HISTORISCH
VENRAY in woord en beeld
Een intrigerende vraag: wilt u een voorwoordje schrijven voor onze nieuwe spaaractie die als thema heeft de historie van Venray? Mijn eerste reactie was: “Vraag dat maar aan iemand anders.” Als kersverse burgemeester met Maastrichtse wortels ben ik niet de aangewezen persoon om een woordje te schrijven over de Venrayse geschiedenis. Ik ben nog druk bezig om mijn weg te vinden in het hedendaagse Venray met al zijn schakeringen. Maar toen bedacht ik mij: het Venray van nu heeft – net als Maastricht en alle andere plaatsen in Limburg – een geschiedenis. En het is goed om die te kennen. In de geschiedenis vinden we de wortels van de stevige boom die Venray nu is.
Beste mensen, mag ik uw aandacht vragen voor deze bijzonder sympathieke en leerzame actie van deze door en door Venrayse ondernemer? Tegelijk met de wekelijkse boodschappen komt u alles te weten over de geschiedenis van uw eigen woonplaats. Over de machtige Grote Kerk, de vele kloosters uit het verleden, de psychiatrische instellingen, de ondernemende schaapscompagnie, De Peel, de lokale cultuur met vastelaovend, de harmonie, schutterij en kermis. Ik kan de actie alleen maar van harte aanbevelen. En wellicht zien we elkaar binnenkort in de PLUS, want als importVenraynaar laat ik deze kans om op een laagdrempelige manier mijn kennis van de plaatselijke geschiedenis bij te spijkeren, niet aan mijn neus voorbij gaan.
Dus daar gaan we.
Luc Winants, burgemeester van Venray
Als echte Venrayse man voel ik mij enorm thuis in de fijne sfeer en in de warmte van de samenleving van de Venrayse mensen. Als familielid van twee grote Venrayse families (Van Dijck en Arts) is het altijd een hartelijk welkom. Na een kort uitstapje, waarbij ik een paar jaar in Utrecht heb gewoond, voel ik mij toch echt het meest thuis in Venray, het dorp met stadse allures en een zeer rijke historie.
van Venray, dat voor iedereen gemakkelijk toegankelijk is. De geschiedenis van Venray is namelijk zo breed, dat ik dit zeker niet alleen zou kunnen.
Als ondernemer van PLUS Guido van Dijck ben ik lokaal actief en lever ik regelmatig een bijdrage aan de samenleving, waar nog vaker behoefte aan is dan u zou denken. Mensen die iets organiseren om de leefbaarheid te vergroten en/of de saamhorigheid te verstevigen, help ik bij het tot stand komen van evenementen en bijeenkomsten met verschillende thema’s. Zo helpen we bij een paar heel grote evenementen, zoals carnaval, avondvierdaagse, fietsvierdaagse, Venrayse Singelloop en het Meerdaagse Wandelevenement. Maar we zijn er ook voor de lokale (sport)verenigingen en speciale initiatieven voor die mensen, die het soms wat zwaarder hebben (voedselbank en “samen is kracht”). Daarnaast hebben we ‘We LOVE Venray’ opgezet, waarbij we een samenwerking hebben met diverse Venrayse bedrijven om de samenleving in Venray sterk te houden (lokaal leven, lokaal besteden). Ook verkopen we, naast ons reguliere assortiment, artikelen uit de omgeving die goed van kwaliteit en smaak zijn. Met de liefde voor Venray en haar inwoners wilde ik graag een bijzonder initiatief opzetten dat veel mensen zou kunnen aanspreken. Na veel wikken en wegen, kwam ik in contact met mensen die me hielpen dit mooie initiatief in Venray tot stand te brengen en het tot een succes te maken, namelijk een boek over de geschiedenis
Concept en productie: Tomorrow, Rotterdam · www.tomorrow-mss.nl ·
De geschiedenis van Venray is prachtig in beeld gebracht door May Volleberg (Venray) en Jan Strijbos (Castenray), die met hun enthousiasme en persoonlijke liefde voor de geschiedenis van Venray het boek samenstelden dat voor u ligt: Historisch Venray - in woord en beeld. Ik waardeer hun tomeloze inzet waarmee zij de archieven van Venray doorzochten en mij (en daarmee ook u) verrijkten met prachtige foto’s en verhalen. We hebben een mooi boek samengesteld in woord en beeld, dat u meeneemt in de rijke geschiedenis van Venray en haar kerkdorpen. Hoe is Venray geworden zoals het nu is en wie waren de initiatiefnemers? En hoe leefden we in de tijd dat er nog geen internet was of zelfs geen auto’s? De gebruiken, het boerenleven en verenigingen, maar ook de industrie en schaapscompagnie komen in twintig hoofdstukken allemaal aan bod. Ik wens u veel plezier met dit interessante boek. Hopelijk beleeft u er net zoveel plezier aan met het lezen van dit boek, als ik dat deed bij het samenstellen ervan. Guido van Dijck, ondernemer in Venray
TomorrowPromoties
3
Klooster, internaat Jerusalem in Venray,
op de voorgrond het Kerkpad.
Kloosters Venray telde in het verleden diverse kloosters en de kloosterlingen zijn van onschatbare betekenis geweest voor de totstandkoming van onderwijs, gezondheidszorg, verpleging en hulp bij het sociale leven. Taken die in de beginperiode geheel ongesubsidieerd gedaan werden. Pas in 1920 vond salariĂŤring van het bijzonder onderwijs plaats en ook de ziekenhuistaken en de wijkverpleging werden spoedig daarna bezoldigd. De salariĂŤring van het kleuteronderwijs vond pas plaats rond 1956. Naast de zorg voor weeskinderen, onderwijs en zieken kwamen er in de loop der tijd allerlei missionaire, charitatieve en huishoudelijke taken bij.
1
Klooster-pensionaat Jerusalem in Venray in 1932. Links het torentje van de kapel van het klooster.
4
Zo werden er onder meer naai- en kookcursussen verzorgd. Verder boden de kloosterlingen hulp aan parochies, bejaardentehuizen en andere sociale instellingen. Later konden anderen door de sociale verbeteringen die plaatsvonden, deze taken overnemen en werden de kloosterlingen actief op het sociale en relationele vlak. Dit hield vooral in: eenzame mensen bezoeken, onderhouden van contacten met mensen in tehuizen, lesgeven aan buitenlandse vrouwen, welfarewerk, parochieassistentie en hulp aan bejaarde medezusters.
2
Klooster Maria Regina van de zusters van de Goddelijke Voorzienigheid in Oirlo, gebouwd in 1933. Ontwerp van architect H. Gerards uit Brunssum, broer van de toenmalige pastoor Gerards van Oirlo. In augustus 1959 werd de kloosterfunctie beĂŤindigd.
3
Tekening van in 1450 gebouwde voormalige klooster-pensionaat Bethlehem in Oostrum, beheerd door de kanunniken van de H. Augustinus. In 1475 overgenomen door de kanunnikessen, die er een pensionaat voor meisjes stichtten. Het Klooster is in de achttiende eeuw totaal verwoest.
4
Klooster van de broeders van Liefde, huize Sint Paschalis te Oostrum in 1942, opleidingsinstituut voor de broeders, ook wel juvenaat genoemd. Later herstellingsoord voor drugs- maar voornamelijk alcoholverslaafden.
5
Veertiende-eeuwse kasteel van Blitterswijck in de periode van de Franse slotzusters rond 1918. In 1904 gekocht door Franse zusters en vanaf toen klooster. In 1920 gekocht door de paters van de Afrikaanse MissiĂŤn van Sint-Paulus en in 1944 totaal verwoest.
6
Sint Jozefklooster van de Ongeschoeide Karmelieten te Smakt, gebouwd in 1947. In 1951 Kleinseminarie en in 1955 eveneens Grootseminarie, dit stopte in 1967. In 2006 vertrek laatste karmelieten en thans zorgcentrum voor dementerenden.
9
7
Sint Jozefklooster uit 1880, opgericht als klooster voor de zusters van de Goddelijke Voorzienigheid. In 1892 een tweede vleugel en in 1905 de kapel met koor en zijkapellen, naar plannen van J. van Groenendaal. Kort na 1990 verbouwd tot werkeenheden.
10
Hoofdingang van het Sint Servatiusgesticht te Venray, in 1905 gebouwd door de broeders van Liefde uit Gent (BelgiĂŤ).
8
Missieseminarie klooster Mariannhill, gebouwd in 1962. In 1968 verkocht aan de psychiatrische centra Sint Servaas en Sint Anna, als internaat voor verplegenden. In 1969 tijdelijk kleuterschool en in 1970 opleidingsinstituut Den Hoebert voor verplegenden en verzorgenden. In 2010 tijdelijk in gebruik door de gemeente tijdens de renovatie van het gemeentehuis.
11
Tekening van het achteraanzicht van het oude klooster van de minderbroeders. Het klooster en de Paterskerk zijn in 1925 afgebrand.
Sint Odahuis van de zusters ursulinen van de Romeinse Unie, in 1950 gebouwd als herstellingsoord voor de zieke zusters. Later verblijf voor een kleine communiteit van de ursulinen. Dit ligt nu tegenover het ziekenhuis.
12
Hoofdgebouw van Sint Anna, gebouwd in 1908 voor de psychiatrische hulpverlening en onderwijs door de congregatie van de zusters van Liefde van Jezus en Maria.
5
Groepsfoto van de Schaapscompagnie uit 1872.
Schaapscompagnie De gemeente Venray telde in het verleden heel wat schapenhouders, waarvan een aantal zich vanaf 1825 geleidelijk verenigde in schaapscompagnieën. Samen stond men sterker, was het devies en onder aanvoering van enkele personen met grote handelsgeest wist men van de schapenhouderij een goed renderende bedrijfstak te maken. De schapen vonden hun voedsel op de ruim aanwezige heidevelden rond Venray. Verschillende schaapsherders trokken met hun kudden de Peel in, waar een overvloed aan voedsel te vinden was. Aanvankelijk werden de schapen vooral gehouden voor de productie van wol en mest. Pas later werd de vleesproductie van grote betekenis. Het aantal schapen in Venray was afhankelijk van de economische omstandigheden. In het midden van de achttiende eeuw slonk het schapenbestand door de Zevenjarige Oorlog (1756-1763) en in de Franse Tijd (1794-1814) kwam de schapenhouderij weer tot bloei met rond de zesduizend schapen. De topjaren lagen in de jaren 1850-1875, toen er in Venray bijna achtduizend schapen gehouden werden. Rond 1810
6
13 Jan Poels, geboren op 1 mei 1870 in Venray. Na de lagere school volgde hij de h.b.s., R.K. “College Rolduc”, waar hij de handelsopleiding volgde. Na de middelbare school verbleef hij voor de schapenhandel enige jaren in Noord- en ZuidAmerika.
brachten enkele schapenhouders hun kudden te voet naar de markt in Parijs. Zij legden de grondslag voor de Venrayse schaapscompagnieën, die hun vleugels uiteindelijk uitsloegen naar andere landen en zelfs naar andere continenten. Er kwamen vestigingen van de Grote Compagnie in Antwerpen en Londen en men kocht schapen in Oost-Europa en zelfs op de pampa’s van Argentinië. Namen als Raedts, Poels, Van Meijel, Trynes, Camps en Wismans werden begrippen in de schapenhandel. Zij lieten een ondernemerschap na, dat ook thans nog groot respect afdwingt.
14
16
Huize Poels in de Hofstraat geschilderd in 1975 door Giel Custers.
15
Louis Raedts, vooraanstaand lid van de Grote Schaapscompagnie, woonde in de boerderij aan het Eind te Venray, thans Raadhuisstraat 36.
