Tulpia nr. 20, November 2010 by Tulpia

Twee werelden één blad www.tulpia.nl / Jrg 5 Nr 20 / NOV DEC 2010 / € 2,95

vrouwendijen en flauwgevallen imams

onderzoek Gaan of hier blijven?

Alexander de Grote herleeft in Amsterdam

guus hiddink held van turks voetbal

Moetjijjijjejeeigen eigenikikverstoppen verstoppen Moet omgeaccepteerd geaccepteerdte teworden? worden? om

In Nederland heeft iedereen recht gelijke behandeling. Artikel 1 van onze grondwet bepaalt dat. Toch worden nog In Nederland heeft iedereen recht opop gelijke behandeling. Artikel 1 van onze grondwet bepaalt dat. Toch worden nog steeds mensen anders behandeld vanwege leeftijd, huidskleur, geslacht, handicap, geloof, seksuele voorkeur welke steeds mensen anders behandeld vanwege leeftijd, huidskleur, geslacht, handicap, geloof, seksuele voorkeur of of opop welke grond dan ook. Voel jij je niet geaccepteerd? Word jij gediscrimineerd of ben je getuige van discriminatie? Meld dit bij grond dan ook. Voel jij je niet geaccepteerd? Word jij gediscrimineerd of ben je getuige van discriminatie? Meld dit bij antidiscriminatiebureaus. Daar zitten mensen naar je luisteren, je advies geven je verder helpen. Kijk eeneen vanvan de de antidiscriminatiebureaus. Daar zitten mensen diedie naar je luisteren, je advies geven enen je verder helpen. Kijk opop discriminatie.nl voor meer informatie dichtstbijzijnde antidiscriminatiebureau. Bellen met meldlijn ook: discriminatie.nl voor meer informatie en en hethet dichtstbijzijnde antidiscriminatiebureau. Bellen met de de meldlijn kankan ook: 0900-2 354 354. Aarzel niet, melden helpt! 0900-2 354 354. Aarzel niet, melden helpt!

Kijkop op Kijk

Meldenhelpt! helpt! . .Melden

08 Guus goudhaantje?

Beste lezer(es),

Tulpia is een onafhankelijk tijdschrift dat probeert een brug te slaan tussen de beleveniswerelden van Turken en Nederlanders en tussen Nederland en Turkije. Wij zijn bindend en niet scheidend. Onze missie is hoop te voeden en al het goede dat wij in ons bergen aan elkaar te tonen.

11 Gerommel uit de Duitse onderbuik

De bladeren, geel, rood, oranje en bruin vallen onwillig van de boom. Ze nemen afscheid van de vertrouwde armen die ze heel hun korte leven lang hebben grootgebracht en verzorgd. Ik ga door de knieën om bladeren op te rapen, maar ineens steekt de wind op, laat ze cirkeltjes draaien en neemt ze mee. Met lege handen kijk ik ze achterna en zet mijn wandeling voort. C’est la vie, zegt de nuchtere Fransman, want het leven kenmerkt zich door groei, bloei, verval en afscheid. Dit laatste valt me elke keer zwaar, maar blijkbaar ook vele anderen. In Turkse volksliedjes zingt men dat afscheid zelfs moeilijker te verdragen is dan het verlies van een geliefde. Misschien is dat zo. Het enige dat ik weet, is dat ik gauw aan alles gehecht raak wat mijn leven aangenaam maakt. Misschien besef ik dat elke dag een blad uit mijn levensboom valt, terwijl ik zo hunker naar bloesem en vlinders. Desondanks leer ik beter om te gaan met de vallende bladeren. Ik leer ook dat het boeddhisme een middel heeft gevonden om het lijden te verminderen of uit te bannen. “Alle pijn komt voort uit het verlangen en gehecht zijn,” lees ik in een boek van de Dalai Lama. Daar zit zeker een kern van waarheid in, maar er is een lange weg tussen kennis en doen. Mijmerend wandel ik verder op de Veluwe die inmiddels een kleurrijke nazomer beleeft. Ik snuif de geur van de herfst op, raap enkele kastanjes bij elkaar en pluk wat herfstbloemen. Buiten regent het. Binnen nemen we afscheid van het vorige nummer van Tulpia en leggen we de laatste hand aan deze aflevering. Ik moet zeggen dat de herfst niet alleen in het bos, maar ook bij ons op de redactie heerst. Zo kijkend naar de najaarsfoto’s van Sabri Varan worden wij op slag nostalgisch en beseffen we dat alles in deze wereld tijdelijk van aard is. Gelukkig geven verval en afscheid ook geboorte aan een nieuw begin. De verschijning van dit nummer geeft ons dan ook troost en we hopen dat u het ook zo ervaart als u ons herfstblad leest.

13 Alexander de Grote: Mythe en werkelijkheid 15 Film: Biz FOTOTENTOONSTELLING MADE IN Şişhane / p. 18

16 Kiezen tussen land of liefde 18 Lessen in samenwerking 20 RAST biedt een podium aan alle culturen 21 Şaban Ol, Regisseur op zoek naar afstand 23 Celil Toksöz, Regisseur die o zo graag wil acteren

Colofon

25 RAST presenteert Familie Demir 26 De transformatie van Spangen

TULPIA JRG 5 / NR 20 / NOV DEC 2010 WWW.TULPIA.NL

Postbus 56822, 1040 AV Amsterdam Tel: +31 (0)20-337 64 90 / 222 19 82 Hoofdredactie Tuncay Çinibulak Redactie Martin Hulsing (chef) Guus Bal, Erhan Gürer, Sonja Havermans, Kyra Kuitert, Maaike Lange Eindredactie Guus Bal, John de Graaff Correspondenten Boris Peters (Brussel), Marc Guillet (Istanbul), Slawomira Kozienieć (Istanbul), Rob Savelberg (Berlijn) Grafisch ontwerp Ingrid Scheinhardt Vertegenwoordiging in Turkije Yusuf Deniz Çinibulak (Istanbul) Uitgever Sakine Güzeldere / Uitgeverij Tulpia Media Cover Pietro Antonio Rotari (1707–1762), Alexander de Grote en Roxana, 1756. © State Hermitage Museum, St Petersburg © Tulpia 2010 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt via internet, door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever of auteursrechthebbende.

theater RAST viert zijn tweede lustrum / p. 20

oranjerood 31 Vrouwendijen en flauwgevallen imams

KIJK OP ZAKEN 34 Steeds meer Turkse bedrijven met filialen in Nederland 35 Güllüoğlu, sultan van de baklava Sebastiano Ricci (1659–1734), Apelles schildert Kampaspe, ca. 1705 © State Hermitage Museum, St Petersburg

coververhaal HERMITAGE Alexander de Grote: Mythe en werkelijkheid / p 13

37 TTPO, een handige tussenschakel 39 Simit Sarayı: Sesamstraat in ’s-Gravenhage Güllüoğlu, sultan van de baklava / p. 35

Alexander de Grote, de jonge koning uit Macedonië, was gezegend met een strategisch inzicht en was een briljant visionair en tacticus. Een van zijn uitmuntende militaire tactieken was hoe een gebied succesvol te veroveren. Daarmee heeft hij rond de 4de eeuw voor Christus een heel imperium opgebouwd.

4 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

42 Turkse Nederlanders positief over Turkse toetreding 44 EU: Een brug te ver voor Turkije?

Geen koning uit de oudheid spreekt zo tot de verbeelding als de Macedonische Alexander de Grote (356–323 voor Christus); Geen koning is zo vaak als voorbeeld gebruikt en afgebeeld. Heel wat steden zijn naar hem vernoemd: in Egypte, Turkije (Iskenderun), Syrië, Perzië, ja zelfs in Afghanistan (Kandahar).

in de voetsporen van Alexander de Grote / p 48

BLIK OP BRUSSEL

REIZEN 48 In de voetsporen van Alexander de Grote 53 Pijlen en stickers op het pad van de sultan CONFERENTIE EU: Een brug te ver voor Turkije? / p. 44

columnS 17 Jean Tillie: orthodoxe moslims zijn geen extremisten 47 Tuncay Çinibulak: impasse

diversen 06 Fotopia 58 Gedenkwaardig 60 Dichter bij Tulpia PIJLEN EN STICKERS OP HET PAD VAN DE SULTAN / p. 53

62 Servicepagina

Tuncay Çinibulak, MA Hoofdredacteur

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 5

TWEE WERELDEN ééN BLAD

Tulpia actueel onze missie

TULPIA INHOUD

IN DEZE EDITIE

fotopia door Tuncay Çinibulak fotografie Sabri Varan

In een poging de hemel te bereiken, vallen de bladeren nu onwillig van de boom. Ze nemen afscheid van de vertrouwde armen die ze heel hun korte leven lang hebben grootgebracht en verzorgd. Ik ga door de knieën om bladeren op te rapen, maar ineens steekt de wind op, laat ze cirkeltjes draaien en neemt ze mee. Met lege handen kijk ik ze achterna. Dan valt er een blad uit mijn eigen levensboom. Ik neem deze mee om af te geven aan de man die ’s avonds de oude dagen komt ophalen.

6 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

TULPIA ACTUEEL door John de Graaff fotografie ANP

Guus goudhaantje? Als speler van Fenerbahçe is Pierre van Hooijdonk in 2003 nog een witte raaf. Zeven jaar later drukt Nederland al een stempel op het Turkse voetbal. We leveren spelers, clubtrainers én de bondscoach.

‘Alles wat hij aanraakte veranderde in goud’ Guus Hiddink

e opdracht van Guus Hiddink is overzichtelijk. Als bondscoach moet hij Turkije naar het Europees kampioenschap loodsen, dat in 2012 wordt gespeeld in Oekraïne en Polen. We kiezen bewust voor het woordje ‘moet’, omdat het voetbalgekke Turkije met een andere uitkomst eigenlijk niet kan leven. “We weten hoe hoog de verwachtingen zijn en daar proberen we ook aan te voldoen”, aldus de Nederlander, die in februari van dit jaar een tweejarig contract met de Turkse voetbalbond aanging. 8 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

De Turkse voetbalsupporter spreekt met minder reserves. Hiddink heeft patent op het kunstje om kleinere voetballanden boven zichzelf uit te laten stijgen en waarom zou Turkije in dit geval anders zijn dan ZuidKorea of Australië? Bij zijn aantreden is zelfs de vergelijking gemaakt met koning Midas, die volgens de Griekse mythologie alles wat hij aanraakte veranderde in goud. En Guus is hard op weg om goudhaantje te worden, als Turkije begin september de eerste twee kwalificatieduels wint. Op 3 septem-

ber gaat eerst Kazachstan over de knie (0-3), vier dagen later volgt België (3-2). Inmiddels is Hiddink weer terug op aarde. De wedstrijden 3 en 4 gaan allebei verloren. Op 8 oktober blijkt favoriet Duitsland veel te sterk (3-0), maar een paar dagen later volgt een heuse zeperd tegen Azerbeidzjan. In Bakoe wint de nietige thuisploeg met 1-0. In poule A staat Turkije nu plots derde, achter het ongenaakbare Duitsland en het verrassende Oostenrijk en net voor België. Oostenrijk is op 29 maart 2011 in Turkije de eerstvolgende tegenstander.

De negatieve resultaten zijn aanleiding voor de Turkse media om Hiddink onvoorwaardelijk aan te vallen. Vooral zijn salaris is menigeen een doorn in het oog. “Hij heeft zeven miljoen euro binnengehaald en dan krijgen we dit! Met óns geld maakt hij ons ten schande”, concludeert Milliyet. De sportkrant Gol kiest daags na het echec voor een paginagrote foto van Hiddink, met als kop: ‘Schaam je’. Sommige commentatoren eisen zelfs zijn ontslag. ‘Vertrek binnen twee minuten!’ kopt dagblad Akşam. ‘Hiddink heeft

geen carrière meer na deze wanvertoning’ stelt Güneş. En Sabah eist harde maatregelen. “De eerste is Hiddink. Contract of geen contract, doorgaan met hem betekent meer schande voor het Turkse voetbal.” Voor Frank Rijkaard en Johan Neeskens is al wel een einde gekomen aan hun Turkse avontuur. Rijkaard hield het eind oktober voor gezien als trainer van Galatasaray, na een reeks tegenvallende resultaten. Ook zijn assistent Neeskens besloot hierop om op te stappen. De Nederlanders beleefden een

armzalige seizoensstart met de Turkse topclub, die zich ook niet wist te plaatsen voor de groepsfase van de Europa League. Frank Rijkaard en Johan Neeskens waren sinds 2009 actief in Turkije. Na pionier Pierre van Hooijdonk, die in de seizoenen 2003/04 en 2004/05 voor Fenerbahçe liefst 32 keer scoorde, hebben de afgelopen jaren meer Nederlandse voetballers de sprong naar het oosten gemaakt. Vandaag de dag zijn ten minste vier spelers met Hollandse roots actief in het Turkse profvoetbal. Al in 2005 verruilde Ferdi Elmas (25) RKC Waalwijk voor Çaykur Rizespor in Rize, gelegen in het uiterste noordoosten van het land. Na twee seizoenen stapte de middenvelder over naar Ankaraspor, om in 2008 te gaan spelen voor Galatasaray SK. Dit jaar speelt Elmas niet meer in de hoogste liga, want hij staat nu onder contract bij Karabükspor. Deze ploeg speelt in de Türkiye Futbol Federasyonu 1. Lig, de tweede hoogste voetbaldivisie in Turkije. Hurşit Meriç is een 27-jarige speler van Turkse afkomst, die sinds het seizoen 2008/09 voor Gençlerbirliği SK uit Ankara voetbalt. De vleugelaanvaller, met de liefkozende bijnaam Maradona van de Bosporus, speelde in Nederland voor Türkiyemspor en ADO Den Haag. Dezelfde club heeft ook Muhammet ‘Aykut’ Demir (22) onder contract. De verdediger, die een Nederlands en Turks paspoort heeft, tekende in 2009 een verbintenis voor drie jaar. Demir was sinds 2005 eigendom van NAC Breda, dat hem in 2008 verhuurde aan Excelsior. Vorig jaar besloot NAC zijn aflopende contract niet te verlengen, waarop de voetballer besloot om zijn carrière voort te zetten in de Turkse hoofdstad. De jongste transfer van Nederland naar Turkije staat op naam van Halil Çolak. De 22-jarige aanvaller tekende in augustus 2010 een driejarig contract bij Kasımpaşa SK. De ploeg uit Istanbul speelt in de Süper Lig, de hoogste Turkse klasse. Een hele stap voor Çolak, want in Nederland voetbalde hij uitsluitend in de eerste divisie. Eerst voor SC Cambuur, later twee seizoenen voor Go Ahead Eagles. Het Nederlandse voetbal heeft ontegenzeggelijk voet aan de grond gezet in Turkije. Op alle niveaus.

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 9

In Duitsland leven ongeveer drie miljoen mensen van Turkse afkomst, meer dan waar ook in Europa. Opvallend is niet alleen het succes van Turkse schrijvers, voetballers, politici, tv-sterren en ondernemers. Ook de discussie over integratie is er anders als in Nederland. Thilo Sarrazin, de ontslagen directeur van de Bundesbank en oud-senator van Berlijn, stelt bijvoorbeeld doodleuk dat Turken genetisch gezien

Thilo Sarrazin

dommer zijn dan Duitsers.

Turks voetbalteam van Hiddink Oefenen tegen Nederland Turkije oefent op woensdag 17 november 2010 tegen Nederland. Het duel in de Arena in Amsterdam (aanvang 20.30 uur) is in feite een niemendalletje, maar heeft een extra dimensie gekregen door recente uitspraken van Guus Hiddink. Drie maanden na het WK in Zuid-Afrika heeft de bondscoach van de Turken het nodig gevonden om zich negatief uit te laten over het spel van Oranje. De Nederlandse bondscoach Bert van Marwijk baalt van die kritiek, vooral omdat Hiddink – oud-bondscoach van

10 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Nederland – er pas nu mee op de proppen is gekomen. “Ik heb eigenlijk geen zin meer om me tegen dit soort onzin te verdedigen”, zei Van Marwijk tegenover VI Radio. “Maar het is triest dat Guus dat soort uitspraken drie maanden na het WK doet.” Nederland en Turkije speelden zeven keer tegen elkaar. Beide landen wonnen twee keer, en dus werd er drie keer gelijk gespeeld. In die duels scoorde Nederland 7 keer, Turkije maakte 5 doelpunten.

l wekenlang woedt er een hevige discussie in Duitsland over de integratie van moslims in het algemeen en de drie miljoen Turkse migranten in het bijzonder. Onze oosterburen zijn in de ban van één man, Thilo Sarrazin. Deze 65-jarige econoom heeft een bestseller van 450 pagina’s geschreven. In Deutschland schafft sich ab waarschuwt de auteur voor de ‘ondergang’ van de Bondsrepubliek. Als oorzaken noemt hij de lage geboorte cijfers van Duitse autochtonen, het grote aantal kinderen bij moslims, de volgens hem mislukte integratie en het groeiende leger kansloze mensen. Turkse en Arabische migranten zouden vanwege hun cultuur en genen een te laag opleidingsniveau hebben.

En dat zou van generatie op generatie leiden tot lagere prestaties. “We kunnen afscheid nemen van Duitsland”, aldus het enfant terrible. Sarrazin wordt inmiddels bedreigd met de dood. Als senator van Financiën in Berlijn, een stad met 60 miljard euro schuld, raadde hij bijstandsontvangers aan om in de winter een extra dikke trui aan te trekken, in plaats van de verwarming een paar graden hoger te draaien. En de uitkering van 350 euro per maand vindt hij te hoog. Volgens hem is vier euro per dag meer dan voldoende voor eten en drinken. “Je krijgt een Bratwurst voor 38 cent, zuurkool voor 12 cent, aardappelpuree voor 25 cent en kruiden en olie voor 10 cent. Voldoende om jezelf volledig en gezond te voeden.”

Maar Sarrazin is niet alleen ontevreden met werklozen. Ook Turkse migranten komen niet goed bij hem weg. In een lang interview met Lettre International, een gerenommeerd tijdschrift voor literatuur, beledigde de voormalig topambtenaar eind 2009 de grootste minderheid in Duitsland. “Veel Arabieren en Turken hebben geen productieve functie, behalve de handel in groente en fruit.” En: “Iemand die niets doet, moet ik ook niet erkennen. Ik moet niemand erkennen die van de overheid leeft, die deze staat afwijst, die niet zorgt voor de opleiding van zijn kinderen en steeds nieuwe hoofddoekmeisjes produceert.” Direct na dit interview barstte een storm van kritiek los. Sarrazin werd door velen Tulpia / jaargang 05 / nr 20 11

TULPIA ACTUEEL door onze correspondent in berlijn ROB SAVELBERG

Gerommel uit de Duitse onderbuik

Een groep linkse activisten demonstreren in Berlijn tegen Sarrazin met de tekst: “Houd je bek”

van racisme en populisme beschuldigd. Zijn sociaaldemocratische partij probeerde hem tevergeefs uit de SPD te zetten. En zijn baas bij de Bundesbank dwong hem belangrijke taken bij de nationale bank in Frankfurt am Main af te geven. Het meest nog werd hem kwalijk genomen dat hij stelde dat ‘intel ligentie voor 50 tot 80 procent erfelijk’ is. Dat zou als bewijs moeten dienen voor het lage opleidingsniveau van migranten uit islamitische landen. Anderzijds lieten, naast de nazi-partijen NPD en DVU, ook bekende Duitsers weten dat ze het met Sarrazin eens zijn. Ten eerste is daar oud-bondskanselier Helmut Schmidt, die als uitgever (91) van het chique weekblad Die Zeit veel aanzien geniet. Daarnaast Hans-Olaf Henkel, voormalig voorzitter van de machtige werk geversbond BDI. Dan Peter Sloterdijk, die als de belangrijkste hedendaagse filosoof van Duitsland geldt. Ook de joodse regisseur Ralph Giordano ondersteunt Sarrazin. Tot slot is daar Necla Kelek, een in Istan12 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

bul geboren schrijfster, die zich voor meer vrouwenrechten in de islam inzet. Het was ook Kelek, die eind augustus het boek van Thilo Sarrazin in Berlijn voorstelde. Ze ging met geen woord in op zijn sociaaldarwinisme, dat na Hitler en de Holo caust bij de Duitse elite niet meer in goede aarde valt. Maar Kelek wist wel te melden dat het Ottomaanse Rijk ‘vijfhonderd jaar aan ontwikkeling’ gemist had, in tegenstelling tot de ‘zonen van Johann Sebastian Bach’, zoals ze de Duitsers noemt. Kanselier Angela Merkel – die onlangs een hoge onderscheiding uitreikte aan de Deense cartoonist Kurt Westergaard die met zijn Mohammed-persiflage wereldwijd voor veel woede bij moslims zorgde – zei al bij voorbaat dat de uitlatingen van Sarrazin ‘volledig onacceptabel’ en ‘discriminerend’ zijn. Tegen de publieke zender ARD zei de voorzitster van de conservatieve CDU: “Dat splijt de maatschappij en zet groepen buitenspel.” Sarrazin toonde zich niet onder de indruk van haar kritiek.

‘Iemand die niets doet, moet ik ook niet erkennen’

Richard Brompton (ca. 1734–1783), Portret van de grootvorsten Aleksandr en Konstantin, 1781 Olieverf op doek, 210 x 146,5 cm Tulpia / jaargang 05 / nr 20 13

TULPIA ACTUEEL door redactie Tulpia fotografie State Hermitage Museum, St Petersburg

Alexander de Grote: Mythe en werkelijkheid

‘In de Hermitage Amsterdam komt de ‘onsterfelijke’ Alexander voor zes maanden even tot leven.’ De plaatselijke architectuur, kunst, taal en levenswijze gingen na zijn komst Griekse sporen vertonen, een proces dat bekend werd onder de naam hellenisme. De Griekse invloedssfeer was enorm: van Klein-Azië tot India, van Egypte tot Mongolië. Alexanders eigen naam en faam bleven bestaan tot op de dag van vandaag. De tentoonstelling in de Hermitage Amsterdam geeft een beeld van Alexander zelf en van de grote culturele en artistieke veranderingen die volgden op zijn veroveringen. De tentoonstelling begint met de mythe van Alexander. Voorstellingen op zeventiende-, achttiende- en negentiende-eeuwse schilderijen, wandtapijten en toegepaste kunst tonen zijn heldendaden en overwinningen. Imposante voorbeelden zijn werken van Pietro Antonio Rotari (Alexander de Grote en Roxane) 14 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

door redactie tulpia fotografie NTR, VARA en VPRO

TULPIA ACTUEEL

e tentoonstelling De onsterfelijke Alexander de Grote is tot en met 18 maart 2011 te zien in de Hermitage Amsterdam en omvat meer dan 350 topstukken, waaronder de beroemde Gonzaga-camee, uit het Staatsmuseum de Hermitage St.-Petersburg. Het is de eerste keer in Nederland dat een tentoonstelling wordt gewijd aan Alexander de Grote, zijn reis naar het oosten en de invloed van het hellenisme. De expositie beslaat een periode van bijna 2500 jaar. In de Hermitage Amsterdam komt de ‘onsterfelijke’ Alexander voor zes maanden even tot leven. Alexander werd in 356 voor Christus geboren als zoon van koning Philippos II van Macedonië. In zijn jeugd kreeg hij les van de Griekse filosoof Aristoteles, die grote invloed op hem uitoefende. Op twintigjarige leeftijd, in 336, volgde Alexander zijn vermoorde vader op. Twee jaar later begon hij de grote veldtocht die hem zo beroemd maakte. Door zijn veroveringen kwam hij in contact met veel landen en culturen: Syrië, Egypte, Perzië, Bactrië en India. Overal stichtte hij nieuwe steden die hij vaak Alexandrië noemde.

