link Magazine 2020, #5 by henjuitgevers.nl

DE VERBINDING TUSSEN TECHNOLOGIE, MARKT EN MENS november 2020 | nummer 5 | jaargang 22

DISCA’20: UITSLAG RONDE 2 GROOT AANTAL BEDRIJVEN DOOR CORONA-PROOF UITREIKING

BENT U GENOMINEERD? KIJK SNEL OP PAGINA 22!

GEDACHTEGOED VAN WIM VAN DER HOEK LEEFT VOORT VAN MECHANISATIE VIA MECHATRONICA NAAR SYSTEEMDENKEN

THEMA HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND?

MARIJN VERVOORN, DIRECTOR SUSTAINABILITY STRATEGY:

‘ASML EN TOELEVERKETEN VEEL DUURZAMER MAKEN’

Ontdek onze digitale oplossingen

getdigitalnow.com

#5/20 10 THEMA DE VERBINDING TUSSEN TECHNOLOGIE, MARKT EN MENS

DUURZAAMHEID DIRECTOR SUSTAINABILITY STRATEGY MARIJN VERVOORN VAN ASML

HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND? Onderzoek toont aan dat aandacht voor duurzaamheid goed is voor de reputatie en de omzet van een bedrijf ten goede komt. Mits die aandacht wel is terug te vinden in een lager energie- en grondstoffenverbruik en minder uitstoot. Maar welke stappen zet je daarvoor als eerste? En, is het genoeg? Vraagt het eigenlijk niet om het loslaten van de groeistrategie?

DISCA‘20 TWEEDE RONDE DISCA MET 104 NOMINATIES

‘HUN BENADERING ERVAAR IK ALS EEN WARME HANDDOEK NA HET DOUCHEN’ Meteen maar even het slechte nieuws: de in person DISCA-viering in Utrecht gaat dit jaar niet door. Maar, de selectieprocedure wordt wel voltooid: er worden wel drie winnaars aangewezen en die worden wel – coronaproof – voor die topprestatie geëerd op passende wijze.

‘WIJ MOETEN OP EEN NIEUWE MANIER GAAN SAMENWERKEN’ PROCESVERBETERING

De digitalisering zorgt voor een torenhoog elektriciteitsverbruik. Veel zit ’m in het dataprocessen door chips. ASML heeft als chipmachinefabrikant een sleutelpositie in het ontwikkelen maakproces van de ic’s. Het bedrijf is ambitieus in het duurzamer maken van de machines, de eigen processen en die van de toeleveranciers.

Schilt Engineering automatiseert eigen bedrijfsproces Eerst helemaal uitkleden, dan - minder ambitieus - weer aankleden

Quadient verhoogt verpakkingssnelheid en vereenvoudigt service voor groeimarkt e-commerce‘ ‘Alles om throughput en uptime van het warehouse te verhogen’

Siemens-man Fokke: succes industrie vergt stevige digitale mindset – en die is er nog steeds niet ‘Weef een digitale draad door het hele bedrijfsproces’

KUBO en Verkade verhogen flow door verantwoordelijkheid op de werkvloer te leggen Poenken, coachen en af en toe bijsturen

CONSTRUEREN GEDACHTEGOED WIM VAN DER HOEK (1924-2019) LEEFT VOORT

49 OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

Met onder meer een verhaal over data sciencespecialist Quantillion. Hilbrand Kuiken kocht het bedrijf om kunstmatige intelligentie te gaan inzetten voor de dynamische multi-agent planning van industriële processen en energiestromen.

ZIE VERDER PAGINA 5

november 2020

EN VERDER: 6 28

UIT DE MARKT

PROCESVERBETERING Investeringen moeten Phoenix 3D Metaal aantrekkelijk houden ‘Met de laatste technologie aantonen dat we alles aankunnen’

FINANCIERING Organisatiewaarde nog niet goed ingevuld bij innovatietraject Philadelphia ‘We besparen 21 minuten, maar dat vertaalt zich nog niet in minder fte’s’

CORONA EN STRATEGIE TalkING Industry online over omgaan met de coronacrisis Eerst de schok, daarna meteen orde op zaken

SMART FACTORY EU-scan maakt zichtbaar waar industriële mkb’ers staan Wat pak je als eerste aan, en wat daarna?

INNOVATIE Motrac Industries en Reesink Agri spelen in op vergroenende klantvraag ‘Je moet alles zelf ondervinden en problemen elimineren door gezamenlijke kennis’

DRIELUIK Digitalisering interne processen GS Metaal bijna rond ‘Er is nu de helft minder onderhanden werk, terwijl we meer doen’

PARTNERSCHAP DSM en VDL Groep starten grootschalige productie op ‘In deze markt is niets 100 procent zeker’

STRATEGIE Ingenieursbureau VIRO groeit uit tot systeemintegrator Geen eigen productie biedt vrijheid te kiezen

INNOVATIE VSE in Schoonhoven staat vooraan in motion-innovaties ‘Onze besturingen regelen soms tot op de millimeter nauwkeurig’

OPSCHUIVEN IN DE KETEN ImProvia en FMI bundelen engineering- en maakkwaliteiten Aantrekkelijk worden, ook voor de grote klanten

SAMENWERKING LVD en Q-Fin formaliseren logisch partnership zonder verplichtingen ‘Wij kunnen de klant meer leveren’

SAMENWERKING Nieuw partnernetwerk Control Techniques ‘Wij op de achtergrond, ERIKS op de voorgrond’

75 87

UIT DE MARKT (Vervolg) AGENDA

MARTIN EERST ZÉLF DE STAP ZETTEN Voor deze uitgave, met als thema ‘Duurzaam én winstgevend?’ heb ik mij maar eens wat meer verdiept in de klimaatverandering. Niet dat ik daar voor het eerst mee bezig ben. Ruim dertig jaar geleden al voerde ik als student actie onder het motto ‘Amersfoort aan zee’. Maar ik werd van alle informatie die ik toen tot mij nam behoorlijk somber. Dus schoof ik het maar terzijde en kon ik zonder al te veel schuldgevoel in de jaren erna drie kinderen op de wereld zetten en twee auto’s naast elkaar rijden. Tegelijk is het niet uit mijn systeem verdwenen. De artikelen en documentaires erover blijken lastig te vermijden. Dus is het onontkoombaar om er in Link eens serieus aandacht aan te besteden, aan iets wat Al Gore reeds in 2007 duidde als ‘An Inconvenient Truth’. Een waarheid die sindsdien alleen maar onweerlegbaarder is geworden. Door wetenschappelijk onderzoek, maar ook door ‘directe bewijzen’. Dit najaar waren er op een gegeven moment vijf(!) hurricanes tegelijkertijd onderweg over de Atlantische Oceaan, op alle contineten waren overstromingen en Siberië en Californië hadden nauwelijks te doven bosbranden. En het is ook een waarheid die nog veel ongemakkelijker is geworden doordat de economische motor sinds 2007 alleen maar steeds harder ging draaien. Het is onontkoombaar dat we die waarheid nu eindelijk eens recht in de ogen aankijken. En dan onderkennen dat we door een enorme en zelfversterkende uitstoot van broeikasgassen op een toekomst afstevenen met stijgende zeespiegels, hete en gortdroge regio’s en een sterke afname van de biodiversiteit. Wetenschappers voorzien dat grote, nu dichtbevolkte gebieden onbewoonbaar worden door een overvloed of juist een gebrek aan water en dat op de resterende grond nog maar moeilijk iets wil groeien. In welke mate dat zich zal voordoen en wanneer, bij welk klimaatbeleid, dat is onzeker. Maar als je op een dichte mistbank afrijdt, druk je toch ook het gaspedaal niet verder in? Dan zal je – intuïtief – toch juist op de rem gaan staan? Die intuïtieve reactie valt bij het aanschouwen van de klimaatcrisis moeilijk op te roepen. Zo zit onze hormoonhuishouding nu eenmaal niet in elkaar. Je kunt je er oprecht zorgen over maken, maar dan? Afval scheiden doen we al. Als je nu nog niet elektrisch rijdt, dan wordt de volgende leasebak er wel eentje met een stekker. En in onze bedrijven letten we al op het energieverbruik en proberen zo min mogelijk afval te produceren. Maar verder… ‘De klant moet er wel om vragen!’ Veel ondernemers nemen een afwachtende houding aan. De toeleverancier wacht af tot de oem’er aangeeft duurzamer te willen, en de oem’er wacht af tot de consument zijn koopgedrag verandert. Kan het wat proactiever? Proactiviteit is een grote waarde in het samenwerken tussen ketenpartijen, waarom dan ook niet op het punt van duurzaamheid? En zouden we dan op de goede weg zijn? Kunnen we ons van die klimaatcrisis weg-innoveren? In deze uitgave bepleit Henk Klomp een bbp-krimp van 25 procent. Hij zou zomaar eens gelijk kunnen hebben, maar ik vind niet dat ik u hier kan voorhouden welke stap u als industriële ondernemer daartoe zou moeten zetten. Dan zal ik die stap toch eerst zélf moeten zetten.

MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @MartinvanZaalen #linkmagazine.nl

COLOFON Magazine

COLOFON

JAARGANG 22, NUMMER 5, NOVEMBER 2020

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), H. Gijsbers (Thermo Fisher), ir. M.H. Hendrikse (HTSM-boegbeeld), ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (ceo Plantlab), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (VMI), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML)

UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 uitgever@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl

AHOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Lucy Holl, Wilma Schreiber redactie@linkmagazine.nl CAAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Jan Broeks, Hans van Eerden, André Ritsema. COVERFOTO ASML GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

ABONNEMENTEN u 71,95 exclusief BTW per jaar ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 18 december. Het thema van dit nummer is: ‘Vijf jaar Industrie 4.0. Een tussentijdse evaluatie van vijf jaar digitalisering’

ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

november 2020

UIT DE MARKT PANAMA HAALT ‘LOWTECH’ BEADEMINGSAPPARAAT OP BIJ ARA Binnen het TU Delft-project Inspiration is hard gewerkt aan een mechanische beademingsmachine. Deze voorziet in het groeiende, wereldwijde tekort aan eenvoudig te produceren, duurzame ventilatoren met alle basisfuncties voor de beademing van Covid-19-patiënten. Het projectteam heeft het beademingsapparaat zo ontworpen, dat het eenvoudig te bedienen is en overal ter wereld gemakkelijk nagebouwd kan worden. Net als de East Radcliffe, een populair beademingsapparaat uit de jaren ‘60, werkt ook deze puur mechanisch. Het is ontworpen in nauwe samenwerking met intensivisten en militaire artsen om te voldoen aan specifieke eisen en hoge normen. Toch kan het worden gefabriceerd met standaard machines in lowtech omgevingen.

Veel machines bevatten specifieke, vaak zeer schaarse medische componenten, in het ontwerp van Project Inspiration zijn die vermeden. ‘De insteek is dat de onderdelen overal ter wereld verkrijgbaar moeten zijn en het apparaat overal ook te bouwen is’, aldus Jarik de Graaff, directeur van apparatenfabriek ARA uit Aalten en nauw betrokken bij het project. Het ontwerp en de software is van de TU Delft. ARA heeft meegedacht over de produceerbaarheid, het maken van de BOM-lijsten en de productietekening. Daarnaast was er een evaluatie van vijf machines samen met TU Delft en zijn aanpassingen voorgesteld. ARA heeft de productie van het plaatwerk (uitgezonderd van draaien freeswerk), de bekabeling, assemblage en

Begin oktober kwam de ambassadeur van Panama, Elizabeth Ward, naar Aalten voor de overhandiging van een eerste exemplaar van de beademingsmachine. Jarik de Graaff geeft haar uitleg. Foto: Gerard Muhlradt

het testen (functioneel en ESD) voor zijn rekening genomen. Zusterbedrijf Interay heeft de pcb gemaakt.

www.ara-aalten.nl www.projectinspiration.nl

NIEUWE DIRECTEUR EPR ZOEKT SAMENWERKING OM ‘COMPLETE TRAJECT’ AAN TE BIEDEN Begin volgend jaar moet er bij EPR een compleet nieuwe SMT-lijn staan. Een lijn waarop probleemloos grote series pcba’s geproduceerd kunnen worden. Het is één van de ingrepen aan de ‘achterkant’ van de Nijmeegse onderneming die de nieuwe directeur en mede-eigenaar Wilfred Boesveld (investeringsmaatschappij Chezz heeft 65 procent van de aandelen, Boesveld 25 procent) wil doorvoeren binnen de nieuwe groeistrategie. ‘Tot nog toe beperkten we ons tot de uitengineering, het maken van de lay-out van de pcba’s, de prototyping en de laagvolume productie, tot ongeveer 10.000 stuks. Maar we willen het complete traject gaan aanbieden, van de allereerste ideevorming samen met de klant tot en met de recycling van de pcba’s. De klant wil dat graag: met één partij zaken doen voor het volledige traject.’ Niet alleen is de SMT-lijn in bestelling, ook is de organisatie aangepast: ‘Voorheen werden opdrachten door drie verschillende afdelingen – orderdesk, inkoop en werkvoorbereiding – uitgevoerd en moest iedere keer het stokje worden overgegeven. Met misverstanden als gevolg. Nu hebben we drie klantfocusteams gevormd die elk een aantal klanten onder hun hoede nemen,

november 2020

tijdens het gehele traject. Zo leren de teamleden de klant – en ook de klant van de klant – beter kennen en heeft de klant steeds met dezelfde contactpersonen te maken. Omdat er geen EPR gaat inzetten op de productie van grote series pcba’s. Foto: EPR overdracht van informatie van middels in gesprek met twee de ene naar de andere afdeling meer mechanisch-designhuizen en drie nodig is, zal de kwaliteit omhoog embedded-systeemhuizen. Voor fast gaan en wordt de doorlooptijd korprototyping zijn we in gesprek met ter. We werken nu ook met een groot dashboard waarop in één oog- twee andere bedrijven. Bij ons zit straks de voordeur. Van de afspraken opslag te volgen is wat de status is die wij met onze partners maken, van de diverse orders en waar de eventuele issues zitten zodat we deze merkt de klant niets want hij heeft alleen met ons van doen. Natuurlijk, vroegtijdig kunnen oplossen.’ als de klant binnenkomt bij een van Maar, om dat complete traject te de partners, dan zit daar de voorkunnen aanbieden zijn ook verandeur.’ Wie die partijen zijn kan deringen nodig aan de ‘voorkant’ van de onderneming. ‘We willen eer- Boesveld nog niet verklappen – ‘de gesprekken lopen nog’ – maar hij der bij de klant kunnen binnenstapheeft bewust gekozen voor gerenompen, voor het uitontwikkelen van meerde bedrijven uit het zuiden of zijn ideeën om vervolgens aan de het oosten van Nederland. ‘Eind dit hand van de functionele eisen tot jaar of uiterlijk begin volgend jaar een prototype te komen. Daartoe moet dit ecosysteem rond zijn’, zo gaan we samenwerken met partners. klinkt het ambitieus. Voor het designtraject ben ik in-

Boesveld, hiervoor negen jaar hoger in de keten werkzaam, voor twee verschillende Bosch-bedrijven, is ervan overtuigd dat deze strategie aansluit bij de klantwensen: ‘Die wil voorkomen dat hij met twee suppliers geconfronteerd wordt die als het fout gaat naar elkaar wijzen, zoals ik zelf in vorige banen regelmatig heb meegemaakt. De klant wil alles zo veel mogelijk in één hand leggen.’ Bij wijze van bewijsvoering laat hij weten reeds een nieuwe klant binnen te hebben. Die wil de capaciteit van de nieuwe SMT-lijn meteen gaan benutten, voor de productie van twee grote series, een van 50.000 en een van 100.000 stuks. Die moet oplopen naar 400.000 stuks. www.eprpartner.com

BEENEN BIEDT AFSTUDEERDERS EN KLANTEN PROJECTEN MET IMPACT Beenen Industrial Automation in Heerenveen heeft social responsibility hoog in het vaandel. Het bedrijf (30 miljoen euro jaaromzet, 230 medewerkers) heeft een partnership met NHL Stenden Hogeschool (lectoraat Computer Vision & Data Science) in Leeuwarden. Dat komt erop neer dat er het hele jaar door tussen de vijf en tien stagiairs en afstudeerders werken aan projecten bij klanten van Beenen – concrete, zinvolle, innovatieve projecten waar die klant echt mee geholpen is, aldus managing director Alex van Dalen. Voorbeeld: voor Philips in Drachten werd een set algoritmes ontwikkeld dat voorspelt of een robot ergens in de komende vijf weken gaat haperen. In dat geval kan die, buiten productietijd, vervangen worden door een reserverobot – die Philips op voorraad heeft – en wordt stilstand van het proces flink verkort. Van Dalen: ‘Als een robot uitvalt dan is de downtime acht uur. Met onze oplossing wordt die voorkomen. Van de driehonderd robots die bij Philips

draaien, zijn er zo’n honderd met onze applicatie uitgerust – en die werkt feilloos.’ Ander voorbeeld: het Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics in Heerenveen stuitte bij de recycling van huishoudelijk afval op een hardnekkig probleem. Daar zitten veelvuldig kitspuiten in, met kitresten die funest zijn voor de machine die het plastic vermaalt – die loopt vast en moet schoongemaakt worden. Er zijn vision-systemen die kitpuiten en andere voorwerpen herkennen. Maar alleen als die ‘gaaf ’ zijn, vertelt Van Dalen – en dat zijn ze in de afvalfase zelden: ze zijn platgereden, het tuitje is eraf, enzovoort. ‘Om voor al die verschillende uiterlijkheden allemaal kleine algoritmes te bedenken, is geen doen. In plaats daarvan hebben we kunstmatige intelligentie toegepast.’ Kort en goed: heel veel foto’s van kitspuiten in allerlei gedaantes, waaruit het systeem kan opmaken dat het inderdaad om een kitspuit gaat. Dezelfde methode is voor veel meer problemen een oplossing. Zo

werken studenten die Beenen aanstuurt voor hetzelfde testcentrum aan een methode om met behulp van interspectrale camera’s soorten kunststof van elkaar te onderscheiden, plastics die niet en wel te recyclen zijn. Nog een voorbeeld: voor een kaasfabriek in Noord-Nederland werden alle storingen geanalyseerd die zich de afgelopen vijf jaar in het proces hebben voorgedaan. ‘We zijn’, aldus Van Dalen, ‘erachter gekomen dat de ene kaassoort meer storingen veroorzaakt dan de andere. Daar had nooit iemand bij stilgestaan, ook zij dachten: ‘Kaas is kaas’. Nu ze weten dat dit niet zo is, kunnen ze daarop sturen en bijsturen, waardoor minder vaak alarmen afgaan.’ Zoals gezegd schakelt Beenen daar groepjes hbo-studenten voor in. Alex van Dalen: ‘Dat zijn r&d-achtige projecten, die naast ons reguliere werk staan: het automatiseren van machines en processen van klanten.’ Wat die Beenen opleveren? ‘Heel veel kennis van het proces van de klant. En ze zien dat wij ook dit soort

dingen voor hen kunnen doen. Je krijgt een andere binding met klanten en andere gesprekken; je bent niet meer de partij die alleen die draad komt leggen en een paneeltje bouwt. Wij doen dit in eerste instantie om studenten aan ons te binden – om hen na hun afstuderen in dienst te nemen. En ja, daarbij komt dat er nieuwe business uit voortkomt.’ Projecten die Beenen Industrial Automation met afstudeerders succesvol afrondt, worden in events op het bedrijf aan klanten gepresenteerd – vanwege de coronapandemie nu even online. ‘De laatste keer kwamen daar tachtig mensen op af.’ Overigens: voor Beenen zijn die r&dachtige projecten geen verdienmodel. ‘Zou zo’n project normaal zeg 50.000 euro gaan kosten, wij brengen alleen de begeleidingskosten in rekening. Dat vergroot de kans dat studenten afstuderen op een project dat echt impact heeft – en maakt echt iedereen enthousiast.’ www.beenen.nl

247TAILORSTEEL.COM Op maat gesneden metalen platen, buizen en kantdelen online Topkwaliteit voor een eerlijke prijs

24/7 online bestellen via uw assistent: Sophia®

Betrouwbare levering binnen 48 uur

Flexibele aantallen vanaf 1 stuk

Registreer snel en bespaar kosten en tijd!

WWW.247TAILORSTEEL.COM

november 2020

DO YOU HAVE AS MUCH PASSION AS WE DO?

VDL ETG HAS VACANCIES FOR:

Do you like technical challenges? Development and production on the edge of what is possible? Then VDL ETG is a perfect match for you!

SYSTEM ARCHITECT PROJECT MANAGER MECHANICAL ENGINEER SOFTWARE ENGINEER MANUFACTURING ENGINEER QUALITY ENGINEER

www.werkenbijvdl.nl recruitment@vdletg.com

With almost 3,000 colleagues we work on complex and innovative mechatronic systems for high-tech production equipment for the further development of computer chips, breakthroughs in fighting diseases, study the universe and understanding the details in cells and molecules. Working at VDL ETG means a lot of freedom and diversity. Diversity in projects and customers, freedom through the amount of responsibility you will get within your job. The combination of engineering and high-tech production facilities is what makes VDL ETG a unique employer with lots of career opportunities at home and abroad.

VDL Enabling Technologies Group bv De Schakel 22 • 5651 GH Eindhoven • The Netherlands T +31 (0)40 263 86 66 • info@vdletg.com • www.vdletg.com

UIT DE MARKT VELDKAMP ‘START WAAR DE MACHINEBOUWER STOPT’ De kernactiviteit van Veldkamp in Raalte is het optimaliseren van machines en/of machinepark, midlife updates en/of aanpassingen van bestaande lijnen. Het bedrijf heeft hiervoor de kennis in huis om lijnen met maximaal rendement te laten draaien: zowel mechanisch, besturingstechnisch als softwarematig. Klanten zijn onder meer de verpakkingsindustrie, food, feed & farma en machinebouw voor industriële toepassingen, waarbij Veldkamp werkt met een gecombineerde projecten serviceorganisatie. ‘Dankzij onze servicegerichte achtergrond weten wij hoe belangrijk het is voor onze klanten dat productielijnen betrouwbaar blijven draaien. Onze ervaring bij veel verschillende opdrachtgevers stelt ons in staat kruisbestuiving toe te passen en ervaringen uit te wisselen’, stelt operationeel directeur René Verhoef. De coronacrisis leidde net als elders in eerste instantie tot veel minder werk, met name bij de machinebou-

wers. ‘Verder werden onderhoudstops bij de producerende bedrijven vaak uitgesteld, omdat ze moesten doorproduceren om aan de toegenomen vraag te kunnen voldoen’, vertelt Verhoef. ‘Intussen draaien de eindgebruikers weer op het gebruikelijke Veldkamp is erop gefocust lijnen bij klanten met maximaal rendement te laten draaien. Foto: Veldkamp niveau en kunnen we weer onderhoud uitvoeren. Waar voorheen nog regelducten in een andere verpakking, zation, zit dit bij Veldkamp in het matig een monteur van de oem’er meer output uit de bestaande machiDNA. ‘Wij starten waar de oem’er werd ingehuurd, is dit nu wat lastig nes. Al deze projecten kunnen wij stopt: aan het eind van de garantiegezien de reisbeperkingen wereldmultidisciplinair aanvliegen vanuit periode. Als je bedenkt dat een wijd. Dat biedt kansen om lokaal gemiddelde productielijn ruim twin- onze projectkantoor in Raalte.’ Daarmeer werk uit te voeren. Wel staan naast heeft Veldkamp de eerste staptig jaar draait, gaat het hier dus al bij de machinebouwers assemblage pen gezet in het analyseren van data: snel over een periode van meer dan en export op een laag pitje en hierin meekijken met klanten, met behulp vijftien jaar. Qua regulier onderis nog maar weinig verbetering van data trends analyseren en van houdswerk is hier veel werk te doen, zichtbaar.’ daaruit stilstand zien aankomen en maar ook aanpassingen en optimaliWaar machinebouwers nog vaak dus voorkomen. saties komen veel voor: andere proworstelen met het onderwerp serviti- ducten op dezelfde lijn, dezelfde pro- www.veldkamp.com

OKUMA ONDERSTEUNT AAE BIJ COMPLEXE PROJECTEN Voor hightech machinefabrikant AAE is het van belang te kunnen bouwen op de competenties van de leveranciers van de bewerkingsmachines die het inzet, om met de onderneming mee te kunnen groeien. Het bedrijf uit Helmond is ruim 15 jaar geleden al op zoek gegaan naar een partner waarmee het op basis van flexibiliteit, betrouwbaarheid, transparantie, kennis en een hoogwaardig machineprogramma een duurzame samenwerking op kon bouwen. Sinds die tijd werken AAE en machineleverancier Okuma Benelux (voormalig Gelderblom CNC Machines) nauw samen en heeft het bedrijf een bijna onstuimige groei doorgemaakt. ‘Omdat wij streven naar een continue, storingsvrije productie speelt de betrouwbaarheid van onze productiemachines een belangrijke rol. De afgelopen jaren hebben we veel ervaring opgedaan met bewerkingscentra, multitaskingmachines, 5-assige freesmachines en draaimachines van Okuma, ook zijn we met automatisering begonnen. Naast de hoge betrouwbaarheid van deze machines en automatiseringsoplossingen, zijn ook kennis, support en organisatie van Okuma Benelux doorslaggevende factoren

geweest voor een langdurige samenwerking’, legt manager production key technologies Bas van Grootel uit. ‘Wat mij betreft is de duurzaamheid van de relatie belangrijk en daarom is het goed dat Gelderblom (met dezelfde mensen) nu is overgenomen door Okuma Europe’, voegt Henk Tils, manager strategy bij AAE, nog toe. AAE dient klanten in onder andere de semicon, automotive en de medische, farmaceutische en kunststofverwerkende industrie. De hightech machinefabrikant is ISO 9001 gecertificeerd en beschikt over ISO-klasse 5 en 7-cleanroomfaciliteiten. Afgelopen jaar verdriedubbelde AAE haar productieruimte met de ingebruikname van een nieuwe productiefaciliteit op een steenworp afstand van de bestaande locatie. Binnen deze fabriek van de toekomst heeft AAE haar key technologies (onder ander verspaningstechnologie, laserlassen, plaatbewerking en 3Dprinten in metaal) geplaatst. ‘Wij functioneren als toeleverancier voor de assemblage, waarvoor we hoog complexe halffabricaten uit onder andere roestvast staal, aluminium, titanium en koper maken. We zoeken de grenzen op van wat technologisch mogelijk’, vertelt Tils.

Een recent project waarbij AAE samen met de machineleverancier aan een project heeft gewerkt, is het ontwikkelen van een prototype van een hoogwaardig complex onderdeel voor een grote klant in de semiconductor industrie. Om te onderzoeken welke machine hiervoor het meest geschikt was, zijn eerst proeven gedaan bij Okuma in Krefeld. Besloten is te investeren in een Okuma MU10000H 5-assig horizontaal bewerkingscentrum. Een stateof-the-art bewerkingscentrum met

onder meer een palletwisselaar voor producten tot ø1m, een hoog koppel en hoge snelheid. Tijdens de prototypefase werkte AAE nauw samen met de klant. Tils: ‘Ook machinefabrikant en -leverancier waren bij dit proces cruciaal, vanwege hun kennis over de maakbaarheid. Deze transparante manier van co-creatie is de enige manier om een dergelijk project te realiseren.’ www.aaebv.com www.gelderblom.nl

Wereldwijde organisatie Bronkhorst High-Tech blijft de innovatiesnelheid verhogen. Wil je weten hoe? Kijk op de achterpagina

Maak het met Isah.

november 2020 24-08-2020 9 15:38

DE ROUTE WEG VAN DE KLIMAATAFGROND, LOOPT VIA SOCIALE INNOVATIE

NAAR EEN VERANDERING VAN TIJDPERK

THEMA HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND? Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat aandacht voor duurzaamheid goed is voor de

De klimaatcrisis kan heel ernstig zijn als de temperatuurstijging niet onder de twee graden Celsius blijft. Die kunnen we – in principe – nog voorkomen, daar is iedereen het wel over eens. Maar niet over de route die daartoe gevolgd moet worden. Min of meer op de huidige voet doorgaan? In coalitions of the willing in kleine, concrete stapjes de mensheid wegleiden van de klimaatafgrond? Gaan duurzaamheid en winst wél samen door de revenuen te investeren in duurzame oplossingen? Of is het voor green washing te laat? Bieden alleen ‘regeneratieve, sociale ondernemingen’ nog soelaas? En: wie gaan navigeren? De huidige, vaak door winstbejag gepreoccupeerde en ‘masculiene’ ondernemers, de politici voor wie bbp-groei heilig is? Of moeten die eens luisteren naar de jonge generatie en ‘feminiene leiders’ het stuur in handen geven? Eén antwoord keert in dit artikel steeds terug: ‘Sociale transitie en innovatie.’ DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘J

agen op groei’, luidt de krantenkop op Prinsjesdag. ‘We moeten ons uit de crisis investeren’, is de teneur van de kabinetsplannen. Kees Klomp heeft het met leedwezen gelezen. Want door een Nationaal Groeifonds en allerlei andere stimuleringsmaatregelen in het leven te roepen, raken we misschien uit de coronacrisis, maar versnelt de komst van een andere, veel grotere: die van het klimaat. ‘Het CPB heeft uitgerekend dat de groei van het bruto binnenlands product (bbp) wel leidt tot meer welvaart, maar al sinds 1962 niet tot meer welzijn; een kleine groep is steeds rijker geworden, ten koste van het welzijn van de rest.’ Aldus Kees Klomp, die indertijd als marketingadviseur van BBDO, Y&R en TBWA grote (inter)nationale merken adviseerde en tegenwoordig met zijn bedrijf Karmanonics ondernemers helpt om

‘Willen we het voortbestaan van de mensheid veiligstellen, dan zou het bbp met minstens 25 procent naar beneden moeten, zeker in de rijke landen’, aldus Kees Klomp. Foto: Hogeschool Rotterdam

november 2020

‘betekenisvolle bedrijven die niet louter bezig zijn zichzelf te verrijken’ te creëren. Hij betoogt dat het welzijn door de klimaatcrisis niet alleen verder vermindert, maar zelfs compleet zal worden weggevaagd. ‘Het voortbestaan van de mensheid staat op het spel. Willen we dat veiligstellen dan zou het bbp met minstens 25 procent omlaag moeten, zeker in de rijke landen.’

VAST IN SYSTEEM Met andere woorden: ondernemers die nu vrijwel allemaal gepreoccupeerd zijn door omzeten winstgroei, liefst in double digit, zullen in doorsnee een kwart van hun omzet moeten inleveren. Hen daarvan overtuigen én ernaar laten handelen, wordt heel lastig, weet Klomp. ‘Want we hebben het over een systeemcrisis en daar zitten we allemaal in vast. Grote bedrijven als DSM en Unilever willen misschien wel veranderen, maar hebben te maken met stake- en shareholders. Dan valt méér te verwachten van kleine bedrijven. Sommige veehouders zien in dat alle natuur uit hun melkkoeien is verdwenen, waardoor ze constant antibiotica moeten toedienen. Dus gooien ze hun bedrijfsvoering helemaal om en laten de natuur weer het werk doen. Maar ze moeten daarvoor wel accepteren dat omzet en winst flink omlaaggaan – en dat ze in hun sociale omgeving vooral worden gezien als afvalligen.’ Ook in de industrie zijn de drempels torenhoog. Grote machinebouwers willen de stap naar circulair misschien best wel zetten, maar tegelijk willen ze blijven groeien. Om rendement op geïnvesteerd vermogen te maken, zullen ze geneigd zijn de kosten van circulariteit bij hun toeleveranciers neer te leggen, weet Klomp. ‘Dat vraagt om overheidsingrijpen, om toeleveranciers die meer vervuilen hoger te belasten. Maar dat is niet voldoende. De industrie moet haar groeigerichtheid loslaten. Net als de overheid; ook die moet afscheid nemen van het huidige

reputatie en de omzet van een bedrijf ten goede komt. Mits die aandacht wel is terug te vinden in een lager energie- en grondstoffenverbruik en minder uitstoot. Het mag niet tot green washing verworden. Maar welke stappen zet je daarvoor als eerste? En bij wie moet het initiatief liggen? De consument, de oem’er, of moet de toeleverancier zich proactief opstellen? En, is het genoeg? Kunnen we zo – want daar draait het uiteindelijk allemaal om – een te grote temperatuurstijging voorkomen? Is het überhaupt mogelijk ons weg te innoveren uit de klimaatcrisis? Of vraagt dat veel meer dan het plaatsen van zonnepanelen en het circulair maken van slijtdelen? Vraagt het eigenlijk niet om het loslaten van de groeistrategie?

• ‘De enige weg naar échte duurzaamheid is krimpen!’ • ‘De ondernemers van nu gaan die verzetsrol niet pakken, lijkt het.’ • ‘Aan technologie heb je niets, tenzij je er een probleem mee oplost.’ • ‘We moeten voorkomen dat iets veel heftigers ons dwingt de knop om te zetten.’

businessmodel van meer belasting heffen als er meer economische groei is.’

GEEN FIDUCIE IN OVERHEID Dat overheden, nationale en internationale als de EU en VN, die 25 procent krimp gaan realiseren, daar heeft Klomp weinig fiducie in. ‘Kijk hoe moeizaam het Klimaatakkoord tot stand is gekomen; de maatregelen om de doelstelling ‘klimaatneutraliteit in 2050’ te behalen, staan alweer ter discussie en worden uitgesteld. Terwijl die bij lange na niet toereikend zijn om de klimaatcrisis te voorkomen. Het klimaat is volkomen uit balans, daar is 99,9 procent van de wetenschap het over eens. Dus zullen er meer branden in Californië en Australië ontstaan, loopt Bangladesh deels onder water en komt door de afnemende biodiversiteit de voedselproductie wereldwijd in gevaar. Wat ons allemaal ongelooflijk hard gaat raken: een economische impact waarbij die van de coronacrisis volstrekt in het niet valt.’ GroenLinks heeft in reactie op het Nationaal Groeifonds een Klimaatfonds (60 miljard euro

tot 2030) geopperd om ons uit de crisis investeren. Klomp: ‘Mijn mening over elk fonds is: alles wat gericht is op meer of andere groei is geen oplossing. De enige weg naar échte duurzaamheid is krimpen!’

SOCIALE, REGENERATIEVE ONDERNEMING Als er een toekomst is – dat klinkt heel dramatisch, en zo bedoelt Klomp het ook – is die aan de ‘sociale onderneming’. ‘Willen we die noodzakelijke 25 procent krimp behalen, dan kan dat met ondernemingen die zich niet richten op een zo hoog mogelijk financieel rendement, Illustratie: Tom van Dun maar op het verwerven van een minimal viable profit, de kleinst mogelijke winst die zakelijk verantwoord is, en door zo veel mogelijk waarde voor de samenleving te creëren. Bedrijven als Bernie Glassman Green Bakery. In Nederland zijn er ook veel, maar wel allemaal klein. Tapijtfabrikant Interface (zie kader, red.) heeft als doel gesteld in 2025 bij te dragen aan de opname van CO2 uit de atmosfeer, en zo regeneratief te zijn – zoals de natuur in staat is schade te herstellen.’

