ReflectieKrant Een inspirerende krant voor medewerkers en andere belangstellenden over waardenvolle zorg bij Zorggroep Alliade en haar dochterstichtingen Meriant, Driever’s Dale en Talant. Met deze Reflectiekrant sluiten we aan bij de landelijke Week van de Reflectie van 2013.
2
3
“Jij bent hun stabiele basis.”
“Samen zorg naar een hoger niveau tillen.”
4
“Het leefklimaat is goed”
“Reflecteren gun ik iedereen” Erik Kuik
Erik Kuik, voorzitter van de Raad van Bestuur van Zorggroep Alliade, heeft in de hoek van zijn werkkamer een blauwe torso staan met daarop een gedicht. Het heet “Stilte”. Medewerkster Sonja schreef het vorig jaar tijdens de eigentijdse kwaliteitsdagen. “Dit gedicht is een inspiratiebron voor me,” vertelt hij. “Ik heb het zeker al zo’n twintig keer gelezen.” Het helpt hem om in de waan van de dag even stil te staan bij de waarden van Alliade. “Dankzij het gedicht overdenk ik hoe je bij je oorsprong kunt blijven. Als organisatie en als medewerker van Alliade.”
Kuik leest hardop enkele waarden voor
Als dat niet gebeurt, loop je het gevaar dat
waarom. Is dit wel het juiste? Realiseren we
de Raad van Bestuur bent. Ik ben eerst Erik,
waar Alliade voor staat. “Respectvol
je doordendert in hetzelfde spoor, terwijl je
ons wel genoeg wat de impact is van ons
dan de bestuurder. Ik hoop dat mensen dat
omgaan met cliënten en met respect over
soms een wissel moet verzetten.”
handelen op de ander?”
onderscheid kunnen maken. Doe gewoon,
ze praten. Wat betekent dat echt? Hoe ga ik
ga met iedereen respectvol om.
met een complexe situatie om? Wat doe ik
Omdat Alliade kwetsbare mensen begeleidt
Wat hem verder aanspreekt in “Stilte” is
als een cliënt me agressief bejegent? Wat
hebben handelingen van medewerkers
dat het oproept om “dichtbij jezelf” te
Als je niet van jezelf houdt, is het moeilijk
doet dat met mij? Reflectie gaat over jezelf.
altijd invloed op het leven van cliënten.
blijven en van jezelf te houden. Kuik:
om cliënten waardevolle begeleiding te
En reflecteren gun ik iedereen, omdat het
Erik Kuik: “Iedereen kan daarvan voorbeel-
“Dat probeer ik. Je moet je niet van alles
geven. En waardevolle zorg geven lukt beter
waardevol is om stil te staan bij wat je doet.
den noemen. Overdenk eens wat je doet en
gaan verbeelden omdat je voorzitter van
als je af en toe reflecteert op wat je doet.”
Het zingevingsspel “Uit jezelf” van Zorggroep Alliade is te bestellen via www.alliade.nl en kost € 33,95. Zin zoeken zien en beleven is een belangrijke waarde voor Zorggroep Alliade. Cadeautip voor sinterklaas of kerst!
Het zingevingsspel wordt gebruikt om cliënten, verwanten en medewerkers op een speelse manier in gesprek te laten gaan over wat het leven voor iemand waardevol en wat het moeilijk maakt.
“Jij bent hun stabiele basis”
Linet vertelt dat deze jongeren in hun leven vaak met teleurstellingen te maken hebben gehad. “Ze kunnen niet goed mee komen in de samenleving. Juist dan is het belangrijk om
Miranda Fokkinga en Linet Heeres
gewone dingen positief te benadrukken, zoals
Jongeren in hun waarde laten, zorg geven die ze nodig hebben. Dat is voor pedagogisch medewerker Miranda Fokkinga van Driever’s Dale waardenvolle zorg. Haar collega Linet Heeres: “Het is belangrijk dat jongeren gezien worden, dat je ze geen stempel opdrukt.”
naar school gaan. Wij geven ze een steuntje in de rug, stimuleren ze om dingen te ondernemen of in gesprek te gaan als er iets is.”
