zijkant kun je ook met handschoenen eenvoudig bedienen. De camera heeft een groothoeklens van 170 graden en natuurlijk link je de bril eenvoudig met de populairdere sociale netwerken. www.zealhd.com
Losse lens voor smartphone De QX10 van Sony is een 18,2 megapixel zoomlens die je met een clip op een smartphone schuift. Via wifi en een gratis app gebruik je deze combinatie als een complete compact camera met een veel betere beeldkwaliteit dan het doorsneecameraatje in je telefoon. Maar ook los is de lens te gebruiken voor wat meer experimentele shots losjes ‘uit de heup’. Er is ook een QX100 met meer professionele specs. www.sony.nl 23
Herinner je je de vorige winter nog? Wees voorbereid op kou, sneeuw, ijs en glijpartijen! YouTech zet de beste vormen van wintervervoer op een rij. Check deze top 5. Zo ‘cool’ ging je nog nooit naar school!
WAT: Alurunner WAAR: o.a. www.alurunner.com WEB: www.karstadt.de WAT: Ktrak WAAR: Qualicum Beach - Canada WEB: www.ktrakcycle.com De meeste scholieren gaan op de fiets, weten ook de specialisten van Ktrak. Ze ontwikkelden deze speciale kit waarmee je je mountainbike zelf ombouwt tot een tweebeens aangedreven sneeuwfiets. Doe je dat goed, dan glij je superrelaxed door de sneeuw en is zelfs een kleine helling geen probleem. De kit kost 529 dollar (exclusief verzendkosten) en is te koop in de webshop van Ktrak. In Europa ligt ie (nog) niet in de winkel. De kit is geschikt voor wielmaat 20, 24 en 26 inch. TECH FACT: Het wiel is van composiet: stijf, licht en sterk. De aandrijfband is van het kunststof polyurethaan: sterk, druk bestendig en slijtvast.
24
Vergeet die houten slee in de schuur. De Alurunner van het Duitse Karstadt belooft sleeën 2.0! Hij weegt 9,5 kilo, heeft een heuse schokdemper en is helemaal gemaakt van stevig aluminium met een maximale belasting van 100 kilo. De kunststof zitting en handrem maken van deze Sci-Fi slee een geduchte concurrent voor het snowboard. Ook handig: je kunt ‘m eenvoudig inklappen en meenemen in een flinke tas of de kofferbak van een auto. Voor 449 euro is ie van jou. TECH FACT: De schokdemper is instelbaar. Zo kun je de slee aanpassen aan de piste en aan je eigen voorkeuren.
Top 5
WAT: Snow Glider WAAR: Doksy - Tsjechië WEB: www.snowglider.vyrobce.cz
WAT: Snowmobile WAAR: Lauterach Oostenrijk WEB: www.dominicschindler.com Voor de dapperen en avontuurlijken onder ons biedt de winter volop mogelijkheden voor spanning en opwinding, vindt de Oostenrijkse ontwerper Dominic Schindler. Zijn Snowmobile is daarvan HET voorbeeld. Met zijn dikke rupsbanden, drie zitplaatsen, hightech waterstofmotor en een top van 110 kilometer per uur brengt deze krachtpatser jou en je bagage moeiteloos naar elke gewenste plek. Breng wel je spaarpot mee, want dit 2,22 meter lange hebbeding maakt je dik 30 mille lichter. TECH FACT: Met de krachtige waterstofmotor neem je een helling van maximaal 59 graden.
Is snel niet snel genoeg en wil je ‘vliegend’ over sneeuw en ijs? Met de Snow Gilder van de Tsjechische ontwerper Václav Zahrádka kan dat bijna letterlijk. Deze lichtgewicht musthave van fiberglas en aluminium is uitgerust met een 40pk-motor uit een sneeuwscooter. De cabine kan helemaal dicht en is verwarmd en dat is vooral bij langere tochten geen overbodige luxe. Minpuntje: de Snow Glider werkt het best in open landschappen, voor de Nederlandse wegen met veel verkeersdrempels is ie minder geschikt. TECH FACT: De enorme propeller aan de achterkant stuwt je naar 212 kilometer per uur.