INVESTEREN IN DUURZAMER Chipproductiebedrijf NXP Semiconductors maakte, ondanks de door de coronacrisis ‘uitdagende’ omstandigheden, in de eerste helft van dit jaar winst; in het tweede kwartaal, met mondiaal lockdowns, was dat 376 miljoen dollar (NonGAAP Operating Income). Bepaald geen minimal viable profit. ‘Nee, want wij hebben een ambitieuze winstdoelstelling’, duidt Maurice Geraets, managing director van NXP Netherlands. ‘Wij maken liever 1,5 miljard dan 1 miljard dollar jaarwinst. Dan kunnen we meer geld investeren in bijvoorbeeld onze r&d. Met 14 tot 16 procent van de omzet is die vergeleken met het industrieel gemiddelde hoog. En dat geld investeren we in het ontwikkelen van producten met veel minder impact op het klimaat en de vervuiling van de aarde. De grootste bijdrage aan vermindering van de klimaatverandering zit ’m niet in onze processen, maar in onze chips die in grote aantallen in allerlei apparaten zitten.’ Geraets noemt enkele voorbeelden: ‘De chips in het batterijmanagementsysteem van de nieuwe, elektrische Volkswagen ID.3 sturen het laden en ontladen van de batterijcellen zo goed aan dat de actieradius aanzienlijk hoger is. En de chips die wij telecomproviders leveren voor hun 5G-netwerk, zorgen voor een veel lager energieverbruik dan netwerken met chips van onze concurrent. Voorts zijn wij bezig met zogeheten edge proces-

sing: een virtuele assistent als Amazon Alexa stuurt nu ingesproken vragen naar de cloud. Het nogmaals de wereld insturen van grote hoeveelheden data kost heel veel energie. Dus komen wij met chips die zorgen dat vragen beantwoord worden met behulp van kunstmatige intelligentie in het Alexa-apparaat zelf.’

Pensioenfondsen bijvoorbeeld. Daarom hebben wij Green Bonds uitgegeven, groene obligaties waarmee we 1 miljard dollar hebben opgehaald die we investeren in vooral productontwikkeling. Daar sorteren we meer klimaateffect mee dan met het aanpassen van onze processen.’

CARBON FOOTPRINT KLEINER NIET ALLEEN VOLGEND NXP, lid van de Responsible Business Alliance (waarvan tal van grote maakbedrijven deel uitmaken ‘die duurzame waarde willen creëren voor de werknemers, het milieu en de business’), doet zulke investeringen vanzelfsprekend om meer omzet en winst te genereren. Maar het is geen bedrijf dat louter volgt waar elektronica-oem’ers en consumenten om vragen, stelt Geraets. ‘In

Waarmee niet gezegd is dat NXP niet investeert in het groener maken van zijn processen. ‘In 2020 hebben we vergeleken met 2010 ons elektriciteiten waterverbruik wereldwijd 30 procent gereduceerd. Onze carbon footprint is ook 30 procent kleiner en afvalstoffen worden voor 90 procent gerecycled. Tweederde van onze carbon footprint wordt veroorzaakt door ons elektriciteitsverbruik. In Nijmegen zijn we 35 procent minder gaan verbruiken. Ander voorbeeld: voor het etsen van wafers wordt zwavelzuur gebruikt. Samen met de partij die het vervuilde zwavelzuur van ons afneemt, verkennen we manieren om te zorgen dat dat zuur daarna gebruikt kan worden in processen waarvoor minder hoge zuiverheidseisen gelden. We proberen samen processen te verduurzamen.’ ‘Wij zijn geen klimaatneutraal, laat staan klimaatnegatief, bedrijf ’, erkent Geraets. ‘Maar gezien de behoeften aan mobiliteit, dataverkeer en mobiele telefonie proberen wij daar wel zodanig op in te spelen dat de klimaatimpact zo gering mogelijk is. Een boek lezen heeft veel minder carbon foot-

‘VOOR SOCIALE INNOVATIE ZIJN CO-CREATIE, LEIDERSCHAP EN VOORBEELDGEDRAG NOODZAKELIJK’

edge processing hebben wij een leidende rol. Wij promoten dat actief, uit eigenbelang, maar ook om onze impact op het milieu te verlagen. En nee, de winst investeren we niet helemaal terug in r&d. Een deel gaat naar de aandeelhouders. Dat puur winstgerichte speculanten onze aandelen kopen kunnen wij natuurlijk niet verbieden, maar wel formuleren we onze doelstellingen zo dat we vooral appeal hebben op partijen die naar onze langetermijnmilieu-impact kijken.

LEES VERDER OP PAGINA 13

november 2020

High-speed diverters

Track design flexibility

Purely magnetic holding

ACOPOStrak Ultimate Production Effectiveness www.br-automation.com/ACOPOStrak

ROI

OEE TTM

Enabling the adaptive machine. Like no other transport system.

THEMA HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND? VERVOLG VAN PAGINA 11

print dan een film kijken op Netflix. Maar kies je voor die film, dan zorgen onze chips ervoor dat die footprint zo klein mogelijk is.’

BESTUURSKUNDIGE AANPAK Dirk-Jan de Bruijn is kwartiermaker van een aantal innovaties in mobiliteitsprogramma’s bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De ‘geboren optimist’ schetst in zijn in september verschenen boek ‘Ladders tegen wolken, excelleren in het 5e innovatietijdperk’ een bestuurskundig instrument om te bouwen aan een duurzame toekomst. Hij schreef het boek samen met Hans Bakker en Michiel Jak en gaat ervanuit dat met innovatie – niet zozeer technische, vooral sociale – de klimaatcrisis beheerst kan worden, zonder dat dit onze huidige welvaart én welzijn aantast. En zonder ondernemers het perspectief op omzeten winstgroei te ontnemen. Dat instrument is de ‘innovatieladder’, die alleen beklommen kan worden als voldaan wordt aan vijf voorwaarden. De Bruijn c.s. vervatten die in een ‘schijf van vijf ’. Allereerst moet er een ‘gevoel van urgentie’ zijn. ‘Als alom het idee bestaat dat er niets aan de hand is, gebeurt er ook niets. Door de hete zomers die we beleven, de bosbranden en hevige regenbuien is dat gevoel er. Niet bij iedereen, maar dat hoeft ook niet. Ga aan de slag met die partijen die de urgentie wél zien en formeer daarmee een coalition of the willing.’ Voorwaarde twee is dat dit samenwerkingsverband een opgave formuleert die het eigen belang van de afzonderlijke partijen ontstijgt. ‘Een gemeenschappelijk doel, waarmee ook de individuele doelen worden nagestreefd. Aan de slag gaan met duurzaamheid is niet alleen in het belang van de maatschappij, maar ook voor een Albert Heijn die dingen wil doen die de consument waardeert.’

SOCIALE INNOVATIES Ten derde: technologische innovatie is belangrijk, maar sociale innovatie weegt nog zwaarder. ‘Zoals Steve Jobs zei: “Progress starts with a problem to solve.” Aan technologie heb je niets, tenzij je er een probleem mee oplost. Daarvoor moet samengewerkt worden, zijn co-creatie en leiderschap nodig en moet voorbeeldgedrag worden getoond. Alle stakeholders zijn onontbeerlijk. De 4 O’s: Overheden, Ondernemers, Onderwijs- en kennisinstellingen en Omgeving. Die verbinden aan een gemeenschappelijk doel vraagt om sociale innovaties.’ Dat moet vervolgens geconcretiseerd worden, aldus voorwaarde vier. ‘Wat staat er precies als het doel bereikt is? Stel een tastbaar doel, vervat in een oneliner als “Man on the moon”. De klimaatcrisis oplossen zul je moeten doen door nu kleine, concrete stappen te zetten: Think big, start small, act now. Voor het verduurzamen van transport ben ik betrokken bij het Smart Mobilityproject Modal Shift: dat wil 2.000 containers per dag van de weg naar de binnenvaart overhevelen. Met zo’n concreet doel verenig je partijen die snel hun bijdrage kunnen leveren aan het uiteindelijke succes.’ Met ‘partijen’ doelt De Bruijn ook op ondernemers, op commerciële organisaties: ‘Die kunnen een markt creëren voor de oplossing, geld verdienen. Zodat zo’n project niet oneindig aan de ‘subsidietiet’ blijft hangen.’ Maar, duidt hij op schijf vijf: de overheid moet dan wel die 4 O’s bijeen weten te brengen. ‘Zoals de ministers Wiebes en Hoekstra nu met hun Nationaal Groeifonds doen.’ Door het brede doel – vermindering van de effecten van klimaatverandering – te vertalen naar een concreet doel en daar met alle stakeholders aan te werken, kunnen kleine stappen worden gezet waarmee we uiteindelijk ons huidige welvaarts- en welzijnsniveau kunnen

‘Nee, NXP is geen klimaatneutraal, laat staan klimaatnegatief bedrijf’, erkent Maurice Geraets. ‘Maar gegeven de behoeften aan mobiliteit, dataverkeer en mobiele telefonie proberen wij daar wel zo op in te spelen dat de impact op het klimaat zo gering mogelijk is.’ Foto: Bart van Overbeeke

behouden, is De Bruijns overtuiging. Klimaatverandering is niet iets dat op landniveau kan worden opgelost: van die 4 O’s moeten ook internationale overheden als de EU en VN deel uitmaken – en die hebben rekening te houden met uiteenlopende, grote regionale belangen. ‘Ook in die context geldt: creëer een coalition of the willing, die de grote impact van het klimaatprobleem definieert en vervolgens in concrete, tastbare projecten werkt aan oplossingen. Nederland is daarmee bezig. Als klein land worden we geroemd voor de wijze waarop wij smart mobility tackelen. Zo vervullen we met ons befaamde poldermodel een voorbeeldfunctie én ontwikkelen we een interessant exportproduct.’ LEES VERDER OP PAGINA 15

INTERFACE HERSTELT AANGERICHTE SCHADE ÉN MAAKT WINST ‘Het is onze missie om de grootste uitdaging waar de mens ooit voor heeft gestaan te overwinnen.’ In dit statement doelt Interface, bekend van de Heuga-tapijttegels, niet op de coronacrisis, maar op de klimaatcrisis. ‘Het is niet langer voldoende de schade die we als mensheid aanrichten te beperken. We moeten de opwarming van de aarde zien terug te draaien.’ Het bedrijf, met onder andere een productielocatie in Scherpenzeel, heeft daartoe zijn Climate Take Backstrategie geformuleerd. Met vier pijlers: Leef klimaatneutraal, Laat de natuur afkoelen, Loop voorop in de nieuwe industriële revolutie en Omarm koolstof. Interface ziet koolstof niet meer als vijand, maar als bouwsteen voor producten. Zo hebben de engineers een nieuwe tapijtrug, CQuestBio, ontwikkeld die gemaakt is met ‘CO2-negatieve materialen’. ‘Onze tegels hebben gemiddeld een zeer hoog percentage biobased en gerecyclede content. Nu we die voorzien van deze nieuwe CQuestBio-backing, zijn we er bijna’, aldus Janneke Leenaars, duurzaamheidsmanager Benelux.

‘Dit past helemaal in de visie van onze oprichter Ray Anderson om uiteindelijk geen druppel virgin aardolie meer te gebruiken.’ De pijler ‘Laat de natuur afkoelen’ is erop gericht de natuurlijke ecosystemen te herstellen en beschermen. ‘De natuur kan zelf het klimaat regelen. Planten halen immers CO2 uit de lucht en leveren zuurstof terug. De natuur heeft geen afval en doet alles met hernieuwbare energie. We moeten onze manier van zakendoen veranderen en de natuur zijn gang laten gaan en zo afkoelen.’ Daarom verkent Interface met het testprogramma Factory As A Forest nieuwe manieren om zijn fabrieken te laten functioneren als ecosystemen. Het bedrijf wil dat zijn productielocaties functioneel gezien de plek van een bos innemen. Om die reden plaatste het bij de fabriek in Scherpenzeel groene wanden en vijvers om water te reguleren, de omgeving te koelen en CO2 op te slaan. ‘De natuur laat zien hoe je als bedrijf een duurzame omslag kunt maken.’ Maar wat kunnen machinebouwers en hun toeleveran-

ciers doen? Die kunnen in hun metaalwerk geen CO2 opslaan. ‘Het is altijd van belang te kijken welke andere materialen jij en je toeleveranciers kunnen gebruiken en welke impact die hebben. Zo zagen wij tijdens onze lifecycle analyse dat de grootste impact zat in de grondstoffen, onder andere de garens. Dat heeft leveranciers aangezet tot het ontwikkelen van garen waarin meer gerecycled materiaal is verwerkt. Daarnaast blijkt het concept Factory as a Forest voor alle productielocaties geschikt. We willen ermee bereiken dat die uiteindelijk dezelfde ecodiensten leveren als het ecosysteem dat er voorheen was. Denk aan waterregulering en -opslag, hitteregulering, opslag van koolstof en vergroten van biodiversiteit. En vergeet ook niet het effect van een groene werkomgeving op het welzijn van je personeel.’ Interface International boekte over 2019 een omzet van 1,3 miljard dollar en een operationele winst van 131 miljoen dollar.

• www.interface.com november 2020

FRENCKEN IS ‘EMBEDDED’ IN

TOP 10 HIGH-TECH COMPANIES WORLDWIDE

PRECISION COMPONENT MANUFACTURING

PRODUCT DEVELOPMENT & ENGINEERING

HIGH LEVEL ASSEMBLY

LET’S CREATE SUCCESSFUL SOLUTIONS TOGETHER Frencken is the connector in the high-tech chain: for semiconductor, analytical equipment and medical technology that make a real difference to the quality of our lives. Add more value to your product development, manufacturing operations and business processes with Frencken as your partner. www.frencken.nl

Your career starts here...

leading at the edge of technology

THEMA HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND?

Bankman Han Mesters is niet optimistisch. De klimaatcrisis lijkt onvermijdelijk, komt waarschijnlijk sneller dan gedacht en zal forse impact hebben. Maar fatalistisch is de sector banker zakelijke dienstverlening van ABN Amro toch ook niet. In de uitweg die hij ziet, is voor de jongste generatie (Z) en voor vrouwen een hoofdrol weggelegd. Of ze die rol daadwerkelijk en tijdig krijgen, is afhankelijk van de ‘sociale transitie’ waarvan hij in zijn praktijk ‘voorzichtige tekenen’ ziet. ‘In de economie zijn drie transities gaande. De energietransitie, met oplossingen waarin steeds meer duurzame energiebronnen worden ingezet; de circulaire transitie richting businessmodellen die minder afval creëren door grondstoffen (steeds) te hergebruiken; en de belangrijkste: de sociale transitie. We zullen het moeten hebben van onze toekomstige leiders. Nu is het te eenzijdig. Te veel mannen van 55+, die primair rationeel zijn ingesteld en gedurende hun loopbaan ook geen andere manier geleerd hebben. Daar tegenover zet ik de jongste generatie: mensen van onder de 25, die zingeving belangrijk vinden en ‘stemmen met hun voeten’. Vinden ze die zingeving op de ene werkplek niet dan vertrekken ze naar een andere. De top van veel ondernemingen heeft dat onvoldoende in de gaten. HR misschien wel, maar daar wordt onvoldoende naar geluisterd. Nu al brengt dat grotere bedrijven in de personele problemen.’

nemingen de aanzet zullen geven tot een andere, minder kapitalistische, niet uitsluitend op omzeten winstgroei gerichte wereldorde. ‘Feminien gestuurde ondernemingen, die hun human capital echt zien als belangrijkste asset en daarnaar ook handelen door mensen de ruimte te geven zich te ontplooien. Die zullen zich op de arbeidsmarkt het best kunnen onderscheiden en het beste talent kunnen aantrekken om tot werkelijk zinvolle innovaties te komen. Die gaan de transitie versnellen.’ Hij heeft zijn hoop dus gevestigd op de jongste generaties en vrouwen, al is Mesters er niet gerust op dat die op tijd – metaforisch gesteld – het roer van de stuurman van de Titanic gaan overnemen om de ijsberg te omzeilen. ‘Nederlanders en mensen in de aan onze cultuur verwante NoordEuropese landen zijn relatief volgzaam. Hun verzet tegen de gevestigde orde is van het niveau ‘verzetsstrijder’ in een befaamde Van Kooten & De Bie-sketch: “Do is der Bahnhof”. Fransen gaan veel makkelijker de barricaden op, maar daar heerst dan wel weer een meer masculiene, hiërarchische cultuur. De ondernemers van nu gaan die verzetsrol niet pakken, lijkt het.’ En de banken, met hun positie als gatekeeper van het financiële systeem en de invloed die ze kunnen uitoefenen op de richting van investeringen? ‘Ook voor banken is meer diversiteit van groot belang. We zullen met zijn allen keihard moeten werken aan de benodigde transities op het vlak van energie, circulariteit en sociale verhoudingen. Want we moeten voorkomen dat iets veel heftigers ons dwingt de knop om te zetten.’

FEMINIENE ONDERNEMINGEN

GRÜNE ARMEE FRAKTION

Mesters voorziet een scenario waarin veel grote, masculiengestuurde ondernemingen het onderspit delven en kleine het roer overnemen. ‘Bedrijven waarin zingeving wél centraal staat, niet de onderlinge concurrentie om een promotie. Die primair op dienstverlening zijn gericht, zonder een grote ecologisch footprint. Zonder kantoren en zakelijk gereis, maar wel heel goed gedigitaliseerd. Een misschien wel een blijvende impact van de coronacrisis is dat de voordelen van digitalisering zich nu bewezen hebben.’ Mesters voorziet dat deze kleine, sociale onder-

Henk Klomp is sinds 1 oktober lector Betekeniseconomie aan Hogeschool Rotterdam – waarvoor hij uiteraard wordt betaald. ‘Ja, ook ik ben onderdeel van het systeem en weet niet goed hoe ik mij daaruit moet bevrijden.’ De vele contacten met de jongste generatie geven hem een beetje hoop, al is het bijna-ijdele hoop. ‘Onlangs, tijdens een college, wilde een studente van me horen of zij gewoon een gezin kan stichten. Of was kinderen op deze aarde zetten het slechtste wat ze kon doen? Ik heb haar niet gerust kunnen stellen…’, vertelt hij met hoorbare emotie. ‘En plein publi-

VERVOLG VAN PAGINA 13

DRIE TRANSITIES

Dirk-Jan de Bruijn: ‘Ga aan de slag met die partijen die die urgentie wél zien en formeer daarmee een coalition of the willing.’ Foto: Louis Meulstee

que heb ik staan janken. Ik merk dat de jongste generatie ermee bezig is, zich realiseert dat ze zich op een doodlopende weg bevinden. Vaak te jong om te mogen stemmen, zonder invloed in het bedrijfsleven, gaan ze demonstreren. Ik hoorde laatst een groepje milieuactivisten serieus opperen een Grüne Armee Fraktion op te zetten, gewelddadig verzet dus. Een even logische als zorgwekkende ontwikkeling. Het schetst de wanhoop die er is, maar die je in de mainstream media niet voldoende ziet.’ ‘Zoals professor Jan Rotmans (hoogleraar Transitiekunde, Erasmus Universiteit Rotterdam) het formuleert: “We zitten niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk.” De laatste keer dat dat plaatsvond, was tijdens de Franse Revolutie. Sindsdien is de ondernemende bourgeoisie met hun grote bedrijven aan de macht. Dat zal eindigen, ik mag hopen met minder bloedvergieten als toen.’

• www.karmanomics.nl • www.hogeschoolrotterdam.nl • www.nxp.com • www.rijksoverheid.nl/ministeries/ ministerie-van-infrastructuur-en-waterstaat • insights.abnamro.nl

november 2020

THEMA HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND?

TIMMERIJE KIEST VOOR DUURZAAM TENZIJ

‘SOMS WIL DE KLANT EEN RECYCLAAT, MAAR MOETEN WE DAT TOCH ONTRADEN’ Kunststofverwerkend bedrijf Timmerije produceert op jaarbasis grote hoeveelheden kunststof componenten. Daarbij zoekt de Achterhoekse onderneming altijd naar zo duurzaam mogelijke oplossingen. Maar dat betekent lang niet altijd een keuze voor recyclaat of biopolymeer. ‘Als het product daardoor sneller kapotgaat of de matrijs eerder vervangen moet worden, is dat zeker niet duurzaam.’

waarvoor de afvalstromen heel goed moeten zijn gescheiden, is duur. Virgin materiaal is dan vaak goedkoper.’ Op een akker pal naast het bedrijfspand wordt sinds enkele jaren olifantsgras verbouwd. Gedroogd kan dit dienst doen als vezel in 100 procent biologisch afbreekbaar biopolymeer. ‘In je adviezen naar de klant kun je echter niet uitsluitend rekening houden met de afbreekbaarheid van materiaal. Dit composiet is geschikt voor bakjes en een aantal andere huishoudaccessoires. Maar het niet bruikbaar voor bijvoorbeeld behuizingen die in de openlucht komen te hangen. Door het vocht zou het snel kapotgaan en vervangen moeten worden, en dat is zeker niet duurzaam.’

SERVITIZATION Steeds meer klanten komen met de expliciete wens om de footprint van hun product zo laag mogelijk te houden, soms vanwege het servitization-businessmodel dat ze hanteren. ‘Sommige van onze klanten met dat model zijn actief in de meubel-, installatie- en automobielbranche. In het ontwerp van hun producten houden ze er al zo In de co-development die Timmerije met deklant doet, worden zo veel mogelijk voors en tegens van materiaalkeuzes tegen elkaar afgewogen. veel mogelijk rekening mee dat Foto: Timmerije bepaalde kunststof slijtdelen na verloop van tijd vervangen kunnen worden door nieuwe. Wij denken mee in dat DOOR MARTIN VAN ZAALEN ‘Wij worden dikwijls door de klant al vroeg ontwerpproces.’ betrokken bij de ontwikkeling van zijn product. Dat kan de nieuwste generatie van een bestaand immerije is winstgevend, ook in de product zijn of een compleet nieuw product. Als huidige, lastige coronatijd. ‘Wij leveren we reeds in de conceptfase erbij gehaald worden, een goede kwaliteit en zijn actief op een kunnen we veel invloed uitoefenen op het uitflink aantal verschillende markten. Als eindelijke ontwerp en de materiaalkeuze.’ de ene markt tegenvalt, wordt dat wel weer In de co-development die Timmerije met de gecompenseerd door een andere’, vertelt sales & klant doet, worden zo veel mogelijk voors en marketing manager Frank Bruins. Omdat de tegens van materiaalkeuzes tegen elkaar afgekunststofverwerker uit Neede deel uitmaakt van wogen. ‘Daarbij proberen we bij voorkeur duurhet beursgenoteerde Hydratec NV, komt een deel zame materialen toegepast te krijgen in kwalitavan die revenuen bij de aandeelhouders terecht. tief hoogstaande producten die langer meegaan.’ Hydratec heeft vanzelfsprekend geen zeggenschap over wat die aandeelhouders met hun dividend doen, maar heeft duurzaamheid wel als expliciet TECHNISCH EN FINANCIEEL doel in haar strategie staan. ‘Hydratec stuurt op Maar als die materialen voor de toepassing niet duurzaamheid, op toekomstbestendigheid van bestendig genoeg zijn, wordt gekozen voor iets haar activiteiten, om de klimaat-footprint zo veel minder duurzaams. ‘Ja, het komt zeker voor dat GEEN GREEN WASHING mogelijk te verlagen. Timmerije draagt daar de klant graag een bepaalde duurzame kunststof Daarin is Timmerije dus niet louter volgend, volop aan bij.’ wil, maar we hem dat toch moeten ontraden. benadrukt Bruins. ‘Natuurlijk heeft de klant het Daarbij kunnen naast technische ook financiële laatste woord, maar wij stellen ons wel zo promotieven een rol spelen. Wij werken samen met actief mogelijk op. Die houding kunnen wij aanINVLOED UITOEFENEN Morssinkhof Plastics uit Lichtenvoorde die ons nemen omdat onze engineers zich goed informeDe Achterhoekse onderneming doet dat in de recyclaat levert. Nagenoeg transparant recyclaat, eerste plaats via haar producten, legt Bruins uit. ren over de mogelijkheden en onmogelijkheden

‘ONZE ENGINEERS INFORMEREN ZICH GOED OVER DE (ON)MOGELIJKHEDEN VAN MATERIALEN’

november 2020

van bepaalde materialen, of ze passen bij de toepassing én of ze in het spuitgietproces goed en dus duurzaam te verwerken zijn.’ Timmerije doet daar ook zelf onderzoek naar. ‘Klanten stellen onze kennis van duurzame materialen op prijs. Die geeft ons een voorsprong. Maar we zijn niet met duurzaamheid bezig vanwege de marketingwaarde, maar vanwege de márktwaarde. Het mag geen green washing worden.’

DUURZAME PROCESSEN

2001-2020 (MJA3) en de Meerjarenafspraak Energieefficiëntie ETS-ondernemingen (MEE). Hiermee wil het ministerie van Economische Zaken en Klimaat bijdragen aan het behalen van 20 procent CO2-reductie in 2020 en het realiseren van de energiebesparingsdoelen in het Energieakkoord. Dat akkoord, uit 2013, zou moeten resulteren in een maximaal aandeel hernieuwbare energie van 14 procent dit jaar.

www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam• ondernemen/energie-besparen/mja3-mee • www.ser.nl/nl/thema/energie-en-duurzaamheid/ energieakkoord

4,0% MJA3

3,9%

4,0%

4,5%

Gemiddeld

MEE*

2,3%

0,9%

2016

2017

1,5% 1,2%

1,6%

1,1% 1,0% 1,1%

1,2% 1,0%

1,5%

1,0%

1,8%

2,2%

2,1%

1,5%

1,4% 1,6% 1,1%

1,4% 1,1%

2,0%

1,4% 1,6%

2,5%

2,1%

2,6%

3,0%

3,5%

2,3%

• www.timmerije.nl

Door te focussen op het verlagen van het energieverbruik, het toepassen van duurzame materialen en het verhogen van de ketenefficiency is de omzet van Timmerije de afgelopen vijf jaar met ruim 40 procent gestegen terwijl er over die periode 10 procent minder energie is verbruikt. ‘Hiermee voldoen wij ruimschoots aan de gestelde doelen in het convenant meerjarenafspraken energie-efficiëntie en het Energieakkoord’, aldus Frank Bruins. Hij doelt hiermee op een meerjarenafspraak die de overheid sinds 1992 met bedrijven in een groot aantal sectoren gemaakt heeft over de verbetering van de energie-efficiëntie. Deze afspraak is vastgelegd in twee convenanten: de Meerjarenafspraak energie-efficiëntie

1,8%

Timmerije probeert dus de footprint van haar producten zo klein mogelijk te houden. Dat geldt ook voor haar productieprocessen, een streven dat inherent is aan de IATF-, ISO 14001- en ISO 9001-standaarden waaraan de onderneming geacht wordt te voldoen. ‘Zo zijn er duurzamere kunststoffen beschikbaar die echter een relatief ruw oppervlak hebben. In sommige toepassingen kan daardoor de spuitgietmatrijs extra snel slijten en minder lang meegaan. Dat zou niet duurzaam zijn, dus adviseren we de klant dat materiaal dan niet. Ook doen we ons best onze processen zo in te richten dat er zo min mogelijk afval ontstaat. En wat er aan restmateriaal vrijkomt, gebruiken we in een volgende cyclus.’ Ten slotte investeert Timmerije zo veel mogelijk in energiezuinige spuitgietmachines en randapparatuur. ‘We hebben hier vijftig spuitgietmachines staan. De nieuwste verbruiken aanzienlijk minder elektriciteit dan de oude.’

OMZET 10 PROCENT GEGROEID, ENERGIEVERBRUIK 5 PROCENT AFGENOMEN

0,5% 0,0% 2009

2009

2011

2012

2013

2014

2015

2018

Jaarlijkse verbetering in landelijk resultaat in procenten van het eigen energieverbruik vanaf 2009. Vanwege de start van het MEE-convenant in 2009 zijn de eerste resultaten afkomstig uit 2010. Bron: Resultatenbrochure 2018 MJA3/MEE, RVO

november 2020

creating machines together

together we create the best industrialized mechatronic solutions

www.m-t-a.nl

THEMA HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND?

MOTOREN TCO CALCULATOR HELPT BIJ BEDRIJFSBREED GEDRAGEN SELECTIE VAN DE JUISTE MOTOR

BETALEN VOOR ENERGIEZUINIGHEID OF CO2-UITSTOOT? Industrieel dienstverlener ERIKS heeft een tool ontwikkeld die bedrijven kan helpen bij het kiezen en kopen van een nieuwe elektromotor. Met die zogeheten Motoren TCO Calculator kunnen ze snel en simpel vaststellen wat de verschillende opties zijn – en wat die concreet betekenen. Op basis daarvan kan een afgewogen besluit genomen worden. DOOR ANDRÉ RITSEMA

et is inmiddels een klassiek dilemma voor de industriële ondernemer: koop ik voor mijn machine een goedkopere elektromotor die meer energie verbruikt of ga ik voor een energiezuinige motor die duurder in aanschaf is? De duurdere versie zorgt ook voor minder CO2-uitstoot, iets waarvoor de politiek zich hard maakt en de EU regels heeft opgesteld: vanaf 2021 gaat de industrie met een hoge CO2-uitstoot een heffing betalen. Wat moet de ondernemer doen? Hoe maak je als bedrijf de juiste keuze?

VERSCHILLENDE BELANGEN Dat is niet altijd even eenvoudig, bevestigt Wim Tamminga, application engineer Elektromechanische Aandrijftechniek bij ERIKS. Hij ziet het in de dagelijkse praktijk: ‘Binnen de onderneming zijn er vaak verschillende partijen met verschillende belangen. De inkoper kijkt uitsluitend naar de inkoopprijs van de motor. De plantmanager is bezig met het overall-plaatje, inclusief CO2reductie. En de manager Technische Dienst wil zo snel mogelijk een nieuwe motor met het juiste vermogen.’ Centraal in de discussie staat vaak het feit dat energiezuinige motoren (wat) duurder zijn dan de minder energiezuinige. Maar de hogere investeringskosten worden goedgemaakt door het

EIGEN DOELSTELLINGEN Het Project Future Proof van ERIKS gaat over de eigen duurzaamheidsdoelstellingen voor 2030. In dat jaar wil ERIKS onder andere 30 procent minder CO2uitstoot, 0 procent bedrijfsongevallen en 35 procent vrouwen in leidinggevende functies. Het bedrijf is al jaren actief met duurzaamheid bezig. Zo worden op alle nieuwbouw van ERIKS zonnepanelen gelegd. Het beleid zorgde er ook voor dat er vorig jaar 0 procent energie uit steenkool werd gebruikt en dat ERIKS voor het vierde jaar op rij CO2-neutraal was.

lagere energieverbruik en de lagere CO2uitstoot. Extra puntje in de discussie: de aanschafprijs van een nieuwe elektromotor bedraagt slechts 1 procent van Wim Tamminga: ‘De uitkomsten leiden tot een overzicht van een aantal verschillende geschikte motoren.’ Foto: ERIKS de total cost of ownership (tco) van de motor, het energieverbruik maar liefst En als ik het alternatief aanschaf, zijn dit de 97 procent. Een goede keuze gaat dus over meer kosten en terugverdientijd. Handig, laagdrempedan alleen de kosten. lig en overzichtelijk.’ Tamminga verwacht veel van de tool. Ook, zegt hij, omdat er meer wetgeving aankomt waardoor BEDRIJFSBREED BESTE OPTIE de CO2-uitstoot verder omlaag moet worden Hoe krijg je alle partijen binnen het bedrijf op een goede manier bij elkaar en kom je tot een gebracht. ‘Bedrijven moeten iets doen. En de keuze die bedrijfsbreed de beste optie is? Dat kan met de Motoren TCO Calculator van ERIKS, aldus Tamminga. ‘In die online tool kun je een aantal relevante variabelen invoeren, zoals benodigd vermogen, energiekostprijs en motorefficiency (EFF2-IE2), gebruiksintensiteit en de toestand van de bestaande motor. De uitkomsten leiden tot een overzicht van een aantal verschillende geschikte motoren, inclusief zaken als energieverbruik, CO2-reductie en terugverdientijden. Dat biedt de mogelijkheid gezamenlijk een goede afweging te maken en tot een afgewogen besluit te komen. En natuurlijk staan wij als ERIKS het bedrijf waar nodig graag terzijde met aanvullend advies en technische ondersteuning.’ meeste willen dat ook. Deze oplossing kan ze daar goed bij helpen.’ ONLINE TOEGANKELIJK ERIKS kan de totale installatie van de klant beERIKS gebruikte de Motoren TCO Calculator al op projectbasis voor klanten en maakt ’m nu kijken en beoordelen. Ook bijvoorbeeld waar het voor iedereen online toegankelijk. ‘Het is een gaat om de frequentieregelaars en de V-riemen. innovatief product met een concrete toegevoegde ‘Daar zijn nog voldoende besparingen te behalen. waarde, die ik nog niet eerder in de markt gezien Maar het zijn in alle gevallen klantspecifieke heb’, zegt Tamminga. ‘De klant kan het staatje oplossingen, daarvoor hebben we geen algemene met alle cijfers en uitkomsten eenvoudig inbrenonline calculator. Die oplossing kun je niet ééngen in de besluitvorming aan de vergadertafel. Je op-één doorvertalen naar andere klanten.’ kunt direct zien: als ik deze motor koop, zijn de kosten zo veel en is de terugverdientijd zo lang. www.eriks.nl

‘BEDRIJVEN MOETEN IETS DOEN. EN DE MEESTE WILLEN DAT OOK’

•

november 2020

THEMA HOE WORDT EEN BEDRIJF DUURZAAM ÉN WINSTGEVEND?

ASML VOL AMBITIE OM ZICHZELF EN TOELEVERKETEN VEEL DUURZAMER TE MAKEN

‘WIJ EN TOELEVERANCIERS MOETEN OP EEN NIEUWE MANIER GAAN SAMENWERKEN’ De digitalisering zorgt voor een torenhoog elektriciteitsverbruik. Alleen datacenters al verbruikten in 2019 bijna 200 terawattuur (TWh), 1 procent van het wereldverbruik. Veel zit ’m in het dataprocessen door chips. Die worden steeds energie-efficiënter, maar dat wordt tenietgedaan door hogere performance-eisen van de gebruiker. ASML heeft als chipmachinefabrikant een sleutelpositie in het ontwikkelen maakproces van de ic’s. Het bedrijf is ambitieus in het duurzamer maken van de machines, de eigen processen en die van de toeleveranciers. Downstream, richting de markt, veronderstelt de onderneming haar invloed minder te kunnen laten gelden. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

wintig jaar zijn de engineers van ASML bezig geweest om de veelbesproken EUV-machine werkend te krijgen. Een chipmachine waarin een laserbron 50.000 keer per seconde op tindruppeltjes schiet om het EUV-licht te genereren dat nodig is voor het belichten van wafers met structuren van nanometers. ‘Als je engineers, toen ze met dat zeer lastige probleem bezig waren, had gevraagd om ook het energieverbruik van de laserbron te verlagen, hadden ze gezegd: “Laat ons nu eerst eens zorgen dat de bron raak schiet, dan kijken we daarna naar dat energieverbruik.”’