Schaapskooi van Pubben in Merselo in 1898 getekend door Hub van Baar.
17
Frans en Harrie (r.) Poels in 1927, zonen van Johannes Antonius Poels en Johanna Mathilda Francisca Maria Poels. De broers vertrokken met de schaapscompagnie naar Antwerpen.
Het 100-jarig bestaan van de Grote Schaapscompagnie in de tuin van Jan Poels in de Hofstraat. V.l.n.r.: Harry Poels (Antwerpen); Henry Poels (Londen); Martin Poels jr. (Warcoing); Jeannette Poels-Poels echtgenote van Jan Poels; Albert Poels (Londen); Jan Poels (Venray); onbekend; Victor van Meijel (Warcoing); Henri Poels (Antwerpen).
7
Schaapsherder Van Dongen in 1958 in de Peel.
19
Woonhuis van Henricus (Soekerei) Poels en Henriëtte Poels-in ‘t Groenewolt aan de Langstraat, thans hoek met Groenewoltsepad.
18
Ansichtkaart uit 1930 van een schaapskudde in de Peel bij Zwart Water te Merselo.
20
8
Dorus van Cuyck (1874-1949) heeft vele jaren zijn kudde schapen in de bermen van de talrijke Venrayse landweggetjes gehoed.
21
22
Peter Camps (1846) koopt schapen in Polen. Hij woonde met zijn echtgenote Joanna Josephina Delhougne van 1882 tot 1884 in Hildesheim (Pruissen) en vertegenwoordigde de Grote Compagnie. Terug in Venray kocht hij het pand Grotestraat 14, thans de HEMA, en begon er een winkel waar hij koloniale waren, manufacturen en meststoffen verkocht.
Leonard Willems, geboren 2 december 1875, in 1898 met een kudde schapen ergens in NoordFrankrijk. Hij woonde aan de Nachtegaal en was kastelein en landbouwer.
23 Peter Gerard van Meijel en Victoria Poels. Gerard werd op 31 oktober 1861 op de Theuws Plรกts in Heide geboren. Hij vertrok als schaapsherder naar Warcoing. Na de dood van Arnold Trynes vertegenwoordigde hij de belangen van de Grote Schaapscompagnie.
24
Henricus Wismans kwam in 1870 bij de Grote Compagnie. Hij kocht in 1878 de boerderij van zijn schoonvader Hendricus Poels aan het Eind, thans Raadhuisstraat.
25
Henri Trynes, aan wie Venray twee psychiatrische inrichtingen te danken had, was een groot handelaar in schapen en verdiende er veel geld mee. Hij woonde in een statig huis in de Grotestraat, rechts van de huidige Blokker. Het pand is afgebrand.
26
Ramskop, symbool van het lidmaatschap der Grote Compagnie. Hing in het huis van Cornelis Raedts aan het Eind, thans Raadhuisstraat.
9
rvatius, Stationsweg trische instelling Sint Se hia yc ps van g an ing ofd Ho
in Venray.
Psychiatrie Venray en psychiatrische zorgverlening zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door de inspanningen van de Venrayse zakenman Henri Trynes (1853-1917) koos de Congregatie der Broeders van Liefde uit Gent (België) voor vestigingen in Venray. In 1905 startte men met de bouw van het ‘krankzinnigengesticht’ Sint Servatius (Servaas) voor mannen en in 1907 werd begonnen met de bouw van het ‘gesticht’ Sint Anna voor vrouwelijke psychiatrische patiënten. Beide inrichtingen werkten aanvankelijk geheel onafhankelijk van elkaar. Sint Servatius kende tot ongeveer 1960 alleen maar mannelijk personeel. Sint Anna had behalve het personeel voor de technische dienst, de boerderij en de geneesheer alleen maar vrouwelijk personeel, vooral zusters. Met de groei van het aantal patiënten in beide instellingen was er ook lekenpersoneel nodig, dat onder leiding van de broeders en zusters van Liefde heel waardevol werk verrichtte. De instituten waren geheel zelfvoorzienend met een eigen boerderij, kleermakerij, bakkerij, slagerij, drukkerij,
10
smederij, timmerwerkplaats en zo meer. In hoogtijdagen verbleven er meer dan 900 patiënten. Overdag werkten de meeste patiënten in de verschillende werkplaatsen. Met de invoering van de zogenaamde gezinsverpleging werden patiënten in Venrayse gezinnen geplaatst, waar ze uiteindelijk dag en nacht verbleven. Zo verankerde zich de psychiatrie steeds meer in de Venrayse gemeenschap. In de loop van de jaren kwam er een omslag in de zorg en behandeling van de patiënten. De invloed van de religieuzen nam zienderogen af en in 1976 fuseerden Sint Servatius en Sint Anna in Psychiatrisch Centrum Venray. In 1992 traden de religieuzen definitief terug uit het bestuur en ontstond het Vincent van Gogh Instituut. Vanaf 2003 maakt het instituut deel uit van de GGZ Noord- en Midden-Limburg. In 2010 werd het instituut omgedoopt tot ‘Vincent van Gogh, voor geestelijke gezondheidszorg’. Sint Servatius kreeg de naam ‘Servaashof’.
27
Bezoekzaal voor de verpleegden in Huize Sint Servatius rond 1965.
29
Ketels op het fornuis in de centrale keuken van Sint Servatius.
31
Eetzaal van Paviljoen Sint Franciscus op het terrein van Sint Servatius.
28
Kapel van Sint Servatius. De H. Missen werden verzorgd door de paters franciscanen.
30
Biljartzaal van Paviljoen Sint Franciscus op het terrein van Sint Servatius.
32
Badverpleging onder leiding van broeder Anscharius en Wim Smits op Sint Servatius in circa 1930.
11
33
Timmerwinkel van Sint Servatius.
Patiënten aan het werk in de kleermakerij van Sint Servatius.
35
Kinderzaal, in 1920 gehuisvest in Zaal 2 van paviljoen M, Sint Marie van Sint Servatius. De verpleegden verbleven het overgrote deel van de dag in bed. Paviljoen M was aanvankelijk bedoeld voor 34 zieken en 68 bedlegerigen.
34
36
37
Glazengang van het hoofdgebouw van Sint Servatius rond 1935. De gang werd in de Tweede Wereldoorlog verwoest en later hersteld.
Paviljoen Notre Dame, ook wel het sanatorium genoemd, van Sint Anna. Bestemd voor eerste en tweede klasse patiënten. Na de Tweede Wereldoorlog niet meer herbouwd.
38
Dierentuin van Sint Anna, getekend door Bob Brobbel rond 1960. Hij gaf de tekening de titel ‘Hertenkamp’.
12
39
Dagzaal van Sint Anna.
40
Kapel van Sint Anna rond 1935.
41
42
Centrale keuken van het Sint Annagesticht in Venray rond 1920.
Hoofdgebouw en de huidige Sint Annalaan rond 1920.
43
Eetzaal van de leerlingverpleegsters van Sint Anna Venray.
45
Naaizaal van Sint Anna waar door patiĂŤnten onder leiding van de zusters van Liefde het linnengoed gecontroleerd en indien nodig hersteld werd.
44
Paviljoen Sint Vital van Sint Anna werd na de Tweede Wereldoorlog niet meer herbouwd. Sint Vital was een martelaar en werd speciaal aangeroepen tegen zenuwaandoeningen.
46
Zusters van Liefde samen met patiĂŤnten op Sint Anna aan het werk in de wasserij.
13
Vervoer Het spoorwegtraject Nijmegen-Roermond, aangelegd in 1883, wordt vaak de Maaslijn genoemd. Langs het traject werden voor het goederen- en reizigersvervoer in 1882 stations gebouwd. De stationsgebouwen van Molenhoek, Cuijk, Vierlingsbeek, Meerlo-Tienray en Grubbenvorst-Lottum werden in 1882 volgens hetzelfde ontwerp gebouwd. De stationsgebouwen van Boxmeer en Venray werden wat groter en met meer versieringen uitgevoerd. Het oude station van Venray (Oostrum) werd geopend op 1 juni 1883. Ook Oirlo kreeg in 1885 een station (wachtpost 51) dat in 1891 weer gesloten werd. In 1916 werd het heropend onder de naam Oirlo-Castenray. Dit station werd vooral gebruikt ten behoeve van het goederenvervoer en af en toe ook voor personen. Het werd uiteindelijk voor de oorlog gesloopt.
Verder was er station Maashees-Smakt. Dit lag bij de spoorwegovergang in Holthees en werd ook wel de ‘holy line’ genoemd. Dit omdat het uitsluitend in de maand maart een halteplaats was voor de bedevaartgangers van Smakt. Venray kende verschillende busondernemingen. Op het Henseniusplein, thans Hulsman, begon Gerard Kupers met een busonderneming. Dit werd later Vitesse. Nog weer later werd dit Zuid-Ooster en verhuisde het busstation naar de Julianasingel. Daarnaast was er ook nog busonderneming Van Ham. Deze was gericht op het woon-/werkverkeer van o.a. Rank Xerox en op busreizen. Jan Derksen van de Leeuwstraat kocht reiswagens, waarmee hij door het hele land Venrayse mensen naar bedevaarten, vergaderingen, kermissen in de omgeving of naar evenementen bracht. Dit bedrijf verhuisde in 1936 naar de Patersstraat, thans EEF Wonen.
48 47
49
Station Oirlo-Castenray werd geopend in 1916. Voor het station staan stationschef Keijlaers en zijn vrouw.
Een bus van de Zuid-Ooster op het Henseniusplein rond 1960. Op de achtergrond thans Cafetaria La Promenade en rechts Vice Versa. Station Maashees-Smakt werd in 1923 in de dienstregeling van de NS opgenomen en deed dienst tot circa 1958. Rond 1968 is het gebouwtje afgebroken.
50
De laatste rit van de paardentram tussen Venray en het station in Oostrum op 30 juni 1926. Voor onder anderen de rector van Oostrum, Willem Berden de latere deken van Venray, burgemeester Oscar van de Loo, Tweede Kamerlid Jan Poels en W. Driessen directeur van de gasfabriek. Bovenop het hekje waarachter bagage werd opgeborgen.
14
51
Reiswagen van Jan Derksen. Jan verdiende aanvankelijk de kost als rijwielhandelaar. Later kocht hij reiswagens waarmee hij door het hele land Venrayse mensen vervoerde. Sinds 1930 deed Jan de exploitatie van de busdienst op het NS-station in Oostrum. In 1936 verhuisde het garagebedrijf van de hoek Leeuwstraat/Henseniusstraat naar de Patersstraat 29a. In 1949 herbouwde Jan zijn in de oorlog verwoeste garagebedrijf aan de Patersstraat.
52
Het versierde station in Oostrum in 1946. De in 1944 opgeblazen spoorbrug bij Mook had het treinverkeer ruim twee jaar onmogelijk gemaakt.
53
Schilderij van Johan Jeuken met de titel ‘Station Venray-Oostrum’. Een herinnering aan de stoomtrein en de paardentram.
Station Venray gelegen in Oostrum rond
54
Giel Arts, ‘Wagen Gielke’, (l.) en Jean Kemps in circa 1900. Giel was dagloner, vervoerde regelmatig met de koets gasten van hotel De Gouden Leeuw naar het station in Oostrum. Hij reed ook de paardentram, die van 1909 tot 1926 liep tussen het centrum van Venray en het station in Oostrum.
57
Autobus van G. Kupers rond 1925 op de markt in Deurne, waar een halte was voor de busdienst Venray-Helmond. De chauffeur is Toon Janssen.
1910.
