OĐĐASAT . SAERNIE . NYHETER
Nr 03 . guovvamánu . 2019 . NOK 25
LIHKKU BEIVVIIN, OAPPÁT JA VIELJAT!
Sámediggepresideanttas Skábmagovat duođalaš ja dehálaš dehálaš arena doaibma ONs filbmadahkkiide
Elen Marianne Utsi čájeha su vuogi biđđit.
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
Lihkku beivviin, oappát ja vieljat! Ledjen bidjan mihttomeari eanaš Sámi álbmotbeaivvi doaluid almmuhit magasiidnii. Ii danne go lea unnán diehtojuohkin sosiálamediain, muhto oahpásnuvvan dihte guovlluide, gos sámit orrot. Miellagiddevaš han maid lea oaidnit movt ávvudit gos. Lean njulgestaga juo rámis man olu doalut leat miehtá Sámi ja man olu guovlluin sámit ásset. Sápmi ii leat dušše Kárášjohka, Anár, Tromsa ja Oslo. Sápmi lea buot vuonain, juohke čiegas ja sápmelaš ivdne ja váikkuha servodaga. Jus eai váikkuhivčče, de eai livčče sátnejođiheaddjit fuomášan sin ja doallan beaivesárdni álbmotbeaivvi doaluid oktavuođas. Sámi álbmotbeaivvi levgejit sámi čáppa ivnniiguin. Mii beassat illudit, herskostallat ja ovttastallat. In mun dál vikkat eisege ahte Sápmi lea nu ovdánan ahte dál de leat juo ovttadássásaččat min riikkahearráiguin, muhto duođaid oaivvildan ahte mii leat rievttes geainnu alde. Sápmi lea olu ovdánan ja juohke lávkkáš, man gállit, lea ávkin man nu láhkai. Mannan vahku lea min iežamet presideanta johtán Parisas New Yorkii ja fas Sápmái. Son lea leamaš mielde váikkuheame Ovttastuvvan Našuvnnaid 2019 eamiálbmotjagi hábmemii. Lea stuora dáhpáhus ja dat lea maid lávki ovddasguvlui. Su daguid ON:s oidnet ja fuomášit. Son bargá sámiid ja eará eamiálbmogiid ovdii. Mii oaidnit movt Dronnet Sonja lea beroštan sámi áššiin, ja čáhkkehan áiggi deaivvadit Máret Ánne Sarain, gii lea rahčame vieljas vuoigatvuođaid ovddas. Mii oaidnit ahte Dronnet Sonja lea dieđihan ahte son ja Ruvdnoprinsa searvaba Sámi álbmotbeaivvi doaluide Oslos. Lea somá oaidnit olu doaluid, olu dáhpáhusaid - muhto okta ášši givssida. Norgga ođđa Ráđđehusa joavkogovva. Buohkat sevdnjes gárvvuiguin. Dego hávdádussii jođus. Mii diehtit sin boazodoallopolitihka ja ahte ii leat dáhttu čuovvulit ON cealkámušaid. Mii diehtit movt Ovddádusbellodat dáhtošii Sámedikki heaittihit. Mii diehtit ahte Erna Solberg čevllohallá Davviguovlluin. Ii min dihte, muhto min eatnamiid riggodagaid dihte, maiguin son dáhttu ávkkástallat. Sávan joavkogova rievdat dađistaga. Sávan ahte joavkogovvii ihtet fas gávttehasat, juobe čihkkojuvvon gámanjunni, das ge livččii ávki. Muhto Sámi álbmotbeaivvi mii levget, herskostallat ja ávvudat iežamet ja iežamet lávkkiid ovddasguvlui. Mii dárbbašit čoahkkanit, bosihit ja fámuid fas čohkket, vai nagodit doarrut viidáseappot min álbmoga rivttiid ovddas. Lihkkosávaldagat buohkaide! ANNE BERIT ANTI
Redaktevra . Redaktööre . Redaktør
SÁMi ođasmagasijne saemien saernieh jïh kreejnije tjaalegh åtna noerhte- jïh åarjelsaemien gïelesne jïh daaroen.
SÁMi ođasmagasiidna lea ođas- ja čiekŋudeaddji magasiidna mii ilbmá oktii vahkkui davvisáme-, oarjelsáme- ja dárogillii.
SÁMi ođasmagasiidna inneholder samiske nyheter og fordypende artikler på nordog sørsamisk, samt norsk.
Almmusteaddji . Utgiver: iSÁMi.Press AS ,Pb. 15 N-9735 Kárášjohka / Karasjok, Mobil: +47 906 242 96 info@samimag.no . www.samimag.no . FB facebook.com/sami.magasiidna . Twitter @sami_magasiidna Váldodoaimmaheaddji . Redaktööre . Redaktør: Anne Berit Anti, Mobil:+47 482 93 362, anneberit@samimag.no Hábmen . Hammoedimmie . Grafisk design: Nils Egil Gaup Prentehus: Trykkeri: Fagtrykk Idé AS Trøndelag Fylkeskommune: avd. kultur og regional har gitt støtte til utgivelse av sør-samisk innhold. ISSN: 2535-4221
PFU: The magazine is produced according to the Ethical Code of Practice for the Norwegian Press, and the Rights and Duties of the Editor 2
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
OĐĐASAT . SAERNIE . NYHETER
SKÁBMAGOVAT DEHÁLAŠ ARENA SÁMI FILBMADAHKKIIDE
Beasai čájehit Suoma heajos boraspirepolitihka
Skábmagovain beasai filbmadahkki Aslak Paltto čájehit “Badjealbmá čalmmiiguin”. – Boraspirevahágat leat olu vearrát Suomas go Norggas, go dáppe leat ráfáiduhttán geatki ja goaskima. Dáhttun filmmain dokumenteret min árgabeaivvi . ČÁLLÁN: MÁRGGET JON BIRET ÁMMUNA ÁNNE BIRET, ÁNNE BIRET ANTI GOVVEN JA JEARAHALLAN: JAN SKOGLUND PALTTO
Skábmagovain beasai filbmadahkki Aslak Paltto čájehit “Badjealbmáid čalmmiiguin” -filmma, mas muitala ja čájeha boraspireváttisvuođaid. Govva: Aslat Paltto filmmas
Loga eambo
3
OĐĐASAT . SAERNIE . NYHETER
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
Okta sis gii čájehii filmmas lea Aslak Paltto gii fievrridišgođii kámera mielde masá logi jagi áigi, duođaštan dihte boraspirevahágiid. Filmma namma lea “Badjealbmá čalmmiiguin”. – Mii gávnnaimet álo ráppiid ja eiseválddit eahpidedje ahte ledje go boraspiret daid speadjan. Rávis álddus šaddet oainnát máksit buhtadusa 1500 euro, ja nu systemáhtalaččat vigge gávnnahit eará jápminsiva daid bohccuin. Mun dovden ahte ferten videogovain duođaštit mii doppe dáhpáhuvvá, go eai jáhke midjiide, muitala filbmadahkki Aslak Paltto.
Eai bálle boraspiriin
Filbmadahkki Aslak Paltto
Filmma vuosttaščájáhus lei Skábmagovain. Filmmas oainnát movt boraspire speadjá ja makkár vahágat das leat badjeolbmuide. Vahágiiguin eai sáhte dahkat maidege. Sihke geatki ja goaskin leat ráfáiduhtton Suomas. – Lea nu imaš. Go geatki rasttilda rájá Norgga beallái ja speadjagoahtá doppe, de eiseválddit jávkadit dan. Dáppe eai daga maidege ja jus badjeolmmoš ieš jávkada boraspire, de lea nu stuora ráŋggáštus. Filbma muitala min duohtavuođa, ja mun háliidan ovddastit earáid, geat eai hálit nu hállat dan birra. Mediain boahtá oainnát ovdan dávjá eiseválddiid ja boraspirebealušteddjiid bealli. Min birra ii leat olus ja mun lokten min oainnu filmmain.