Film: Biz Weefsel met een afbeelding van Gaia-Isis in een medaillon Egypte, 4de eeuw n.Chr. Linnen, wol, gobelintechniek, Ø 25,5 cm

en Sebastiano Ricci (Apelles schildert Kampaspe), en een wandtapijt met Alexander de Grote en het gezin van Darius. Daarna gaat het over Alexanders werkelijkheid, zijn geboorteland Macedonië, zijn leraren, zijn helden Achilles en Herakles en zijn idealen. Belangrijkste onderdeel van deze werkelijkheid is zijn reis, de grote veldtocht naar het oosten: een ongeëvenaarde veroveringscampagne van meer dan tien jaar met een krijgsmacht van ongeveer 50.000 man. Objecten uit Egypte en Perzië, van de nomaden en de Babyloniërs verhalen van de rijke culturen die hij tegenkwam. De bezoeker kan de route van deze spraakmakende tocht volgen op interactieve kaarten en computers. Dit deel van de tentoonstelling brengt ook de Griekse invloed op die andere culturen in beeld. Terracotta beeldjes met mannen, vrouwen, goden, saters, musici, Erosbeeldjes en stenen architectuurfragmenten getuigen van de artistieke rijkdom die de hellenistische gebieden van de vierde eeuw vóór tot de eerste eeuwen na Christus kenmerkte. De Grieken hadden behalve voor vrolijkheid en speelsheid ook belangstelling voor het ongewone, zoals invalide of mismaakte mensen. Zijn erfenis komt als laatste aan bod. Vierde-eeuwse reliëfs uit Palmyra (Syrië) ge-

ven blijk van de standvastigheid van Griekse tradities buiten Griekenland, net als papyri met teksten in Grieks schrift die nog in de negende eeuw na Christus werden gemaakt. In de vijftiende en zestiende eeuw speelt Alexander als Iskander een rol van betekenis in de Perzische literatuur. Op verfijnde miniaturen is hij als zodanig duidelijk te herkennen. Maar Alexander de Grote is ook nu nog actueel. Zeer recentelijk, in 2004, kon een internationaal publiek met hem kennismaken dankzij Oliver Stone die zijn leven verfilmde. Alexander is een fenomeen. Hij is onsterfelijk. En dat wordt nu onderstreept in de tentoonstelling in de Hermitage Amsterdam. Erwin Olaf is gevraagd fotografische interpretaties van Alexander te maken. Hij doet dat in een fotoserie en een korte film. Door objecten uit de tentoonstelling te verweven met foto’s van een echt model is Olaf erin geslaagd de karaktertrekken en de schoonheid van Alexander onmiskenbaar tot uiting te brengen. Lees ook het verhaal: “In de voetsporen van Alexander” in de rubriek Reizen.

Onder de noemer One Night Stand presenteren acht veelbelovende regisseurs en scenarioschrijvers ieder een film van vijftig minuten. Deze acht prikkelende, originele en betrokken verhalen gaan in première op het Nederlands Film Festival en zijn vanaf 15 oktober iedere vrijdagavond op Nederland 2 te zien.

ne Night Stand is één van de belangrijkste, en vanaf heden jaarlijkse, filmprojecten voor jonge filmmakers in Nederland. Dit jaar vindt het project voor de vijfde maal plaats. De omroepen NTR, VARA en VPRO slaan met One Night Stand de handen ineen om talentvolle filmmakers een belangrijke stap in hun ontwikkeling te laten maken. Nieuw dit jaar is dat de films een lengte hebben van vijftig minuten, in plaats van de veertig minuten van eerdere edities. In de serie One Night Stand verschenen eerder films van onder anderen Martijn Maria Smits (Anvers – Gouden Kalfwinnaar

2009), Jorien van Nes (Den Helder – Gouden Kalfwinnaar 2008), Jaap van Heusden (Ooit), Mark de Cloe (Zomerdag), Simone van Dusseldorp (Subiet!), Pascale Simons (Kinkerstraat) en David Lammers (Snacken).

Esin en Serkan proberen hun eigen leven te leiden, maar lopen tegen de grenzen aan van sterke tradities.

BIZ (WIJ) (regie Janice Pierre / scenario Jolein Laarman) Esin en Serkan zijn net getrouwd. Ze proberen hun eigen leven te leiden maar lopen tegen de grenzen aan van sterke tradities en regels die binnen de Turkse gemeenschap gelden. Totdat dit hun liefde bijna fataal wordt. Uitzending: 12 november 23.10 uur. Tulpia / jaargang 05 / nr 20 15

verlaten Nederland. Zelden besteden de media aandacht aan zo’n onderwerp. De IKON is een uitzondering. De omroep volgt in de bijzondere documentaire Heimwee – Sıla Hasreti een Turks gezin, dat Nederland uiteindelijk verruilt

elma en Hami, beiden geboren in Turkije, zijn als tieners in de jaren ’80 van de 20ste eeuw naar Nederland gekomen. Selma moest met haar ouders mee en na twee jaar sparen kon ze Hami laten overkomen, de jongen op wie ze verliefd is. Het begin van een grote liefde – met een tragische ondertoon. Terwijl Selma haar draai vindt in het leven, wil Hami eigenlijk al vanaf de eerste dag terug naar zijn geboorteland. Maar het stel krijgt een gezinsleven. Het is nu dertig jaar later. De drie dochters staan op eigen benen, en dus is voor Selma en Hami het moment gekomen om met de 9-jarige zoon Fatih te remigreren. De prijs die Selma betaalt, is het achterlaten van innige familiebanden; vooral die met haar dochters en haar moeder, een hartsvriendin. Filmmaakster Anne Marie Borsboom gaat verder dan 16 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Selma en Hati met hun 9-jarige zoon Fatih

dit persoonlijke levensverhaal en laat als een rode draad een universeel gevoel van heimwee door de film heen lopen. Deze laag in het verhaal wordt ingekleurd door Turkse schrijvers en zangers die hun heimwee vertolken. Als het gezin zich in een verre buitenwijk van Ankara vestigt, samen met Hami’s ouders, krijgt het verhaal een onvoorziene wending. In deze nieuwe situatie keren de rollen om. Ditmaal is het Selma die zich afgesneden voelt, maar het moet zien uit te houden. Het merendeel van haar tijd is ze bezig het grote nieuwe huis op orde te houden en haar schoonouders en de vele visite te bedienen. De romantische gevoelens van het begin zijn snel verdwenen. Ze is eenzaam, verdrietig en kwaad, en droomt van Nederland. Haar man is vanaf dag 1 helemaal in zijn element en taalt niet naar Nederland. Voor haar zoon

Fatihwas de overgang van de ene naar de andere cultuur groot, maar inmiddels is hij geliefd op school en heeft hij het naar zijn zin in de nieuwe omgeving. Zit er voor Selma dus niets anders op dan uit liefde dit offer te brengen? Je land of je geliefde – in de documentaire Heimwee lijkt het een onmogelijke keuze. Dat wordt treffend weergegeven in het lied dat aan het eind van de documentaire klinkt: ‘Als ik ooit weer kan lachen, zul jij dan niet huilen achter mij?’ De uitzending is op donderdag 11 november in de documentairereeks Holland Doc, 23.00 uur op Nederland 2. Camera, regie en montage: Anne Marie Borsboom Meer informatie: www.hollanddoc.nl

De tentoonstelling loopt nog tot 16 november 2010 in HTIB. Eerste Weteringplantsoen 2-C 1017 SJ Amsterdam E-mail: info@htib.nl Tel.: 020 – 622 18 20

e intensiteit van het debat over de orthodoxe islam in Nederland is nauwelijks te onderschatten. Vrijwel dagelijks verschijnen er in de media berichten over de vraag of islam en democratie samen kunnen gaan. Is de islam geen politieke ideologie die als doel heeft de democratie omver te werpen? Een groot deel van de bevolking maakt zich ernstig zorgen over deze, voor Nederland, relatief nieuwe religie. Zijn het niet allemaal potentiële terroristen? De afgelopen 2,5 jaar heb ik met Sjef van Stiphout en Ineke Roex intensief onderzoek gedaan naar de islam in Nederland. In dit onderzoek is een van de centrale vragen of de islam een bedreiging voor de democratie is. We hebben onder meer 1103 interviews gehad met een representatieve groep van Nederlandse moslims. Zo konden we vaststellen hoeveel moslims in Nederland orthodox zijn en wat de relatie is tussen orthodoxie, democratie en extremisme. Het aantal streng orthodoxe moslims in Nederland schatten wij op 8 procent. Voor de Turkse moslims is dat percentage 5, voor de Marokkaanse moslims 12. Bij de Marokkaans Nederlandse moslims is het aantal streng orthodoxe moslims dus oververtegenwoordigd. Een grote meerderheid van de Nederlandse moslims is dus niet orthodox. De streng orthodoxen zijn niet extremistisch. Religieus extremisme combineert een orthodoxe levensopvatting met delegitimering van de Nederlandse samenleving, politiek activisme en de legitimering van geweld bij dit activisme. Bij de streng orthodoxe moslims in Nederland hebben we géén neiging tot politiek activisme en delegitimering van de samenleving aangetroffen. Wel vindt men dat geweld een legitiem middel kan zijn bij de verspreiding van (religieuze) idealen en geeft men een religieuze invulling aan de politiek. De combinatie van niet-politiek actief zijn, maar wel vinden dat geweld een mogelijk middel is om de religieuze idealen te verwezenlijken, lijkt een passieve ondersteuning van geweld en geen actief gebruik ervan. Streng orthodoxe moslims in Nederland zijn over het algemeen oudere Marokkaanse mannen in een achterstandspositie (lage opleiding en werkloos). Mensen die niet snel tot actie overgaan, aangezien we dat vooral (zo niet uitsluitend) bij jongeren zien. Uit eerdere studies blijkt verder dat naast leeftijd ook sociaal isolement een belangrijke rol kan spelen bij het daadwerkelijk overgaan tot gewelddadig politiek activisme. Bij de streng orthodoxe moslims in Nederland is er geen grotere mate van sociaal isolement aangetroffen. Vanuit een veiligheidsperspectief is de conclusie dat de streng orthodoxe islam in Nederland geen betrouwbare voorspeller is van extremistische opvattingen: orthodoxie leidt niet automatisch tot extremisme. Het overgrote deel van de Nederlandse moslims past uitstekend in onze democratische samenleving. De streng orthodoxen hebben weliswaar opvattingen die vanuit vele perspectieven onwenselijk zijn en de sociale integratie belemmeren (mannen schudden vrouwen niet de hand, een theocratie is beter dan een democratie en men betreedt geen ruimten waar mannen en vrouwen samen zijn). Deze opvattingen vormen echter op zichzelf geen bedreiging voor de democratische rechtstaat en zijn te vergelijken met de staatsopvatting van de SGP. Wie de streng orthodoxe moslim wil tekenen, komt al snel terecht bij een oudere Marokkaanse man die vasthoudt aan zijn streng religieuze denkbeelden, geweld begrijpt, maar het nooit zelf zal toepassen. Een man die door zijn opleiding en inkomenspositie een marginale positie in de Nederlandse samenleving inneemt. Een heel ander iemand dan de vaak beschreven jongeren die klaar zouden staan om de Nederlandse democratie en rechtsstaat te ondermijnen.

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 17

TULPIACOLUMN

ORTHODOXE MOSLIMS ZIJN GEEN EXTREMISTEN

Jean Tillie / Bijzonder hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Amsterdam

Steeds meer jonge, maar ook oudere Turken

voor het vaderland.

“Koningin van het moment” Kunstenares Işık Tüzüner exposeert in de Turkse arbeidersvereniging HTIB. In zwart en bruin, gecombineerd met zachte pastelkleuren schildert Tüzüner momenten die ze beleefde in haar geliefde stad. In monoprints, collages en tekeningen geeft ze op onmiddellijke wijze uitdrukking aan de zeggingskracht van het ogenblik. In de jaren zeventig begon Tüzüner als beeldhouwster, met een ingetogen stijl, waarna ze in de jaren tachtig de omslag maakte naar de exuberante kleurenoverdaad die zo typisch werd voor haar oeuvre. Verpakkingsmateriaal, karton, touw en objets trouvés vormde ze om tot kleurrijke collages en sculpturen als een kleurrijke kritiek op de consumptiemaatschappij. In de jaren negentig zette ze deze uitbundige koers voort met steeds grootschaliger installaties onder de noemer: postart en Urban Art. In de eerste jaren van het nieuwe decennium brak voor Tüzüner een nieuwe fase aan. Ze begon met wat ze ‘structuurdagboeken’ noemde. Ruwe, impulsieve schilderingen die – ook nu weer – getuigden van haar liefde voor het leven. Met haar huidige werk zoekt Tüzüner de grenzen op tussen binnen en buiten, moment en herinnering, tijd en ruimte.

door redactie tulpia fotografie IKON

TULPIA ACTUEEL

Kiezen tussen land of liefde

KISAKISA [KORTJES]

TULPIA ACTUEEL door redactie tulpia fotografie Sabri Varan en Paul Ridderhof

Lessen in samenwerking Samenwerking, integratie, bruggen slaan. Allemaal sleutelwoorden tijdens de opening van de tentoonstelling Made in Şişhane, die tot en met 31 december 2010 is te zien in het Honorair Consulaat-Generaal van Turkije in Leiden.

V.l.n.r.: Burgemeester Henri Lenferink van Leiden, de ambassadeur van Turkije in Nederland Uğur Doğan en Joost Peters, honorair consul-generaal van Turkije

Foto: Sabri Varan

e openingshandeling werd op 30 september verricht door Uğur Doğan, de Turkse ambassadeur in Nederland, en burgemeester Henri Lenferink van Leiden. Met een druk op een knop maakten ze de (licht)objecten zichtbaar, die Nederlandse designers in samenwerking met Turkse ambachtslieden uit de wijk Şişhane in Istanbul hebben gemaakt. De bijeenkomst aan Kort Rapenburg 1-3 was een bijzondere. Als eregasten waren de 19 Turkse Nederlanders uitgenodigd, die in 2010 een koninklijk onderscheiding ontvingen. Met hun lintje staan de gedecoreerden, in feite net als de expositie Made in Şişhane, symbool voor hun inzet voor de integratie van de Turkse gemeenschap in Nederland. Ambassadeur Doğan en burgemeester Lenferink spraken dan ook beiden hun grote waardering uit voor de positieve en bijzondere bijdrage van de gedecoreerden aan de maatschappij. In die lijn opereert ook Joost Peters. De Honorair Consul-Generaal van Turkije – en tevens directeur externe betrekkingen bij Achmea Holding – wil evenzeer een brugfunctie vervullen tussen beide landen. “Juist in deze tijden is het belangrijk om positieve aandacht 18 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

te schenken aan de Turkse gemeenschap in Nederland. Met deze bijeenkomst wil ik laten zien dat wij waardering hebben voor deze mensen, die door hun inzet een belangrijke bijdrage leveren aan de maatschappij.”

‘Juist in deze tijden is het belangrijk om positieve aandacht te schenken aan de Turkse gemeenschap in Nederland.’ Het Honorair Consulaat-Generaal van Turkije is sinds januari van dit jaar gevestigd in Leiden. Het ontwikkelt onder meer handelsbevorderende activiteiten, promoot culturele uitwisseling en organiseert uitwisselingsprogramma’s voor studenten. Meer informatie, onder meer over de openingstijden van de tentoonstelling, is te vinden op www.hcgturkije.nl

V.l.n.r.: De Turkse luchtvaartondernemer Atilay Uslu met Sebahat Yurduşen en İbrahim Ölmez Naast Yurduşen ontvingen in 2010 nog 17 Turkse Nederlanders een koninklijke onderscheiding.

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 19

Theater RAST bestaat tien jaar. Aanleiding voor Tulpia om een blik te werpen op het Turks theater in Nederland én om twee nestors te portretteren: regisseurs Şaban Ol en Celil Toksöz. De eerste Turkstalige theatervoorstellingen in Nederland waren eind jaren ’70 te zien. In het begin van de jaren ’80 werd onder de vleugels van HTIP – de linkse arbeidersvereniging voor Turken in Nederland – toneelgroep El Kapısı (Voor de vreemde poort) opgericht. Niet lang daarna stelde het ministerie van OCW voor het eerst geld beschikbaar om Turkse theatermakers een cursus te laten volgen. Die werd gegeven door Vasıf Öngören en Meral Taygun, de latere artistiek leider van de acteursopleiding van de Theaterschool Amsterdam. Zij waren zeer belangrijk voor het Turkse toneel in Nederland en baanden de weg voor Şaban Ol en Celil Toksöz, de latere oprichters van Theater RAST, om een professionele theateropleiding te kunnen volgen. Die eerste cursus voor Turkse jongeren in Nederland werd gevolgd door de toen 19-jarige Şaban Ol. Hij had gereageerd op een advertentie in de Turkse krant Milliyet. Celil Toksöz kwam in 1986 als vluchteling naar Nederland. Hij kwam terecht bij AST, een afsplitsing van theatergroep Öngören, en volgde ook verschillende theatercursussen. Beide heren kwamen vervolgens terecht op de Amsterdamse Theaterschool en richtten eigen groepen op. Şaban Ol bracht zijn projecten onder in de Stichting Loods, later theatergroep Close up. Celil Toksöz zette Tiyatro Kına op. Eind jaren negentig 20 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

paste staatssecretaris Rick van der Ploeg het cultuurbeleid aan, met als uitgangspunt de deur open te zetten voor de ‘nieuwkomers’. Het toeval wilde dat Ol en Toksöz aanklopten bij dezelfde zakelijk leider, Gert de Boer. Hij wist beiden te overtuigen de krachten te verenigen en gezamenlijk een aanvraag in te dienen. RAST was geboren. De Boer, die nog steeds zakelijk leider van RAST is, wordt door beiden geprezen. Niet alleen om zijn zakelijk en organisatorisch talent, maar ook zeker om zijn artistieke bijdragen. RAST werd tien jaar geleden opgericht als een Turks-Koerdische toneelgroep, omdat het een ‘belangrijke functie’ kon vervullen ‘binnen de Turks-Nederlandse gemeenschap’. Deze ambtelijke omschrijving van hun doelstellingen jeukt nog immer bij de oprichters van toen. Ze zijn beiden opgeleid in Nederland, hun diploma’s getuigen van een Nederlandse vakopleiding. Ook in hun werk vóór RAST waren zij niet specifiek gericht op het slaan van bruggen tussen twee culturen. “Natuurlijk kwam ik hier met mijn bagage”, zegt Toksöz, “maar ik wilde theater maken vanuit mijn persoonlijke smaak en voorkeur. Ik had geen enkel idee van het Turkse theater.” Ol maakt in sommige producties wel gebruik van het Turkse ‘spel in het midden’. “Maar wij zijn niet bezig om Turkse tradities te verwezenlijken. Ik ken de oosterse tradities niet.

‘We zijn niet bezig om Turkse tradities te verwezenlijken’

Şaban Ol (1962, Aksaray) kwam op 16-jarige leeftijd met zijn familie naar Nederland. Vanuit Bursa aan de Zee van Marmara, waar hij sinds zijn 10de woonde. “We kwamen terecht in Alkmaar. Een klein stadje, vergeleken met Bursa. Maar het was er prima. Je wordt er of een goeie huisvader, of een goeie dronkenlap.” Al snel ontdekte hij Provadja, een filmhuis in Alkmaar, en dat maakte indruk op hem. “Ik heb daar een heel brede filmkennis opgedaan. Ze draaiden bijvoorbeeld een week lang alle films van Visconti.”

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 21

TULPIA ACTUEEL

Şaban Ol, Regisseur op zoek naar afstand

door martin hulsing fotografie Nadiye Baran

TULPIA ACTUEEL door martin hulsing fotografie theater rast

RAST biedt een podium aan alle culturen

Mijn referentiekader vind ik eerder in België, bij Eric de Volder en in Polen bij Kantor.” Desalniettemin sprak RAST in het begin juist vooral mensen met een Turkse achtergrond aan. Met als huisbasis Podium Mozaïek zit RAST op een unieke plek, vindt Celil Toksöz. “Tien jaar geleden konden we kiezen waar we ons wilden vestigden. We hadden voor het centrum kunnen kiezen, maar hier in Amsterdam-West is beter voor ons. We konden een nieuw publiek aanboren. De mensen komen makkelijk naar ons toe.” Tegenwoordig is het publiek veel gemengder. Maar het is niet alleen de ambitie om een gemengd publiek te hebben. “In Amsterdam is 55% van de bevolking van nietNederlandse afkomst”, concludeert Ol. “We wilden eigenlijk ook door middel van studiovoorstellingen een kweekvijver vormen. Ik wil die 55% op het toneel zien.” Met de oprichting van Jong RAST is een belangrijke stap gezet. Nog onlangs was er een auditie waar zich zo’n 240 jongeren van diverse culturele achtergrond voor aanmeldden. Podium Mozaïek was afgeladen. Veertig jongeren zijn uitgekozen om het komende jaar kennis te maken met theater en om hun talent tot bloei te laten komen. Ook artistiek gezien waren de afgelopen tien jaar een groot succes. Al vanaf het begin met de familievoorstelling Maatjes, de tragikomedie De Afrekening en de Griekse tragedies Antigone en Medea wist RAST de juiste snaar te raken bij haar publiek. In 2003 scoort RAST haar eerste hit met In de Schaduw van mijn Vader, over de eerste generatie Turkse migranten in Nederland. Andere uiterst succesvolle producties zijn De Kus van de Roos (2005), Sıvas (2007) en Tarator (2009), waarmee RAST ook de Parade aandoet. Ondertussen slaat RAST haar vleugels uit. Er wordt in het land opgetreden en er worden internationale samenwerkingsprojecten opgezet. De voorstelling Noorderlicht, geschreven door Paul Pouveur en gespeeld door gerenommeerde Turkse acteurs uit Istanbul, wordt gespeeld door heel Nederland en in België, voorzien van boventiteling. Nu staat ook nog het 5-stedenproject op stapel, een samenwerkingsverband met theatergroepen uit Stockholm, Londen, Berlijn en Istanbul. De theatergroep, die tien jaar geleden begon als Rebels Aanstormende Stormvloed (RAST), heeft laten zien dat theater maken aan urgentie en belang wint, juist omdat wordt uitgegaan van de vele culturen die Amsterdam rijk is.