“Herhalen is belangrijk. Als wij iets logisch vinden, hoeft een jongere dat nog niet te vinden.”
Afspraak is afspraak Elke jongere heeft een behandelplan, waarin staat waaraan hij of zij wil werken. Bijvoorbeeld het aangeven van grenzen, werken aan zelfvertrouwen, contact onderhouden met ouders of het benoemen van emoties. “Je moet continue met de jongeren in gesprek gaan,” vertellen beiden, “en veel geduld hebben. Ook herhalen is belangrijk. Als wij iets heel logisch vinden, hoeft een jongere dat nog niet te vinden.” Veel van hen reageren vanuit emotie. “Ze hebben meestal pieken en dalen en juist dan is het belangrijk om rustig en consequent te blijven. Jij bent een stabiele Bij Driever’s Dale in Winschoten wonen
vaardigheden aan, zoals het runnen van een
Complimenten
basis, die ze missen in de opvoeding thuis.”
zestien jongeren tussen de 16 en 21 jaar met
eigen huishouden, eten koken, de was doen
Jongeren wonen tussen de drie maanden maar
Waardenvolle zorg is in dit opzicht ook:
een licht verstandelijke beperking (een IQ
en de kamer schoonmaken. Ze leren ook hoe
soms zelfs wel drie jaar bij Driever’s Dale. De
betrouwbaar zijn. Linet Heeres: “Je moet
van 85 of lager). Veel van hen hebben ook
ze met anderen kunnen omgaan. Miranda
beide pedagogisch medewerkers benaderen
zeggen wat je doet en doen wat je zegt.”
een extra handicap in de vorm van bijvoor-
Fokkinga: “Hoe je bijvoorbeeld rekening kunt
hen positief. “Als ze iets goed hebben gedaan,
Miranda Fokkinga: “Als je een afspraak maakt
beeld pdd-nos, borderline of een leerachter-
houden met elkaar en hoe je naar elkaar
benadrukken we dat. Als iemand naar school
op een bepaald tijdstip moet je er ook zijn,
stand. In de groep leren ze allerlei praktische
kunt luisteren.”
gaat, geven we ze daarover een compliment.”
want deze jongeren zijn vaak erg stipt.”
“Ik leer mezelf beter kennen” Kevin Oosterwold (19)
Boswandeling Contact met zijn ouders heeft hij altijd gehouden. Als hij nu naar huis gaat, is er minder ruzie, vertelt hij. Kevin heeft veel geleerd in de groep. “Met mensen omgaan bijvoorbeeld en dat je niet te snel moet reageren, maar eerst moet nadenken. Dat je rustig moet blijven, maar ook direct kunt zijn. Bijvoorbeeld door te vragen: moeten we het gesprek aangaan? Aan de andere kant leer je ook dat wanneer iemand boos is, je er niet direct achteraan moet lopen. Je hebt de neiging om te helpen, maar misschien wil die persoon wel even met rust gelaten worden.”Kevin sprak bij Driever’s Dale af om aan een aantal dingen te werken. “Ik moet op de afgesproken tijd naar bed. Verder moet ik mijn medicatie op tijd nemen. En dan zijn er nog de taken die je in huis moet doen, zoals de tafel afruimen, koken of achter het huis
Zijn arm zit in het gips. Na een ziekenhuisopname was Kevin Oosterwold (19) een week thuis bij zijn ouders en broertje en zusje. “En dat ging hartstikke goed!” vertelt hij. Hij zit buiten op een houten bank en rookt een shagje.