Skábmagovat dehálaš arena Skábmagovaid jođiheaddji Sunná Nousuniemi lohká Skábmagovaid dehálaš arenan. Govven: Kevin Francett 4
Aslak Paltto lohká Skábmagovaid festivála hirbmat mávs-
OĐĐASAT . SAERNIE . NYHETER
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
Ollu olbmot fitne Skábmagovain Anáris. Govven: Juha Länsman
solažžan, go dákkár arena haga eai livčče dákkár filmmat go sus.
lohká Skábmagovaid jođiheaddji bmogiidge filbmadahkkiid Sunna Nousuniemi. bargguid.
– Mii dáhttut dahkat sámi filmmaid dovddusin. Eat čájet filmmaid aivve dás filbmafestiválas, muhto maŋŋel sáddet daid eará Skábmagovaid jođiheaddji Sunná Ledje hui olu gallefestiválaide ja olgoriikkaide. Nousuniemi sáhttá bosihit maŋŋel deaddjit geat Skábmagovain lea hui buorre mannan vahkkoloahpa festivála. ja mis lea ovdameOlu olbmot, buori filmmat ja hirbliikojedje filmmaide fierpmádat arkka dihte ustitfilbmafestivála mat buorre vuoigŋa lei sin dáhpámaid čájeheimmet Aotearoas (Ođđa Selánddas) husain. ja Kanadas gos maid čájehit filmmaid. Mii bovdet álo fil– Lean hui ilus ja duhtavaš dáinna movt festivála čađahuvvui ja bmafestiválaid Skábmagovaide mis leat lassánan olu doaimmat govaid ulbmil lea ovdanbuktit geahččat filmmaid. Dasto válldaid maŋimuš jagiid. Ledje hui filbmadahkkiid, sihke báikkálaš jejit sii makkár filmmaid čájehit iežaset festiválain, lohká olu galledeaddjit geat liikojedje filbmadahkkiid, eará sámi Nousuniemi. filmmaide maid čájeheimmet, filbmadahkkiid ja eará eamiál– Dát filbma ii lean šaddan Ská- Songe oaidná iežaset festivála hirbmat dehálažžan. Skábmabmagovaid haga, lohká son.
5
OĐĐASAT . SAERNIE . NYHETER
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
Sámediggepresideanttas d ja dehálaš doaibma ON:s
Sámediggepresideanta Aili Keskitalo ii ovddas šat dušše sápmelaččaid. Son bargá buot eamiálbmogiid gielladili loktemiin ON-vuogádagas. Son lea áiddo leamaš Parisas. Bearjadaga sárdnidii son ges New Yorkas. Sámedikki preassagovat
Sámediggepresideanta Aili Keskitalo ii ovddas šat dušše sápmelaččaid. Son bargá buot eamiálbmogiid gielladili loktemiin ON-vuogádagas. – Eamiálbmogiid giellajahkái leat stádat čájehan beroštumi ja muitalan makkár áigumušat sis leat. Movt de dahket go ruoktut jovdet, in dáhkit šat, lohká Keskitalo gii bargá máilmmi njunnošiid boktimiin dál. ČÁLLÁN: MÁRGGET JON BIRET ÁMMUNA ÁNNE BIRET, ÁNNE BIRET ANTI Lea duorastat, maŋŋelgaskabeaivi, Sámis. New Yorkas lea iđit ja sámediggepresideanta Aili Keskitalo lea áiddo lihkkan. Dál lea son New Yorkas. Ikte lei son Parisas. Vuossárgga lea son Tromssas. – Bođiimet ihkku New Yorkii ja dovddan mus lea jetlag. Ihttin bearjadaga lea ON eamiálbmogiid giellajagi almmolaš rahpan dáppe New Yorkas. Lean doallan sártni Parisas, dál galggan dáppe ges doallat sártni. Ledjen bures ráhkkanan ja in lean balus Parisas. Lei hui allaárvosaš 6
boddu go čužžon dies ON-čoahkkimis ja sárdnidin. Lean hárjánan ovddastit Sámi, muhto dál galgen vel inuihtaid ja velá eará eamiálbmogiid ovddastit. Dovdo ahte ii leat jur dábálaš bargobeaivi, čilge sámediggepresideanta Aili Keskitalo telefovnnas.
Evo Morales ja ON generálačoahkkin presideanta Sámediggepresideanta searvvai ON giellajagi stivrenjoavkku čoahkkimii, UNESCO:s, Parisas. Keskitalo lea stiv-
renjoavkku jođiheaddji ja sus lea stuora ovddasvástádus. Bearjadaga lea rahpandilálašvuohta New Yorkas. Dalle son hállá ON-vuogádahkii, UNESCO:i ja iešguđetge stáhtaide. Earet eará lea Bolivia presideanta Evo Morales ja ON generálačoahkkima presideanta María Fernanda Espinoza Garcés su guldaleaddjit. – Oahpásnuvan eará eamiálbmogiid diliiguin dán ámmáhis ja mis lea hui buorre dilli earáid ektui ovdamearkka dihte giellateknologiija. Dattetge dat ii
OĐĐASAT . SAERNIE . NYHETER
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
duođalaš s
mearkkaš ahte min dárbbut eai leat dehálaččat. Lean ilus go beasan leat mielde dán barggus, go de beassat gaskariikkalaš dásis ge váikkuhit. Lea stuora ovddasvástádus, ja buorre oahppu munnje. Vuhtto ahte earátge berrejit oahppat eambbo. UNESCO vuogádagas, mas lea ovddasvástádus oahpahussii, dutkamiidda ja nu ain, eai dovdda eamiálbmogiid, imašta presideanta.
Eahpida stáhtain duohta dáhtu Dát jahki galggašii loktet eamiálbmogiid gielaid miehtá máilmmi. Parisa čoahkkimis ledje eamiálbmogat ja eamiálbmogiid stáhtat čoahkkimis ON vuogádagain. – Álo go lea sáhka eamiálbmogiid birra, de hállet eananvuoigatvuođaid birra, mii dieđusge lea stuora čuolbma. Giellagažaldat lea muhtimiidda gehppes ášši ja vaikko lean ovtta oaivilis ahte giellaáššit eai berre leat kontroversiellat, de mii oaidnit movt báikenamat ja galbbat leat muhtimiidda provokašuvdnan. Giella lea čadnon eananvuoigatvuođaide go báikenamat ja giella muitala gosa ja geasa gullet eatnamat. Giella lea dehálaš ja dát bargu lea dehálaš, lohká son. Máŋga stáda fitne sárdnestuolus muitaleame maid barget giellajagi áigge – Sii čájehit ahte beroštit ja ahte sis leat áigumušat, muhto mii de dáhpáhuvvá go jovdet ruoktut lea eará. Loahpageahčen dán jagi galggašii loahppadokumeanta ovdanbuktojuvvot globála konferánssas. Dássážii ii leat oktage riika čájehan beroštumi dan lágidit ja illá jáhkán gal ahte dát globála loahppakonferánsa šaddá Sápmái. Ožžon gal dieđu ahte Norga searvá eamiálbmotgiellajagi bargui, nu ahte juoga goit dáhpáhuvvá ja dat lea buorre. Dál lean maid gealdagasas maid Suopma ja Ruoŧŧa dahkaba. In leat vel gullan ahte leat mielde, muhto sávvamis oaččun dange dieđu fargga.