22 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Celil Toksöz

TULPIA ACTUEEL

stellingen waren een feest. Het verhaal is gebaseerd op Shakespeare’s Romeo and Juliet.” Ol schreef deze grote zaalproductie, die handelt over het leven en de muziek van zigeuners in Turkije, in opdracht van het Wereld Muziektheater Festival. “Het was een Turkstalige voorstelling met heel veel muziek. Het was heel erg vrolijk!” In 1993 besloot Şaban Ol om geen bestaande toneelstukken meer te doen. Hij heeft een bijzondere manier van regisseren. Hij schrijft zijn acteurs niet in detail voor wat ze moeten zeggen en doen. “Het gebeurt allemaal in de repetities. Ik bereid me goed voor. Schrijf een tekst. Die gaan we eerst samen lezen, om het verhaal daarna terzijde te leggen. Uit de repetities komen weer allemaal nieuwe dingen naar voren en herschrijf ik mijn tekst. Op die manier halen zij het beste uit zichzelf, en komt het spel veel authentieker over.” Deze manier van schrijven en regisseren schrijft hij toe aan de vele Belgen, die hij in zijn opleiding als docent heeft gehad. “Belgen zijn veel minder cynisch, minder ironisch, en minder intellectualistisch dan Nederlanders. Belgen hebben veel meer poëzie.” Hij werkt ook vaak samen met bekenden uit de Vlaamse theaterwereld, zoals toneelschrijver Paul Pourveur en theatermaker en vormgever Eric de Volder. In zijn stukken wil Ol een beeld geven van deze tijd, al legt hij niet heel direct een relatie tussen politiek en theater: “Ik heb een zekere afstand nodig. Wilders, dat is veel te actueel. Er moet iets gebeuren om me over de streep te trekken. De tragedie in Sıvas gebeurde in 1993. Dertien jaar later lees ik in de krant dat er op de begane grond van het hotel, dat in de fik was gestoken, een grillrestaurant was geopend. Dat is te erg. Toen heb ik in drie weken tijd een stuk geschreven. Dan voel ik de emotie. Dat is mijn drijfveer om te schrijven.” Hij verwacht weinig goeds van de nieuwe rechtse regering. “Het is een hachelijke zaak. De huidige leiders van de VVD en CDA vormen een regering die cultuur verdacht maakt. Misschien niet direct, maar op de lange termijn ga je de gevolgen daarvan merken. Het is een fascistoïde gedachtegoed. Een beschaving is gebaseerd op kunst en cultuur. Iets waar we trots op zijn. Als je dat verdacht gaat maken... Kunst en cultuur worden weggezet als een linkse hobby, als een doel dat vernietigd moet worden. Dat noem ik fascistoïde. Kunst en cultuur kunnen voor jongeren werken als een medicijn. Het opent de geest.”

door martin hulsing fotografie theater rast

oen hij twee jaar later in de Turkse krant Milliyet een advertentie las, waarin Turkse jongeren werden gezocht voor een theateropleiding, meldde hij zich aan. Hij sprak nog nauwelijks Nederlands, maar de cursus van Vasıf Öngören en Meral Taygun wekte zijn interesse. “Ik wilde regisseur worden, waarom wist ik niet. Ik heb ook wel geacteerd. Ik heb bijvoorbeeld meegespeeld in Baantjer. Maar ik vond het niet prettig. Een acteur toont graag zijn emoties. Hij wil het delen met het publiek. Dat heb ik niet.” In 1984 werd Şaban Ol toegelaten aan de Amsterdamse Theaterschool en liep daar in 1989 de deur uit met zijn diploma regie. In de jaren ’90 maakt hij producties bij de Stichting Loods, later theatergroep Close up. Hij regisseerde een groot aantal toneelstukken, waarvan hij er een aantal zelf schreef. Ol is net terug uit Turkije waar hij was voor de publicatie van twee van zijn toneelstukken. Tien jaar geleden was hij een van de oprichters van RAST. Terugkijken op die periode is het eerste dat hij naar voren brengt de degelijke organisatie. “We weten waar we staan, we plannen vooruit, we zijn meer op de toekomst gericht, en ontwikkelen nu ook internationale initiatieven. Tien jaar geleden hadden we met RAST als doel gesteld dat we een nieuw repertoire zouden brengen, dat we een weerspiegeling van Amsterdam moesten vormen, niet alleen bij de acteurs, maar in het gehele personeel. We wilden nieuwe spel methodes ontwikkelen. Dat hebben we ook allemaal waargemaakt. We zijn nu ook bezig met Jong RAST. Daarvan zijn veertien jongeren doorgestroomd, zonder druk van de buitenwereld, zonder artistieke druk. Dat doen we voornamelijk uit idealisme.” Het valt hem niet makkelijk om een artistiek hoogtepunt aan te wijzen: “Dat vind ik net zo’n vraag als: wie vind je leuker, je vader of je moeder?” Na enig nadenken komt hij met In de Schaduw van mijn Vader. “Dat was, denk ik, de meest succesvolle productie, maar ook zeker een artistiek hoogtepunt.” In de Schaduw van mijn Vader maakte onderdeel uit van een controversieel drieluik over de dromen, verwachtingen en teleurstellingen van verschillende generaties migranten. “Een andere voorstelling die ik zou kiezen is Sıvas. De tragedie van de hotelbrand in 1993, waarbij 35 mensen om het leven kwamen in de stad Sıvas, is het uitgangspunt. Samen met Paul Pouveur hebben we de lijn van het verhaal uitgezet. Dan als derde wil ik ook nog noemen De Kus van de Roos. Die voor-

‘Emotie is mijn drijfveer om te schrijven’

Celil Toksöz, Regisseur die o zo graag wil acteren Celil Toksöz (1960, Diyarbakır) kwam in 1986 naar Nederland, op de vlucht voor de oorlog in het zuidoosten van Turkije. Vrij snel sloot hij zich aan bij AST (een afsplitsing van theatergroep Öngören), waar hij drie jaar bleef.

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 23

24 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

e voorstelling van RAST gaat over de beklemmende liefde, pijnlijke gesprekken en menselijke problemen binnen een Turkse familie. De première is donderdag 25 november om 21 uur in het Amsterdamse Podium Mozaïek. De voorstelling is daarna t/m 30 januari 2011 te zien in de Nederlandse theaters, waaronder in Amsterdam, Rotterdam, Deventer, Nijmegen, Utrecht, Schiedam en Arnhem.

Een korte schets van Familie Demir:

Vader (Flip Filz, onder andere bekend van repertoire gezelschappen en de Oscarwinnende film Antonia) woont al een decennium in Nederland en droomt nog elke dag van de terugkeer naar zijn vaderland Turkije. Maar de langste weg die hij dagelijks aflegt, is van zijn huis naar het koffiehuis. Moeder (Funda Müjde, columniste voor De Telegraaf en veelzijdige cabaretière) is nog steeds dezelfde moeder, die zij in haar dorp was. Ze kookt nog hetzelfde eten en draagt nog dezelfde kleren. De zoon (Mustafa Duygulu, bekend van Toneelgroep Amsterdam, O.T. Theater en Mighty Society 6) heeft min of meer alles geprobeerd om hier een zinnige en lonende dagbesteding te vinden. De dochter (Dunya Khayame, bekend van toneelgroep Amsterdam, MC, DNA, ISH en televisieserie Huis Anubis) is een goed ontwikkelde, slimme dwarsligger. Ze studeert ornithologie (vogelkunde). Ze wordt door haar vader, moeder en broer onderdrukt, omdat zij haar ziel heeft verkocht aan de duivel. Ze gaat nooit naar Turkije want zodra zij het huis binnen stapt, is zij daar al. Vanuit het oogpunt van alle generaties van de familie, volgt het publiek de pijnlijke gesprekken en menselijke problemen die in deze minigemeenschap plaatsvinden.

RAST presenteert Familie Demir

TULPIA ACTUEEL

drie voorstellingen die Şaban koos als zijn artistieke hoogtepunten. Dat stemt hem tevreden en na enige aansporing komt hij, met de nodige voorzichtigheid, allereerst met Dilek. “Een volksopera over eerwraak. Alle tekst in deze voorstelling is gezongen.” 24 liederen uit deze volksopera schreef hij zelf. In de voorstelling staat de tegenstelling tussen traditie en modern centraal. Gespeeld op traditionele en moderne instrumenten worden Anatolische volksliederen en zangvormen vermengd met elementen uit de klassieke westerse opera. “Dan moet ik misschien ook Antigone noemen. Dit familiedrama plaats ik in een islamitische wereld, met Kreoon als Sjeik en Antigone als alevitische die in opstand komt tegen de macht. Het klassieke gevecht van aan de ene kant het handhaven van wetten, en aan de andere kant het volgen van je hart.” Als laatste noemt hij Tarator, de door hem geregisseerde voorstelling die op 5 november in het Amsterdamse Podium Mozaïek in première gaat, maar deze zomer in verkorte vorm al te zien was op De Parade. “Het stuk speelt zich af in de keuken van een restaurant. De drie hoofdfiguren, een Serviër, een Bosniër en een zigeuner hebben voortdurend conflicten met elkaar, maar ook met de buitenwereld, het westen. De Balkan is een metafoor voor de manier van denken, die ook in Nederland steeds vaker voorkomt.” In zijn werk ziet Toksöz een hele directe relatie met de maatschappij. “Theater moet op de actualiteit inspelen. Ze moet met een artistiek antwoord komen op wat er gebeurt in de maatschappij.” Hij verwacht dat er met de nieuwe regering grote gevolgen zullen zijn. “Deze ontwikkeling is ongekend in Nederland met al zijn vrijheden. Alles is anders geworden. Nederland is natuurlijk heel lang een stabiel land geweest. Als er ergens een streep staat, dan wacht men netjes daarachter. Nu is er chaos, maar dat kan gezond zijn voor de kunst, dat inspireert tot het maken van een mooie voorstelling. Er zullen hoe dan ook moeilijke tijden komen. Niet alleen voor de kunst en cultuur, maar voor de hele samenleving. We hebben de afgelopen tijd ons beziggehouden met het aanbieden van petities en zelfs met demonstraties in Den Haag, maar onze kracht ligt op het podium. Ik ben somber over de maatschappelijke ontwikkelingen, maar daar kun je op inspelen, daar kun je iets van maken. Dat is theater.”

Na zijn succesvolle primeur op De Parade met de muzikale

door martin hulsing fotografie theater rast

ij volgde in die periode verschillende cursussen en later de regieopleiding aan de Amsterdamse Theaterschool. “Ik merkte al snel dat het Nederlands het voor mij moeilijk maakte om te gaan acteren.” Na zijn afstuderen aan de Theaterschool richtte hij in 1994 een eigen theatergroep op, Tiyatro Kına. Daarnaast werkte hij als theaterconsulent. Celil Toksöz houdt zich tegenwoordig voornamelijk bezig met regie. Acteren raakt over de jaren steeds meer op de achtergrond. “Acteurs zijn zo goed. Mijn zelfvertrouwen is weg. Het is ook een soort angst, dat ik als regisseur mijn medeacteurs zou gaan vertellen hoe ze moeten acteren. Dat kan ik niet. Iedere keer neem ik me voor om weer eens te acteren, maar ik blijf het uitstellen.” Toksöz vindt, terugkijkend op tien jaar RAST, dat de groep zich artistiek gezien heeft bewezen. “Men zei in het begin, die komen en gaan weer. Daar bedoelden ze niet per se RAST mee, maar allochtonenkunst in het algemeen. Het is te hopen dat die vooroordelen weg zijn. Tegenwoordig beoordeelt men mijn theaterstukken, en hoe er wordt gespeeld, niet mijn achtergrond." Hij vindt dat RAST zijn plek heeft gevonden. “In het begin was RAST als een kind waar je voor moet zorgen. De rollen zijn nu een beetje omgedraaid. Wij worden veel meer gedwongen om RAST te volgen, nu kan je niet opeens iets heel anders gaan doen. Het belangrijkste is misschien wel, dat we nu veel meer zelfvertrouwen hebben. We zullen doorgaan met het maken van goede voorstellingen, als de omstandigheden gunstig blijven.” In de afgelopen tien jaar zijn de onderlinge verhoudingen altijd goed gebleven. “De samenwerking met Şaban Ol is nog steeds heel erg goed. We laten elkaar artistiek heel erg vrij, we zijn geen eenheid. We hebben niet één stijl, in tegenstelling tot andere theaters in Nederland. En toch begrijpen Şaban en ik elkaar heel goed. Als ik hem feedback geef, doe ik dat vanuit zijn manier van kijken en werken. We kijken naar elkaars werk en discussiëren veel. En… we hebben nog steeds veel plezier met elkaar.” De vraag welke van zijn voorstellingen bij RAST hij artistiek gezien het meest geslaagd vindt, probeert Toksöz te omzeilen. “Ik vertel je welke Şaban kiest, laat hij vertellen welke ik kies." Trefzeker somt hij de

kookvoorstelling Tarator en zijn gastregie bij Jeugdtheater Sonnevanck voor de voorstelling Woestijnwind komt theatermaker Celil Toksöz in november 2010 met zijn nieuwe tragikomische Familie Demir.

Tekst en regie: Celil Toksöz Spel: Mustafa Duygulu, Flip Filz, Dunya Khayame, Funda Müjde Dramaturgie: Ben Bochoven Lichtontwerp: Dirk Blom Decor en grafisch vormgeving: Bülent Evren Technicus: Jordy Stuurman Fotograaf: Bernadette Gerats Casting: Jeannette Snik Speeldata: zie www.tulpia.nl onder de kop agenda Tulpia / jaargang 05 / nr 20 25

TULPIA ACTUEEL door martin hulsing fotografie Deelgemeente delfshaven

Uitzicht op Spangen

De transformatie van Spangen Spangen, onderdeel van de deelgemeente Delfshaven, is een Rotterdamse wijk met een bewogen geschiedenis. Vooral de afgelopen tien jaar is er veel verbeterd, maar er rust nog altijd een stigma op de wijk. Om de beeldvorming te veranderen, is de deelgemeente samen met Woonstad Rotterdam begonnen met een identiteitsproject.

erst een snelle schets. Spangen werd aan het begin van de 20ste eeuw ‘ingelijfd’ door Rotterdam en vervolgens volgebouwd. Er ontstond een nette wijk, waar in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw veel ambtenaren, onderwijzers en ambachtslieden woonden. De huizen werden echter slecht onderhouden. In de jaren ’70 liep de wijk leeg. Huisjesmelkers zagen hun kans schoon en kochten massaal woningen op. De dichtgetimmerde woningen in de verpauperde wijk werden een toe26 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

vluchtsoord voor verslaafden en criminelen. Ontwikkelingen elders in Rotterdam, zoals de sluiting in 1994 van het verslaafdenproject Perron Nul bij het Centraal Station, verergerden de zaak. Dagelijks reden er tientallen Franse drugskoeriers door de wijk om een voorraadje in te slaan. Het mengsel van verval, sociale onrust en misdaad vormde de inspiratie voor de politieserie Spangen, met Linda de Mol en Monique van de Ven. Halverwege de jaren ‘90 werd het verval gestopt. Dichtgetimmerde huizenblokken

werden gesloopt en langs de Schie verrezen nieuwe koopappartementen. Tegenwoordig is het heerlijk om ’s avonds een wandeling langs de rivier te maken. Met name in de omgeving van het stadion van Sparta en de Spaansebocht zijn parkjes waar het heerlijk toeven is. Spangen heeft ook zeker iets te bieden. De wijk is wereldberoemd onder architecten en stedenbouwkundigen. Het Justus van Effen blok en de Van Nelle fabriek van architect Brinkman worden jaarlijks door velen bewonderd. Veel bedrijven op het gebied van

bouwkunde, communicatie, grafische media en design zijn ondergebracht in wat sinds 1998 bekend staat als de Van Nelle Ontwerpfabriek. Een ander markant gebouw in de wijk is het Sparta Kasteel. Bij de bouw van het nieuwe stadion in de jaren ’90 is dit gebouw bewaard gebleven. De voetbalclub Sparta en Spangen horen bij elkaar. Sparta, de oudste betaald voetbalclub van Nederland, speelt er al sinds 1920 alle thuiswedstrijden. Eind 2004 kwam Spangen op een bijzondere manier in het nieuws: de gemeente gaf ‘gratis’ een blok kluswoningen weg, die de nieuwe bewoners zelf én gezamenlijk dienden op te knappen. Voorzien van de slagzin ‘verrassend nieuw wonen in oude gebouwen’ trok het zogenoemde Wallisblok direct veel belangstelling. Ruim 500 mensen kwamen op de informatiedag af, en dat voor ongeveer 40 beschikbare woningen! Het oorspronkelijke initiatief voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) kwam van Steunpunt Wonen en Hulshof Architecten. Zij wisten de gemeente te overtuigen om de renovatie van het Wallisblok aan een collectief van burgers over te laten. Deze woningen werden samengebracht onder de projectnaam De Dichterlijke Vrijheid. De metamorfose leidde tot 38 prachtig gerenoveerde appartementen, op de plek waar voorheen 78 voormalige woningen een hopeloze indruk maakte. Eind 2006 ontving De Dichterlijke Vrijheid de Job Dura prijs voor het ‘heroveren’ en veiliger maken van een ontoegankelijke wijk. De wijk Spangen is qua inwoners de jongste van Rotterdam. Er zijn heel veel gezinnen met kinderen. De wijk is uitstekend toegerust met de belangrijkste voorzieningen op het gebied van kinderopvang en gezondheidszorg. Er zijn drie scholen, een islamitische, een rooms-katholieke en een openbare basisschool. De buurtcafés zijn erg gezellig, en tijdens de thuiswedstrijden van Sparta is het een drukte van belang. Er zijn voldoende winkels voor de dagelijkse boodschappen, en het centrum van Rotterdam en het gezellige historische centrum van de deelgemeente Delfshaven, met al haar cafés, restaurantjes en galeries, zijn vlakbij. Toch raakt de wijk het stigma, dertig jaar geleden door de media opgeplakt, maar niet kwijt. “Het is zo ontzettend jammer en onterecht, dat Spangen zo in het nieuws blijft komen”, zegt voorzitter Carlos Gonçalves van de deelgemeente Delfshaven. “Iedereen ziet dat er de afgelopen jaren zoveel ten goede

Een jonge inwoner van Spangen speelt op straat

veranderd is in de wijk.” Hij verwacht echter veel van de dialoog die de deelgemeente wil opstarten: “Ik ben er van overtuigd dat wanneer de ouders en docenten van de school gaan praten met de bewoners van Spangen ze hun beeld van de wijk zullen bijstellen.” Om het imago van de wijk op te krikken, werkt de deelgemeente samen met Woonstad Rotterdam aan het identiteitsproject Spangen. Jeannette van Walderveen, die voor de Woonstad Rotterdam het project leidt, legt de doelstelling uit. “Tien jaar geleden was Spangen vooral in het nieuws vanwege drugs en de tippelzone aan de Keileweg. We zijn op zoek naar het echte verhaal van Spangen. Het heeft namelijk geen zin om zomaar mooie verhalen te vertellen.” Het project verkeert nog in de beginfase. “Eerst worden de bewoners en mensen uit het veld geïnterviewd. Op basis daarvan wordt het DNA van de wijk bepaald, dat wat er echt bij Spangen hoort. Op basis van al die gegevens wordt er een imago campagne ontwikkeld. Neen, het gaat niet zozeer om een nieuw imago. We proberen naar voren te halen wat echt waardevol is in

‘We zijn op zoek naar het echte verhaal van Spangen’ zichzelf, en borduren daarop voort vanuit een andere invalshoek.” De inzet van Woonstad Rotterdam komt voort uit het feit dat het soms moeilijk is om de juiste mensen naar Spangen te krijgen. Er wordt geprobeerd door middel van koop woningen de samenstelling van de wijk te veranderen. “Zodat ze niet over een paar jaar weer vertrekken”, stelt ze. Van Walderveen geeft het voorbeeld van het befaamde Justus van Effenblok, waar momenteel aan wordt gewerkt. “Het blok is verouderd. We zijn het aan het transformeren tot iets dat aansluit bij moderne mensen. Het zal een mix worden van koop- en huurwoningen, maar ook met grotere woningen. Het binnenhof wordt weer mooi groen. Zodat het bijzondere gebouw zijn allure weer terugkrijgt.” Tulpia / jaargang 05 / nr 20 27

Gratis vakantiepakket t.w.v. € 130,bij iedere cursus en opleiding! Ga voor het NTI • Voordelig lesgeld

• Digitale examens

• Flexibel studeren

• Het mooiste welkomstcadeau

• Groot en breed aanbod

• Digitale leeromgeving

• Ruim 65 jaar ervaring

• Subsidiemogelijkheden

• Professioneel

• EVC-mogelijkheden

lesmateriaal

• Studeren op kosten van

• Erkende diploma’s

• Ruim 70.000 studenten

• Studeren op kosten van

• Modern

je werkgever

de belastingdienst

• Persoonlijke mentor

• Als beste beoordeeld

• Iedere dag starten

een prachtige koffer van

• Goede examenvoorbereiding

Kies uit ruim 400 cursussen en opleidingen UNIVERSITY • Master of Business Administration (MBA) • MBA Primer HBO-OPLEIDINGEN “DE HBO-OPLEIDINGEN VAN HET NTI KOMEN GOED UIT DE BUS” ** • HBO Toegepaste Psychologie • HBO Rechten • HBO Leraar Basisonderwijs (PABO) • HBO Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) • HBO Cultureel Maatschappelijke Vorming (CMV) • HBO SPD Bedrijfsadministratie • HBO Personeelsmanagement • HBO Bedrijfseconomie (BE) • HBO Small Business en Retailmanagement • HBO Bedrijfskundige Informatica (BI) • HBO Commerciële Economie (CE) • HBO Management, Economie en Recht (MER) • HBO Communicatie • HBO Internationale Bedrijfskunde • HBO Hogere Europese Beroepen Opleiding (HEBO)/European Studies • HBO Vakopleiding Bedrijfsadministratie en Accountancy MBO-OPLEIDINGEN • MBO Beveiliger • MBO Particulier Beveiliger NIEUW! • MBO SPW-3 • MBO Pedagogisch Werker 3: Kinderopvang NIEUW! • MBO SPW-4 • MBO Medewerker Maatschappelijke Zorg NIEUW! • MBO Onderwijsassistent • MBO Doktersassistent NIEUW! • MBO Arbeidsmarkt gekwalificeerd Assistent (AKA) NIEUW! www.turkishairlines.com

Je kunt eer! altijd m

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

MBO Apothekersassistent MBO Administratief Medewerker NIEUW! MBO Bedrijfsadministratief Medewerker MBO Commercieel Administratief Medewerker MBO Commercieel Medewerker Binnendienst MBO Boekhoudkundig Medewerker MBO Commercieel Medewerker Marketing & Communicatie MBO Directiesecretaresse/ Managementassistent MBO Secretaresse MBO Juridisch Secretaresse MBO Medisch Secretaresse MBO Secretarieel Medewerker MBO Sociaal Cultureel Werker MBO Sociaal Dienstverlener MBO Sociaal Juridisch Medewerker MBO Schoonheidsspecialist MBO Helpende Welzijn MBO Verzorgende MBO Zorghulp NIEUW! MBO Helpende Zorg en Welzijn MBO Verpleegkunde MBO Toerisme Vakopleiding Pedicure Vakopleiding Schoonheidsspecialist

• • • • • • • • • • •

BEROEPSOPLEIDINGEN • Nagelstyling • Visagie en Haarstyling met Tom Sebastian • Modestyling met Tom Sebastian NIEUW! • Manicure NIEUW! • Binnenhuisarchitectuur • Interieurstyling • Basistheorie Taxateur o.z. (voorheen Makelaardij O.G.) • Ondernemer MKB • Sociale Hygiëne • Vakbekwaamheid Cafébedrijf • Stresscounselling • Schoolcounselling • Bedrijfscounselling • Relatiecounselling • Basisopleiding Dierenartsassistent • Dieren EHBO • Doorstroomopleiding Dierenartsassistent • Nemas® Basiskennis Management (NBM) • Nemas® Middle Management (NMM) • Mode-adviseur • Criminologie • Buitengewoon Opsporingsambtenaar (BOA) • Event Security Officer

• • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Basis medische vakken Medische terminologie Sportmassage Drogist en Zelfzorg Verkoop in de drogisterij Assistent Drogist Toeristisch Medewerker Binnenland (TMB) Desktop Publisher (DTP) Journalistiek schrijven Zakelijk schrijven Zakelijke communicatie (Duits/Engels/ Frans) NIMA Communicatie-A NIMA Marketing Oriëntatie NIMA Marketing-A NIMA Marketing-B Wft Hypothecair Krediet Wft Basisdeskundigheid Wft Levensverzekeringen Wft Schadeverzekeringen Wft Beleggen Erkend Hypotheekadviseur Logistiek medewerker Logistiek teamleider CCV Vakbekwaamheid goederenvervoer CCV Chauffeursdiploma Taxi Basisopleiding Aerobic Docent NIEUW! Basisopleiding Fitness Docent NIEUW! AALO Aerobic Docent NIEUW! AALO Fitness Docent NIEUW! Webshop starten NIEUW!