55
De paardentram in circa 1918 bij de tramloods of tramremise, begin en eindpunt van de rit naar het station in Oostrum. De remise lag tussen de Kruisstraat en de Antoniusstraat. Op de achtergrond de Paterslaan en woningen aan de Henseniusstraat.
58
Bus van autobusonderneming en taxi-bedrijf Van Ham in 1956. Opgericht door Sjraar van Ham en samen met zijn zonen Toon, Leo en Sraar groot gemaakt. Het bedrijf was gevestigd aan de Maasheseweg 73 in Venray. In 2001 werd het bedrijf verkocht aan Van den Munckhof uit Horst.
56
De Oirlose Halte met spoorhuis en spoorlijn met wagons. In de herfst werden hier stekrüben (koolrapen) geladen. Het huis op de achtergrond met de witte streep is station Oirlo-Castenray.
59
Busstation Zuid-Ooster, gelegen aan de Julianasingel Venray, in 1961. Gebouw is gesloopt.
15
Beeld Nico van Melo, Horsterweg Castenray. Martin Ooink uit Venray. Dit beeld is gemaakt door beeldend kunstenaar
HengstenassociatieVooruitgang Hengstenassociatie Vooruitgang Venray-Horst-Sevenum e.o. werd in 1914 op initiatief van Jan Poels uit Venray opgericht en is tot haar opheffing rond 1967 van zeer grote economische betekenis geweest voor de agrarische sector in Noord-Limburg. Deze coöperatie heeft enkele honderden leden geteld en slaagde er in haar ruim vijftigjarig bestaan in te zorgen voor een keur aan tophengsten van het Belgische type. Cavalier de Grubben (1921), Germinal de Loyers (1923), Nico van Melo (1939) en Eduard van Koppushoen (1951) waren Nederlands kampioen. Costaud de Marche (1948), Fifils du Chateau (1955) en Gamin de l’Eaugrenée (1956) waren Belgisch kampioen en Honved 1 was een Duitse kampioen.
60
Germinal de Loyers in 1923 voor de Limburgse praalwagen tijdens de Nationale Kampioenschappen op het Malieveld in Den Haag, waar hij kampioen van Nederland werd.
16
Op het gebied van de trekpaardfokkerij bouwde Vooruitgang een schitterende reputatie op en wist zelfs internationale faam te verwerven. Mede door de legendarische hengst Nico van Melo, de kampioen der kampioenen, groeide de associatie uit tot de meest toonaangevende organisatie voor de trekpaardfokkerij in Nederland. De hengstenassociatie heeft slechts twee voorzitters gekend: Jan Poels van 1914-1934 en zijn zoon Antoon van 19341967, beiden uit Venray. De hengsten van de associatie waren gestald in Castenray. Stalhouders waren Johannes (Hannes) Rambags van 1914-1940 en zijn zoon Piet van 1940-1967, beiden uit Castenray.
61
Hannes Rambags (r.) met drie van de eerste hengsten uit de stal van ‘Vooruitgang’ in 1920. Links Theo Friesen uit Castenray. V.l.n.r.: hengst Karel en de Belgische importhengsten Togo d’Elène en Pol de Graesen.
62
Pol de Graesen voor een beladen platte wagen met Hannes Rambags en zijn echtgenote Johanna Rambags-Kuijpers. Rechts op de wagen Jacob Rambags.
63
Hengst Fleuron de Casteau, geboren 5 februari 1913 bij A. Williot te Casteau in België. Door ‘Vooruitgang’ in 1916 gekocht voor 10.000 gulden.
66
Nico van Melo werd in het voorjaar van 1939 afgeleverd bij de stallen van Vooruitgang in Castenray. Bert de Maat uit Graauw in Zeeland heeft Nico van Melo vast. Hij verkocht Nico van Melo voor 13.500 gulden aan Vooruitgang. Het bleek achteraf een koopje te zijn.
64
Germinal de Loyers, kampioen van 1923 op het Malieveld in Den Haag. V.l.n.r.: voorzitter van Vooruitgang Jan Poels; Nelly Poels; Marie Rambags; bestuurslid Jan Litjens, Sevenum; Stien Lensen; bestuurslid Vincent Pijls; mej. Hendriks, Roermond; stalhouder Hannes Rambags met de kampioensbeker; bestuurslid Hannes Joosten, Horst.
67
Nico van Melo met begeleider Piet Rambags in 1939 tijdens de jubileumtentoonstelling in Den Bosch.
65
Advertentie van Hengstenassociatie Vooruitgang Venray, Horst, Sevenum en omstreken. De associatie telde toen 270 leden.
68
In 1947 behaalde Nico van Melo de titel Nationaal Kampioen met afstammelingen. Voorzitter Antoon Poels ontving uit handen van jonkheer J. van Vredenburch de wisselbeker.
69
70
Nico van Melo overleed te Castenray op 8 juni 1953. Het geprepareerde hoofd van de legendarische hengst hangt in museum De Peelstreek in Ysselsteyn naast een portret van voorzitter Jan Poels (1870-1934) van Hengstenassociatie Vooruitgang Venray-Horst-Sevenum e.o.
Het hoofd van Nico van Melo, in 1999 geschilderd door Ton van der Weerden uit Someren.
71
Hannes Rambags met de hengst Pol de Graesen voor de hengstenhouderij in Castenray.
17
Kerken De gemeente Venray kende en kent verschillende kerkgebouwen. Al in de tiende eeuw zou in Geijsteren een houten kerk gebouwd zijn en volgens archeologisch onderzoek zou in Venray al in de tiende eeuw een gebedsruimte geweest zijn. Ook zijn in Venray funderingen gevonden van een Romaanse kerk uit de twaalfde eeuw. In Oirlo zou rond 1300 sprake zijn van een kerkgebouw en in Blitterswijck rond 1400. Ook in Oostrum werd rond 1400 een kapel in laatgotische stijl gebouwd, maar het vermoeden bestaat dat er al rond 1300 een Romaanse kapel, gewijd aan Maria, gestaan heeft. In de vijftiende eeuw werden er kapellen gewijd in Castenray (1434), Merselo, Leunen (1433) en Wanssum (1400). De Sint Jozefkerk in Smakt is onderdeel van het bedevaartcomplex dat zich ontwikkeld heeft rond de in 1699 gestichte Sint-Jozefkapel. Heide (1965), Veulen (1946), Vredepeel (1963) en Ysselsteyn (1927) kregen pas in de twintigste eeuw een eigen kerkgebouw. Venray kent ook nog de in de jaren 1925-1927 gebouwde kloosterkerk O.L.V. van Zeven Smarten, kortweg Paterskerk genoemd en de in 1964 gebouwde Vredeskerk. Deze laatste was bedoeld voor alle gezindten en moest een ontmoetingspunt vormen waar de vredesgedachte centraal zou staan. Kerkgebouwen zijn markante bouwwerken en de meeste in de gemeente Venray zijn van architectonisch en historisch belang en behoren met hun soms rijke interieurs tot ons religieus erfgoed. Tijdens de oorlog werden verschillende kerkgebouwen verwoest, maar na de oorlog weer opgebouwd.
72
73
De Onze-Lieve-Vrouw Geboortekerk is de parochiekerk van Blitterswijck, gelegen aan Plein 1 in Blitterswijck.
De in 1434 aan St. Matthias gewijde kapel van Castenray met het hoge priesterkoor dat eind 15e eeuw tegen de kapel gebouwd werd. Deze foto is gemaakt in 1909. Op de voorgrond staat pastoor Pascal Schmeitz van de St. Petrus’ Bandenparochie Venray.
74
Sint Willibrorduskerk van Geijsteren voor de oorlog, getekend in 1978 door Cor van de Akker.
18
75
De kerk Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen, gelegen Heidseweg 46 in Heide.
77
76
Sint Catharinakerk in Leunen rond 1920.
H. Johannes de Doperkerk, gelegen Kleindorp 2 in Merselo.
St. Petrus’ Bandenkerk ook wel Grote Kerk
of Parel in de Peel genoemd.
19
79
78
H. Gertrudiskerk, gelegen aan de Hoofdstraat 23 in Oirlo. In de oorlog volledig verwoest en in 1951 weer opgebouwd.
Onze Lieve Vrouw Geboortekerk, gelegen aan de Mgr. Hanssenstraat in Oostrum. Oostrum heeft vanaf de Middeleeuwen een geschiedenis als bedevaartoord.
80
Interieur van de H. Jozefkerk, gelegen aan de St. Jozeflaan 56-58 in Smakt.
Paterskerk en klooster voor de brand van
81 Vredeskerk ook wel Christus Koningkerk genoemd, gelegen Kennedyplein 18 Venray. Buiten gebruik gesteld in 2001. Sinds 8 september 2003 in gebruik door Thuiszorg Noord-Limburg.
20
1925.
82
H. Antonius van Paduakerk van Veulen, gelegen Veulenseweg 52.
83
Rectoraatskerk Koningin van de Vrede, gelegen Joh. van Stalbergweg 4 in Vredepeel.
84
H. Michaëlkerk in Wanssum, gelegen Pastoorstraat 6.
85
Sint Odakerk, gelegen Lovinckplein 8 in Ysselsteyn.
87
86
‘Sint Petrus’ Bandenkerk van Venray voor de oorlog.
Nederlands Hervormde Kerk van Blitterswijck, gesticht in 1828.
21
Verenigingen Verenigingen zijn organisaties waar mensen zich verenigen ten behoeve van een bepaald doel. Meestal organiseert een vereniging maatschappelijke activiteiten op diverse terreinen. Zo zijn er verenigingen op het gebied van sport, muziek, natuur, cultuur, kunst, personeel, beroepen, ondernemingen, bedrijven, hobby’s, politiek enzovoort. Venray en de dertien kerkdorpen kennen een rijk verenigingsleven. Sommige verenigingen bestaan al enkele eeuwen en andere enkele decennia of slechts enkele jaren. Verenigingen zijn belangrijk om de lokale gemeenschappen te verbinden. Er wordt weleens gezegd dat een bruisend verenigingsleven de smeerolie is van een lokale gemeenschap. Al deze verenigingen drijven vooral op de kurk van vrijwilligerswerk. Ze hebben ruimtes nodig om hun verenigingsactiviteiten te kunnen ontplooien en clubgebouwen en gemeenschapshuizen zijn dan ook onmisbaar. De dorpen in de gemeente Venray kunnen gelukkig allemaal bogen op prima gemeenschappelijke voorzieningen als gemeenschapshuizen, sportparken en verenigingsgebouwen. Venray zelf heeft een mooie schouwburg, waar ook verenigingen terecht kunnen. In de wijken zijn bloeiende wijkverenigingen die over een eigen gemeenschappelijke voorziening beschikken.
89
De Fanfare-Drumband “St. Catharina” LeunenVeulen-Heide met carnaval rond 1958.
90
MHCV (Mixed Hockey Club Venray) op het hockeyveld aan de Leunseweg/Eikenlaan rond 1969.
88
De gemeente Venray telt enkele jagersverenigingen.
91
De schutterij ‘t Zandakker Gilde Sint Jan Venray anno 1932. De koning is Piet Volleberg Henseniusstraat.
92
93
Toon Kuijpers in 1949 op het terrein van de door de oorlog verwoeste school aan de Venrayseweg (huidige Horsterweg) te Castenray. De handboog is een zogenaamde Turkse Eik die Toon kreeg van zijn oom, doelhouder Tinus Kuijpers.
