Herenthout verzamelalbum

Voorwoord

Met plezier stellen wij als AD Delhaize Herenthout dit prachtig historisch stickerboek voor.

De familie Krieckemans uit Herenthout is al jaren een vaste waarde in de vleessector.

In 2011 kwam er voor geboren en getogen Herenthoutenaar Paul Krieckemans en zijn vrouw Katrien een nieuwe uitdaging op hun pad en openden ze op 15 september AD Delhaize Herenthout, iets waar Paul al jaren van droomde: om in zijn geboortedorp een supermarkt te openen.

Als ervaren uitbater van verschillende ambachtelijke beenhouwerijen moest de slagerij ook hier het uithangbord worden van de winkel. Dagverse bereidingen, een verse charcuterieafdeling en de eigen versnijdingen van vlees zijn absolute prioriteit voor onze klanten.

Wij en het ganse team zetten reeds elf jaar alles in het teken van onze klanten. En dat willen wij nog jaren blijven doen. Opvolging van onze familiezaak is verzekerd en zal gebeuren door Dave en Evelien Wouters.

Bijzondere dank aan de Heemkring, Kempens Karakter en het Gemeentebestuur van Herenthout voor het tot stand brengen van dit prachtige stickerboek.

Bedankt voor het jarenlange vertrouwen. Paul, Katrien, Dave en Evelien

Diamant

In 1885 opende de eerste diamantslijperij in Nijlen. Het was het begin van een ingrijpende ontwikkeling van een deel van de Kempen. De bevolking in deze streek bestond toen veelal uit arme boeren. Onder impuls van het nabije Antwerpse diamantcentrum zagen honderden werkplaatsen het levenslicht en een groot deel van de actieve bevolking ging aan de slag in de diamantnijverheid. Het ‘steentje’ zorgde voor welvaart, maar het succes bleef niet duren. Evoluties in de sector en vooral de buitenlandse concurrentie deden de Kempense diamantbewerker uiteindelijk de das om.

Ook in Herenthout ontstonden tientallen diamantbedrijfjes. Gust Van Dijck (°Herenthout, 1943) en twaalf van zijn broers en zussen werkten in de diamantindustrie. Hij was slijper en later zager in Herenthout, Berlaar en Antwerpen en zei hierover: “Wij waren vrije vogels. Met carnaval werkten we een dag niet. Dat losten we op door daarna enkele uren bij te werken of extra ons best te doen. Een ongekende weelde, besefte ik achteraf.”

De slijperij van Louis Tessens in de Albertstraat. Later ging ze dienst doen als diamantafdeling van de jongensschool. De typische grote raamopeningen zorgden voor voldoende lichtinval om het steentje te kunnen bewerken.

De slijperij van Raymond Puls stond in de Kloosterstraat 3-5. Voor het een diamantfabriek werd, had de familie hier al een sigarenfabriek genaamd ‘Het Heideroosje’. Dat verklaart de ietwat afwijkende vorm van deze slijperij. Nadat het een slijperij was, is het een hoedenwinkel geworden en vervolgens Kinderheil, het vroegere Kind & Gezin. Nu zijn er verhuurappartementen van gemaakt.

Ook Achilles Van Dijck had een slijperij en dat op de Nijlense Steenweg. Op het terrein waren ook een graanmolen en een ijskelder.

Lilliane Drijbooms terwijl ze een diamant aan het snijden is in de diamantwerkplaats van Jos Van Lint in de Molenstraat. De foto dateert van rond 1957. Het snijden van diamant is een belangrijke stap in het bewerkingsproces zodat de slijper daarop kan verder werken.

Voor de snijders en de slijpers is de diamantzager aan de beurt. Die moet het steentje voorbereiden om er een eindproduct uit te kunnen maken. In Zwanenberg stond diamantzagerij Cambré. Jos Peeters staat hier samen met zijn collega’s de zagen te bedienen en controleren. Anders dan bij het snijden en slijpen kon één persoon meerdere zagen tegelijkertijd in de gaten houden.

De boog moest niet altijd gespannen staan. Collegialiteit mocht er ook zijn. In de Molenstraat stond ook een diamantslijperij. Op de foto zie je het personeel van de werkplaats van Geerts poseren voor de foto.

Dat het een vrolijke bende was bij Geerts blijkt ook uit deze tweede foto van de diamantbewerkers van slijperij Geerts die net buiten de slijperij in het zonnetje pauzeren.

Tijdens zo een kermisweek lag het werk stil. Naast feesten was het echter ook het moment om andere taken op te pikken. Zo zit Louis Torfs hier zijn fabriek te ‘witten’. Diamantbewerken was een erg stoffige en vuile bezigheid, de muren geregeld een nieuw likje geven was nodig.

In 1949 was er ‘velo’-koers in Herenthout tijdens de kermisweek. Die koers werd georganiseerd door het personeel van de “Zuite”. Dat was de naam voor de diamantfabriek Keulemans. De laureaten op de foto zijn van links naar rechts Gust De Ceulaer, Louis Van Elst, Jos Van Elst, Jules Van Looy en Jef “Krik” Van Tulden.

De diamantnijverheid is quasi volledig verdwenen uit de Kempen, maar zit nog steeds in het hart en het hoofd van de mensen. Cafés en sportclubs dragen vaak ook vandaag nog een verwijzing in hun naam. Zoals ook bij KFC Diamantschijf in Herenthout.

Historische gebouwen

Als dorpskern kent Herenthout een lange geschiedenis van meer dan 800 jaar en misschien zelfs langer. Weinig gebouwen gaan al zo lang mee, al komen onder andere het kasteel van Herlaer en de toren van de Sint-Pieter en Pauluskerk aardig in de buurt. Generatie na generatie mensen woonden en werkten in en rond de dorpskern en lieten er hun gebouwen na. Zo zie je op de foto de tuin en het zicht op de achtergevel van huis Driane in de Molenstraat. De foto dateert van rond 1988. Het huis is niet meer.

De spreekwoordelijke ‘baksteen in de maag’ zorgt ervoor dat ook vandaag nog volop nieuwe bouwwerken in het straatbeeld verschijnen. Bouwwerken die over 100 jaar misschien ook historisch genoemd worden. Vandaag wordt het straatbeeld van Herenthout nog steeds vormgegeven door een grote groep gebouwen uit de vorige generaties. Ze zorgen mee voor het typische Herenthoutse straatbeeld en dorpsgevoel. Alle historische gebouwen hier een plek geven, of het nu om beschermde monumenten gaat of huizen met een lokaal belangrijk verhaal, hebben we niet gedaan. We zetten een kleine en willekeurige selectie van historische gebouwen in de spotlight.

Waar vandaag het Cultureel Centrum Ter Voncke staat, stond tot de jaren 1970 het gebouw op de foto. In het gebouw zat de eerste bibliotheek van Herenthout. Nadat de bibliotheek op 27 november 1971 een gemeentelijke taak werd, verhuisde ze naar de Zwanenberg. Men sloopte het huis om er nadien het cultureel centrum te bouwen.

In de Molenstraat stond het riante huis van dokter Driane. De foto toont je de woning rond 1900. De gemeente kocht in 1988 de woning en het bijhorende park. Het huis en het park maakten plaats voor het dienstencentrum ‘Huis Driane’. Vandaag kan je op de site begeleid wonen in assistentiewoningen. Zorgen voor elkaar blijft hier centraal staan.

12

De Sint-Gummaruskerk was lange tijd de parochiekerk van een deel van Herenthout en Wiekevorst. Tot 1621 maakte Wiekevorst deel uit van Herenthout. In de nasleep van de Franse Revolutie werd de Sint-Gummaruskerk net als andere kerkelijke goederen geconfisceerd en verkocht. In 1805 besliste de Franse overheid om de kerk definitief te sluiten. Alle goederen werden overgebracht naar de Sint-Pieters en Pauluskerk. Daarna deed het gebouw dienst als schuur, schrijnwerkerij, gemeentelijke jongensschool ‘Torekensschool’, het doplokaal en tot slot als tekenschool ‘de Vesper’. De mooi gerestaureerde en beschermde kerk is vandaag een polyvalente ruimte.