vegen.” Daarnaast is er ook tijd voor ontspanning en sport. “We maken een boswandeling. En ik heb een pasje voor de sportschool. Heel leuk! Er is altijd wel iemand die met me mee wil.” Bedtijd Het doel is dat Kevin binnen een jaar begeleid zelfstandig gaat wonen. Hij wil graag een opleiding SPW of SPH doen. “Het liefst ga ik met kinderen tussen de tien en zestien jaar
Kevin woont sinds anderhalf jaar in een behandelgroep in Winschoten. Sinds een maand zit
werken. Ik denk dat ik mezelf hier beter heb leren kennen. Omdat ik weet hoe ik zelf ben
hij op een nieuwe locatie. “Dat was in het begin even wennen, maar de sfeer is hier leuk.”
geweest, kan ik anderen met ADHD misschien beter helpen.” Zijn er dingen die beter kunnen
Anderhalf jaar geleden ging Kevin het huis uit. Thuis was er veel ruzie. Tussen hem en zijn
bij Driever’s Dale? Ja, het tijdstip van naar bed gaan, vindt Kevin. “Tien uur is te vroeg voor
ouders en tussen hem en zijn broertje en zusje. De sfeer was niet prettig. “Mijn ouders en ik
iemand van achttien jaar (op het moment van het interview was Kevin nog achttien red..) Ik
besloten dat het beter was als ik ergens anders ging wonen. We hebben op internet gezocht
heb dat al heel vaak aangekaart, maar er wordt niks mee gedaan. Nachtrust is belangrijk, dat
en we kwamen zo uit bij Driever’s Dale.”
weet ik ook wel, maar het zou wel iets later mogen.” In het weekend is het om elf uur bedtijd. Kevin: “Maar ik heb toestemming van mijn ouders om uit te gaan. Dan moet ik wel uiterlijk half twee ‘s nachts binnen zijn. Daar houd ik me aan, want je moet je afspraken nakomen.”
2
ReflectieKrant / Een gezamenlijk streven naar een waardenvollere zorg
“Er gewoon zijn voor de mensen” Joke Melenberg
Joke Melenberg waakt ’s nachts met twee collega’s over cliënten van diverse woongroepen van Talant in Drachten. “De nachtdienst kan een brugfunctie vervullen.” Wat is voor Joke waardenvolle zorg? “Als ik tijd en aandacht kan geven aan mensen,” verklaart ze. “Dat ik rust kan scheppen in chaos en er gewoon kan zijn voor de cliënten.” Joke Melenberg (53) werkt ruim 30 jaar bij Talant, waarvan 24 jaar als medewerker nachtdienst. Met twee andere collega’s staat ze elke nacht paraat als cliënten (die in zeventien huizen van Talant in Drachten wonen) hulp nodig hebben. De zorgcentrale seint hen daarover in. “Dankzij gespecialiseerde
“Samen zorg naar een hoger niveau tillen.” Marjon Lohmann
apparatuur kunnen mensen op de zorgcentrale zien of er iets loos is met cliënten. Zo zijn er bewegings- en deurmelders, maar ook kunnen geluiden van cliënten worden gedetecteerd. Als iemand een epileptische aanval heeft, horen de centralisten dit en worden wij gewaarschuwd.” De “nachtwakers” spelen in op de behoefte van de cliënten. Joke Melenberg: “Er zijn cliënten die zichzelf prima redden, maar anderen hebben assistentie nodig.” Als voorbeeld geeft ze een dubbelgehandicapte, oudere bewoonster die op een avond erg moest overgeven. “Een broze, tere vrouw. De late dienst overlegde met een arts en lichtte de familie in. Wij zijn die nacht wel vijf keer bij haar wezen kijken.”
Wat is het hier nat, vroeg iemand van de dagbesteding eens. Bleek dat Wouter (25), zoon van Marjon Lohmann, geen luier om had. Normaal heeft hij die wel. “Maar er was een invalkracht en die was het vergeten,” vertelt ze. Een kleinigheid, maar het illustreert hoe belangrijk vast personeel is, dat alle cliënten goed kent. “Wouter is daar bij gebaat,” zegt zijn moeder.