Saemien åålmehbiejjie goevten 6.b. 2019. Datnem/dijjem böörebe meatan lustestalledh Saemien åålmehbiejjien Raarvihkesne.
Provgramme daan biejjien: Ts. 10.30 – 13.30 – Maanagïerte jih Byjjedimmiegoevtese böörijibie Vaegkesne dåeriedidh. Faalijibie goervh jïh laejpieh. Soehpenjine gaahtjedidh j.j. Ts. 10.00 – 14.00 – Raarvihkenaallijisnie biejjiem heevehtibie. Kaafestalleme. Guvvieraajroe.
Medtie ts. 13.00 – Healsoe- jïh håksoegoevtese. Gaskebiejjiebeapmoe orrijide, jïh joekoen bööreme almetjidie (sjïere bööremem seedtebe). Muhth baakoeh biejjien earojne, Tjïeltenåvtehke Hans Oskar Devik. Kaafestalleme. Ts. 14.00 – 18.00 – Vaegkie.
Ts. 15.00 – Gaskebiejjiebeapmoe Ts. 15.00 – Muhth baakoeh biejjien earojne, Tjïeltenåvtehke Hans Oskar Devik Ts. 16.30 – Soehpenjine gaahtjedidh (Sjïelh)
Dåajvoehtibie datne asth meatan årrodh! Arr. Gïeleaernie, Raarvihken tjïelte, Vaegkie.
Saemien åålmehbiejjie goevten 6.b. 2019. Samefolketsdag 6. Februar 2019. De/Dere inviteres herved til å delta på å feiring av Samefolketsdag i Røyrvik. Program for dagen: Kl. 10.30 – 13.30 – Barnehagen og Oppvekstsenteret inviteres til Vaegkie. Det vil bli servert pølse med brød til barna. Lassokasting m.m. Kl. 10.00 – 14.00 – Markering i Røyrvik Hallen. Kaffe og kake. Bildefremvisning. Ca. Kl. 13.00 – Helse- og omsorgsenteret. Middag til beboerne og inviterte. (Egen invitasjon sendes). Ord for dagen v/Ordfører Hans Oskar Devik. Kaffe og kake. Fra Kl. 14.00 – 18.00 – Vaegkie.
Kl. 15.00 – Middag. Kl. 15.00 – Ord for dagen ved Ordfører Hans Oskar Devik. Kl. 16.30 – Lassokasting m.m (Premier) Håper at De/Dere har tid til å delta på dette! Hjertelig velkommen Arr. Gïeleaernie, Røyrvik kommune, Vaegkie.
7
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
Voestes statuvem saemien noelehte goevten 6. b. Vaa
Elsa Laula Renbergeste. Guvvie: Tromsø Museum
Goevten 6.b. edtja dom voestes statuvem Elsa Laula Renbergeste noelehtidh, mij öörnedæjjaj mietie raaktan dïhte voestes statuve sjædta aktede saemien gujneste Saepmesne. Dïhte stoerre heannadimmie sjugniehtåvva Vaapstesne jïh Saemiedigkien stoerretjåanghkoen åvtehke Tom Sottinen edtja statuvem noelehtidh. Aaj gellie jeatjah mïerhkesjimmieh abpe åarjelsaemien dajvesne saemiej åålmegebiejjien. TEEKSTE: TORGRIM HALVARI - JARKOESTIMMIE: ELLEN BULL JONASSEN Jïjtjehke åssjalommese statuvasse Mildrid Hendbukt-Søbstad, Tordis Landvik, Inger Lise Strøm jïh Dag Hugo Heimstad åadtjoejin såemies jaepiej juassah gosse gaajhkesh lin vïhtesjadteme Vaapste jïh dajvh bïjre jarkan idtjin naan statuvh gujnijste utnieh, jïh dan åvteste dah eajhnadovvin maam akt dejnie darjodh. Guvvietjoehpije Ellen Jacobsen lea statuvem dorjeme. Ellen Jacobsen gaskem jeatjah skulptuvrem ”Fabrikkjentene, Oskar-Braaten-monumente” Beyerbruesne Oslosne. Ellen Jacobsen lea stïeresne noelehtimmesne. Dïhte tuhtjie joekoen hijven satne barkoem åadtjoeji statuvem darjodh Elsa Laula Renbergeste. Saemiedigkie jïh Nordlaanten fylhkentjïelte leah ekonomeles dåarjoem vadteme 8
statuvasse. Sparebankstiftelsen Helgeland lea dam stööremes dåarjoem vadteme. Jïjtjehke noelehtimmie sjugniehtåvva Vaapsten raeriegåetien lïhke ts. 1300. Saemiedigkien stoerretjåanghkoen åvtehke Tom Sottinen noelehtimmiem dorje. Noelehtimmien mænngan lea gyrhkesjimmie Dolstaden gærhkosne. Gyrhkesjimmien mænngan rïesegh Elsa Laula Renbergen kroepten nille bïejesuvvieh. Ts.18.00 öörnedimmie sjædta Vaapsten museumisnie aktene preessebïevnesisnie öörnedæjjeste tjåådtje.
Goevten 6. b. Rørosesne Jenny Fjellheim Rørosen museumisnie SÁMI Ođasmagasiidnese soptseste dah
sijhtieh aktem gellielaaketje programmem utnedh daan jaepien. – Mijjieh pryövebe faalenassem utnedh dovne maanide jïh geerve almetjidie jïh stööremes bielie sæjhta museumisnie årrodh. Mijjieh vuesiehtimmiem rïhpestibie man nomme ”Meatan laante gaarvene”, mij dorjesovvi Tråante-2017-heevehtæmman. Håkon Hermanstrand Nord universiteeteste sæjhta vuasahtallemen bïjre soptsestidh. Lissine aelhkie gåassoehtimmie sjædta Røros-museumisnie jïh mijjieh bearkoejoptsem doekebe. Tsåahka 17.00 jïh 19.00 darjomh maanide jïh geerve almetjidie gusnie programmen mietie Gadtsegarhkh båetieh, jïh svaale Tjabph guessine båata. Desnie soptsestimmieboelhke, laavlome,
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
n gujneste apstesne vuelie jïh hævvi såemies faarhkoeh sjædta. Tsåahka 19.00 nöörjen gyrhkesjimmie sjædta hearrine Harald Haugen.
Aaj vuasahtalleme jïh jïjnje vielie Snåasesne Birgitta Fossum, museumen direktööre Saemien Sijtesne maahta aaj soptsestidh dej leah gellie darjomh goevten 6. b. Biejjie aalka saemiej laavloeminie jïh gaavnesjimmine saevegen lïhke Åarjel-saemiej internaaten ålkolen, dan mænngan håalome jïh laavlome Snåasen skuvlesne. Tsåahka 11.00 byögkeles rïhpestimmie vuasahtallemistie ”Båatsoe tjååhpehkisnie jïh vyölkehkisnie” mij lea guvvieh dagke dehtie voestes saemien fotograafeste Nils Thomasson. Tsåahka 12.00 maahta filmestuhtjetjh åarjelsaemien dajveste vuejnedh jïh tsåahka 13.00 edtja orre åarjelsaemien maanagærjah åehpiedehtedh Snåasen gærjagåetesne. Kafé Midtpunktet maahta namhtah prïhtjegem jïh gaahkoeh åadtjodh tsåahka 14.00 raejeste, jïh tsåahka 16.00 raejeste doekeme saemienlaaketje beapmoste. Akten tæjmoen mænngan dïhte byögkeles rïhpestimmie aalka kultuvrelle boelhkine, daan beajjetje håaleminie gusnie gaskem jeatjah learohkh saemienskuvleste jïh tjïelten åejvie Tone Våg håaloeh. Dïhte ellen stööremes heannadimmie lea åehpiedehteme prosjekteste ”Daan våhkoen baakoe” mij lea 52 saemien baakoej jïh dej gaektsie jaepieboelhki almetji bïjre. Biejjie orreje gyrhkesjimmine Snåasen gærhkosne tsåahka 19.00.