DUURZAME CULTUUR Toch, benadrukt Marijn Vervoorn, ‘zit duurzaamheid altijd al in onze cultuur. Onze engineers zoeken altijd naar hogere productiviteit, kwaliteit en efficiëntie. Dat helpt ook om de footprint van chips te reduceren.’ Daarnaast wil ASML het absolute energieverbruik van haar machines verlagen. De huidige EUV-machine, de NXE3400,

consumeert plusminus één megawattuur. ‘We hebben een groot aantal innovatieopties geformuleerd die de efficiëntie verhogen zonder de betrouwbaarheid, kwaliteit en veiligheid van de machines aan te tasten. Daarvoor kijken we onder meer naar reductie van het energieverbruik in de koeling van systemen. De combinatie van een hogere productiviteit en efficiency moet het energieverbruik per wafer met 60 procent verlagen tegen 2025’, aldus Vervoorn, sinds augustus vorig jaar director sustainability strategy, een nieuwe functie binnen ASML.

FLINKE AMBITIES Daarmee refereert hij aan een doelstelling in de Sustainability Strategy 2019–2025 om ASML’s CO2-uitstoot en grondstoffenverbruik fors te verlagen. In 2019 was die uitstoot 16,9 ton direct en 5,3 ton indirect via energieleveranciers; ruim 32 procent minder dan het jaar ervoor. En dat moet terug naar nul in 2025, vooral door te switchen naar duurzame energiebronnen, zo staat in het jaarverslag over 2019. Daaruit blijkt echter ook dat alle andere indirecte

• ‘Duurzaamheid zit altijd al in onze cultuur.’ • ‘De klant zal straks moeten accepteren dat in een splinternieuwe machine ook onderdelen zitten die eerder gebruikt zijn.’ • ‘De kennis van circulariteit zal toeleveranciers een voorsprong geven.’ • ‘De CO2-uitstoot moet terug naar nul in 2025.’

CO2-uitstoot, geduid als ‘scope 3’, veel groter is: 6.500 ton over 2019. Daarvan wordt 34 procent veroorzaakt door leveranciers, 60 procent door het gebruik van de ASML-machines door klanten en 6 procent door logistiek en reizen. Als doelstelling voor 2025 wordt geen percentage genoemd, alleen ‘reduce’. Wat het grondstoffenverbruik betreft: vorig jaar werd 417 kilo afval geproduceerd per 1 miljoen euro omzet (omzet 2019: 11,8 miljard euro). In 2025 mag dat nog de helft zijn en moet 85 procent ervan teruggewonnen worden. Dit door minder afval te produceren, circulair te engineeren en in te kopen bij leveranciers die geacht worden niet langer producten maar diensten te leveren. Kortom, flinke ambities.

NOG MEER TRANSPARANTIE Om die te realiseren is ASML in hoge mate afhankelijk van zijn meeontwikkelende supply base van honderden leveranciers (upstream). Inmiddels zijn gezamenlijke ontwikkeltrajecten gestart om te zorgen dat bepaalde modules zodanig ontworpen worden dat slijtdelen aan het eind van de lifecycle makkelijk uit te nemen en te vervangen zijn (design for reusability). Samen met een verpakkingsleverancier is gezorgd dat de kostbare bekisting waarin de chipmachines naar de klant verscheept worden, niet langer vernietigd maar teruggehaald en hergebruikt wordt (zie kader). ‘Om samen met de toeleverketen die duurzaamheidsdoelen te bereiken, moet de samenwerking nog transparanter worden dan die al is. Want als je samen zo in detail naar de configuratie van een module kijkt, bijvoorbeeld om te bepalen of een onderdeel beter geschroefd dan verlijmd kan worden, dan zul je nog meer kennis moeten uitwisselen, in een nog vroeger stadium van ontwikkeling dan we nu al doen.’

WEDERZIJDSE STICKINESS ASML acht de circulaire economie essentieel voor het succes en het concurrentievermogen van de semicon equipmentindustrie, aldus het Integrated Report 2019 van het bedrijf. Bron: ASML

november 2020

Van de suppliers wordt dus eerdere en intensievere betrokkenheid gevraagd. Vervoorn denkt

echter niet dat dit hen meer tijd en geld gaat kosten. Wel, als de gezamenlijke inzet tot iets succesvols leidt, dat de wederzijdse ‘stickiness’ verder wordt vergroot. ‘Om tot een meer circulair product te komen, moeten we op een nieuwe manier gaan samenwerken. Daar zullen we beiden veel van leren. Het zal de supplier bijvoorbeeld inzicht geven in waarom een bepaald onderdeel is stukgegaan, hoe hij kan zorgen dat

‘PREVENT, EXTEND & REUSE, DAAR RICHTEN WE ONS OP’

de performance ervan verbetert en hoe het hersteld en hergebruikt kan worden. Die kennis van circulariteit zal hem een voorsprong geven op zijn concurrenten en zijn positie versterken in de zeer interessante groeimarkt die de circulaire economie biedt. Milieuwinst zal voor hem ook businesswinst zijn. Die stickiness zal ons ook steviger verbinden aan één bepaalde leverancier. Maar vendor lock-in? Wij zijn vertrouwd met single sourcing, we weten hoe we daarmee moeten omgaan’, klinkt het zelfbewust. Dat samenwerkingsproces in goede banen leiden vereist een verdere digitalisering van de informatie-uitwisseling. Er zal een informatiesysteem moeten komen om informatie te delen tijdens het ontwikkeltraject en, later in de lifecycle, over de onderhoudsstatus van onderdelen of om retourstromen goed te beheersen. Een systeem waarvan niet alleen de toeleveranciers van ASML gebruikmaken, maar ook de klanten.

gie. Tegelijk vraagt de consument om steeds meer performance van hun devices. Dus bieden partijen als Apple, Microsoft en Samsung mobieltjes met bijvoorbeeld niet één maar vier camera’s die ook bij heel weinig licht high definition foto’s maken. Daardoor wordt de energie-efficiencywinst van die energiezuinigere chips tenietgedaan door devices die juist meer stroom vragen. Ja, ASML is een bedrijf met een sleutelpositie in de semicon, maar op het overgrote deel van die laptop of smartphone hebben wij geen directe invloed. Als je denkt dat wij ons mogen bemoeien met het ontwerp daarvan, dan overschat je ons.’

COMPUTATIONAL LITHOGRAPHY Marijn Vervoorn is zich er echter wel van bewust dat oneindige economische groei er simpelweg niet inzit. ‘Wij zien de risico’s van klimaatverandering ook. Als mensheid hebben we nu eenmaal te maken met de begrensdheid van onze planeet. Vandaar ons businessmodel, waarin groei niet gekoppeld is aan ons energie- en grondstoffenverbruik. Dat zit al lang in onze cultuur. Refurbishen is daar al heel lang onderdeel van: 90 procent van onze installed base draait nog steeds. Om die machines bij de klant optimaal te laten functioneren, bieden wij onze computational

MENTALITEITSVERANDERING KLANT ASML heeft dus ook een sustainability-missie richting de markt (downstream), waar die zeer grote, indirecte footprint veroorzaakt wordt en met circulariteit veel valt te besparen. ‘Om onze circulariteit te verhogen zal de klant moeten accepteren dat in een splinternieuwe machine ook onderdelen zitten die eerder gebruikt zijn. Ook al kun je met gedetailleerde documentatie aantonen dat dat onderdeel minstens dezelfde performance biedt als een nieuw exemplaar, dan nog kan dat de klant het gevoel geven dat hij niet de kwaliteit krijgt waarvoor hij betaalt. Dat betekent dat we zullen moeten bijdragen aan een mentaliteitsverandering bij de klant.’

INVLOED DOWNSTREAM BEGRENSD Het ‘opvoeden’ van de klant gaat echter niet zo ver dat ASML zich gaat bemoeien met het ontwerp van de devices waarin de chips die haar machines produceren een plek krijgen. ‘De EUVmachine produceert chips met meer schakelingen op een kleiner oppervlak. Door de Wet van Moore te volgen, verbruiken chips minder ener-

Marijn Vervoorn, director sustainability strategy van ASML: ‘Om tot een meer circulair product te komen, moeten wij en de toeleveranciers op een nieuwe manier gaan samenwerken. We zullen er beiden veel van leren.’ Foto: ASML

lithography-technologieën aan. Of het dan logisch is dat we de volgende servitization-stap zetten waarin we eigenaar blijven van onze machines? Nee, de noodzaak daarvan zie ik niet. Prevent, extend & reuse, daar richten we ons op. We willen de inkoop van nieuwe onderdelen en materialen zoveel mogelijk voorkomen, de levensduur ervan verlengen en ze daarna een tweede leven geven.’

• www.asml.com

TOELEVERANCIERS MEILINK EN TRUMPF ONTVANGEN PRIJS VOOR SUSTAINABILITY EXCELLENCE Meilink IPS Technology en Trumpf hebben voor sustainability excellence de Supplier Award 2020 van ASML gewonnen. De prijs werd ingesteld in het kader van het Return4Re-use programma om zowel de milieubelasting als de kostprijs te verlagen. In het geval van Meilink betreft het drie producten: de kisten waarin de machines of modules verpakt worden, de transporttools die de ASML-equipment op zijn plaats houden en hanteerbaar maken, en service parts, zoals klemmen, doppen en flenzen. Bleven die voorheen bij de klant die ze weggooide, nu worden ze teruggestuurd, opgeknapt en hergebruikt. In zijn dankwoord benadrukte Meilink-directeur Dennis Groesbeek de rol van het senior management van ASML, dat bereid was middelen vrij te maken voor en zich voor de lange termijn te committeren aan de ontwikkeling van de stappen nodig om tot circulariteit te komen.

‘Sustainability is een onderdeel van onze strategie; deze erkenning van een wereldmarktleider overtuigt ons ervan dat we daarmee op de juiste manier bezig zijn.’ Managing director Michael Von Borstel van Trumpf Lasersystems for Semiconductor Manufacturing, de leverancier van onder meer de EUV-laserbron, liet via het intranet van de Duitse onderneming weten ‘erg blij te zijn dat onze inspanning om de hergebruiksactiviteiten van ASML te ondersteunen beloond is met deze prijs’. De samenwerking op dat punt startte in 2016 al met een groot terugkoopprogramma voor oude laserbronnen, aldus Von Borstel. ‘Dat draait nog steeds. De circulaire economie is onderdeel van onze dagelijkse business.’

• www.ips-technology.com • www.trumpf.com november 2020

GEEN IN PERSON DISCA-VIERING – WÉL CORONA-PROOF UITREIKING – GROOT AANTAL BEDRIJVEN IN RONDE 2

‘HUN BENADERING ERVAAR IK ALS EEN WARME HANDDOEK NA HET DOUCHEN’

Meteen maar even het slechte nieuws: de in person DISCA-viering in Utrecht gaat dit jaar niet door. Maar de selectieprocedure wordt wel voltooid: er worden wel drie winnaars aangewezen en die worden wel – coronaproof – voor die topprestatie passend geëerd. Op 26 november is de bekendmaking. In dit artikel komen al die bedrijven aan bod die de tweede ronde hebben bereikt. Een relatief omvangrijke groep dit

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

atuurlijk, het coronavirus heeft voor veel mensen en organisaties veel grotere, vaak zeer persoonlijke consequenties. Medewerkers worden ernstig ziek, komen soms zelfs te overlijden, bedrijven zien hun omzet met tientallen procenten dalen, zonder zicht op verbetering. Producten worden te laat geleverd, omdat één van de leveranciers ergens ter wereld in een lockdown zit, of failliet is gegaan. Of die kant-en-klare machine kan niet uitgeleverd worden, omdat de klant de capaciteit plots niet nodig heeft of nu even geen externe installateurs over de vloer wil…

IN PERSON NIET TE EVENAREN Tegen die achtergrond valt het feit dat we de in person DISCA-viering dit jaar moeten schrappen vrijwel in het niet. Toch is dat afgelasten heel spijtig. Want prijzen kun je vast wel digitaal uit-

november 2020

jaar, maar toch een zeer select gezelschap. Want zo presteren dat meerdere klanten/leveranciers – onafhankelijk van elkaar – (zeer) lovend over je zijn, gaat niet vanzelf. In dit artikel leggen een paar van hen uit waarom precies ze zo tevreden zijn.

reiken, maar het gaat er natuurlijk om dat de winnaars op het podium eventjes alle aandacht, waardering en respect krijgen van de honderden klanten, partners en concullega’s in de zaal. En dat ze daarna bij de borrel nog ’ns tal van hartelijke, persoonlijke felicitaties ontvangen, compleet met warme handdruk! En dat al die aanwezigen hun indrukken en belevenissen doorvertellen, ’s avonds nog aan hun partner, maar natuurlijk ook de volgende dag op het werk, aan die inkoper, het hoofd verkoop, de manager operations waarna het zich verder rond spreekt in het wereldje van de industriële hightech. Elke andere manier van uitreiken brengt dat niet teweeg. Net zomin als netwerken met al die uiterst relevante relaties niet kan zonder elkaar – het glas in de hand – in de ogen te kijken. En ook de talkshow, waarvoor enkele zeer interessante gasten op de rol stonden, kan niet zonder de dynamiek van een levende en levendige zaal.

FEESTELIJKE UITREIKING Toch moeten de winnaars wel de waardering krijgen die ze verdienen. Dus wordt de DISCAuitreiking dit jaar NIET geschrapt, maar anders. Zonder zaal en talkshow, maar met een corona-proof feestje, dat de winnaars zal bijblijven en dat zich ook alom rond zal spreken in het hightech wereldje. De winnaars zullen bekend worden gemaakt op de originele DISCA-datum van 26 november, via www.linkmagazine.nl. En later staan ze uitgebreid in het blad dat 18 december uitkomt. Hoe de uitreiking van de prijzen op die 26e zal plaatsvinden, blijft nog even een verrassing!

104 NOMINATIES IN RONDE 2 Dat betekent dat de selectieprocedure ook dit jaar helemaal voltooid wordt. Voor die drie prijzen, de Best Customer, Best Knowledge Supplier en de Best Parts & Process Supplier Award, zijn in totaal nog 104 genomineerden in de race,

Volle zaal bij DISCA’19 in Boerderij Mereveld in Utrecht. Foto’s: Sam Rentmeester

13 bedrijven zelfs voor twee awards en NTSGroup voor drie. Al deze bedrijven zijn zover gekomen omdat ze door meerdere klanten of leveranciers genomineerd zijn. Over die bedrijven zijn inmiddels een groot aantal scores binnengekomen (aan de hand van de speciale assessment-instrumenten die daarvoor ontwikkeld zijn) en de gemiddeld hoogst scorende bedrijven, vijf per categorie, komen in de finale. Daar worden ze opgewacht door drie jury’s die de komende weken, via beeldbelsessies, de drie winnaars zullen aanwijzen.

WAAROM ZO TEVREDEN? Een groot aantal bedrijven heeft dus de tweede ronde bereikt. Nooit eerder in de voorgaande achttien edities van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards kwamen zo veel bedrijven in de tweede ronde. Evenwel is dit een select gezelschap. Want als een onderneming, van de duizenden toeleveranciers en klanten die gewogen worden, behoort tot de honderden bedrijven die de eerste ronde behalen, en vervolgens doorstoot tot de bedrijven die de tweede ronde weten te bereiken, is dat hoe dan ook een grootse prestatie! Ze staan daar omdat klanten dan wel toeleveranciers heel content zijn over de samenwerking. Maar waarom zijn die zo tevreden? Om daar een concreter beeld van te

krijgen, is die vraag voorgelegd aan een paar bedrijven die genomineerd en gescoord hebben.

MEE IN DE SNELLE RAMP-UP De coo van een nog jonge med-tech oem’er is buitengewoon enthousiast over de prestaties van AAE uit Helmond, door hem genomineerd in de categorie Best Knowledge Supplier. Het medtech bedrijf heeft twee productlijnen: speciale microscopen voor het bestuderen van het gedrag van eiwitten als onderdeel van onderzoek naar bijwerkingen van medicijnen, en apparatuur voor het afvangen van T-cellen voor immuun-

oncologietherapie. De snelgroeiende start-up positioneert zich als kop-staartbedrijf. AAE engineert en bouwt dan ook de complete apparatuur, regisseert de CE-certificering en levert rechtstreeks aan de klanten van de oem’er. ‘Zij zijn in staat tijdens dat gehele traject goed mee te denken over wat wij nodig hebben, om op tijd in te kopen en de eigen processen voor te bereiden. Dat maakt ze heel flexibel en dat is nodig. Wij leveren vooral aan universitaire laboratoria die pas in september weten of ze financiering LEES VERDER OP PAGINA 24

Onze innovaties vormen de toekomst In een wereld zonder raketten, had de mens nooit voet gezet op de maan. Zonder microscoop, hadden we van DNA nog nooit gehoord. Aan elke mijlpaal gaat een ontdekking vooraf. Maar complexe technieken ontstaan niet zomaar. Ze zijn het resultaat van een samenspel tussen kennis, techniek en creativiteit. Juist op dit snijvlak opereren wij. NTS is gespecialiseerd in het ontwikkelen, maken en assembleren van (opto)-mechatronische systemen, mechanische modules en kritische componenten. Onze expertises? Precisie en wendbaarheid. Waar kom je jouw werk straks tegen? In de modernste technologieën! Je smartphone opent met gezichtsherkenning, precies zo’n snufje waaraan jij hebt meegewerkt. Op je telefoon lees je over nieuwe innovaties in de gezondheidszorg, weer een veld waarin jij opereert. Werk jij mee aan de mijlpaal van morgen?

Onze (opto-)mechatronische systemen en mechanische modules dragen bij aan toekomstige technologieën

nts-group.nl/careers

november 2020

COLUMN MIREILLE | MARTIN | JOHN

HOE VIEREN WE DE DISCA DIT JAAR? ‘Gewoon door laten gaan de DISCA, op de geplande datum van 26 november; eind november is het aantal besmettingen vast weer flink gedaald. Ik kijk er echt naar uit om iedereen weer te zien, en dat zal voor iedereen gelden. Het is toch fantastisch als de Nederlandse industriële familie weer eens bijeen kan zijn.’ ‘Ja, is zeker fantastisch; ik geniet er zelf ook iedere keer van en merk elk jaar weer dat iedereen blij is bij te kunnen praten. En, zo zetten we de Nederlandse maakindustrie in het zonnetje. Juist daarom zijn we toch ooit met de DISCA begonnen! Om te laten zien dat onze industrie wereldtop is en van buitengewoon groot belang voor de Nederlandse economie!’ ‘Maar, een grote groep mensen bijeen brengen, ik ben bang dat dát dit jaar niet mogelijk is.’ ‘Misschien valt het mee en kan het toch.’ ‘Maar wat wordt dat dan voor een meeting? Mensen komen dus niet alleen voor de prijsuitreiking en de talkshow; ze komen vooral ook voor elkaar. En juist dat zal niet kunnen als iedereen per se op zijn stoel moet blijven zitten en er hooguit even af mag om naar het toilet te gaan.’ ‘Ja, en hoe dan ook organiseer je iets met een risico voor de bezoekers. Want stel dat er meerdere mensen wat oplopen….’ ‘Maar wat dan? Een virtueel event?’

‘Virtueel kun je niet netwerken. En naar een uitreiking en talkshow op internet, hoeveel mensen kijken daar nu naar…?’ ‘Maar wat dan? Schuiven we het door naar februari?’ ‘Dan is er een grote kans dat we het nogmaals moeten uitstellen.’ ‘In april misschien? Maar dan kan hetzelfde gebeuren. Dat vaccin kan wel op zich laten wachten tot de zomer.’ ‘Of de viering van 2020 maar helemaal schrappen en ons richten op die van 2021? Maar dat zou toch heel jammer zijn voor al die bedrijven die nu de tweede ronde hebben behaald?’ ‘Laten we de selectieprocedure gewoon afmaken en de jury’s virtueel bijeen laten komen om de drie winnaars aan te wijzen.’ ‘Ja, laten we dat doen: we laten de winnaars bepalen en reiken hen hun verdiende prijs uit. Hoe precies, dat moeten we nog maar even zien. Wie het zijn, maken we bekend op de datum die er al voor stond: 26 november.’ ‘Deal. En volgend jaar is DISCA’21 op 24 november; zet maar vast in je agenda. Echt balen, maar dan weet iedereen nu wel waar hij aan toe is.’ Mireille van Ginkel Martin van Zaalen John van Ginkel

VERVOLG VAN PAGINA 23

krijgen voor bepaald onderzoek en pas dan bestellen. Vandaar dat wij 40 procent van onze omzet behalen in Q4. AAE kan in de snelle ramp-up goed mee. En ook in onze zeer snelle groei. In drie jaar tijd is ons personeelsbestand verzesvoudigd. AAE groeit zelf ook snel. Ook hebben ze de benodigde financiële draagkracht om over een periode van maanden grote bedragen aan inkoop en uren voor te financieren’, zo schetst de coo.

BETER MAAKBAAR MAKEN Ook Kasteel Metaal is door meerdere klanten in de categorie Best Knowledge Supplier genomineerd. Desgevraagd geeft één van hen aan dat vooral gedaan te hebben vanwege de leverbetrouwbaarheid en de kwaliteit van communiceren van de toeleverancier uit Alphen aan de Rijn. ‘Zij zijn heel goed in het lassen van rvssamenstellingen en in het meedenken over de maakbaarheid ervan. Onze eigen ontwerpers

Bedankt voor de nomina e!

Als parts supplier streef je al jd naar de beste logis eke oplossingen. Bijvoorbeeld SmartBin: geautoma seerd voorraadbeheer met behulp van gewichtssensoren. Dat noemen wij Ontzorgen 4.0

www.jeveka.com

november 2020

weten veel maar zijn geen lassers. Kasteel onderscheidt zich met voorstellen voor aanpassingen in het ontwerp, zodat het gemakkelijker en sneller en dus tegen lagere kosten gelast kan worden. Natuurlijk mag het de functionaliteit van de samenstelling niet aantasten, maar in samenspraak met hun engineers komen we altijd tot oplossingen die beter maakbaar zijn met behoud van de functionaliteit.’ Aldus de director operations van een grote oem’er die Kasteel al vele jaren als leverancier heeft. ‘Ook hun logistieke performance is heel goed: afspraken komen ze altijd na. En ze zijn bereid ingrijpende aanpassingen voor ons te doen. Zij zijn voor ons voor bepaalde onderdelen de enige leverancier. Stel dat er bij hen een brand uitbreekt, dan hebben we een groot probleem. Daarom richten zij nu een tweede vestiging in, compleet met lasrobot.’

ALTIJD OP TIJD Schaeffler is in de race voor de Best Parts & Process Supplier Award. De lagerfabrikant heeft een klant die actief is in de markt van automatiseringsoplossingen voor de distributiecentra. Met het aantrekken van de e-commerce heeft die toch nog toe, per saldo, vooral geprofiteerd van de coronacrisis, vertelt de inkoopdirecteur van deze machinebouwer. ‘Distributiecentra

hebben problemen met het vinden van mensen en dan is automatiseren aantrekkelijk. Wel is het momenteel moeilijker goed contact te leggen met de klant – een innovatieve machine van één miljoen euro verkoop je niet even over de telefoon – en het installeren was in bijvoorbeeld de VS lastig.’ Kortom, deze machinebouwer heeft een redelijk stabiele orderstroom en Schaeffler is in dat proces een zeer leverbetrouwbare partner gebleken. ‘Ik weet niet of zij door lockdowns zelf toeleveringsproblemen hebben ondervonden, ze hebben in elk gezorgd dat wij daar niets van hebben gemerkt. Er is altijd snel en conform de afspraken geleverd. En dan is het niet erg dat hun prijs wat hoger is dan je zou willen. Wij zijn zeer gebaat bij betrouwbaarheid en continuïteit van leveranciers en dan weet je dat je wat marge voor hen moet overlaten.’

WARME HANDDOEK Een strategic purchaser van een andere machinebouwer is buitengewoon te spreken over het Bossche GPM. ‘Zij leveren ons al jaren klantspecifiek metaalwerk. Zelf zit ik nog niet zo lang bij dit bedrijf, dus stel ik de GPM-mensen de

Expertise – Passion – Automation

De talkshow van vorig jaar, met onder anderen Carel van Sorgen van 247Tailorsteel.

nodige vragen. Maar waar ik ook naar vraag, ze hebben er altijd een goed antwoord op. En ook op de vragen die ik níet stel – maar wel had moeten stellen – voorzien ze me heel proactief van zinvolle informatie. Ze hebben klanttevredenheid echt heel hoog in het vaandel staan. Hun benadering ervaar ik als een warme handdoek na het douchen’, formuleert de inkoper het plastisch. Voorts heeft hij GPM een hoog cijfer gegeven voor hun ‘adaptief vermogen’. ‘Dat is

altijd, maar zeker in deze tijd van groot belang. Vandaag nog had ik heel snel iets nodig, in de helft van de normale tijd, terwijl er ook nog eens extra bewerkingen nodig waren. Dan geven ze heel open en eerlijk aan dat ze dat niet redden, maar gaan meteen op zoek hoe ons probleem wél kan worden opgelost. Die duidelijkheid waardeer ik zeer. Dus leveren zij nu de nodige LEES VERDER OP PAGINA 27

Your Semiconductor Partner in all areas The semiconductor industry is one of SMC’s key markets. Production in this sector requires the highest purity. SMC has been working closely with leading semicon companies for many years. We carry everything, from thermo chillers, high quality components which meet strict requirements – such as nonleakage, clean specification and corrosion resistance – to high vacuum components. In Eindhoven the SMC Technology Center is close to its customers, offering customized subassemblies, also in ISO 6 validated cleanroom, and chiller services. As your partner we accept every challenge. Get the decisive edge with SMC.

www.smc.nl

november 2020

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2020 • Unitron Systems • Vacutech • Variass • Veraa metaal • Zuidberg Staalservice

GENOMINEERDEN BEST PARTS & PROCESS BEST LOGISTICS SUPPLIERS SUPPLIER, RONDE 2 • 247TailorSteel • A. Bogaert Fijnmetaal • Actemium • ARA • B & R Industriële Automatisering • Bestronics • Connect Group • Dichtomatik • Dumaco • EBV Elektronik • Farnell • Festo • FLOS • GMO Nederland • GPM • GS Metaal • Hoppenbrouwers Techniek • ifm electronic • itsme • Jeveka • Machinefabriek JMBA • MAG 45 • Masévon Technology • Meilink Industriële Verpakkingen • Mevo Precision Technology • Mifa Aluminium • Nijdra Groep • NTS-Group • PCB Connect • Rommtech • Schaeffler Nederland • SEW-EURODRIVE • SMC • SNL Systems • Stäubli Benelux • Swagelok

Varsseveld Heeze Veghel Aalten Breda Veldhoven Veldhoven Zwolle Varsseveld Maarssenbroek Utrecht Delft Eindhoven Hapert Den Bosch Vriezenveen Deurne Harderwijk Raamsdonkveer Almere Someren Eindhoven Hardenberg Borculo Ruurlo Venlo Middenbeemster Eindhoven Eindhoven Halsteren Barneveld Rotterdam Amsterdam Schijndel Kortrijk (B) Waddinxveen

IJzendijke Den Hoorn Veendam Bergeijk Ens

GENOMINEERDEN KNOWLEDGE SUPPLIER, RONDE 2 • 3T • AAE • B & R Industriële Automatisering • Bosch Rexroth • Confed Systems • Connect Group • ERIKS Industriële Kunststoffen • ERIKS Nederland • Festo • Frencken Europe • GPM • KMWE Precision Systems • Kasteel Metaal • Masévon Technology • Meilink Industriële Verpakkingen • Mevi Fijnmechanische Industrie • MTA • Nidec Netherlands • NTS-Group • PI Benelux • PM - Aerotec • Prodrive • Sentech • Settels Savenije • Sioux • SMC • Trios • VDL ETG • VIRO • Willems Machinebouw

Enschede Helmond Breda Boxtel Amersfoort Veldhoven Alkmaar Alkmaar Delft Eindhoven Den Bosch Eindhoven Alphen a/d Rijn Hardenberg Borculo Helmond Helmond Sliedrecht Eindhoven Sint-Oedenrode Hengelo Son Nieuwkuijk Eindhoven Eindhoven Amsterdam Neede Eindhoven Enschede Bladel

GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER, RONDE 2 • AAE • Additive Industries • Airios • Alfen • AME • ASML • AWL-Techniek • BD Kiestra • Bestronics • Boon Edam • Bronkhorst High-Tech • CSW Machinery • Demcon • Frencken Europe • Fuji Seal Europe • IAI industrial systems • Kulicke & Soffa Netherlands • Lely Industries • Makso Assemblage • Malvern-PANalytical • Meyn Food Processing Technology • Mpac Langen • MTA • NTS-Group • Philips Healthcare • Priva • Prodrive • Quadient Technologies Netherlands • Thermo Fisher Scientific • Vanderlande • VDL ETG • Viscon Group • VMI Holland

Helmond Eindhoven Veldhoven Almere Eindhoven Veldhoven Harderwijk Drachten Veldhoven Edam Ruurlo Deventer Enschede Eindhoven Deurne Veldhoven Veldhoven Maassluis Veenendaal Eindhoven Oostzaan Wijchen Helmond Eindhoven Best De Lier Son Drachten Eindhoven Veghel Eindhoven/Almelo 's-Gravendeel Epe

DRIE DISCA-CATEGORIEËN •

•

Categorie Best Customer: voor deze categorie kunnen worden genomineerd industriële uitbesteders op oem- of first tier supplier-niveau met eigen r&d/engineering die productie en/of ontwikkeling/ engineering uitbesteden. In deze categorie vallen bedrijven die hun toeleveranciers door transparantie, heldere communicatie en het nakomen van afspraken in staat stellen zoveel mogelijk toegevoegde waarde te leveren en zo de waarde van het eindproduct te verhogen en/of de kosten ervan te verlagen. Categorie Best Knowlegde Supplier: hiervoor kunnen worden genomineerd toeleveranciers met eigen r&d (incluis engineering) in Nederland. In deze categorie vallen de bedrijven die – dankzij eigen ontwikkelen engineeringsinspanningen – uitblinken in het toevoegen van waarde aan het eindproduct van de klant. Ook vallen er ingenieursbureaus onder en bedrijven die door re-engineering zorgen dat de productiekosten lager worden.

november 2020

•

Kortom: door kennis toe te voegen dragen knowledge suppliers er substantieel aan bij dat er met het eindproduct meer geld wordt verdiend en/of de kosten ervan lager worden (target movers). Categorie Best Parts & Process Supplier: een nieuwe categorie, speciaal voor suppliers die in de vaak moeilijke omstandigheden van afgelopen maanden toch op tijd, tegen de afgesproken prijs hebben weten te leveren. Die weten te presteren – ondanks corona, ondanks de handelsoorlog en ondanks de stijging van de transportkosten – door heel voorzienig tussenvoorraden aan te houden, door over toeleveranciers te beschikken op meerdere continenten, door heel goed op de hoogte te zijn van douaneregels en door te beschikken over IT-systemen waarmee ze goederenstromen kunnen volgen. Deze nieuwe award komt toe aan die leverancier die zich onderscheidt met zowel betrouwbare productie en distributie van parts, als met het uitstekend op orde hebben van zijn bedrijfsprocessen.

ZET ALVAST IN DE AGENDA: DISCA’21 OP 24 NOVEMBER 2021 Terwijl in het land de besmettingscijfers bleven stijgen, heeft de uitgever de knoop doorgehakt: de DISCA’20-viering in Hoeve Mereveld in Utrecht vervalt. Uitstel naar het voorjaar had natuurlijk gekund, maar doorgang van een in personmeeting als deze zou lang onzeker blijven, en even fijn met elkaar bijpraten, het glas in de hand, daar zou sowieso geen sprake van zijn. Dus is gekozen voor afstel: de eerstvolgende, persoonlijke DISCA-viering in Utrecht is woensdag 24 november 2021.

Mensen komen naar de DISCA voor de prijsuitreiking en de talkshow, maar zeker ook om te netwerken.

VERVOLG VAN PAGINA 25

tools en wij een paar mensen. En gebeurt het een keer dat we iets toch later nodig hebben, dan schuiven ze het zonder moeilijk doen naar achteren in hun planning.’

VOLLEDIG TRANSPARANT Een toeleverancier van complexe mechatronische machines en systemen nomineerde Priva uit De Lier in de categorie Best Customer. De klimaatbeheersingsspecialist heeft een lange reeks van alleen maar tienen gekregen, op één negen na (voor ‘betrekt ons tijdig bij de ontwikkeling’). ‘Want ja, klein dingetje, maar de klant was eerst met een andere partij in zee gegaan. Met die ‘concullega’ liep het mis en toen kwamen wij in beeld.’ Alles aan Priva vindt de businessmanager ‘meer dan goed’: ze behandelen hun leverancier als ‘gelijkwaardig’, communiceren op heldere manier, betalen op tijd en komen afspraken altijd na. ‘We zijn hartstikke positief. De manier van samenwerken is uniek’, vat hij samen. ‘We zijn nu met een zeer uitda-

gend project bezig samen. Er is een roadmap en businessplanning voor de lange termijn, zodat geheel duidelijk is wat er aan productgeneraties ontwikkeld gaat worden. Priva is financieel volledig transparant over opbrengsten en investeringen. We zijn samen bezig met een nieuwe tak van sport en voelen ons daadwerkelijk strategisch partner. Deze openheid en

manier van werken van een klant heb ik persoonlijk nog nooit meegemaakt.’ Link Magazine organiseert de DISCA jaarlijks in samenwerking met ING en ISAH. Voor nadere informatie over de bijzondere uitreiking dit jaar: kijk op www.linkmagazine.nl of mail naar disca@linkmagazine.nl.

BRONKHORST TOONAANGEVEND IN FLOWMETING EN -REGELING Bronkhorst High-Tech B.V. ontwikkelt en produceert innovatieve, duurzame en klantspecifieke oplossingen op het gebied van low flow fluidics handling vraagstukken.