22
Rank Xerox All Stars. Dit dans- en showorkest speelde van 1967-1982 onder leiding van Jo van Els op feesten, partijen, tijdens kermisdagen en voor de jongerenviering in de Vredeskerk. Optredens waren gratis. V.l.n.r.: Jan Craghs; Piet van Els; Jo van Els; Stephan Kainama; Twan van Els; Peter Kainama; Sip van Goinga; Kai Achten (Schoes Kai) uit Oirlo.
94
Wandelaars tijdens de jeugdvierdaagse op de Stationsweg richting Oostrum, ter hoogte van het voormalige ketelbedrijf Muvero.
95
Motorcross in Heide.
bij gelegenheid van het 120-jarig De Koninklijke Harmonie Euterpe in 1980 nieuwe kleding gestoken. in zich had bestaan. De harmonie
98 96
Kampioenschap van korfbalclub Merselo. Staand: Mien Zegers; Mariet Janssen (trainster); Mientje Koppes; Inge van Tilburg; Ingrid van den Akker; Marian van Hoof; Isaline Eijssen. Geknield: Marly Michels; Ans van Duuren; Francis Ermers; Hanneke Marsman; Monique Stiphout.
99
Enkele leden van de biljartvereniging uit Klein Oirlo en Castenray in café Verheijen (Klein Oirlo) rond 1960.
97
Atletiekwedstrijden (hardlopen) tijdens de havenfeesten in Wanssum in 1966. Thei Büddiger (Thei mit d’n trekbuul) uit Castenray in 1979. Thei speelde bij de Folkloristische Dansgroep “De Hakkespits”.
100
De banjoclub uit Castenray in 1943. V.l.n.r.: Jan Vissers, Castenray; Jaap van Terheijden, Bergen op Zoom; Cor van Etten, Eindhoven. Voor v.l.n.r.: Jozef Vollebergh, Castenray; Harry Keijsers, Castenray. Grad van den Beuken uit Castenray was lid met een trekharmonica.
101
Kampioensfoto van SV Venray in 1986. V.l.n.r.: Peter Philipsen; Eric van den Munckhof; Noud Janssen.
23
t pand van Kruijsen, 1960 met achterin he d ron t aa ertoys. str ote Gr De el van de huidige Int or de moderne wink dat moest wijken vo
Oude dorpsgezichten Vooral ouderen zullen met plezier kijken naar afbeeldingen van vroegere dorpsgezichten en ongetwijfeld zullen veel herinneringen naar boven komen. Hoe zag het er allemaal uit in Venray en de kerkdorpen? Velen zullen een gevoel van nostalgie moeilijk kunnen onderdrukken. Panden van vroeger die gerenoveerd zijn of die verwoest zijn door de oorlog of verdwenen door ouderdom. Onverharde wegen, de eerste auto’s in de straten, oude elementen, zoals de pomp en het Henseniusbeeld op de markten, vooroorlogse kerkgebouwen, de bovengrondse
24
elektriciteitsleidingen en de kleding van de mensen in het straatbeeld. Wat is er in de loop van de jaren veel veranderd. Sommige bewaard gebleven oude gebouwen zijn rijks- of gemeentelijk monument. Ze worden beschermd om hun cultuurhistorische waarde en ze hebben een toeristische aantrekkingskracht. Gelukkig telt de gemeente Venray nog een groot aantal beeldbepalende gebouwen die naast de moderne architectuur zo karakteristiek zijn en die we moeten koesteren, zodat de generaties na ons er ook nog van kunnen genieten.
102
Het kasteel in Blitterswijck werd in 1944 door de terugtrekkende Duitse soldaten opgeblazen.
104
Kasteel Geijsteren dateert uit begin 1200, werd in 1918 herbouwd en in de Tweede Wereldoorlog verwoest. De ruïne werd geconserveerd en in 2012 voor het publiek toegankelijk gemaakt.
103
Castenray rond 1935. V.l.n.r.: café/kruidenierszaak/ boerderij Jakobs; café/kruidenierszaak/bakkerij Van Rhee, thans Chinees/Indisch restaurant; café/ aannemersbedrijf Dinghs; timmerwerkplaats van aannemer Dinghs. Rechts een verdeelpaal van de bovengrondse elektriciteitsleiding.
105
De Deurneseweg rond 1930 in Heide.
106
De Albionstraat in Leunen rond 1920.
De St. Antonius Abt kapel in Veltum met op de voorgrond het kunstwerk van Louis Claessens, getiteld Ontwaken, ook wel ‘velt um’ (valt om) als grappige verwijzing naar de wijknaam Veltum. 25
107 Winterse uitkijk over de Beek in Merselo. Links de boerderij van Teng Poels, daarachter van Toon Arts (Nulle) en rechts van Tontje van Dooren.
108
De Oirlose kerk gezien vanaf het zuiden met de nieuw aangebouwde sacristie.
109
De Rosmolen is een watermolen op de Oostrumse Beek te Oostrum.
110
111
Erica Hoeve rond 1950, gelegen aan Lorbaan 14 in Veulen.
26
Kerk en Pelgrimshuis gelegen aan de Sint Jozeflaan in Smakt.
Hoek Jan Hensenstraat/Merseloseweg met het woonhuis van de familie Van Boven-van Beers aan de Jan Hensenstraat 3 te Venray. Links achter de auto zaal Wilhelmina (Schoolstraat).
112
Deze steen, gebeeldhouwd door Piet van Dongen vanwege de opening van Vredepeel in 1955, ligt op de hoek van de Middenpeelweg en de Twistweg in Vredepeel bij de ingang van het dorp.
114
Duitse militaire begraafplaats, Timmermannsweg 75 in Ysselsteyn.
113
Gemeentehuis van Wanssum, later gebruikt als Chinees restaurant en in 2019 gesloopt vanwege de hoogwaterbescherming.
115
De Paoterskoel in Venray, thans Pastoor Wijnhovenpark aan de Paterslaan.
27
Dorsen bij Kusters en Koopmans in Veulen. Boven v.l.n.r.: Hannes Verberkt; Han Kusters; An Winnen. Midden v.l.n.r.: Gerrit Kusters; vader Kusters; Grad de Lauw; Piet Koopmans; Grad Koopmans. Onder v.l.n.r.: Jan Kusters; onbekend; Jan Koopmans; Harrie Kusters; Theo Kusters.
Boerenleven Venray is in de loop van de eeuwen steeds meer verstedelijkt. Ook in de kerkdorpen staan hele straten met woningen en appartementengebouwen van mensen die werkzaam zijn in bijvoorbeeld de industrie of die een verzorgend of administratief beroep hebben. Dat was vroeger wel anders, toen de gemeente Venray een overwegend agrarisch karakter had. De eerste pioniers kapten de bossen, ontgonnen het veen, plagden de heide en bouwden in de buurt van water hun boerderijtjes. Geleidelijk ontstonden kleine nederzettingen van enkele verspreid liggende agrarische bedrijfjes. De gemeente kende veel kleine boerderijen, want op de zandgronden was
28
het voor de boeren niet gemakkelijk om voor de veelal grote gezinnen de kost te verdienen. En vrijwel al het boerenwerk moest handmatig gebeuren. Voor het zwaardere werk hadden de boeren de beschikking over ossen en paarden. De hardwerkende boeren en boerinnen met hun grote kinderschaar en hoge kindersterfte leefden in een gemeenschap waar burenhulp hoog aangeschreven stond. Men leefde in eenvoud en volgzaamheid, onwetend van wat er in de wereld gebeurde, maar men was tevreden en trots op de boerengemeenschap, waar iedereen elkaar kende en hielp waar dat nodig was.
116
Met de hand werden de kunstmeststoffen gemengd en daarna met een zaaimachine over het land gestrooid. Vooral kopergebrek veroorzaakte in de grond vaak de ontginningsziekte, waardoor o.a. haver een slechte opbrengst gaf. Bekalken deed men met mergel.
118
Mientje Hendriks en Drica Bovee rond 1958 tijdens het melken van de koeien op de Johanne Hoeve in Veulen.
120
Haver binden bij Swinkels op de Zwarte Klef (thans Spurkt) rond 1942. V.l.n.r.: Mina SwinkelsCremers; Mien Eckhart, Rotterdam; Drina Swinkels; Jo Swinkels; Teng Swinkels; Gommans; Bennie Eckhart; Martha Swinkels.
117
Mieke en Jan Rambags jr. in 1950 tussen de scharrelkippen op de boerderij van hun vader Jan Rambags aan de Horsterweg in Castenray.
119
Korenmijt in de sneeuw bij de boerderij van Sjef Peeters op de Hiept in Merselo.
121
Dit bakhuisje stond tot eind jaren ‘70 van de twintigste eeuw in de wei van de familie Michels van de ‘Hennenhof’, Albionstraat 57 te Leunen.
29
122
Stro onder de schortschuur voor de hakselindustrie van de gebroeders Reintjes in Veulen, ongeveer 1969.
123 De huisslachter aan het werk bij Pubben op de Beek in Merselo. Teng Muijsers slacht het varken, terwijl Toon van Tilburg de poot strak houdt. Truus Pubben mag het bloed opvangen en doorroeren.
124
Maaien van haver met combines in Vredepeel. Het gewas is door regen platgeslagen.
125 De hoeders van de stierenstal aan de Steegse Peelweg in Leunen. V.l.n.r.: Jan Gielen; Jan van Osch; Lowie Weijs; Piet de Lauw; Piet Weijs. De namen van de stieren zijn v.l.n.r.: Mia’s Paul; Bora’s Paul; Maria’s 12 Paul; Jan van de Kokkelerd; Betje’s Jumbo.
30
126
Melken van de koeien rond 1925. De melk werd vervoerd met melkkarretjes, die men veelal zelf moest trekken, behalve als men in het bezit was van een trekhond zoals hier te zien is. Hanneke Michels (l.), dochter van Antoon Michels en Marie Lemmens van de ‘Hennenhof’ en Drika van Cuijck, dochter van Jan van Cuijck en Hanna Verhoeven en meid bij Michels. Deze foto is waarschijnlijk gemaakt bij de weiden die behoorden bij de ‘Hennenhof’, Albionstraat 57 Leunen.
127
Hooi op ‘ruiters’ zetten in 1955 bij de familie Jan Rambags aan de Horsterweg te Castenray. Voor v.l.n.r.: Mieke; Annie; Sraar. Boven: Jo; Jan; Gerrie.
Korenmijten bij Lemmen Brukske rond 1955. De boerderij van ‘Lemmen Boerke’ werd ook de Steegs Pláts genoemd.
128
Diny en Toon Verheijen uit Ysselsteyn druk doende met aardappelen rapen.
129
Bijenkorven van de familie Van Staveren in Veulen rond 1938. V.l.n.r.: Frans van Staveren; Cornelis van Staveren; Jan de Bruyn.
31
tius, waar patiënte De weverij van Sint Serva
n hun ambacht uitvoerden
.
Oude ambachten Veel ambachten waren vroeger nauw verbonden met het werk op de boerderij. De smid, de mandenmaker, de touwslager, de zadelmaker, de klompenmaker, de kantklosser, de leerlooier, de schrijnwerker en de wever waren enkele van die ambachten. De vrouwen hielden zich vroeger bezig met het huishouden en handvaardigheden zoals spinnen, weven, verstellen en naaien. Tegenwoordig zijn veel oude beroepen nog te bewonderen bij demonstraties in museum De Locht in Melderslo, museum Eynderhoof in Nederweert-Eind
32
of wat verder weg op een speciale dag van ‘Oude Ambachten en Gebruiken’ in Einighausen. Daar zijn ook het maaien met zicht en pikhaak, het dorsen met dorsvlegels en meer van dat boerenhandwerk te zien. Tijdens de Ald Merselse Dag in Merselo werden in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw op Tweede Pinksterdag eveneens veel oude ambachten en gebruiken gedemonstreerd. Dit soort dagen werd meestal druk bezocht, een teken dat veel mensen met genoegen terugdenken aan vroegere tijden.