Raarvihke smaave jïh stoerre almetjidie Berit Ellen Gaino Jåma, Raarvihkesne soptseste dah gaskem jeatjah dejtie båarasåbpoe almetjidie bööredamme båetedh gaskebiejjiem byöpmedidh healsoejarngesne, jïh maanah åadtjoeh guessine mïnnedh giedtesne.
GIRJEÁRVVOŠTALLI: LILL TOVE FREDRIKSEN SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
Almmuha vuosttaš sámi nissonolbmo bácci Vaapstenis Guovvamánu 6. beaivvi almmuhuvvo Elsa Laula Renberg bázzi, mii lágideddjiid dieđuid mielde lea vuosttaš sámi nissonolbmo bázzi. Bázzi ceggejuvvo lea Vaapstenii ja almmuheami čađaha Sámedikki dievasčoahkkinjođiheaddji Tom Sottinen. Dan lassin leat Sámi nationálabeaivvi ávvodoalut miehtá Sámi. ČÁLLÁN: TORGRIM HALVARI Mildrid Hendbukt-Søbstad, Tordis Landvik, Inger Lise Strøm ja Dag Hugo Heimstad dat moadde jagi dás ovdal fuomášedje ahte Vaapstena guovllus eai leat nissonolbmuid báccit. Bácci lea Ellen Jacobsen hábmen. Ellen Jacobsen lea ovdalaččas ráhkadan Fabrikkjentene bácci, Oskar Braaten-bácci Oslos. Ellen Jacobsen searvá ieš almmuheapmái. Son lea hirbmat duhtavaš go beasai hábmet Elsa Laula Renberg bácci. Sámediggi ja Nordlándda fylkkasuohkan leat dorjon bácci ráhkadeami ruđalaččat, váldoruhtadeapmi bođii Helgelándda Seastinbáŋkovuođđudusas. Ieš almmuheapmi dáhpáhuvvá Vaapstena ráđđeviesu luhtte diibmu 1300. Sámedikki dievasčoahkkinjođiheaddji Tom Sottinen almmustuhttá bácci. Dasto maŋŋel almmuheami lea Ipmilbálvalus Dolstada girkus ja de dolvot liđiid Elsa Laula Renberga hávddi ala. Veaigin dii 1800 leat Vaapstena musea ávvodoalut.
Plassje doalut Jenny Fjellheim Plassje museas muitala SÁMi ođasmagasiidnii alddiset leat viiddis prográmma dán jagi. – Mii geahččalit láhčit álbmotdoaluid sihke mánáide ja ollesolbmuide ja eanaš ávvudeames dáhpáhuvvá museas. Mii rahpat čájáhusa «Mearan laante gaarvene/Mens landet forsvinner» mii buvttaduvvui Tråante 2017 doaluide. Håkon Hermanstrand Nord-universitehtas muitala čájáhusa birra.
Plassje museas sáhtát oastit earet eará biergomáli. Gaskkal dii 1700 - 1900 leat mánáid ja ollesolbmuid doaimmat, šaddá earet eará muitalusboddu, lávlun ja juoigan Tjabph-riebaniin Gadtsegarhkh-mánáidprošeavtta olis. Diibmu 19 lea ipmilbálvalus Harald Haugeniin.
Snoasa doalut Saemien Sijte museadirektevra Birgitta Fossum muitala sin doaluid álgit sámi soga lávlagiin ja leavgga geassimiin Åarjel-saemiej internáhta olggobealde. Dasto leat sártnit Snoasa skuvllas. Diibmu 11 lea almmolaš čájáhusrahpan «Renskjötsel i svart och vitt”, mas leat Nils Thomassona govat, gii veadjá leat vuosttaš sámi govvideaddji. Diibmu 12 čájehuvvojit máttasámi filmmažat ja diibmu 13 almmuhuvvojit máttasámi mánáidgirjjit Snoasa girjerádjosis. Kafé Midtpunktet guossoha nuvttá gáfe ja gáhku dii 1400 rájes. Sámi biepmu ges vuvdet dii 1600 rájes. Diibmu 17 leat kultuvrralaš doalut ja ohppiid ja sátnejođiheaddji Tone Våg sáhkavuorut. Doaluin ovdanbuktet maid prošeavtta «Daan våhkoen baakoe« (dán vahku sátni), mas leat 52 sámi sáni gávcci jahkodaga álbmoga birra. Doaluid loahpahit Snoasas girkostallamiin diibmu 19.
Raavrhvijhke doalut Berit Ellen Gaino Jåma, Raavrhvijhke suohkana konsuleanta muitala ahte sii bovdejit dán jagi boarrásiid herskostallat dearvvašvuođaguovddážii. Mánát besset ges mielde gárddástallat.
9
SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
Dronnet searvá Oslo Sámi álbmotbeaivvi doaluide
Oslos dáhpáhuvvá olu Sámi álbmotbeaivvi. Doppe leat ávvudoalut sihke Ráđđeviesus, Sámi viesus, Duopmogirkus ja eará sajiin. Dronnet Sonja ja Ruvdnoprinsa, Mari Boine, ISÁK, Tundra Electro leat namat mat geasuhit. Oslo Sámi viessu lea rabas gaskkal 1200 - 0200 Sámi álbmotbeaivvi. Beaivit ja maŋŋelgaskabeaivvi leat bearašdoalut. Diibmu 17 rájes leat ávvumállásat ja sártnit. Eahkedis diibmu 20.30 lea nuvttá Tundra Electro konsearta, mas Ingá-Máret Gaup-Juuso juoigá. Dasto lea “After hours” gitta 0200 rádjai. Oslo Sámi viesu lassin leat sámi doalut miehtá gávpoga. Diibmu 0900 levgejit Oslo ráđđeviesu olggobealde. 10.30 lea iđitbiebmu, masa sátnejođiheaddji lea bovden gussiid. Ráđđeviesus leat sártnit ja guoimmuheapmi. Dronnet Sonja ja Ruvdnoprinsa searvaba Ráđđeviesu doaluide. Diibmu 12.00-13.00 lea Mari Boine konsearta Campus Pilestredetis. Kunstnerforbundet lanjain lea diibmu 11-17 čeabetčikŋačájáhus ”Everyone Says Hello”, mas earet eará Máret Ánne Sara dáidda čájehuvvo. Duopmogirkus lea sámegiel Ipmilbálvalus diibmu 14 - 15. Kajsa Baltos lea dáiddalaš dáhpáhus doppe. Girkogáffádat lea Sámi viesus. Eahkedis diibmu 18 čájeha Filmens Hus dokumentára slo ráđđeviesu. Govven: Alexandra Bråten/Rådhusets forvaltningstjeneste 10
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
GIRJEÁRVVOŠTALLI: LILL TOVE FREDRIKSEN SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
ISÁK ja Ellen Marie Hætta Rockefelleris.ovven: Alexandra Bråten/Rådhusets forvaltningstjeneste
«Power of Joik», man Paul Anders Simma lea ráhkadan. Filbma lea boazodolliid váttisvuođaid birra sajiin, gos turisma lea lassánan sákka. Seamma áigge čájeha Åarjelhsaemien Teáhter čájálmasa Stor-Stina Riksscenen lávddis. Diibmu 19 - 21 loaiddasta ISÁK ja Ellen Marie Hætta Rockefelleris. Maŋŋel ISÁK lea Mari Boine lávddis. Mari Boine konsearta Campus Pilestredetis.