Gas

Vloeistof

Damp

System Supplier The Nijdra Group is a family owned company, full-service organisation (100 fte) specialised in co-engineering,

machining , grinding and

assembly of fine mechanical and mechatronic assembly’s for high-tech industries (high mix / low volume / high complexity / low costs). Precision is our profession, service is our passion! –

www.bronkhorst.com

Bamestraweg 31 | 1462 VM Middenbeemster, The Netherlands T +31(0)299 689900 | info@nijdra.nl | www.nijdra.com

november 2020

SYSTEEMINTEGRATIE

INGENIEURSBUREAU VIRO GROEIT UIT TOT SYSTEEMINTEGRATOR

GEEN EIGEN PRODUCTIE BIEDT VRIJHEID TE KIEZEN VOOR BESTE PARTNER VIRO is in de loop der jaren getransformeerd van een mechanisch georiënteerd ingenieursbureau tot een multidisciplinaire systeemintegrator. Het bedrijf bestrijkt de totale keten van engineering tot productie. Dat geldt voor de bouw van een machine of instal-latie én voor de productie die daarmee vervolgens wordt gedraaid. ‘Wij hebben ons ontwikkeld tot een partij die de verantwoordelijkheid kan nemen voor de totale oplossing, inclusief systeemintegratie en verificatie, maar zijn niet meegegaan in de trend van eigen productie.’ Toch beschikt VIRO over alle benodigde productie-expertise voor producten procesoptimalisatie, inclusief bijvoorbeeld energie- en materiaalbesparing. DOOR HANS VAN EERDEN

IRO telt 750 medewerkers en heeft naast het hoofdkantoor in Hengelo (Ov) nog zes vestigingen in Nederland, drie in Duitsland en één in België. Het internationaal opererende, multidisciplinaire ingenieursbureau is gespecialiseerd in engineering en projectmanagement en legt zich specifiek toe op product engineering, machinebouw en industriële projecten. Het bestrijkt daarmee uiteenlopende markten, van semicon en automotive tot energie en maritiem. In het Nederlandse engineeringlandschap kent VIRO een eigen signatuur. ‘Wij zijn ontwikkelaars’, zegt Jacob Vlasma, vestigingsleider Hengelo. ‘We helpen klanten bij hun ontwikkelvragen en dat kan, afhankelijk van hun behoefte, alles zijn tussen capaciteit leveren en turnkey-projecten uitvoeren. We streven niet naar eigen IP en hebben geen eigen producten en geen eigen productie. Wel nemen we steeds vaker de positie van systeemintegrator in en zijn we penvoerder in projecten.’

VRIJHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID ‘Wij zijn uitgegroeid tot een partij die verantwoordelijkheid kan nemen voor de totale oplossing waar de klant om vraagt, inclusief systeemintegratie en verificatie’, verklaart Theo de Vries, hoofd afdelingen Software & Control en Electro & Instrumentation. ‘Maar we zijn niet meegegaan in de trend van eigen productie’, verwijst hij naar de opkomst van system suppliers, toeleveranciers die ook engineering zijn gaan doen of ingenieurs-bureaus die productie in huis hebben gehaald. Er zitten twee kanten aan VIRO’s positie. ‘Voor een complete oplossing moeten wij het altijd met een keten oplossen, dus is er ketenregie nodig.’ Dat kan het leven ingewikkelder maken, wil De Vries maar zeggen. ‘Het voordeel is dat we niet vastzitten aan eigen pro-

november 2020

ductie en dus altijd onafhankelijk en vrij kunnen zijn in onze ontwikkelkeuzes. Een system supplier heeft toch een eigen werkplaats te vullen.’ Die werkplaats is dan onderdeel van een vaste keten, terwijl VIRO juist vrij is in de keuze van een productieketen, zegt Jelmer Edens, groepsleider Mechanical Engineering. ‘Wij nemen desgewenst wel de verantwoordelijkheid voor het maken van tooling, testopstellingen en de eerste vijf tot tien stuks, maar we produceren geen grote series. Bij een ramp-up kunnen wij juist snel meerdere suppliers bijschakelen omdat we vrij zijn.’ VIRO wil dus wel de hele keten afdekken en betrekt daarom bij elk project zo vroeg mogelijk een partner voor productie. Liefst al in de aanbiedingsfase, aldus Vlasma. ‘Dan kunnen wij meteen die partner bij de reviews betrekken.’ Er zijn echter opdrachtgevers die de keuze voor een productiepartner in eigen hand willen houden en daarmee soms wachten totdat de ontwikkeling is afgerond. ‘In dat geval huren wij zelf productieengineers in om hun expertise bij ons ontwikkelwerk te betrekken. Maar vaak kunnen wij wel die keuze maken en dan komen we meestal bij vaste productiepartners uit. Daarover zijn we transparant richting klanten.’

PROCESVERBETERING MET DATA Interessant die rol bij de realisatie van machines of installaties, maar uiteindelijk gaat het ook voor VIRO om de productie die ze gaan draaien. Onder de noemer Smart Industrial Machinery houdt VIRO zich daar steeds meer mee bezig, vervolgt De Vries. ‘Het is voor ons niet klaar als de tekening klaar is. Wij willen bij de productie betrokken blijven om met groeiend inzicht klanten te helpen hun processen verder te verbeteren.

Jacob Vlasma, vestigingsleider Hengelo: ‘We helpen klanten bij hun ontwikkelvragen en dat kan alles zijn tussen capaciteit leveren en turnkey-projecten uitvoeren.’ Foto’s: VIRO

Wij weten hoe je data moet verzamelen, hoe je daar informatie uit kunt halen en zo klanten inzicht kunt geven, bijvoorbeeld in bottlenecks. ‘Value from data’ heb ik dat pas nog horen noemen en dat is precies waar onze kracht ligt. Wij hebben de sectorspecifieke kennis die nodig is om concreet iets te doen met de intelligente analyse van de data.’ De hulp van VIRO wordt bijvoorbeeld ingeroepen door een klant die een productielijn of proces wil uitbreiden of veranderen, vertelt Vlasma. ‘Wij brengen dan de huidige situatie in kaart, inclusief de behoeftes van alle stakeholders. Op basis daarvan maken we een gedegen onderbouwd plan voor de nieuwe situatie, waar we de aanpassing of uitbreiding optimaal inpassen. Daar stellen we de businesscase voor op. Als de opdrachtgever er positief op besluit, kunnen wij helpen bij de realisatie.’

DUURZAAMHEID Uiteraard is duurzaamheid onderdeel van de procesoptimalisatie die VIRO uitwerkt, zegt Vlasma. ‘Wij houden rekening met wat de klant belangrijk vindt en als VIRO hechten we aan maatschappelijk verantwoord ondernemen.’ Het begint met simulatie, dat onder de noemer ‘Virtueel testen’ tegenwoordig een belangrijk thema van VIRO is. Van simulatie valt in de ontwerpfase al veel te leren ter verbetering van het ontwerp en het kan daarmee de behoefte aan kostbare fysieke prototypes verminderen en zo verspilling voorkomen. In de gebruiksfase verschaft simulatie eveneens inzicht, bijvoorbeeld in de prestaties van een lijn, en geeft daarmee aanwijzingen voor

verdere optimalisatie. Er zijn simulatietools voor de inrichting van een lijn, maar ook voor bijvoorbeeld energieverbruik. Vlasma: ‘Een klant van ons had een energieslurpend proces. Wij hebben de energiebehoefte in kaart gebracht en ideeën voor energiebesparing aangedragen. Een andere klant ging met biologisch afbreekbare materialen werken. Wij hebben geholpen de processen daarvoor in te richten.’ De Vries: ‘Cradle-to-cradle, aandacht voor recyclebaarheid, zit in onze werkprocessen. We komen met innovatieve ideeën, of we denken met de klant mee over de toepassing van zijn nieuwe uitvindingen op dit gebied. In alle gevallen is het intellectuele eigendom voor de klant.’ Hetzelfde geldt voor materiaalverbruik,

vult Edens aan. ‘Bij zowel grote installaties als kleinere constructies in de machinebouw kijken we naar vermindering van het materiaalverbruik en het aantal benodigde bewerkingen. Dat levert kostenbesparing en energiebesparing op.’

SAMENWERKING Op duurzaamheid scoort ook de (nood)oplossing die VIRO vanwege de coronacrisis bedacht voor het afnemen van projecten. Edens vertelt: ‘Eind maart hadden we de factory acceptance test voor een mooi project. De klant zei: “Ik kom niet.” Dus toen hebben wij met hulp van tablets en camera’s, met digitale aanwijzingen van de klant, de machine in gebruik gesteld en de

Jelmer Edens, groepsleider Mechanical Engineering: ‘Bij een ramp-up kunnen wij snel meerdere suppliers bijschakelen, omdat we vrij van productie zijn.’

WE ZIJN LIVE!

resultaten aan de klant laten zien. Bij de site acceptance test was het omgekeerd en ging de klant aan de slag met hulp van onze foto’s en schema’s. Dat heeft een hoop reizen gescheeld.’ Zo heeft het begrip samenwerken weer een nieuwe praktische invulling gekregen. De Vries: ‘Engineering draait om de beheersing van complexiteit. Als VIRO voeren we steeds complexere projecten uit wat betekent dat ook de complexiteit van samenwerken toeneemt. Daarin worden wij steeds professioneler.’ Over duurzame band gesproken.

• www.viro-group.com

Theo de Vries, hoofd afdelingen Software & Control en Electro & Instrumentation: ‘Cradleto-cradle, aandacht voor recyclebaarheid, zit in onze werkprocessen.’

MEASURING YOUR WORLD

E-DUCATION Eenvoudig & professioneel kennis van meettechniek vergaren met praktijk- en digitale opleidingen, kennisdocumenten en nog veel meer. www.measuringyourworld.nl www.measuringyourworld.be Bekijk onze gratis kennisdocumenten!

november 2020

CONSTRUEREN

GEDACHTEGOED WIM VAN DER HOEK (1924-2019) LEEFT VOORT

VAN MECHANISATIE VIA MECHATRONICA NAAR SYSTEEMDENKEN Begin vorig jaar overleed Wim van der Hoek op 94-jarige leeftijd. Als werktuigbouwkundig ingenieur bij Philips en buitengewoon hoogleraar aan de – toen nog – TH Eindhoven legde hij de basis voor de Nederlandse school van construeren. Die is gericht op positioneringsnauwkeurigheid en beheersing van dynamisch gedrag en is terug te vinden in de hightech mechatronica waarmee ons land wereldleider is geworden. Over zijn leven en werk verschijnt dit najaar een boek.

Maarten Steinbuch, hoogleraar systeem- en regeltechniek TU Eindhoven: ‘Zijn wijze van denken en construeren heeft Wim aan de TH op onnavolgbare wijze overgedragen aan studenten.’ Foto: Angeline Swinkels

DOOR HANS VAN EERDEN

im van der Hoek studeert werktuigbouwkunde in Delft en werkt van 1949 tot 1984 bij Philips in Eindhoven. Hij begint bij de Apparatenfabriek, die al snel overgaat in de hoofdindustriegroep RGT (Radio, Grammofoon en Televisie), later opgesplitst in Audio en Video. Hij wordt leider van de voorontwikkelgroep bij de bedrijfsmechanisatie. Vanaf ’68 is hij gedetacheerd bij Philips CFT (Centrum voor Fabricage Technieken), waarvan Philips Innovation Services de nakomeling is. Bij CFT, mede op zijn initiatief in datzelfde jaar van start gegaan, leidt Van der Hoek vakgebied 5, Mechanica en Mechanismen. In de loop der jaren ontpopt hij zich tot enthousiast netwerker en wetenschappelijk adviseur binnen Philips, tot aan de raad van bestuur. Verder is hij van ’61 tot ’84 buitengewoon hoogleraar in de afdeling Werktuigbouwkunde van de TH Eindhoven.

DYNAMISCH GEDRAG De bedrijfsmechanisatie betreft in Van der Hoeks beginjaren vooral machines voor het assembleren

november 2020

van discrete producten, zoals weerstanden, condensatoren en radiobuizen. Later worden dat bijvoorbeeld ook printplaten en opnamekoppen voor viderecorders. De reproduceerbaarheid en snelheid van productie moeten omhoog, ook dan al, met het oog op kostprijs en kwaliteit. Omdat de miniaturisatie voortschrijdt, luistert het allemaal steeds nauwer. Van der Hoek gaat zich daarom bij Philips verdiepen in de nauwkeurigheid van bewegen en positioneren in machines. Hij komt als eerste – ‘met vallen en opstaan’ en niet meteen geaccepteerd door de constructeursgemeenschap binnen Philips – tot het inzicht dat nauwkeurigheid niet alleen statisch van aard is, maar dat het dynamisch gedrag ook een belangrijke rol speelt. Als een machine in een bepaald tempo (takt) staat te ‘stampen’, kunnen trillingen ontstaan. Die gaan ten koste van de nauwkeurigheid, vooral als hun frequentie in de buurt komt van de zogeheten eigentrillingen die elke constructie van nature kent. De complete machine staat dan te ‘shaken’. De kunst is daarom

ontwerpen. De nauwkeurigheid die deze beheersing van het dynamisch gedrag oplevert, kan echter weer teniet worden gedaan door speling in de constructie. Het vermijden van speling is daarom een tweede constructieprincipe en zo volgen er meer.

DES DUIVELS PRENTENBOEK Van der Hoek legt zijn inzichten vast in een collegedictaat, met een befaamd geworden laatste hoofdstuk: Des Duivels Prentenboek (DDP). In DDP verzamelt hij afbeeldingen om de juiste wijze van construeren te illustreren. Als echte ‘beelddenker’ kan hij verschijnselen heel beeldend uitleggen. Zo gebruikt hij voor speling het beeld van een geit op rolschaatsen achterin een vrachtwagen: trekt de auto op dan klapt de geit tegen de achterklep, remt de auto dan botst de geit tegen de cabine. Ook leert hij zijn studenten om zich voor een beter begrip in te leven in het gedrag van een constructie of bepaalde component, zoals een kogel tussen de ronddraaiende kogels in een kogellager. DDP presenteert hij als inspiratiebron voor aankomende én ervaren constructeurs en het construeren omschrijft hij als ‘de confrontatie van het creatieve, impulsieve, inventieve en intuïtieve element in de mens met het kritische, verstandelijke, ordenende, rationele element’. De rollen die bij deze twee elementen horen, kan één persoon vervullen, maar vaak zullen binnen een team de verschillende leden elk de rol oppakken die bij hun persoonlijkheid past. ‘Een van de belangrijkste lessen die Wim van der Hoek mechanisch ontwerpers leerde, was voldoende tijd te nemen om zichzelf de vraag te stellen: “Wat is de kern

‘DE KWALITEIT VAN WIM WAS DAT HIJ HET ECHTE ONTWERPPROBLEEM BOVEN WATER WIST TE HALEN EN DAAR SNEL OP KON INZOOMEN OM TOT EEN OPLOSSING TE KOMEN’

ver uit de buurt te blijven van die hinderlijke eigentrillingen. Van der Hoek rekent uit dat dit mogelijk is door de constructie een lage massa en een hoge stijfheid te geven. Licht en stijf construeren is daarom de kern van het ‘VanderHoekse’

van het probleem?”’, verklaart Frans Theelen, senior design engineer bij NTS. ‘Met het proberen te beantwoorden van deze vraag begint een denkproces waarin de ontwerper kan inzoomen op wat echt nodig is om het probleem op te

WIM VAN DER HOEK (1924-2019) – EEN CONSTRUCTIEF LEVEN Op initiatief van DSPE (Dutch Society for Precision Engineering) verschijnt dit najaar het boek ‘Wim van der Hoek (1924-2019) – Een constructief leven’. De presentatie stond gepland op de (inmiddels afgeblazen) Precisiebeurs, gecombineerd met de jaarlijkse uitreiking van de Wim van der Hoek Award voor het beste afstudeerwerk op constructief gebied in Nederland (en België). Een alternatieve (online) gelegenheid wordt nog gezocht. Het boek beschrijft uiteraard zijn loopbaan bij Philips en TH Eindhoven, maar ook zijn vormende jaren in een onderwijzersgezin in Kapelle-Biezelinge (Zeeland) en later Leiderdorp. Veel indruk maakt de Tweede Wereldoorlog op de jonge Van der Hoek. Hij raakt betrokken bij de ondergrondse en voert verkenningen uit naar de V2, het vergeldingswapen dat de Duitsers in ’44-’45 inzetten tegen de geallieerden. Na zijn pensionering blijft Van der Hoeks leven dyna-

lossen. Dit vereist een hoge mate van eerlijkheid bij de ontwerper om te voorkomen dat veronderstellingen of oplossingen uit het verleden het creatieve proces belemmeren om nieuwe oplossingen te vinden. Het in teams doorlopen van dit proces is daarom essentieel.’ Van veel ideeën in DDP is Van der Hoek zelf de geestelijk vader, maar de credits geeft hij telkens aan de student of Philips-collega die een idee heeft uitgewerkt.

‘VERPLETTERENDE INDRUK’ Met zijn kritisch-creatieve wijze van werktuigbouwkundig construeren legt Van der Hoek de basis voor de precisietechniek die haar weg vindt naar lithografiemachines, medische scanners, elektronenmicroscopen en tal van andere precisieapparaten. ‘Wij gebruiken zijn ideeën tot op de dag van vandaag’, vertelt Martin van den Brink, cto en president van ASML. ‘Ik heb hem niet veel meegemaakt, want hij was al met pensioen toen ik bij ASML in dienst kwam. Maar die keren dat ik hem ontmoette, maakte hij een verpletterende indruk. Kenmerkend was zijn intrinsieke nieuwsgierigheid. Zijn belang ligt in het principieel nadenken over een constructie, hoe je bijvoorbeeld iets moet vasthouden, of hoe je iets stijf kunt maken. Daarbij moet je er ook goed over kunnen praten, analytisch zowel als gevoelsmatig. Je moet op verschillende manieren naar een probleem kunnen kijken en goed kunnen argumenteren. De manier van denken die hij heeft geïntroduceerd, heeft ons ver gebracht en zit diep in onze organisatie verankerd. Mede dankzij Wim van der Hoek zijn wij de beste ter wereld in mechatronica.’ Van der Hoek is een mechanisch ontwerper pur sang. Mechatronica – de samenwerking tussen disciplines als mechanica, elektronica, regeltech-

misch. Zijdelings is hij nog even betrokken bij ASML, dat juist in dat jaar, 1984, vanuit Philips wordt opgericht. Heel veel tijd besteedt hij aan Van Doorne’s Transmissie (VDT) in Tilburg, bekend van de continu variabele transmissie (cvt). De productie van de schakelband (duwband) voor de cvt bezorgt VDT aanhoudende hoofdbrekens. In 2019 passeert Bosch Transmission Technology, zoals VDT inmiddels heet, de mijlpaal van 75 miljoen duwbanden. Nog veel meer bedrijven die schatplichtig zijn aan Van der Hoek komen in het boek aan het woord onder de noemer ‘Constructieprincipes in bedrijf’. Als pensionado werpt hij zich ook op andere ontwerpuitdagingen, zoals een slimme techniek voor het makkelijk aantrekken van steunkousen. Het tekent de bevlogen Wim van der Hoek, die vindt dat de techniek waaraan hij werkt de mens tot steun dient te zijn. Het boek (ISBN 978-90-829-6583-4) is voor € 39,50 te bestellen bij DSPE (www.dspe.nl) of in de boekhandel.

niek en software om hightech systemen nog beter te laten presteren – doet pas later haar intrede. Zijn ideeën over positioneringsnauwkeurigheid en dynamisch gedrag hebben echter mede de basis gelegd voor de unieke Nederlandse invulling van die mechatronica.

SYSTEEMDENKEN

invloeden die daarop inwerken beschouwen. Daarmee wordt het maken van zo’n ontwerp een proeve van systeemkundig denken. Systems engineering heeft inmiddels een centrale plaats ingenomen in ons vakgebied. De kwaliteit van Wim was dat hij het echte ontwerpprobleem boven water wist te halen en daar snel op kon inzoomen om tot een oplossing te komen.’

ACTUEEL Hoogleraren als Rien Koster, Jan van Eijk en Herman Soemers, en afstudeerders van Van der Hoek als Piet van Rens en Huub Janssen (JPE), zorgen voor verdere uitwerking en verspreiding van zijn collegedictaat en DDP via opleidingen, cursussen en studieboeken. Lang ligt het zwaartepunt aan de drie TU’s, maar deze eeuw stappen ook hogescholen in het constructieprincipes-onderwijs. Recent publiceerde Susan van den Berg, docent aan Fontys Hogeschool Engineering, het eerste hbo-leerboek op dit vakgebied. Zo verspreidt het VanderHoekse denken zich via het onderwijs als een olievlek over de hightech industrie. Lang blijft het beperkt tot Nederland, omdat Van der Hoek – mede vanwege zijn oorlogservaringen en daaruit voortvloeiende weerzin tegen militaire toepassingen – een vertaling van zijn werk tegenhoudt. Pas in 2009 verschijnt de eerste openbare, Engelstalige uitgave van een DDP-afgeleide, ‘Design principles for precision mechanisms’ van Soemers. Intussen is het vakgebied dus geëvolueerd, van mechanisatie via mechatronica naar systeemdenken. Het negeren van de mechanische constructieprincipes, ‘omdat de regeltechniek het toch wel oplost’, ligt op de loer, maar blijft uit den boze wil men de maximale prestatie uit een precisiesysteem halen. Daarom werken de huidige hoogleraren Dannis Brouwer (Twente), Just Herder (Delft) en Hans Vermeulen (Eindhoven, tevens bij ASML senior principal architect voor euvoptiek) aan een update van Soemers’ boek, en daarmee indirect van DDP. Hun focus leggen ze op het ontwerpen van mechanische hardware als onderdeel van een modern, precisiemechatronisch systeem. Het VanderHoekse gedachtegoed is nog altijd actueel.

Van der Hoek heeft invloed bij Philips en indirect ook bij spin-offs als ASML, FEI (nu onderdeel van Thermo Fisher Scientific) en Assembléon (overgenomen door Kulicke & Soffa). Zijn grootste impact heeft hij echter als buitengewoon hoogleraar, aldus Maarten Steinbuch, aan de TU/e hoogleraar in systeem- en regeltechniek en de verantwoordelijke voor wat ooit Van der Hoeks vakgroep was. ‘Zijn wijze van denken en construeren heeft Wim aan de TH op onnavolgbare wijze overgedragen aan studenten, niet alleen de ruim zestig die bij hem zijn afgestudeerd maar ook de vele honderden die college bij hem volgden. Promoveren was in zijn tijd in de werktuigbouwkunde nog niet gebruikelijk, maar hier in Eindhoven, en ook in Delft en Twente, is dat later gelukkig goed opgepakt. Heel belangrijk daarvoor was de invoering van het promoveren op een proefontwerp. Dat heeft geresulteerd in een geweldige bloeiperiode in Eindhoven, waarin al Martin van den Brink, president en cto ASML: tientallen parels van proefschriften ‘Mede dankzij Wim van der Hoek zijn wij de zijn verschenen (veelal op basis van beste ter wereld in mechatronica.’ Foto: ASML VanderHoekse principes, red.). Als je zo een proefontwerp maakt, moet je het hele systeem en alle

november 2020

INVESTEREN IN PROCES EN MENSEN

INVESTERINGEN MOETEN PHOENIX 3D METAAL AANTREKKELIJK HOUDEN VOOR KLANT EN PERSONEEL

‘MET DE LAATSTE TECHNOLOGIE AANTONEN DAT WE ALLES AANKUNNEN’ Voor Phoenix 3D Metaal was 2019 een topjaar, met een omzet die groeide met 23 procent. Consolidatie van dat resultaat was dit jaar het doel – en toen kwam corona. Een dip volgde, al liggen er alweer genoeg orders op de stapel. Zodat de metaalbewerker alsnog toewerkt naar wat het de komende vijf jaar wil doen: verdubbelen in omzet. DOOR JAN BROEKS

ubberpersen, welk metaalbewerkingsbedrijf deed dat nou? Niet één, zo bleek. Dus sprongen ze bij Phoenix 3D Metaal in Eindhoven eind jaren negentig in het diepe. Het bedrijf zorgde voor een rubberpers, maakte zich de technologie eigen en zie: rubberpersen is allang niet meer iets ‘voor erbij’. Het pionieren is geweest, rubberpersen is hier volwassen, stelt mede-eigenaar/-directeur Bernard van der Poel. ‘Wat toen helemaal nieuw was, is voor ons nu vanzelfsprekend. Processen zijn stabiel en goed te voorspellen met simulatiesoftware.’

‘RUBBERPERSEN IS EEN GOED ALTERNATIEF VOOR ANDERE VORMEN VAN PLAATBEWERKING’

persen.’ Wat meer concurrentie zou hij dan ook toejuichen. ‘Met meer bedrijven wordt het rubberpersen alleen maar bekender.’ Toch kijken ze bij Phoenix 3D Metaal vooral naar zichzelf. Zie de resultaten van de afgelopen jaren: met in 2019 een omzet die 23 procent hoger uitpakte dan in 2018 zat de groei erin. Zoals het er nu naar uitziet, komt de omzet in 2020 volgens Van der Poel zo’n 10 procent lager uit, en kan daarna het vizier weer op het doel ‘verdubbeling in vijf jaar’. ‘Dat is reëel. Vooral omdat we de afgelopen jaren al zo groeiden en het steeds beter lukt de grote voordelen van het rubberpersen bekend te maken bij designers en constructeurs.’

Bernard van der Poel: ‘Met meer bedrijven die rubberpersen wordt de technologie alleen maar bekender.’ Foto: Phoenix 3D Metaal

PRIJS ZO LAAG MOGELIJK UITDAGENDER MET COBOT

Dat heeft volgens hem z’n voordelen, niet in de laatste plaats voor de klant. Rubberpersen, zegt hij, vraagt om slechts één matrijs, dus relatief lage investeringskosten. ‘Dat maakt de technologie aantrekkelijk voor series in lagere aantallen. Juist nu, in een tijd waarin bedrijven met nieuwe producten andere mogelijkheden verkennen, biedt het rubberpersen een goed alternatief voor andere vormen van plaatbewerking.’

GRAAG MEER CONCURRENTIE Zo bezien heeft de coronacrisis het rubberpersen verder mee op de kaart gezet, stelt Van der Poel. ‘Dat is zeker welkom. We zijn nog altijd de enige die de technologie op deze schaal inzetten. Sinds twee jaar promoten we die waar dat maar kan, maar nog lang niet iedereen weet van het rubber-

Groeien vraagt om forse investeringen, dus doet Phoenix 3D Metaal die ook. ‘We hebben de afgelopen jaren bijna het complete machinepark vernieuwd, met onder andere diverse kantbanken, een 3D-lasersnijmachine en een volledig geautomatiseerde 2D-lasersnijmachine. En een cobot gaat onze medewerkers helpen met bijvoorbeeld het kanten en afbramen van metaal.’ Zo’n cobot maakt het werk er voor hen uitdagender op, zegt Van der Poel. ‘Dat is één van de redenen om te willen groeien. We houden onze mensen heel graag binnenboord. Hun kennis is uniek, die willen we zo goed mogelijk benutten, vooral voor henzelf. Daarom willen we ze laten werken met de laatste technologie. Nieuwe investeringen stralen af op onze medewerkers. We proberen een zo compleet mogelijke werkgever te zijn, ook qua omscholing: voorheen werkten meerdere van onze mensen in de bouw.’

Naast de investering in equipment en personeel richt de beoogde groei zich op de klant. Van der Poel: ‘Die willen we zo goed mogelijk bedienen. Juist onze investeringen houden de productprijs zo laag mogelijk. Dat kan alleen met up-to-date technologie, waarmee we de klant laten zien dat we elke opdracht aankunnen.’ Vanaf zo’n 150 stuks tot een paar duizend exemplaren. ‘Die range qua aantallen is wat ons onderscheidt; daar blijven we op inzetten.’ Gaat de groei zo hard dat Phoenix 3D Metaal moet uitzien naar een nieuwe locatie? Bernard van der Poel ziet dat niet zo snel gebeuren. ‘We kunnen in ons huidige pand nog wel even vooruit. Wat maar goed is ook: onze drie rubberpersen verplaatsen is kostbaar en niet zomaar gedaan. Die houden we voorlopig graag op hun plek.’

• www.phoenix3dmetaal.com november 2020

PROCESVERBETERING

SCHILT ENGINEERING AUTOMATISEERT EIGEN BEDRIJFSPROCES

EERST HELEMAAL UITKLEDEN, DAN – MINDER AMBITIEUS – WEER AANKLEDEN In de betonstaalverwerkende industrie kennen ze Schilt Engineering allemaal. In veel bedrijven overal in de wereld draaien machines en complete productielijnen made in Schoonhoven. Het familiebedrijf groeit gestaag. Om die groei te continueren, wordt al bijna twintig jaar geïnvesteerd in automatisering van het eigen bedrijfsproces. Een pad vol trial & error. ‘Pas sinds vorig jaar hebben we het echt goed voor mekaar.’

DOOR PIM CAMPMAN

ls we bedrijfsleider Martin Markus van Schilt Engineering spreken, is een order van een Martin Markus, bedrijfsleider van Schilt Engineering: ‘Iemand van buiten zei onlangs: “Zo zuiver als jullie de database vullen, zie je het klant uit Australië juist gereed- bijna nergens”.’ Foto: Maurice Melching gekomen. ‘Om die te verschepen zijn zeven zeecontainers nodig’, zegt hij. Om maar te staaflengte en/of -diameter verschillen, in één VEEL IN EIGEN HUIS zeggen: de equipment die het bedrijf ontwikkelt procesgang combineren en de doorlooptijd sterk Wat daarbij helpt, aldus Markus, is dat er weinig en produceert – in dit geval een complete verkorten. Markus: ‘Hoe beter de klantsoftware wordt uitbesteed. Staal – platen, staven, buizen, productielijn – zijn vaak niet de kleinste. ‘Maar onze machines aanstuurt, hoe beter ze presteren.’ kokers – wordt uiteraard ingekocht. En ook machines die op een pallet van 1 bij 1 meter Daarom steekt Schilt Engineering veel effort in machinecomponenten zoals motoren, encoders, passen, maken we ook, met evenveel plezier.’ het doorontwikkelen van de software in hun lagers, soms een stukje besturing. ‘Anders dan machines én in een goede connectiviteit met Italianen, die vaak alles behalve de assemblage de klantsoftware, die, goed ingeregeld, moet uitbesteden, produceren wij 90 tot 95 procent HELE PROCES OPTIMALISEREN ‘snappen’ hoe opdrachten slim aan de productiezelf. Wat vandaag getekend is, kunnen we morgen De machines van Schilt Engineering, opgericht in straat aan te bieden. 1994, maken staven die hun weg vinden in heavy maken. Bovendien bouwen we een stukje kennis duty constructies als viaducten, parkeergarages op van het eindproduct en van de componenten. en flats. Daarbij dekken de machines het hele Hoe zit het met de robuustheid, met de toleranALLES HUFTERPROOF proces af: knippen, buigen, sorteren, bundelen, ties? Op welke finesses moet je letten?’ Is softwareontwikkeling – gedreven door trends labelen – en doen dat steeds vaker volledig geSchilt Engineering trekt met die aanpak klanten als remote monitoring en predictive maintenance automatiseerd en op elkaar afgestemd. ‘Wij bie– een topprioriteit geworden, productkwaliteit in de hele wereld, van Europa tot Singapore en den klanten de equipment en ondersteuning om is dat al vanaf de start, 26 jaar geleden. ‘De van de VS tot Australië. ‘In Duitsland zit een hun hele proces te optimaliseren’, zegt Markus. betonstaalsector staat bekend als een rauwe gedegen concurrent. En toch is onze omzet daar ‘Onze klantenkring leeft van het minimaliseren industrie. Al onze machines moeten hufterproof de afgelopen jaren sterk gegroeid. Dankzij de van afval. Dat komt heel nauw: produceert een zijn. Hoe klanten dingen kapot weten te krijgen, hoge productkwaliteit, automatiserings- en klant 5 procent afval per jaar, dan draait hij dat kun je je soms niet voorstellen…’ Schilt servicegraad behoren wij tot de wereldtop in deze verlies, bij 1,5 procent maakt hij winst.’ Engineering tackelt dat in engineering met nichemarkt.’ robuuste ontwerpen die ook tegen flinke stoten kunnen en met, als er toch iets kapotgaat, tiptop OPDRACHTEN COMBINEREN COWBOYTENT service en onderhoud. ‘Is er onverhoopt geen De crux om die kleine marges te halen, zit hem Vanuit het verleden is het bedrijf, zoals Markus monteur beschikbaar, dan plukken we desnoods voor een aanzienlijk deel in de ERP-software van het uitdrukt, ‘echt een cowboytent’. ‘Iets veriemand van kantoor om de klant zo snel mogelijk de klant. Is die goed op orde, dan kan hij meerkopen, tekenen, maken en gáán.’ Nog steeds is er uit de brand te helpen.’ dere opdrachten die bijvoorbeeld qua aantallen, relatief weinig overhead. ‘We hebben de organi-

november 2020

satie niet in stukjes gehakt. Neem onze engineering (3 personen op een totaal van 45 fte, red.): die engineert niet alleen, maar begeleidt ook de inkoop, doet de werkvoorbereiding en soms een stukje telefonische aftersales.’ Ook Markus zelf doet een stuk van de inkoop en samen met

‘PRO.FILE BIEDT STRUCTUUR EN HET GAAT ALLEMAAL ZO GOED DE WERKPLAATS IN’

oprichter-eigenaar-managing director Edwin Schilt een groot deel van de verkoop en van alles eromheen: procesautomatisering, serviceplanning enzovoort.

VEEL PIJN EN MOEITE Al sinds hij bijna achttien jaar geleden bij Schilt Engineering begon, ligt automatisering op zijn bordje. Zijn eerste wapenfeit was de aanschaf van

Cables and connectors Embedded computing Fibre optics Frequency control

een boekhoudpakketje – ‘tot dan toe werden de facturen in Excel gemaakt’ –, een paar jaar later gevolgd door een 3D-CAD tekenpakket en, in 2010, een ERP-pakket. Rond 2014 kwam daar een PDM-pakket bij. Anno nu wordt er gewerkt met Autodesk Inventor (CAD), Ridder iQ (ERP) en PRO.FILE (PDM/PLM). Iedereen ziet de voordelen ervan. Wat in de jaren daarvoor zeker niet het geval was, schetst Markus. ‘Dat heeft aardig wat pijn en moeite gekost – en veel te veel tijd.’ Want het koppelen van de pakketten wilde maar niet lukken, Ridder (toen nog R8) werd als een veredeld boekhoudpakket gebruikt, engineering had het zo druk met dagelijkse beslommeringen dat die niet genoeg effort kon steken in het omzetten van de machinetekeningen in PRO.FILE.

MEER LUCHT EN GRIP Terugkijkend zegt de bedrijfsleider dat ze zich verslikt hadden in de complexiteit. ‘Nog veel te veel werd met de hand gedaan; dingen werden op twee plekken ingevuld, waardoor het overzicht ontbrak en fouten op de loer lagen.’ Het tij keerde na een aantal crash-acties, handigheidjes en versoberingen. Zo stelde PLM Xpert, implementatiepartner voor PRO.FILE, bijvoorbeeld voor de zaak eerst helemaal uit te kleden en vervolgens minder ambitieus weer aan te kleden. En dat werkte. ‘Vorig jaar hebben we voor elkaar gekregen dat het wél goed werkt. Nu zeggen onze engineers dat PRO.FILE structuur biedt en “het gaat allemaal zo goed de werkplaats in”. Nu opdrachten niet meer als een stapel tekeningen

IoT and Wireless Magnetics Photonics and Imaging Power

maar digitaal op scherm worden aangeleverd, zie je de werkplaatschef meer lucht en grip krijgen. Daarnaast ontstaat een veel betere feedback vanuit fabriek naar kantoor. En de heldere artikelstructuur, unieke codes en spare-partslijsten sluiten fouten uit en alles verloopt sneller. Iemand van buiten zei onlangs: “Zo zuiver als jullie de database vullen, zie je het bijna nergens”.’