130
131
Olieverfschilderij op linnen met als titel ‘Spinnende vrouw’ (Wilhelmina Maessen-Franssen uit Venray), geschilderd door T. van Strijp uit Grave.
Schoenmaker Jaap Hendricx in zijn werkplaats op Raadhuisstraat 4b.
132
133
De smederij van Louis Gommans aan de Castenrayseweg in Oirlo rond 1930. V.l.n.r.: Louis Gommans; zijn zonen Jan en Sjaak; knecht Jan van Tienen.
Meesterkleermaker Piet Janssen van de Langstraat in kleermakerszit op de kniptafel.
134 Sigarenmakers rond 1917 aan het werk in de sigarenfabriek van Baars in de Draalstraat, thans Julianasingel. De arbeiders werkten van ‘s morgens zeven tot ‘s avonds zeven, waarna er vaak nog werk mee naar huis genomen werd, om wat centen bij te verdienen.
33
135
Vijf generaties Jeuken maakten sinds 1850 klompen. Thans worden de klompen door Carel Jeuken Albionstraat 33 in Leunen vervaardigd.
Glas-in-loodraam met de titel De koperslager. Een van de acht glas-in-loodramen in het atelier van Thetru.
136
137
Huisslachter Tien Verkoeijen uit Leunen poseerde rond 1950 trots voor de geslachte varkens. Hij emigreerde in 1951 naar Canada.
De kuiperij van Jacques van de Tillaart, die in 1924 in de Hofstraat gevestigd was, in de tot werkplaats verbouwde schuur van het pand Laurensse. Thans is dit Hofstraat 8.
138
34
De radmakerij, tevens smederij, van Grad Baltissen (2e van r.) en zoon Michiel (r.) aan het Henseniusplein rond 1895. Links de radmakers Gerlach Spee en Thies Tacken. Thans is hier Foto Hoedemaekers gevestigd.
139 Hannes Boom was strodekker en had de bijnaam Hannes d’n Dekker. In 1940 was hij aan zijn laatste dakwerk bezig. De schuur op de foto stond tegenover het St. Josephklooster en heette Het Tolhuuske. Hannes staat boven op het dak.
140
Steenkolenboer Jan van Gerven aan de toenmalige Maasheseweg nummer 20, thans Raadhuisstraat 30. Frans-Jan van Gerven heeft er nu een tankstation.
142
141
Venray kende verschillende brouwerijen, waarvan De Gouden Leeuw wel de bekendste is. De bierkar van deze brouwerij met Piet Swinkels (l.) en Chris Janssen.
143
Stoomwasserij De Peelparel, sinds 22 november 1948 gevestigd aan de Kempweg in Venray.
Mouterij de Hoop aan de Patersstraat, in 1911 overgenomen door Bert Clephas die boven in de deur staat.
35
144
Antoniuskapelletje hoek Langstraat/Antoniusstraat in Blitterswijck. Deze kapel werd in 1958 gebouwd door de gildebroeders van St. Antonius-Abt Gilde Blitterswijck.
rs ay. Stichtingsjaar 1661, toen door de pate n Smartenhof, gelegen Leunseweg 5 Venr Vrouw van Zeve Lieve Onze aan ewijd toeg uwd, gebo franciscanen een kerk werd Smarten. 145
Monumenten van devotie In het van oudsher katholieke zuiden van Limburg zijn in de publieke ruimte veel uitingen van het geloof te vinden. Ook Venray is rijk aan dit soort uitingen in de vorm van wegkruisen, kapelletjes, heiligenbeelden of –namen en straatnaambordjes. Hoeve Sint Jan en Sint Machutusstraat zijn slechts twee voorbeelden. Stichting Kruisen en Kapellen in de gemeente Venray zet zich al vele jaren in voor het behoud van allerlei monumenten van devotie. Veldkruisen en wegkapellen worden door vrijwilligers gerestaureerd en onderhouden. Veel restauratie gebeurt in het eigen atelier, waar kostbare beelden en corpussen vervangen worden door exemplaren van kunsthars. Deze worden in de werkplaats gegoten in mallen en vervolgens meestal van een lik verf in een bepaalde kleur voorzien. Binnen de gemeente Venray staan ruim tachtig kruisen en kapellen, drie Lourdesgrotten, zes heilighartbeelden en een vijftal vrijstaande heiligenbeelden.
Het in 1926 geplaatste H. Hartbeeld bij de Castenrayse Kapel in 1930. Het werd in 1944 verwoest en in 2003 werd bij de kerk een H. Hartbeeld uit 1931 ingezegend.
148
146
De Sint Willibrorduskapel te Geijsteren is een kapel in het bos op landgoed en natuurgebied Landgoed Geijsteren.
36
147
Kruis, gelegen Volen 7 Heide. Het kruis stond in 1927 op de hoek Steegse Peelweg/Volen. Het was geplaatst uit dankbaarheid aan de Heilige Maria, verwoest in 1944 en vervangen door een houten kruis met baldakijn.
Heilige Mariakapel, gelegen Horsterweg 2 in Leunen. Gebouwd begin 17e eeuw en gerestaureerd in 1930. Bij onweer, ziektes en sterfgevalIen werden er kaarsen gebrand en werd er gebeden.
149
150
Sint Annakapel, gelegen Hoofdstraat/Hogeweg in Oirlo. In de top van de gevel een steen met als opschrift: “R.D.N.H. WEYERS PASTOR MET POSVIT 1788”. (De eerwaarde heer pastoor Weyers stichtte mij in 1788.)
151
De grot met Calvarieberg op de begraafplaats Trans Cedron in Oostrum, gelegen achter het monumentale kruiswegpark.
Sint Janskapel, gelegen aan de Merseloseweg nabij nummer 188 in Merselo.
152
Sint Josefmuurkapel, gelegen Loobeek 1 Smakt. Vóór de Tweede Wereldoorlog stond op deze plaats een boerderij zonder kapel.
155
153
154
De Sint Donatuskapel, gelegen aan de Veulenseweg 37 in Veulen. De H. Donatus is de patroon tegen onweer.
Heilige Mariakapel, gelegen hoek Beekweg/Midden Peelweg in Vredepeel. Maria, koningin van de vrede en patrones van Vredepeel.
156
Veldkruis, gelegen Paardenkopweg/ Middenpeelweg in Ysselsteyn. Opgericht in 1936 uit dank voor de succesvolle ontginning van dit deel van de Peel.
157
Sint Odakapel, gelegen aan de Hoenderstraat in Venray. H. Oda, beschermheilige van Venray en patrones tegen oogziekten.
Sint Michaëlkapelletje, gelegen aan de Meerloseweg/Burgemeester Ponjeestraat te Wanssum.
37
Grotestraat in 1944 in oostelijke richting. Op de achtergrond de St. Petrus’ Bandenkerk (Grote Kerk) van Venray. In het vernielde pand aan de linkerzijde was de zaadhandel van de familie Bekkers gevestigd. Rechts de brokstukken van café Den Engel.
TweedeWereldoorlog De Tweede Wereldoorlog heeft in Venray diepe sporen nagelaten. In de psychiatrische inrichtingen Sint Servatius en Sint Anna deden zich ongelooflijke taferelen voor. Honderden krankzinnige patiënten schuilden in de kelders van het gesticht onder bombardementen en beschietingen van beide kanten. De bevolking van Venray was door alle evacués gegroeid van 17.000 naar 25.000. Op 12 oktober vielen in Venray 32 burgerdoden te betreuren bij bombardementen van Amerikaanse B-26 Marauders. Ook werd Venray zwaar beschoten door de artillerie van beide kampen. Op 13 oktober werden in drie uur tijd 15.000 granaten op Venray afgevuurd. De toren van de Sint Petrus’ Bandenkerk werd na gemarkeerd te zijn met rode rookgranaten bestookt door Britse Typhoon jachtbommenwerpers die veel raketten afschoten op de toren. Voordat de Duitse Wehrmacht Venray verliet, blies een Sprengkommando de toren en verschillende andere torens in de omgeving op. Een week na de bevrijding op 18 oktober werd de bevolking op last van de Engelsen geëvacueerd. Toen de bevolking in 1945 terugkeerde, trof men een verwoest Venray aan dat door vriend en vijand grondig vernield en leeggeroofd was.
38
158
Door voedselschaarste tijdens de oorlog werden distributiebonnen ingevoerd. Onder andere vlees, aardappelen, melk en brood konden met bonnen worden gekocht.
159
Wehrmachtpersoneel voor cafĂŠ Kupers Henseniusplein (thans Hulsman). In 1941 werd dit ook het Vendelkwartier van de NSB-afdeling Venray.
160 Tijdens de oorlog werden bemanningsleden van neergeschoten vliegtuigen opgevangen in boerderij Eijkenhof van de familie Van Staveren in Veulen. Zittend v.l.n.r.: C. Raymond Francis (GB); B.J. Sutton (AustraliĂŤ); Richard Tracy (VS); Denis Sharpe (GB). Staand v.l.n.r.: Frank E. Garofalo; Frank Peichoto; John O. Fullerton (allen VS).
161
Op Sint Servatius en Sint Anna zaten duizenden mensen in de kelders. Deken Willem Berden, links op de foto, was duidelijk aangeslagen toen hij hoorde dat zijn kerk verwoest was.
De mensen zaten of stonden in de kelders van Sint Servatius. Er werden drie nieuwe Venrayse burgers in de kelders geboren.
39
162
Oorlogsschade aan het schoolgebouw van Ysselsteyn. Het gebouw diende als hospitaal. Op de voorgrond de graven van gesneuvelde Britten.
164
De treurige resten van het prachtige kasteel Geijsteren na het bombardement van 28 november 1944. Het kasteel, dat eerder dienst deed als Duits hoofdkwartier, lag vanaf 24 november in de vuurlinie.
166
Marie de Lauw en Tilla Poels verzorgen het graf van Henry Armstrong, een gesneuvelde Britse soldaat. Het graf lag tegenover de boerderij van Jan Reintjes/Teng Hagens in Veulen. Later werd Armstrong op de Militaire Begraafplaats van het Gemenebest aan de Hoenderstraat herbegraven.
40
163
Het in 2010 geplaatste monument voor de zes slachtoffers van de Avro Lancaster III die op 30 mei 1943 bij de Castenrayse Berg, niet ver van de huidige Lollebeekweg en Oosterbosweg, crashte.
165
Tijdens het bombardement van 12 oktober 1944 werd het befaamde pand Kemps, thans Chinees restaurant Peking, op het Henseniusplein van de kaart geveegd. Hierbij lieten vijf mensen het leven.
167
Onderduikers in Castenray voor een ‘schânsehoop’. Staand v.l.n.r.: Lei Heldens; onderduiker Louis Mossel; een onbekende onderduiker. Gehurkt: Jan Duijkers. Ze verstopten zich in de ‘schânsehoop’ bij een razzia van de Duitsers. Ze hadden er zelfs een radio.
168
Zilli Bak (1937-1950), een van de 123 joodse kinderen die in Tienray tijdens de oorlog een nieuwe identiteit kregen. Ze ging Thea Maarschalkerweerd heten en werd ondergebracht bij het gezin Beterams-Heesen op de Merseloweg 8 in Venray. Ze overleed op 18 februari 1950 in Amsterdam als gevolg van een fietsongeluk.
169
Dit weekblad voor Venray en omstreken verscheen in de oorlog op illegale wijze.