Gezond verstand Ook voor verwanten van cliënten kun je als medewerker het verschil maken, meent ze. Joke: “Een paar jaar geleden overleed één van onze cliënten ’s nachts in het ziekenhuis. Zijn moeder was die dag nog bij hem op bezoek geweest. Deze mevrouw was al op leeftijd en kon niet goed meer horen. We wilden haar daarom niet bellen. Een collega van de woongroep en ik zijn die nacht naar haar toegereden om haar te vertellen dat haar kind was gestorven. Dat waardeerde ze ongelooflijk. Op zo’n moment doe je er toe.”
Wouter woont sinds 2000 in een woongroep
Uitzwaaien
van Talant in Drachten. Hij functioneert
Helaas gebeurt een en ander minder vaak
motorisch op het niveau van een kind van één
dan Marjon Lohmann zou wensen. “Zelf heb
Waardenvolle zorg kan ook betekenen dat je het protocol bewust loslaat, geeft Joke aan. “Als
jaar en verstandelijk op dat van een kind van
ik een twee persoonsfiets gekocht. Er zou
een cliënt ’s nachts om welke reden ook lang wakker is en zelf niet uit bed kan komen, zet ik
vier maanden. “Een laag niveau, en toch zit hij
elke dag even met Wouter gefietst moeten
een CD met licht klassieke of rustgevende muziek op. Een ander kan immers ook een boek
goed in zijn vel,” vertelt zijn moeder. “Wouter is
worden, maar dat lukt niet.” Aan de inzet
pakken of de radio aanzetten als hij de slaap niet kan vatten.”
niet gedragsgestoord en vrij rustig. Ik vermoed
van het personeel ligt het niet, beklemtoont
dat er daarom vaak een invalkracht op hem
Marjon Lohmann. “Die is fantastisch. De
wordt gezet. Moeilijker cliënten krijgen nu
medewerkers zijn lief, maar ze lopen elkaar
eenmaal meer aandacht. Maar het gevolg is
voorbij. Er zouden meer medewerkers bij
dat andere cliënten tekortkomen.”
moeten.” Ze pleit er al jaren voor. “We
“Je kunt je niet altijd achter het protocol verschuilen. Ik zeg altijd: gebruik je gezonde verstand ” .
hebben niet meer budget, wordt er gezegd.
Zijlijn
Zwemmen
Terwijl ik denk: kijk eens of cliënten wel
Waardenvolle zorg is ook samen met collega’s het welzijn van cliënten te verhogen. De nachtdienst
Marjon Lohman is oudervertegenwoordiger, lid
echt op de groep thuishoren. Zo woont er
kan daarbij als bruggenbouwer tussen disciplines fungeren. “Wij staan aan de zijlijn omdat we er
van de Verwantenraad en tevens mentor van
iemand die eigenlijk één op één begelei-
overdag niet zijn. Maar als je bedenkt dat een derde van de 24uurs-zorg ’s nachts wordt gegeven
twee andere Talantcliënten. Ze volgt Talant
ding moet krijgen. Hierdoor krijgen anderen
kunnen we juist als nachtdienst verbindingen leggen. Wij komen op veel woongroepen en weten
kritisch en is voorstander van een bredere
minder aandacht.”
wat er speelt. Andere collega’s kunnen meer gebruik maken van onze deskundigheid en ervaring.”
participatie van verwanten bij beleidskeuzes. Waardenvolle zorg betekent voor haar onder
Ritueel
meer een goed contact met Talantmedewerkers.
Waardenvolle zorg is ook een goede
“En dat is er. Ik kan ze altijd bellen.” Ze houdt
communicatie met verwanten van cliënten.
kritiek niet voor zich. “Ik vind het belangrijk dat
Ook die kan beter, meent Marjon Lohmann.
je de zorg samen naar een hoger niveau tilt.”