Waar vandaag het gemeentebestuur werkt, woonden vroeger kloosterzusters. In 1867 was het klooster klaar, maar de zusters verhuisden jaren later naar een nieuw gebouw in de Kloosterstraat. Hun oude klooster kreeg een make-over en werd gemeentehuis. De naam kwam zelfs op de gevel te staan. De foto is van tijdens de verbouwingswerken.

De gemeente kocht in 1981 ook het burgerhuis naast het oude klooster. Die woning was al in gebruik geweest als postkantoor en als dokterswoning, maar voortaan zouden de gemeentelijke archieven en de trouwzaal er hun plaats vinden. Er kwam een extra aanbouw om beide gebouwen te verbinden.

Het nieuwe klooster van de zusters Annonciaden kwam er op grond van de barones in de Hakkelaar. Vandaag heet die straat de Kloosterstraat. De zusters stonden al van bij het begin in voor het onderwijs van de meisjes en deden dit eerst vanuit het oud klooster. Het nieuwe klooster werd in 1879 in gebruik genomen en is nog lang blijven voortbestaan als school, maar in 1990 maakte de sloophamer hier een einde aan.

De Molenstraat kreeg haar naam van de twee molens die er stonden. Molen Veris stond er eerst, maar kreeg in 1899 een buurmolen. Op nog geen 100 m van elkaar was de concurrentie bikkelhard. Ze kregen al snel de namen Haat en Nijd. In 1944 viel een vliegende bom (meer bepaald een V1) in de Molenstraat. Die vernietigde de oudste molen, maar liet ook de andere niet helemaal ongemoeid.

Molen Snoeys bleef nog een jaar in werking, maar raakte dan in onbruik. Als beschermd monument is hij lange tijd blijven staan, maar een zware storm zorgde voor stabiliteitsproblemen. Op 17 november 1962 trok men de molen omver voor de veiligheid. Vandaag herinnert alleen de straatnaam ons nog aan het verhaal van ‘de molens van Haat en Nijd’.

Op de Nijlense Steenweg bevonden zich de gebouwen van de gendarmerie. Deze staan vooraan rechts op de foto. Vandaag staat de huizenrij er nog steeds en dit zijn nu allemaal gezinswoningen. De foto is genomen tussen de wereldoorlogen in, rond 1935. Het transformatiehuisje voor elektriciteit staat er vandaag ook nog steeds, maar het kreeg een plat dak.

Op de Botermarkt staat de Sint-Pieter en Pauluskerk. De toren in gotische stijl dateert uit 1550, maar er stond al vanaf 1207 een oudere kerk op deze plek. Het huidige kerkgebouw is in de 19e eeuw ontworpen door de toenmalige provinciale architect Johan Van Gastel. De bouw was klaar in 1864. De foto dateert van rond 1900.

Ook het interieur vandaag gaat nog terug tot het ontwerp van Johan Van Gastel. Zowel de toren als het kerkgebouw kenden nog verschillende verbouwingen, waaronder een grote in de jaren ‘70. Het kerkhof rondom de kerk is ondertussen verplaatst naar de van Reynegomlaan en de kerkhofmuur verdween. Maar kerk en toren zijn nog steeds een ankerpunt in het dorpsbeeld.

De pastorij van de Sint-Pieter en Paulusparochie is toe aan een nieuwe bestemming. De pastorij had vroeger een grote tuin die liep tot aan de Leopoldstraat.

Het Hooghuys is naast de kerk één van de oudste gebouwen in Herenthout. Het landhuis is gebouwd in 1550 als hof van plaisantie van de jezuïeten van Lier. Het hof was omringd door water en er stonden op een gegeven moment zelfs een bakhuis, een ijskelder, een maalderij en een brouwerij. Rond 1895 was het in gebruik als hoeve. De familie Verbiest sloopte een deel van de bijgebouwen en vormde het om tot een landhuis met aangelegde parktuin zoals te zien is op de foto.

Aan de binnenzijde is het Hooghuys nog steeds een pareltje met onder meer werken van Hippolyte De Clerck. Hij schilderde volkse taferelen op doek die op het gelijkvloers de muren sieren. Hij maakte ze in opdracht van pastoor Henricus Verbist die hier eind 19e en begin 20e eeuw woonde en de grote opdrachtgever was voor de verfraaiingswerken. Hij was legeraalmoezenier in WO I en huiskapelaan op het kasteel van Herenthout tussen 1900 en 1920.

Op de Itegemsesteenweg stond vroeger villa Boeyendaal. De villa was van advocaat Verachtert en zijn vrouw, de dochter van burgemeester Lemmens. De villa is verdwenen, maar op de plek staat vandaag nog steeds een advocatenkantoor.

Naast villa Boeyendaal stond de leerlooierij Lemmens en het bijhorende woonhuis. Op de foto zie je de leerlooierij links in beeld en rechts daarnaast het burgerhuis dat als woonst diende. De leerlooierij is later ook herbestemd tot woning. Deze gebouwen staan er vandaag nog steeds.

Kasteel van Herlaer

In de vallei van de Wimp staat het statige kasteel van Herlaer. Al sinds de 13e eeuw en mogelijk zelfs al veel langer hadden heren hier hun woonplek. Herlaer was de naam van de adellijke familie die hier tot de 15e eeuw woonde, gevolgd door de families Van Vriesele, Brimeu en Sandelyn. Adriaan Sandelyn liet in 1497 het ondertussen vervallen kasteel heropbouwen. Vanaf 1684 was het kasteel in eigendom van de familie Van Reynegom. Zij verbouwden het kasteel tot de volumes die we vandaag ook nog goed herkennen. Honderden jaren bewoning, dat betekent ook tal van kleine en grote verbouwingswerken. De laatste grote verbouwing dateert van de tweede helft van de 19e eeuw.

Het kasteel, ook wel ‘Hof ten Hove’ genoemd, is een waterslot omgeven door een dubbele gracht. Het water is geen nieuw gegeven in de 19e eeuw. Maar de afwerking van de gebouwen met neotraditionele vormen en haar typische baksteen- en zandsteenarchitectuur is dat wel. Ook vandaag is het kasteel nog steeds in privéhanden en niet vrij toegankelijk voor het publiek.

Zicht op het kasteel, de brug en de toegangspoort met ophaalbrug. Het beeld dateert van na de laatste grote verbouwing in de tweede helft van de 19e eeuw.

De foto toont de toegangspoort van de andere zijde. Het water is dat van de eerste watersingel meteen tegen het kasteel. Aan de overkant van de ophaalbrug staat een kapel.

De fotograaf kijkt recht op de toegangspoort met ophaalbrug over de eerste watersingel. Daarachter zie je het kasteel in volle glorie. Rechts in beeld staat de kapel. Op de voorgrond zie je nog net de tweede watersingel liggen.

Baron Paul van Reynegom de Buzet, die naast senator en burgemeester van Herenthout ook bewoner van het kasteel was, werd tussen de wereldoorlogen gehuldigd op het kasteel zelf. De vele feestvierders staan hier op de brug naar het kasteel.

Speciaal voor de gelegenheid van zijn veertigste jaar als burgemeester was het kasteel feestelijk versierd. Het poortgebouw kon daarbij niet ontbreken.

Detail van het kasteel waarbij goed de baksteen- en zandarchitectuur en haar detaillering zichtbaar zijn. De baron maakte zelf heel wat foto’s van het kasteel.

Tuin van het kasteel tussen de beide watersingels, met rechtdoor in beeld de kapel en links de toegangspoort met ophaalbrug.

Zicht vanuit het kasteel over het terras naar de zij-inrit met daarachter de grote vijver.

Bij strenge winters vroren de vijvers van het kasteel dicht. Als het ijs sterk genoeg was, kon men schaatsen.