ADMINISTRATIE • Basiskennis Boekhouden (BKB) • Basiskennis Calculatie (BKC) • Financial Assistant • Praktijkdiploma Boekhouden (PDB) Financial and Cost Accounting • Blind typen voor volwassenen • Blind typen voor kinderen • Basiskennis Loonadministratie (BKL) • Praktijkdiploma Loonadministratie (PDL) • Medewerker Personeelzaken (MPZ) • Boekhouden op de pc • Schriftelijke Communicatie Nederlands (SCN) • Houder administratiekantoor • Juridisch Medewerker Bedrijfsrecht (JMB) • Moderne Bedrijfsadministratie (MBA) • Medewerker Loonadministratie • Bestuurlijke Informatievoorziening (BIV) TAALCURSUSSEN • Spaans (beginners/gevorderden) • Engels (beginners/gevorderden)

• • • • • • • • • • •

Duits (beginners/gevorderden) Frans (beginners/gevorderden) Russisch (beginners/gevorderden) Nederlands foutloos schrijven en spreken Nederlands als tweede taal (NT2) Nederlands voor buitenlanders Italiaans • Indonesisch Papiamento • Turks Zweeds • Arabisch Nieuwgrieks • Portugees Marokkaans

INFORMATICA / PC • Webpage designer • Europees Computer Rijbewijs (ECDL 4.0.1) • Windows XP/Vista • Microsoft Excel • Microsoft Access • Microsoft Office • Microsoft Outlook • Microsoft Powerpoint • Microsoft Word • MCSA NIEUW! • MCSE NIEUW! • MCTS NIEUW! • MCDST NIEUW! • Dreamweaver NIEUW! • Fireworks NIEUW! • Javascript NIEUW! • AutoCAD 2010 NIEUW! • CompTIA A+ NIEUW! • CompTIA Network+ NIEUW! HOBBY EN VRIJE TIJD • Praktische psychologie • Kinderpsychologie • Sportpsychologie • Parapsychologie • Massage • Filosofie • Korte verhalen en romans schrijven • Kinderboeken schrijven

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

*Bekijk de actievoorwaarden op www.nti.nl

Zelf sieraden maken Afslanken Cultuurgeschiedenis Schoonheidsverzorging Cartoon- en striptekenen Detective Yoga Organisatiepsychologie NIEUW! Cultuurpsychologie NIEUW! Digitale fotografie Fotografie Gezonde voeding Haarverzorging Het verzorgen van uw huisdier Het verzorgen van uw paard Persoonlijke groei Tekenen Tekenen & schilderen Aquarelleren Schilderen met olieverf en acryl Tuinarchitectuur met Rob Verlinden Astrologie Podcasting Praktische electronica Wijzer met geld NIEUW! Weddingplanner NIEUW!

SPECIAAL VOOR 50+’ERS • Windows Vista voor 50+ • Internet en e-mail voor 50+ • Windows XP voor 50+ • Een leven lang vitaal voor 50+ • Digitale fotobewerking voor 50+ SPOEDCURSUSSEN • Windows Vista NIEUW! • Windows XP NIEUW! • Microsoft Office NIEUW! • Zakelijke communicatie Engels NIEUW!

ANTWOORDCOUPON 

Ik heb interesse in de volgende opleiding(en) en ontvang hierover graag een studiegids:

..............................................................................................................................................................................



Ik wil snel starten met de opleiding:

..............................................................................................................................................................................



Bel mij voor meer informatie over de opleiding(en):

.............................................................................................................................................................................. Dhr. / Mevr.: ................................................................................................................... Voorletter(s): ................

**Onafhankelijke bron: Keuzegids Hoger Onderwijs 2010.

Straat: ..................................................................................................................................Nummer: ................ Postcode: ............................Plaats: ......................................................................................................................

28 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Turks Nationaal Verkeersbureau Tel: (070) 346 99 98 Fax: (070) 364 44 68 info@welkominturkije.nl

www.goturkey.com

Inschrijven: www.nti.nl of bel 071 - 561 00 77

Telefoon: ............................................E-mail: ......................................................................................................

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 29

Stuur deze bon in een open envelop, zonder postzegel, vandaag nog naar: NTI, Antwoordnummer 10500, 2300 VL Leiden

TU013

ORANJEROOD door ERIK EIJSVOGEL fotografie Tulpia Media Team

SERIE DE HOGE PORTE EN DE LAGE LANDEN

V rouwendijen en...

flauwgevallen imams

In Nederland wonen 400.000 Turken, Turkije is kandidaat-lid van de EU en het land is een favoriete vakantiebestemming van honderdduizenden Nederlanders. Maar wat weet een doorsnee Nederlander over de Turkse invloeden in zijn land? Oranjerood geeft inzicht in de Turkse taal en cultuur. Deel 2: wat staat er op de menukaart bij al die restaurants en eethuisjes? Een culinaire overlevingsgids voor ‘uit eten bij de Turk’. Tulpia / jaargang 05 / nr 20 31

enkend aan de Hollandse keuken ruik je al gauw de geur van bloemkool, boerenkool, snert, spruitjes en wortelstamp. Hoe geheel anders is toch de Turkse cuisine! Neem alleen al haar dichterlijke benamingen als ‘damesnavels’, ‘lippen van een schoonheid’, ‘meisjesborsten’, ‘vrouwendijen’, ‘het heeft de Majesteit behaagd’, ‘de imam viel flauw’, ‘leeuwinnenmelk’! De eetgelegenheden waar deze oriëntaalse gerechten worden geserveerd, dragen ook vaak schilderachtige namen als Derya (Wereldzee), Divan (Rustbank), Dostluk (Vriendschap), Kâle (Kasteel), Kervan (Karavaan), Kilim (Wandtapijt), Mesut (Geluk), Nazar (‘t Boze oog), Safa (Genoegen), Saray (Paleis), Şelâle (Waterval), Ufuk (Horizon) en Zâfer (Overwinning). Wat bij ons de aardappel is – gebakken, gefrituurd, gekookt, gepureerd – heet in Turkije de koningin aller groenten: de aubergine. In tal van variaties wordt deze eierplant verwerkt en bereid; daarnaast vind je in plaats van ons varkensvlees vrijwel altijd lams- of schapenvlees, ook weer op talloze manieren klaargemaakt: horizontaal of verticaal aan

het spit gegrild, op houtskool geroosterd, gesmoord, gestoofd, maar altijd rijkelijk overgoten met olijfolie en royaal gekruid met knoflook, rode ui en paprika. Sleutelwoorden zijn hier kebab en köfte. Streekgerechten zijn te herkennen aan hun aardrijkskundige naam: Adana, Antep, Çerkez, İskender, İzmir. Dit brengt ons op een taalkundig hete spies: is het nu Adana kebap of Adana kebabı? In Amsterdam rijdt er een bakkerswagen rond met het opschrift Türk ekmek (‘Turk brood’) in plaats van Türk ekmeği (Turks brood) en onlangs was er in Oostenrijk een rel over Türk süt (‘Turk melk’) voor Türk sütü (Turkse melk). Tip: de lange vorm smaakt vaak beter!

Het hedendaagse Nederlands kent volgens Van Dale ruim tachtig leenwoorden uit het Turks. Veel daarvan zijn sterk gedateerd en nu niet meer gangbaar. Maar nieuwe woorden komen op.

32 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

de aardappel is, heet in Turkije de koningin aller groenten: de aubergine.’

Over de nagerechten kunnen we kort zijn: doordat ze vaak in honing of siroop zijn gedrenkt, smaken en klinken ze stuk voor stuk mierzoet: damesnavels, meisjesborsten, mooie lippen... En wat drinken we bij de maaltijd? Leeuwinnenmelk, rakı, de nationale sterke drank met anijs. Afiyet olsun! Eet smakelijk! Şerefe! Proost! En vergeet u de bahşiş (fooi voor de ober) niet?

TURKSE LEENWOORDEN

Adana kebabı ‘kebab uit Adana’: gegrild lamsgehakt aan spies Antep ezmesi ‘puree uit Gaziantep’: salsa van ui, tomaat, rode en groene peper, peterselie, olijfolie Arnavut ciğeri ‘Albanese lever’: gebakken stukjes lamslever met paprika en auberginepuree aşure dessert van gebroken tarwe, rozijnen en suiker baklava bladerdeeg met walnoten en honing beyin tavası gebakken hersenen biber dolması gevulde paprika cacık uitgelekte yoghurt met komkommer, knoflook en dille Çerkez tavuğu ‘Tsjerkessische kip’: stukjes kip in een saus van gekraakte walnoten çiğ köftesi gekruide rauwe gehaktballen çoban salatası ‘herderssalade’ met rode ui, tomaat en peterselie dilber dudağı ‘mooie lippen’: zoet nagerecht in die vorm döner kebap ‘draaiende kebab’: plakjes lamsvlees, aan een verticaal spit geroosterd, verpakt in

‘Wat bij ons gewoon

een broodje düğün çorbası ‘bruiloftssoep’ met eigeel dürüm ‘opgerold’: wrap met lamsvlees en ui et sote smoorvlees ezo gelin çorbası pikante linzensoep gözleme hartig gevulde flinterdunne pannenkoeken güveç stoofpotje van vlees en groenten hanımgöbeği ‘damesnavels’: gesuikerde donuts humus kikkererwtenmoes met tahin, olijfolie en knoflook hünkâr beğendi ‘Zijne Koninklijke Hoogheid heeft het behaagd’: auberginepuree met blokjes lamsvlees ızgara köfte geroosterde gehaktballetjes iç pilâv plakjes lamslever, gebraden met rijst imambayıldı ‘de imam is flauwgevallen’: met tomaten gevulde aubergines işkembe çorbası penssoep İskender kebabı ‘kebab uit Alexandrië’: gemengd gegrild vlees İzmir köftesi ‘gehakt uit Izmir’: gehaktballetjes, gekookt in saus kabak dolması gevulde courgette kabak kızartması gebakken courgettes kadın budu köftesi ‘vrouwendijen’: gehaktballen met lamsvlees, rijst, ei en kruiden kâğıt kebabı lamsvlees met groenten in papier karışık ızgara verschillende soorten geroosterd vlees karnıyarık ‘met opengesneden buik’: aubergine gevuld met vlees kelle paçası soep van schapenkop en

-poten kız memesi ‘meisjesborsten’: gebak met walnoten kokoreç gebarbecuede schapendarmen künefe dessert van engelenhaar met ongezouten kaas en suiker lâhmacun pizza, bedekt met gehakt en kruiden mantı ravioli met gehakt in paprika-knoflooksaus mercimek çorbası linzensoep muhallebi rijstpudding musakka aubergine-gehaktschotel patlıcan kızartması gebakken schijfjes aubergine poğaça met schapenkaas gevulde halvemaantjes van brooddeeg revani zoete griesmeelpap sigara böreği deegrolletjes in sigaarvorm, gevuld met kaas sütlaç rijstepap şiş kebabı op houtskool aan het spit geroosterde blokjes lamsvlees tandır kebabı grote stukken hamelvlees, gesmoord in een gesloten pot tarhana çorbası wrongelsoep uit zuurdeeg van yoghurt en vleesnat tas kebabı gestoofd rundvlees met uien tel kadayıf vogelnestjes: fijne bladerdeegdraadjes met siroop tepsi kebabı gehakt in bakblik tulumba tatlısı met suikerwater doordrenkte sprits yaprak dolması/sarması gevulde druivenbladeren met rijst en rozijnen yayla çorbası bergsoep met yoghurt yoğurtlu kebap gegrild lamsgehakt met yoghurtsaus.

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 33

İstikbal, is bezig aan een opmars binnen Europa.’

Tegenover het Tuschinski Theater aan de Reguliersbreestraat zit sinds kort baklavaspecialist Güllüoğlu

Steeds meer Turkse bedrijven met filialen in Nederland Na de bekende Turkse winkels als Güllüoğlu en İstikbal heeft ook Koton een filiaal geopend in Nederland. Deze trend komt niet alleen voort uit de toenemende internationalisering van Turkse bedrijven, maar ook uit de groeiende vraag van Turkse klanten naar kwaliteitsproducten uit Turkije. Turkse Nederlanders hoeven nu niet meer naar Turkije om bepaalde producten te halen. 34 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Het Turkse modelabel Koton bestaat twintig jaar en is inmiddels een internationale retailer met ruim 170 eigen winkels. Het bedrijf heeft nu ook de stap gezet naar Nederland, overigens alleen met retail en (nog) niet als groothandel. Het eerste filiaal in Rotterdam wordt gezien als pilot, maar het bedrijf is al op zoek naar panden op A1-locaties in andere grote steden. Vorig jaar won het bedrijf de Mapic Eg Retail Award in de categorie retail success story. Het merk richt zich op ‘jonge mensen met een individuele smaak’, op de website van Koton omschreven als Urban Yuppie Attitude. Eerder had deegwarenketen Ülker al een plaats gevonden in Nederland. Ook op het gebied van elektronica zijn er twee reuzen die een vestiging hebben geopend in Nederland: Beko en Vestel. Deze produceren televisietoestellen, vaatwassers, wasmachine, dvd-spelers. 30% van de consumentenelektronica die we in Nederland kopen, komt uit Turkije. Deze merken dragen daar een substantiële bijdrage aan. Wat betreft de commerciële dienstverlening zijn Turken veel beter vertegenwoordigd in Nederland. Naast de eerdere banken zoals Ak Bank, Garanti Bank, İş Bank, DemirHalk Bank en Credit Bank Europe is er sinds enkele jaren ook de Anadolu Bank die haar diensten verleent aan Nederlanders en Turken. Het ziet ernaar uit dat er de komende tijd veel meer Turkse merkketens zich zullen vestigen in Nederland.

Een huwelijk, een verjaardag, de ramadan: daar hoort in Turkije de lekkernij van Güllüoğlu bij. Nu kan ook Nederland kennismaken met ’s werelds beroemdste baklava, want Güllüoğlu heeft sinds eind september een winkel aan de Amsterdamse Reguliersbreestraat. Vanuit de hoofdstad moet Europa worden veroverd.

üllüoğlu maakt al sinds 1871 op basis van bijzondere recepten baklava van uitzonderlijke kwaliteit. De lekkernij neemt een centrale plaats in onder de desserts uit de Anatolische keuken. De culinaire familietraditie begon met de gebroeders Güllü uit Gaziantep, een stad op het kruispunt van de Egyptische, Mesopotamische en Anatolische beschavingen. Al bijna anderhalve eeuw is het maken van baklava overgegaan op de volgende generatie Güllüoğlu, met eenzelfde toewijding en succes. In 1949 startte Hacı Mustafa Güllü een bakkerij en een winkel in Istanbul. Hij richtte Karaköy Güllüoğlu op en werd al snel de bekendste baklavaproducent in Turkije. Hij bracht de smaak van Güllüoğlu-baklava onder de aandacht van een grootstedelijk publiek. Zijn oudste zoon Mehmet Güllü Nejat breidde in 1983 de productie en verkoop uit. In 2001 opende Nejat Güllü de grootste baklavafabriek ter wereld. In deze fabriek, met een oppervlakte van 7000 m2, zijn de meest geavanceerde, technologische en automatiseringsystemen geïnstalleerd. Om het succes van Güllüoğlu Baklava te bestendigen en om nieuwe producten te maken, wordt er veel gedaan aan onderzoek en innovatie. Ondanks de geavanceerde productietechnieken en internationale oriëntatie wordt de baklava nog altijd op ambachtelijke wijze gebakken. Vandaag de dag wor-

Nejat Güllü

den er ongeveer 100 verschillende soorten gemaakt. Naast de bekende zoete zijn er ook hartige varianten. Er is zelfs een light variant, om in te spelen op de toenemende zorg over ons gewicht. Daarnaast produceert Güllüoğlu tientallen andere producten, zoals gebakjes, pasteitjes, cakejes, taarten, Turkse lekkernijen en hapjes van filodeeg. Een groot deel wordt geëxporteerd over de hele wereld, en is nu ook verkrijgbaar in Nederland. In de visie van Nejat Güllü is niet alleen de export van belang, ook de typisch Anatolische traditie moet worden overgebracht. Hij is sterk internationaal georiënteerd. Tulpia / jaargang 05 / nr 20 35

KIJK OP ZAKEN

KIJK OP ZAKEN door Tuncay Çinibulak fotografie Güllüoğlu

‘Ook de Turkse 'Ikea',

Güllüoğlu, sultan van de baklava

door MARTIN HULSING fotografie Güllüoğlu

et een nieuwe winkel in Amsterdam brengt Güllüoğlu, het bekende baklavamerk, de smaak van Anatolië naar Europa. Ook de Turkse 'Ikea', İstikbal, is bezig aan een opmars binnen Europa. Sinds een jaar is İstikbal actief in Nederland, met vestigingen in Rotterdam en Enschede. İstikbal staat bekend om een totaalconcept op het gebied van woninginrichting. Volgens het Amerikaanse vakblad Furniture Today exporteerde Boydak Holding, het Turkse moederbedrijf van İstikbal, in 2006 voor 65 miljoen dollar aan goederen. De schattingen voor 2010 gaan richting de 300 miljoen euro. İstikbal heeft ook nog vestigingen in Azië en Afrika.

tekst en fotografie John de Graaff

TTPO, een handige tussenschakel

Nederland en Turkije zijn al eeuwen belangrijke handelspartners. Turkish Trade & Promotion Office (TTPO) probeert vanuit Rotterdam om beide landen nog dichter bij elkaar te brengen.

Burgemeester Eberhard van der Laan proeft een stukje baklava van de hand van Nejat Güllü

De hele wereld moet kennismaken met de smaak van Güllüoğlu Baklava. Om dat te bereiken worden er over de hele wereld vestigingen van Güllüoğlu geopend. Er zijn ondernemingen in Azië, het Midden-Oosten en in de Verenigde Staten. Nu dus ook in hartje Amsterdam, op een steenworp afstand van het Rembrandtplein, de Munt en de Kalverstraat. Op 25 september ging de winkel aan de Reguliersbreestraat officieel open. Ismail Ağarmış, tijdelijk personeelsmanager, vertelt wat een karwei het was om alles op tijd klaar te hebben. “We zijn op zoek gegaan naar de beste locatie en kwamen hier uit. In dit pand zat voorheen een seksbioscoop. Het was een enorme troep. We hebben een half miljoen euro geïnvesteerd om het pand helemaal klaar te maken voor de opening. We zijn zes maanden bezig geweest om het allemaal te regelen. De hele administratieve rompslomp, plus allerlei gemeentelijke procedures, zoals het veranderen van het bestemmingsplan naar horeca.” Het is de bedoeling om vanuit Amsterdam de rest van Europa te veroveren. “We hebben al winkels in de VS – in New York 36 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

en Los Angeles –, in het Midden-Oosten en Azië, maar nog niet in Europa. Het is niet voor niets dat we naar Amsterdam zijn gekomen om Europa open te leggen voor Güllüoğlu. Amsterdam is de meest multiculturele stad van Europa.” Het is meteen al behoorlijk druk in de winkel. “Het is zeker niet zo dat er alleen maar Turken komen”, zegt Ağarmış. “We hebben heel veel aanloop van andere Nederlanders, mensen die ooit in Turkije op vakantie zijn geweest, en toeristen. Die allemaal onze wereldberoemde baklava willen proberen. Dus een week na de opening mag ik wel zeggen dat het nu al een groot succes is. We hebben ook heel veel reacties op onze website binnengekregen. We denken erover om ook vestigingen in andere Nederlandse steden te openen. We zijn nu op zoek naar locaties en voeren gesprekken in Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Deventer. Er zijn nog meer plannen, maar deze steden staan vooraan.” De franchiseholder is Erdem Mirza. Het is al lange tijd zijn droom om Güllüoğluwinkels te mogen uitbaten in Amsterdam. Hij is momenteel ook de enige franchiseholder

voor Nederland, België, Duitsland en Frankrijk. “Frankrijk zal onze eerste stap zijn”, stelt

‘Amsterdam is de meest multiculturele stad van Europa’ Ağarmış, “maar ook België en Duitsland zullen snel volgen. We zijn voor onze winkels op zoek naar A-locaties. We hadden een pand op het oog aan de Champs-Élysées in Parijs, maar dat was een te grote investering. We zouden daar 15 miljoen euro moeten betalen alleen voor sleutelgeld. Iets te duur. We zijn nu op zoek naar een andere locatie in de buurt. Het verhaal van die 15 miljoen sleutelgeld was overigens groot nieuws in Turkije.”

e samenwerking van het Nederlandse ingenieursbureau Royal Haskoning en het Turkse Rijks waterstaat is misschien begonnen met een mailtje naar Rotterdam. Beter gezegd, met een bericht naar het Turkish Trade & Promotion Office, dat zich op de vijfde verdieping van het gebouw van de Kamer van Koophandel intensief bezighoudt met de handelsbevordering tussen beide landen. En is TTPO in dit specifieke geval benaderd, dan mag de organisatie gerust een schouderklopje krijgen. Royal Haskoning en het Turkse Rijkswaterstaat ondertekenden in 2008, in het kielzog van een handels delegatie onder leiding van staatssecretaris Frank Heemskerk (PvdA, economische zaken), een miljoenencontract voor de ontwikkeling van een groot irrigatiegebied in het zuidoosten van Turkije. Pikant detail: Heemskerk wordt op 1 januari 2011 lid van de Raad van Bestuur van Royal Haskoning. Het hoeft echter niet altijd om miljoenen te gaan, zo blijkt uit het gesprek met Beratiye Öncü. “Ook iemand die vers fruit uit Turkije wil gaan importeren, of een Turks bedrijf dat kansen in Nederland ziet, kan bij ons terecht.” De elegante 53-jarige Turkse is sinds eind mei 2010 directeur van TTPO in Rotterdam, waar ze haar kantoor deelt met een Turks/Nederlandse assistente. Met een actueel praktijkvoorbeeld geeft ze aan wat TTPO voor ondernemers kan betekenen. “De eigenaar van een Turks jeans merk wil het gaan proberen in Nederland.