Loga eambo
11
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
Daanbeajjetje programme Raahrvike: Ts. 10.00 Mijjieh saevegen lïhke gaavnedibie Åarjelsaemien vïerhtiesåafoesne Maanah Aarborten skovleste jih maanagïerteste edtja meatan årrodh. Saemien laavloem laavlodh. Daan biejjien håaleme Aarborten tjïelten åejveste Harald Lie Ts 10.00- 14.00 Kaaffe jih gaahkoe Sijti Jarngesne. Filmestuhtjetjh Sijti Jarngesne vuesehte. Bussem Aarborteste Musserissese, Ealsa Laulan- statuenem vuesiehtidh. Dijjieh maehtiejidie Sijti Jarngese bïeljelidh jis sïjhtiejidie dåeriedidh. E-påaste: post@sijtijarnge.no Jallh 919 00 392 goevten voestes biejjien bearjadahken åvtelen! 50 kr åasa/almetje dahkoe jïh bååstede. Ts 18.00 Doekeme saemienlaahketje kaafe jïh laejpie Fjellfolkets husesne. - Ellen-Sara Sparrok edtja joejkedh. - Aarborten skuvlen korps edtja spealadidh - Burkiestimmie båatsoeburrielearohkeste Ellen-Sara Sparrok jïh Nils-Anders Appfjell - Aarborten skuvlen korps edtja spealadidh
- Burkiestimmie Helgelaanten museumeste / Ansgar Kleiven «Saemien sijjien nommh- jïh sijjienommh saemien baahkojste, eksemplaare Aarborteste» Daate lea ektiebarkoeh gaskoe Aarborten tjïelte, Sijtie Jarnge, Åarjelsaemien vïehrtiesåafoe jih Helgelaanten museume, Aarborteste. Buerie båeteme Aarbortese 12
Program for dagen i Røyrvik. Kl 10.00 Flaggheising ved Åarjelsaemien vierhtiesåfoe. Hattfjelldal skole og Barnehage deltar Sang av Samenes nasjonalsang Ordfører Harald Lie holder tale for dagen. Kl 10.00 – 14.00 Kaffe og kake servering på Sijti Jarnge
Det blir vist samiske kortfilmer under dagen. Sijti Jarnge setter opp buss fra Hattfjelldal til Mosjøen 6 februar i forbindelse med avduking av Elsa Laulas-statuen. Påmelding til post@sijtijarnge.no eller 919 00 392 innen fredag 1. februar! Påmeldingen er bindende og vi tar en egenandel på 50,- per person tur/retur. Kl 18.00 Salg av samisk inspirert kaffeservering på Fjellfolkets hus. Joik av Ellen-Sara Sparrok Musikk av Hattfjelldal skolekorps Foredrag av Reindriftslærningene Ellen-Sara Sparrok og Nils-Anders Appfjell Musikk av Hattfjelldal skolekorps Foredrag av Helgeland Museum v/ Ansgar Kleven viser bildekåseri med tittelen: «Samiske stedsnamn – og stedsnamn med samisk opprinnelse. Eksempler fra området Hattfjelldal». Dette er et samarrangement mellom Hattfjelldal Kommune,Sijti jarnge, Sørsamisk språk og kultur senter,Åarjelsaemien vïerhtiesåafoe, Sørsamisk kunnskapspark ogHelgeland museum avd Hattfjelldal Velkommen til Hattfjelldal Leavnnjas ođđa FeFo-visttis lágidit FeFo ja Sámi giella- ja kulturguovddáš Sámi álbmotbeaivvi doaluid diibmu 14 rájes.
Dalle guossohit árbevirolaš mállásiid dii 16.30 rádjái. Mállásiid maŋŋel lea prográmmas Sámi soga lávlla, beaivvi sárdni, guoimmuheapmi ja gáfestallan dii 18 rádjai. Leavnnja kino fállá ovttasbarggus Davvinjárgga kinoin gelddolaš filbmaprográmma guovvamánu 6.-9. beaivve 2019. Prográmma váldun leat sámi filmmat, áigeguovdilis Davvikalohta filmmat ja filmmat davviguovlluid vuođđoealáhusaid birra. Prográmma namma lea ”Verdde”. Prográmmas leat hui iešguđet šáŋŋeriid filmmat, ja doppe leat juoga sihke mánáide, nuoraide ja rávisolbmuide. Muhtun filmmaid beasat nuvttá geahččat, muhtumiin leat festiválahattit. Prográmma almmustahtto guovvamánu 1. b. 2019. Álttás ges lea Studeantaviesus guossuheapmi gaskkal diibmu 13 ja 18.45. Dii 15 Per Ivar Somby almmuha girjji “Folket under nordlyset” mas leat Sophus Tromholta govat, main eanaš leat govvejuvvon Guovdageainnus. Girjealmmuheapmi lágiduvvo Álttá girjerádjosis. Diibmu 17-20 leat Sámi álbmotbeaidoalut BUL-hállas. Doppe guossohit biđđosa, gáfe, gáhkuid ja maiddái guoimmuhit. Seamma vahku lea Sámi musihkkavahkku Álttás. Sámi álbmotbeaivvi lágidit girkokonseartta Nordlys katedrálas dii 20-21. Doppe čuojahit
Herborg Rundberg, áltálaš Kari
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
Heimen ja ÁNNÁMÁRET. Dovddus čuojaheaddji Stein Austrud ja Scene Finnmark čuojaheaddjit ge leat lávddis. Kárášjogas sávvá 9Á-luohkká buohkaid bures boahtin ávvudit sámi álbmotbeaivvi valáštallanhállas. Kafea rahpasa diibmu 14 ja prográmma álgá diibmu 16. Doppe fitnet oastit káfe, gáhkuid, gumposiid ja biergguid. Prográmma loahpas lea rabas mikrofovdna – boađe fal don maid juoiggastit! Sámi Dáiddaguovddáš maid bovde Sámeálbmotbeaivvi ávvudeapmái gaskkal dii. 11.00-15.30 ja čáje-
ha filmma «Eatnanvuloš Lottit», guossoha gáfe skeŋke gallededdjiide ovddeš prošeakta- ja čájáhuskatalogaid ja poastakoarttaid. Unjárggas ávvudit Sámi álbmotbeaivvi vahkku riemuiguin. Juo lávvardaga dii 11 čájehit iešguđetge áigodagaid gávttiid Várjjat Sámi Museas. Sotnabeaivvi dii 17 seamma báikkis lea luohteboddu. Vuossárgga dii 18 čájeha Beaivváš ”Nissondeaivvadeami” Unjárgga gealboguovddážis. Maŋŋebárgga dii 11 leages 650 km guhkosaš Bergebyløpet, vuolgga Suovkkas. Eahkedis dii 18 deaivvadat girječál-
li Saia Stuengain girjerádjosis. Sámi álbmotbeaivvi lea Ipmilbálvalus Searvegoddeviesus dii 1400. Diibmu 15 rájes ávvudit Várjjat Sámi Viesus kulturprográmmain. Doppe fidnet mállásiid, gáfe ja gáhku.