170
De klokkenroof, begonnen op 13 november 1942 onder leiding van P. Meulenberg, met als doel de Duitse oorlogsmachine van metalen te voorzien.
171
172
Haarlem ontfermde zich over het verwoeste Venray. Haarlemse scholieren hielden een inzamelingsactie en met 4 schepen en 34 vrachtwagens werden de ingezamelde goederen naar Venray gebracht. Rechts het Poelshuis.
De uit 21 leden bestaande Venrayse luchtwachtpost was gevestigd in het St. Antoniuspatronaat in de Patersstraat. Ze staan hier op het dak van het patronaat. Rechts op de achtergrond de Paterskerk.
41
173
Karel Wijnen, vorst van vastelaovesvereniging de Piëlhaas van 1947-1964. Zijn voorgangers waren Vincent Pijls en Handrie Odenhoven.
174
Kinderen uit de Castenrayse Straat gingen in 1949 met Vastenavond verkleed langs de deur. Ze zongen dan het volgende liedje: “Vrowke, ’t is Vastelaovend, weej kòmme nie thuus vur t’aovend. Weej hebbe gezònge en niks gehad, sneej már ’n stuk van ’t vaerkesgat. Sneej már diep, sneej már diep, sneej már enne vinger diep. Dor baove án die schaorste, dor hánge de lánge waorste. As de dikke gegaete zien, zun de dunne wel baeter zien.”
175
In het seizoen 1938-1939 werd de boerenbruiloft georganiseerd door buurtvereniging Maasheseweg. Het eerste boerenbruidspaar van De Piëlhaas bestond uit Truus Swinkels en Sjef Rongen.
42
van Lipzig; Guido van Dijck; Marc van Prinselijk trio Venray in 2011. V.l.n.r.: Paul‘t nie te maf, dizze vastelaovend tikke kan l Els. Motto: “Mit ozze schaele waze weej mit ollie af!”
Carnaval Van oorsprong is carnaval een heidens feest dat geleidelijk in een christelijke vorm is gegoten. Voorafgaand aan de vastenperiode van veertig dagen kon men zich drie dagen nog eens te buiten gaan aan eten, drinken en feesten. Met ingang van Aswoensdag was het voorbij en moest er gevast worden. In Limburg wordt carnaval dan ook meestal vasteloavend genoemd, naar de vastentijd. In Venray begint de vasteloavend al op donderdag met de Hazinnenaovend. Op maandag wordt traditioneel een optocht gehouden, waaraan ook veel kerkdorpen met soms heel fraaie praalwagens deelnemen. Op dinsdag vindt op veel plaatsen een boerenbruiloft plaats. Carnaval is bij uitstek het feest van zotheid, spot en uitbundigheid en in Venray en elk kerkdorp organiseert de plaatselijke vereniging het feest voor de inwoners. Venray kent de Vorstenraod, een overlegorgaan voor alle carnavalszaken.
176
Zowel Venray als de kerkdorpen kennen vele carnavalsliedjes. Dit plaatje werd in 1972 opnieuw uitgegeven, met de oudste liedjes van Venray: ‘Dat duut meej goed’ van Cor Linskens en ‘Haze stèkt de start is ien de locht’ van Sjang Hoex.
177
De eerste prins van Venray was Con Pijls. Met zijn hofhouding aangetreden op de eerste Prinsenwagen uit 1939. Een echte Raad van Elf was er nog niet.
178
De eerste Piëlhaaskrant van Venray had in 1939 een vijfkoppige redactie bestaande uit ‘3 gekke en 2 die ok gaar nie wies zien’.
181
179
Jacques Janssen, ofwel Scheie Maon was vele jaren de nar van De Piëlhaas. Hij overleed in 1959.
180
Het eerste dansmarietje van de Piëlhaas was Thea Flinsenberg. Ze danste in 1960 op de muziek van Harmonie Euterpe. Rechts Jo van Els met saxofoon en Jan Verstegen met de trombone.
182 183
Piet Hermans was in 1983 prins van de Piëlhaas met adjudanten Piet Voermans en Karel Beerkens. Motto: “Stel nie uut tot mèrge doe vandaag mit!” Piet was van 1986-1990 vorst van Vastelaoves Vereniging de Piëlhaas.
184
De prinsenmedaille van de eerste Piëlhaasprins Con I Pijls in 1939.
Een wagen van Heide deed ook in 1939 aan de optocht mee en trok over de Langstraat naar het dorp.
185 186
Tekening van prins Zjene Sijbers in 1949; hij was vertegenwoordiger bij Muvero Ketels.
De blunderprijs ‘t Häöltere Pölleke werd voor het eerst in 1993 uitgereikt aan Leo Otten.
Mensen van de kerkdorpen kwamen in 1957 naar Venray. Uit Castenray v.l.n.r.: Bets Strijbos; Mien Drabbels; Lies Drabbels; Jep Fleurkens.
43
Een olieverfschilderij op doek geschilderd door Johan Jeuken, voorstellende de paardentram op de Grote Markt in Venray rond 1925. Johan Jeuke n maakte dit doek in 1969.
Venrayse schilderwerken Venray is in het verleden diverse kunstschilders rijk geweest en ook tegenwoordig is er in Venray nog een aantal personen dat zich met schilderkunst bezighoudt. De meeste kunstschilders konden en kunnen met hun schilderijen de kost niet verdienen. De bekende Venrayse schilder Johan Jeuken was kleermaker, Arnold Theuws werkte op Sint Servatius en Giel Kusters was ziekenverpleger. En zo oefende vrijwel iedereen naast het schilderen een beroep uit. Wat de meesten gemeen hadden, was hun liefde voor Venray. Veel tafereeltjes uit hun jeugd en verblijf 44
in Venray werden met olieverf, acrylverf of als aquarel vastgelegd. Venrayse straatbeelden, monumentale gebouwen, landschappen, portretten enzovoort zijn in de loop van de jaren als schilderwerk of tekening vastgelegd. Daar mag Venray trots op zijn. Of het allemaal als schilderkunst bestempeld kan worden, is subjectief. Het hangt af van persoon tot persoon en van de op dat moment heersende modetrend. Johan Jeuken bestempelde zichzelf niet voor niets als zondagsschilder.
187
Tekening van de rosmolen rond 1924. In 1982 gemaakt door Toon Kateman.
188
Klooster Jerusalem had zwaar te lijden onder het oorlogsgeweld in 1944 en werd vrijwel compleet verwoest. In 1947 schilderde mère Ancilla in haar atelier ‘Het glazen paleis’ de verwoesting van haar geliefde klooster.
189
Olieverfschilderij ‘Vrouw met rode jas’ van August van Bergen vóór 1944. Het doek is niet gesigneerd.
190
Olieverfschilderij van bos met beek in de buurt van de omgevallen boom in Geijsteren. Geschilderd door van Sjang van Bergen en gesigneerd J. v Bergen 1942.
45
191
Schilderij door Louis Pouwels van de achterkant van Hotel De Keizer in de Patersstraat Venray rond 1925, thans nummer 29a Venray. In linker pand later garage Derksen.
193
Aquarel van Arnold Theuws rond 1935 van de panden Merseloseweg 14, 16 en 18. Vanuit zijn huiskamer aan de Langeweg keek Arnold uit op deze huisjes.
192
Tekening van Giel Kusters rond 1955 van deel Hoenderstraat. Op de voorgrond de drie witte huizen met rechts ervan de VéGé van Jeuken. Op de achtergrond de St. Petrus’ Bandenkerk.
194
Schilderij van de Leunse molen begin 1900 met links boerderij De Molenhof. Geschilderd door de Venrayse schilder Harrie van Baar vanaf de weg naar Wanssum.
195
196
Schilderij van het interieur van de Sint Petrus’ Bandenkerk door Petran Vermeulen rond 1955.
46
Dorpsgezicht Oostrum in 1920 getekend door Thei Min (1905-1992). Hij was onderwijzer en tekenleraar aan het jongenslyceum te Venray.
197
Thei Swinkels Leunen tekende ‘De Plaggenhut van Frans Nooyen’, waarin hij zijn liefde voor de Peel uitdrukte.
198
Schilderij van het woonhuis van de familie Van den Bosch Kerkpad, in 1939 vervaardigd door Gerard van den Bosch.
199
Schilderij van M. Jeuken rond 1950, voorstellende de Sportlaan gezien vanaf de Wieën. Links de boerderij van Vollenberg, rechts de Veltumse kapel en daarvoor het huis van Linders.
Dame en profile geschilderd op velours door Sjang van Bergen rond 1930. Het schilderij hing altijd bij Piet en Nellie Janssen, Langstraat 26 Venray, thans nummer 30.
200
Schilderij uit 1987, maker onbekend. Afgebeeld de winkel Semper Florens van de familie Jakobs aan de Stationsweg 14 in Venray.
47
Raadhuis, gelegen hoek Hofstraat/Grotestraat. In 1884 afgebroken en vervangen door het huidige. In 1925 werd de trap verplaatst. Thans is hier een restaurant gevestigd.
Bijzondere gebouwen Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er in Venray heel wat bijzondere gebouwen verwoest. Niet allemaal zijn ze herbouwd, maar desondanks kan Venray bogen op een aantal aansprekende panden. Een markant gebouw is de St. Petrus’ Bandenkerk en ook het oude gemeentehuis aan de Grote Markt toont een historische architectuur. De diverse kloostergebouwen en enkele paviljoens op het Sint Servatius- en Sint Annaterrein vallen op door hun bijzondere architectuur. De meeste kerkdorpen tellen nog enkele oude boerderijen en kerkgebouwen. Sommige zijn rijks- of gemeentelijk monument en hebben als zodanig extra cultuurhistorische waarde. De gemeente Venray telt ruim honderd rijksmonumenten.
48
201
Het Sint Elisabethziekenhuis van Venray rond 1942. Gebouwd in 1934; na de oorlog verbouwd wegens ruimtegebrek. In 1970 werd een nieuw ziekenhuis gebouwd; in de toekomst zal een ziekenhuis in de WieĂŤn verrijzen.
202
203
Gymnasium Immaculatae Conceptionis voor jongens rond 1930, gelegen hoek Paterslaan/ Leunseweg te Venray. In 1999 werd het gebouw gesloopt en nu staat er appartementencomplex ‘De Franciscanerpoort’. Een tekening van Thei Min van de vroegere Latijnse school, thans café De Klokkenluider.
204 Postkantoor van Venray in 1921, gelegen hoek Patersstraat/Draalstraat, thans Poststraat. Na de oorlog gesloopt; er werd een nieuw gebouwd. Links Café in d’n Engel, werd ook in de oorlog verwoest.
205
De Lagere Technische School (LTS), gelegen aan de St. Jozefweg Venray. Het gebouw verdween in 2003 voor de bouw van het Ambachtskwartier.
206
Kasteel Geijsteren, eigendom van de familie De Weichs de Wenne, in de Tweede Wereldoorlog verwoest. Thans slechts de ruïne te bezichtigen.
49
207
Hotel De Gouden Leeuw, gelegen aan het Henseniusplein te Venray, werd rond 1975 gesloopt. Thans is hier de doorgang naar het Gouden Leeuwplein.
208
Achterkant van het Freulekeshuus aan de Eindstraat. In 1981 ingericht als Venrays Museum. Thans zijn hier bedrijven in gevestigd.
209
210
Boerderij Landschrijvershof/Smulders PlĂĄts Lollebeek 57 in Castenray.
Geboortehuis van Mgr. dr. Henri Poels, wiens standbeeld aan de overzijde van het gebouw aan de Raadhuisstraat te Venray staat. Bouwjaar circa 1850, fraaie voorgevel, groots en voorzien van rijke details.