Wij kunnen hem daarbij helpen. Hij kan via ons marktonderzoek doen, wij kunnen zijn businessplan beoordelen, we kunnen onderzoeken of hij financiële hulp kan krijgen. Let wel, wij adviseren slechts; het besluit om uiteindelijk iets wel of niet te doen, ligt bij de ondernemer, bij het bedrijf.” TTPO bestaat sinds 1988 en is onderdeel van iGEME, het export promotie centrum van Turkije, dat rechtstreeks valt onder de Staatsminister in Ankara. De Turkse overheid is met 70 procent de grootste financier van iGEME, de overige 30 procent komt van privéondernemingen. In weerwil van deze verhouding probeert Beratiye Öncü beide landen gelijkwaardig te behandelen. “We zijn er voor twee kanten: voor NederlandTurkije en voor Turkije-Nederland. Elke ondernemer is voor ons gelijk.” En dat laatste gaat – hoe gek dat misschien ook mag klinken – ook ongeveer op voor het aantal ondernemingen dat in het ‘andere’ land actief is. Volgens recent onderzoek staan er meer dan 1800 Turkse bedrijven in Nederland geregistreerd (‘al zijn het er officieus meer, want sommige gaan direct onder Nederlandse vlag werken’) en zijn er 1813 Nederlandse ondernemingen actief in Turkije. Tot de bekendste behoren ABN Amro, Rabobank, Unilever, Akzo Nobel, Philip Morris en natuurlijk Royal Haskoning. Beratiye Öncü ziet die aantallen de komende tijd groeien. “Naar verwachting zal de handel tussen Nederland en Turkije toenemen. Momenteel importeren Turken meer

KIJK OP ZAKEN

‘HANDEL STAAT LOS VAN POLITIEK’

‘Elke ondernemer is voor ons gelijk’

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 37

‘Handel staat los van politiek’

Het eerste buitenlandse filiaal van de bekende keten Simit Sarayı (“Sesamstraat”) werd onlangs in Den Haag geopend. Met een breed assortiment aan lekkernijen en Turkse muziek op de achtergrond wanen klanten zich zowaar in Istanbul. Een interview met de succesvolle ondernemer Hakan Aydın (26), filiaaleigenaar en partner van het moederbedrijf in Istanbul.

Directrice Beratiye Öncü in Rotterdam

uit Nederland dan dat ze naar Nederland exporteren. Het doel is om dat te veranderen. Hoe? We gaan als TTPO nieuwe projecten opzetten en meer samenwerken met kleine en middelgrote Turkse bedrijven, die veelal steun nodig hebben. Te denken valt aan trainingen, een periodiek vragenuurtje en meer van dat soort zaken. Ja, TTPO is in Nederland een bekend instituut, we zijn bekend bij alle KvK’s.” Concluderend stelt de directeur dat Nederland en Turkije elkaar hard nodig hebben, ook in de toekomst. “In 2012 vieren beide landen dat ze 400 jaar handelsbetrekkingen hebben. Zoiets wordt niet verpest door een nieuwe regering. Handel staat los van politiek. En TTPO kan daar een positieve rol in spelen. Wij hebben vaak geen directe oplossing voorhanden, maar onze informatie kan voor Nederlandse en Turkse ondernemers heel belangrijk zijn. Ik zou zeggen: feel free to ask, het kost je niets. En dan bereiken we ook de groei die we allemaal nastreven. Nieuwe investeringen zorgen ook weer voor nieuwe handelsgebieden, bijvoorbeeld in het oosten van Turkije.” Die stelling zal Frank Heemskerk onderschrijven. 38 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

OVER EN WEER Van de totale Nederlandse uitvoer gaat ongeveer 1 procent naar Turkije. Een belangrijk deel hiervan bestaat uit computers en onderdelen die in Azië zijn geproduceerd en die via ons land naar het Europese achterland worden gedistribueerd. Daarnaast zijn metaalafval, kunststof, medicinale en farmaceutische producten en telecommunicatieapparatuur belangrijke producten in de export naar Turkije. Onze invoer uit Turkije betreft vooral kleding. Van de totale Nederlandse goedereninvoer, 332 miljard euro, kwam in 2009 1,37 miljard euro uit Turkije. Kleding bepaalt, met een aandeel van 32 procent, het beeld hiervan. Daarnaast zijn garens, en groenten en fruit belangrijke importproducten. Deze drie categorieën zijn samen goed voor bijna de helft van de Nederlandse import uit Turkije.

‘T

hee en simit’ is de slogan van het vlaggenschip van de Turkse food sector. De keten opende acht jaar geleden haar eerste filiaal in Istanbul en inmiddels telt het bedrijf meer dan honderd filialen in Turkije. Het begon als een soort eetcafé waar mensen met een bescheiden inkomen terecht konden voor thee en simit, een soort bagel met sesamzaadjes. Het werd razend populair. Inmiddels is het assortiment uitgebreid met diverse soorten simit (met kaas, met olijven) en verschillende bladerdeegproducten. Daarnaast biedt Simit Sarayı ook een breed assortiment aan zoetwaren. De eigenaar van het filiaal in Den Haag is de jonge ondernemer Hakan Aydın. Hij is in 1984 geboren in Den Haag en leerde het ondernemerschap in de winkel van zijn vader. Hij zat op het Amerikaanse College in Wassenaar en studeerde International Business and Administration aan de Universiteit Utrecht. Hoewel het idee van Simit Sarayı toevallig opkwam, was het niet helemaal toevallig dat Hakan een Turks merk op de markt heeft gezet. Hij was van jongs af aan geïnteresseerd in Turkije en volgde met meer dan gemiddelde belangstelling de ontwikke-

lingen in zijn vaderland. Hij zag de enorme groei van de Turkse economie en voelde intuïtief aan dat Turkije meer te bieden had dan de bekende shoarmazaken. Aan de opening van het filiaal ging twee jaar voorbereiding vooraf. Hij moest onder andere het concept aanpassen aan de Nederlandse markt. Het trendy interieur met loungebanken moest ook de hogere inkomensgroepen aanspreken. Daarnaast moest het assortiment aangepast worden aan de eetcultuur in Nederland: pizza, verse vruchtensappen en koffie. Hakan ziet de internationale oriëntatie van Turkse merken niet los van de economische successen van het land. Het heeft te maken met het hernieuwde zelfbewustzijn van de Turkse ondernemers waarmee ze de internationale markten betreden. Hij gelooft er heilig in dat na Simit Sarayı andere merken zullen volgen. Vooral op het gebied van kleding en voedsel heeft Turkije nog veel meer te bieden. Als president-directeur van het internationale consortium van Simit Sarayı zou hij het moederbedrijf helpen met haar internationale activiteiten. Het eerste filiaal zou helemaal niet in Den Haag komen, maar in

‘Het begon als eetcafé waar mensen terecht konden voor thee en simit’

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 39

KIJK OP ZAKEN door Erhan Gürer fotografie Simit Sarayı

Simit Sarayı: Sesamstraat in ’s-Gravenhage

Expertise en betrouwbaarheid zijn onze instrumenten

Simiy Sarayı breidt haar filialen uit in Europa en het Midden-Oosten

Amsterdam en op Schiphol. Het werd uiteindelijk Den Haag – ook omdat zijn vader daar woonde. Hakan wil in tien jaar 100 filialen in de Benelux gaan openen. Het gaat om een investering van 25 miljoen euro en 1500 arbeidsplaatsen. In 2011 vindt er een grote marketingcampagne plaats om het merk Simit Sarayı en de producten onder die naam bekend te maken in Nederland. Hakan gaat voor niet minder dan de successen van McDonald’s en Starbucks. Hij biedt gezonder voedsel voor minder geld en ook de trend onder jongeren om gezonder te eten werkt in zijn voordeel. Hakan is ervan overtuigd dat Simit Sarayı ook de Nederlandse klant zal aanspreken. Hakan: "Onze klanten zijn heel divers qua leeftijd en achtergrond. Jong en oud, Turks en Nederlands. Inmiddels hebben ook de buitenlandse toeristen in Den Haag de weg naar Simit Sarayı gevonden. Het logo herkennen ze van hun reizen naar Istanbul waar op verschillende plekken de filialen van Simit Sarayı staan." Hakan vindt Simit Sarayı een ‘eerlijk’ merk. Een betrouwbaar, degelijk familiebedrijf dat opkomt voor de waarden en tradities van het land. Dat past ook bij zijn karakter: serieus, respectvol naar ouderen en trots 40 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

‘Onze klanten zijn heel divers qua leeftijd en achtergrond’ op zijn Turkse wortels. Hij wijst ook op de belangrijk sociale functie die zijn filiaal vervult. Het is nu al de ontmoetingsplek voor zowel jongeren als ouderen. Hakan: "Het komt niet zo vaak voor dat jongeren en ouderen zich op één plek bevinden zonder dat ze last hebben van elkaar. We hebben nu al vaste klanten die in ons filiaal afspreken." Het filiaal in Den Haag bestaat uit een directeur, een bedrijfsleider, een aantal bedieners en een ‘bakker’ die vanaf vijf uur in de ochtend begint met het afbakken van de uit Turkije overgevlogen producten. Want het filiaal gaat al om acht uur open om ook de mensen die naar hun werk gaan te kunnen bedienen. Ook de sluitingstijd laat de eigenaar afhangen van de wens van zijn klanten. Een verademing in een land waar de winkelsluitingswet heilig is.

ADA accountancy biedt u als ondernemer verschillende diensten aan voor een zeer lage prijs en verzorgt daarbij uw gehele administratie voor een all in-tarief. De diensten die ADA accountancy haar cliënt biedt zijn:

Bijhouden van de financiële administratie (sorteren en coderen van boekstukken, inboeken in boekhoudsysteem, controles, crediteuren, etc.) Exploitatie-overzicht (omzet-, kosten- en winstoverzicht) Opstellen van de jaarrekening Debiteurenbeheer Verzorgen aangifte omzet- en loonbelasting

Ada Accountancy T.T. Vasumweg 18 1033 SC Amsterdam Telefoon: 020-694 6600 Fax: 020-694 1800

Begeleiding van startende ondernemers Verzorgen van uw salarisadministratie Verzorgen van uw belastingaangifte Snelle en effectieve uitvoering van notariële zaken B.V.'s oprichten Eenmanszaken omzetten naar B.V. Taxeren/waarde bepalen van bedrijven Lid maken van brancheorganisaties zoals ABU, NBBU, SVU en VRO

Vestiging in Arnhem Broekstraat 32 6828 PZ Arnhem Telefoon: 026-3895377 Fax: 026-4437152

Organogram Bestuur Feiten en cijfers Jaarverslag Transparantieverslag

Vestiging in Den Haag Zichtenburglaan 31-6 2544 EA Den Haag Telefoon: 070-4274357 Fax: 070-3638097

www.ada-accountancy.nl info@ada-accountancy.nl Tulpia / jaargang 05 / nr 20 41

blik op brussel door Martin Hulsing fotografie Tulpia Media Team

Turkse Nederlanders positief over Turkse toetreding Onlangs heeft MCA Communicatie onderzoek gedaan onder Turken in Nederland aangaande hun verwachtingen en opvattingen over een mogelijke Turkse toetreding tot de EU. Uit het onderzoek, De invloed van het EU-lidmaatschap, komt naar voren dat Turken in Nederland positief zijn over een Turkse toetreding tot de EU en zich hierdoor meer Europeaan zullen voelen. Ze verwachten dat toetreding bovenal gunstig voor de Turkse economie zal zijn, en in mindere mate voor de Europese en Nederlandse economie. Ze zijn ook positief over de invoering van de Euro in Turkije. Een aanzienlijk deel van de Turken uit het onderzoek (40%) geeft aan dat bij een mogelijke toetreding, zij overwegen terug te gaan naar Turkije.

et onderzoek, De invloed van het EU-lidmaatschap, werd uitgevoerd onder tweehonderd Nederlandse Turken in de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, 35% van de Turken woont in één van deze steden). Er werd hen gevraagd naar hun opvattingen en verwachtingen over de Turkse toetreding tot de EU. Er kwam naar voren dat Turken positief zijn over een mogelijk Turks EU-lidmaatschap. Een ruime meerderheid van hen (61%) vindt dat Turkije lid moet worden, 39% vindt van niet. De grootste verandering ten aanzien van eerdere jaren is het verdwijnen van de twijfelaars. In 2008 wist 22% van de respondenten niet of ze voor of tegen toetreding moesten zijn, in 2009 ging het nog om 11% twijfelaars. Dit jaar geeft slechts 1% van de mensen ‘weet niet’ als antwoordt. Het lijkt er op dat door de toenemende discussie 42 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

over het onderwerp men zich gedwongen voelt stelling te nemen. Desalniettemin is een ruime meerderheid voor toetreding. Vorig jaar gaf ongeveer tweederde van de Nederlandse Turken aan zich wel eens Europeaan te voelen. Dit jaar werd gevraagd of men zich méér Europeaan zou voelen bij een Turks lidmaatschap van de EU. Een aanzienlijke groep (43%) gaf aan dat zij zich meer Europeaan zou gaan voelen! Ook de invoering van de Euro in Turkije wordt positief ontvangen (51%), al geeft een minderheid (37%) aan het niet te zien zitten. De voorstanders van invoering geven als belangrijkste redenen aan dat de Euro een sterke munt is (37%) en dat het economische voordelen voor Turkije biedt (33%). De tegenstanders van de Euro zijn vooral bang dat alles duurder zal worden (34%). Het zijn overigens vooral de hogeropgeleiden die minder positief over de

‘Door toenemende discussie voelt men zich gedwongen stelling te nemen’

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 43

44 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

te Amsterdam een conferentie gehouden met als onderwerp: Turkije en de Europese Unie. De sprekers van die avond waren Emine Bozkurt en Joost Lagendijk: “Het blijft lastig om uit te leggen dat de meeste hervormingen worden gedragen door een

EU: Een brug te ver voor Turkije?

conservatieve partij, de AKP”. Verslag van een geanimeerde discussie.

e conferentie was georganiseerd door Tulpia en MCA Communicatie in nauwe samenwerking met het Turkije Instituut onder de uitdagende titel: “EU: een brug te ver voor Turkije?” In zijn inleiding zette Tulpia’s hoofdredacteur Tuncay Çinibulak de discussie meteen op scherp: “Turkije zit al vijftig jaar in de wachtkamer van de EU, maar deze bruid is intussen grijs geworden. Turken geven de schuld aan het westen, terwijl dat van zijn kant met een beschuldigende vinger naar Turkije wijst.” Volgens Çinibulak is Turkije al 200 jaar bezig om zijn samenleving in de richting van het westen te bewegen, met Atatürk als hoogtepunt. Echter, militaire coups en de invasie van Noord-Cyprus hebben het westen afgeschrikt. Dit vormde het startpunt voor het panel, bestaande uit Emine Bozkurt en Joost Lagendijk, onder leiding van Lily Sprangers, directrice van het Turkije Instituut. Emine Bozkurt nam als eerste het woord. Ze is als lid van het Europarlement voor de PvdA goed op de hoogte van de stand van zaken in de onderhandelingen tussen Turkije en de EU. Er zijn in de afgelopen zes jaar – het officiële begin van de onderhandelingen was 17 december 2004 – al flink wat vorderingen geboekt. “Er zijn nog drie onbehandelde hoofdstukken van de in totaal 35 waarover onderhandeld moet worden.” De hoofdstukken waar men nog niet aan begonnen is, gaan over concurrentie, openbare aanbesteding en sociale zaken en werkgelegenheid. “In 2006 ontstonden er problemen over de kwestie Cyprus. De EU verwacht van Turkije dat het de republiek Zuid-Cyprus erkent en dat het zijn havens voor schepen openstelt. Aan de andere kant blokkeert Zuid-Cyprus

blik op brussel

Vrijdag 15 oktober 2010 werd er in Podium Mozaïek

door Martin Hulsing fotografie Sabri Varan

Euro zijn. Hoe lager de opleiding, des te positiever men denkt over de Euro. Een andere interessante uitkomst uit het onderzoek is dat het bij een Turks lidmaatschap aantrekkelijker wordt om in Turkije te gaan wonen. Een aanzienlijke 40% van de ondervraagden zou het overwegen, of zou het misschien overwegen (33%) om naar Turkije te verhuizen. Een kwart van de Turken (25%) geeft aan dit niet te overwegen. Het zijn overigens vooral de eerste generatie Turken voor wie de terugkeer een interessante optie is. Als men (of de partner) een baan aangeboden krijgt dan stijgt het percentage zelfs naar 58%. De redenen voor terugkeer zijn dat ze Turkije missen (21%), zich er thuis voelen (28%), en er zijn geboren of Turks zijn (20%). Vrijwel niemand (minder dan één procent) geeft aan naar Turkije te willen wegens discriminatie of wegens het geloof. De laatste serie vragen gaat over de invloed van het lidmaatschap op de economie. De helft van de Turken in Nederland (48%) denkt dat lidmaatschap Nederland bescherming heeft geboden tegen de economische crisis, een kwart (26%) denkt juist van niet. Zo denkt ook een meerderheid (66%) dat een Turks lidmaatschap gunstig voor de Turkse economie zou zijn, een kwart (23%) denkt van niet. Men is iets voorzichtiger of het Turkse lidmaatschap ook gunstig voor de Europese economie zou zijn, 47% denkt van wel, 37 % denkt van niet. Voor Nederland is men nog iets sceptischer, 40% denkt dat de Nederlandse economie zal profiteren van het Turkse lidmaatschap, 33% denkt van niet. Overigens is er weinig twijfel over de stand van de Turkse economie. Ruim driekwart van de respondenten (77%) geeft aan dat de Turkse economie in de afgelopen twee jaar is gegroeid, wat overeenkomt met de werkelijkheid. Op de vraag in welk EU land men zou willen werken als er in Nederland geen werk is, antwoordt de grote meerderheid België (35%) of Duitsland (31%). De rest van de Unie komt er bekaaid af. Een aantal personen zou het willen proberen in Frankrijk (10%), of in Engeland (7%), maar niemand wil naar Cyprus, of naar Bulgarije. De Turkse Nederlanders willen gewoon naar de buren. Dat is toch het meest vertrouwd.

als lid van de EU ook de voortgang en wordt het hierin gesteund door Frankrijk en Duitsland.” Volgens Bozkurt is het op 12 september 2010 gehouden referendum heel belangrijk. “Het zorgt ervoor dat de macht van het leger en de rechterlijke macht wordt teruggedrongen. Dat is goed nieuws.” Wel sluit ze haar verhaal enigszins somber af. “De een wacht op de ander. Turkije gaat niet de eerste stappen zetten, want volgend jaar zijn er verkiezingen.” Hoofdredacteur Tuncay Çinibulak introduceert het onderwerp aan de sprekers. V.l.n.r: Emine Bozkurt, Lily Sprangers (mediator) en Joost Lagendijk

Bozkurt: “Turkije gaat niet de eerste stappen zetten, want volgend jaar zijn er verkiezingen” Voorzitster Sprangers voegde eraan toe dat Cyprus de voortgang blokkeert, zolang “Frankrijk en Duitsland dat toestaan.” Als de grote landen anders willen, zal Zuid-Cyprus zijn blokkade niet lang volhouden. “Er zijn allerlei mogelijkheden om een klein land als Zuid-Cyprus onder druk te zetten.” Joost Lagendijk, voormalig Europarlementariër voor GroenLinks, woont tegenwoordig in Istanbul. Hij doceert er aan de Sabancı Universiteit en werkt voor het Instanbul Policy Centre. Hij is er vast van overtuigd dat Turkije tot de EU zal toetreden (“Wanneer is de vraag. ‘Misschien over tien jaar’, zei ik tien jaar geleden al”). Ook hij is onder de indruk van de hervormingen in Turkije. Tot 2004 werkte “de hoop op toetreding als een motor.” Daarna gingen de hervormingen Tulpia / jaargang 05 / nr 20 45

advertentie hier? Alleen voor Joost Lagendijk pleit voor afschaffing van de visumplicht voor Turken

Lagendijk: “Het vernederende visumbeleid voor Turken moet weg” gestaag verder, “maar niet meer voor de EU. Men doet het voor Turkije zelf.” Hij maakt zich weinig zorgen over de tegengeluiden in Europa. “De meerderheid in de EU is vóór. Er zijn slechts vijf landen die zich verzetten.” Volgens Lagendijk zal ook in Turkije geen enkele politieke partij zich verzetten en is 50% van de bevolking voor toetreding. Met 11,7% groei, gaat het ook economisch erg goed met Turkije. “Het zelfvertrouwen neemt toe.” In de buitenlandse politiek zijn de banden met Syrië, Irak, Iran en de Kaukasus aangehaald. Dat betekent niet dat die landen een alternatief voor de EU zouden zijn, want “50% van de handel is met Europa.” Een voorwaarde is dat het ‘Koerdische probleem’ wordt opgelost. Vorig jaar heeft “de regering hiertoe een eerste stap gezet met het Koerdische 46 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

initiatief, maar dat is blijven steken.” Toch is hij optimistisch: “Ook de oppositie heeft aangegeven het probleem te willen oplossen. Hetzelfde geldt voor de alevitische kwestie.” Europa zal de economische crisis moeten bezweren en een wereldmacht moeten worden om te kunnen omgaan met “de opkomst van landen als China, India en Brazilië”. En “nog één ding: Het vernederende visumbeleid voor Turken moet weg. Daartoe wordt er nu onderhandeld.” Ook het publiek kwam ruimschoots aan de beurt. Maarten Dirksen vroeg het panel of – gezien het Turkse buitenlandbeleid – men kan spreken van een “Neo-Osmanisme”. Volgens Lagendijk is het vooral “een mooie term”, maar vormt “het geen alternatief voor de EU.” Ook het ‘Koerdische probleem’ komt ter sprake. Lagendijk ziet een parallel met de IRA in Engeland. De pro-Koerdische partij BDP (Barış ve Demokrasi Partisi, Turks voor: Partij voor Vrede en Democratie) “moet zich opwerpen als een Sinn Féin” (een Ierse politieke partij die streeft naar afscheiding van Groot-Brittannië) en achter de schermen met de Turkse regering het probleem oplossen. Hij vraagt zich echter af of “de BDP wel

in staat zal zijn om die verantwoordelijkheid te dragen.” Iemand uit het publiek voegde eraan toe dat “veel mensen van de BDP in de gevangenis zitten.” Er volgde nog een flink aantal vragen en opmerkingen waaruit bleek dat het publiek erg betrokken was. Lagendijk worstelde met de vraag waarom er in Turkije zoveel samenzweringstheorieën zijn en Emine Bozkurt mocht nogmaals uitleggen waarom de sociaaldemocraten in Brussel hun steun betuigden aan het referendum van 12 september 2010. De uitsmijter van de avond was voor Lagendijk. Met kennelijke tegenzin voor de religieuze basis van de regerende partij merkte hij op: “Het blijft lastig om uit te leggen dat de meeste hervormingen worden gedragen door een conservatieve partij, de AKP (Adalet ve Kalkınma Partisi, Turks voor: Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij).”