WAT: Columbia Bugaboot Plus WAAR: De betere outdoor-zaak WEB: www.columbia.com Heb je genoeg van al die hightech bikes en scooters? Kies je liever voor menskracht om jezelf te vervoeren? Check dan deze elektrisch verwarmde Bugaboot Plus van het merk Columbia. De ingebouwde accu laad je eenvoudig op met een USB-adapter voor een onvervalste ‘battery-powerd heat-on-demand’ beleving. Anders gezegd: een druk op de knop en je hebt warme voeten. Volgens de web-info bruikbaar tot -54 graden! Dat lijkt ons wat sterk, maar niettemin een prima stuk ‘human-powered’ wintertransport. TECH FACT: Je kunt kiezen uit drie temperatuurniveaus. Afhankelijk van het niveau verwarmen de boots 2 tot 4 uur.
25
Goed nieuws
IJS BRE IN
‘WASSEN’
STEEDS
GOEDKOPER
JE ZOU HET BIJNA VERGETEN, MAAR WE HEBBEN IN 2013 GENOTEN VAN EEN PRACHTIGE ZOMER. Enig idee hoeveel ijsjes je hebt gegeten? En hoeveel geld je dat heeft bespaard?? Jazeker, want ijs is in de afgelopen tien jaar bijna een kwart (23 procent) goedkoper geworden, meldt het economisch bureau van ING. Toen begin 2003 een supermarktoorlog losbarstte, begonnen de ijsprijzen voor het eerst te dalen. Toenemende concurrentie van ijssalons zorgde ervoor dat de prijzen de jaren erna omlaag bleven gaan. Cool!
TIJDENS JE SLAAP IEDEREEN WEET HET: GOED SLAPEN IS GEZOND, EN FIJN. Maar waarom eigenlijk? ‘Uitgerust aan een nieuwe dag beginnen’ is een te simpel antwoord. Als je slaapt, komen in je hersenen processen op gang die lijken op een wasbeurt, melden Amerikaanse onderzoekers. Tijdens de slaap krimpen de hersencellen, waardoor lichaamsvloeistoffen extra ruimte hebben om tussen de cellen gif- en afvalstoffen op te ruimen die zich overdag hebben opgehoopt. Nu je dit weet, slaap je nog lekkerder.
VISNETTEN WORDEN ONDERBROEKEN
WERE LDWIJ D ZIJN DE OCEAN EN VERVU ILD MET 640.000 TON ACHTERGELATEN VISNETTEN. Healthy Seas, een deels Nederlands samenwerkingsverband, ziet daar wel brood in en haalde inmiddels ië twintig ton visnetten van de Noordzeebodem. Een fabriek in Sloven En . tapijten en verwerkt ze tot onderbroeken, sokken, handdoeken hoe meer netten verdwijnen, des te minder vissen raken erin verstrikt. Dus wie weet loop jij binnenkort met een goed gevoel in een gerecycled visnet.
DELEN, LENEN EN RUILEN
IETS WILLEN HEBBEN IS ACHTERHAALD; moderne jongeren willen delen, lenen en ruilen en verzetten zich daarmee tegen bezit. Geholpen door de economische crisis verliest materi alisme terrein en roept de wegwerpmaatschappij steeds meer
26
weerzi n op. Ruilen en delen zijn sociaal, leuk, prettig en goedkoop, meldt ook hoogleraar Jan Rotmans van de Rotterdamse Erasmus Universiteit. Het gebeurt nog op kleine schaal, maar alle grote omwentelingen beginnen klein, zegt Rotmans.
PLASTIC BE DR EIG DE
D IEREN HER STELLEN ZICH
HET GAAT VERRA SSEND GOED MET EEN AANTA L BEDRE IGDE DIERSOORTEN IN EUROPA, zegt natuu rorgan isatie Rewild ing E urope. Wolven , bruine beren, bevers en zeearenden zijn bezig met een spectaculaire comeback, dankzij beschermingswetgeving en fokprogramma’s. De gemiddelde populatiegroei van de onderzochte zoogdieren is 5 procent per jaar. Natuurlijk zit nog steeds een aantal diersoorten in de knel, maar de verrassend positieve resultaten voor somm ige soorte n zijn een fijne opsteker.