211
De Gitselsmolen, ook wel de St. Petrusmolen of Stoksmolen genoemd, gelegen aan de Sportlaan te Venray. Rechts St. Petrus’ Bandenkerk en Paterskerk.
50
Schouwburg De Beejekurf Venray.
212
De marechausseekazerne aan de Langstraat in Venray rond 1965. In 1986 kocht Woningbouwvereniging Noord-Limburg dit perceel om tot wooneenheden te verbouwen.
214
LLTB Leunen-Veulen ook wel de Boerenbond genoemd op de hoek St. Apolloniastraat/St. Catharinastraat in Leunen. De foto is genomen net voor het gebouw werd afgebroken.
213
Het pand Messemaeckers, gelegen Hoenderstraat Venray met rechts zichtbaar de Witte Huizen. Pand gebouwd in opdracht van dokter Ellerbeck. Thans is hier een restaurant gevestigd.
215
Het arbeidsbureau, gelegen aan de Marktstraat te Venray. Dit gebouw werd in 2020 gesloopt.
51
Onderwijs Onderwijs in de zin van kinderen iets leren is van alle tijden. Al in de prehistorie leerden de kinderen nuttige dingen door goed te kijken naar hun ouders. Met onderwijs bedoelen we echter het geven van onderricht in een vak uit de wetenschap of uit de kunst. En dit soort onderwijs is in Venray van veel latere datum. Met de opkomst van het christendom werd er enige vorm van onderwijs gegeven. Aanvankelijk was dit onderwijs alleen bestemd voor de vorming en opleiding van de geestelijkheid. Hiervoor werden kloosterscholen opgericht. In de loop van de eeuwen kreeg het onderwijs een meer structurele opzet en her der verschenen scholen, meestal geleid door kloosterlingen. Tegenwoordig worden vrijwel alle scholen geleid door leken. Venray kent diverse vormen van onderwijs voor basisen voortgezet onderwijs. Niet elk kerkdorp heeft nog een eigen basisschool.
216
School te Blitterswijck in 1907, gelegen op de hoek Maasweg/Nieuwstraat. De latere school lag aan de huidige Past. Verheggenstraat (heette vroeger Schoolstraat) en werd in de oorlog verwoest.
217
Het schoolteam van 1913 van de lagere school in Oirlo. De Castenrayse kinderen gingen tot 1922 in Oirlo naar school. V.l.n.r.: Herman Vollebergh; Grรกd de Ponti (hoofd); zijn echtgenote Maria Catharina Schatorie; Leo Nelissen.
218 219
Juffrouw Vermeulen in 1936 in Heide bij haar afscheid wegens haar huwelijk met meester Drenth. Meester Harrie Jans, hoofd van de Sint Willibrordusschool in Geijsteren van 1923-1950.
52
220
De meisjesschool in Leunen met alle leerlingen.
221
De lagere school van Merselo rond 1950. Deze school werd in 1927 gebouwd.
De Dr. Poelsschool in 1958, officieel geopend in 1954. De R.K. Jongensschool in de Schoolstraat werd tijdens het bombardement in 1944 volledig verw oest. De noodschool in het patronaatsgebouw in de Patersstraat was al snel te klein. Er kwamen drie nieuwe jongensscholen: St. Petrus’ Bandenschool; Henseniusschool; Dr. Poelsschool.
53
222
De tweeklassige Sint Antoniusschool en links de schoolwoning in Veulen in 1933. Opening was 1 april 1931; eerste schoolhoofd was Harrie Coenders. Voor 1931 moesten de kinderen te voet naar Leunen. Vanwege de terugloop in het aantal leerlingen werd deze basisschool in 2014 gesloten; de kinderen gaan weer naar Leunen naar school. Schoolkinderen Castenray. V.l.n.r.: Jan; Diny; Jet; Nellie Duijkers van Hoenderpark Zeldenrust aan de Horsterweg Castenray 1938.
223
Groep 2 van de lagere school in Oostrum in 1913. Links meester Thei Houba, rechts meester Pierre Gooren.
224
De schoolmeesters van de jongensschool aan de Schoolstraat in Venray rond 1915. Zittend v.l.n.r.: meester Kraykamp; hoofdmeester Vermeulen; meester Messemaeckers. Staand: meester Verbeek; meester Janssen; meester Janssen (van ‘t kruus).
54
Grada Verlinden uit Ysselsteyn deed in 1941 de Plechtige Communie. Leerkrachten vervulden een belangrijke rol in de voorbereiding van zowel de Eerste als de Plechtige Communie.
225
226
227
Schoolfoto rond 1956 van de St. Antoniusschool in Veulen. V.l.n.r.: Diny; Gerard; Thea Koenen van de Veulenseschoolweg 6.
Zangles in december 1957 op de Montessorischool aan de Eindstraat in Venray.
228
229
Meisjes tijdens de kookles op de huishoudschool Marianum in Venray.
De eerste leerlingen van de nieuwe school Regina Pacis in Vredepeel.
230
Landbouwschool St. Martinus aan de Stationsweg te Venray in circa 1938 met rechts meester Jo Wijnhoven.
55
231
Leunse Paes
Natuurgebieden De gemeente Venray is rijkelijk bedeeld met fraaie natuurgebieden en een gevarieerd landschap. Er zijn heidevelden, stuifduinen, moerassen, vennen, beekdalen, ontgrondingsplassen, oude Maasarmen, de Maasoever en naald- en loofbossen. De Boshuizerbergen, een 192 hectare groot natuurgebied ten noordoosten van Venray, bestaat uit naaldbos met stuifduinen en jeneverbesstruweel. De Ballonzuilbossen ten noordwesten van Venray zijn 290 hectare met gemengde bossen. Vlakwater met het aangrenzende Odapark ligt binnen het woongebied van Venray, evenals het Annapark met de prachtige lanen. In het Venrayse buitengebied liggen schitterende stukjes natuur, zoals de Leunse Paes, de Castenrayse Vennen, de Riebroekse Bossen, het Landgoed Geijsteren, de Rouwkuilen, het Zwart Water, de Castenrayse Bergen, het Weverslose Ven, de Heidse Peel, de Testrik en het Venrays Broek. Ook is er nieuwe natuur aan te treffen. Daarbij kunnen we onder meer denken aan de Witte Vennen, de Diepeling en de natuur die ontstaan is bij de hoogwaterbescherming in Wanssum, Geijsteren en Blitterswijck. In vrijwel al deze natuurgebieden zijn om te recreĂŤren fietsen wandelpaden aangelegd. Ook zijn hier en daar voor de jeugd speelmogelijkheden aangelegd en zijn er educatieve informatieborden over de flora en fauna te vinden.
Stuifduinen in Vlakwater Venray.
232
Natuurfoto genomen in Zwart Water te Vredepeel.
235
233
Rouwkuilen in Ysselsteyn.
56
234
Ballonzuil in Daland Merselo. In 1871 landde hier een luchtballon die in Parijs was opgestegen en 25 jaar later werd hier Nederlands oudste luchtvaartmonument onthuld.
De omgevallen boom in Landgoed Geijsteren.
236
De zogenaamde Witte Berg in 2005 in het stuifduinengebied van de Castenrayse Bergen. Deze vlakte van helderwit zand vormt een onderdeel van het bosgebied dat ligt in de hoek Vliegert/Lollebeekweg/Oosterbosweg.
237
Een idyllisch plaatje op de visvijver van `t Câssels Broek. Met de waterlelies in volle bloei en de tamme ganzen en eenden vredig rondzwemmend was het natuurgebied een oase van rust.
239
Viswater Op de Bus Smakt met vermoedelijk Frans van Bergen in de boot. Hij was een goede toneelspeler, ontwierp en maakte zijn eigen meubels, en woonde als een kluizenaar in een huisje op De Lodder in Smakt.
240
Sjang Dericks en August van Bergen turend over de Peelvlakte in 1920.
242
Wanssum, Geijsteren en Blitterswijck hebben mooie natuurgebieden gekregen door het megaproject Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum.
243
De Oostrumse Beek meandert door het Landgoed Geijsteren.
238
Natuurfoto genomen in de Boshuizerbergen te Venray.
241
De Diepeling is een nieuw natuurgebied in Castenray dat ontstaan is door winning van zand en grind.
244
Winters landschap rond de Lollebeek in Castenray.
57
Stoomsteenfabriek Het Veulen N.V. aan de Veule nseweg 12 in Veulen werd in 1920 in gebruik genomen door Henricus Schreurs. In 1968 werd de fabriek gesloten en rond 1970 geslo
opt.
Industrie Van een agrarische gemeente is Venray in de afgelopen decennia steeds meer een industriegemeente geworden. Enkele grote bedrijven vestigden zich in Venray, zoals Inalfa en Rank Xerox en de laatste jaren nemen ook distributiecentra meer en meer ruimte in op de diverse industrieterreinen in Venray. Tegen het einde van de negentiende eeuw werd in de gemeente Venray voor het verwerken van melk een aantal handkrachtfabriekjes opgericht. Deze verenigden zich en richtten in 1904 een stoomzuivelfabriek op. Ook in Oostrum verrees in 1913 een dergelijke fabriek. Uit deze beide fabrieken ontstond later de zuivelfabriek in Leunen. Heel geleidelijk ontstond industriĂŤle groei in de gemeente en zelfs in enkele kerkdorpen verschenen kleinschalige industrieterreinen. Op een gegeven moment verhuisde door de globalisering steeds meer productie-industrie naar lagelonenlanden, maar daar liet de kwaliteit soms te wensen over. En dat, samen met de hoge transportkosten en soms lange levertijden heeft bedrijven, doen besluiten weer hier te produceren. De laatste jaren zijn rond Venray grote industrieterreinen ontstaan met enorme hallen voor onder meer distributie van producten. Door de vele bedrijven heeft Venray niet alleen economische groei gekend, maar heeft de plaats ook een zekere stadsallure gekregen.
58
246 245
Bera Confectiefabriek aan de Merseloseweg te Venray. Thans BiblioNu. Coรถperatieve Stoomzuivelfabriek H. Maria Oostrum.
247
De ketelfabriek Muvero (Mulders-Venray-Oostrum) Stationsweg te Oostrum, het eerste grote bouwproject 1950-1951 in de gemeente Venray na de Tweede Wereldoorlog.
248
Cartonnagefabriek van Gebr. Laurensse in bedrijf aan de Pastoor Ruttenstraat 6 (huidige Langeweg) in Venray.
249
Inalfa metaalwarenfabriek, Maasheseweg te Venray in 1955 geopend, 6500 m2 oppervlakte. Inmiddels Inalfa Roof Systems Group B.V. gevestigd aan De Amfoor 2 in Venray.
59
250 Van Vollenhoven & Smulders in Wanssum, geopend in 1968.
asheseweg in van Rank Xerox aan de Ma k rie fab e uw nie de 71 20 september 19 ter Frans Schols; Prins Bernhard opende ns Bernhard; burgemees pri n; ma ier St . L.A ir. r Venray. V.l.n.r.: directeu Rooy. gouverneur Charles van
251
252
60
Productiehal U van Rank Xerox in 1968, het jaar dat het duizendste kopieerapparaat werd gemaakt.
Blitta, fabriek voor constructiewerken, stalen ramen en deuren. Sinds circa 1954 in Venray.
254
253
Sigarenfabriek van Baars, gelegen aan de Julianasingel te Venray.
Melkbussen lossen bij de coรถperatieve zuivelfabriek Venray in Leunen. Het vervoer gebeurde vroeger met paard en wagen.
256
255
Jacques Nijsen in zijn maalderij rond 1960. Zijn bedrijf groeide uit tot het veemengvoederbedrijf Nijsen Granico te Veulen.