MKB’ers slechts €500,-

De rubriek ‘Blik op Brussel’ is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Europafonds.

www.tulpia.nl sales@tulpia.nl

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 47

TULPIACOLUMN

p 15 oktober 2010 heeft Tulpia in samenwerking met twee partners een succesvolle conferentie georganiseerd in Amsterdam. Het thema van de avond waren de Turks-Europese betrekkingen met als titel: “EU: Een brug te ver voor Turkije?” Ondanks het hondenweer werd de avond goed bezocht door zo’n 70 tot 80 mensen. Nadat de sprekers Emine Bozkurt (Europarlementariër) en Joost Lagendijk (Istanbul Policy Center) hun licht hadden laten schijnen over de centrale vraag ontstond er een levendige discussie met de zaal. De toon en het hoge niveau van de discussies verraste mij dit keer aangenaam. Normaal gesproken worden er beschuldigingen over en weer geuit over de vraag waarom het Turkse lidmaatschap van de Europese Unie zo lang op zich laat wachten. Turkse Nederlanders leggen vaak de schuld helemaal bij de Europese Unie. De autochtone debaters aan de andere kant vinden dat Turkije alle blaam treft. Tijdens deze avond werden er geen emotionele statements gemaakt, maar rationele en op feiten gebaseerde argumenten aangevoerd. Zo is Turkije al langer dan twee eeuwen bezig het land naar het westerse model in te richten. De moderniseringsslag vond zijn hoogtepunt onder Mustafa Kemal Atatürk. Sinds de stichting van de Turkse republiek in 1923 werden er in rap tempo hervormingen doorgevoerd. Toch dacht Atatürk er niet aan om de oude vijanden (Frankrijk, Italië, het Verenigd Koninkrijk) tegen wie hij een onafhankelijkheidsoorlog had uitgevochten te omarmen. Conform Atatürks visie zocht Turkije later zijn toenadering tot het westen. In juli 1959 werden de eerste stappen gezet in de richting van een volledig lidmaatschap van de EEG, de voorloper van de EU, waarover in het vorige nummer van Tulpia al veel is geschreven. Inmiddels is daar langer dan een halve eeuw overheen gegaan. In de tussentijd is de Turkse bruid vergrijsd in de wachtkamer van de EU. Desondanks weet niemand een datum te noemen voor deze bruiloft. Wat vele andere Turken met mij maar steeds niet begrijpen, is hoe het toch komt dat de oude vijanden van het vrije Westen (Bulgarije, Roemenië, Hongarije, Polen, om er maar enkele te noemen) zomaar opgenomen zijn in de Europese familie terwijl de trouwe bondgenoot Turkije nog altijd in de wachtkamer zit. Volgens deskundigen stond Turkije er in de jaren negentig van de vorige eeuw veel beter voor dan al de hierboven genoemde landen. De huidige stand van zaken stemt mij niet hoopvol. De onderhandelingen tussen Ankara en Brussel verlopen de laatste jaren zeer stroef en niemand weet een jaartal te noemen waarin het Turkse lidmaatschap een feit wordt. Op dit moment is er sprake van een impasse. Aan de ene kant blijkt een aantal EU-landen Turkije-moe te zijn en te kampen met interne problemen of met problemen binnen EU-verband. Een ander obstakel is nog steeds de kwestie-Cyprus. De onderhandelingen tussen Noord- en Zuid-Cyprus zitten muurvast, omdat de beide partijen elkaar in een wurgreep houden en Brussel zijn rol als scheidsrechter niet op zich lijkt te willen nemen. Noord-Cyprus wil zijn havens niet openen voor internationaal verkeer en Zuid-Cyprus blijkt weinig animo te tonen voor een herenigd Cyprus. Turkije aan de andere kant wil niet de kastanjes voor een ander uit het vuur halen, omdat de AKP (Adalet ve Kalkınma Partisi, Turks voor: Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij) haar handen vol heeft aan binnenlandse problemen en omdat er koude anti-EU-winden waaien in Turkije. Bovendien wil premier Erdoğan geen verlies lijden bij de verkiezingen van zomer 2011. Naar ik verwacht zal er weinig vooruitgang geboekt worden tot eind volgend jaar. Tot dan zullen Ankara en Brussel de bal naar elkaar blijven kaatsen en hopen dat er een wonder uit de lucht komt vallen. Toch blijf ik hoopvol gestemd, want na regen komt zonneschijn, en gaan beide partijen straks vast weer aan de onderhandelingstafel zitten.

Tuncay Çinibulak / hoofdredacteur

IMPASSE

DOOR Songül Arslan fotografie Turks Ministerie van Cultuur en Toerisme

tulpia reizen

In de voetsporen van...

Alexander de Grote

lexander de Grote, de jonge koning uit Macedonië, was gezegend met een strategisch inzicht en was een briljant visionair en tacticus. Een van zijn uitmuntende militaire tactieken was hoe een gebied succesvol te veroveren. Daarmee heeft hij rond de 4de eeuw voor Christus een heel imperium opgebouwd. Daarnaast had hij een diep respect voor andere culturen. Als het strategisch en/of militair niet nodig was, zorgde hij ervoor dat een overwonnen gebied niet cultureel gedecimeerd werd. Deze karaktertrek heeft ervoor gezorgd dat er veel cultuurhistorische bezienswaardigheden in Turkije bewaard zijn gebleven of zelfs door hem opnieuw zijn gebouwd. Kuşadası, de toeristische trekpleister aan de westkust van Turkije, is een perfecte uitvalsbasis om cultuurhistorische excursies te ondernemen. Kuşadası ligt aan zee en heeft een haven waar haast iedere dag een cruiseschip of een zeiljacht aanmeert. Het centrum is een waar winkelparadijs waar je van alles kunt kopen. Rond Kuşadası ligt een aantal bezienswaardigheden dat de tand des tijds heeft doorstaan.

Troje

Turkije heeft een schatrijke historie. Het land wordt al van oudsher door andere culturen en gebruiken beïnvloed en bezit hierdoor wellicht een heel eigen identiteit. De verschillende culturen zijn nog volop zichtbaar, getuige de overblijfstelen in eerbiedwaardige plekken als Troje, Ephesus, Didyma, Milete en Pergamon. Met dank aan Alexander de Grote. Didyma gezien vanaf het orakel

48 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

In het noordwesten van Turkije op ongeveer 60 kilometer van Canakkale ligt de opgraving van Troje, het huidige Truva. Er lijkt geen plek zo beroemd als Troje. Deze mythische stad komt uit de Ilias van Homerus, die het in de 7de eeuw voor Christus tot in detail heeft beschreven en zo de stad na zoveel eeuwen in leven heeft gehouden. Homerus beschrijft de Trojaanse oorlog die tien jaar heeft geduurd maar beschrijft ook de haven aan de Egeïsche kust die in de tussentijd verzilt is geraakt. Eeuwenlang was de gangbare gedachte dat Troje niet meer dan een fabeltje zou zijn geweest met een overdreven rijkdom. Homerus’ beschrijvingen hebben de Duitse zakenman en amateurarcheoloog Heinrich Schliemann in 1873 gestimuleerd te zoeken naar het echte Troje. Dat vond hij door opgravingen die hij ook persoonlijk financierde. Hoewel Schliemann niet onomstreden is – in de ogen van velen was hij slechts een ordinaire schatgraver – is het wel door zijn inspanningen en volharding geweest dat Troje zich fysiek niet meer onder de grond bevindt. Momenteel Tulpia / jaargang 05 / nr 20 49

Overblijfselen van het orakel van Apollo Didyma

zijn er negen lagen blootgelegd, maar vermoedelijk liggen er nog twee lagen onder. Bij de ingang staat een van de meest beroemde krijgslisten van de wereld om een onneembare vesting in te nemen: het paard van Troje. Het houten bruinrode paard is een reconstructie, maar toch geven de afmetingen een idee hoe indrukwekkend het paard moet zijn geweest. Er zijn veel informatiepunten en veel opgravingen te zien in Troje, maar het is wel handig om de geschiedenis te kennen om een beter beeld te kunnen vormen. Veel informatieborden hebben tekeningen van hoe een bepaalde locatie ooit is geweest. Het duidelijkst is het theater zichtbaar dat niet alleen voor politieke bijeenkomst diende, maar ook werd gebruikt voor muzikale uitvoeringen. Alexander de Grote veroverde Troje. Aangezien hij zich vereenzelvigde met (half)goden zoals Herakles en mythische figuren als Achilles (een van zijn helden) was Troje voor hem een bijna heilige plek. Zijn 50 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

motivatie tot zijn grootse prestaties kwam ook voort uit het verlangen die van Achilles te overtreffen.

Medusa Didyma

‘Kuşadası is een perfecte uitvalsbasis

Didyma

Didyma (Didim in het Turks) is een kleine stad, op een uur rijden van Kuşadası. De belangrijkste bezienswaardigheid is de tempel van Apollo. Het is een van de grootste uit de Griekse oudheid. De tempel kent een turbulente geschiedenis, het gebouw werd een paar eeuwen voor de komst van Alexander de Grote door de Perzen geplunderd en in brand gestoken. Apollo’s tempel was een belangrijke concurrent van het orakel van Delphi, dat leidend was in de Griekse wereld. Na de opkomst van het christendom heeft de tempel ook als kerk en zelfs als bisdom gefungeerd. De belangrijkste functie was echter de aanwezigheid van een orakel dat profetieën uitsprak. Dit orakel was in de

voor cultuurhistorische excursies’

Griekse wereld zelfs gezaghebbend. Bij aankomst van Alexander de Grote in Didyma kwam de waterbron van het orakel tot leven. Alexander was diepgelovig. Deze karaktertrek had hij van zijn moeder, die de goden vereerde en zich met mystieke rituelen bezighield. Alexander was altijd op zoek naar goddelijke tekens. Dit was juist de plek waar hij van het orakel hoorde dat hij een godenzoon was, de zoon van Zeus, iets waar hij heel zijn leven al mee bezig was. Lyrisch over deze uitspraak besloot Alexander een nieuwe tempel te laten bouwen. Rond 1493 werd die door een aardbeving verwoest. Op de plek waar nu de overblijfselen van een stuk of twaalf zuilen staan, kwamen de mensen naar het orakel toe voor advies of raad. De ornamenten aan de onderkant van de zuilen zijn gedetailleerd en opvallend. Door een nauwe gang komt men in een soort binnenruimte van de tempel, die alleen bestemd was voor de priesters. De overblijfselen tonen dat de pilaren ooit hoog moeten

zijn geweest. Dat bewijst de Ionische zuil aan de voorkant van de tempel (de zuil van wijsheid), die al vanaf de weg zichtbaar is. Het opvallendste aan Didyma is het hoofd van Medusa met slangenhaar in reliëf dat je ook in de omgeving op souvenirs ziet staan. Onder dit hoofd bevond zich oorspronkelijk een bron waar men zich kon wassen voor men advies ontving van het orakel. Volgens velen is dit hoofd van Medusa het symbool van Didyma. Het hoofd bevindt zich rechts, vlak na de ingang.

Milete (Miletus)

Milete schijnt een belangrijkere handelsstad, haven en intellectueel centrum te zijn geweest dan het beroemde Ephesus. Net als Didyma is Milete of Miletus door de Perzen verwoest en verhaalt Herodotus hier in zijn Historieën over. Hij schrijft het volgende (Herodotus, 1996, p. 455): Tulpia / jaargang 05 / nr 20 51

tulpia reizen tekst en fotografie Kyra Kuitert

‘Alexander was altijd op zoek naar goddelijke tekens’

Zuil van wijsheid in Didyma

Then shalt thou, Miletus, so oft the contriver of evil, Be, thyself, to many a feast and an excellent booty: Then shall the matrons wash the feet of longhaired masters; Others shall then possess our lov’d Didymian temple. Net als bij Ephesus staat hier een theater in de vorm van een halfrond, dat goed bewaard is gebleven. Het bood eens plaats aan 15.000 toeschouwers en heeft bijzondere inscripties en figuren in reliëf die mythische figuren uitbeelden. Rondom het theater van Milete bevinden zich losse brokstukken die onderdeel vormen van ruïnes. Het hellenistisch gymnasium heeft zuilen die intact zijn gebleven. Dit gymnasium diende als een instituut voor sport en educatie. Vlakbij dit gebouw bevindt zich een plein dat nauwelijks zichtbaar is, maar dat het centrum van Milete vormde. Vanaf dit plein vonden processies 52 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

van het heiligdom Delphinion naar de tempel van Apollo in Didyma plaats. Deze drie magnifieke plekken in Turkije spelen een bijzondere rol in de culturele historie van het land, maar zijn ook het bewijs dat Turkije door de eeuwen heen een kruisbestuiving heeft ondergaan met andere culturen. Niet alleen de Macedoniërs, zoals Alexander de Grote, hebben de Turkse cultuur verrijkt en beïnvloed. Al vroeg in haar bestaan vervulde Turkije een brugfunctie tussen oost en west en fungeerden de handelscentra als kruispunten van meer dan alleen economische uitwisseling. Naast deze drie zijn er nog legio voorbeelden van plekken in Turkije die als brandpunten in de wereldgeschiedenis hebben gefungeerd en erop wachten te worden ontdekt.

Pijlen en stickers op het pad van de sultan Tulpia / jaargang 05 / nr 20 53

Wandelaar Sedat Çakır en zijn team loopt de stad Edirne binnen

Van Wenen tot Istanbul wordt een wandeltraject gemarkeerd voor wandelaars

Ze trotseerden de brandende zon, stromende regen, modderpaden, muggen

In het hotel in Edirne konden we ons nog eenmaal tegoed doen aan een comfortabel bed. Vanaf dat moment moesten we maar zien waar we de nacht zouden doorbrengen; dit was per slot van rekening geen georganiseerde reis en alle deelnemers was vooraf duidelijk gemeld dat het af en toe pionieren zou worden. En niet voor niets sjouwde iedereen een tent mee in zijn rugzak. Aangezien er de eerste dagen een hittegolf was, met temperaturen tot 40 graden, was het afzien, veel water meenemen en, maar dat zal de hele reis zo blijven, bij elk dorpscafé tussen de oude mannen eindeloos kopjes thee drinken. Iedereen is verbaasd als onze internationale groep (Nederlands, Turks en Braziliaans) een dorp binnenloopt, omdat er zo goed als nooit buitenlanders komen. Maar juist daarom, door deze pure Turkse dorpjes, is de wandeling zo mooi. We vinden het wel jammer dat overal zoveel zwerfafval ligt. Het is te hopen dat de lokale overheden snel het nut van goede afvalverwerking gaan inzien. In Turkse cafés serveert met sterke thee met veel suiker. En echt niets anders. Voordeel is dat het geen enkel probleem is als je hier je eigen eten opeet. Bij gebrek aan servies goed worden er oude kranten op tafel gelegd.

en ondoordringbaar struikgewas. Desondanks heeft een internationale groep vrijwilligers in juni van dit jaar een meer dan 300 kilometer lange wandelroute van de Bulgaarse grens naar Istanbul gemarkeerd. Met het vastleggen van het Turkse gedeelte van de Sultan’s Trail is een belangrijke stap gezet bij de ontwikkeling van dit nieuwe cultuurhistorische langeafstandswandelpad (LAW) van Wenen naar Istanbul.

anunî Sultan Süleyman, de langst regerende sultan van het Ottomaanse Rijk, maakte zijn eerste veroveringstocht van Istanbul naar Wenen in 1529, en deed dit opnieuw in 1532. Het lukte de sultan en zijn gevolg beide keren niet om tot de stad door te dringen. Wenen vormde de meest westerse grens van het ooit zo machtige Ottomaanse Rijk. De historische Sultan’s Trail begint aan de rand van Wenen. Het pad eindigt bij het graf van de sultan achter de Süleymaniye moskee in Istanbul.

54 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Het Turkse deel van de Sultan’s Trail beslaat circa 330 kilometer en begint bij de grenspost Kapikule, waar elke zomer miljoenen Turkse gastarbeiders en toeristen het land binnen komen. De eerste wandeldag tot de stad Edirne konden we de speciaal ontworpen stickers en pijlen uitproberen. Al snel bleek dat iedereen zo zijn voorkeur had. De een had meer op met ‘graffiti spuiten’ op houten elektriciteitspalen en oude muren, terwijl de ander liever hoog in palen klom om de pijlen op te hangen. Zoals vaker op de route trokken we veel bekijks van de lokale bevolking en van de media.

De meeste van onze lunches werden op deze wijze genuttigd en bestonden uit brood, zondoorstoofde tomaten, worst en feta. In Kavakli hebben we onze tenten opgezet bij de voormalige dorpsschool, waar we de hele nacht wakker werden gehouden door blaffende honden. Zoals bijna elke ochtend worden we vroeg gewekt door de mechanisch versterkte stem van de muezzin, die in deze tijd van het jaar, het is rond midzomer, al rond half vijf begint te reciteren. De dorpelingen lopen elke keer uit om te zien hoe wij ’s avonds in een uurtje ons minicampinkje opbouwen (inclusief waslijnen) en de volgende morgen weer afbreken. Helaas lukt het niet altijd om in de koele vroege ochtend te vertrekken. Dat komt vooral doordat Sedat, de superregelaar binnen de groep, vaak nog een afspraak met bijvoorbeeld burgemeester, dorpsoudste of de pers heeft ingepland. Dit zijn natuurlijk belangrijke ontmoetingen, omdat het essentieel is voor het slagen van de Sultan’s Trail dat lokale mensen worden betrokken bij het project. Gevolg is dat we vaak op het heetst van de dag aan het lopen zijn. En omdat het westelijk deel van de route door grootschalige, bijna boomloze landbouwgebieden gaat, is dat zweten geblazen.

‘Kamperen naast de moskee’ Groot voordeel van de vele contacten met lokale Turken, van nature een dienstbaar volkje, is dat ze allerlei extra dingen voor ons doen. Zo worden op meerdere plekken onze zware rugzakken met auto of bus een eind vooruit gebracht zodat we slechts gewapend met waterflessen, stickers en pijlen op pad kunnen. Daarnaast zijn er vele verrassingen, zoals die keer dat de hele groep op een aanhanger werd geladen die ons naar een bron met geneeskrachtig water bracht, een overnachting in een dorpsfeestzaal en de vele gratis kopjes thee en maaltijden onderweg. In het dorp Karıncak werden we hartelijk ontvangen en mochten we onze tent opzetten naast de moskee. Ook hier trokken we veel bekijks. Er was in het dorpshuis een relatief schoon toilet (die zijn hier schaars) en bij de voetenwasplek van de moskee konden we ons wassen. De openbaarheid van deze plek weerhield sommigen er niet van Tulpia / jaargang 05 / nr 20 55

Wandelaar Kyra Kuitert legt in Edirne de nieuwsgierige meisjes uit waarom zij naar Istanbul loopt

om zich hier zo goed als uit te kleden en hun haren te wassen. Het prettige was dat de lokale bevolking zich hier totaal niet aan leek te storen. Over het algemeen hadden we het gevoel met veel warmte en respect in de dorpen te worden ontvangen, ondanks dat we niet altijd alle ‘cultuurregels’ in acht namen; de vrouwen liepen soms in korte broek en de mannen met ontbloot bovenlijf. We besluiten in dit dorp het goede voorbeeld te geven en organiseren spontaan een zwerfvuilproject. We laten de tenten staan, markeren de volgende ochtend 20 kilometer van de route en keren met bus en auto ‘huiswaarts’. Daar zijn ondertussen vuilnis zakken, handschoenen en schepnetten verzameld en de hele groep gaat samen met de kinderen van het dorp afval uit de bosjes en de beek halen. Het is schrikbarend wat er allemaal tevoorschijn komt. Naast grote hoeveelheden lege blikjes en waterflesjes ook chipszakken en het dode lichaam van een twee meter lange slang. Als beloning gaan we samen met alle kinderen ijsjes eten en als afsluiting een groepsfoto rond een berg van ruim 20 volle vuilniszakken! Vanaf Saray wordt het landschap langzaam groener, bosrijker. Als we voor de derde 56 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

keer een beekje oversteken, maakt Rico een te grote sprong en komt hij ongelukkig op zijn knie terecht. Met een geïmproviseerde wandelstok strompelt hij terug naar de weg waar een taxi (gelukkig bestaan er mobiele telefoons) op hem staat te wachten. Wij verdwalen verder door een steeds dichter wordend stekelbos. Hoewel het markeren grotendeels is gelukt, zijn er delen van de route waarvan we denken dat we binnenkort nog een keer terug moeten komen met enkele vrijwilligers om de puntjes op de i te zetten. Het weer is omgeslagen. Liepen we twee dagen geleden nog te puffen, nu zijn de grijze wolken langzaam dichterbij gekomen. Bij een houtskoolbranderij werden we gelukkig binnengevraagd bij een hutje met golfplaten afdak. Dat is geen overbodige luxe want er barstte een enorme onweersbui los, die uren boven ons hoofd bleef hangen. Ook hier kregen we thee. Door de vele regen werd het pad steeds modderiger en hierdoor gebeurden enkele glijpartijen. Gelukkig scheen aan het eind van de dag alweer een voorzichtig zonnetje en werden we beloond met een eerste blik op enkele mooie baaien van de Zwarte Zee. De laatste dag liepen we langs een stuwmeer, dat de stad Istanbul van water voor-

Wandelaar Sedat Çakır poseert onder een paal die hij zojuist heeft ingeslagen

‘Bij elk dorpscafé eindeloos kopjes thee drinken’ ziet. Hier is een afwisselend recreatieterrein ontstaan. Jammer dat het ook hier de grond weer bezaaid was met zwerfvuil. Bij een dorp langs het stuwmeer kregen we een leegstaande woning aangeboden om te slapen. We namen de drie kamers in en genoten van een van de weinige warme douches onderweg. Dat je daarbij het gevaar liep te worden geëlektrocuteerd, namen we op de koop toe. In de regen deden we het laatste stuk van de route door de stad Istanbul. De drukte van Istanbul overviel ons echter een beetje na alle rust van het platteland en de verstilde dorpjes. In het hotel aangekomen konden we uitgebreid badderen en na een zelfbedieningsmaaltijd meldden we ons bij het prachtige Nederlands consulaat waar de consul ons tijdens een cocktailparty onze wandeldiploma’s overhandigde.

Sultan’s Trail in ontwikkeling Aan de ontwikkeling van de Sultan’s Trail wordt hard gewerkt. De trail maakt op sommige plekken gebruik van bestaande Europese langeafstandspaden, waaronder delen van de E8 en de Donauweg. De komende jaren worden andere delen van de route gemarkeerd. Het gemarkeerde Turkse gedeelte passeert de volgende steden en dorpen: Kapıkule, Kemalköy, Karabulut, Sarayakpınar, (Sırpsındığı), Avarız, Edirne, Hıdırağa, Ortakça, Kavaklı, Karayusuf, Süloğlu, Büyük Gerdelli, Dolhan, Paşayeri, Koyunbaba, Kırklareli, Kızılcıkdere, Üsküpdere, Karıncak, Kaynarca, Pınarhisar, Erenler, Poyralı, Doğanca, Develi,

Vize, Okçular, Evrenli, Çakıllı, Kavacık, Saray, Küçük Yoncalı, Safaalan, Binkılıç, Aydınlar, Gümüşpınar, İhsaniye, Akalan, Dağyenice, Boyalık, Dursunköy,Sazlıbosna, Şamlar, Kayabaşı en Eyüp Sultan in Istanbul. Hoewel er onderweg enkele hotelletjes zijn en het vaak mogelijk is om in een dorpshuis of bij mensen thuis te overnachten, is het raadzaam een tent mee te nemen. Omdat het pad nog in ontwikkeling is, ontvangt de stichting Sultan’s Trail International, met een kantoortje in het Rosenstock Huessy-huis in Haarlem, graag ervaringen en tips voor verbetering. Meer info: www.sultanstrail.com

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 57

GEDENKWAARDIG door REDACTIE TULPIA

Verjaardagen, huwelijksjubilea, geboorte en overlijden van een familielid gedenken wij in de privésfeer. Er zijn natuurlijk meer gedenkdagen waar burgers van een land, continent en zelfs van de wereld stil bij staan of horen te staan. Zulke momenten gaan vaak aan ons voorbij, verblind als we zijn door de waan van de dag. Het zijn juist deze gedenkwaardige dagen die mensen met elkaar verbinden. In deze nieuwe rubriek staat Tulpia stil bij deze bijzondere dagen.