“Neem alleen de nieuwsbrieven, die zijn
Voor Wouter is het erg belangrijk dat er actie om
soms in moeilijke taal geschreven.” Wat ze
hem heen is. “Als hij wordt geactiveerd, wordt
ook graag zou willen, is dat ze het zorgplan
hij alerter. Gebeurt er niets, dan zakt hij weg. Als
van Wouter digitaal kan inzien en daarin zelf
hij letterlijk druk ervaart, bijvoorbeeld wanneer
dingen kan zetten.” Al met al vind ik dat de
iemand stevig tegen hem aan gaat zitten, wordt
zorg van Talant beter kan, hoe goed de inzet
hij opmerkzamer en voelt hij zich beter. Ook
van de medewerkers ook is.”
fietsen en zwemmen vindt Wouter heel fijn.”
Enny van der Wiel, directeur Talant: “Ik ben blij met de opbouwende kritiek van Marjon Lohmann en andere betrokken ouders. Het houdt mij en ons scherp. Alleen door goed naar elkaar te luisteren en te horen wat de ander waardevol vindt kunnen we zaken verbeteren. Vaak is dat een kwestie van lange adem. Maar het kan ook snel. Zo heb ik bijvoorbeeld de laatste twee regiobrieven, naar ik hoor met succes, extra beoordeeld op leesbaar taalgebruik.”
3
“Het leefklimaat is goed” Bruinsje Oenema-Kok (75)
Colofon: Interviews en teksten: Karin de Mik | Eindredactie Ilse Buijs en Cees van der Struik | Ontwerp De Bey Communicatie & Vormgeving | Fotografie: Team Horsthuis | Drukwerk: Van der Eems.
Haar kamer staat vol foto’s, schilderijtjes en vooral planten. “Zie je die geranium? Die heeft dit jaar al drie keer gebloeid. Heel bijzonder!” zegt mevrouw Bruinsje Oenema-Kok (75) enthousiast. Ook op het balkon voor haar ramen, staan de gele en paarse bolchryanten volop in bloei. “Ik heb hier mijn eigen tuintje. Elke dag geef ik de bloemen water.” De Friezin woont zeven jaar bij Meriant, waarvan drie jaar in verpleeghuis Anna Schotanus in Heerenveen.
Ze zit in haar rolstoel aan tafel, waar een
weekend moeten de zusters heel hard, zoals
Ik ben opgegroeid op een boerderij en we
“Vrijdag ga ik altijd zwemmen met een
puzzelboekje open ligt geslagen. “Ik hou
mevrouw Oenema het verwoordt. “Ze klagen
gingen vroeger nooit op vakantie.” Ze kan
vrijwilliger. Dat wil zeggen dat ik in het
behalve van handwerken ook van puzzelen.
daar zelf wel over. Het is vaak hurry up.”
zich nog redden, al zit ze in een rolstoel.
water loop, want echt zwemmen kan ik niet.”
Je moet je hersens scherp houden hè?’ lacht
Het zijn soms kleine dingen waaraan mevrouw
“Mijn dochter komt elke week langs en stoft
Ze vindt het geweldig dat de dagbesteding
ze. “Ik kan mezelf nog redden,” vertelt ze.
Oenema dit merkt. “Eén keer in de week wordt
hier de boel dan af. Als ik wat nodig heb uit
zoveel organiseert voor bewoners.
Maar ze maakt zich wel zorgen over mensen
mijn kamer schoongemaakt en gestofzuigd.
de winkel koopt ze dat voor mij. Maar ik denk
‘Suus (Terpstra red.) zet zich voor je in.
die dat minder goed kunnen. “Op de zorg
Maar de zusters mogen spullen niet van de
wel eens aan mensen die geen kinderen
“Dat is echt een mirakel.” En laatst zijn we
wordt bezuinigd en dat merk je. Mensen die
plaats zetten of verschuiven. Daarom heb ik
hebben die hen kunnen helpen. Die hebben
gaan winkelen en koffiedrinken in Heerenveen.
niet zelf naar de wc kunnen, worden daarbij
zelf een kleine wisser waarmee ik onder het
het een stuk moeilijker.”
Van de zomer hadden we hier een barbecue
geholpen. Maar ze moeten op vaste tijden.
bed kan komen.”