GEZAMENLIJKE INSPANNING Martin Markus benadrukt dat de gezamenlijke inspanning: ‘De input van de engineers heeft een grote rol gespeeld om te komen waar we nu staan. Een belangrijke voorwaarde is altijd geweest dat de automatisering ons tijd moet opleveren, geen extra tijd moet kosten. Dat was bepalend in het nemen van beslissingen en investeringen in het laten aanpassen van de programmatuur.’ Hij verwacht dat PRO.FILE gaat helpen om verdere stappen te zetten in modularisatie en cto (configure to order). ‘Al zal engineeringwerk altijd nodig blijven. Elke machine is een beetje anders – ietsje hoger, langer, breder. Voor ons telt dat er een kwalitatief goede machine staat. Daar hebben we onze groei aan te danken.’

• www.schiltbv.nl • www.plmxpert.nl • www.pro-file.com/nl

RF Semiconductors Sensors Test and Measurement

Consult. Design. Integrate. Contact: Tel: +31(0)40 – 2507400 | Email: sales-nl@acalbfi.nl

www.acalbf i.com/nl

november 2020

FINANCIERING

ORGANISATIEWAARDE NOG NIET GOED INGEVULD BIJ INNOVATIETRAJECT PHILADELPHIA

‘WE BESPAREN 21 MINUTEN, MAAR DAT VERTAALT ZICH NOG NIET IN MINDER FTE’S’ De zorgsector komt moeilijk aan mensen en dat probleem zal de komende jaren alleen maar groter worden. Om toch voldoende zorg te kunnen bieden, zijn technologische innovaties nodig. Philadelphia Zorg wil die graag, als launching customer, helpen uitontwikkelen, maar heeft geen budget om de kosten – die jaren voor de baat uitgaan – te financieren. De instelling zoekt daarom naarstig naar een cocreërende industriële partner voor de lange termijn.

lijk: ‘De zorg komt moeilijk aan mensen, zelfs nu in de coronacrisis. De komende jaren verwachten we daarom dat zo’n 20 procent van ons personeelsbestand door natuurlijk verloop verdwijnt. Met de resterende 80 procent zullen wij hetzelfde aantal cliënten moeten ondersteunen en verzorgen. Dat kan alleen met technologische innovaties. Inmiddels hebben we ondervonden dat die eerst alleen maar extra budget kosten en geen besparingen opleveren. Wij zoeken daarom een innovatiepartner die zijn marge op het nieuwe product met ons wil delen, totdat wij uit de ontwikkelkosten zijn.’

VIER PIJLERS In dat geval heeft de innovatie voor Philadelphia ‘organisatiewaarde’, duidt Leijendekkers, één van de vier pijlers onder het innovatiebeleid van de Amersfoortse zorginstelling. ‘Verder zien we graag dat een technologische vernieuwing ook van waarde is voor medewerkers en cliënten en dat deze de kwaliteit van de zorg verhoogt.’ Een goed voorbeeld is de slimme ‘inco’, incontinentiemateriaal voorzien van sensoren die de verzadigingsgraad in de cellulose meten en bij het bereiken van een bepaald niveau een alarm afgeven.

PRECIES OP TIJD

Suzanne Leijendekkers (links) signaleert dat veel industriële bedrijven een verkeerd beeld hebben van zorgorganisaties. ‘Wij staan open voor technologische innovaties, maar onder de streep moeten ze ons geen extra geld kosten.’ Rechts Jeroen van de Pas. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘I

k zoek er letterlijk elke dag naar’, verklaart Jeroen van de Pas. ‘De bèta-versie hebben we al, nu nog een partij die de industrialisatie op zich wil nemen.’ Het blijkt te gaan om een medicijndoosje dat de cliënt van zorginstelling Philadelphia automatisch waarschuwt als die een pil moet innemen. ‘Een tijd geleden heb ik deelgenomen aan een van jullie rondetafels’, vertrouwt hij de Link-journalist toe, ‘en zo’n meeting zou me weer goed van pas komen, met mensen uit totaal andere omgevingen van wie je ontdekt dat je heel veel voor elkaar zou kunnen betekenen.’ Maar van dergelijke netwerkmeetings is momenteel weinig sprake. Sterker nog, voor de interviewafspraak is de bestuurder speciaal van huis naar kantoor getogen, want sinds enkele dagen werkt al het kantoorpersoneel weer thuis.

november 2020

VERKEERD BEELD Een meer structurele complicerende factor, onderstreept Suzanne Leijendekkers, directeur Innovatie & Projecten, en ook aangeschoven aan de grote tafel in de werkkamer van Van de Pas, is dat veel industriële bedrijven een verkeerd beeld hebben van zorgorganisaties. ‘Vaak wordt gedacht dat wij genoeg geld hebben om alle pilotkosten voor onze rekening te nemen en kosteloos veel tijd kunnen steken in de overdracht van onze kennis van de zorgpraktijk. Maar zo werkt het helaas niet. Wij staan open voor allerlei technologische innovaties, maar onder de streep moeten ze ons geen extra geld kosten.’

KEIHARDE NOODZAAK Die bereidheid om nieuwe technologie in de zorgprocessen op te nemen, is ingegeven door een keiharde noodzaak, maakt Van de Pas duide-

Het innovatietraject is doorlopen met de Deense fabrikant Abena en de Amerikaanse start-up MediSens Wireless. Philadelphia leverde de praktijkkennis en de pilotomgeving, Abena deed de industrialisatie en MediSens ontwikkelde de sensoren, de interface en de benodigde besturingssoftware. De zorgorganisatie gebruikt die inco’s – ze duiden met ‘luiers’ ligt ‘gevoelig’ – en ervaart veel voordelen: ‘Voorheen werden cliënten op een vaste tijd verschoond, nu alleen als het nodig is. Dat scheelt zeker één verschoning per dag. Ook al hebben veel van onze cliënten een laag bewustzijn, ook zij vinden het niet prettig te worden verschoond. Daarnaast is het voor de medewerker dikwijls een stevige fysieke inspanning. Per cliënt per dag scheelt het 21 minuten, tijd die nu besteed kan worden om met hem of haar leuke dingen te doen. Verder kan het huidirritatie voorkomen, omdat steeds precies op tijd verschoond wordt.’

GEEN HOGER TARIEF De slimme inco biedt dus waarde voor de medewerker en de cliënt, en verhoogt de zorgkwaliteit. Alleen de organisatiewaarde is nog niet goed ingevuld, stelt Van de Pas: ‘We besparen weliswaar tijd, maar dat vertaalt zich nog niet in min-

der fte’s. De Nederlandse Zorgautoriteit biedt nog geen hoger tarief voor de hogere kwaliteit die we nu leveren. Dus hebben we in Abena een cocreërende partij, niet als leverancier maar als partner

‘DE CLIËNT VOELT ZICH DOOR DE ROBOT ZELFSTANDIGER’

voor wie wij de rol van launching customer vervullen, die ons meer geeft dan wat korting op materiaal dat vanwege de technologie sowieso duurder is. Zo kunnen wij onze investering terugverdienen.’

zit nog in de doos, de andere vijf zijn ‘uit logeren’, vertelt Leijendekkers. ‘Die helpen de cliënt bijvoorbeeld om ’s morgens wakker te worden en de dag te beginnen. En om ’s middags bij terugkomst van de dagbesteding z’n verhaal te doen en weer rustig te worden.’ De instructies en reminders worden nu nog gegeven via een scherm op de buik van de robot, straks ook in gesproken woord, zodat de cliënt niet hoeft te kunnen lezen. ‘De cliënt voelt zich door de robot zelfstandiger, heeft meer zelf de regie. De robot biedt ook gezelligheid. Zelfs cliënten met familie en vrienden om zich heen ervaren geregeld eenzaamheid en vinden het echt jammer als de robot na de proef weer vertrekt.’

ROBUUSTE SOFTWARE SOCIAL ROBOTS Anticiperend op de ‘80 procent-toekomst’, zet Philadelphia verder de sociale robot in. Inmiddels zijn zes van deze ‘Phi’s’ aangeschaft, met name om thuiswonende cliënten te begeleiden en gezelschap te houden, als vervanger van een verzorger of het netwerk dat vaak kwetsbaar is, zeker bij het ouder worden. De zesde robot is net binnen en

The Innovation Playground uit Nederweert heeft de software van de interface ontwikkeld. Robuuste software die medewerkers, zonder kennis van programmeren, kunnen aanpassen aan de wensen van een cliënt. En die idealiter straks niet alleen draait op de Pepper-robot die als eerste is aangeschaft, maar ook op bijvoorbeeld de Sanbot, iPal en Nao die daarna zijn binnengekomen.

PHILADELPHIA ZORG De Stichting Philadelphia Zorg, met ruim 7.000 medewerkers, ondersteunt ruim 8.600 cliënten. Een deel van hen is, in uiteenlopende gradaties, verstandelijk en/of lichamelijk beperkt, en woont of werkt op een van de 530 locaties verspreid over het land. Een ander deel woont zelfstandig en krijgt thuis ondersteuning bij het doen van het huishouden en het structureren van de dag. Van het jaarbudget (2019: 475 miljoen euro) wordt 2 procent gereserveerd voor innovatie. Ruim een kwart daarvan wordt besteed aan technische innovatie, de rest is nodig om die nieuwe technologieën goed bij medewerkers en cliënten te laten landen.

• www.philadelphia.nl • www.philadelphia.nl/onze-innovaties Alle sociale robots binnen Philadelphia, ongeacht het merk, worden Phi’s genoemd. Van de Pas: ‘Binnen twee jaar zou ik er graag tweehonderd willen hebben, om zo veel mogelijk van onze thuiswonende cliënten te voorzien en zo medewerkers te ontlasten. We hebben echter geen budget voor een dergelijke investering. Daarom zoek ik ook daarvoor een industriële partij die met ons een echt partnership zou willen aangaan, voor de lange termijn.’

november 2020

CORONA EN STRATEGIE

TALKING INDUSTRY ONLINE OVER OMGAAN MET DE CORONACRISIS

EERST DE SCHOK, DAARNA METEEN ORDE OP ZAKEN STELLEN De impact van de coronacrisis plus de daaropvolgende economische malaise lijkt groot. Maar wie inlogde op de eerste digitale TalkING Industry van ING, Link Magazine en Berenschot, hoorde begin oktober – overigens net voordat Rutte de tweede lockdown aankondigde – aardig wat optimistische geluiden van de deelnemende bedrijven uit de maakindustrie. Er was maar kort tijd om elkaar over de best learnings en best practices in de afgelopen maanden te vertellen. Daarom komt er een keer een vervolg in real life. Dan kan de beloofde borrel echt gedronken worden samen.

DOOR LUCY HOLL

eestal begint een TalkING Industry in een regio met een bedrijfsbezoek en gaan de deelnemers daarna aan tafel voor een goed diner en dito gesprek over actuele zaken. Nu zagen ze elkaar ruim een uur online, met een digitale nazit voor wie wilde. De oem’ers, knowledge en process suppliers waren zeer open over hun wederwaardigheden in de coronacrisis. Janwillem Verschuuren, directeur-eigenaar van De Cromvoirtse in Oisterwijk en Nuth, leverancier van metaal op maat, vertelde wat voor hem heel goed heeft gewerkt: ‘Vanaf dag één van de lockdown zijn we scenario’s gaan bedenken: wat betekent deze crisis voor ons, wat zijn de gevolgen voor onze liquiditeit en investeringen?’ Dat geeft richting en houvast. Tegelijkertijd kwam er ook automatisch wat verlichting: leasegelden werden niet meer afgeschreven, belastingbetalingen stopgezet. Achteraf bleek dat niet nodig: De Cromvoirtse draaide afgelopen tijd een procent of tien minder dan gehoopt. Niet iets om grote zorgen om te maken, aldus Verschuuren. Hij ging ook meteen schakelen met de bank. ‘Die raakte in paniek over de zwaarste scenario’s, niet echt fijn. We wilden puur proactief onze bank benaderen over hoe het er bij ons uitzag, inclusief de diverse scenario’s en liquiditeitsoverzichten. Misschien hadden we het beter nog even voor onszelf kunnen houden. Er gingen allerlei alarmbellen af bij de bank, dat was helemaal niet nodig.’

Ceo Adriaan van den Berkhof van Van Mourik Group

november 2020

Zo’n twintig van de zeventig medewerkers van de Cromvoirtse werkten aanvankelijk thuis. Vanaf 1 juni was iedereen weer terug op kantoor, uiteraard conform de RIVM-richtlijnen. Dat was goed voor het bedrijf, merkte Verschuuren. ‘Momenteel zijn weer meer mensen thuis aan de slag, maar bepaalde sleutelfunctionarissen blijven nu wel aanwezig. Te veel thuis was niet goed voor de productiviteit in de productiehal, de communicatie met de werkvloer gaf problemen en liep stroef, mensen gingen zelf ad hoc oplossingen bedenken voor problemen, dat was niet handig.’

OPLOSSINGEN IN DE KETEN Anton van Limpt, ceo van Bestronics in Veldhoven, specialist in hightech ontwikkeling, assemblage en productie, laat vrijwel niemand thuiswerken. Dat kan simpelweg niet. Bestronics heeft financieel weinig last van de crisis gehad en draait waarschijnlijk zelfs plus 30, 40 procent dit jaar, zei hij. ‘Dat klinkt haast bizar. Toen de lockdown kwam, heb ik mezelf een weekend opgesloten in het bedrijf en begon ook allerlei scenario’s door te rekenen. Ik ben meteen overal voorraden gaan opkopen om onze klanten te kunnen blijven bedienen.’ Best learning voor hem is dat de industrie tijdens zo’n heftige crisis oplossingen moet zoeken in de keten. Hij besprak samen met klanten alternatieven en keek met toeleveranciers naar rek in de supply chain. Aanvankelijk werden wat klantorders geannuleerd, maar ‘we hadden het geluk dat die later toch weer terugkwamen. We hebben de

Ceo Anton van Limpt van Bestronics

• ‘Samenwerken in de keten is cruciaal gebleken.’ • ‘We hebben enorm veel reshoringklussen gehad afgelopen periode.’ • ‘Projecten in het buitenland afronden was soms ingewikkeld.’ • ‘Iedereen in de markt lijkt te denken: “Kom op, we moeten door”.’ • ‘De hele industrie heeft beeldbellen stevig omarmd.’

gehele periode volop doorgedraaid in de fabriek.’ ‘Samenwerken in de keten is cruciaal gebleken’, benadrukt Joes Wigman, managing director digital & IT bij Berenschot, en die middag moderator van het online gesprek. ‘Een global footprint kan aantrekkelijk zijn, zeker als je uit bent op de laagste kosten, maar juist in deze tijd blijkt dat het ook aardig wat risico’s heeft.’ Gaan reshoring en het anders inrichten van de keten een blijvend positief effect hebben, vraagt hij zich hardop af. Bestronics is al jarenlang actief met klanten in gesprek over wel of niet productie naar een ver land brengen, reageert Van Limpt. De fabriek in Veldhoven is zeer lean ingericht. ‘Dat maakt ons concurrerend met de lagelonenlanden. Juist deze coronacrisis heeft veel oem’ers doen besluiten om productie in Nederland uit te besteden. We hebben enorm veel reshoringklussen gehad afgelopen periode, vandaar die omzetstijging.’ Reshoring zet door, weet hij zeker. Klanten die bijna zover waren om hun productie naar het buitenland te verplaatsen, kiezen alsnog voor Nederland om ellende te voorkomen. ‘Let wel, we stoppen hier al jaren effort in. Dit komt ons niet zomaar aanwaaien.’

INVESTEREN DOOR DE CRISIS HEEN Reshoring is zeker aan de orde, maar of dat nu zo extreem wordt, daaraan twijfelt Jos van Doren, ceo van Van Doren Engineers met het hoofd-

Managing director Berry van Gool van Habraken

Managing director Geert Ketelaars van Wilting

kantoor in Boekel (350 medewerkers). Van Doren focust op het slimmer en sneller maken van machines en productielijnen, met inzet van elektrotechniek, industriële automatisering en ICT. ‘We hebben tevens vestigingen in Slowakije en India. Toen we tien jaar geleden begonnen met schakelkasten bouwen in Slowakije, zijn we er op twee locaties in Nederland ook alleen maar méér gaan bouwen. Het is én-én, niet óf-óf.’ De lockdown heeft behoorlijke impact gehad op sites van klanten van Van Doren in bijvoorbeeld de farma en food. ‘We waren er even niet welkom. Dat kwam na een tijdje wel weer redelijk goed. Onze omzetdaling zal een procent of twaalf zijn. Klanten verschillen zeer als we kijken naar de impact op hun business en de bereidheid om door te investeren. Kijk maar naar de voedingsmiddelenindustrie versus de hightech automotive. Daarom stellen we diverse prognoses op voor volgend jaar.’ Van Doren doet ook veel in het buitenland: inbedrijfstellingen kunnen plotseling niet door-

Directeur-eigenaar Janwillem Verschuuren van De Cromvoirtse

gaan, soms kleuren gebieden ineens oranje of rood. Het management besteedt vrijgekomen tijd om intern zaken aan te pakken: er wordt een fusie voorbereid van diverse vennootschappen, voortaan wordt meer in teams gedacht dan in vestigingen. Het bedrijf herschikt en investeert zich door de crisis heen. Maar waarom blijf je dan toch deels reshoren, klinkt het tijdens de TalkING Industry. ‘Is het een geldkwestie of heb je in het buitenland ook afzetmarkten?’ Van Doren: ‘We hebben inderdaad een aantal klanten bij wie het echt om het geld gaat en we willen ook oem’ers in het buitenland bedienen. En vergeet niet: we zitten, ondanks de crisis, met een grote schaarste aan vakmensen op de Nederlandse arbeidsmarkt.’

DUURZAAM PRODUCEREN Die eigen winkel helemaal opfrissen – wat veel horecabedrijven letterlijk deden in het voorjaar – daar herkent Adriaan van den Berkhof, ceo van Van Mourik Group in Ede, zich ook in. ‘Het is

Moderator en managing director digital & IT Joes Wigman van Berenschot

heel naar wat er rondom Covid-19 gebeurt, maar ook wij gebruiken de tijd en ruimte om alles op orde te brengen.’ Van Mourik Group verenigt bedrijven in de machine- en installatiebouw die zich op de diervoeder-, de food- en de procesindustrie richten. ‘Onze portefeuille liep, achteraf bezien, goed door. Bij de orderintake zijn er ontwikkelingen die niet zozeer met de coronacrisis te maken hebben die de investeringsbeslissingen bij onze klanten meer beïnvloeden: de discussie rondom de CO2-uitstoot en duurzaam produceren. Daarom zie we juist een stijgende behoefte aan procesoptimalisatie en aan serviceen onderhoudswerk.’ Van den Berkhof herkent de onrust aan het begin van de lockdown. ‘En ook onze collega’s werkten scenario’s uit: wat willen en kunnen we wel en niet? Projecten in het buitenland afronden was soms ingewikkeld. Moeten mensen daarna wel of niet in quarantaine en hoe dan? Daar hebben we LEES VERDER OP PAGINA 40

Your Global Automation Partner

Turbocharger voor IIoT Managed Ethernet Switch in IP67 Datasnelheden tot 1 Gbps optimaliseren toepassingen met de hoogste snelheidseisen, zoals de overdracht van video streams De high-speed link up functie ondersteunt een snelle gereedschapswissel in minder dan 150 ms voor minimale cyclustijden bij robottoepassingen Veilige en efficiënte industriële ethernet netwerken door middel van een geïntegreerde firewall, NAT-routing en bewaking van de netwerkbelasting op alle poorten

www.turck.com/switches

november 2020

VERVOLG VAN PAGINA 39

langzamerhand praktische oplossingen voor gevonden. Maar nieuwe projecten opstarten in bijvoorbeeld Groot-Brittannië, Frankrijk of Polen is en blijft voorlopig lastig.’

hebben de pas op de plaats gebruikt om ons beleid eens goed tegen het licht te houden. Habraken was altijd sterk productie- en productgeoriënteerd. Maar de wereld verandert snel en we moeten daarin mee. We willen meer naar buiten treden en gaan meer marketing en social media inzetten.’

engineeringscapaciteit die we tijdelijk over hadden, hebben we gebruikt om projecten te versnellen of processen te verbeteren zodat we beter uit de crisis komen. We zitten nu weer op het oude orderniveau. Iedereen in de markt lijkt te denken: “Kom op, we moeten door” en komt tegelijkertijd.’

EVEN ACUUT ON HOLD

INLOGGEN BIJ DE KLANT

Klanten van Inspiro in Arnhem, expert in embedded softwareontwikkeling, IoT en power electronics, reageerden heel wisselend op de lockdown, vertelt Jorn Rikkers, manager projects &

Joes Wigman constateert dat door alle verhalen heen een verdergaande digitalisering speelt. Bijvoorbeeld bij commissioning elders op de wereld: voorheen was het haast ondenkbaar om dat op afstand te doen. ‘Natuurlijk, een inbedrijfstelling ter plekke is altijd prettiger’, reageert Jos van Doren, maar de hele industrie heeft beeldbellen stevig omarmd. ‘We kijken wat nog wel kan en dat is best veel: we kijken online toe en gebruiken bijvoorbeeld virtual reality tools bij inbedrijfstellingen. We hebben bovendien een QR-service ontwikkeld: de klant logt via een QR-code in met zijn pc. Wij loggen ook in en haken aan op de PLC. Zo kunnen we zaken aansturen. Heel nuttig als je niet rechtstreeks mag inloggen in de fabriek.’ Hoe zit dat dan met de veiligheid, wil Janwillem Verschuuren weten. ‘Ik heb niet graag dat mensen van buitenaf

MEELIFTEN Geert Ketelaars, managing director van Wilting in Eindhoven, toeleverancier van hoogwaardige mechanische onderdelen en modules voor onder meer de semiconductor, hightech en automotive industrie, heeft gemerkt dat klanten deze maanden meer (beeld)bellen dan normaal, vooral ook omdat er meer tijd is. ‘ASML is onze grootste klant. Haar fabrieken draaien op volle kracht door. Er is heel veel nieuw werk te vergeven en wij liften daar volop op mee. We hebben meer vergaderd over nieuwe productintroducties dan ooit.’ Oem’er Habraken, leverancier van industriële naaimachines, zag zijn klantenbestand tijdelijk wat verschuiven. Het eerste halfjaar waren er genoeg opdrachten, daarna viel de automotive stil, maar kwam er meer vraag vanuit de meubelindustrie omdat veel mensen hun huis opknappen. Managing director Berry van Gool: ‘We hebben nog steeds voldoende werk, hoewel de tweede helft van het jaar wel minder goed zal uitvallen. Onze engineers kunnen niet naar Oost-Europa of Noord-Afrika om voorlichting te geven bij fabrieken. Dat doen ze nu op afstand, maar dat is geen 100 procent vervanging. Ook wij

‘VEEL BEDRIJVEN HEBBEN IN DEZE CORONACRISIS DE RUIMTE GENOMEN VOOR EEN HEROVERWEGING VAN DE STRATEGIE’

business development. Sommigen bleven gewoon komen, anderen zetten al hun projecten acuut on hold. ‘Die klanten zien nu wel in dat het geen optie is om het eind van de crisis af te wachten, dus opdrachten worden weer opgestart. De

WAT GAAT DE INDUSTRIE DOEN? ING heeft berekend dat Nederland dit jaar op zo’n 5 procent krimp van het bbp uitkomt, volgend jaar zitten we waarschijnlijk op 3 procent groei. Dat was in het basisscenario zonder een tweede uitbraak in het najaar. De werkloosheid loopt op tot 5,7 procent in 2021. Het overheidstekort stijgt dit jaar fors naar 9 procent van het bbp. Gert Jan Braam, sector banker industry bij ING, presenteerde bij de TalkING Industry wat cijfers, waaronder ook de Lockdown-index op basis van Google Mobility-data: ‘Normaal zijn consumenten- en producentenvertrouwen doorslaggevend voor groei en krimp. We hebben gezien dat mobiliteit nu een graadmeter is. Er is een duidelijke relatie tussen landen met een zware lockdown en hun krimp in de eerste twee kwartalen van 2020.’ Zie de grafiek en het effect van de intelligente lockdown voor Nederland. In de vorige crisis trapte de Nederlandse overheid vol op de rem, nu zijn er veel steunmaatregelen en andere regelingen waardoor de werkgelegenheid vooralsnog is behouden en bedrijfsinvesteringen en consumentenbestedingen niet hard zijn weggevallen. Braam: ‘De industrie toont zich sterk en flexibel, heeft zich snel aangepast aan de intelligente lockdown en is in de zomer weer opgeveerd. De grote vraag is wat de tweede golf gaat doen, maar de verwachting is dat de industrie minder geraakt zal worden door de al geïmplementeerde oplossingen en het naar verwachting uitblijven van totale lockdowns in internationale afzetmarkten.’ Renco Kraak, directeur industry ING Grootzakelijk regio Zuid-Oost: ‘De industrie is robuust, al zijn er natuurlijk sectoren hard geraakt. Aanvankelijk heeft ING erg veel

november 2020

gesprekken gevoerd. We hebben veel werk gehad aan kredietverstrekking, dat is nu al een stuk minder. Ik zie weer meer investeringen in kapitaalgoederen, meer overnames en minder corona-gerelateerde vragen. Bedrijven zijn sterker dan bij de vorige crisis, al is de vraag wat de effecten op middellange termijn zijn. Belangrijk is in ieder geval dat de overheid blijft steunen.’ ING heeft twee scenario’s opgesteld, waarvan het tweede inmiddels het meest relevant lijkt: Scenario 1: Er is een verstoring in de keten geweest.

Toeleveringsproblemen werden opgelost, maar toen kwam vraaguitval in een aantal sectoren. Het aantal orders herstelt langzaam en eind volgend jaar zitten we op het niveau van 2019. De hightech, food en farma springen er positief uit. Scenario 2: Er is een tweede uitbraak in het najaar. Dan blijft de economie nog een tijd op een laag peil. Door het grote aanpassingsvermogen en de steunmaatregelen is het dal niet zo diep als bijvoorbeeld in 2008. Er is wel meer uitstel van investeringen en het vertrouwen neemt ook niet snel toe.

Manager projects & business development Jorn Rikkers van Inspiro

op mijn machines inloggen.’ Maar Van Doren kan niet compleet besturen, stelt Jos van Doren gerust. Het gaat niet verder dan I/O-niveau. Verder automatiseren en digitaliseren van de productieprocessen heeft meteen ook een positief effect op de anderhalvemeterwerkvloer, realiseert Verschuuren zich. Zet meer robots in en medewerkers kunnen onderling beter afstand houden. ‘Onze vraag is steeds hoe we het werkplezier erin houden en het vervelende werk via automatisering eruit kunnen halen.’ Bestronics is al jaren bezig met digitalisering en robotisering, zegt Anton van Limpt. Hij krijgt ook vaak bedrijfjes met slimme ideeën en nieuwigheden over de vloer. ‘Momenteel is funding een probleem voor dat soort start-ups. Daarom doen we het nu anders: we participeren zelf in een stuk of tien start-ups. Heel verfrissend.’

TIJDIG INGEGREPEN Het uur zit erop. De deelnemers herkennen veel

CONTROL

Ceo Jos van Doren van Van Doren Engineers

Directeur industry ING Grootzakelijk regio Zuid-Oost Renco Kraak

bij elkaar en zijn alleen maar nieuwsgieriger naar elkaar geworden. ‘Mooi dat veel bedrijven in deze coronacrisis de ruimte hebben genomen voor een heroverweging van de strategie of om de commercie anders in te richten’, stelt Renco Kraak, directeur industry ING Grootzakelijk regio Zuid-Oost. ‘Het leek allemaal heel heftig in het begin, maar het is of meegevallen, of er is tijdig ingegrepen’, vat Joes Wigman de verhalen samen. ‘Reshoring is duidelijk een thema, maar hoeveel het gaat opleveren is nog niet duidelijk.’ De digitale nazit begint. Geert Ketelaars van Wilting en Janwillem Verschuuren van De Cromvoirtse blijven plakken. Wie komt de crisis goed door, hebben ze het over. Bedrijven die om gaan vallen, waren pre-corona ook al zwak en krijgen nu het laatste duwtje, weten beide ondernemers. Ketelaars: ‘Toen ik in 2008 bij Wilting aan boord kwam, viel de omzet hard terug door de kredietcrisis. We hadden één uitzendkracht en dus geen flexibiliteit. Nu zijn we meer dan vier keer zo

MEASURE

PURIFY

groot qua omzet, kopen we meer in en hebben een flexibele schil. Niet dat we die flexibele arbeidskrachten kwijt willen. Maar ons weerstandsvermogen is wel even flink groter dan destijds.’ Verschuuren is het helemaal met hem eens: ‘Veel ondernemers kennen hun prognoses niet, ze weten niet wat er speelt en hebben geen idee wat ze gaan doen. Dit is wel een tijd waarin je continu actuele informatie moet hebben, een tijd om écht te ondernemen.’

• www.decromvoirtse.nl • www.habraken.nl • www.vandoren.nl • www.vanmourik-group.com • www.wilting.eu • www.bestronics.nl • www.inspiro.nl • www.ing.nl • www.berenschot.nl

FILTRATE

november 2020

D I D YO U K N O W ?

SAS Â® HELPS MANUFACTURERS DEMYSTIFY ADVANCED ANALYTICS

Create a digital mindset, improve data literaCy and assess the potential of analytiCs for your organization. During our training your team will: Learn what AI is and what it can actually mean for your organization. Get inspired by manufacturing project examples. Detect the potential use cases in your company. Set up a roadmap to deliver the fastest time to value. Take your next step, download our guide at sas.com/nl/demystify

POWERFUL ANALYTICS. REAL RESULTS.

SMART FACTORY

EU-SCAN MAAKT ZICHTBAAR WAAR INDUSTRIËLE MKB’ERS STAAN OP WEG NAAR FACTORY OF THE FUTURE

WAT PAK JE ALS EERSTE AAN, EN WAT DAARNA? Vrijwel elke industriële mkb-ondernemer is ervan doordrongen dat zijn bedrijf moet innoveren. Maar vaak weet hij niet waarin hij voorop loopt of juist achterblijft bij de concurrentie. En dan is het lastig te bepalen wat het best als eerste gedaan kan worden. Precies om ondernemers daarin van dienst te zijn, heeft het European Advanced Manufacturing Support Centre een scan ontwikkeld, compleet met een ondersteunend netwerk van deskundige adviseurs. NEVAT-branchemanager Anne Jaap Deinum benadrukt met kracht dat bedrijven er snel mee aan de slag moeten gaan. beschikbare digitale technologie en (zelf)lerende productiesystemen.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

e Europese Commissie heeft het initiatief genomen voor het European Advanced Manufacturing Support Centre (ADMA). Dit moet mkb’ers gaan helpen innovatieve – digitale – technologieën toe te passen in hun productieprocessen. Tegelijk moet het centrum helpen ‘sociaal te innoveren’. Zo moeten er mkb’ers ontstaan met next-generation productiefaciliteiten die competitief en duurzaam zijn. Het moeten factories of the future worden, toekomstgerichte bedrijven die er vol voor gaan om de kansen van smart industrytechnologieën te pakken.

ZEVEN TRANSFORMATIES Juist deze bedrijven, vaak in de rol van tweede- of derdelijns toeleverancier in hun keten, schort het aan voldoende kennis van technische en sociale innovaties die nodig zijn voor de transformatie. Daarom is de eerste stap een betrekkelijk laagdrempelige: het invullen van de Advanced Manufacturing company scan. Daarmee wordt beoordeeld hoever de productieprocessen van bedrijven zijn gevorderd in zeven ‘transformaties’: • Advanced Manufacturing Technologies: het strategisch inzetten van productietechnologieën die een competitief voordeel bieden. • Digital Factory: het gebruik van digital twintechnologieën om processen, producten en diensten te verbeteren. • ECO Factory: op de hoogte zijn van de milieuimpact van de onderneming en zoeken naar manieren om de eco-footprint te verkleinen.

•

End-to-End Customer Focussed Engineering: klantervaringen centraal stellen in het in-

•

Human Centred Organization: de werknemer

noveren van producten, diensten en processen.

•

centraal stellen en hem een werkomgeving bieden waarin hij zijn kwaliteiten zo goed mogelijk kan inzetten. Smart Manufacturing: het slim inzetten van de kwaliteiten van de medewerkers, de

•

Value-Chain Oriented Open Factory: in een wereld van steeds

snellere technologische ontwikkeling en veranderende klantvragen co-creëren in netwerken. Al deze transformaties zijn even belangrijk in de beoordeling van de status.

MINDSET Janwillem Verschuuren van De Cromvoirtse: ‘We hebben de scan gedaan Het is alleen zinvol om mee te om goed zicht te krijgen op waar we precies staan.’ Foto: Brigitte van Lith doen als bedrijven al een zekere professionaliseringslag gemaakt hebben. Zo moet de onderneming reeds de prinSAMEN OPTREKKEN cipes van lean manufacturing toepassen en moet Een paar NEVAT-leden hebben de scan inmiddels de ceo behept zijn met een ‘innovatieve mindset’ ingevuld en de sessies met adviseurs gehad. Bij Het managementteam moet zich volledig gecommetaalbedrijf De Cromvoirtse in Oisterwijk mitteerd hebben aan de factory of the future en waren dat FME-consultant Annemarie Mulders het bedrijf moet klanten hebben die kleinere en NEVAT-adviseur Alwin Pol, vertelt directeur series toegeleverd willen krijgen. Na het invullen Janwillem Verschuuren: ‘We hebben de scan van de scan kan het bedrijf hulp krijgen van een gedaan om goed zicht te krijgen op waar we preadviseur, in Nederland is dat onder anderen cies staan. Als straks meer bedrijven die gedaan Frans van der Zee, senior strategist van TNO, hebben, willen we kortsluiten wie bij welke transeen van de technologiepartners van ADMA. formaties min of meer op hetzelfde niveau staan. FME is stakeholder, onder meer vanwege de Als je op bijvoorbeeld HR-gebied actie zou moekorte lijnen die de ondernemersorganisatie heeft ten ondernemen, of AGV’s wilt inzetten voor de naar de overheden. Aangesloten bij de FME is automatisering van je interne transport, is het NEVAT, branchevereniging voor ‘toonaangevende handig samen met anderen op te trekken en van toeleveranciers’, die kennisontwikkeling en elkaar te leren. Ja, dat zou met concullega’s kunprofessionalisering van haar leden als expliciete nen zijn, afhankelijk van het onderwerp’, aldus doelstellingen heeft. Branchemanager Anne-Jaap Verschuuren die de scan ook handig vindt om Deinum hecht er daarom zeer aan dat leden intern de neuzen dezelfde kant op te krijgen. ‘Ik deelnemen aan de scan. ‘Het heeft in deze lastige heb de uitkomsten gedeeld met mijn managetijden niet zoveel zin alleen te blijven kijken naar mentteam zodat we samen kunnen bepalen waar je financiële data. Beter is het je te focussen op we het eerst mee aan de gang gaan en iedereen hoe je met innovatie je positie kunt versterken. goed begrijpt waarom.’ Maar dan is de vraag: wat doe je als eerste, waar zit dat laaghangende fruit dat het snelst resultaten oplevert? Investeer je eerst in digitale www.nevat.nl technologie of steek je er tijd in om de juiste www.decromvoirtse.nl medewerker op de juiste plek te krijgen? Deze www.adma.ec scan met de bijbehorende support biedt inzicht.’ www.fabriekvandetoekomst.nl

• • • •

november 2020

INNOVATIE

MOTRAC INDUSTRIES EN REESINK AGRI SPELEN MET ELEKTRISCHE OPLOSSING IN OP VERGROENENDE KLANTVRAAG

‘JE MOET ALLES ZELF ONDERVINDEN EN PROBLEMEN ELIMINEREN DOOR GEZAMENLIJKE KENNIS’ Ook in de landbouw en veehouderij is verduurzaming van de bedrijfsvoering een hot topic. Steeds meer agrariërs wekken zelf (elektrische) energie op, hetzij door vergisting, hetzij door middel van windmolens of zonnepanelen. Motrac Industries en Reesink Agri, zusterbedrijven binnen Royal Reesink in Apeldoorn, sloegen met fabrikant Kuhn de handen ineen voor de ontwikkeling van de eerste elektrische voermengwagen: de Kuhn MoRe E. Een innovatie waarmee boeren goedkoper, sneller en beter voer kunnen mengen, essentieel voor de melkproductie van hun vee. De eerste resultaten zijn veelbelovend.