Atatürk sluit zijn ogen (10 november 1938)

(30/09/1207 - 17/12/1273)

(27 november)

(16 november 1951)

58 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Celalettin Rumi Mevlana Begin Krimoorlog

Offerfeest

Kneppelfreed Mr. Wolthers, kantonrechter te Leeuwarden, had veearts Sjirk Franses van der Burg het recht ontzegd om zich in het Fries te verdedigen voor een eenvoudige verkeersovertreding. Hij liet de veearts urenlang in de hal van het gerechtsgebouw op een tolk wachten, en weigerde uiteindelijk zijn verdediging aan te horen. Eerder al had mr. Wolthers een melkboer uit Oldeboorn veroordeeld, omdat deze op zijn bussen ‘molke’ en ‘sûpe’ had geschreven, in plaats van melk en karnemelk. Ook de melkboer mocht zich van mr. Wolthers niet in het Fries verantwoorden: “Dan versta ik u niet. U moet Nederlands spreken.” Fedde Schurer, hoofdredacteur van de Friese Koerier, had in een redactioneel commentaar mr. Wolthers beticht van ‘kinderachtig, beledigend en treiterend optreden’. Schurer werd daarop gedagvaard ‘wegens belediging van de magistratuur’. Op vrijdag 16 november 1951 vond het geruchtmakende proces tegen Schurer plaats. Een menigte had zich verzameld voor het gerechtsgebouw aan het Zaailand in Leeuwarden. Het liep uit de hand toen de politie probeerde de menigte met knuppels en waterkanonnen uiteen te drijven. De krantenkoppen de volgende dag waren uitermate fel: ‘De Slag op het Zaailand’, ‘Hollander furie’, ‘Politionele actie in Leeuwarden’. In Friesland spreekt men nog altijd van Kneppelfreed (Knuppelvrijdag). Om de etnische tegenstellingen in Friesland het hoofd te bieden werd uiteindelijk mr. Hollander – de spil van de vervolgingen van Friessprekenden – overgeplaatst naar Utrecht, in 1955 werd het gebruik van het Fries in het lager onderwijs toegestaan, en in 1956 werd officieel het recht om in de rechtszaal Fries te spreken bevestigd.

10 november 1938 op 57-jarige leeftijd aan levercirrose. Hij werd in Ankara begraven in een speciaal voor hem gebouwd mausoleum: Anıtkabir. Atatürk geniet in het hedendaagse Turkije nog steeds een haast mythische status en openbare kritiek op hem in de media wordt nochtans niet toegestaan. Zijn portret hangt nog steeds in elk openbaar gebouw. Ook staat zijn afbeelding op de lira, de Turkse munteenheid.

Mustafa werd in 1881 geboren in een Turks gezin in Salonika in het tegenwoordige Griekenland. Hij begon zijn carrière in de cadettenschool, waar hij de bijnaam Kemal (‘de volmaakte’) kreeg. In 1908 sloot hij zich aan bij de Jonge Turken die ijverden voor vernieuwing binnen het Ottomaanse Rijk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelde hij een belangrijke rol in het afslaan van de geallieerde invasie in de Slag om Gallipoli. Toch werd het Ottomaanse Rijk na de Eerste Wereldoorlog grotendeels bezet door de geallieerden. In 1919 kwam Mustafa Kemal met een deel van het leger in opstand tegen zowel de geallieerde bezetters als tegen de Ottomaanse sultan Mehmet VI Vahideddin. Nadat Mehmet VI in 1920 het Verdrag van Sèvres, dat door veel Turken als vernederend werd gezien, accepteerde, kreeg de beweging van Kemal in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog veel steun onder de Turkse bevolking. In november 1922 werd Mehmet officieel afgezet en werd Mustafa Kemal erkend als de nieuwe leider van Turkije. Na nieuwe vredesbesprekingen met de geallieerden volgde het Verdrag van Lausanne (1923), waarbij de grenzen van het huidige Turkije werden vastgelegd. Turkije werd een seculiere republiek met Mustafa Kemal als eerste president. Hij zorgde voor een nieuwe grondwet en maakte Ankara de nieuwe hoofdstad. Ook voerde hij verregaande sociale en politieke hervormingen door. Zijn grootste hervorming is de scheiding van kerk en staat. Verder was hij verantwoordelijk voor de invoering van familienamen en liet hij het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse. Mustafa Kemal kreeg van het Turkse volk in 1934 de naam Atatürk, wat (voor)vader der Turken betekent. Hij overleed in Istanbul op

Het Offerfeest, of Slachtfeest (in het Turks, Kurban Bayramı), is het tweede ‘Id-feest in de islam. Het wordt gevierd ter nagedachtenis aan de profeet Ibrahim, die bereid was zijn zoon te offeren in opdracht van God. Hoewel in de Koran geen naam wordt gegeven in de beschrijving van dit verhaal, nemen de meeste moslims aan dat het gaat om zijn zoon Ismaïl. Het Offerfeest staat in verband met het Suikerfeest (Kleine Feest) en wordt daarom ook wel het Grote Feest wordt genoemd. Het vlees dat op deze dag wordt gegeten, moet volgens bepaalde reinheidsvoorschriften worden geslacht (dhabiha) voordat het mag worden geconsumeerd (halal). Het vlees is niet alleen bestemd voor de eigen consumptie, maar dient ook te worden gedeeld met de armen, buren en familieleden. Het feest valt op de 10de dag van de Hadjmaand (Dhul-Hadj), na voltooiing van de hadj. Dit is 70 dagen na het einde van de ramadan. Het feest duurt drie dagen en begint op de eerste dag met een extra gezamenlijk gebed, gevolgd door een preek (khutbah). Iedereen wordt verwacht zich netjes te kleden, het liefst in nieuwe kleren. Het feest moet een moslim er aan herinneren dat hij bereid is om alles op te offeren voor God, zoals Ibrahim bereid was zijn zoon te offeren.

De schrijver, dichter en mysticus Celalettin Rumi werd ruim achthonderd jaar geleden geboren in de stad Balch in het huidige Afghanistan. Op de vlucht met zijn familie belandde hij na de nodige omzwervingen in het Turkse Konya, waar hij zich ontwikkelde tot een toonaangevende figuur binnen de soefibeweging. Hij stichtte er de beroemde Soefi-orde van de Draaiende Derwisjen, die tijdens een dans waarbij ze om hun as draaien, mediteren en de naam van God aanroepen. Tevens is Rumi één van de belangrijkste personen uit de Perzische dichtkunst met zijn religieuze gedichten die God prezen. In religieuze kringen wordt hij ook wel Mevlana (Onze Meester) genoemd. Rumi filosofeerde met name over de voordelen van verdraagzaamheid. Hij combineerde traditionele opvattingen over religie, soefisme en dichtkunst met een zeldzaam inzicht en grote welsprekendheid. Bij zijn dood streden de joden, christenen en moslims van Konya om de eer hem naar zijn graf te mogen dragen. Zijn graf is nog steeds een heilige plaats voor volgelingen. Mevlana Rumi is nu in de VS de meest gelezen dichter, en geldt als een van de grootste filosofen en dichters in de wereldgeschiedenis. De recente wereldwijde populariteit van Rumi bewijst dat deze mysticus ook in deze tijd grote groeperingen mensen aanspreekt. Zo putten Madonna, Deepak Chopra, Donna Karan en anderen uit zijn teksten en gaat de regisseur Oliver Stone een film over zijn leven maken. In Turkije wordt Rumi vooral geëerd vanwege de conversie van de grotendeels sjamanistische Turken onder Osman Bey naar de islam.

(november 1853) De Krimoorlog is er slechts één in een serie van Russisch-Turkse oorlogen en duurde van 1853 tot 1856. De aanleiding voor het conflict was het geschil dat Rusland had met de Turkse sultan over het beschermheerschap van een aantal Heilige Plaatsen in Palestina, maar ook Frankrijk speelde een rol. Tsaar Nicolaas I had de Franse keizer Napoleon III beledigd en betwijfelde zijn keizerschap. Het was dus niet alleen een oorlog uit militair belang, maar ook een uit prestige. De oorlog begon toen Rusland Moldavië en Walachije binnenviel en in november 1853 de Turkse vloot bij Sinope vernietigde. Daarop kreeg het Ottomaanse Rijk steun van de Britten en de Fransen die beducht waren voor Russische invloed in de Middellandse Zee. Toen een jaar later ook het Keizerrijk Oostenrijk dreigde aan de oorlog deel te nemen, trok de tsaar zijn troepen uit de bezette gebieden in Moldavië en Walachije terug, die prompt door de Oostenrijkers werden overgenomen. In januari 1855 sloot ook het toenmalige koninkrijk Sardinië zich bij het Ottomaanse Rijk aan. De strijd speelde zich vooral af op en rond het schiereiland van de Krim.

Oprichting UNESCO (16 november 1945) De United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, ofwel UNESCO, is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties met als missie het bijdragen aan de vredesopbouw, armoedebestrijding, duurzame ontwikkeling en interculturele dialoog door middel van onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie. De UNESCO werd op 16 november 1945 opgericht en het hoofdkantoor staat in Parijs. De UNESCO stelt onder meer een lijst van het Werelderfgoed (World Heritage) en een register met belangrijke documenten betreffende de Wereldgeschiedenis (Memory of the World) op. Eén van de belangrijkste doelen die UNESCO nastreeft is het basisonderwijs voor iedereen en het creëren van kennissamenlevingen. Verder richt ze zich op cultuur, culturele diversiteit, bescherming van natuurlijk erfgoed, en op universele toegang tot informatie en vrijheid van meningsuiting.

Opening Suezkanaal (17 november 1869)

Al 500 jaar voor onze christelijke jaartelling groeven de Perzen onder Darius de Grote een kanaal tussen de Nijl en de Rode Zee, zodat Perzische handelaars tot aan de Middellandse Zee konden varen. Nog drie keer zou het kanaal uitgegraven en vaarklaar worden gemaakt, maar telkens weer slibde het dicht en raakte het in onbruik. Na de verovering van Egypte door Napoleon werd het idee nieuw leven ingeblazen. Ferdinand de Lesseps richtte de Compagnie Universelle du Canal Maritime de Suez op en bemachtigde de concessie van de Egyptische overheid om het kanaal te graven. Er werd in 1859 begonnen met de graafwerkzaamheden, die tien jaar zouden duren. Ongeveer 1,5 miljoen Egyptische arbeiders, meest dwangarbeiders, hebben aan het project gewerkt. Van hen stierf bijna 10% aan cholera. Port Said, genoemd naar de Egyptische heerser Said Pasja, werd voor het kanaal nieuw gebouwd. De officiële opening vond plaats op 17 november 1869 met een stoet schepen, voorop die van de Franse keizerin Eugénie de Montijo. De tocht duurde drie dagen. De gevolgen voor de wereldhandel waren enorm. Samen met de Amerikaanse transcontinentale spoorweg, die zes maanden eerder werd voltooid, was het mogelijk om rond de wereld te reizen in een recordtijd. Tulpia / jaargang 05 / nr 20 59

DICHTERBIJTULPIA door Ferman Aras

DE SCHADUW VAN DE MOELLAH

“Hij kwam dichterbij en dichterbij en dichterbij. Ook dat ding werd groter en groter en groter. Lanker en lanker, lanker en lanker. Iek kon geen kant op.”

De ontmoeting met Kadiri was buitengewoon prettig en hoopgevend.

Kadiri nam nog een slokje van zijn soep en ging verder. “Iek zat als een Iroanse muis klemvast. Hij kwam dichterbij en dichterbij en dichterbij. Iek waz opeens… boank!. Heel boank!

Ikzelf zat in een chic Haagse restaurant op mijn gast te wachten. Twee mannen stapten naar binnen: Gustaf sloeg meteen rechtsaf. De tweede man was een kerel met een forse snor en kwam naar mij toe. Verrast stond ik op en snelde hem tegemoet. “Dag, mijnheer Kadiri,” en pakte zijn hand. “Wat een eer. Zou u niet even een kopje koffie met mij willen drinken?” Hij keek op zijn horloge, aarzelde en stemde toe. “Eén kopje dan maar.” Ik bestelde een kopje koffie voor hem en nam er zelf ook een. “Zo, wat brengt u helemaal uit het oosten des lands naar het westen?” Hij zette zijn bril op, keek in zijn agenda. “Waar is de Prinsengracht?” vroeg hij. “O, die is hier om de hoek,” stelde ik hem gerust. Hij nam plaats op een comfortabele stoel. Met de bediening kwam ook Gustaf aan. Toen hij Kadiri zag, snelde hij op hem af en pakte met zijn beide handen zijn hand vast. “Hoe maakt u het? Wat een verrassing!” Hij draaide zich naar mij en zei: “Dit was dus de verrassing. Dat heb je heel goed gedaan.” Kadiri keek om zich heen. “Nee, Gustaf, mijnheer Kadiri kwam ik toevallig tegen. Hij komt voor iemand anders.” Gustaf begon zijn boeken aan te prijzen, terwijl ik nooit verder ben gekomen dan de eerste elf pagina’s. Ik heb ze een voor een aan de kinderen van de buren gegeven. “U schrijft zo kort en bondig,” prees ik zijn stijl. “Het leuke is dat u totaal breekt met de Nederlandse regels.” Gustaf: “Ja, u herhaalt alles, waardoor uw verhaal krachtiger wordt. Wij, Nederlanders, vinden dat van een inheemse auteur storend en verwijten hem dan taalarmoede. Bij ons moet je altijd synoniemen gebruiken.” Terwijl hij zijn snor strelend naar ons luisterde, keek ik Gustaf met ongeloof aan. Als literator bekritiseerde hij hem juist, omdat hij alleen maar hoofdzinnen gebruikte. Zijn kinderlijke stijl werd in de Nederlandse pers daarentegen de hemel in geprezen alsof die zo uniek en typisch Perzisch was. “Wat bent u een goede verhalenverteller,” vervolgde Gustaf. “Nederlandse schrijvers zouden een voorbeeld aan u kunnen nemen.” Ik gaf Gustaf een trap onder tafel, omdat ik bang was dat Kadiri zijn overdreven lof door zou hebben. Maar hij ging nog even door en Kadiri bestelde nog een kopje koffie, en daarna nog een kom soep en nog een broodje. Nadat hij een slokje van zijn soep had genomen, haalde hij diep adem. “Iek. was in Iroan,” begon hij. Ik zette grote ogen op en luisterde naar zijn zangerige aanhef. “Iek waz in gevoangenies.” Het werd mij duidelijk dat dit geen gedicht was en ging weer gewoon kijken. “Het was loat in de noachd. Iek hoor ineens deur van gevoangenies kroaken.” Weer een vluchtelingenverhaal. “Op die moer van gevoangenies verschijnd man met tulband.” Wie kan het anders zijn. “Hij kwoam stoapje voor stoapje naar mij. Iek hoalde wieldste gedachten in mijn hoofd. Iek doacht aan de moellah die mij achterna zat toen iek waz kiend. iek doacht oan Iroanse geheime dienst, die mij achtervolgde om mij te vermoorden.” Wij zaten met open mond naar hem te luisteren en telkens als de ober kwam, zeiden wij standaard: “Ja, doe maar allemaal van het zelfde.” De moellah kwoam dichterbij en dichterbij en nog dichterbij. Iek zag opeenz dat er ook iets uit zijn broek stoak. Het was schadoew en werd steeds groter. Iek kon niet zien of het een zwaard of een wapen waz.” Ik keek op mijn horloge en wilde hem aan zijn afspraak herinneren, maar zag daarvan af, omdat Gustaf mij een trap gaf.

60 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

Met het uitspreken van dat laatste woord puilden zijn ogen uit hun kassen en raakten zijn bril. Hij spoog de soep uit en duwde met kracht de tafel van zich weg en stond plots op. Gustaf veegde de soepspetters die op zijn pak geregend waren en onderbrak hem. “Bank?” “Nee. U moet niet verwarren met de DSB-bank.” “Wat bedoelt u dan?” Ik gaf Gustaf weer een trap. Kadiri ging zitten en vervolgde op een rustige toon alsof hij in slaap viel: “Ja, iek waz boank. Héél boank.”

 ISA’S LUCHTBALLON

Hij kon zichzelf niet in de hand houden. Met trillende vingertoppen streelde hij het dijbeen van de blondine en sloot zijn ogen. Zijn hand gleed langzaam in zijn broek, maar hij kwam met de schrik vrij. “Potverdorie, wat ben je aan het doen?” Onmiddellijk ritste Isa zijn broek dicht, haalde de poster van de muur, pakte een willekeurig boek en boog zich erover. De deur ging met een harde knal open en zijn moeder stapte tierend naar binnen. “Ben jij soms doof, jongen?” Met haar uilenogen scande zij de kamer. Isa werd kleiner en kleiner. “Ik ben huiswerk aan het maken,” zei hij stamelend en legde zijn handen op zijn bureau. “Ik zat diep in deze moeilijke stof.” Zijn moeder liep naar het raam, gooide het open en keerde zich om. “Wat is dat?” vroeg ze. Isa pakte de verkreukelde poster en vouwde die nog kleiner. “Ach, niets. Gewoon een affiche. Van Hasan gekregen.” Zij snauwde hem toe: “Onkruid vergaat niet!” en reikte met haar hand naar de poster, maar Isa stopte die gauw in een boek en legde zijn hand erop. “Mama, ga alsjeblieft weg. Ik moet leren voor mijn toets. Nu is mijn concentratie helemaal weg.” Woedend verliet zij de kamer. “Moet jij haar eens zien,” jammerde Isa. “Haar benen en borsten zijn vol rimpels. Zelfs de buurvrouw is nog mooier dan zij.” Hij stopte zijn hartstocht in zijn tas en verdween in de badkamer. De druppels van zijn vlassige snor wiste hij. “Iedereen ziet mijn gezicht, maar weet niet wat ik met mij omdraag.” Zijn moeder riep. Vlug rook hij aan zijn handen, waste ze met zeep en holde naar beneden. Isa was een dagdromer. Tijdens de les krabbelde hij maar wat in zijn boek. Toen zijn leraar hem een vraag stelde, schrok hij wakker. “Ik vroeg of je nog een voorbeeld van zo’n zoogdier kunt noemen!” Hij richtte zijn blik op de

borsten van een klasgenote en kwam maar niet uit zijn woorden. De klas lag in een deuk. Isa wilde serieus en intelligent overkomen, maar het zat hem niet mee. Ook buiten werd nooit om zijn mening gevraagd of naar hem geluisterd. De meisjes vermeden zijn blik en de jongens maakten hem uit voor een mietje. Hij zag er onverzorgd en slap uit, liep krom en slingerend. Na het middageten pakte Isa zijn rugtas en verliet het huis. In het paradijs dat langs de autoweg tussen Deventer en Amsterdam lag, kleedde hij zich helemaal uit. Hij richtte zijn blik op de wolken. “Zat ik maar met haar in een luchtballon.” Hij legde zijn hand op zijn voorhoofd en viel in slaap. Toen hij wakker werd, bloosde hij. Hij stond op, keek over de struiken, pakte een fles namaakcola en de poster uit zijn tas. “Ik hoef maar een keer op haar te liggen en ze mogen mij daarna afschieten.” Isa kwam kreunend klaar, veegde zich af en ging in het kanaal pissen. Op de terugweg zag hij opeens het licht. “Ja, dat is hem.” Hij pakte zijn fiets en haastte zich huiswaarts. Zijn moeder was bezig de avondmaaltijd te bereiden. Hij glipte als een kat naar boven. “De jongens van de buren zitten allemaal op Koranles,” hoorde hij zijn moeder zich luidkeels beklagen. “Allah mag weten waar jij lag te dromen. Insjallah word jij ooit je heilige naam waardig en geen communist.” Isa pufte: “Ik ga naar de moskee wanneer mijn naamsgenoot Jezus ook komt.” Hij klopte bij Nevin aan, maar toen hij niets hoorde, ging hij naar beneden. “Mijn oogappel is geen luiaard zoals jij. Zij is boodschappen gaan doen.” Isa kwam zijn zus onderweg tegen. Zonder haar te begroeten, pakte hij haar een van de tassen uit handen. “Nevin, zou je iets voor me willen doen?” vroeg hij buiten adem. Met een afwijzende blik keek zij hem aan: “Nee, ik ga niet met mama praten.” Hij ging voor Nevin staan. “Ik heb gedroomd dat Evelien verliefd is op mij.” Nevin duwde hem opzij en liep verder. “O, natuurlijk. In jouw dromen spelen we Romeo en Juliet. Jongen, wordt wakker! Jij zwemt niet in haar vijver.” Met een cynische lach liep ze verder. “Vertel haar dat ik knap en begaafd ben en dat ik een hart van goud heb.” Nevin ging haar eigen gang: “Broertje, jij kunt hooguit een goudvis zijn in het aquarium van lelijke meisjes. Evelien valt op stoere jongens.” Isa deed het hek van de tuin open en liet zijn zus voorgaan. “Potverdorie, waar bleef je nou?” mompelde zijn moeder. “Er was een lange rij, omdat de nieuwe caissière de kassarol moest verwisselen.” Met een blik van ongeloof keek zij Isa aan. “Zwijg jij. Wees zo mondig op school en geef een keer een zinnig antwoord op de vraag van je vader.” Isa ging op bed liggen en dacht aan Evelien. “In haar witte legging en blouse is zij de meest sexy engel van het heelal.” Hij snapte niet waarom Evelien hem altijd links liet liggen, met meisjes omging en met jongens flirtte. En als Isa bezweet langskwam, trapte zij op zijn ziel. “Zo, heb je het weer warm? Doe je kleren maar uit, dan kunnen wij je spierballen zien, Turkse Jezus.” Nevin snelde naar boven, gooide haar tas in haar kamer en klopte bij Isa aan. “Zeg maar wat mijn beloning is en ik verklap je het goede nieuws.” Isa kwam overeind. “Gaat ze met jou zwemmen?” Nevin opende haar hand: “Eerst poen.” Isa duwde een munt in haar hand. “Morgen ga ik naar haar verjaardag en zondag gaan we met zijn allen zwemmen.” Isa maakte een sprongetje in de lucht en kuste zijn zus. “Zal ik voor haar ook een cadeautje kopen?” Nevin keurde dit meteen af. “Gras groeit niet harder door eraan te trekken. Heb geduld.” Isa gaf haar gelijk. “Ik laat alles aan jou over, maar maak haar smoorverliefd op deze held.” Kuchend verliet zij de kamer. “Ja, serçe pehlivan, kabouterheld.”