AFVAL
OCEANEN OPRUIMEN
BOYAN SLAT (19) BEDACHT EEN CONCEPT VOOR HET OPRUIMEN VAN DE 7.250.000 TON PLASTIC AFVAL IN DE WERELDOCEANEN. De Delftse student luchtvaart- en ruimtevaarttechniek ontwikkelde een verankerd netwerk van drijvende armen die werken als een enorme trechter. Het afval komt bij elkaar in verzamelplatforms waar het wordt gescheiden van plankton. Het wordt gefilterd en opgeslagen en dan gerecycled.
Als het eenmaal werkt, duurt het opschonen van de oceanen minimaal vijf jaar. Natuurlijk denkt Boyan ook aan preventiemaatregelen om nieuwe vervuiling te voorkomen.
EEN KNUFFEL
IS GEZOND
SPOORBRUGGEN WORDEN
FIETSSNELWEG IJZER EN SPOOR BRUG GEN IN WAALWIJK, DRUNEN, VLIJMEN EN DEN BOSCH BELEV EN EEN OPVAL LENDE TWEED E JEUGD . Actieve buurtbewoners richtten een stichting op (Federatie Behoudt de Langstraatspoorbruggen) om sloop te voorkomen en de bruggen om te
vormen tot bijzondere routes voor wandelaars en fietsers. Sterker nog, de bouwwerken zijn gepromoveerd tot rijksmonument. Het project trekt internationale aandacht en werd onlangs beloond met de Europa Nostra Award 2013 van de Verenigde Naties.
IS EEN KNUFFEL GEZONDER DAN EEN APPEL? Zover wil YouTech nog niet gaan. Maar regelmatige omhel zingen verlag en wel het risico op hartziektes, stress en vermo eidhei d. Volgen s onderzoek geeft het een boost aan je immuunsysteem. Het verlicht depressies, verlaagt de bloeddruk en weert infecties af. De positieve emotionele ervaring van knuffelen veroorzaakt biochemische en fysiologische reacties die positief werken op sociale vaardigheden, stress vermin dering en meer vertrouwen. Dus pak je vriend(in) maar eens stevig vast!
27
Try this at home is powered by:
JE WEET VAST WEL HOE JE EEN WATERIJSJE KUNT MAKEN: Je doet wat ranja in een vormpje, steekt er een stokje in en dan gaat het de vriezer in tot het bevroren is. Natuurlijk kies je de ranja die jij het lekkerst vindt, maar wat voor stokje gebruik je? Welk materiaal ga je gebruiken? Tijgers hebben geen stokje nodig! In dierentuinen geven ze weleens ijs aan dieren op warme dagen. Het is lekker en ze kunnen ermee spelen! Om uit te vinden welk materiaal het beste is, moeten we eerst kijken waarom er een stokje in het ijsje zit. Dat klinkt gemakkelijk, maar wetenschappers denken graag moeilijk. Laten we eens een rijtje maken:
WE GAAN NU DE VIER PUNTEN ONDERZOEKEN: Als eerste moet het stokje het ijsje vasthouden. Je moet dus een materiaal hebben waaraan het ijsje blijft plakken als het bevriest. We kiezen voor het experiment drie verschillende materialen: hout - plastic - metaal
STAP 1: Maak drie verschillende ijsjes (of ijsklontjes). Eén met het houten stokje erin, eentje met de achterkant van het plastic bestek en eentje met de achterkant van de theelepel erin.
28
DE FUNCTIE VAN HET STOKJE: • houdt het ijsje vast • zorgt dat je hand droog blijft • zorgt dat je hand niet bevriest • laat het ijsje niet draaien als je eraan likt
DIT HEB JE NODIG: water; ijsvormpjes; houten lollystokjes; plastic bestek; theelepel; plakband; horloge of klok.
STAP 2: Hang de ijsjes ondersteboven met plakband aan een tafel of stoel (als je dit buiten doet, hoef je niet op te ruimen!) en houd op de klok bij welk ijsje als eerste van het stokje valt.