GIRJEÁRVVOŠTALLI: LILL TOVE FREDRIKSEN SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
Girkonjárggas ávvudit joatkkaskuvllas Sámi álbmotbeaivvi boradanlanjas. Rektor sávvá lihku beaivái ja Jovnna Levi Vars Joks doallá beaivvi sártni. Skuvla guossoha biđđosa ohppiide gaskkal diibmu
11.30 ja 12.35. Skuvllas lea maid Sámi filbmafestivála (SÁFF) olles vahkku. Skuvla ávžžuha buohkaid čiŋadit iežas nationálabiktasiiguin: gávttiin, bunádain, Suoma nationálabiktasiin dahje eará nationála biktasiin. Sii geat čiŋadit registrerejit iežaset girjerádjosis ja sáhttet vuoitit skeaŋkkaža. Bergena sámesearvi ja Bergena gielda bovdejit ávvudit singuin ovttas Bergena BI-skuvllas diibmu 16.30-20.30. Sátnejođiheaddji Marte Mjøs Persen doallá buresboahtinsáhkavuoru. Doaluin guossohit bohccobierggu, luopmániid ja káfe.
Diibmu 18.30 - Rederiet Scenes beasat oaidnit Mikkel Gaupa teáhterčájálmasa «Risten&Ante», mii heive sihke mánáide ja ollesolbmuide. Diibmu 19.15 logaldallá professor Per Selle fáttás “Eamiálbmotvuoigatvuohta iešmearrideapmái”. Maŋŋel lea digaštallan. Maiddái Sámediggeráđi Henrik Olsen searvá doaluide ja doallá sáhkavuoru. Doaluin maiddái gudnejahttit muhtin olbmo – go boađát, beasat
diehtit gean! Doaluide ferte dieđihit: samiidsearvi@gmail.com Ohcejogas ja Sirpmás ávvudit Sámeálbmotbeaivvi konsearttain Ohcejohnjálmmi skuvlaguovddážis diibmu 19.00 Suoma áigge.
Konsearttas čuojahit Niillas Holmberg ja Wimme & Rinne. Lágideapmi lea ovttasbargu, masa servet: Sámedikki sámemusihkkaguovddáš, Sámi Siida, Sirpmá gilisearvi ja Ohcejoga kulturdoaibma. Ovdal konseartta leat mállásat diibmu 16.00-17.30 Maŋit beaivve (7.2) diibmu 18 čájehit filmma Árbevirolaš luossabivddu birra ja dasto lea ságastallan filbmadahkkin Harry Johanseniin. Diibmu 19 čájehuvvo Katja Gauriloffa filbma Kuun metsän Kaisa. Guovdageainnus leat Sámi álbmotbeaivve doalut Báktehárjjis, gos guossohit biđđosa, gáfe ja gáhkuid. Sámediggeráđi Berit Marie E. Eiras lea sáhkavuorru ávvudeamis, maid Guovdageainnu nuoraidskuvlla 10. luohkká lágida. Dii 10 lea ipmilbálvalus, ja dan maŋŋil lea ávvudeapmi sihke dearvvašvuođaguovddážis ja Báktehárjjis (valáštallanhállas). Deanu kulturskuvlla Sámi mánáidteáhter fitná Beaivváš Sámi Našunálateáhtera guossis, Guovdageainnus. Mánáidteáhter neaktá “Liiko munnje” čájálmasa kulturviesus diibmu 18:00 ja dat lea nuvttá buohkaide. Maŋŋel teáhterčájálmasa de lea
13
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
kulturviesus Sámi musihkkadáhpáhus Lounge Sámis. Diimmá Sámi Grand Prix vuoiti Inger Karoline čuojaha Lounge Sámis. Son lea čuojahan miehtá Norgga ja maiddai olgoriikkas. Son čuojaha litna country-pop, masa seaguha sámi elemeanttaid. Bærumis ávvudit vuosttaš geardde Sámi soga lávlagiin ja lea maid oktasaš ipmilbálvalus Østerås girkus diibmu 18. Ipmilbálvalusa maŋŋá lea guossoheapmi ja guoimmuheapmi. Sihke Sámi nuoraid-
lávdegoddi, Sámi girkoráđđi ja Østerås Vocalis servet. Bærum kulturjođiheaddji ge maid searvá.
hpásmuvvat Sámedikki doaimmaide Sámi álbmotbeaivve. Sámediggi lágida dalle rabas uvssaid beaivvi Sajosis (Anáris) diibmu 10 – 15. Rabas uvssaid beaivvi prográmmas lea oahpásmuvvan Sámedikki doaimmahagaide sihke politihkalaš váikkuheami vejolašvuođaide. Sámediggi fállá buot gussiide káfe ja Sajosa restoráŋŋa Čáijus sáhttá oastit borramuša. Oassálastiid gaskkas vuorbáduvvo fanimateriála ja bileahtta jagi 2019 Ijahis Idja -festiválii. Girkunjárggas bovdejit ávvudeapmái iešguđerge sajiin gaskkal diibmu 13 ja 20. Centrum Cafe vuovdá biđđosa gaskkal 13 ja 17. Sámi-dáru Ipmilbálvalus Girkonjárgga girkus álgá diibmu 17 ja diibmu 18 gitta 20 rájdia leat doalut servodatviesus. Sátnejođiheaddji Rune G.Rafaelsen sávvá lihkku ja beaivvi sárdni doallá Sámedigge ráđđelahttu Mikkel Eskil Mikkelsen. Fossekallen ja Berit Alette Mi-
Divttasvuonas vázzet spáiddarráiddus skuvllas girkogoahtái Heggenesas. Máttasámi guovllubáhppa Rolf Steffensenis lea beaivvi sárdni dii 12 rájes girkogoađis, Heggenesas. Doppe čuojaha maid
Anáris 14
Sámediggi
bovde
oa-
Halse guoimmuheaba. Maiddái SANKS ja UNN stivrras leat sáhkavuorut. Romssa kulturskuvla lea maid bovdejuvvon doaluide. Skániid álbmotgirjerájus bovde sámi girječájáhussii. Diibmu 1800 beasat deaivvadit girječálli Ellen Thorsdaleniin. Son lea Ivgubađas eret ja ássá dál Grimstadas. Son lea oahppan logopeda ja lea almmuhan guokte girjji, earet eará “Mors døtre”, mas gieđahallá earet eará dáruiduhttima váikkuhusaid. Evenáššis bovdejit ipmilbálvalussii Loabákáiddis, Snoalta rohkosviesus diibmu 12. Fredrik Sletbakk, Skániid báhppa Ailin Zahl, girkobiellu čuojaheaddji Edgar Andersen ja čuojaheaddji Unni Leiros Pettersen dat bovdejit ipmilbálvalussii.
enna lávlut ja juiget. Maiddái kultuskuvla guoimmiha ja mii beassat gáktiwalk vásihit. Erling Riibe Ramskjell, gii almmuha ođđa skearru. Girkogáffe lea Árran Sámi guovddážis. Maiddá ASVO:s leat doalut. Juo maŋŋebárgga dii 12 lea seminára “arbeidskarer” (bargoalbmát), man Albert Fagernes jođiha. Sámi álbmotbeaivvi lea vejolašvuohta boahtit duddjot gaskkal diibmu 9 ja 14, guossohit maiddái gáfe ja gáhku. Duorastaga čájehit ges dujiid ASVO:s. Bearjadaga ASVO bovde mánáidgárddiid ja skuvllaid dolastallat lávus ja stoahkat olgon.