Deze foto werd gemaakt in 1920 op het plein voor het kasteel ter ere van het zilveren ambtsjubileum van baron Paul van Reynegom de Buzet. Alle bonden en verenigingen waren in een feestelijke stoet opgestapt naar het kasteel.

Op de gronden van het kasteel was ook ruimte voor tuin- en landbouwactiviteiten. Op de foto zie je kweekbedden voor het opkweken van groenten en tegen de muur groeien fruitbomen.

Bij het kasteel hoort een watermolen die op de Wimp staat. De molen, het molenhuis en de woning liggen buiten de watersingels. Er werd graan gemalen en olie geslagen. De oudste vermelding van deze activiteiten is van de 15e eeuw. Vandaag is de watermolen niet meer in gebruik.

Fotograaf: Adrie de Kok

Hoeves

Herenthout is een dorp met een erg landelijk karakter. Buiten de dorpskern staan nog tal van landbouwbedrijven. Velen daarvan kennen al een heel lange geschiedenis. Een boerenerf is per definitie een erg dynamische omgeving met veel aanpassingen en dus ook verbouwingen. En toch bewaarden hoeves her en der hun link met de vorige generaties en de authentieke stijl van de boerderijen in deze regio.

Typisch voor de Kempen en dus ook voor Herenthout zijn de langgevelboerderijen. Vaak zijn stal, werkruimte en woonhuis in één gebouw ondergebracht, dat als één langgerekte rechthoek in het landschap wordt gebouwd. Het liefst met één van de lange zijden naar het zuiden gericht zodat de zon in de frissere maanden van het jaar maximaal het gebouw kan verwarmen. Bomen vlakbij de gevel gaven dan weer verkoeling wanneer ze in de zomer met hun bladeren het zonlicht tegenhielden. Ander kenmerkend fenomeen voor de streek zijn de Kempense schuren met hun laag overhangend dak, dat inspringt aan de poort in de hoek.

In een bocht van de Kapelstraat ten oosten van de dorpskern staan enkele hoeves bij elkaar. Op de foto zie je de Tessenshoeve, vernoemd naar de familie Tessens die er in het begin van de 20e eeuw woonde en die poseerden voor de gevel van het woonhuis. Vandaag is de hoeve mooi gerenoveerd.

Eén van meerdere hoeves die grenzen aan Blokt ten westen van de dorpskern. Deze hoeve was van de familie Bouwen, maar is ondertussen verdwenen. Rijd je vandaag door de straat dan staan er nog verschillende hoeves.

Op de foto de langgevelhoeve waar de familie Engels woonde. De hoeve was van pastoor Verbist. Deze foto werd genomen tijdens WOI. Op de foto staat de familie samen met pastoor Budts en de knechten.

Een schranshoeve is een hoeve omgeven door een watersingel waarbinnen men zich kon terugtrekken in tijden van onrust. Vlakbij de Wimp lag zo een schrans die de naam kreeg de Wimpschranshoeve. Er staat vandaag nog steeds een hoeve, maar de watersingel heeft zijn functie verloren en is deels verdwenen.

Peer Stoet

Volgens mondelinge overlevering ging de eerste carnavalstoet in Herenthout uit in februari 1882. De dag na het toneel op Vastenavond trok een van de acteurs zijn toneelkostuum terug aan, grimeerde zich, plakte een snor onder de neus en ging de straat op. Hij kreeg zo een hele hoop volk achter zich aan…

Elf jaar later, in 1893, ging de eerste georganiseerde stoet door. Zo is Peer Stoet officieel de oudste carnavalsvereniging en -stoet van België. De stoet groeide uit tot een volksgebeuren met straattoneel en dansen. Tot op vandaag is de stoet een vaste waarde in Herenthout. Elk jaar wordt er een prins gekozen en trekken de stoeters door de gemeente. In 2013 vierde Herenthout 121 jaar carnaval: 11x11 jaar of carnaval in het kwadraat.

Vier rasechte stoeters die overleden zijn. Het is waarschijnlijk de laatste keer dat ze samen poseerden voor de foto. Van links naar rechts: Pol van Muizen (Dresselaers), De Fok (Désiré Aerts), Gust van de Gerde (Van Tolhuyzen),

“Witteke” Reypens.

Foto van één van de eerste georganiseerde carnavalstoeten.

Affiche en programma van de carnavalstoet van 25 en 27 februari 1900.

Foto uit de jaren 1930 van Julie Meurs en Ludovicus Van der Linden op de carnavalstoet.

Affiche en programma van de stoet in 1952.

De Moderne Ontdekkingsreizigers op de carnavalstoet van 1950. Aan het stuur zien we Witte van Smetjes, de passagier is Juleke Meulemans.

Nozems op de stoet van 1964. De priester wijdde een preek aan het “ongehoorde” gedrag van deze stoetgroep.

Herenthout nam deel aan de Cavalcade in Antwerpen in 1950. De wijk Jodenstraat trok ernaartoe met de Japanse Dans en kwam met de eerste prijs en een medaille van de stad Antwerpen naar huis.

De Dandy’s op de 88ste Carnavalstoet in de Jodenstraat.

Poolse volksdans op de stoet van 1960.

Secretaris van Peer Stoet, Jef Van Beylen, stelt prins Mon I (Oltenfreiter) aan in 1965. Nar Sooi staat uiterst links.

Aanstelling van prins Leo IV in 1980.

Muziek & Uitgaan

Wie Herenthout en muziek zegt, denkt al snel aan Zaal Lux en de vele optredens van bekende bands die er zijn doorgegaan en nog doorgaan. In dit hoofdstuk kan je ontdekken dat Herenthout op muzikaal vlak meer is dan Zaal Lux. Fanfares, zangkoren, dirigenten met wereldfaam …: voor elk wat wils!

In Herenthout waren er op een bepaald moment meer dan zeventig cafés. In tijden zonder tv, internet en duizend-en-een vrijetijdsmogelijkheden speelde het vrijetijdsleven zich af op café. Vaak waren cafés gecombineerd met een kruidenierswinkel, slagerij, klompenmakerij …

Zoveel cafés voor een klein dorp kon niet rendabel blijven: na de Tweede Wereldoorlog verdwenen er stelselmatig meer en meer cafés uit het straatbeeld. Ook jeugdclub Selkit ontstond, scheerde hoge toppen en verdween dan weer. Met Peer Stoet, Zaal Lux, Clamotte Rock en een bloeiend verenigingsleven blijft Herenthout ook vandaag een dorp van feesten en plezier!

Uit een groep muzikanten van zangvereniging De Wimpegalm ontstond in 1872 de fanfare Sint Pieter. Op de foto zien we de fanfare tijdens hun jaarlijkse bezoek aan het kasteel van Herlaer bij burgemeester baron van Reynegom de Buzet in de jaren 1930.

Georges Follman kwam in 1952 bij Fanfare Sint Pieter terecht. Later werd hij directeur van de gemeentelijke muziekschool in Herenthout en stichtte hij het Kempisch Jeugdfanfare Orkest. Onder zijn leiding bereikte Sint Pieter ongekende hoogten. De fanfare kwam al vlug in de ere-afdeling uit en behaalde in wedstrijden in binnen- en buitenland diverse prijzen en onderscheidingen.

Het Sint-Lutgardiskoor was een gemengd koor, hier onder leiding van dirigent Herman Engels.

De Zonnestraaltjes waren het jeugdkoor van de muziekschool dat werd aangevoerd door Georges Follman. Ze fungeren als achtergrondkoor op deze EP voor zangeres Lea Van Velk.

Herman Engels is een dirigent met internationale allure afkomstig uit Herenthout. Hij is de zoon van meester Albert, de groten Engels.

Zaal Lux in Herenthout: in de jaren 1970 en 1980 “het Mekka van het Vlaamse clubcircuit,” aldus Humo. De MAF Brothers (Music and Fun Brothers) - ontstaan uit jeugdclub Selkit - maakten samen met een jonge Herman Schuermans van Zaal Lux één van de belangrijkste concertzalen van het land. In 1981 slaagden zij erin onder andere U2 naar Herenthout te halen.