DOOR WILMA SCHREIBER

eesink Agri in Apeldoorn (25 medewerkers) distribueert en vermarkt landbouwmachines, die doorgaans worden aangedreven of getrokken door trekkers. In Nederland worden deze via dealers verkocht aan onder meer akkerbouwers, veehouders, loonwerkbedrijven, waterschappen en landschapsonderhoudsbedrijven. Motrac Industries heeft vestigingen in Baak en Willich (D), met elk zo’n vijftig medewerkers. De eigen engineeringafdeling ontwikkelt hydraulische en elektrische aandrijvingen voor uiteenlopende voertuigen voor de agrarische sector, maar ook voor construction equipment, reiniging (overheidsmarkt) en de maritieme sector. Ruim twee jaar geleden ontstond het idee voor elektrische aandrijving. ‘De vraag verandert. Klanten willen geluidsloze machines, lager brandstofgebruik, emissieloos en een maximaal rendement uit energie’, vertelt Maarten Vinkesteijn, managing director van Motrac Industries. ‘Als je bedenkt dat één liter diesel 30 procent rendement oplevert aan het eind van de aandrijflijn, tegen 1 kWh 90 procent, dan kun je veel energie besparen.’

MINERALENBALANS Voor de ontwikkeling zocht Motrac Industries contact met Reesink Agri. Na enig brainstormen werd begin 2018 gestart met de voermengwagen, waarbij alleen het mengen elektrisch zou worden

november 2020

‘Nederland loopt in de wereldmarkt voorop in duurzaamheid en landbouw. Als het hier goed functioneert, gaan andere landen kijken’, aldus Maarten Vinkesteijn (links, van Motrac Industries) en Pieter Koeman (Reesink Agri). Rechts: melkveehouder Ramon Hesselink. Foto: Arjan Reef

aangedreven. ‘Steeds meer boeren wekken duurzame energie op. Onzekerheid over saldering in de toekomst kan dan een extra stimulans zijn voor de aanschaf van zo’n machine voor veehouderijen met grote stallen en zonnepanelen op het dak’, verklaart Pieter Koeman, directeur van Reesink Agri, die meteen het belang van mengen uitlegt. ‘Een koe is een topsporter, die jaarlijks 10.000 liter melk geeft. Deels dankzij fokkerij, maar het heeft ook met een goede mineralenbalans te maken. Als je het voer niet mengt, pikken koeien het lekkerste eruit. Goed mengen levert een homogeen mengsel op, dan eten ze wat ze voorgeschoteld krijgen en geven ze goed melk.’

PERFECTE SYNERGIE Voor het bouwen en testen van het prototype van de Kuhn MoRe E bezocht Motrac Industries enkele klanten van Reesink Agri. ‘De synergie tussen onze bedrijven is perfect. Motrac Industries weet hoe je het technische stuk van een landbouwmachine moet ontwikkelen, wij weten hoe je dat vertaalt in een product dat werkt voor de boer’, aldus Koeman. Op dit moment biedt Reesink Agri een serie voermengwagens van 9 tot 30 kuub, met accu’s van 30, 40, 60 en 80 kWh. Motrac Industries maakte voor de bestaande

machine een multifunctionele opbouw. Vinkesteijn: ‘We halen de voorkant met aftak-as en tandwielkast eraf en zetten onze voorbouw met batterijpakket, tandwielkast, elektromotor en besturing erop.’ Ook Kuhn, de grootste leverancier van Reesink Agri, werd betrokken bij ontwikkeling om de machine in de toekomst op de Europese markt weg te kunnen zetten. ‘Nederland loopt in de wereldmarkt voorop in duurzame agrotechnologie. Als het hier goed functioneert, komen andere landen kijken’, claimt Koeman, die de ontwikkeling ‘best spannend’ noemt. ‘Zo’n machine bestaat nog niet, je kunt niet bij de concurrent afkijken. Je moet alles zelf ondervinden en problemen elimineren door gezamenlijke kennis.’

HICCUPS Het prototype leverde nagenoeg geen problemen op. ‘Een paar hiccups in de elektronica van de afstandsbediening en één keer knalde een veiligheidsrelais eruit. Dergelijke aanloopproblemen lossen we met elkaar op voor de klant, desnoods op zaterdagavond. Als early adopter loop je nu eenmaal risico op kinderziekten’, stelt Vinkesteijn. September 2018 werd het prototype geïntroduceerd op de landbouwbeurs ATH. ‘Vanaf het

begin waren de reacties overweldigend, ook van de doorgaans kritische veehouders. Het gevoel leeft dat elektrisch de toekomst heeft’, aldus Koeman. Afgelopen jaar werd besteed aan markten subsidieonderzoek (MIA, Vamil) en sinds begin dit jaar is de machine op de markt.

krijg je ’m nooit meer op gang. Nu is het koppel zo goed dat dat wél kan, dat maakt me flexibel’, vertelt Hesselink. ‘Bovendien zijn uren voor de mengwagen slechte uren voor de trekker: alleen vermogen overbrengen op de aftak-as betekent veel energie verbranden en weinig opbrengst. En als de trekker niet meer op vol vermogen hoeft te

AFSTANDSBEDIENING Ramon Hesselink, die samen met zijn vriendin melkveebedrijf Het Lentink runt, heeft het prototype van de wagen op proef gehad. Hij heeft nu een Kuhn MoRe E uit de eerste serie van vijf voor het voeren van zijn 125 koeien en 80 stuks jongvee. Hij is zelfvoorzienend qua voer en streeft ernaar het voer van zijn 75 hectare land zo efficiënt mogelijk in te zetten. Een praktisch probleem in het groeiseizoen triggerde hem tot de aanschaf van de elektrische voermengwagen. ‘Ik heb maar één trekker met genoeg capaciteit om de mengwagen te bedienen, die dan echter ook nodig is op het land. Dan moet ik óf heel vaak de trekker omkoppelen óf concessies doen tijdens het voeren. Als de voermengwagen zichzelf aandrijft, kan ik toe met een lichte tractor of shovel om de wagen te verplaatsen’, verklaart hij. ‘Bovendien kan ik hem met de afstandsbediening op elk gewenst moment aan- en uitzetten.’

HOGERE SNELHEID De elektrische voermengwagen heeft nog andere voordelen. ‘Normaal gesproken vergt het mengen zo veel vermogen van de dieseltrekker dat je de mengwagen niet tussendoor kunt stilzetten; dan

‘IN DE TOEKOMST ZULLEN ER STEEDS MEER ELEKTRISCHE MACHINES BIJ DE BOER KOMEN TE STAAN’

draaien, is er minder onderhoud nodig.’ Daarnaast wordt het voer naar zijn idee beter gemengd. ‘De vijzels en messen van de mengwagen zijn natuurlijk nieuw en de mengkuip heeft iets meer werveling. Maar met een elektromotor heb je een constante snelheid, die je ook kunt variëren en die gemiddeld hoger is dan bij dieselmotoraandrijving. Dat is heel bepalend voor de kwaliteit van het voer.’

OPTIMALISERING Elektrisch mag dan ‘groener’ en stiller zijn, het financiële plaatje moet ook kloppen, stelt de Almense veehouder. ‘Ik heb geen moeite met een extra investering als ik dat maar terugzie in de maandelijkse vaste lasten. En dat gebeurt: jaarlijks bespaar ik 6.000 tot 7.000 liter diesel en ook de onderhoudskosten zijn lager’, zegt hij. ‘Verder heb ik een JOLA-subsidie (voor jonge landbouwers, red.) toegekend gekregen en wellicht dat daar straks MIA- of Vamil-voordeel bij komt.’ Daarnaast helpt de elektrische voermengwagen Hesselink zijn CO2-uitstoot per liter melk naar beneden te brengen. ‘En mocht de overheid saldering gaan ontmoedigen, dan kan ik mijn zonne-energie rechtstreeks opslaan in de accu.’ Zijn praktijkervaring heeft al geleid tot verdere optimalisering. Zoals een grotere hydrauliekpomp op de voermengwagen, zodat de loskleppen sneller open en dicht kunnen en het voer beter gelost wordt. Een andere wens betreft een app die inzichtelijk maakt hoeveel stroom er nog resteert. ‘Die informatie zit wel in de software, maar kan ik nu niet direct uitlezen. Dat zou me nog een efficiencyslag bij het voeren opleveren.’ Vinkesteijn en Koeman zien verder mogelijkheden in het uitbreiden van (preventieve) service op afstand. ‘En wellicht ook grotere battery packs. Want in de toekomst zullen er steeds meer elektrische machines bij de boer komen te staan.’

• www.motracindustries.com • www.reesinkagri.com

november 2020

DRIELUIK

DIGITALISERING INTERNE PROCESSEN GS METAAL BIJNA ROND EN BIEDT NU ACTUEEL DETAILINZICHT

‘ER IS NU DE HELFT MINDER ONDERHANDEN WERK, TERWIJL WE MEER DOEN’ Voor de digitalisering is intern alleen nog de implementatie van twee softwaremodules nodig. Daarna volgt extern het koppelen van de systemen aan een webportaal en aan leveranciers. GS Metaal is een eind op weg een smart factory te worden, alleen heeft het coronavirus ook veel vertraagd. Waarbij directeur Arnold Hofmeijer aantekent dat een ‘slimme fabriek’ nooit helemaal klaar zal zijn. Er zijn immers altijd nieuwe inzichten.

• ‘We kunnen nu precies zien op welke machine

er relatief veel rework ontstaat.’ • ‘Je moet medewerkers het gevoel geven dat ze

zonder risico fouten kunnen toegeven.’ • ‘Straks veranderen bij een wijziging onder-

liggende data meteen en foutloos mee.’ DOOR MARTIN VAN ZAALEN

en jaar geleden, aan het eind van het tweede interview in deze reeks van drie, stelde Arnold Hofmeijer, dat het ‘nu zaak is de data uit de smart factory voor ons te laten werken’. GS Metaal is sinds begin 2018, samen met onder andere Trumpf, bezig de onderneming te digitaliseren. In de slipstream van een lean- en QRM-traject is geïnvesteerd in software: er is een overkoepelend systeem gekomen – de Enterprise Service Bus (ESB) – die het bestaande ERP-systeem van Bemet verbindt met het nieuwe MES-systeem van het Duitse XETICS en het CAD-systeem TruTops Boost van Trumpf. In september vorig jaar was het metaalbedrijf uit Vriezenveen zo ver dat het de data uit al die nieuwe software kon gaan benutten om de bedrijfsprocessen te optimaliseren.

VERTROUWEN Nu, een jaar later, is GS Metaal nog volop bezig data te vertalen naar nieuwe inzichten en die

weer naar aanpassingen in de manier van werken, maakt de mede-eigenaar en algemeen directeur duidelijk. ‘En dat optimaliseren zal ook nooit voltooid zijn. Ja, het vertrouwen van de medewerkers in het nieuwe systeem is er wel. Een jaar geleden ook al. Maar daar moet je aan blijven werken. Zorgen dat je mensen er optimaal gebruik van maken, is als met het verzorgen van een plant: om die te laten groeien, moet je water blijven geven.’ Het systeem biedt nu actueel inzicht in de status van werk. ‘Daarmee hebben we ervoor gezorgd dat er in de fabriek veel minder werk stilligt. Er is tegenwoordig de helft minder onderhanden werk, terwijl we meer doen, met hetzelfde aantal mensen. De gemiddelde doorlooptijd is dus meer dan gehalveerd.’ Hofmeijer kan nu bijvoorbeeld nauwgezet volgen hoeveel rework er nodig is: ‘Voor minder dan 1 procent van de orderregels. We produceren dus meer dan 99 procent in één keer goed. Maar bij de 40.000 orderregels die hier jaarlijks worden uitgevoerd, gaat het dan toch om enkele honder-

• Digitale ketenintegratie aan de voorkant en

aan de achterkant van de onderneming.

den grotere en kleinere opdrachten waar herstelwerk bij komt kijken. Gelukkig wordt meer dan 80 procent daarvan al in ons eigen proces onderkend.’

AANSPREEKCULTUUR Het is nu zaak dat nog eerder in het proces de noodzaak van rework onderkend wordt, zodat fouten niet bij de klant belanden, is Hofmeijers ambitie. ‘We kunnen nu precies zien bij welke bewerkingen op welke machine er relatief veel rework ontstaat. Daarop kunnen we dan acteren, door op zoek te gaan naar de achterliggende oorzaak en een storing in een machine te verhelpen of een medewerker te helpen. Maar het is ook een kwestie van medewerkers het gevoel te geven dat ze zonder risico fouten kunnen toegeven, of anderen op hun fouten kunnen wijzen’, zegt hij.

BETREK DE WERKVLOER PRECIES OP TIJD – NIET TE LAAT, MAAR OOK NIET TE VROEG De belangrijkste partner van GS Metaal in de transformatie tot een heuse digital factory is Trumpf Nederland, gevestigd in Hengelo. Ook voor directeur Menko Eisma is de implementatie in Vriezenveen een traject geweest waarvan hij veel geleerd heeft voor trajecten bij andere bedrijven. ‘Het belangrijkste is dat je niet te snel moet willen gaan. Je kunt beter een serie kleine stapjes zetten dan één grote. Dat klinkt eenvoudig, maar is het niet. Bij de start is er vooral contact met het management en dat is natuurlijk enthousiast. Vervolgens moet je op enig moment de werkvloer erbij betrekken en de timing daarvan is een de grootste uitdagingen. Doe je het te vroeg, dan kunnen vooroordelen ontstaan zonder dat je al kunt laten zien hoe het werkt. Doe je het te laat, dan kunnen mensen zich gepasseerd voelen. In beide gevallen zorgt het voor onzekerheid bij de medewerkers. Niet dat digitalisering banen kost. Door te

november 2020

digitaliseren kun je meer output genereren met hetzelfde aantal mensen. Niet digitaliseren is geen optie, want dan heb je op een gegeven moment helemaal geen mensen meer nodig. Maar onzekerheid is altijd vervelend, zeker in deze tijd.’ Overigens zijn implementaties in de huidige coronatijd niet per se lastiger. ‘Misschien juist gemakkelijker. Bedrijven die met digitalisering inmiddels een eind op streek zijn, ervaren nu de meerwaarde ervan. Om af te stemmen over werkorders hoef je niet meer fysiek bij elkaar te gaan zitten. De productieleider die de voortgang in de fabriek wil volgen, kan dat nauwgezet monitoren zonder de vloer op te moeten.’ Niet alleen Trumpf leert van de implementatie bij GS Metaal, ook wetenschappers doen dat. Onderzoekers van het Fraunhofer Project Center (FPC), een partner van Trumpf en sinds enkele jaren gevestigd op de campus

van de Universiteit Twente, bestuderen in Vriezenveen en bij andere metaalbedrijven hoe de processen zijn ingericht en welke stappen moeten worden gezet om die te verbeteren. Eisma: ‘In eerste instantie wordt uitgezocht hoe de menselijke processen werken en hoe die met lean en QRM efficiënter kunnen worden ingericht. Pas daarna volgt de implementatie van de software.’ Omdat de digitalisering bij GS Metaal inmiddels al vergevorderd is, gaan de FPC-mensen daar dit najaar met vervolgonderzoek aan de slag. Om uit te zoeken hoe, met data uit de systemen, de tijd tussen twee bewerkingsstappen verder verkort kan worden.

• www.trumpf.com • www.utwente.nl/en/fraunhofer

De digitalisering van GS Metaal biedt Arnold Hofmeijer nu actueel inzicht in de status van werk. ‘We kunnen nu precies zien bij welke bewerkingen op welke machine er relatief veel rework ontstaat. Daarop kunnen we dan acteren.’ Foto: Com-magz

‘Vanmorgen nog kwam in het werkoverleg aan bod dat, als je een fout ontdekt die eerder in het proces gemaakt is, je die dan niet “praktisch” zelf stilzwijgend moet oplossen, maar beter kunt melden bij diegene die die fout gemaakt heeft. Want alleen dan kan die er wat van leren. Onze doelstelling is immers: zorgen dat alle orders op tijd en foutloos bij onze klanten arriveren. En daar is ook een aanspreekcultuur voor nodig.’

PLANNINGSSOFTWARE Om dat percentage rework en de doorlooptijd verder omlaag te krijgen, wordt er niet alleen aan de bedrijfscultuur gesleuteld. Ook wordt er nog

maar in kleinere batches – op één plaats in het systeem wordt doorgevoerd, veranderen alle onderliggende data meteen en foutloos mee.’ Ook Storage, een pakket van Trumpf, moet nog worden toegevoegd. ‘Als die module geïmplementeerd is, zal dat ons helpen onze voorraden verder te verlagen doordat we beter zicht hebben op binnenkomende leveringen en ook beter in staat zijn restmateriaal van de ene order te benutten voor een volgende.’ Ook deze implementatie is vanwege corona vertraagd, omdat er niet gereisd kon worden of alleen als betrokken medewerkers twee weken in quarantaine gingen. ‘Het had ook even geen prioriteit. We hebben gefocust op het helpen van onze klanten met de digitale middelen die we reeds hadden draaien. Daarbij heeft de digitalisering ons de nodige rust gegeven: een klant die bijvoorbeeld een latere leverdatum wil, kunnen we nu veel gemakkelijker van dienst zijn. Nee, qua omzet heeft de crisis ons niet echt geraakt. Maar we weten niet wat er nog gaat komen. Die onzekerheid is het vervelendst; dat horen we ook terug van collega’s.’

‘DOOR ACTUEEL INZICHT LIGT ER IN DE FABRIEK VEEL MINDER WERK STIL’

planningssoftware geïmplementeerd. ‘Vanwege corona is dat vertraagd, maar we gaan nu aan de slag met het koppelen van de planningssoftwaremodule aan XETICS en het ERP-systeem van Bemet, Plan de Campagne. Als straks een wijziging van een klant – die een week later aangeleverd wil krijgen, een gat extra geboord wil hebben of zijn plaatwerk in een hoger aantal wil,

taties is intern de digitalisering voor elkaar. De grootste klus is nu de externe digitalisering: de koppeling van die interne systemen aan het webportaal. Via dit portaal kan de klant zijn tekening uploaden. Daarna zorgen de achterliggende systemen, zonder enige tussenkomst van mensen, voor de complete afhandeling, van offerte tot uitlevering. ‘Mocht er een fout in de werktekening zitten, bijvoorbeeld dat een bewerking fysiek niet mogelijk is of dat de te boren gaten elkaar overlappen, dan neemt onze verkoopmedewerker telefonisch contact op en brengen we ons persoonlijk vakmanschap in stelling. Zodra dit foutloos werkt, gaan we ermee live. Dat hadden we afgelopen voorjaar al willen doen, maar ook hier speelt corona ons parten.’

KOPPELEN MET DE ACHTERKANT Ten slotte krijgt deze digitale ketenintegratie, behalve aan de voorkant, ook nog haar beslag aan de achterkant van de onderneming. ‘Met onze belangrijkste supplier, metaalleverancier MCB, wisselen onze ERP-systemen al sinds twee jaar online data uit, via EDI in het SCSN-format (Smart Connected Supplier Network, red.). Dat is nu nog een één-op-één connectie. Als begin volgende jaar de nieuwe versie van Plan de Campagne is afgestemd op de overige systemen waarmee het samenwerkt, gaan we gebruik maken van Trivest Connect, zodat we op die manier met meer leveranciers kunnen gaan communiceren.’

COMPLETE AFHANDELING Behoudens de doorlopende aandacht voor de juiste bedrijfscultuur en deze twee implemen-

• www.gsmetaal.nl november 2020

“Heembouw heeft het Lean bouwen omarmd. Samen bouwen en niet van bovenaf gedicteerd.”

Klantcijfer

9.0

DOKVAST B.V.

www.heembouw.nl

www.gronddatabank.nl

Het meest duurzame distributiecentrum van Europa, dat bouwde Heembouw in Tilburg voor Rhenus Logistics. Deze blikvanger pal aan de A58, ontworpen door Heembouw Architecten, haalde de BREEAM certi cering Outstanding met een score van 99,48%. In opdracht van ontwikkelaar en belegger DOKVAST realiseerde Heembouw dit bedrijfspand, bestaande uit een warehouse (40.000 m2) met kantoor (3.400 m2) en Value Added Logistics (17.000 m2).

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

IN DEZE FLINK: 51 Spin-off in microdieptrekken Mubion op eigen benen 53 Ox Greenfield zoekt (jonge) bedrijven met groeiperspectief 55 Miljoenen voor kweekvlees-start-up

Hilbrand Kuiken met op de achtergrond Tata Steel. Zijn data science-bedrijf Quantillion heeft een algoritme ontwikkeld waarmee Tata alle energiestromen kan optimaliseren voor de reductie van kosten en CO2-uitstoot. Foto: Danny de Jong

HILBRAND KUIKEN (QUANTILLION) HELPT PROCESSEN EN ENERGIESTROMEN TE OPTIMALISEREN

‘NIET PRATEN OVER AI, MAAR DOEN’ Na jarenlang als consultant bedrijven te hebben geadviseerd over assetmanagement, wil Hilbrand Kuiken met een eigen bedrijf inspelen op automatisering en digitalisering. Hij heeft data science-specialist Quantillion gekocht om kunstmatige intelligentie (AI) te gaan inzetten voor de dynamische multi-agent planning van industriële processen en energiestromen. Zijn ondernemerschap ligt in het zien van kansen en die verbinden met praktische toepassingen. ‘Je moet met klanten niet praten over wat AI technisch allemaal kan, maar laten zien dat je een efficiencyverbetering van 25 procent voor hun equipment kunt realiseren.’ DOOR HANS VAN EERDEN

ilbrand Kuiken studeerde bouwkunde en vastgoedmanagement en verdiepte zich daarmee zowel in de techniek als de economische kant. In 2009 begint

hij bij ingenieursbureau DHV (nu Royal HaskoningDHV) als vastgoedconsultant, later in de rol van directeur, en legt hij zich gaandeweg toe op industrieel assetmanagement. ‘Het leuke daaraan is dat je op basis van langdurige contracten namens en voor rekening van klanten moet zor-

gen dat alles strak loopt. Een aantal jaren geleden deden automatisering en digitalisering hun intrede en heb ik veel innovaties bij klanten kunnen testen. Zo ben ik de digitalisering ingerold en zag ik een enorme behoefte aan automatiseringsoplossingen in de aluminiumindustrie.’

OVERZICHTELIJK Kuiken kent die industrie van Hencon, het bedrijf waarvan zijn vader Dirk vele jaren directeur was. Hencon bouwt machines voor onder meer de aluminiumindustrie en de mijn- en bosbouw. ‘Het leek me leuk een start-up op dat gebied te beginnen. Ik zag meerdere trends. Suppliers bouwen steeds slimmere machines, alleen moeten die wel met elkaar kunnen communiceren. Ook was er al een zee aan data beschikbaar. Daarmee kun je alle processen optimaliseren en een tot 25 procent betere benutting realiseren. Dan moet wel alle equipment optimaal met elkaar samenwerken. Dat stukje ontbrak nog in die industrie. Daarom heb ik in 2018 data science-bedrijf Quantillion gekocht. Het was nog niet in de industrie actief, maar had wel een volwaardig team voor invulling van mijn visie. De aluminiLEES VERDER OP PAGINA 50

november 2020

VERVOLG VAN PAGINA 49

umindustrie is redelijk overzichtelijk. De processen in de verschillende fabrieken lijken voor 90 procent op elkaar, dus kun je er eenvoudig een schaalbare automatiseringsoplossing voor maken. Als die staat, gaan we met equipment suppliers naar andere markten kijken.’

ZELFLERENDE FABRIEKEN Quantillion onderscheidt zich met de implementatie van dynamische multi-agent planning, verklaart Kuiken. ‘Dit specialisme op basis van artificial intelligence (AI) hebben we in de afgelopen twee jaar ontwikkeld. Dat is ondernemen: trends herkennen en daar met een eigen specialisme op inspelen. Weinig bedrijven zijn daar zo ver in als wij, bevestigen researchinstituten ons. Er wordt al veel onderzoek gedaan, zoals door het Centrum voor Wiskunde en Informatica, maar de toepassing is nog beperkt. Van alle AI-modellen die tot nu toe zijn ontwikkeld, wordt slechts 12 procent al in de praktijk toegepast. En het grootste deel daarvan heeft betrekking op het niveau van een individuele machine, single-agent. Eén stapje hoger, centrale aansturing van de gehele equipment, multi-agent, bijvoorbeeld alle machines of een vloot robots: daarin zijn nog maar weinig bedrijven zoals wij gespecialiseerd. Daar gaat het wel naartoe. Alles robotiseert, dus hoe zorg je dan dat alle robots optimaal en flexibel samenwerken? Die complexiteit pakken wij op holistisch niveau aan, om uiteindelijk te komen tot zelflerende fabrieken. De mens is extreem flexibel. Een

besturing. Veel bedrijven kijken te veel naar de equipment, zien niet hoeveel er wordt gecommuniceerd met alle operators die er nog zijn. Voorheen ontving de operator een briefje waarop stond wat hij de komende acht uur ging doen. Nu krijgt hij, via die app, druppelsgewijs door welke taken wanneer aan welke machine worden toegewezen. Daar kan hij meteen feedback op geven en sneller veranderingen in de processen doorvoeren. Voorheen reden mensen rond en hadden ze contact via telefoon of walkie talkie, maar overzicht van wat iedereen aan het doen was, was er niet meteen.’ Het AI-deel is nog niet live, dit zijn de eerste basisstapjes voor de automatisering en digitalisering van zo’n fabriek. Dat is ook interessant voor de implementatie van nieuwe machines. ‘Met de toenemende automatisering nemen die een deel van de procesbesturing over en het andere deel vullen de operators met onze app in. Tot nu toe onderschatten de grote procesbedrijven dat verandermanagement gigantisch. In Canada vertelde een teambaas dat hij voor een nieuwe installatie 260 mensen moest trainen. Onze app maakt dat extreem veel makkelijker.’

KLANTEN EN SUPPLIERS BEDIENEN Quantillion levert zijn in software verpakte algoritmes onder de noemer ‘Industrial AI as a Service’. ‘Wij bieden klanten onze AI aan als een modulair pakket, waarvan maatwerk onderdeel kan zijn. Het heeft zijn plaats tussen MES (manufacturing execution system, red.) en de verschillende equipment en zorgt dat planning en uitvoering van werkorders simultaan gebeuren. Wij maken een dynamische planning mogelijk die meteen inspeelt op veranderingen in de omgeving. Onze AI zorgt ervoor dat steeds het best mogelijke scenario klaarstaat doordat, dankzij de digitalisering, er steeds een actueel overzicht is van welke equipment beschikbaar is en wat die uitvoert.’ Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, weet Kuiken. ‘Wat het complex maakt, is dat er heel veel verschillende equipment suppliers zijn. Zij gebruiken vaak verschillende technologie die niet altijd geschikt is om mee te nemen in de digitalisering van flexibele processen. Daar komt Quantillion om de hoek kijken. Wij kunnen een klant er bijvoorbeeld op wijzen dat een bepaalde machine data niet op minuutbasis kan leveren maar slechts op uurbasis; dan zie je meteen de flexibiliteit afnemen.’ Omgekeerd willen die machineleveranciers weten hoe hun machines kunnen voldoen aan de specificaties voor integratie in een flexibele besturing. Ook daarbij kan Quantillion helpen. ‘Wij bedienen beide kanten. Voor de aluminiumindustrie is Hencon een partner die helpt om onze technologie toegepast te krijgen bij klanten. Maar wij mik-

‘VAN ALLE AI-MODELLEN WORDT SLECHTS 12 PROCENT AL IN DE PRAKTIJK TOEGEPAST’

operator heeft ogen en oren en kennis van de geschiedenis van de equipment, op basis waarvan hij kan beslissen hoe om te gaan met een nieuwe situatie. In fabrieken gaan mensen echter meer en meer samenwerken met machines die steeds meer data genereren. Dat kan de mens niet meer bevatten, dus moeten wij met hulp van AI zorgen dat hij die data toch kan benutten.’

EXTREEM MAKKELIJKER Een eerste case heeft Quantillion bij een aluminiumsmelter op IJsland, in de vorm van een app voor de communicatie met de operators. ‘Die optimaliseert de rol van de mens in de proces-

november 2020

ken breder en werken bijvoorbeeld ook al samen met Terberg (bouwer van logistieke voertuigen zoals automatisch geleide voertuigen, red.).’

FLEXIBELE ENERGIEAFNAME Op dezelfde manier helpt Quantillion bij planning van de energievoorziening. ‘Voor Tata Steel hebben wij een algoritme geschreven dat door een efficiënte inzet van energiesystemen een maximale besparing van CO2-uitstoot en kosten kan realiseren. Bij Tata is het zo complex dat de mens het niet meer kan overzien. Met ons AIalgoritme bieden wij decision support.’ Energieintensieve aluminium- en staalbedrijven zijn niet langer passieve energieafnemers, maar zijn een actieve rol als gebruikers van het energienet gaan spelen. Door flexibele planning van hun energieafname komt er op het net meer ruimte voor het variabele aanbod van hernieuwbare energie (uit wind en zon). ‘Met ons algoritme kunnen ze die flexibiliteit doorvertalen naar hun operations.’

KANSEN EN TOEPASSINGEN VERBINDEN Kuikens rol, naast die van algemeen directeur, ligt vooral aan de commerciële kant. ‘Ik moet problemen van klanten vertalen naar oplossingen die wij bieden. Soms zien klanten niet het voordeel van AI-technologie, maar dat vind ik niet van primair belang. Ik probeer geen technologie te verkopen, maar wil oplossingen bieden. Dus vooral niet beginnen met wat AI technisch allemaal kan, geen lange gesprekken waarin klanten willen beoordelen of dat wel of niet zo is. Als ik kan laten zien dat wij met onze technologie 25 procent efficiencyverbetering voor zijn equipment kunnen realiseren, wordt het opeens concreet.’ Ondernemerschap ligt voor Kuiken in kansen zien en die verbinden met praktische toepassingen. Met Quantillion, opgericht in 2016, doet hij dat in de industrie. ‘Het hield zich eerst alleen bezig met voorspellingen op basis van grote datasets. Toen ik het heb gekocht, zijn we een stap verder gegaan: wij zijn die voorspellingen gaan gebruiken voor de aansturing van industriële processen. Het sluiten van de loop, noem ik dat, om te zorgen dat je ook impact hebt. We tellen nu acht medewerkers en zijn groeiende.’

ANDERE TIJDEN Ondernemen is hem met de paplepel ingegoten. ‘Dat gevoel voor kansen verbinden met praktische toepassingen heb ik van mijn vader. Natuurlijk gaat het wel over andere technologie en zijn het andere tijden. Bedrijven worden nu geconfronteerd met dingen waarvan ze niet wisten dat ze bestonden. Dus moeten ze erover nadenken hoe ze daar goed mee kunnen omgaan en kijken naar de huidige processen: hoe kun je zorgen dat de klanten die jij bedient ook flexibel kunnen reageren? Een boeiend thema: met lezers van Link die dat ook interessant vinden, wil ik graag in gesprek.’

• www.quantillion.io

SPIN-OFF IN MICRODIEPTREKKEN MUBION NU OP EIGEN BENEN

‘WAT WIJ DOEN, DOET BIJNA NIEMAND’ Een aantal jaren na het ontwikkelen van de eerste prototypes begint Mubion ‘nu een echt bedrijf te worden’, inclusief eigen ERP-systeem en ISO-certificaten. Het streven van de nieuwe bv: de beste zijn in het maken van complexe microdieptrek-producten. ‘Hoe ingewikkelder, hoe meer waarde we toevoegen.’ Want daar gaat het om, meer dan om groei en omzet. ‘Afhankelijk van de complexiteit van het eindproduct, zijn er meerdere dieptrekstappen nodig. We hebben producten ontwikkeld en gemaakt, die tot wel vijftien dieptrekstappen doorlopen.’

OP DE MAAN

Ronald Reurink (rechts) en Erik van Gaasbeek met een aantal producten van Mubion. Foto: Arjan Reef

DOOR ANDRÉ RITSEMA

ubion is een spin-off van Trios Precision Engineering in Neede, dat op klantvraag nieuwe producten ontwikkelt en fijnmechanische speciaalmachines bouwt. Trios werkt samen met de klant (onder andere in de hightech, ruimtevaart, halfgeleider- en medische industrie) aan strategische r&d-projecten. En met succes: het bedrijf werd in 2016 tijdens het jaarlijkse DISCA-evenement van Link Magazine uitgeroepen tot Best Knowledge Supplier. Trios was op dat moment al een tijdje bezig met onderzoek naar de mogelijkheden van microdieptrekken: het maken van heel kleine, holle producten uit metaalfolie met behulp van persen, matrijzen en stempels. Dat werd een proces van vallen en opstaan, van veel testen, uitproberen en

‘regelmatig de tanden stukbijten’, zegt Ronald Reurink, die in 2017 als directeur van Mubion werd binnengehaald. Want zoveel was al snel duidelijk: het microdieptrekken werd een spin-off, niet een onderdeel van Trios.

CONSISTENT PRODUCEREN In het kort: bij dieptrekken wordt een metalen plaat of folie in een matrijs geperst met een stempel. Het materiaal zal zich naar de matrijs vormen tot een naadloos hol voorwerp met een gelijkmatige wanddikte. De bewerkingstechniek is met name geschikt voor het consistent produceren met grote precisie. De diepgetrokken producten lenen zich er uitstekend voor om nabewerkt te worden door middel van stansen of lasersnijden. ‘Je kunt ronde, vierkante, maar ook ingewikkeld gevormde producten maken’, zegt Reurink.

Mubion specialiseerde zich de afgelopen jaren dus in het microdieptrekken, het maken van superkleine – en heel precieze – producten, met diktes van 400 tot 20 micron en in diameters tot 0,3 millimeter. Die producten kunnen worden geproduceerd uit verschillende materialen zoals rvs, titanium en aluminium. Mubion maakte – met zelf gefabriceerde matrijzen en stempels – onder andere prototypes van piepkleine filters van één millimeter voor in gehoorapparaten, een behuizing voor een medische camera en buisjes van platina waarin grondmonsters kunnen worden genomen en onderzocht – op de maan. Als hij met dit laatste voorbeeld komt, moet Reurink er wel een beetje bij glimmen. ‘Dit is technologisch hoogstaand, en daarmee natuurlijk supermooi om te doen.’