Gespannen belde Isa aan. Eveliens moeder deed de deur open. “Kom jij voor Neefin?” vroeg ze retorisch. De woorden stokten in zijn keel en hij knikte van ja. Hoofdschuddend verdween zij naar de woonkamer. Isa stak zijn hoofd om de deur en gluurde naar binnen. De muziek stond aan, maar de meisjes waren in de tuin. Nevin kuste Evelien en pakte haar bij het weggaan nog even bij de hand. “En? Heb je mij bij haar aangeprezen?” vroeg Isa natrappend. “Natuurlijk! Ik heb alleen maar over jou zitten opscheppen.” Isa liet zijn schouders zakken en voelde de kracht in zijn benen verdwijnen. Hij vestigde zijn hoop op zondag. “Hopelijk zie ik haar in haar bikini.” Hij liep in zijn kamer heen en weer als een ezel die niet kon plassen. “Waarom moet het uitgerekend vandaag regenen?” Hij ging naar Nevins kamer en vroeg om hulp. In ruil voor wat gunsten beloofde zij vaker met Evelien om te gaan. Zijn inspanningen begonnen al snel vruchten af te werpen. “Ik denk dat zij toch stiekem verliefd is op jou,” vertelde Nevin glimlachend. Isa’s luchtballon warmde zich op. “Zij is helemaal weg van jouw gedicht.” Hij nodigde haar uit voor de luchtballon. “Zij heeft jouw gedicht boven haar bed gehangen.” Isa’s luchtballon steeg op. Het ijs tussen Isa en Evelien was intussen gebroken. Haar cynische lach had plaatsgemaakt voor lachende ogen. Zij zwaaide naar hem, informeerde veelvuldig naar Nevin en speelde in zijn team. Isa probeerde haar op allerlei manieren aan te raken en te omhelzen. Zij bood geen verzet en reageerde met verlegen glimlachjes. “Nu zwemt zij wel in mijn vaarwater, wijsneus van een zus,” mompelde hij. Isa verliet de school eerder dan normaal. Het was mooi weer en zijn laatste les was uitgevallen. Snel fietste hij naar Evelien. De gordijnen van de woonkamer waren dichtgetrokken. Hij liep achterom en klom op zijn fiets. Tot zijn verrassing zag hij de fiets van zijn zus in de tuin staan. Isa bleef een tijdje naar Eveliens slaapkamer staren. “Was ik maar haar deken, haar bh.” Hij wilde afstappen, toen haar raam op een kier werd gezet. Hij hoorde Evelien giechelen. “Ze moeten net aangekomen zijn,” hoorde hij zichzelf praten. “Ik moet nu echt weg. Als Isa eerder thuiskomt, krijgt mama misschien wel argwaan.” Zijn hart sloeg over toen hij zijn naam hoorde vallen. Achter de vitrage zag hij Evelien en Nevin staan praten. “Ze nemen afscheid.” Opeens waaide het gordijn een stukje open. In een flits zag hij zijn zus, halfnaakt, Evelien zoenen. Isa viel van zijn fiets. Geschrokken keek Evelien naar buiten en deed het raam snel dicht. Isa’s bloed was gestold en het licht uit zijn ogen verdwenen. Zijn rug deed pijn alsof hij van Dantes berg was gegleden. Opeens verscheen Evelien voor hem. Zij moedigde hem aan haar hand vast te pakken. Isa stond op en begon te rennen. Hij was nog maar net op gang gekomen of hij werd triomfantelijk ingehaald door zijn zus. Isa struikelde en viel. Met een sprong pakte zij Eveliens hand beet en samen stegen zij omhoog. Er stak een wind op. Isa’s poster en gedichten waaiden achter elkaar weg. Hij keek ze na totdat zijn luchtballon verwerd tot een vervagende punt.



Tulpia / jaargang 05 / nr 20 61

SERVICEPAGINA door redactie Tulpia

Boekbespreking: De Grote Turk De Grote heten er in de geschiedenisboekjes wel meer: Alexander, Catharina, Constantijn, Frederik, Karel, Peter… Allemaal bekende namen. Maar wie, o wie was Süleyman de Grote? Henk Boom schreef een boeiend boek over deze 16de-eeuwer. Door Philip de Vries Nu de vrees voor toetreding van Turkije tot de Europese Unie groter lijkt dan ooit, komt Henk Boom (1945), journalistiek medewerker in Spanje van Het Financieele Dagblad en De Tijd, met een monografie die recht probeert te doen aan de Gouden Eeuw van dat land. Zijn boeiende studie De Grote Turk. In het voetspoor van Süleyman de Prachtlievende (1494-1566) – waarvan hij in eerdere afleveringen van Tulpia al het een en ander publiceerde – vormt de vlot geschreven neerslag van een diepgaand onderzoek naar leven en werken van deze sultan, die regeerde van 1520 tot 1566 tijdens de bloeiperiode van het Ottomaanse Rijk. Anders dan de historici die vanuit hun studeerkamer opereren, ging Boom spoorzoeken in Oostenrijk, Hongarije, voormalig Joegoslavië, Griekenland en Turkije om daar zijn licht op te steken bij archeologen, museumdirecteuren en overige specialisten, die voor hem feiten van fictie scheidden om een waarheidsgetrouw beeld te krijgen van deze 16de-eeuwer. Wie was Süleyman? Geboren in 1494 als enige zoon van Selim I de Barse werd hij op 26-jarige leeftijd de tiende sultan van het Ottomaanse Rijk, dat zich toentertijd uitstrekte van Hongarije in het noorden, Azerbeidzjan in het oosten, Jemen in het zuiden en Algerije in het westen. Tijdens zijn 46-jarige bewind voerde hij dertien veldtochten, waarvan het beleg van Wenen in 1529 en de slag bij Mohács (Zuid-Hongarije) in 1526 wel het bekendst zullen zijn. In het tussen Transsylvaanse graven, Hongaarse aartshertogen, Engelse en Franse koningen, Oostenrijkse keizers en Roomse pausen hevig verdeelde westen had hij door lastercampagnes van christenen als Luther en Erasmus met hun geringe kennis van de hoogtijdagen van de Ottomaanse beschaving een slechte naam: in het Europa van de 16de eeuw werd zijn islamitische expansie met angst en beven aangezien. Barbaar die hij was, kreeg hij om de pracht en praal aan zijn hof, de Verhevene Porte, hier de bijnaam van ‘de Prachtlievende’. Thuis stond hij veeleer bekend als Kanunî, de Wetgever, om zijn op de sharia gebaseerde civiele wetgeving. Zijn wereldimperium bestond uit minstens 60 etnische en linguïstische bevolkingsgroepen, verdeeld over 38 staten en republieken op 3 continenten waarin harmonieuze co-existentie, vrede en rechtvaardigheid centraal stonden; de tolerantie jegens niet-moslims in het rijk (dhimmi’s) was groot: christenen en joden mochten steeds hun eigen religieuze riten behouden zolang ze de speciale belasting (haraç) maar op tijd betaalden. In 16 hoofdstukken, gecompleteerd met zwart/witkaarten, zelfgemaakte kleurenfoto’s, eindnoten, een tijdtafel, woordenlijst, literatuuropgave en register van namen, brengt Boom ons als het ware in een evocatieve, al schrijvende concentrische cirkelbeweging nader tot De Grote Turk zonder daarbij het sappige detail van de petite histoire te schuwen (blz. 148): “Een gezamenlijke Frans-Turkse aanval op het Habsburgse leger leek dat jaar bijna een succes te worden. Volgens de legende zou Catherine Ségurane, een lokale wasvrouw, zich als een ware Jeanne d’Arc heldhaftig hebben gedragen door op de barricaden van de burcht in de oude stad pontificaal haar billen te ontbloten en die aan de vijand te tonen. Het propagandistische verhaal wil dat de Turken zo heftig schrokken van deze femme fatale dat ze

62 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

op de vlucht sloegen. Sindsdien wordt Catherine in Nice geëerd met een straatnaam, een standbeeld en een jaarlijkse mis in de Sainte Réparatekathedraal.” Zo sleep je lezers mee! Helaas laat het Nederlands hier en daar te wensen over: 33 peiler (pijler), 60 klagend miauwend (klaaglijk), 60 hebben en houwen (houden), 75 wetkennis (wetskennis), 76, 77, 78, 294 de Oekraïne (Oekraïne), 92 oorlog believende (oorlogszuchtige), 103 te danken (wijten), 106 ten aanschouwe (aanschouwen), 115 rouwdouwers (rouwdouwen), 121 overstroomd (overgestroomd), 165 eren (eerbewijzen), 175 gespaard blijven van (voor), 177 spoelen over (overspoelen), 219 hellinistische (hellenistische), 228 stijl oprijzende bergen (steil), 254 overstroomde rivieren (overgestroomde), 262 boten voerden af en aan met (voeren), 269, 334 subdirectrice (adjunctdirectrice), 274 geturkaniseerd (verturkst), 278 peilers (pijlers), 279 peiler (pijler), 281 Saudie-Arabië (Saudi-), 342 enigst kind (enig). Overige spelfouten: 7 Ortaily (Ortayli), 37 Illustrum (Illustrium), 58, 77, 341 Hürrem (Hurrem), 73 Gececi (Gecesi), 78 Empresse (Empress), 94 christiane (christianae), 94 Székésfehérvár (Székesfehérvár), 117 il Turchi (i), 157 confederation (confederation), Austria (Austriae), 185 Hegedús (Hegedüs), 187, 188, 190, 193, 194, 195, 196, 334 Laszlö (Lásló), 200 çavüs (çavuş), 201 Yünus (Yunus), 245 Nicea (Nicaea), 264 Solymanus turcat Emper (Turcar[um] Imper[ator]), 264 Török Hás (Ház), 298 propagande (propaganda), 299 bell (bello), 332 quator (quattuor), 342 Johannus (Johannes), passim Zrinyi (Zrínyi). Kromme beeldspraak: 133 een klein maar dapper Osmaans museum, 158 de voor Süleyman meegenomen valken voor de jacht vielen in goede aarde, 255 hadden hem een flinke deuk in zijn blazoen bezorgd, 259 zijn razernij liet de aderen van het front zwellen. Chronologische missers: 121 Hannibal trok in de tweede eeuw voor Christus met zijn olifanten de Alpen over (derde eeuw - in 218), 173 keizer Augustinus (Augustus), 341 Selim II de tiende sultan (elfde), de spreuk Austriae est imperium orbis universi was niet van Maximiliaan I (1459-1519), maar van Frederik III (1415-1493). Taalkundige misstellingen: 44 de i van Topkapi niet uitgesproken als de i in is (de ı – i zonder puntje – wordt uitgesproken als de /e/ in de). En op 326 stamt de naam Osman zeker niet van het Perzische Utman, maar komt uit Arabisch Uthman, met de /th/ die het huidige Turks niet kent. In de literatuurlijst ontbreekt Andrew Wheatcroft, De vijand voor de poort, Amsterdam 2010, waarvan een positieve recensie verschenen is in Tulpia jaargang 5, nummer19, bladzijde 62. Het boek is een boeiend onderzoek naar een boeiende man, maar schiet historisch de plank mis.... Henk Boom, De Grote Turk. In het voetspoor van Süleyman de Prachtlievende (1494 –1566). 343 bladzijden, 3 kaarten, 1 plattegrond, 26 illustraties. Met eindnoten, tijdtafel, woordenlijst, literatuuropgave en register van namen. Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2010. Paperback Prijs: € 21,95 ISBN: 978–90–253–6764–0 Website: www.degroteturk.com

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 63

Dat koop je bij de Turk Wegwijs in de nieuwe buurtsuper Dat koop je bij de Turk maakt je wegwijs in de nieuwe buurtsuper. Het neemt je mee de winkel in, vertelt wat je er kunt vinden en wat je daarmee kunt doen. En dat is niet alleen Turks koken. Met de wat je bij de Turk koopt, kun je alle kanten uit. De nieuwe buurtsuper slaat een brug tussen culturen en generaties. Bij de Turk vind je Oudhollandse groenten, zoals blauwschokkers en schorseneren, die Turken (en Marokkanen evenmin) nog lang niet ‘vergeten’ zijn. Kratten met heerlijke mediterrane en exotische groenten en fruit – van Romanasla, tot courgettebloemen, kouseband en granaatappels – planken vol gedroogde peulvruchten en noten, grote emmers yoghurt en andere lekkere pure zuivel en enorme bossen verse kruiden. De Turk is van alle markten thuis.

Broere Eenieder van ons herinnert zich vast nog wel de geur van sinterklaasdag, de smaak van gestolen goed, het geluid van zomers water. Ieder heeft wel een oma met een rommellaatje. Iedereen weet nog hoe warm de armen van de liefde waren. Door de verhalen die Bart Moeyaert over zijn zes broers en zichzelf vertelt, waait een bries waarvan je gaat glimlachen, óók als je geen broers of zussen hebt. De negenenveertig Broereverhalen – inclusief zeven tot nog toe ongepubliceerde – zijn nu voor het eerst bijeengebracht. Een raak en ontroerend, maar bijwijlen ook onweerstaanbaar grappig portret van een ongewone kindertijd. Broere is inmiddels vertaald in het Frans, Engels, Duits en Italiaans en werd bij ons bekroond met de Woutertje Pieterseprijs.

64 Tulpia / jaargang 05 / nr 20

De producten die de Turk verkoopt, vormen de invalshoek voor Dat koop je bij de Turk. Daarin is het boek uniek. De indeling is gegroepeerd naar soort: groenten en fruit, conserven en droogwaren, en producten uit de koeling. Per productbeschrijving worden steeds enkele recepten genoemd waarin het product voorkomt, met daarbij de pagina waar het recept te vinden is. De recepten staan alfabetisch gerangschikt in een apart gedeelte van het boek. In totaal bevat het boek zo’n 150 productbeschrijvingen en ruim honderd recepten en bereidingstips. Van Marianne Meijerink verschenen eerder De keuken van Helal Et Gida, over een Turkse buurtwinkel in Amsterdam-Oost en Wat het Groene Hart schaft (Fontaine, 2009) een rondreis langs ambachtelijke boeren in het Groene Hart van de Randstad, met achtergronden en recepten. € 12,95 ISBN 978 90 5956 367 4

Bart Moeyaert: Broere. De oudste, de stilste, de echtste, de verste, de liefste, de snelste & ik Prijs: € 14,95 Uitgeverij: Querido www.querido.nl

In De dood heeft mij een aanzoek gedaan schreef Kristien Hemmerechts negen maanden lang haar gedachten op rondom leven, liefde en dood. Het resultaat is een eerlijk en oprecht dagboek waarin veel mensen onderwerpen voorbij zullen zien komen, waarmee ze zelf ook worstelen. Dat laatste woord is niet lukraak gekozen. Wie dacht nog nooit aan het eigen levenseinde? Wie is niet bezorgd en angstig voor geliefden wier gezondheid brozer wordt? Wie blijft onbewogen bij nieuws over verlaten, mishandelde of vermoorde kinderen? Het leven is niet gemakkelijk, stelt Hemmerechts, en op een toegankelijke manier openbaart ze de lezer haar bedenkingen. Als het over deze onderwerpen gaat – leven, liefde en dood –, dan loert het gevaar van veel klagen en zagen om de hoek. Die valkuil heeft Hemmerechts vakkundig vermeden. Hoera, het is geen zeurboek en evenmin een opgave om te lezen.

Integendeel! Dit dagboek is bijna een openbaring, het opent je de ogen voor belangrijke items en de humor en zelfrelativering maken het zeer verteerbaar. Ook al zijn we misschien allemaal wel bang om oud te worden. En ook bang om niet oud te worden. De vragen die we het liefst wegstoppen worden door Hemmerechts in dit boek op een eerlijke manier behandeld. Het is een rijk boek, een ijkboek, een verrijkend en ja: ook een verreikend boek. Breek je hoofd niet over al die ei en ij’s, maar zorg dat je dit boek te lezen krijgt. Vandaag of morgen. Het is een belangrijk boek. Eentje dat je op tijd gelezen moet hebben.

BARANÁ QUINTET presents: ŞARAP (Wijn)

Bart Lelivelt: accordeon Meinrad Kneer: contrabas Sebastian Demydczuk: drums

Baraná, de groep die Turkse tradities en Nederlandse improvisaties samenbrengt tot één aanstekelijk geluid, presenteert dit najaar het gloednieuwe album Şarap. In verschillende varianten maakt Baraná sinds een aantal jaren (inter) nationaal furore met een mix van Turkse traditie, nieuwe spannende composities en speelse improvisaties. Wat daarbij bijzonder opvalt is de veelzijdige smaak van de leiders Üvez en Kamperman. 'Echte smeltkroesmuziek', zo schreef het NRC. Het hoorbare en zichtbare speelplezier van Baraná kan steeds rekenen op enthousiaste bijval van zowel pers als publiek. Line up: Behsat Üvez: stem, saz, percussie Steven Kamperman: klarinetten, saxofoons

Auteur: Kristien Hemmerechts Uitgeverij De Geus ISBN: 978 90 445 1568 8 Gebonden Prijs: € 19,90

Op het feestelijke album Şarap vormen teksten van de 11de-eeuwse Perzische dichter / filosoof / sufi / levensgenieter Omar Khayyám de rode draad. Daarin keert ‘wijn’ telkens als centraal thema terug: "Neem een karaf wijn, ga zitten in het maanlicht en drink!” Hayyám prikkelt en lijkt soms domweg de roes te bezingen, maar hij verhaalt ook over humanistische dilemma's. Şarap zit vol jagende ritmes, meeslepende ballades en liederlijke improvisaties, waarbij de Turkse muziektraditie en jazzklanken de uitgangspunten zijn voor heerlijke smelt(k)roesmuziek. Contact & info: info@barana.nl www.barana.nl

Tulpia / jaargang 05 / nr 20 65

NUTTIGEADRESSEN HANDEL Turkish Trade Promotion Office De TTPO werd in 1988 opgericht met als doel het bevorderen van de bilaterale handel tussen Turkije en Nederland. Het was de eerste overzeese handelspost van het Export Promotion Center of Turkey, afgekort IGEME, en verbonden met het ministerie voor Buitenlandse Handel in Turkije. Postbus 2396, 3000 CJ, Rotterdam. Tel: 010 – 412 4212. E-mail: ttpo.igeme@planet.nl www.ttponl.gov.tr NL EVD Internationaal NL EVD Internationaal is een overheidsorganisatie die ondernemers inspireert en ondersteunt bij het waar maken van hun internationale ambities. Hierbij gaat het om het aanbieden van informatie, financiering en netwerken. NL EVD Internationaal is onderdeel van Agentschap NL van het ministerie van Economische Zaken. Juliana van Stolberglaan 148, 2595 CL Den Haag. Tel: 088 – 602 83 99. www.evd.nl NETUBA Netherlands-Turkey-Business-Association Platform voor personen en bedrijven die betrokken zijn bij het zakendoen met Turkije. Het secretariaat is gevestigd bij het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering (NCH). Juliana van Stolberglaan 148 2595 CL Den Haag. Tel: 070 – 344 1576. www.netuba.nl TIC Turkey Stichting Trade & Investment Center (TIC) Turkey is het platform voor Nederlandse bedrijven en instanties die de Turkse markt willen betreden. TIC Turkey adviseert, informeert, begeleidt en organiseert vanuit de visie van de ondernemer. WTC Rotterdam Kamer 339 | 3e Etage. Beursplein 37. P.O. Box 30153, 3001 DD Rotterdam Tel: 010 – 205 3253. Fax: 010 – 205 3251. www.ticturkey.com IntEnt Stichting IntEnt geeft training en advies aan startende ondernemers die een eigen bedrijf willen starten in verschillende landen. Voorts

heeft IntEnt een brede kennis over internationale marktkansen en voorwaarden voor starters. Javastraat 58 2585 AR, Den Haag. Tel: 070 – 305 1820. www.ondernemenoverdegrens.nl

ONDERNEMERSVERENIGINGEN HOTIAD De Nederlands-Turkse Ondernemersvereniging HOTIAD is een belangenvereniging van Turkse werkgevers met als belangrijkste doelstelling het verbeteren van het imago. Rivium Quadrant 163 Kat. 11 2909 LC Capelle aan den IJssel. Tel: 010 245 0090 / 010 - 262 1424. www.hotiad.nl HOGIAF De Turkse vereniging van ondernemers HOGIAF organiseert cursussen, opleidingen en voorlichtingsbijeenkomsten die bijdragen aan een betere toerusting van ondernemers. Verder sluit HOGIAF partnerschappen en allianties om onderdeel te worden van de overlegstructuren in Nederland. Parkstraat 83, Den Haag. Tel: 070 – 820 03 37. info@hogiaf.nl www.hogiaf.nl

CULTUUR Stichting Kulsan De stichting organiseert Turkse culturele evenementen, waaronder het befaamde Turkey Now! Festival. Piet Heinkade 5, 1019 BR, Amsterdam. Tel: 020 – 527 0700. www.kulsan.org Stichting Mystiek De stichting brengt in Nederland mediterrane cultuur, in de vorm van spiritueel getinte kunst, architectuur en sport, onder de aandacht. Postbus 20642, 1001 NP Amsterdam. Tel: 020 – 694 27 04. www.stichtingmystiek.nl Podium Mozaïek Internationaal cultuurpodium gevestigd in de voormalige Pniëlkerk in Amsterdam-West. Het programma biedt wereldmuziek, theater,

kleinkunst, dans, lezingen en debatten. Bos en Lommerweg 191, 1055 DT Amsterdam. Tel: 020 – 580 0380. www.podiummozaiek.nl Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) De belangrijkste onderdelen van het Tropeninstituut zijn het museum en theater. Tevens herbergt het instituut een uitgeverij en is het een platform voor internationale en interculturele samenwerking. Mauritskade 63, 1092 AD Amsterdam. Tel: 020 56 88711. www.kit.nl

ALGEMEEN Turkije Instituut Richt zich op het vergroten van de kennis over Turkije onder een breed Nederlands publiek. De nadruk ligt op de betrekkingen tussen Nederland en Turkije en tussen de EU en Turkije; de strategische ligging en betekenis van Turkije in de regio; de Turkse economie en de verhouding tussen de Turkse migranten in Europa en hun moederland. Laan van Meerdervoort 70, 2517 AN Den Haag. Tel: 070 – 312 2090. www.turkije-instituut.nl TANNET Het Turks Academisch Netwerk (TANNET) is een network van hoogopgeleide Turkse Nederlanders. Op basis van haar expertise probeert TANNET de Nederlandse Turken en andere allochtonen een stem en gezicht te geven en maatschappelijke ontwikkelingen een vanuit wetenschappelijke en op feiten gebaseerde visie mee te sturen. Burg. Stramanweg 108 N, 1101 AA Amsterdam. Tel: 020 – 451 1450. www.tannet.nl Inspraak Orgaan Turken in Nederland (IOT) Het orgaan heeft tot doel de belangen te behartigen van alle in de Turkse gemeenschap aanwezige opvattingen en stromingen, en voor de verbetering van haar maatschappelijke positie in Nederland. Maliebaan 13, 3581 CB Utrecht. Tel: 030 – 234 3625. www.iot.nl 243_Amsterdam 105x210 mm EN.indd 1

3/10/10 1:56:47 PM

Beste startende ondernemer, de Belastingdienst onderneemt altijd met u mee. Kom eens langs bij een van onze gratis voorlichtingsbijeenkomsten. U wilt een eigen bedrijf beginnen. Dan komt er een hoop op u af. Daarom organiseren de Kamer van Koophandel en de Belastingdienst samen voorlichtingsbijeenkomsten voor startende ondernemers. En zo hebben we nog meer tips en activiteiten die het ondernemen makkelijk maken. Dus doe uzelf een plezier en maak als startende ondernemer een goede start op belastingdienst.nl/starters

Leuker kunnen we â&#x20AC;&#x2122;t niet maken. Wel makkelijker.