Ook Robert Smith passeerde met The Cure in Zaal Lux Herenthout. Misschien haalde hij zijn inspiratie voor het nummer ‘A Forest’ wel in Kruiskensberg.

Ook Arno Hintjens stond ooit op het podium in Herenthout: samen met zijn kompaan Paul Decoutere en de band Tjens Couter.

De ticketverkoop en de optredens zorgden voor de nodige drukte op de Markt in Herenthout.

Het moet niet altijd sex, drugs en rock’n roll zijn: de vrouwengilde van Herenthout houdt hier een koffiefeest met worstenbrood in Zaal Lux.

De familie Cambré is door de zangmicrobe gebeten. In 1961 richtten ze voor het gouden huwelijk van Juul Cambré en Maria Wijns een harmonie op met alleen maar familieleden. Later is er uit de fanfare zangkoor Jubilé ontstaan, opnieuw naar aanleiding van een huwelijksjubileum in de familie Cambré.

Bobbejaan Schoepen verwelkomt het Kempisch Jeugdfanfareorkest uit Herenthout in Bobbejaanland. Het Jeugdfanfare-orkest is opgericht in 1974 door August Horemans en Georges Follman.

Het Prinsenhof is een oude vierkantshoeve die dateert van eind 18de-begin 19de eeuw. Tot 1956 was het eigendom van de prinsen de Merode van Westerlo.

Op de foto ‘t Schipke circa 1976. In 1844 werd ‘t Schipke, voor het eerst weergegeven op de kadastrale kaart. In 1900 kreeg het gebouw de functie van veer, herberg en boerderij. Voor een kleine vergoeding bracht de veerman je naar de overkant van de Nete. Enkele jaren nadat er in 1949 een voetbrug was gekomen, werd het veer afgeschaft.

Het interieur van ‘t Schipke midden jaren 1970. De herberg werd toen nog verwarmd met een Leuvense stoof.

Aan het kruispunt van Uilenberg met de Itegemse Steenweg bevond zich vroeger Café Den Uil. In 1971 verdween dit gebouw.

Een foto van de Markt van circa 1920. Aan de linkerkant zien we het huis met toren van Denis Dillen, handelaar in boter en eieren. Daarnaast - aan de overkant van de Molenstraat - was vroeger café De Kroon gevestigd.

Zaal Lux is al heel lang de feestzaal van het dorp: vele teerfeesten, muziekconcerten, toneelopvoeringen, bals ... gingen er door. Tijdens de Achttiendaagse Veldtocht in 1940 werd de Lux door Duitse bombardementsvliegtuigen met de grond gelijkgemaakt. De Duitsers hadden het niet op de Lux gemunt, maar wel op de Franse soldaten die door het dorp trokken. Drie soldaten en een jong meisje lieten het leven op de Markt.

Kermis op de Markt aan Café J.Somers.

Het voormalige café op de hoek van Zwanenberg en Ristenstraat kreeg de naam van de monumentale lindenboom die op de hoek van de straten staat. Het café is vandaag een woning.

Toenmalig burgervader Nest Vercammen kwam met een idee op de proppen: een jeugdraad om de werking van de bestaande jeugdverenigingen te coördineren, in combinatie met een jeugdclub als thuisbasis voor de jongeren. Jeugdclub Selkit was geboren en schoot in 1969 uit de startblokken.

Hun uitvalbasis was het pand van wijlen Jef ‘Mik’ Mertens naast het gemeentehuis. Het gebouw van jeugdclub Selkit werd in 1982 afgebroken.

Net als in vele andere dorpen, waren er ook in Herenhout verschillende cinemazalen.

Deze twee filmaffiches voor EFA en De Toekomst komen uit het Reklaamblad.

Sport

Lichaamsoefeningen en sportieve krachtmetingen zijn van alle tijden. Vaak liggen oude volksspelen aan de basis van hedendaagse sporten. Zo evolueerde golf waarschijnlijk uit het kolven, waarbij men met zo weinig mogelijk beurten een bal naar een doel probeerde te slaan met een houten gekromde stok. Het hedendaagse fenomeen ‘sport’ is relatief nieuw. Pas aan het begin van de 19de eeuw goten de Engelsen oude sport- en spelvormen in een georganiseerde structuur. Er ontstonden clubs en federaties die vaste reglementen opstelden en wedstrijden organiseerden. Dit nieuwe concept waaide rond 1850 over naar onze contreien, waar het meteen kon rekenen op veel bijval in de hogere sociale kringen.

Het dagelijkse leven van de gemiddelde Belg veranderde drastisch na de Eerste Wereldoorlog. Vrije tijd was niet langer een voorrecht voor de gegoede klasse. De invoering van de achturige werkdag (1921) en het betaald verlof (1936) opende de deuren voor meer sportbeleving.

De echte democratisering van sport volgde in de ‘golden sixties’. De levensstandaard steeg en mensen moesten voortaan nog maar 5 dagen werken (1964). Bovendien namen overheden steeds meer initiatieven om zoveel mogelijk burgers te laten bewegen, want de link tussen sport en een betere gezondheid was duidelijk. Ook de lokale besturen investeerden massaal in openbare sportinfrastructuur.

Vandaag is sport de belangrijkste bijzaak ter wereld. Van voetbalsupporter tot sporadische jogger, van yogainstructeur tot Olympisch kampioen: sport laat niemand onberoerd en duikt op in elk aspect van onze samenleving. Ook het Herenthoutse sportverleden laat zich moeilijk samenvatten.

De Ronde van Herenthout is sinds 1977 een meerdaagse loopkoers voor de jeugd, georganiseerd door de Herenthoutse Atletiekclub. De Ronde wordt traditiegetrouw afgesloten met een grote Bosloop aan Sportcentrum ‘t Kapelleke.

Aan dit gebouw in de Keulemansstraat was eerst een korfbalveld, later speelde de volleybalclub er. Elke zomer vindt er van de volleybalclub nog een familietoernooi plaats.

Viering van 50 jaar Visclub Moed en Volharding in 1988. Ze hebben jarenlang gevist aan het kasteel van Herlaer, nadien - en nu nog altijd - in de Pauwelstraat.

Wielrenner Jos Wyns (1929) uit Herenthout was in de jaren 1950 nog ploegmaat van Tourwinnaars Jean Robic en Charly Gaul.

Achiel Bruneel (1918-2008) was als jeugdrenner actief op de weg. In 1938 werd hij vierde op het WK voor amateurs. Als beroepsrenner oogstte Bruneel vooral succes op de piste. In de ploegkoers en de zesdaagsen behoorde hij tot de absolute top van zijn generatie. Bruneel reed 42 zesdaagsen en won er twaalf, onder andere twee met drievoudig wereldkampioen op de weg, Rik Van Steenbergen.

Jos Mariën (1929-2008) uit Zandhoven wint de Klokkenprijs in Herenthout in 1954. De Herenthoutse Wieler- en Supportersclub (HWSC), opgericht in 1951 en nog altijd actief, organiseerde de wedstrijd.

Voor hij ondernemer werd in kachels en haarden was Walter Goovaerts een wielrenner.

Willem Van Eynde (°1960) tijdens een korte tijdrit in Kasterlee. Hij won in 1982 als amateur de bekende Ruban Granitier Breton, een Bretoense rittenkoers van hoog niveau die door ex-kampioen Albert Bouvet werd georganiseerd. In 1989 werd hij derde in de Waalse Pijl. Als prof reed hij vier keer de Tour uit en won onder meer Rund um Köln in 1993. In 1989 werd hij derde in de Waalse Pijl.

Gustaaf ‘Staf’ Van Grieken was van 1946 tot 1948 wielrenner bij wielerclub Lierse B.C.