STEEDS COMPLEXER Dat is de kracht van Mubion, vult Erik van Gaasbeek aan, mede-eigenaar van voormalig moederbedrijf Trios, ook bij het gesprek aanwezig: moeilijke dingen maken. ‘Ronde producten kan iedereen maken. Wat wij doen, doet bijna niemand. Vanwege de nichemarkt is de concurLEES VERDER OP PAGINA 52

november 2020

VERVOLG VAN PAGINA 51

rentie gering’, meent Van Gaasbeek. ‘Hoe moeilijker het product, hoe meer waarde wij voor de klant kunnen toevoegen. Veel mensen denken en ontwerpen in verspanende technieken, daar waar dieptrekken veel voordelen kan bieden.’ Mubion heeft de ruimte genomen om de afgelopen jaren veel te testen, te experimenteren en te valideren. Reurink, van huis uit techneut, heeft heel wat materialen in de vingers gehad en gezien wat er gebeurde tijdens de verschillende stappen. En al die materiaalkennis vertaalde zich langzamerhand in steeds complexere producten – of productjes, eigenlijk.

ONDER DE VLEUGELS VANDAAN Nu is het tijd om de volgende stap te zetten, zeggen Reurink en Van Gaasbeek. Tijd om onder de vleugels van moederbedrijf Trios vandaan te stappen en zelfstandig – in een eigen bv – de markt op te gaan. Dat gebeurde officieel in september. Ze waren er ook wel aan toe, meent Reurink. ‘We hebben de afgelopen jaren ervaring opgedaan met veel verschillende metalen; weten heel goed wat werkt en wat niet werkt. Nu we steeds meer seriematig produceren, zijn we gestart met het implementeren van ISO en een ERP-systeem. We willen niet langer alleen met prototypes bezig zijn, maar voor klanten echte producten maken. We gaan ons, kortom, richten op de productie.’ Daarvoor schaft Mubion komende maanden twee nieuwe machines aan. Die worden, net als de twee eerste machines, geleverd door Trios. ‘Wij

zijn heel goed in staat om zulke apparaten te ontwikkelen en produceren’, zegt Van Gaasbeek. ‘En mocht het allemaal heel erg snel gaan, mochten er veel klanten op de stoep staan met productiewensen, dan bouwen we in een maand tijd zo weer een extra machine.’

LANGE ONTWIKKELTRAJECTEN Het heeft redelijk lang geduurd, bevestigen Reurink en Van Gaasbeek, de gang van de eerste

prototypes in 2017 naar de zelfstandigheid nu, najaar 2020. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat Mubion veel werkt voor de medische sector. ‘Daar zijn de ontwikkeltrajecten erg lang. Van een eerste idee naar volledig product is een periode van zeven jaar geen uitzondering’, aldus Reurink. ‘Bovendien hebben we ons gefocust op r&d-projecten, en niet op het binnenhalen van bestaande productievolumes. We hebben veel geïnvesteerd in het opdoen van kennis

INTUITIVE AUTOMATION by Lenze.

From idea to production. Intelligent and connected – moving towards the smart factory. Discover digital engineering by Lenze. www.Lenze.com

november 2020

WAARDE BELANGRIJKER Hoe ziet Reurink dat voor zich? Waar staat Mubion over, zeg, een jaar? Groot gegroeid met tien man personeel? Een miljoenenomzet? Daar ligt niet onze focus, zegt de directeur. ‘Wat we willen, is van toegevoegde waarde zijn voor de klant. Er kwamen ook de afgelopen jaren al wel klanten langs, die op zoek waren naar een vervangende toeleverancier. Dat is verleidelijk, want dan kun je snel groeien. Maar dat deden en doen we niet. Onze focus ligt op de nieuwe ontwikkelingen, producten die nu niet of anders – en daarmee duurder – gemaakt worden.’ Mubion, zegt Reurink, gaat niet voor de miljoenenomzet. ‘We maken liever technisch hoogwaardige producten in kleine hoeveelheden, dan dat we grote omzetten draaien. Elk project, elk product is uniek. Op zo’n manier voeg je als bedrijf ook iets toe. Dat vinden we belangrijker. En we trekken samen met de klant op. Vanaf het eerste idee en de eerste tekening tot en met het finale product. Daar voelen we ons comfortabel bij.’

‘WE HEBBEN PRODUCTEN ONTWIKKELD EN GEMAAKT, DIE TOT WEL VIJFTIEN DIEPTREKSTAPPEN DOORLOPEN’

Accelerating your process

en ervaring. Dat kon nog prima onder de paraplu van Trios. Nu gaan we op eigen benen verder.’

• www.mubion.com • www.trios.nl

KORT OX GREENFIELD ZOEKT (JONGE) BEDRIJVEN MET GROEIPERSPECTIEF Zorgen voor duurzame groei, dat is in de kern waar het bij Ox Greenfield om gaat, vertelt Harm Langen. Hij heeft onlangs het agrotechbedrijf Royal Pas Reform verlaten en is nu partner in de investeringsmaatschappij uit Naarden. Behalve eigen geld – vergaard vóór zijn tijd bij Pas Reform door de verkoop van een bedrijf waarvan hij mede-eigenaar was – brengt Langen vooral hands on-ervaring in, opgedaan door zelf jarenlang bij een onderneming aan het roer te staan. ‘Collega-partners hebben dat ook, of juist meer ervaring in het investeren.’ Met die gebundelde expertise wordt gezocht naar bedrijven met groeiperspectief, aldus Langen. ‘Bedrijven die sneller kunnen groeien, maar dan moet er wel wat gebeuren. Bijvoorbeeld door

het management te versterken, zodat de organisatie de benodigde slagkracht krijgt. Maar het kan ook zijn dat er een technologie voorhanden is die kansen biedt die nog niet benut worden of dat operationele processen verbeterd moeten worden. Ook de opvolging van de dga is een regelmatig terugkerend thema.’ Ox Greenfield heeft inmiddels twee bedrijven in portefeuille, Exakt Fijnmechanika uit Drachten en Bavak Security Group uit Noordwijk. ‘Exakt is heel goed in het produceren van fijnmechanische componenten of producten bedoeld voor bijvoorbeeld de oogchirurgie. Deze onderneming levert fijnmechanisch draaiwerk van zeer hoog niveau waarvoor onder andere in de medische en hightech industrie een markt is.

Daarvoor hebben we de fijnmechanische tak losgeweekt van het horloge-maakbedrijf waarvan Exakt onderdeel was en hebben we het management versterkt. Bavak is reeds opgeschoven van een traditioneel beveiligingsbedrijf met veel aandacht voor de hardware naar een system integrator die totaaloplossingen biedt voor hightech beveiligingsvraagstukken, waarin het accent mede ligt op cybersecurity. Om deze onderneming naar een volgende groeifase te brengen, zijn we bezig met het professionaliseren van de operatie. En om de groeikansen te benutten, zullen we onze IT- en cyberkennis verder vergroten, organisch of via een overname.’ Naast deze twee ondernemingen heeft Ox Greenfield – met een fonds van ‘enkele tientallen miljoenen euro’s’ – investeringsruimte voor nog eens vier tot zes bedrijven of deelparticipaties. ‘Als dit eerste fonds vol zit, willen we een tweede gaan

Harm Langen. Foto: Ox Greenfield

oprichten. Daarvoor zoeken we dan wederom investeerders. Investeerders die net als wij niet voor het snelle geld gaan, maar willen participeren om bedrijven duurzaam te laten groeien. Dat kunnen jonge bedrijven zijn, maar niet per se. Het gaat erom dat ze groeiperspectief hebben.’

• www.oxgreenfield.nl

Vlakbodem 10

3247 CP Dirksland

the Netherlands

+31 187 602 744

www.tbp.nl

info@tbp.nl

tbp also supplies the offshore and shipping industries electronics manufacturing services

november 2020

LOODS L LOOD LOO O Business Bu Busines Busine Busin Busi Bus Loods Business BV noemt zichzelf een management-adviesorganisatie. We passen ook prima in dat hokje, maar we doen eigenlijk meer. Loods Business BV laat organisaties beter presteren en dat doen we bij MKB-bedrijven en uitvoerende overheidsorganisaties. Onze kracht is onze ervaring. Bij Loods Business BV werken professionals die daadwerkelijk aan het roer hebben gestaan en de compliciteit van lastige management vraagstukken kennen. Onze professionals hebben ervaring van Sales tot en met Service, maar ook vanaf allereerste idee tot en met levering aan klant. Wij communiceren met alle lagen van organisaties en zijn daadkrachtig in het advies en de uitvoering. Wij noemen ons dan ook:

your executive management partner www.loodsbusiness.nl info@loodsbusiness.nl

KORT

55 MILJOEN VOOR KWEEKVLEES-STARTUP Mosa Meat, het Maastrichtse levensmiddelentechnologiebedrijf dat in 2013 ’s werelds eerste gekweekte rundvleeshamburger introduceerde, heeft voor 55 miljoen dollar aan investeringen binnengehaald. Mosa gebruikt het geld om de huidige pilot-productiefaciliteit in Maastricht uit te breiden, een productielijn op industriële schaal te ontwikkelen, meer mensen aan te nemen en gekweekt rundvlees bij de consument te introduceren. Voor dat laatste gaat het bedrijf samenwerken met de certificerende instanties om zo de veiligheid en gezondheid van gekweekt rundvlees aan te tonen. De financieringsronde is geleid door het in Luxemburg gevestigde Blue Horizon Ventures, het voedseltechnologiefonds dat zich specifiek richt op het investeren in activiteiten die goed zijn voor het milieu, de gezondheid van de mens en het dierenwelzijn. Regina Hecker, partner bij Blue Horizon Ventures, treedt toe tot het management: in haar portefeuille

heeft ze speciale aandacht voor wetenschap, schaalvergroting en regelgeving. Ook Bell Food Group, M Ventures en andere investeerders en adviseurs De Mose Meat-burger. Foto: Mosa Meat zijn erbij betrokken. Mosa Meat bestaat nu van ons wereldwijde voedselsysteem.’ uit een team van vijftig wetenschapDe financieringsronde volgt op een pers, ingenieurs en voedselliefhebeerdere succesvolle ronde in 2018, bers. Het heeft vorig jaar en dit jaar waarbij M Ventures, Bell Food een aantal kritische technische mijlpalen bereikt en zo de productiekosten drastisch kunnen verlagen. ‘We zijn zeer verheugd om onze nieuwe partners te verwelkomen en samen met de bestaande partners onze reis voort te zetten’, aldus ceo Maarten De Eindhovense start-up Salvia BioBosch. ‘Met hun steun en competenElectronics heeft 26 miljoen euro ties kunnen we de volgende concrete opgehaald voor de verdere ontwikkestappen zetten om de productie op ling van een innovatief implantaat. te schalen en vooruitgang te boeken Dat onderdrukt met behulp van op weg naar een schonere, vriendeminieme, elektrische pulsen (neurolijkere manier om echt rundvlees te stimulatie) chronische migraine. Het maken. En zo vergroten we de veerprototype dat Salvia BioElectronics kracht, duurzaamheid en veiligheid heeft ontwikkeld, heeft de potentie om die chronische kwaal effectiever, sneller en minder belastend voor de patiënt te onderdrukken. De nu gangbare therapie is dat er met behulp van een forse batterij in de start-up naar scale-up te gaan. Ook onderrug via dunne kabeltjes in het krijgen ze toegang tot speciale workachterhoofd kleine pulsen worden shops, peer-to-peer learning en een afgegeven. Die methode is echter (inter)nationaal netwerk van ervaren zeer gevoelig voor slijtage, aangezien ondernemers en onderzoekers. de patiënt nu eenmaal hoofdbeweVerder nemen ze deel aan een online incubatormissie naar de VS, aangeboden door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, waarin ze kennismaken met de nieuwste technologie en innovaties Start-up Airchip heeft een app ontin hun vakgebied. De finalisten zijn: wikkeld die dankzij een nieuwe Bimini Biotech, DeNoize, Digi.Bio, manier van contactloos bestellen en ECsens, GOAL 3, IamFluidics, betalen korte metten maakt met Kaminari Medical, Lusoco, MLA wachtrijen op evenementen zoals Diagnostics, NC Biomatrix, Nextfestivals. Via een interactief menu Round, PATS Indoor Drone Solukunnen bezoekers hun saldo tions, Phosphoenix, Predica opwaarderen en drankjes bestellen. Diagnostics, SOLHO, Taylor, Zodra het biertje of wijntje klaaruCrowds, VanBoven, Venous Stent staat, krijgen ze een bericht. Airchip en Vertigo Technologies. won half september de start-up wedstrijd Present Your Startup Alkmaar. Juryvoorzitter Valérie Vallenduuk: www.academicstartupcompetition.nl

• www.mosameat.com

KAPITAALINJECTIE VOOR ANTI-MIGRAINE IMPLANTAAT

BESTE ACADEMISCHE START-UP VAN 2020 Twintig aan Nederlandse universiteiten verbonden start-ups zijn genomineerd voor de finale van de Academic Startup Competition. Ze werden uit 57 gegadigden geselecteerd op grond van het innovatieve karakter van hun (waarde)propositie, het potentieel van hun bedrijfsen winstmodel en de teamsamenstelling. De genomineerden werken volgens de jury – waarin vertegenwoordigers van VSNU (Vereniging van Nederlandse Universiteiten), AcTI (Nederlandse Academie voor Technologie en Innovatie) en Techleap.nl – aan baanbrekende innovaties op gebieden zoals lifesciences, health, hightech, energie, logistiek en agrifood. De tien winnaars worden in november bekendgemaakt. Ze mogen zich dan een jaar lang ‘Beste Academische Start-up van 2020’ noemen en krijgen de kans om van

Group, Nutreco en Lowercarbon Capital investeerden.

gingen maakt. Het implantaat waar Salvia aan werkt, heeft dat nadeel niet. Het ziet eruit als een strookje van flinterdunne bio-elektrische folies die op het achterhoofd onder de huid worden geplaatst. De nieuwe serie-A investeringsronde werd geleid door Panakès Partners, INKEF Capital en SHS Gesellschaft für Beteiligungsmanagement met als participanten de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM Capital), Thuja Capital en Dolby Ventures. De 26 miljoen euro is inclusief een innovatielening van 5 miljoen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl).

• www.salvianeuro.com

AIRCHIP VOORKOMT WACHTRIJEN

•

‘Hoewel er nu even geen festivals zijn, weet ik zeker dat Airchip in de nabije toekomst een eigen momentum kan creëren doordat de app voorkómt dat mensen moeten wachten en zo een belangrijke rol kan spelen in het garanderen van veiligheid in de anderhalvemetersamenleving.’ De start-up is inmiddels in contact met een venture capital fonds over een investeringsvraag.

• www.airchip.com november 2020

Intralogistiek 4.0 Digitalisering en netwerkvorming met de Hänel magazijnliften

el re ’Hän b r o chu e e m e w u ie n of n onze n Vraag istiek 4.0’ aa ok graag via g O . lo p a o r Int ns . t met o contac oconferentie ct e id v n /conta e e om/lm

De intelligente netwerkvorming van de afzonderlijke elementen van een logistieke keten en de automatisering van de processen zijn van groot belang om een technologische toppositie in de internationale concurrentiestrijd te behouden en te versterken.

w w w.h

aenell

inks.c

Een highlight van Hänel is de middlewarevrije koppeling van de Hänel magazijnliften aan talrijke ERP-systemen door middel van de standaard geïntegreerde SOAP-interface. Hänel Kantoor- en Magazijnsystemen Nieuwland Parc 13a NL - 2952 DA Alblasserdam E-Mail: info@haenel.nl www.haenel.nl

Toegang alleen voor bevoegden!

In elk bedrijf zijn er zones die moeten worden beveiligd tegen ongewenste toegang. Zelfs de beste hekbeveiliging of toegangscontrole is nutteloos wanneer onbevoegden zich via het IT-systeem toegang tot uw machine verschaffen. Hier is een totaal veiligheidsconcept vereist, waarin zowel de machineveiligheid (Safety) als de Industrial Security zijn opgenomen. Pilz biedt een totaaloplossing!

Be safe and secure with Pilz! Meer informatie over onze veiligheidsconcepten vind u op www.pilz.nl

oktober 2020

PARTNERSCHAP

DSM EN VDL GROEP STARTEN GROOTSCHALIGE PRODUCTIE VAN BESCHERMINGSMIDDELEN VOOR DE ZORG OP

‘IN DEZE MARKT IS NIETS 100 PROCENT ZEKER’ Begin dit jaar was het mond- en neusmasker nog een non-item. Wie ze nodig had in bijvoorbeeld de industrie of zorg, bestelde een doos en die werd netjes de volgende dag geleverd. Tijdens de coronacrisis ontstond wereldwijd een ware wildwestmarkt. Nederland (en Europa) moeten voor zo’n cruciaal product niet langer afhankelijk zijn van inkoop ver-van-huis, vinden DSM en VDL en richtten de joint venture Dutch PPE Solutions op. Eén dezer dagen rollen de eerste kwalitatief hoogwaardige FFP2-mondmaskers uit de machines in Helmond. Begin volgend jaar start de productie van het filtermateriaal, meltblown polypropyleen, in Geleen. Alles begon vanaf scratch. Het is flink aanpoten in de gezamenlijke start-up. DOOR LUCY HOLL

DL’er Mark Bakermans is sinds kort managing director van Dutch PPE Solutions. PPE staat voor Personal Protective Equipment. Bakermans was net terug van drie jaar Detroit (Amerika) waar hij VDL Steelweld USA opzette. Steelweld is producent en leverancier van gerobotiseerde productieautomatiseringssystemen voor onder meer de automotive-industrie. ‘Auto’s en mondmaskers zijn natuurlijk niet te vergelijken producten. Maar in beide gevallen moet er zo optimaal én efficiënt mogelijk geproduceerd worden. Schouders eronder en we gaan ervoor’, zegt hij. Pieter Wolters is vice-president bij DSM en verantwoordelijk voor de investeringen in start-ups, en nu ook boardmember van de joint venture. Hij werkt vanuit Boston en kreeg Tweede Paasdag een telefoontje of hij naar Nederland wilde komen om de leiding te nemen van de mondmasker- en andere covid-beschermingsinitiatieven die DSM had opgestart. Vijf maanden later ging hij pas weer terug naar de USA. ‘Ik heb een achtergrond als ceo van een paar medische startups en zei meteen ‘ja’. Het is heel mooi om iets te kunnen doen wat zo acuut en relevant is. Tijdens afgelopen maanden heb ik zeker een dag of tien, twintig bij VDL in Eindhoven gewerkt met collega’s van beide bedrijven. Het geeft veel energie

Sneak preview van de eerste mondkapjesmachine bij VDL in Helmond. Foto: VDL/Bram Saeys

om als twee sterke Nederlandse bedrijven zoiets op te kunnen zetten.’

SERIEUS AANPAKKEN Zowel DSM als VDL Groep keek al vroeg in de coronacrisis wat ze konden bijdragen. Daarbij gingen ze eerst elk hun eigen pad. Goede-doelenstichting VDL Foundation bijvoorbeeld doneerde zo’n 100.000 persoonlijke beschermingsmiddelen waaronder cleanroompakken, beschermers voor schoeisel en handschoenen aan de Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost. Kunststofspecialist VDL Wientjes Roden zette zijn netwerk in om acrylaat voor kuchschermen te bemachtigen. Diverse VDL-onderdelen werken intensief mee aan de productie van beademingsapparaat Demcair van Demcon. DSM zette in amper twee weken een volwaardige productieketen op voor miljoenen teststaafjes en maakte extra productiecapaciteit vrij om voor de overheid 390.000 liter desinfectiemiddel voor de handen te produceren. DSM stapte ook in een strategische samenwerking met AFPRO Filters in Alkmaar en Koninklijke Auping in Deventer. AFRPO en Auping gooiden hun reguliere productie om en startten met het maken van FFP2-medische mond- en neusmaskers die tegen kostprijs aan het Landelijk Consortium Hulpmiddelen geleverd werden. DSM schakelde zijn wereldwijde suppliernetwerk in om kritische grondstoffen hierheen te krijgen.

IETS STRUCTUREELS OPZETTEN Pieter Wolters: ‘We begonnen zonder dat we er überhaupt business in zagen, om te helpen waar we konden toen de nood het hoogst was. Maar al vrij snel bedachten we dat DSM anders te werk moest gaan, wilden we dit mondmaskertekort serieus aanpakken: we moesten het maken van de mondmaskers en het produceren van de grondstoffen als één businessmodel gaan zien, mét de bijbehorende forse investeringen in machines die we terug zouden kunnen verdienen.’ DSM heeft specialistische expertise in materialen en raakte in gesprek met VDL Groep dat vooroploopt in industriële maakprocessen. Van even tijdelijk bijspringen om de acute nood te ledigen moest het iets structureels worden om de afhankelijkheid van een beperkt aantal producenten te verminderen. ‘Net als andere bedrijven hebben we in het begin van de crisis alles in het werk gesteld om te helpen in de strijd tegen het coronavirus. Maar we zijn natuurlijk ook commerciële bedrijven die op langere termijn niet alles voor niks kunnen doen, dat is geen duurzaam model. Toen hebben we gekeken naar een passend businessmodel.’ VDL Groep en DSM zijn twee sterke Nederlandse bedrijven die weten wat er speelt in de markt, vult Mark Bakermans aan. ‘VDL staat er al jaren om bekend dat wij het belangrijk vinden om de hoogwaardige maakindustrie met bijbehorende LEES VERDER OP PAGINA 59

november 2020

OP AFSTAND EN TOCH ALTĲD DICHTBĲ. Met Zoom, Microsoft Teams, Skype en Hangouts bereiken de adviezen en trainingen van Metal Work u overal.

Metal Work Nederland B.V.

Metal Work België - Belgique

Voltastraat 9,

Mechelsesteenweg 277,

6716 AJ EDE

B-1800 VILVOORDE

Tel. + 31 (0)318-665 111

Tel. + 32 (0) 2-751 6120

www.metalwork.nl

www.metalworkpneumatic.be

VERVOLG VAN PAGINA 57

werkgelegenheid duurzaam in Nederland te verankeren. Hier produceren en zelfvoorzienend zijn, is cruciaal.’ Het gaat overigens niet per se alleen om Nederland, stelt Wolters: ‘We streven naar kortere supply chains in de wereld, dichtbij de gebruikers. De coronacrisis heeft duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar we kunnen zijn.’

GEEN GESNEDEN KOEK De joint venture is een ware start-up. De producten, de markten, de productiemethoden: het was allemaal even nieuw en onzeker. De twee partners hadden een helder doel voor ogen: het snel

De keuze van VDL viel op Duflex Mechatronics in Elst, al langer toeleverancier van VDL en ook van DSM.

METEEN NAAR FABRIKANT DSM ging op haar beurt op zoek naar producenten van meltblownmachines. Meltblown polypropyleen is de kritische filterlaag in medische gezichtsmaskers die virussen filtert. Er zijn uitstekende machines te koop in de wereld, maar veel fabrikanten zijn er niet en het was tot voor kort een slaperig segment in de machinebouw. Door de coronacrisis ontplofte de vraag. Wolters: ‘We hebben een aantal meltblownmachinefabrieken bekeken en kwamen vooraan in de rij te staan bij de meest betrouwbare en kwalitatief beste fabrikant in Duitsland, Reifenhäuser Reicofil in Troisdorf, tussen Keulen en Bonn. Dat lukte doordat we er meteen heen gereden zijn, en ook snel een aanbetaling hebben gedaan. En het helpt zeer dat we namens een geloofwaardig bedrijf spreken. Ze weten dat we serieus bezig zijn. Die mensen hebben ook zo hun ideeën waar en bij wie hun machines bij voorkeur moeten komen te staan in de wereld.’

‘WE ZIJN ERVAN OVERTUIGD DAT WE OP LANGE TERMIJN EEN GEZOND VERHAAL HEBBEN’

opstarten van de mondmaskerproductie in een beschikbare productielocatie van VDL in Helmond, en de productie van het filtermateriaal meltblown polypropyleen bij DSM in Geleen. Bakermans: ‘VDL kent veel machinebouwers, we weten wie goed is. We zijn een aantal bedrijven en engineeringsclubs afgegaan die mondmaskermachines aan het bouwen waren en hebben er een aantal besteld. Voor die toeleveranciers is het ook geen gesneden koek, dus daarom brengen wij onze kennis en kunde van machinebouw en productieautomatisering in om snel en goed ons productieproces in te kunnen richten. Onze eigen engineers ontwikkelen en verbeteren mee.’

CONTAINERS VOL SPULLEN De machines bij VDL in Helmond kunnen bijna productie draaien, de meltblowninstallatie vraagt wat meer tijd. Reifenhäuser levert de machine rond de jaarwisseling, 40 zeecontainers vol staal. De assemblage en het proefdraaien kosten nog een maand of drie, vier. Vooralsnog gaan enkele tientallen mensen op de twee locaties aan het werk. De benodigde machineoperators en engineers worden zo veel mogelijk intern geworven. Meltblownproductie is uiterst specialistisch werk, het vraagt veel kennis van processen en materialen. De productielocatie zit naast de Chemelot-campus in Geleen, waar DSM met een enorme materiaalkennis aanwezig is. Parallel aan de ontwikkeling, bouw en verdere optimalisering van de machines zijn de mondmaskers ontworpen en voorgelegd voor CEcertificering. Er zijn maar een paar keurende instanties. DSM en VDL hebben een aantal slots in Engeland kunnen reserveren.

VRAAG NEEMT VAST TOE

Mark Bakermans (VDL Groep): ‘Voor de toeleveranciers is het ook geen gesneden koek, dus daarom brengen wij onze kennis en kunde van machinebouw en productieautomatisering in om snel en goed ons productieproces in te kunnen richten.’ Foto: VDL

De productie van de meltblown is straks voldoende voor honderden miljoenen mondmaskers per jaar. Vooralsnog richten VDL en DSM zich op FFP2-mondmaskers voor de zorg, maar het aanbod kan al naar gelang de vraag vanuit de markt veel breder worden. Denk aan mondmaskers voor professionals in het openbaar vervoer, het onderwijs of de industrie in heel Europa. De vraag zal op zijn minst aanhouden of zelfs nog enorm toenemen, is de verwachting. Maar niets is

Pieter Wolters (DSM): ‘We begonnen zonder dat we er überhaupt business in zagen, om te helpen waar we konden toen de nood het hoogst was.’ Foto: DSM

100 procent zeker in deze markt. ‘Het is een interessante dynamiek’, stelt Wolters. ‘De Nederlandse overheid is via het Landelijk Consortium Hulpmiddelen een hoofdrol gaan spelen. Inmiddels hebben zij grote voorraden opgebouwd en kan meer naar de toekomst gekeken worden. Uiteindelijk is de zorgsector zelf onze primaire klant. Ziekenhuizen en verpleeghuizen hebben ook eigen inkooporganisaties. Er zullen tenders komen.’ DSM en VDL leveren ‘tegen verantwoorde prijzen’. Bakermans: ‘Het is een beetje een omgekeerde businesscase, normaal gesproken weet je de vraag en daar speel je op in. Nu is het: we nemen een risico en met onze samenwerking en expertise zal het lukken. We zijn ervan overtuigd dat we op lange termijn een gezond verhaal hebben.’

LARGE CAPITAL Precieze bedragen geven Bakermans en Wolters niet, maar er kan veilig gesteld worden dat er vele miljoenen geïnvesteerd worden in de machines. Wolters: ‘Dit valt duidelijk in de categorie large capital projects. Dat we hierin fors investeren wil zeggen dat we het zeer serieus nemen.’ Dutch PPE Solutions heeft managing director Bakermans en een board met twee mensen van DSM en twee van VDL aan het roer. De start-up kan vrij autonoom opereren. Die wendbaarheid is nodig. Het is elke dag nog spannend in deze ongewone markt waarin mensen letterlijk met dikke koffers cash over de wereld lopen om mondmaskers, grondstoffen en machines te bemachtigen. Kan de gezamenlijke start-up alles überhaupt opgelijnd krijgen en de kwaliteit waarborgen, was weleens de zorg. Het gaat lukken, is de overtuiging van beiden. ‘Het draait om het beschermen van de gezondheid van professionals. Dat is vanaf begin af aan onze drijfveer. Zorgverleners moeten 100 procent zeker weten dat ze zelf niet ziek worden en anderen niet besmetten.’

• www.vdlgroep.com/nl • www.dsm.com/nederland/nl_NL/home.html november 2020

PROCESVERBETERING

QUADIENT VERHOOGT VERPAKKINGSSNELHEID EN VEREENVOUDIGT SERVICE VOOR GROEIMARKT E-COMMERCE

‘ALLES OM THROUGHPUT EN UPTIME VAN HET WAREHOUSE TE VERHOGEN’

In 2013 leverde Quadient (voorheen specialist in postverwerkingssystemen Neopost) in Drachten de eerste geautomatiseerde verpakkingsmachine aan bol.com. Deze CVP-500 is inmiddels opgevolgd door de CVP Impack en diens slimmere en vooral snellere broer: de CVP Everest, die tot 1.100 dozen per uur maakt. De innovaties zijn een reactie op de slinkende conventionele postmarkt en de snelgroeiende e-commercemarkt en de daarmee gepaard gaande pakkettenstroom. Meer functionaliteiten werden toegevoegd en momenteel onderzoekt het bedrijf de mogelijkheden van robotica. DOOR WILMA SCHREIBER

ereldwijd telt Quadient zo’n 5.800 medewerkers; in het center of excellence in Drachten, dat zich richt op productontwikkeling, prototypebouw en service, zijn dat er rond de 240. Onder hen elektronica-, mechatronica- en software-engineers. Na de introductie van de CVP-500 was er werk aan de winkel om het verpakken van de grote variëteit aan producten voor de particuliere markt verder te optimaliseren. Twee jaar geleden werd de CVP Impack op de markt gebracht, in de basis dezelfde machine als waar Quadient al veel ervaring mee had, maar met veel extra functies. ‘De machine kan nu gevoed worden door drie kartonmolens, met per molen een verschillende kartonbreedte om snijafval te verminderen. En als het karton bij de ene molen op is, kun je overgaan naar een andere en zo de productiviteit verhogen’, vertelt Richard Nijboer, director of sales & operations Europe. ‘Het karton kan ook gebrand worden in een specifieke huisstijl. Drievoudige kartonaanvoer is daardoor ook een voordeel voor bedrijven die producten voor meerdere merken verpakken.’

DUBBELE INVOERTAFEL Daarnaast voegde Quadient een camera toe die het inpakproces filmt. De klant kan hiermee eventuele klachten van eindklanten (product niet gekregen, product defect) pareren. ‘Zo’n procesvideo werkt ook preventief: als de klant ziet dat alles erin zit, belt hij niet. Er is veel vraag naar en al onze machines zijn er inmiddels mee uitgerust’, stelt Nijboer. Twee derde van alle internetbestellingen betreft single items; slecht een derde van de klanten bestelt meerdere producten. ‘Om de

november 2020

verpakkingsmachine vol te belasten, moet de operator elke zeven seconden een product op de band zetten. Dat is niet veel tijd, zeker bij meerdere producten die de throughput naar beneden halen’, vertelt Nijboer. ‘Daarom hebben we een dubbele invoertafel toegevoegd, nu nog een unieke feature in de markt: één voor single producten, één voor ingewikkelde pakketten. Zo houd je de machine bezig.’

BEPROEFDE TECHNOLOGIE Om de snelheid van de inpakmachine op ‘Een doos op maat kan de businesscase aanzienlijk verbeteren’, aldus Richard Nijboer. te voeren, lanceerde Foto: Quadient Quadient vorig jaar de CVP Everest, gebruiklei kleine stapjes vinden tegelijkertijd plaats, makend van de beproefde technologie van de zodat de totale snelheid omhooggaat en de outCVP Impack. Het Franse e-commercebedrijf put toeneemt.’ Zo worden de onderkant en deksel Cdiscount was de eerste afnemer. De CVP Everest van de dozen nu tegelijk op aparte machinekan tot 1.100 dozen per uur verpakken waar de stations gemaakt. En om klanten met kleine CVP Impack er tot 500 aankan. Om die snelheid producten tegemoet te komen, werd de hoogte te halen, waren opnieuw aanpassingen noodzakevan het kleinst mogelijke doosje (180x240x100 lijk. ‘De operator heeft minder dan drie seconden millimeter) gehalveerd tot vijftig millimeter. om de machine te voeden. Ook voor single items ‘Verder hebben we vanwege de hoge snelheid is dat hard werken, zelfs als je twee invoertafels afscheid genomen van tape en gekozen voor lijm, hebt’, zegt Nijboer. ‘Daarom hebben we voor de dat makkelijker is te automatiseren.’ CVP Everest functies uit elkaar getrokken. Aller-

MINDER LUCHT, MINDER UITSTOOT

STANDAARD INTERFACES

Naast een hogere productiviteit heeft een optimale verpakking nog meer voordelen. Zo dalen de transportkosten vanwege de geringere afmetingen. Nijboer: ‘We hebben al die jaren veel lucht vervoerd met z’n allen, waardoor er meer auto’s op de weg waren dan nodig. Blokker kon bijvoorbeeld van twaalf naar negen vrachtauto’s per dag, goed voor een lagere CO2-uitstoot. Ook heb je minder karton nodig dan voorheen en is opvulmateriaal overbodig. Dat scheelt ook geld; 80.000 tot 100.000 euro per jaar is niks. Dus een doos op maat kan de businesscase aanzienlijk verbeteren.’

Om de service goed te laten verlopen, stelt Quadient als eis dat de klant operators én technisch personeel in dienst heeft; de laatsten krijgen een training aangeboden. ‘Zij kunnen ons dan uitleggen wat ze zien en wij hebben de beelden. Zo zijn we in 90 tot 95 procent van de gevallen in staat het probleem op afstand op te lossen’, aldus Nijboer. Een ander vereiste is dat klanten reserve-

KRITISCH ONDERDEEL De technologie die Quadient toevoegt, beperkt zich niet tot het verpakken zelf, maar richt zich ook op de service. De CVP Impack en de CVP Everest genereren data die Quadient vervolgens analyseert voor de klant. ‘Een logistiek manager wil weten wat de machine heeft gedaan, wanneer en hoeveel, en of zich daarbij fouten hebben voorgedaan. Bijvoorbeeld stilstand doordat een operator een te groot product op de band heeft gelegd dat niet kan worden ingepakt’, verklaart Nijboer. Verder hangen er zes camera’s in de machines om machinefouten te achterhalen. ‘Bij een event worden de beelden van vóór en na het event opgeslagen. Aan de hand daarvan kunnen we het probleem analyseren. Een sterke tool, want de machine is een kritisch onderdeel in het klantproces. Geen dozen betekent geen producten uitleveren – en paniek als je belooft voor 11 uur ’s ochtends te leveren.’

en lossen het op. Alles om de uptime van de klant zo hoog mogelijk te houden. Want de machine moet waarde opleveren voor de klant, daar gaat het uiteindelijk om.’ Daartoe heeft Quadient ook standaard interfaces gemaakt, waarmee de klant de inpakmachine kan aansluiten op zijn warehouse managementsysteem (WMS). ‘Je kunt bijvoorbeeld informatie over grootte en gewicht van het product terugvoeren in het WMS. De database bepaalt dan welke vervoerder het goedkoopst het pakket kan bezorgen.’