Try this at home DIT GEBEURT ER: Materialen hebben allemaal een andere snelheid die voor energie die er doorheen gaat. Warmte is ook energie en dat gaat sneller door metaal dan door hout of plastic. Dat betekent dat de warmte van de lucht ook sneller in het ijsje komt met het metalen lepeltje erin. Dat zou dus als eerste moeten vallen.
HERHAAL DE STAPPEN: Om te kijken of je hand droog blijft, kun je het experiment hiernaast nog een keer doen, maar dan terwijl je de ijsjes vasthoudt. Wissel van hand als het stokje te koud aanvoelt. Het verschil met het vorige experiment is dat er nu veel warmte van je hand naar het stokje gaat en in het ijsje. Bij welk ijsje blijft volgens jou je hand het langst droog?
ZO WERKT HET: Als je de experimenten hierboven hebt gedaan, voelde je vast wel dat het metalen lepeltje heel erg koud wordt. Dat komt omdat de warmte van je hand heel snel naar het ijsje gaat en daardoor voelt de lepel zó koud aan dat je ervan kunt bevriezen!
KIES HET MATERIAAL: Als laatste kies je het materiaal waaraan het ijsje het beste bleef plakken zonder te smelten. Je gaat nu twee ijsjes maken met een lekker smaakje, want je moet ze helemaal opeten!
DIT HEB JE NODIG: een plat stokje; een rond stokje; twee vormpjes voor het ijs; water; ranja.
STAP 1: Als plastic het best werkte, kies je bijvoorbeeld de achterkant van een plastic lepel en een rietje als rond stokje. Als hout het beste werkte, kies je een plat lollystokje en een potlood als rond stokje.
STAP 2: Nu maak je je ijsjes met de stokjes erin en lik je ze helemaal op (voor de wetenschap natuurlijk). Hoe zorgt de vorm ervoor dat het ijsje aan het stokje blijft zitten? Welke vorm werkt beter?
VOOR PROFESSIONELE IJSMAKERS is het belangrijk om te weten welk stokje het beste is. Bij een klein ijsje hoeft het niet lang te blijven plakken, zodat je met één hap je ijsje op kunt eten. Bij een heel groot ijsje met chocola moet het wel blijven plakken, anders knoei je op je kleren! Natuurlijk moeten je handen wel lang genoeg droog blijven en je vingers mogen niet bevriezen. 29
Agenda r. De ideale De kerstvakantie staat voor de deu je tussenuit gelegenheid om er eens een dag jou de vijf te gaan. YouTech selecteert voor rzaam zijn. leukste events die ook nog eens lee
Da Vinci The Genius Post Rotterdam youtech.nl/da-vinci-the-genius/ Met behulp van de nieuwste technologische snufjes zijn meer dan 200 fascinerende werken en voorwerpen te bewonderen, zoals Leonardo da Vinci die ruim 500 jaar geleden bedacht en ontwierp.
NASA: A Human Adventure
06 januari nog tot
jaarbeurs utrecht youtech.nl/a-human-adventure
2014
Wij tipten het al eerder. Een gigantische tentoonstelling over de ruimtevaart. Met originele objecten en replica’s, waaronder ruimtecapsules, raketmotoren, ruimtepakken, een maanauto, telescopen, satellieten en de neus van de spaceshuttle. Voor die laatste is zelfs een gat in het dak van de Jaarbeurs gezaagd… Dit moet je meegemaakt hebben!
31 januari nog tot
2014
GeoExperience GeoFort, Herwijnen youtech.nl/geoexperience
Een grensverleggend uitje voor in de kerst vakantie! Ontdek en leer op een historisch forteiland alles op het gebied van kaarten en navigatie door experimenten met diverse geo-technieken. Extra in de kerstvakantie: Minecraft en drie films in de kazerne bioscoop.
Titanic: The Artifact Exhibition
21 t/m 05 januari dec
Amsterdam youtech.nl/titanic
De Titanic was het meest geavanceerde en – volgens velen- mooiste schip ooit gebouwd en was zijn tijd ver vooruit. Het werd bestempeld als onzinkbaar. Ruim 100 jaar na die fatale nacht in 1912 presenteert Amsterdam EXPO de unieke tentoonstelling over het ‘onzinkbare’ schip.