Herenthoutenaar Stan Reypens (1924-2006) bokste van 1945 tot en met 1951 exact tachtig kampen. Een hele schare Herenthoutenaars supporterde trouw voor hun dorpsgenoot. Stan verloor slechts dertien keer en geen enkele tegenstander heeft hem ooit knock-out kunnen slaan. Op 2 december 1948 won Stan de Gentse weltercompetitie, waarna hij automatisch doorstootte naar het kampioenschap van België op 10 maart 1949 in het Gentse ‘Coliseum’.

Hij behaalde een glansrijke overwinning op zijn rivaal Willy Wims en mocht zich kampioen van België der weltergewichten noemen. De Herenthoutenaars brachten hulde aan hun boksheld met een groots volksfeest. In die tijd zat De Lux trouwens geregeld stampvol voor bokswedstrijden, zowel live als op scherm. Stan Reypens in actie.

Hier zien we de allereerste eerste ploeg van FC Victoria in 1916. In 1926 werd de naam van de club veranderd naar FC Herenthout.

De ploeg van het seizoen 1985-1986. Het enige seizoen dat KFC Herenthout in de 4de nationale klasse speelt, de zogenaamde ‘bevordering’. Na een jaar zakte de ploeg terug naar de provinciale reeksen.

Samen met het toenemen van de vrije tijd, doken er nieuwe sportclubs op. Zo had Herenthout ook een tijdlang een korfbalploeg. Op de foto een ploeg van rond 1960.

Het sportcentrum ‘t Kapelleke, geopend in 1982.

De nieuwe sporthal, geopend in 1990.

Religie

Terwijl sommige kerken hun bezoekersaantal drastisch zien slinken, worden andere gebedshuizen nog druk bezocht. Mensen zoeken er rust, beleven er hun godsdienst of bezoeken het gebouw enkel om de architectuur ervan te bewonderen. Herenthout had lange tijd twee parochies en twee kerken: de Sint-Pieter en Pauluskerk op de Markt en de Sint-Gummaruskerk in de Vonckstraat.

Religie beleven blijft niet beperkt tot kerkgebouwen, pastorieën en parochiezalen. Ook kapelletjesbomen, kapelletjes en Lourdesgrotten laten zien dat het (volks)geloof een belangrijke plaats heeft/had in het Herenthoutse dorpsleven. De voorbije eeuwen drukte het christelijke geloof zijn stempel in Herenthout, maar met een meer en meer diverse bevolking kwam er ook een diversiteit aan religies.

De Uilenbergkapel, ook wel de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van de Zeven Smarten genoemd, dateert van circa 1670. Tijdens een ernstige epidemie verkregen de inwoners van Herenthout op 3 oktober 1670 van de kerkelijke overheid de toelating regelmatig missen te laten celebreren in de kapel. De inwoners van Herenthout beweerden dat Onze-Lieve-Vrouw van de uilenberg talrijke gunsten had verleend en genezingen had gedaan. In de nacht werden het miraculeuze beeld van Onze-Lieve-Vrouw, een beeld van de Heilige Anna en een aantal kandelaars gestolen. Lode Bosmans maakte een kopie van het gestolen schilderij, dat vermoedelijk van de hand was van Quinten Matsys.

De kapellekesboom is een uitzonderlijke boom. Een winterlinde met een kappelletje ter ere van Maria. De boom is beschermd als monument en hoort thuis onder de ‘buitengewone’ plekjes. Agentschap Onroerend Erfgoed, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en de gemeente stellen een beheersplan op punt om de toekomst van deze uitzonderlijke boom te garanderen.

De Herenthoutenaren vierden in 1947 de aankomst van hun nieuwe pastoor Brouwers met een stoet door het dorp.

Nog een foto uit de stoet van pastoor Brouwers. Vooraan zien we de heilige Agatha - gespeeld door Anna Dercon - omringd door engeltjes. Sinds 1907 bestond er een broederschap van de heilige Agatha in Herenthout. Op de praalwagen daarachter wordt een tafereel uit de Bijbel nagespeeld: Abraham die zijn zoon Isaac wil offeren in opdracht van God.

In de Kloosterstraat, voorbij het klooster aan de linkerkant als je van het dorp komt, stond vroeger het grotteke van Oomskes waar een ‘mirakel’ aan is verbonden. Marie Ooms was al elf jaar ernstig en ongeneeslijk ziek. Ze was al twee keer geopereerd en had al drie keer een ziekenzalving ontvangen. Ondanks haar zwakke gezondheid ging ze in 1932 op bedevaart naar Lourdes. En daar gebeurde een mirakel: terwijl Marie in bad werd gelaten ervaarde ze een bijzondere prikkeling en zei ze: “Laat me maar los, ik ben genezen.” Uit dankbaarheid bouwde haar familie een Lourdesgrot in Herenthout.

In de loop van de twintigste eeuw waren er meerdere Herenthoutenaren die als missionaris naar het buitenland vertrokken. Eén van hen was Gust Verswijvel. Hij vertrok in 1953 naar de Verenigde Staten. Zijn moeder Pauline Peeters is hem daar ooit in haar eentje gaan bezoeken met het vliegtuig. Dat deed toen veel stof opwaaien in het dorp, want er werd nog niet zoveel gereisd als vandaag.

Kapel op de hoek van de Langstraat en de Brannekensstraat. Nadat ze door een verkeersongeval werd vernield, is ze mooi terug opgebouwd.

Pastoor Martin De Laet (derde van links) met missiesprekers in 1954 voor de pastorij.

Oorlog

Op zondag 28 juni 1914 vermoordde Gavrilo Princip aartshertog Franz-Ferdinand van Oostenrijk en zijn echtgenote in Sarajevo. Die aanslag bracht een sneeuwbaleffect van oorlogsverklaringen met zich mee. Op 2 augustus 1914 bezet Duitsland Luxemburg en vraagt aan België de vrije doorgang voor zijn troepen tegen Frankrijk. De Belgische regering wil neutraal blijven en weigert de vrije doorgang. Op 4 augustus 1914 vallen de Duitse troepen België binnen en zo werd ook ons land betrokken bij de Eerste Wereldoorlog die tot 1918 duurde.

Het vredesverdrag van Versailles, de slechte economische situatie en de opkomst van het nationalisme leidde uiteindelijk tot de Tweede Wereldoorlog. Die zette van 1939 tot en met 1945 nagenoeg heel de wereld in brand.

Ook vanuit Herenthout gingen er soldaten meevechten in beide conflicten en raakten er inwoners ongewild betrokken bij de oorlog.

Ergens in de loop van de Eerste Wereldoorlog, liet Albertina Melis dit fotoportret maken. Echtgenoot Tist Bekers kon niet aanwezig zijn, aangezien hij op dat ogenblik net als vele dorpsgenoten vocht aan de IJzer. Om het gezinsplaatje te vervolledigen, werd Tist met de middelen van toen in het beeld gefotoshopt.

We zien Mieke en Frutter Delen die hun varkens schenken voor de soep van het Herenthoutse Hulpcomiteit. Broer en zus Delen schonken hun gronden langs de Koestraat aan de parochie. Hier werd later ‘t Zaaltje op gebouwd, waar nu de technische diensten van de gemeente zijn gevestigd.

Ook in Herenthout organiseerde het Nationaal Comiteit voor Hulp en Voeding Tijdens de Eerste Wereldoorlog voedselbedelingen. Een aantal gegoede burgers namen hierin het voortouw.

Gedurende de Eerste Wereldoorlog volgen de dames van het Comiteit speciale kookles: “Hoe koken in oorlogstijd?”. Deze lessen pasten zij dagelijks in de praktijk toe door onder andere de soep te bereiden voor de bedeling door het Comiteit. Hier zien wij hen opgesmukt met de Kempische “neusdoek” en een witte muts. Want ze gaan op uitstap naar Berlaar.

Op 18 november 1923 werd het oorlogsmonument ingehuldigd op de Markt. Inderdaad, op 18 november en niet op 11 november met Wapenstilstand. Dat was eigenlijk de bedoeling, maar de firma die het beeld had gemaakt, had een beeld met een Franse in plaats van een Belgische soldaat geleverd. Een week later kon gelukkig alsnog het juiste beeld worden ingehuldigd.