Laatst was er een bewoonster die nodig
op het balkon en we zijn naar de OrchideeënGelukkig zijn er veel vrijwilligers die
hoeve in Luttelgeest geweest. Het leefklimaat
moest, maar voor het eten konden medewer-
Een mirakel
activiteiten met de bewoners doen, zoals
hier in Anna Schotanus is goed. Ze willen je
kers haar niet helpen, dus moest ze haar plas
Toch bevalt het haar heel goed in het huis.
bingo, knutselen, zingen en handwerken.
het echt naar de zin maken.”
lang ophouden. Dat vind ik erg.” Vooral in het
“Ik ben niet veeleisend en vermaak me wel.
“Dat is dik in orde,” vindt mevrouw Oenema.
Suus Terpstra’s drive is om oudere bewoners een zinvolle en leuke oude dag te bezorgen. “Ook al zit je in een verpleeghuis, dan wil dit nog niet zeggen dat je niets meer kunt of wilt.” Ze vertelt enthousiast over hoe ze de wensen van bewoners zo veel mogelijk probeert te vervullen. “Het kan misschien niet helemaal gezien hun beperkingen, maar je moet altijd kijken hoe iets wèl kan. Ik zoek altijd naar oplossingen. Laatst was er een mevrouw die zo graag eens wilde koken, maar ze zei dat ze dat niet meer kon. Onder begeleiding in een kookclubje lukt het misschien wel.” Seizoenskaart Zo kan een aantal Heerenveenfans met een seizoenskaart naar de thuiswedstrijden van de voetbalclub. Suus Terpstra: “We hebben er vier aangeschaft en om de beurt gaan cliënten naar het voetbal. Toen het bewonersreisje voor de deur stond vroeg ik: waar willen jullie heen? Bleek dat iedereen nog eens het huis wilde zien waar ze vroeger gewoond hadden. Ik maakte een planning en we gingen ook nog bij een echtgenoot van een van de bewoonsters thuis langs. Daar hebben we thee gedronken. Iedereen had een topdag!”
“Haal haar op in haar rolstoel, ga een dagje samen uit. Dat is zo belangrijk. ”
“Ik zoek altijd oplossingen” Suus Terpstra
Soms zijn de verzoeken opmerkelijk, maar ook dan probeert Suus ze in te willigen. “Een mevrouw wilde graag nog een keer naar het graf van haar man. Ze had COPD en was heel zwak, maar ik zei: als het fysiek lukt, gaan we dat doen. Helaas is ze kort daarna overleden en toen dacht ik: shit!” Biljart Suus werkt 30 jaar in de zorg en negentien jaar bij Meriant. Ze maakt individuele activiteitenplannen voor bewoners en organiseert en coördineert de dagbesteding. Vooral het organiseren van grote
Een kippenvelmoment voor Suus Terpstra, begeleider dagbesteding van Meriant in Heerenveen. “Op de laatste avond van de Avondvierdaagse deden dit jaar zo’n 50 bewoners mee in hun rolstoel. Dat het regende vonden ze niet erg! Waarom niet? Wij worden nooit nat, zeiden ze. Als het regent blijven we altijd binnen!”
activiteiten geeft haar “een enorme drive”, vertelt ze. “Zo hebben we dit jaar een boottocht georganiseerd voor 95 bewoners over de Friese wateren. Deze zomer hadden we hier vier dagen een paardentram, waarmee bewoners een tochtje door Oranjewoud hebben gemaakt. Daar genieten ze enorm van.” Ook zette Suus een bruin café op in een leegstaande zaal van verpleeghuis Anna Schotanus. Elke vrijdag kunnen bewoners er een borrel drinken. Familie probeert ze meer te betrekken bij activiteiten. “Als u vroeger altijd met uw moeder naar de markt ging, waarom nu ze in een verpleeghuis zit dan niet meer? Haal haar op in haar rolstoel, ga een dagje samen uit. Dat is zo belangrijk!”
4
ReflectieKrant / Een gezamenlijk streven naar een waardenvollere zorg