bmotbeaivvi doaluide Pingvinen lávdde lusa. Diibmu 11.45 sárdnida UNN bargi Marie Helene Gaup Olsen ja sátnejođiheaddji Kristin Røymo. Ánte Mihkkal ja Josef
Deanus ávvudit Hárjehállas/Tana flerbrukshall gaskkal diibmu 15 ja 18. Doppe vuvdet mállásiid, bruvssa, káfe ja gáhkuid. Mánát ja nuorat lávlut ja juiget. Roavvenjárggas ávvudit bearašdoaibmaguovddážii gaskkal diibmu 17 ja 19. (Pirkkakatu 2) Lágideaddjit áigut vuoššat biergomáli ja fállat gáhku, káfe ja sávtta. Fierranjot Kirste, Kirste Paltto máinnasta. Muiđuid lávlut, stoahkat, háleštit ja ovttastallat. UNN Breivika Tromssas bovde ál-
Várdobáiki AS osttii 2017:s Evenskjær-guovddáža. Dál bovdejit Sámi álbmotbeaivve gullat makkár plánat sis leat guovddáža várás. Diibmu logis muitala Ole Einejord makkárin visti galgá šaddat. Skániid sátnejođiheaddji Helene Berg Nilsen muitala ges movt sámi kultuvra šaddá lunddolaš oassin Evenášši guovddážis. Ovddeš Evenskjær-guovddážis guossohit gáfe, deaja ja gáhku. Bálákas PIPPIRA SIIDA lágida sámi báikenammakurssa Sámi álbmotbeaivve diibmu 18. Pippira siida maid čájeha oanehisfilmma beasseduoji birra ja vuovdá biđđosa. Bearjadaga bovdejit mánáidgárddiid galledit siidda. Ráissas čájehit filmma
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
BRENNENDE MINNER kinos diibmu 17.30. Filmmas leaba mielde oappáš guovttos Berit Anne Siri ja Karen Logje, geain lea geasseoro-
GIRJEÁRVVOŠTALLI: LILL TOVE FREDRIKSEN SÁMI ÁLBMOTBEAIVVI DOALUT:
Hársttáin bovdejit dán lávvardaga sámi vahkkui Hársttáid dáiddasearvvi visttiin. Doaluin rahpet dán jagi sámi čájáhusa, man govaid skánitlaš Ivar Murberg rohkki lea govven Márkosámi guovllus. Simon Marainen juoigá. Doaluin šaddet sáhkavuorut ja guossoheapmi.
hat Ráissas. Soai muitaleaba filmmas eváhkkoáiggis 1944:s ja mo soai šattaiga báhtarit Ruŧŧii mánáin ja stuora ealuin go balle iežaset heakkas. Mátki šattai oalle ilgat. Gávvalvákkis Nordlánddas bovde Dáidda- ja filbmaskuvla ovttas Davvi-Norgga Dáiddaguovddážiin doaluide ”Arbeidern” nammasaš báikkis diibmu 18. Doppe lea musihkka, filbmačájeheapmi ja ovttastallan. Diibmu 17 lea Voagat girkus ipmilbálvalus.
Suorttas bovde Viestterállasa ja birrasa sámiidsearvi ávvudit Kvitbryggas Suorttas. Nordlándda fylkkasátnejođiheaddji Sonja Alice Steen doallá sártni. Beassat maid gullat sámi dálkkodanvugiid birra, go professor Gunn-Tove Minde logaldallá. Eahkedis lea Will med Venner konsearta.
Doaluin lea biđus ja gáhkut. Giehtavuona suohkan ovttasbargá Borkenesa skuvllain ja Mikkel Per Sarain. Sii bovdejit mánáid ja ollesolbmuid ráđđeviesu lusa ávvudit, gosa leat lávu ceggen. Sátnejođiheaddji sárdnida ja Mikkel Per Sara ja oahppit juiget. Dasa lassin šaddá njorostallan ja eará stohkosat. Gáffe ja sákta guossuhuvvo. Diibmu 13 rahpet Giehtavuona eaktodáhtolašguovddážis dáiddačájáhusa ”Menneske i NaturenSamisk Outsider Art”. Hámmárfeasttas leat doalut Gjenreisningsmuseas diibmu 15.45 - 18.45. Doppe guossohit biđđosa, guollemáli, gáfe, gáhkuid ja bruvssa gáffádagas. Sátnejođiheaddji Alf E. Jakobsen sárdnida. Mánáidbottu lágida Arnt Johannesen. Maria Stephansen logaldallá mearrásámi dáidagis ja Åsa Márgget Holm juoiggasta. Marion Palmer maid boahtá ságastallat. Museas lea maid dáiddačájáhus ja gilvvut.
Aili keskitalo, sámediggepresideanta. Govven: Kenneth Hætta. Sámedikki. Govven Åse M. P.Pulk.
Mii sávvat lihkku sámi álbmotbeaivveávvudemiin guovvamánu 6.b. Mijjieh læhkoehtibie åålmegebiejjine goevten 6.b. Sávadip vuorbev sáme álmmukbæjvváj guovvamáno 6.b.
15
KULTUVRA . KULTUR
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
Mii čállit juohke vahku sámi árbevirolaš eallimis, man n Áiggutgo biđđit? Dá čájeha Elen Marianne Utsi su vuog
Biđus
Álggus cábat bohccobierggu ja De ráhkadišgoađát ruškessevssa bijat duoldat. vuođu (bruninga). Suddat vuoja ja jáffuid kástarollii, ja fiero dassáigo Go dan leat bidjan duoldat, de cá- dat ruškkoda. bat rušppiid ja buđehiid. Go daid leat cáhpan, de bijat daid Go bierggut lea oanehaččat duolčáhcái. dan, de čoggo soarpi bajildussii 16
dan lavddát eret. Go bierggut leat duoldan diibmobeali, de bijat rušppiid ruitui, ja go rušppit leat duoldan sullii 5 minuhta de njorret buđehiid maid ruitui. Buđehiid maid duolddahat
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
KULTUVRA . KULTUR
nu hámis. Dál leat ráhkkaneamen Sámi álbmotbeaivái. gi biđđit. sullii 5 minuhta. De bijat jáffo-/vuodjaseaguhusa (ruškessevssa vuođu) mállái. Divtte duoldat sullii 10 minuhta ja VOILÁ - dus lea biđus! Go biđđosa ráhkadat, de lea buorre jurddašit ná: Jus bijat golbma kg bierggu, de bijat beali unnit buđehiid (1,5 kg) - ja de fas beali unnit rušppiid (0,75 kg).
Dáid dárbbašat biđđosii:
3 kg bierggu 6 lihttera čázi 250 g vuoja 1,5 kg buđehiid 0,75 rušppiid Sullii čorpma sálttiid Jáffuid dan mađe, man suohkadin háliidat biđđosa. Botkkut jáffuid dassái go sevssa lea dan mađe njárbat ahte sáhtát njorret dan kástarollas.
Fuomáš:
Jus it gierdda mielkki dahje glutena, sáhtát ráhkadit ruškessevssa vuođu glutenkeahtes jáffoseaguhusas ja laktosahis vuojas.
Ja vel:
Jus áiggut áibbas árbevirolaččat biđđit, de bijat vuoja ruittu vuđđui ja cáhppon galbma biergguid ala. Jáffuid botkkut biergguid ala, ja de seaguhat. Sullii 2-3 bastte 0,5 kg biergui. Čázi njoarat vel ovdal go bijat duoldat. Muđui barggat rušppiiguin ja buđehiiguin seamma láhkai go Elen Marianne. 17
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
FEARA MII
Dán vahku beakkálmasa árgabeaivi Juohke vahku ságastit áigeguovdilis sápmelaččain. Dán vahku beakkálmas lea dramatihkkár, mánusčálli, girječálli, neavttár ja servodatdigaštalli Sven Henriksen. Son lea álo áigeguovdil ja aiddo dál lea hui áigeguovdil Beaivváš Sámi Našunálateáhtera čájálmasain “Nissondeaivvadeapmi”. Oahpásmuva donge su árgabeaivái. Buoremus biebmu? Biđus dahje skálžoealánat Buoremus jugos? Gáffe. Čáhci. Buoremus bivttas? I’ll stop wearing Black when they make a darker colour. Favorihtta ivdni? Čáhppat. Vielgat.