Kort voor het begin van de oorlog in mei 1940, passeert het 16de Linieregiment van het Belgische leger door Herenthout. De foto van de opgestelde troepen is genomen op de “Vliegplein” (vandaag het terrein langsheen de Boudewijnlaan richting Uilenberg).

Op 11 mei 1940 voerden Duitse piloten een bombardement uit op Herenthout. Het doelwit was Franse soldaten die stilstonden tot voorbij de Markt, omwille van een gesloten overweg in Bouwel. Er waren vier slachtoffers: Francine Verwimp uit Herenthout en drie Franse soldaten. Op de foto zien we café De Kroon op de Markt: dat was vroeger op de hoek van de Markt en de Molenstraat.

Ook Zaal Lux op de Markt werd in mei 1940 zwaar beschadigd tijdens een bombardement.

In de nacht van 11 op 12 mei 1944, omstreeks middernacht, werd een Lancaster-bommenwerper van de geallieerden neergeschoten. Het vliegtuig crashte in het veld achter de wegwijzer op de hoek van de Eikendreef en de Itegemsesteenweg. Slechts twee van de zeven inzittenden overleefden de crash, maar ze werden gevangen genomen. Vandaag herdenken een zuil in het veld en een herdenkingsplaat aan de wegwijzer de crash.

Na de Tweede Wereldoorlog begon de KAJ in Herenthout onder de naam Soldatendienst brieven te schrijven aan de Herenthoutse miliciens die hun legerdienst aan het doen waren. Zo bleven ze op de hoogte van het nieuws op het thuisfront. Na verloop van tijd veranderde de naam naar Milac: de afkorting voor Militianenactie. Op de foto zien we een deel van de Milacploeg die op bezoek gaat bij de miliciens die in West-Duitsland gelegerd waren. Met de afschaffing van de legerdienst verdween ook de Milac.

De Milac gaf ook een soldatenblad uit dat naar de miliciens werd opgestuurd en in Herenthout huis-aan-huis en later per abonnement verkocht werd. Het soldatenblad heette eerst ‘Schrapnelleke’, dan ‘Mars’ en uiteindelijk ‘De Schakel’. Het wilde de schakel zijn tussen het thuisfront en de miliciens. Toen Milac stopte, zorgde Jef Aerts met De Schaokel voor een opvolger tot in 2014.

Naar aanleiding van de heraanleg van de Markt in 1993, werd besloten het oorlogsmonument te verplaatsen naar het Vredesplein. Bij deze gelegenheid werden ook de namen van de oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in het monument gebeiteld. Op drie koperen platen staan ook de oud-strijders uit de Eerste Wereldoorlog.

Straten

Straten zijn de aders van onze dorpskernen. Een kruispunt van wegen was heel vaak een factor voor het ontstaan van een dorp op een bepaalde plek. Gebeurde het ontstaan andersom? Dan volgden er al snel wegen van en naar een groepje woningen en misschien zelfs er dwars doorheen naar de volgende woonplek. We hebben ze nodig om van Herenthout het dorp te maken dat het vandaag is. We gebruiken ze om de wijde wereld in te trekken, om terug te keren naar een thuis, om bij de supermarkt te geraken en vooral ook om elkaar te vinden in het dorp. Ze vormen dan ook de kapstok waaraan we de dorpsgeschiedenis kunnen ophangen. Beelden van straten tonen ons evolutie en ontwikkeling en zijn tegelijkertijd getuige van wat er vandaag niet meer staat. Straatnamen kunnen heel modern zijn, maar evengoed kunnen ze de naam dragen van een historische figuur, plek of gebeurtenis.

De foto toont de Botermarkt. In de achtergrond staat maalderij Van Dijck. Een foto nemen was eind 19e en begin 20e eeuw een gebeurtenis waar iedereen voor op straat kwam staan.

De Botermarkt met opnieuw duidelijk de tramsporen in de weg. Opmerkelijk aan deze foto is dat de tijdelijke aftakking naar de Nijlense Steenweg te zien is. Die gebruikte men om kasseien aan te voeren voor wegenwerken.

Bouwelsesteenweg met in de verte de kerk aan de Botermarkt. De tramsporen vanuit Bouwel naar Herenthout aan de linkerzijde van de kasseiweg. Aan de rechterzijde staan al heel wat huizen en burgerhuizen, maar links deed de typische lintbebouwing haar intrede nog niet.

Bouwelsesteenweg van de andere zijde bekeken. Rechts herken je het voormalige klooster en postgebouw die vandaag het gemeentehuis vormen. Ze staan achter het hek. Het gebouw vooraan rechts in beeld was het oude gemeentehuis, maar dat staat er vandaag niet meer.

De Bouwelsesteenweg werd vroeger de Boulevard genoemd omdat er burgerhuizen stonden van gegoede burgers. Verschillende van die burgerhuizen staan er vandaag nog steeds.

Waar de Molenstraat haar naam vandaan haalde, is helder aanwezig op deze postkaart. De Molenstraat bracht je van de markt naar de windmolens ‘Haat en Nijd’. In beeld is molen Snoeys. Het café rechts in beeld heet Molenhuis.

Links in beeld staat het huis van juffrouw Schoeters vlakbij de Markt. Dat staat er vandaag nog. Op het linker deel van de woning is later een verdiep bijgezet. Op de hoek met de Zwanenberg (toen Bergstraat) kwam later supermarkt Alvo die ondertussen weer weg is.

De Molenstraat verder weg van de Markt.

Een laatste keer Molenstraat met rechts de winkel van familie Verheyen met ijzerwaren. Aan de winkel was ook een smidse verbonden.

De markt van Herenthout. Het beeld op de postkaart dateert van na 1923. Midden op de Markt staat het monument voor de gesneuvelden. Dat verhuisde later naar het Vredesplein waar het vandaag nog staat.

In de jaren 1950 staat er naast het monument een frituur. Links in beeld valt duidelijk de reclame op het dak van stoffenwinkel Manuels op.

In de andere richting blijft ook in de jaren 1960 de Markt een erg versteend centrum waar de auto zich de koning te rijk mag voelen.

Links in de Jodenstraat was tot eind jaren 1970 de kruidenierswinkel De Welvaart van de familie Wagemans. Tegenover De Welvaart ligt Zaal De Kat, een plek om te dansen, maar waar ook de Duivenbond en KFC Herenthout bijeen kwamen.

De Vonckstraat rond 1910 toen er nog een tramlijn doorheen liep. Achter het witte gebouw links vooraan ligt de groene voortuin van de pastorij. Het hoge huis ertegenover was van brouwerij Verhaegen en is vandaag nog steeds een café.

De Vonckstraat, maar deze keer van de andere zijde. De tramsporen buigen af naar Itegem. Aan de linkerzijde zie je de fietsenwinkel van Jos De Kepper. Een beetje verderop in een gebouw met meerdere verdiepingen zat een kolenhandelaar.

De fotograaf kijkt van de Markt in de Vonckstraat. De verspringing in de huizenrij aan de linkerzijde zit er vandaag nog steeds. Rechts vooraan staat een typische rode postbus, vroeger een opvallend zicht in veel straten.

Scholen

In Herenthout hebben heel wat leerlingen hun broek op de schoolbanken gesleten. En dat op verschillende locaties in het dorp. Begin 19e eeuw was de gemeentelijke school in zeer slechte staat en kwam de voormalige Sint-Gummaruskerk in handen van de gemeente. Vanaf 1820/1821 volgden honderden kinderen, van jongens tot meisjes, lager onderwijs in de ‘Torekensschool’. Meester Van Rompaey was de eerste om zijn kennis door te geven aan de Herenthoutse jeugd. De ruimte rondom werd de speelplaats.