257
De gasfabriek, gelegen aan de Gasstraat in Venray rond 1940.
Van confectie-atelier Thetru naar carnavalswinkel en nu indrukwekkend exportbedrijf van carnavalsproducten.
258
De eerste fabriek van Nelipak, verpakkingsindustrie, aan de Maasheseweg in Venray.
61
Venray kende op enig moment zowel een overdekt als een openlucht-zwembad aan de Parkweg in Venray.
Vrije tijd Moesten de mensen eertijds dagelijks vele uren werken om de kost te verdienen, tegenwoordig is er voldoende ruimte voor vrijetijdsbesteding. Kinderen op het platteland moesten vroeger veel meehelpen met het boerderijwerk, maar voor hen was er nog wel tijd voor spellen met buurten klasgenootjes. Na school waren ze meestal buiten te vinden. Voor de boeren was er op zondag na de hoogmis enig vertier in een van de vele cafĂŠs. Ze legden een kaartje en bespraken ondertussen bij een borreltje de dorpsaangelegenheden. Tegenwoordig zijn er voor jong en oud diverse mogelijkheden om de vrije tijd in te vullen. Pretparken, dierentuinen en openluchtmusea worden veel bezocht, maar ook binnen- en buitenlandse vakanties zijn erg in trek. Veel plaatsen doen moeite om het centrum en buitengebied aantrekkelijk te maken om toeristen te trekken. In de gemeente Venray ligt een netwerk van fiets- en wandelroutes en op een aantal plaatsen zijn mogelijkheden om te kamperen.
62
259
Dames in Veltum te Venray leggen in circa 1910 een kaartje en drinken een borreltje bessenjenever.
260
Kinderen zwemmen in de vrije schooltijd in het ven van de Rouwkuilen in Ysselsteyn.
261
Beugelen in 1950 in het cafĂŠ van Thieske Litjens en Drika Peeters aan de Albionstraat 27 in Leunen.
262 In 1965 werd in Venray Cultureel Centrum De Beejekurf gebouwd, een schouwburg met foyer en een openbare leeszaal en bibliotheek.
263
264
Het vaandel van de folkloristische dansgroep De Hakkespits (1983-2014).
Kamperen op camping De Heydse Peel, Zeilbergseweg 3 Ysselsteyn.
63
265 266
Truus Rongen-Heldens uit Oirlo in 1941. In hun schaarse vrije tijd gingen de huismoeders vroeger buiten zitten op rieten keukenstoelen. Ze lazen de krant, een boek of hadden een breiwerk.
De familieschommel in de speeltuin van caférestaurant “Buitenlust” aan de Maasheseweg te Venray rond 1941.
268 267
Schaatsen in 1938 in het Broek in Castenray. De eerste aanzet voor het slingerschaatsen is gemaakt. Telkens sloten zich schaatsers bij de rij aan.
269
Verkenners leerden in 1960 op het Schouwburgplein in Venray in een ontspannen sfeer samenwerken en zelfstandigheid.
64
Kermis in 1966. De Venrayse kermis is uitgegroeid tot de grootste in de regio Noord-Limburg.
270
Een partijtje schaken was en is een nuttige vrijetijdsbesteding, zoals hier in 1960 in Venray.
Een dagje Vlakwater met het Kindervakantiewerk Venray, voor het eerst in Venray georganiseerd in 1952.
271
Zwembad en speeltuin Vlakwater in Venray rond 1960.
273
Recreatief biljarten in Castenray in circa 1968.
272
Eerste Venrayse tennisclub in 1928. V.l.n.r.: Sjaak Raedts; Maria Raedts; Maria Smeets; Jeanette Essers; Guus Sala; Lies Smeets; Erna Raedts; Sjaak Raedts; Jeanne Esser.
274
Meester Jo Wijnhoven, directeur van de landbouwschool St. Martinus aan de Stationsweg in Venray, in 1935. Zijn vrije tijd bracht hij veel door in veld en bos.
65
in de jaren vijftig van de lo. Hier begon de familie rse Me in rp tdo oo Gr , ck en naar Landweert. familie Van Dij er en verhuisde het na jar ov jf dri De VéGé-winkel van de be t he m na d rar e supermarkt. Zoon Ge permarkt. twintigste eeuw hun eerst ar een grote moderne su Nu heeft zoon Guido da
Verdwenen winkels Vroeger hadden zelfs de kleinste Venrayse dorpen een eigen kruidenierswinkel en de iets grotere dorpen hadden ook nog enkele andersoortige winkels. Deze zijn nagenoeg allemaal verdwenen door de komst van de supermarkten. De afgelopen jaren zijn door de economische recessie en door de internetverkoop veel winkels uit het straatbeeld verdwenen. Venray, dat een regiofunctie vervult, kent in het winkelcentrum behoorlijk wat leegstand.
Dat is zeer te betreuren, maar een niet geheel onlogische ontwikkeling. Sommige winkels zijn al zo lang verdwenen dat we ons nauwelijks nog kunnen heugen dat ze er waren. Daarom op deze en de volgende drie pagina’s een aantal mooie plaatjes van voormalige winkels, interieurs en personeelsleden. Misschien herkent u ze nog.
275
Het interieur van de winkel van Nagelhout, Grotestraat 5a Venray rond 1960. De winkel werd eind 1973 gesloten.
66
276 Winkel/slagerij Coenders, Henseniusplein 5 Venray. Sjang Coenders begon de slagerij op 12 februari 1920; in 1954 nam zoon Huub de zaak over. Op 21 mei 1994 werd het bedrijf gesloten.
277
Interieur van de VéGé-kruidenierswinkel van Herman en Lies Jeuken-Verhulsdonk, Hoenderstraat 4 in Venray. De winkel is gesloten in 1982.
278
Joos Loonen woog de laatste porties af in zijn winkel gelegen aan de Albionstraat in Leunen.
279
In het voormalige koetshuis en souterrain van het pand Verhey in de Grotestraat 41 opende Frans Lemmers in november 1974 zijn woninginrichtingswinkel. In maart 1990 verhuisde hij zijn bedrijf naar de Patersstraat. Pand is eind jaren 90 afgebrand. Links is thans Blokker gevestigd. Rechts was drukkerij en kantoorboekhandel Messemaeckers.
De Gruyter kende in Venray verschillende adressen: Grotestraat, Henseniusplein, Grote Markt. De Nederlandse winkelketen had als slogan ‘Het snoepje van de week’. Gesloten in 1979. Staand de personeelsleden Annie van Jan Pijpers (l.) en Marietje van Houdt. Geknield: Annie Litjens (l,) en Truus Janssen.
67
280
281
Interieur van Appels in de Hofstraat te Venray. Vanaf juni 1954 vooral baby- en jeugdmode. Het bedrijf hield in 1989 op te bestaan.
Warenhuis Pouwels in de Hofstraat te Venray, bekend als Thei Spek. Links Bets Pouwels, naast haar Martien van Rijt en Truus Pouwels.
282
Antoon Scheepers van ‘t Knopenhuis, Schoolstraat 22 Venray. Hier waren alle benodigdheden voor een coupeuse of costumière verkrijgbaar. Dit bedrijf werd gerund door Antoon en Marie Scheepers-Geubels.
ViVo (Vrijwillige Inkoop- en Verkoop Organisatie) in Veulen. Thans is dit café-zaal ‘t Veule.
284
68
Kledingmagazijn Van Aarssen, Patersstraat 26 Venray in 1954, later Alders. V.l.n.r.: Mia van Aarssen; Willy van Aarssen; moeder Agnes van AarssenBerghs; Jacqueline van Aarssen; Antoon van Aarssen; Teng van Aarssen.
283
285
286
Etalage van de kledingwinkel van Vincent Pijls, Grotestraat Venray rond 1950. Thans HEMA.
In 1957 werd de oude bakkerij van Th. Wintels op de hoek Henseniusstraat/Korte Straat verbouwd tot slijterij De Druiventros van de firma Leenen die in november 1957 opende.
Thei Spek rond 1970 hoek Julianasingel/Hofstraat. Na het overlijden van Thei Pouwels in 1945 zette echtgenote Catho de winkel voort en met hulp van haar kinderen Pierre, Truus, Betsy en Mia heeft het bedrijf kunnen bestaan tot 31 december 1987.
287 Pand Kruijsen, hoek Grote Markt/Hofstraat Venray rond 1965. Links het woongedeelte en de witte voordeur leidde naar de slijterij. Het pand is in 1969 gesloopt, omdat het moest wijken voor de nieuwbouw van Coenen.
Noodwinkel De Kroon van de familie Cremers, hoek Hoenderstraat/Burgemeester van de Loostraat in Venray rond 1965. Zij bouwden op dezelfde plek een nieuwe winkel die in juni 1967 werd geopend.
288
69
Guido kreeg het vak al vroeg aangeleerd.
Opening van de Garantmarkt aan de Kruidenlaan in Landweert/Venray. Gerard, Ans, Anny, Harrie en Leonie.
Na een fusie werd VéGé vervangen door de 4=6 Markt aan Grootdorp Merselo.
Familie van Dijck In 1950 trouwden Anny Hendriks en Harrie van Dijck om daarna in hetzelfde jaar de kruidenierswinkel, gelegen aan Grootdorp in Merselo, over te nemen van Bertha van Dijck. Naast de winkel runde Bertha nog een boerderij samen met haar twee broers. Harrie en Anny startten voortvarend en de winkel werd al snel te klein. Aan de overkant van de weg lag een prachtig perceel en daar werd na circa tien jaar een Végé-winkel annex woonhuis gebouwd. Dit gebouw staat er nog steeds, maar er zijn twee woningen van gemaakt. Er volgde nog een uitbreiding. Harrie en Anny namen De Veltumschen Bekker in Veltum over van Miel Janssen. Op het hoogtepunt bestond het bedrijf uit vier winkels: twee winkels in Venray; een winkel in Merselo; een winkel in Vredepeel. Ook waren er vier bakkerswagens onderweg. De winkels in Venray werden gesloten vanwege de veranderingen in de markt en ook het aantal bakkerswagens werd minder. Uiteindelijk runden Harrie en Anny een tabakswinkel aan de Langstraat. Tot aan hun dood hebben ze deze samen gedraaid.
70
Al in 1995 werden de boodschappen thuisbezorgd. Guido bij het bestelbusje.
Kerstpakketten maken. Gerard van Dijck en zijn kinderen Guido en Judith.
Inmiddels hadden zoon Gerard en zijn echtgenote Ans Arts de winkel in Merselo overgenomen. In die tijd waren er nog drie kruideniers in Merselo, de laatst overgebleven winkel was die van Gerard en Ans. In Venray deed zich de kans voor om in de wijk Landweert te starten met een noodwinkel. In 1986 werd begonnen met de verkoop van levensmiddelen. In de noodwinkel is negen jaar gewerkt. Daarna werd gedurende een jaar een noodtent geplaatst, omdat de bouw van de sporthal eerder startte dan de nieuwe winkel gerealiseerd zou worden. Op 14 februari 1996 openden Gerard en Ans hun winkel in het huidige gebouw aan de Kruidenlaan onder de naam 4=6 Plus. Later werd dit Plusmarkt en thans heet het PLUS Guido van Dijck. Na vele verbouwingen en uitbreidingen is dit het gebouw dat er nu staat. In 2019 is de laatste uitbreiding gerealiseerd: Kookstudio Bij Uitstek. In 2009 hebben Judith en Guido samen de PLUS overgenomen, vanaf 2018 doet Guido dit alleen.
Kruidenlaan 159, 5803 BV Venray PLUS Guido van Dijck