Buoremus lávlla? It’s all over now, baby blue. Marianne Faithfull. Buoremus girji? Pinnsvinets eleganse. Movt lea okta dábálaš bargobeaivi dus? Eai goassege leat ovttalágan bargobeaivvit. Mii inspirere du? Kreatiiva olbmot.
áilbmi lea dego girji, ja sii geat eai mátkkoš, besset dušše ovtta siiddu lohkat.
Ellen Brita Anti
Mátkkoštit. New York. Movt buoremus vuoiŋŋastat? Ruovttus gilvvagárddis iežan isidiin. Mii dárbbašat buoret Sámi. Movt dan oažžut? Lotnolas respeakta gaskkal Buoret Sámi? Lokte geahčastaga. Leat siivui ja guoibmái.
1. Gie Gironan/Kirunan staarem sov filmine dokumentaradamme? Gii lea dokumenteren Girona gávpoga filmmainis?
gaahtjemisnie? Mas gilvalit Sámi meašttirvuođa geassegilvvuin? 4. Gie dorjeme CD:m Båeth joejkestidh? Gii lea ráhkadan CD Båeth Joejkestidh?
2. Gïem edtji vaaroehtidh åvtelen baahketjaetsiem deavan nille gurki? Geaid dihte lávejedje váruhit 5. Mij årgaanide Båatsoealjitnosit ovdal go diškejedje metji veartenekongressem báhkka čázi eatnamii? öörnede? Mii orgánaid lágida máilmmi 3. Mah gaarsjelimmiesuer- boazoálbmogiid máilmmikieh leah saemien giesiekonferánssa? ttarat, 3. Åådtjedimmie jïh eatneme-vaarreme / Viehkan ja njoarosteapmi, . Máilmmi Boazoálbmogiid Searvi/Association of World Reindeer Herders
18
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
FEARA MII
Lihkku beaiviin Sápmai
Lihkku beaiviin Sápmai
QUIZ Nuvttá appa Sápmi quiz? vieččat play-dahje app-gávppis.
Lihkku beaiviin Sápmai
Lihkku beaiviin Sápmai 19
1. Liselotte Wajstedt, 2. Saajvem/Gufi 4. Charlotta Kappfjell,
ALMMUHUS . BÆJHKOEHTIMMIE . ANNONSE
20
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
ALMMUHUS . BÆJHKOEHTIMMIE . ANNONSE
Kárášjoka gieldda Karasjok kommune
Lihkku beivviin Lahkøe biejjine Gratulerer med dagen
Raarvihke tjielte Røyrvik kommune
Lihkku beivviin Lahkøe biejjine Gratulerer med dagen
Lihkku beivviin Gratulerer med dagen
Álttá suohkan Alta kommune
Lihkku beivviin Gratulerer med dagen
21
ALMMUHUS . BÆJHKOEHTIMMIE . ANNONSE
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
SÁMEGIELKURSSAT . SAEMIEN GUVSJH SAMISKKURS
Sámegielkurssat neahttas . Nettbaserte samiskkurs DAVVISÁMEGIELA LÁIDEHUSKURSA - Vuosttas lávki Elementærkurs i nordsamisk
DAVVISÁMEGIELLA -Samisk 1-2-3-4 Nordsamisk nybegynnerkurs
SAEMIEN KUVSJH - Åvtese 1-2-3 Sørsamisk nybegynnerkurs
JULEVSÁMEGIELLA - Samisk 1-2-3-4 Lulesamisk nybegynnerkurs
JUOIGGAS / JOIK
Interaktiiva CD ja neahttaoahpponeavvu, mas 9 čeahpes juoigi juiget oktiibuot 25 luođi. En interaktiv ressurs (CD eller online), der du lærer deg 25 joiker av mange av Sápmis beste joikere. Buohkat, geat leat registrerejuvvon Norgga ássin sáhttet ohcat kursamávssu ruovttoluotta máksima, go leat čađahan kurssa. Kursavgift refunderes etter gjennomført kurs for personer med norsk bostedsadresse.
Eambo dieđut / Mer info: www.e-skuvla.no
22
ALMMUHUS . BÆJHKOEHTIMMIE . ANNONSE
SÁMi ođasmagasiidna . 03 . 2019
SÁMEGIELLA 2 (2. oassi) BEAIVIT SAMISK 2 (del 2) DAGTID grat is kurs !
Dát kursa lea dutnje gii leat váldán guokte álgokurssa (Sám1 ja Sám2) ja háliidat oappat lasi (A2-dási 2. oassi). Dette kurset er for deg som har tatt to begynnerkurs og ønsker nå å lære mer. Oahppanvuogit / Læringsmåter: Iehčanas oahppan (neahttahárjehusat) ja čoahkkaneamit, main leat praktihkalaš njálmmálaš hárjehusat. Ovttas lea suohtas oahppat! Selvstendig læring på nett kombinert med samlinger med praktiske aktiviteter. Mye muntlige øvelser. Fokus er på at læring skal være gøy og sosialt. Čoahkkaneamit / samlinger: Fredager/bearjadagaid dii 13-16.00.
Kursa bistá / kursperiode: 15.2.2019 - 15.6.2019.
Kursabáiki/Kurssted: Dieđiheamit/påmelding:
E-skuvla, Juhána Rásttošgeaidnu 6 Ovdal/Senest 3.2.2018 til: mia.lansman@karasjok.kommune.no, tel. 920 13 681 dahje/eller adm@e-skuvla.no / tel. 95 16 34 30 Kursa lágiduvvo ovttasbarggus Kárášjoga gielddain / Kurset arrangeres i samarbeid med Karasjok kommune.
Samerisk GØY!
Karasjok kommune Kárášjoga gielda
23
Fra / from: SÁMi ođasmagasiidna Pb 15 9735 Kárášjohka/Karasjok Norga/Norway
MiiKampánjafálaldat dárbbašit du /vai beassat ain muitalit ja čiekŋut Kampanjefaalenasse /Kampanjetilbud: sámi kultuvrii, historjái ja vuoigatvuođaáššiide.
Diŋgu don ge SÁMi ođasmagasiinna
Geassekampánja!
Digitála + bábir: 1 mánu, 50 ru
Sommerkampanje! Digital + papir: 1 måned kr 50 Loga SÁMi ođasmagasiinna geassemánus! Les SÁMi ođasmagasiidna i sommeren!
Diŋgo / Dongkh / Bestill: Eambo SÁMidieđut: ođasmagasiidna: Digitála + bábir, 3 mánu: www.samimag.no 290 ru. Digitála + bábir, 6 mánu:
490 ru.
Digitála + bábir, 12 mánu:
790 ru.
Mii vuorbádit diŋgojeddjiid gaskkas Ovlla Gaup duddjon guvssi beassáziidda!
MÁVSSE/BETAL MED
Jus vippset 499,- ru/49 eur deike: Sádde vel čujuhusa e-postii: abo@samimag.no
de oaččut Sombbi Nigá girjji + jahkái SÁMi ođasmagasiinna