Meester Jan Frans Bossaerts introduceerde enkele jaren na meester Van Rompaey het les volgen in groepjes of klassen in plaats van individueel aan de lessenaar van de meester. Samen met de toenmalige onderwijsinspectie probeerden ze daarna deze nieuwe methode te introduceren in de streek. Een belangrijke evolutie deed zich voor in de Sint-Gummaruskerk, maar naar school gaan in de kerk of de kapel bleef niet bestaan en andere schoolgebouwen verschenen in het straatbeeld.

De Kloosterstraat circa 1900 met waarschijnlijk de kinderen van de bewaarschool, de vroegere benaming voor kleuterschool.

Vanaf 1875 waren er te Herenthout zusters Annonciaden die zich bezig hielden met het onderwijs voor meisjes. Bij de schoolstrijd in 1879 moesten zij de gemeentelijke klaslokalen - in het huidige gemeentehuis - op de Bouwelsesteenweg verlaten en vestigden zij zich in de Kloosterstraat. Barones van Reynegom de Buzet liet een nieuw klooster en klaslokalen optrekken in de periode 1878-1891. Op de foto het klooster met de nieuwe aanbouw. De gebouwen van de school werden in jaren 2010 gesloopt.

De leerlingen van de klas van meester Bellens rond 1920 in de Torekensschool.

Na de Tweede Wereldoorlog stichtte pater Calixte Fimmers van de abdij van Tongerlo de Vesper-kring, een collectief van kunstenaars. Samen met Lode Bosmans opende hij in 1949 de Vespertekenschool in de Sint-Gummaruskerk. Op de foto zie je meester Renaat Veris en enkele leerlingen.

Niet alleen kinderen, maar ook volwassenen konden in de Vespertekenschool terecht.

De jongensschool voor de verbouwing van 1968.

In 1968 werd de school verbouwd en kreeg ze een extra verdiep.

Huldiging van een aantal meesters van de jongensschool die op pensioen gaan in 1979. Van links naar rechts achteraan Louis Tessens, Jan Keynen en Jos De Ceulaer; vooraan Frans Bouwen (Sooike van de Bon, schepen van onderwijs), Emiel Van Hout, burgemeester Ernest Vercammen en Albert Engels (de groten Engels).

Bedrijvig Herenthout

Het economische verhaal van Herenthout is een verhaal van noeste werkers, kleine en grote ondernemingen, landbouw en vakmanschap. Vroeger was er in elke straat wel iemand die een ambacht uitoefende of was er een kruidenierswinkel. Machines en de concurrentie van lageloonlanden zorgden ervoor dat veel beroepen en lokale bedrijven uit het straatbeeld verdwenen.

Raymond Puls startte sigarenfabriek Heideroosje op in de Kloosterstraat, in de jaren 1930. Nadien heeft hij een tijdje in de diamantsector gewerkt. Hij kreeg hulp van Louis De Bie, een markant figuur, met de bijnaam “De witte sigaar”. Die bijnaam had hij te danken aan het lang wit gewaad, waarop een sigaar afgebeeld stond, die hij droeg tijdens de jaarlijkse carnavalstoet. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, diende Raymond Puls te sluiten bij gebrek aan tabaksmateriaal. Van de door hem gedeponeerde merken zijn er twee teruggevonden: “Oud Kempen” en “Mgr. Mercier”. De fabriek stond in de tuin van de familiewoning van de familie Puls: dat is het gebouw van taverne ‘t Kamereyck.

Op de hoek van de Molenstraat en de Zwanenberg - vroeger noemde dat het Bergstraatje - had de familie Schoeters rond 1900 een brouwerij.

Klompenmaker Louis Verreydt tijdens het klieven van een rol. Zijn broer Marcel heeft nog altijd een klompenmakerij met zijn zoon Marc in Grobbendonk.

We zien een mandenmaker aan het werk: de ring houdt de staanders in de passende vorm. Het luiken (de rechtopstaande takken plaatsen) kan beginnen.

Corneel Snoeys demonstreert het scherpen van een molensteen met een speciale hamer, een zogenaamde beel. Snoeys had in 1938 een van de molens in de Molenstraat overgenomen van de familie Horemans. In 1962 werd de molen neergehaald.

Marieke Willems is aan het kantklossen.

Nu bestaan hier de nodige machines voor: vroeger zaagde men met de hand boomstammen in planken op het domein van het kasteel van Herlaer.

Schoenmaker Karel Roothooft in actie in zijn atelier. Karel, zijn broer Frans en zijn zuster Julia waren kinderen van ‘Stany Bots’. Zij waren allemaal actief in de schoenenbranche: Frans baatte een schoenwinkel uit in de Vonckstraat en Julia - de vrouw van bokser Stan Reypens - had een schoenwinkel op de markt.

Joannes Eugenius ‘Eugeen’ Dieltiens was beenhouwer. Hij ging bij zijn klanten de bestellingen opnemen met de fiets en het vlees leveren met de koets. Foto uit het interbellum.

Hier zien we de vader van de latere burgemeester Ernest Vercammen (1953-1988). Rechts op de achtergrond zien we de boerderij van Serneels.

In 1993 kreeg Herenthout een recyclagepark. Bij de opening zien we toenmalig burgemeester Tuur Baeten (links) en de eerste werknemer van het recyclagepark Nand Dillen.

Kledingwinkel Kitti opende zijn deuren op 20 mei 1967. De winkel stond vooral bekend om zijn prachtige modeshows tijdens braderijen en de vele bekende Vlamingen die er kwamen winkelen. Ondertussen is de winkel al lange tijd gesloten.

Vervoer

De tram is een vervoermiddel dat we associëren met grote steden als Antwerpen en Gent. Vroeger liep er in de Kempen echter een nauw netwerk van tramlijnen. Zo kon je in Herenthout de tram nemen naar Heist-op-denBerg en Zandhoven. In de loop van de jaren 1950 en 1960 verdwenen de trams uit het Kempense landschap.

De auto is nu niet meer weg te denken uit het straatbeeld in Herenthout. 100 jaar geleden waren auto’s nog meer uitzondering dan regel. Zo reed baron en burgemeester Paul van Reynegom de Buzet eind 19de eeuw rond met een auto met nummerplaat 5, want er waren toen slechts vijf auto’s in België. Naast tram vroeger en auto vandaag sieren nog heel wat andere vervoersmiddelen de Herenthoutse straten, zowel vroeger als nu: paard of ezel en kar, fiets, bromfiets, moto, enzovoort.

Op de Markt waren er een wachtzaal en herberg voor reizigers op de plaats waar nu de Kroon is.

Op 15 januari 1904 reed de stoomtram voor het eerst door Herenthout. Herenthout lag op tramlijn 279 van Heist-op-denBerg naar Zandhoven. De tram haalde een maximale snelheid van 30km per uur. De reizigerstram bestond uit een locomotief, rijtuig eerste klasse, meerdere rijtuigen tweede klasse en een pakwagen voor het reisgoed. Men noemde deze de zwarte tram omwille van de rook. Deze bleef in gebruik tot 14 augustus 1933. Een dag later reed de mazout-tram of spoorauto. Die tram werd in de volksmond “de poephaan” genoemd, vanwege het geluid dat de stoomfluit voortbracht.

Een foto uit 1910 aan de tramhalte op de Itegemsesteenweg. Hier was een aftakking van de tramlijn en een losplaats voor goederen. Bij de indienststelling in 1904 waren er in Herenthout vijf haltes: Herlaer, Uilenberg, tramstatie (op deze foto), Dorp en Huis Ten Halve, halverwege tussen Herenthout en Bouwel. Daar zijn later nog twee haltes bijgekomen: Albertstraat en halte café Den Anker. Officieel waren het maar twee haltes, tramstatie en op de markt. Op de andere haltes stopte de tram op aanvraag, of je moest een vlaggetje in de lucht steken.

Brouwer Sooi Dens op bierronde met zijn jongere broer Don, die op de ezel zit. De foto dateert van voor de Eerste Wereldoorlog.