NEMO Science Center
14 november
Amsterdam youtech.nl/nemovakantie
vanaf
2014
verwen jezelf! Check youtech.nl/vips en maak kans op een van onze VIP-events!
Als jij school vakantie hebt, is er bij NEMO extra veel te doen! Want naast vijf verdiepingen vol leuke doe- en ontdekdingen op het gebied van wetenschap en technologie, biedt het grootste science center van Nederland heel veel extra’s.
21 t/m 05 januari dec
OPLOSSINGEN
OPROEP! DE VOLGENDE EDITIE
JOUW SCHOOL IN YOUTECH MAGAZINE? Laat het ons weten als jouw school goed bezig is. Doen jullie iets bijzonders? Heb je een held in de klas? Of organiseer je een leuke actie of event voor een goed doel, het milieu of de maatschappij? Stuur dan een mail naar redactie@youtech.nl. Wie weet staat jouw school de volgende keer in ons blad.
Het nieuwe YouTech Magazine verschijnt:
VANAF 24 MAART 2014 ONTVANG JE YOUTECH MAGAZINE NOG NIET? Meld je dan aan op youtech.nl/magazine. Wij sturen dan vier keer per jaar dit coole blad naar je huis. Helemaal gratis!
Wat weet jij van...
MOBIELE DEVICES? DE TECHNIEKQUIZ: 1 = a, 2 = b, 3 = a, 4 = a, 5 = b, 6 = a, 7 = c, 8 = a, 9 = c, 10 = ?
Het antwoord op vraag 10 vind je hier niet. Wil je kans maken op een Lomo Konstruktor? Mail dan je antwoord (a, b of c) vóór 15 februari 2014 samen met je naw-gegevens naar prijsvraag@youtech.nl. De winnaars krijgen na 15 februari 2014 automatisch bericht.
COLOFON YouTech Magazine is een kwartaaluitgave van: TechniekTalent.nu Wipmolenlaan 1 3447 GJ Woerden tel: 0172 – 236600 info@youtech.nl TechniekTalent.nu is een samenwerkingsverband van acht technische bedrijfstakken in Nederland, die als gezamenlijke missie hebben geformuleerd: “Meer instroom en behoud van (jonge) mensen in de techniek”. Ontdek jouw wereld op youtech.nl!
Directeur: Chris van Bokkum Bladmanager: Rianne Cuppen Redactie: Peter de Koning, Michiel van Ruitenbeek, Charlotte Huiskamp, Erwin Suvaal, Rick Thijssen Fotografie: NOS/Stefan Heijdendael, Jerry Lampen, il Luster, Bas de Meijer Hollandse Hoogte, Peter de Koning, Martijn van Gelder, Twentieth Century Fox Film Corporation, iStockphoto Marketing & Productie: Rianne Cuppen Art Direction: Jeroen Kroes (Us Media) Vormgeving: Nynke Landman Drukwerk: Schotanus & Jens Verzending: TechniekTalent.nu
SERVICE & INFORMATIE Afmelden voor YouTech Magazine? Stuur een e-mail naar afmelden@youtech.nl. Laat ons ook weten wat de reden van afmelding is, die informatie helpt ons het magazine nog beter te maken! Vragen over abonnementen, nabestellingen en verspreiden? Stuur een e-mail naar info@youtech.nl. Vragen over de inhoud van het blad kunnen verzonden worden aan redactie@youtech.nl. Adreswijzigingen: Geef je nieuwe adres uiterlijk drie weken voor verschijning van het volgende nummer door aan info@youtech.nl. Over YouTech: Beleef de werelden van techniek op youtech. nl. Op ons platform kun je van alles beleven. Gamen, filmpjes bekijken, leuke weetjes lezen, meedoen aan vette acties, prijsvragen en nog veel meer. Om je op de hoogte te houden, sturen wij je graag iedere maand onze e-mailnieuwsbrief.
31
VRAAGJE WEET JIJ WAT DIT IS? Surf dan naar youtech.nl/magazine Vul je het juiste antwoord in, dan mag je deze foto downloaden. Gebruik ‘m vervolgens als wallpaper of plaats ‘m op je Facebook of Hyves.