Voor de Tweede Wereldoorlog kwam er telkens een wonderdokter “Tissens” vanuit Brussel met een gouden wagen van Minerva naar de Kruiskensmarkt. Hij verkocht kruiden en balsem en trok ook onder het lawaai van een klein orkest tanden.

Een foto uit 1893 van baron en later ook burgemeester Paul van Reynegom de Buzet in zijn eerste auto. Met nummerplaat 5 was dit de vijfde auto die in België rondreed.

De tweede auto van de baron: zoals je kan zien, waren er toen ook al meer dan vijf auto’s in België. In 1914 werden auto en chauffeur opgeëist. Zij moesten tijdens de oorlog zorgen voor het vervoer van de Generale Staf achter de IJzer.

Hier zien we terug de tweede auto van baron van Reynegom de Buzet, maar dan omgebouwd door René Van Looy om er varkens mee te vervoeren.

De cover van de voorlaatste editie van De Schaokel, de opvolger van het soldatenblad de Schakel van het plaatselijke Milac-comité. In 2014 verscheen de laatste papieren editie.

Van 1933 tot eind jaren 1990 verscheen Het Reklaamblad, een reclame- en informatieblad voor Herenthout en omstreken uitgegeven door drukkerij Bulckens in de Jodenstraat.

Op Goede Vrijdag is het markt op de Kruiskensberg. Vroeger was de markt opgedeeld in een schoenmarkt, een varkensmarkt en een algemene markt met kledij, speelgoed, voeding, plantgoed, snuisterijen enzovoort. Jaarlijks zakken/zakten veel Herenthoutenaren af naar Kruiskensberg op de grens tussens Bevel en Herenthout.

De eerste pogingen om een KAJ op te richten in Herenthout botsen op een njet van pastoor Meysmans. Pas in 1942 - in volle oorlog dus - gaf die zijn fiat voor de oprichting van een KAJ-afdeling. Al snel waren er een honderdtal leden, maar onder druk van de Duitse bezetters stond de werking op een laag pitje. Na de oorlog schoot de afdeling gestaag maar zeker terug uit de startblokken: in 1946 waren er al terug 120 leden. Het hoogtepunt van de werking was het jaarlijkse toneel of de bonte avonden. Binnen de KAJ ontstond ook de Soldatendienst en later MILAC, die verder ging als een zelfstandige beweging. Op de foto de KAJ’ers op reis naar Rome.

Heemkring Sandelyn

1969 is niet alleen het jaar van de eerste maanlanding, Woodstock en Eddy Merckx die zijn eerste Tour de France wint. Maar ook van de oprichting van Heemkring Sandelyn. De naam verwijst naar de eerste heer van Herenthout: Adriaan Sandelin. Die kreeg in 1497 het kasteel van Herlaer in zijn bezit en liet het grondig renoveren.

De heemkring heeft een grote en zeer diverse collectie rond ambachten en de geschiedenis van Herenthout en omstreken. Dit erfgoed wordt niet enkel verzameld en bewaard, maar ook getoond via tentoonstellingen en andere publieksactiviteiten. Een deel van de fotocollectie kan je nu ook ontdekken in dit historisch verzamelalbum. Het was een hele klus om een selectie te maken in beelden, want er zijn veel meer beelden dan stickers in dit album. Er kwam een selectie thema’s en vervolgens een selectie foto’s. We lichten dus een tipje van de sluier van de rijke collectie van heemkring Sandelyn en het rijke verleden van de gemeente.

In juli 2021 startte Kempens Karakter samen met de heemkring de registratie en waardering van deze collectie. De voorbije vijftig jaar verzamelde de heemkring van Herenthout duizenden objecten uit de landbouw, ambachten, het huishouden en nog veel meer. Samen met een aantal enthousiaste vrijwilligers maakten we de objecten schoon, namen we foto’s en beschreven we ze in een collectie-inventaris.

In het najaar van 2022 verhuisde een deel van de collectie van Heemkring Sandelyn naar een nieuw depot: het voormalige stoetmagazijn in de Kloosterstraat.

Vrijwilliger worden?

Ben je ook gebeten door de erfgoedmicrobe? Wil je graag meehelpen aan expo’s en het ontsluiten van de collectie? Neem dan zeker contact op met de heemkring: zij zijn altijd op zoek naar nieuwe enthousiaste vrijwilligers.

Kempens Karakter

Kempens Karakter zet zich sinds 2009 enthousiast in voor het erfgoed van Herenthout en elf andere Kempense gemeenten. Erfgoed: da’s alles wat we overerven van de vorige generaties en wat we het bewaren waard vinden voor de volgende. Dat kan gaan over gebouwen, monumenten, archeologische vondsten, tradities, kunstwerken, oude foto’s, verhalen, landschappen …

Erfgoed(collecties) duurzaam bewaren voor de toekomst? Dan ben je bij ons aan het juiste adres voor ondersteuning op maat. We zetten ook een boeiende publiekswerking op om het erfgoed in de kijker te zetten. Dat doen we altijd samen met de gemeenten en lokale erfgoedorganisaties, zoals heemkring Sandelyn uit Herenthout.

Zo hebben we de voorbije jaren onder andere gewerkt rond volksverhalen, gebouwen met erfgoedwaarde, sporterfgoed en de diamantgeschiedenis van de Kempen. Op dit moment trekken we met een retro woonwagen rond voor het project ‘Ons Buurtverhaal’. We landen telkens in een buurt en gaan dan samen met de buurtbewoners aan de slag met het plaatselijke erfgoed. Daarnaast zijn we nu voor het project ‘Met Vlag en Wimpel’ bezig met de vlaggen en vaandels uit de regio, en met ‘Arbeid Adelt!’ duiken we in het boeiende erfgoed van bedrijven, ambachten en landbouw. Herenthout is de eerste gemeente uit ons werkingsgebied met een afgewerkte waardering van de inventaris bouwkundig erfgoed. Deze inventaris biedt een overzicht van alle belangrijke gebouwen, zoals het Prinsenhof, en waarom we die belangrijk vinden.

Wil je proeven van erfgoed in je buurt? Dan kan dat jaarlijks met Erfgoeddag, Archeologiedagen en Open Monumentendag. Samen met de lokale organisatoren zorgen we telkens voor een interessant programma dat je niet wilt missen.

Wil je zelf een erfgoedproject op poten zetten, wil je graag van jouw collectie een museum maken of wil je een verbouwing doen aan een erfgoedpand? Met deze en vele andere vragen kan je bij ons terecht voor ondersteuning, advies en vorming.

Kempens Karakter is een intergemeentelijk samenwerkingsverband tussen twaalf gemeenten: Berlaar, Grobbendonk, Heist-op-den-Berg, Herentals, Herenthout, Hulshout, Lier, Lille, Nijlen, Olen, Putte en Vorselaar. Kempens Karakter heeft twee deelwerkingen: de erfgoedcel voor het cultureel erfgoed voor alle 12 de gemeenten, en de onroerenderfgoeddienst IOED Land van Nete en Aa voor al het archeologisch, bouwkundig en landschappelijk erfgoed in Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Lille, Olen en Vorselaar.

Meer weten? Surf dan naar www.kempenskarakter.be of contacteer ons via info@kempenskarakter.be en 014/21 97 00. Volg ons zeker ook op facebook.be/kempenskarakter.

Ontdek oude foto’s en kranten op Kempenserfgoed.be:

Om het erfgoed altijd en overal voor iedereen toegankelijk te maken hebben we het erfgoedportaal www.kempenserfgoed.be gemaakt. Daar vind je een schat aan informatie over de hele Kempen: meer dan 100.000 lokale krantenpagina’s, vele duizenden foto’s, religieuze collecties, affiches, voorwerpen

… En dat allemaal gratis en eenvoudig te doorzoeken.

Heb je zelf nog oude foto’s die je graag wil laten digitaliseren voor het erfgoedportaal? Neem dan zeker contact met ons op via info@kempenskarakter.be of 014/21 97 00.