KLANT OVERTUIGEN

‘HET IS AAN ONS OM BEDRIJVEN TE OVERTUIGEN VAN DE VOORDELEN VAN INPAKMACHINES’

onderdelen aanschaffen en on site hebben liggen, zodat personeel zelf onderdelen kan vervangen. ‘Als je zo je service rond de machine opbouwt met training en ondersteuning in de eerste fase, ontstaat vertrouwen bij de klant. Daarna kan hij ons altijd bellen. En in de resterende 5 procent van de gevallen rijden we erheen, nemen het over

De e-commerce-markt groeit nog elk jaar en Covid-19 versterkt die ontwikkeling, zeker nu bedrijven weer meer naar de toekomst durven kijken en projecten van het slot gaan. ‘Onze grootste concurrent is handmatig inpakken; op dit moment is inpakwerk slechts op kleine schaal geautomatiseerd. Het is aan ons om bedrijven te overtuigen van de voordelen van inpakmachines. Zodat bij de bouw van een warehouse de vraag niet is óf maar wélke automatisering wordt toegepast’, betoogt Nijboer, die laat weten dat Quadient momenteel samen met integratoren stappen zet om ook de invoer van single items te automatiseren. ‘Daarbij komt ook robotica om de hoek kijken. We staan nog aan het begin, maar die kant gaat het wel op.’

• www.packagingbyquadient.com

Hoogwaardige elektronica producten voor intelligente machines en apparaten Protonic ontwikkelt en produceert industriële elektronica voor OEM’ers en heeft hiervoor alle kennis in huis. • Research • Engineering • Productie info@protonic.nl | www.protonic.nl

november 2020

INNOVATIE

VSE IN SCHOONHOVEN STAAT VOORAAN IN MOTION-INNOVATIES

‘ONZE BESTURINGEN REGELEN SOMS TOT OP DE MILLIMETER NAUWKEURIG’ Aandrijfspecialist en systeemintegrator VSE Industrial Automation in Schoonhoven is een nieuw bedrijfspand aan het bouwen. Eind van het jaar moet het klaar zijn. De muren tussen de afdelingen verdwijnen letterlijk: bijna iedereen komt in één grote werkruimte te zitten. Van belang, want VSE onderscheidt zich het meest in projecten waarin alle kwaliteiten en specialismen van het bedrijf samenkomen, zegt commercieel technisch manager Radboud van Dusseldorp. Zoals de revisieklus van een sleepwagen van 35 ton die in 10 seconden zijn maximumsnelheid moet bereiken. DOOR LUCY HOLL

an Dusseldorp is pas een maand of vier in dienst en is nog steeds bezig alle ins en outs van VSE te leren kennen. Het bedrijf werkt voor een groot aantal markten en biedt een palet aan mogelijkheden, van software- en hardware-engineering, paneelbouw, inbedrijfstellingen, (remote) servicing, dashboarding en predictive maintenance tot servitization. Die laatste zaken worden steeds verder uitgewerkt en geïntroduceerd, waarbij de crisis wel eens als katalysator zou kunnen werken, verwacht Van Dusseldorp. VSE presenteert zich met nadruk als een onafhankelijk systeemintegrator. Het bedrijf werkt samen met vooraanstaande merken, waaronder Siemens, Schneider Electric, Festo, Bosch Rexroth, Omron, Lenze en Rockwell Automation. Met die motion-oplossingen automatiseert en optimaliseert VSE Industrial Automation machines, installaties, complete productielijnen en hele fabrieken. ‘In de inframarkt zorgen wij voor de exacte besturing van een brug. Een volgende keer gaat het om een koekjesfabriek waar veel servomotoren in de productielijn samenwerken of om

DUURZAAM GEBOUW De nieuwbouw van VSE in Schoonhoven wordt volledig duurzaam, met zonnepanelen, efficiënte vloer- en plafondverwarming en koeling, en een – coronaproof – ventilatiesysteem. De gewenste windmolen komt er nog even niet, de vergunning laat op zich wachten. Sinds vijf jaar maakt VSE samen met een stel andere bedrijven uit de Krimpenerwaard deel uit van de MVO kopgroep WaardZaam. Duurzaam ondernemen heeft sterk de aandacht. Van Dusseldorp: ‘We kunnen flexibel groeien en onze capaciteit zeker verdubbelen.’

november 2020

een verpakkingsmachine waarbij robotica een grote rol speelt.’

VROEG STADIUM VSE telt zo’n veertig medewerkers. Software- en hardwareengineers, teamleiders, projectmanagers: voor zover mensen niet bij klanten op locatie of in de paneelbouw bezig zijn, komen ze binnen- Commercieel technisch manager Radboud van Dusseldorp: ‘Onze medewerkers moeten een brede kennis van de platformen van onze partners hebben.’ Foto: VSE kort allemaal in een soort kantoortuin te modeltesten en ware-groottemetingen. Het wilde werken, wat samenwerken en afstemmen vereen sleepwagen boven een diepwatertank laten gemakkelijkt, zodat iedereen nog beter weet wat reviseren, plus een handzame besturing en een er gaande is. Het zijn technische professionals die nieuwe aandrijving laten ontwikkelen. Die kolos de markt kennen en altijd voor innovaties gaan, met een gewicht van 35 ton volgt schaalmodellen kenmerkt Van Dusseldorp zijn collega’s. Hij is door een bassin en moet binnen 10 seconden op commercieel verantwoordelijke, maar bij elk maximale snelheid (9 meter per seconde) zijn en project brengen experts hun kennis in. Hij neemt daarna gecontroleerd tot stilstand komen. En, collega’s graag mee naar klanten zodra dat van niet onbelangrijk: de sleepwagen wordt continu toepassing is. ‘Onder onze engineers zitten uitgebruikt bij testen voor klanten uit binnen- en gesproken motion-specialisten. We worden in buitenland, dus meer dan een paar weken tijd een vroeg stadium bij een project betrokken en was er niet. denken intensief met de klant mee over de beste Van Dusseldorp: ‘Dan heb je het over veel oplossing.’ De ene keer komt een opdrachtgever rechtstreeks naar VSE toe. Maar niet zelden gaat motion-kennis, over soft- en hardware engihet ook via één van de platformleveranciers, die neering, in bedrijf stellen en testen, alles. Zoiets VSE als systeemintegrator aanraadt. vraagt samenwerken en flexibiliteit. Het is een enorme installatie, die onze besturing tot op de millimeter nauwkeurig moet regelen. OnnauwGECONTROLEERD TOT STILSTAND keurigheden beïnvloeden de meetresultaten Zo’n project waarin alle kwaliteiten en speciadirect.’ lismen van VSE samenkwamen, was volgens Van VSE ontwierp een digital twin om het hele proces Dusseldorp bijvoorbeeld bij Marin, het Maritime te simuleren. Daarnaast werden – samen met Research Institute Netherlands in Wageningen, simulatiespecialist Controllab uit Enschede – een van de grootste instituten ter wereld voor zogeheten Hardware In the Loop-testen uitgeonderzoek naar hydrodynamica en maritieme voerd, waarbij de sleepwagen werd gesimuleerd technologie voor onder meer de scheepsbouw en door een computer en de besturing werd gekopoffshore sector. Marin heeft enorme bassins voor

peld aan die simulatie. Dat online simuleren maakte de inbedrijfstelling een stuk korter. VSE vernieuwde en veranderde de aandrijving en paste de manier van afremmen aan, zodat de wagen pas helemaal op het eind beheerst afremt en de effectieve meetafstand 30 meter groter is geworden. ‘Marin was zo tevreden dat we daarna ook nog andere bassins met sleepwagens tot 94 ton hebben gedaan.’

HYGIËNISCH EN DUURZAAM Motion is our drive, is de rode draad bij de meeste projecten van VSE: het uiterst gecontroleerd verplaatsen, bewegen of positioneren van een object. En er zijn nog meer speerpunten bijgekomen afgelopen jaren, waaronder de 4HD-aanpak. De 4 staat voor Verlichting, Installatie, Engineering en Robotica en de HD voor Hygiënisch Design. Het automatiseren van bereidingsprocessen in de food en farmacie – waar steeds meer hygiënisch opererende robots worden ingezet – vraagt specifieke kennis. Een ander speerpunt is renewable energy. Van Dusseldorp: ‘Denk aan besturingen voor windmolens, zonnepanelen en watermolens. Of battery packs die we samenstellen voor bijvoorbeeld elektrische graafmachines. Het gaat om de hardware en om optimaal batterijmanagement.’ Een partner van VSE wilde bijvoorbeeld een intelligente besturing voor windmolens. VSE bedacht een oplossing om met componenten van Siemens zonne-energie (gelijkstroom) en windenergie (wisselstroom) gelijk te schakelen voor gebruik in het energienet. Met andere klanten ontwikkelt het bedrijf het elektrificeren

van mobiele machines waaronder grondverzetmachines.

MEER IN DE CLOUD Aandachtspunt voor Radboud van Dusseldorp in zijn nieuwe functie is onder meer verdere professionalisering van de organisatie. ‘Het is altijd druk, druk, druk. Er valt zeker nog aan efficiency en stroomlijning te winnen. We hebben natuurlijk een ERP-systeem, met CRM-mogelijkheden, maar mensen moeten nog veel meer in de cloud gaan werken. Dat een servicemonteur bij een

ontwikkelaar, engineer of r&d’er. We willen vooraan staan in innovaties. Daarom investeren we ook veel in opleiding. Medewerkers moeten een brede kennis van de platformen van onze partners hebben.’

OP AFSTAND OPLOSSEN Ondanks de coronacrisis heeft VSE geen slecht jaar; de eerste maanden van 2020 waren heel goed. Maar het aantal geplande wereldwijde inbedrijfstellingen wordt niet gehaald, medewerkers konden simpelweg vaak niet het vliegtuig

‘

‘ONNAUWKEURIGHEDEN BEÏNVLOEDEN DE MEETRESULTATEN DIRECT’

klant inlogt en een notitie maakt als hij een nieuwe kans voor VSE ziet, die ik dan weer opvolg. We willen onze klanten nauwgezetter volgen en analyseren wat we beter kunnen doen. We halen het grootste deel van onze uitgebrachte offertes binnen, maar kunnen met zijn allen meer details vastleggen om klanten nog beter en sneller van dienst te zijn.’ Kennis kan bovendien nog beter geborgd en gedeeld worden. ‘Twee derde van onze mensen is

pakken. Mede daarom past VSE volgens Van Dusseldorp meer remote servicing toe. ‘Als er ergens in Nieuw-Zeeland een machine stilstaat, willen we dat meteen op afstand kunnen oplossen. Ook predictive maintenance moet een grotere rol krijgen. Er loopt een pilot met een klant om gericht management- en serviceinformatie binnen te halen.’

• www.vse.nl

Development and Engineering of Mechatronic systems Would you enjoy developing ground-breaking new technologies in a multidisciplinary team? A great opportunity is waiting for you at DEMCON! We are a high-end technology supplier of products and systems in the areas of hightech systems, industrial

systems and medical devices. We support our clients along the entire system development chain, from proof of principle, prototyping and pre-production to series production. Join us at DEMCON and experience how your own capabilities grow in a team of technology professionals! www.demcon.nl

november 2020

PROCESVERBETERING

SIEMENS-MAN FOKKE: SUCCES INDUSTRIE VERGT STEVIGE DIGITALE MINDSET – EN DIE IS ER NOG STEEDS NIET

‘WEEF EEN DIGITALE DRAAD DOOR HET HELE BEDRIJFSPROCES’ Datagedreven machinebouwers hebben de toekomst. Wie zijn producten snel, kostenefficiënt en kwalitatief hoogwaardig wil leveren en servicen, moet beschikken over up-todate informatie tijdens de gehele levenscyclus. Maar digitalisering van de processen van begin tot eind heeft bij veel bedrijven nog niet alle prioriteit, zo blijkt uit onderzoek van Siemens. Ceo Patrick Fokke van Siemens Digital Industries Software over de noodzaak van een Holistic Digital Enterprise. DOOR LUCY HOLL

atrick Fokke was verkoopdirecteur Nederland bij Siemens en is sinds 1 oktober ceo van Siemens Digital Industries Software Benelux. Hij is opvolger van Bas Kuper, die de nieuwe senior vice president & managing director Asia Pacific is geworden. Fokke is in zijn nieuwe functie eindverantwoordelijk voor (pre)sales en marketing, solution architecture, service en helpdesk, kortom alle operatie in de Benelux. Innovatie en samenwerken zijn twee kernwoorden voor hem, vertelt hij. Hoe kan Siemens de industrie ondersteunen op weg naar datagedreven werken? Hoe maakt de industrie de omslag van een lineair, end-to-end productieproces naar closed-loopmanufacturing, waarbij alle processen aan elkaar gekoppeld zijn, van sales, ontwerp, engineering en productie tot onderhoud en service? Hoe krijg je een continue feedback-loop waarbij relevante data steeds weer worden gedeeld en in ieder onderdeel van het proces inzichtelijk zijn?

Siemens publiceerde onlangs de whitepaper ‘Integraal grip op het machinebouwproces: de transitie naar een Holistic Digital Enterprise’ (zie kader). Daaruit blijkt dat nog veel stappen te zetten zijn. Productinnovatie, het verhogen van de productiviteit van medewerkers en omzetgroei door nieuwe klanten staan hoog op het prioriteitenlijstje van Nederlandse machinebouwers. Maar digitale transformatie en businessinnovatie door nieuwe verdienmodellen hebben een stuk minder hun aandacht. Hoe kijk je naar deze uitkomsten? ‘We hebben twee jaar geleden een benchmark gehouden en recentelijk ook weer. De whitepaper is daaruit voortgekomen. Ik had verwacht dat de machinebouw vooruitgang zou hebben geboekt, maar het merendeel van de respondenten geeft zichzelf nog steeds een onvoldoende als het om digitalisering gaat. Dat valt tegen. De awareness rondom digitale transformatie is zeker gegroeid. Bedrijven zijn zich over het algemeen bewust van de noodzaak om te veranderen, maar

• ‘Het merendeel van de respondenten geeft

zichzelf nog steeds een onvoldoende als het om digitalisering gaat.’ • ‘Een transitie vraagt investeringen, maar ook aandacht en durf.’ • ‘De klant koopt niet alleen een product: hij wil bovenal in een behoefte worden voorzien’. • ‘Door samen vooruit te kijken en samen te innoveren, behoudt de Nederlandse industrie een sterke positie op de wereldmarkt.’

ze nemen nog steeds onvoldoende actie. Ze praten erover, ze oriënteren zich, maar echt ermee aan de slag gaan, nee, dat doet nog niet iedereen. Technologie is er natuurlijk in overvloed. Ons Xcelerator-portfolio bijvoorbeeld biedt enorm veel mogelijkheden, Siemens heeft oplossingen voor zeer uiteenlopende disciplines en markten. De meest complexe factor in de digitalisering is toch de mens, de organisatie, de bedrijfscultuur. Een transitie vraagt investeringen, maar ook aandacht en durf. Berenschot heeft een tijd geleden onderzoek gedaan onder duizenden FME-leden. Daaruit bleek dat de terughoudendheid om te digitaliseren juist bij het management kan zitten. “Nieuwe technologie zal een enorme impact hebben op de organisatie, op het werk van mensen, dus laten we voorzichtig zijn”, klinkt het dan. Terwijl de mensen in de organisatie juist zeggen: “Ja

BENCHMARK Voor de Nationale Benchmark Smart Machine Industry 2020 vroeg Siemens Nederlandse machinebouwers naar hun prioriteiten. Wat staat er hoog op de directieagenda?

• • • • • • • • • •

Productinnovatie Verhogen productiviteit medewerkers Omzetgroei door nieuwe klanten Vinden, binden en behouden van medewerkers Verlagen van bedrijfskosten Klanttevredenheid en -retentie Digitale transformatie Business-innovatie nieuwe verdienen servicemodellen Flexibiliseren van de organisatie (Inter)nationale expansie

november 2020

61% 50% 49% 47% 45% 36% 33% 29% 27% 19%

De machinebouwers kregen ook de vraag voorgelegd welke uitdagingen ze zien (waarop hun prioriteiten dan weer gestoeld zijn). Wat noemden ze?

• • • • • • • • • •

Modularisatie – leveren op klantspecificatie Kortere time-to-market Succesvol inzetten van data Samenwerking in multidisciplinaire teams Mechatronisch toepassen van software in machinebouwproces Internet of Things Toepassen digital twin en/of virtual commissioning Samenwerking in de supply chain E-commerce & supply chain integratie Real-time monitoring van de kpi's

63% 50% 46% 35%

Dat roept feitelijk allemaal om wat Siemens de Holistic Digital Enterprise noemt, waarbij alle data door het complete bedrijfsproces aan elkaar gekoppeld zijn. Die datagedreven organisatie staat nog niet bij iedereen scherp op het netvlies. De Nederlandse industrie kent nog veel digitale beginners, zoals PwC dat noemde in een onderzoek (driekwart ziet zichzelf zo).

29% 29%

Wie wil weten waar zijn organisatie staat in de digitale transformatie, kan de Siemens-benchmark invullen via www.siemens.com/nl/benchmarkuzelf

17% 15% 13% 1%

De whitepaper ‘Integraal grip op het machinebouwproces: de transitie naar een Holistic Digital Enterprise’ is een spin-off van de benchmark en te vinden via deze verkorte url: https://sie.ag/3jkClaR

maar, wacht even, geef ons toegang tot die nieuwe technologie. Wij kijken samen hoe we die het beste kunnen inzetten, wij staan open voor verandering. Betrek ons erbij.” Dat gebeurt nog onvoldoende, dat zou misschien één van de eerste stappen kunnen zijn in een bedrijf: hoe kunnen we een gezamenlijke digitale mindset ontwikkelen, hoe kunnen we over afdelingsgrenzen heen kijken en met z’n allen onze processen upgraden en verbeteren?’ Machinebouwers weten ook nog niet goed wat verdergaande digitalisering voor hun businessmodel kan betekenen? ‘Klopt, ondernemers zien tal van voorbeelden van e-commerce in hun persoonlijke leven: neem online platforms zoals Booking.com. De wijze van zakendoen verandert drastisch, maar machinebouwers hebben nog niet helder hoe zich dat gaat ontwikkelen voor de diensten en producten die zij leveren.’ Wat kan daarbij helpen? ‘Wat eigenlijk altijd al bij elk klantcontact geldt: kijk eerst goed wat de vraag van je opdrachtgevers is. Probeer duidelijk te krijgen wat de klanten willen, anticipeer en schiet niet meteen in voor de hand liggende oplossingen. Dat klinkt misschien gek vanuit een software- en technologieleverancier, maar we zien vaak dat onze klanten direct naar technologie grijpen zonder een goed beeld te hebben van wat ze nu precies proberen op te lossen voor hun klant, op de korte en lange termijn.’

Patrick Fokke, ceo van Siemens Digital Industries Software Benelux, in het hoofdgebouw van Brainport Industries Campus in Eindhoven. Siemens houdt er kantoor en heeft op die manier intensief contact met industrie en onderwijs. Foto: Bart van Overbeeke

dingen die je wilt bereiken? Er zijn zo veel goede, efficiënte, handige digitale tools om de complete prestaties in de keten te faciliteren.’ Weten bedrijven waar ze moeten starten? ‘Het begint met het kweken van die digitale mindset in je organisatie. Hoe kan jouw bedrijf het verschil maken in de markt, welke rol speelt digitalisering daarbij? Heel belangrijk is om integraal zicht te hebben op de eigen processen en die met elkaar te verbinden. Een bedrijf moet op zoek naar bedrijfsbrede digital threads. Weef een digitale draad door alle processen heen, van verkoop en ontwerp van de machine via de productie tot en met het onderhoud in het veld. Dan is er ook één databron, één single source of truth. Het vraagt om het doorbreken van informatiesilo’s, van de afscheidingen tussen afdelingen, maar ook tussen vakgebieden en door de keten heen. Wie die digitale draad van begin tot eind op orde heeft, kan spreken van een Holistic Digital Enterprise.’

‘DE MEEST COMPLEXE FACTOR IN DE DIGITALISERING IS TOCH DE MENS, DE ORGANISATIE, DE BEDRIJFSCULTUUR’

Als je meer vanuit die klant denkt, komt die digitale insteek vanzelf, bedoel je? ‘Ja, kijk wat de klant wil. Die trend is al jaren gaande natuurlijk, maar de invloed van de eindgebruiker wordt alleen maar groter, hij ‘dicteert’ steeds meer wat hij wil en verwacht. Mass customization, kleinere series, snellere levering, scherpere prijzen, efficiënter onderhoud… De klant koopt niet alleen een product: hij wil bovenal in een behoefte worden voorzien. Dan komen wellicht zaken als servitization of predictive maintenance in beeld. Denk vanuit nieuwe manieren van samenwerken: wat is daarvoor nodig? Wat wenst de klant, wat wil jij, wat kan er allemaal? Hoe staat technologie in dienst van de

En in principe begint geen enkel bedrijf vanaf nul… ‘Dat is zo. ERP, PDM, PLM, MES, er draait overal al van alles op de werkvloer. Vaak komen bedrijven bij ons als zo’n los systeem aan het eind van de levenscyclus zit. Hun oude leverancier stopt ermee, het systeem voldoet niet meer, het jasje begint te knellen want de organisatie is sterk gegroeid. We komen in gesprek met de klant naar aanleiding van één oplossing, maar dat is meestal het begin van een discussie over de complete processen. We kijken samen op een hoger niveau naar de organisatie. Een klant heeft ook niet meteen het complete Siemens-portfolio nodig natuurlijk. Een bedrijf kan vanuit verschillende invalshoeken beginnen om die digitale draad door de organisatie en de keten te gaan weven en steeds verder te komen

gedurende een langere periode. Kijk bijvoorbeeld eerst eens waar de grootste noodzaak tot verbetering zit en waar het meeste effect te behalen valt. Misschien is dat het verzamelen en analyseren van data van je installed base: hoe kun je die gebruiken voor innovaties? Al dit soort stappen leiden uiteindelijk tot die closed loop in de totale organisatie. Het aantal oplossingen om data te verzamelen, combineren, analyseren en visualiseren is groot. Siemens Digital Industries Software heeft in 2018 softwarebedrijf Mendix overgenomen, leider in ‘cloud native low-code applicatieontwikkeling’: er kunnen heel snel oplossingen gebouwd worden om platforms aan elkaar te koppelen en relevante procesinformatie te genereren.’ Is jullie rol al met al ook sterk veranderd? ‘Als klanten binnenkomen van “Ik wil dit en dat hebben”, puur vendor on demand, dan is dat prima, dan zeggen we geen ‘nee’. Maar we zijn vooral op zoek naar partnerships. Door samen vooruit te kijken en samen te innoveren, behoudt de Nederlandse industrie een sterke positie op de wereldmarkt. We willen gesprekspartner zijn en langetermijnrelaties aangaan: waar kunnen wij als Siemens toegevoegde waarde bieden?’ Concluderend: er zit beweging in, maar de totale digitaliseringsslag gaat al met al nog te langzaam naar je zin? ‘Ja, maar dat zie je bij veel innovaties. Het begint langzaam en dan ineens kan het snel gaan. Vergelijk het met een lawine. Als die in beweging komt, zorg dan dat je niet in die lawine raakt, maar ervoor blijft. We weten niet hoe het verder gaat. Het is een onzekere tijd door de coronacrisis, hoewel die zeker ook zaken versnelt. Bedrijven merken dat medewerkers niet zomaar contact kunnen maken met het netwerk op kantoor of dat sommige processen niet goed lopen omdat nog te veel via het ‘sneakers netwerk’ moet: informatie gaat op papier van het ene bureau naar het andere, en vervolgens naar de fabrieksvloer. De roep om digitale draden, om vergaande digitalisering, wordt luider.’

• www.sw.siemens.com november 2020

OPSCHUIVEN IN DE KETEN

IMPROVIA EN FMI BUNDELEN ENGINEERING- EN MAAKKWALITEITEN IN JOINT VENTURE

AANTREKKELIJK WORDEN, OOK VOOR DE GROTE KLANTEN Toegevoegde waarde leveren door niet alleen te kunnen engineeren, maar het ook te kunnen maken. Door niet alleen uit de voeten te kunnen met klanten die hun vraag nauwkeurig specificeren, maar ook met klanten die hun probleem amper weten te verwoorden. Door niet alleen start-ups te kunnen bedienen, maar ook het grote kop-staartbedrijf, in Nederland en daarbuiten. Dat is de ambitie van de nieuwe joint venture van ImProvia en FMI Engineering. Een gesprek met de hoofdrolspelers. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

eter van de Goorberg legt een groot formaat kraan op tafel. Bovenop een flinke rode draaidop, aan de onderzijde een korte cilinder met erin een serie gaten voorzien van kleppen. Het blijkt een waterstofreduceerventiel, dat in bijvoorbeeld waterstoftankstations de overslag regelt van tanks met heel hoge druk naar die met een lagere. Het is het eerste product dat uit de samenwerking tussen ImProvia Group en FMI is voortgekomen. Op de markt gebracht in 2008, toen alle seinen voor de waterstofeconomie op groen leken te staan. Maar omdat het met die waterstofcellen minder snel is gegaan dan verwacht, is het ventiel (nog) geen commercieel succes. ‘Maar technisch absoluut wel’, formuleert de algemeen directeur en medeoprichter van ImProvia. ‘Waterstof is heel vluchtig. Deze sluiting was volgens een certificeringsinstantie duizendmaal lekdichter dan andere oplossingen die ze gezien had.’

LOGISCHE STAP De samenwerking tussen de Brabantse ondernemingen kreeg in 2013 een vervolg met de 50/50-overname van engineeringsbureau hkw uit Hoofddorp, dat als onderdeel van ImProvia Group een doorstart kon maken, verhaalt FMIceo René de Keijzer. Daarmee kreeg FMI 15 procent van ImProvia in handen en verdiepte de relatie zich verder. Want steeds duidelijker werd hoezeer de twee technische bedrijvengroepen elkaar aanvulden. De volgende stap, vorige maand officieel gezet, was dan ook een logische: de FMI-onderdelen Engineering en Production Automation (de vestigingen in Drachten, Best en Aken) en ImProvia gingen een joint venture aan. Met aan het roer Ronald van Gerwen, die per 1 juli als ceo aan boord is gekomen.

november 2020

‘Met deze joint venture’, weet Peter van de Goorberg (links), ‘komen wij met stip binnen in de top 20 van Nederlandse engineeringsbureaus met een maakbedrijf.’ Naast hem Ronald van Gerwen en René de Keijzer. Foto: Com-magz

RODE DRAAD: COMPLEMENTARITEIT Het interview met de drie heren vindt plaats in het hoofdkwartier van ImProvia in een voormalige pastorie in het Bredase kerkdorp Effen. ‘Pax et Bonum’ – ‘Vrede en alle goeds’ - staat in klassieke letters boven de imposante voordeur. In de hal kijkt een Mariabeeld op het zakelijke verkeer neer. Rode draad in het gesprek is de complementariteit, vanuit verschillende perspectieven, geïllustreerd met uiteenlopende voorbeelden. Zoals het ventiel op tafel. Ligt het accent bij ImProvia sterk op engineering en consultancy, bij FMI staat het maakwerk centraal. Met die taakverdeling is het onderdeel tot stand gekomen.

GROOT MET GROOT ‘Voor een productielijn van BMW hebben wij assemblagestations ontwikkeld’, kleurt Van de Goorberg verder in. ‘Vanuit de joint venture, met daarin de maakexpertise van FMI, kunnen we de klant nu aanbieden die ook te bouwen, zodat hij niet zelf op zoek hoeft naar een geschikte leverancier.’ ‘ImProvia’, sluit De Keijzer aan, ‘werkt nog niet voor ASML, wij wel. Samen kunnen we die klant op een hoger niveau bedienen, in een vroeger stadium van de ontwikkeling. En wij weten veel van het toepassen van vision- en ECM-technologie (electrochemical machining, red.). In

Drachten passen we die onder meer toe in de systemen voor de scheerkoppenproductie bij Philips. Die ECM-technologie wil een grote Duitse klant wel van ons afnemen, maar alleen als we meer schaalgrootte hebben. Groot doet het nu eenmaal graag met groot.’ Met Volkswagen heeft FMI hetzelfde meegemaakt. ‘We hebben twee assemblagerobots ontwikkeld, maar toen wilden ze er 200 van. Voor die opdracht vonden ze FMI te klein. De joint venture beschikt over meer dan 200 engineers. Dan ben je ineens wél interessant.’

TWEE CULTUREN SAMEN In de joint venture komen dus twee culturen samen: de r&d-cultuur van ImProvia en de maakcultuur van FMI. Van Gerwen: ‘Tot nog toe deden we als ImProvia alleen engineering, vanaf nu kunnen we ook het maken aanbieden.’ ‘Tegelijk’, pakt Van de Goorberg over, ‘heeft ImProvia een echte consultancycultuur. Wij zijn gewend om samen met de klanten eerst op zoek te gaan naar het probleem achter hun vraag. Terwijl FMI juist vertrouwd is met klanten die met goed uitgewerkte oplossingen aankloppen.’ Behalve qua kennis, vaardigheden en cultuur zijn de twee ook complementair wat betreft de markten en in geografische zin. De Keijzer: ‘Dat wij voor ASML werken, is voor ImProvia een voor-

deel nu in de coronacrisis juist de semicon zo goed blijft doordraaien.’ ‘En wij hebben binnen onze bedrijven Factory Automation en ExRobotics veel kennis en knowhow, maar nog geen positie in de foodhandling. FMI heeft die wel’, vult Van Gerwen aan. ‘In Polen heeft ImProvia

‘DE JOINT VENTURE BESCHIKT OVER MEER DAN 200 ENGINEERS. DAN BEN JE INEENS WÉL INTERESSANT’

techniek – denk aan de technologie voor de bediening van bruggen, sluizen en tunnels – en we hebben ervaring met het verduurzamen ervan.’ Binnen ExRobotics is veel kennis van machine learning aanwezig. ‘Dat stelt ÆVO in staat duurzaam, predictief onderhoud aan te bieden voor de technische installaties van civiele projecten. En binnen de joint venture kan die dienstverlening ook aangeboden worden aan de machinebouwklanten van FMI’, aldus Van Gerwen. ‘Bijvoorbeeld aan ASML voor hun programma Return4Re-use, dat onder andere beoogt de tooling die wij leveren na gebruik niet weg te gooien maar te refurbishen en hergebruiken’, vult De Keijzer aan.

‘

OPSTOMEN NAAR TOP 10-PLEK

voor klant Signify een groot aantal software engineers werken; een discipline die wij in Drachten soms tekortkomen’, aldus De Keijzer.

COMPLETE LIFECYCLE ‘Samen kunnen we de complete lifecycle aanbieden, van engineering tot en met service’, vat Van de Goorberg samen. ‘Ons infrabedrijf ÆVO focust op onderhoud en 24/7-service voor infra-

De joint venture baant het pad naar de grote klanten, goed voor uiteenlopende, uitdagende klussen met een sterker accent op duurzaamheid. Dat zal ook de aantrekkingskracht op (jonge) arbeidskrachten vergroten. Van belang in een arbeidsmarkt die, zeker in Brabant, zelfs in de huidige crisis krap is. ‘Met deze joint venture’, weet Peter van de Goorberg, ‘komen wij met stip binnen in de top 20 van Nederlandse engineeringsbureaus met een maakbedrijf.’ De heren spreken de ambitie uit binnen vijf jaar een top 10-plek te behalen. ‘In omzet, maar – belangrijker

NIEUWE JOINT VENTURE ImProvia, opgericht in 2006, heeft 130 medewerkers, verdeeld over vijf bedrijven: ImProvia Engineering en Consultancy (multidisciplinair ingenieursbureau), Factory Automation en ImProvia Poland Factory Automation (specialisten in ontwerpen van integrale automatiseringsoplossingen), ÆVO (installatie, service en onderhoud in de infra- en energiesector) en ExRobotics (ontwikkelaar van robots voor veeleisende omgevingen). De FMI Holding omvat FMI Mechatronics, FMI Precision, FMI Manufacturing, FMI Machining, FMI Instrumed, FMI HTS Drachten, FMI Engineering en FMI Industrial Modules GmbH. In de joint venture worden de complete ImProvia Group en de FMI-activiteiten engineering en productieautomatisering ondergebracht. De organisatie – met vestigingen in Nederland, Duitsland en Polen – biedt de volledige waardeketen, van consultancy, engineering en realisatie tot en met installatie en service van tools, modules en complete machines voor de infrasector, de energiesector en de hightech industrie.

– in toegevoegde waarde’, besluit René de Keijzer: ‘Wij willen vooral klanten die goed bij ons passen en die wij lang aan ons kunnen binden door een hoge toegevoegde waarde te bieden.’

• www.improvia.nl • www.fmi-international.com

november 2020

PROCESVERBETERING

KUBO EN VERKADE VERHOGEN FLOW DOOR VERANTWOORDELIJKHEID OP DE WERKVLOER TE LEGGEN

POENKEN, COACHEN EN AF EN TOE BIJSTUREN Edwin van der Weele en Edwin Drabbels, verbeterexperts en mede-eigenaren van Triodin, zijn afgelopen zeven jaar regelmatig van Eindhoven naar het Westland gereden. Kassenbouwer KUBO in Monster en zijn toeleverancier Verkade Klimaat in Wateringen wilden hun organisaties drastisch verbeteren en Triodin heeft veel ervaring met dat soort trajecten in de industrie. Van der Weele: ‘Soms zijn we lang aan het masseren om veranderingen op gang te brengen. Hier moesten we af en toe juist wat afremmen.’

ontwerp nodig.’ Het kan zijn dat de afmetingen van het beschikbare stuk land ineens anders blijken dan opgegeven. Of installaties moeten helemaal opnieuw worden doorberekend. ‘In de kasbouw wordt een grote mate van flexibiliteit en creativiteit verwacht’, zegt Peet Vellekoop. De klantvragen zijn complex én binnenshuis bij KUBO was alles niet altijd even strak georganiseerd. Afdelingen werkten langs elkaar heen. Processen gingen vaak niet first time right. Toeleveranciers als Verkade werden pas laat bij een project betrokken, waardoor ze niet altijd meteen capaciteit vrij konden maken. De enorme groei kon moeilijk bijgehouden worden. Maar inmiddels is dat allemaal anders.

STROOMLIJNEN Het begon ermee dat de directeur op een dag riep dat de KUBO-medewerkers moesten gaan ‘5S’en’ op de werkvloer. De verspillingen moesten eruit, alles moest gestroomlijnder. KUBO vroeg een paar bureaus of ze daarbij konden helpen en verbeterpartner Triodin sprak het meest aan. ‘De KUBO-directeur zei tegen mij dat het er allemaal niet uitzag als hij in het weekend met potentiële klanten over de werkvloer liep’, herinnert Edwin van der Weele zich. ‘Een schone, overzichtelijke werkplek is natuurlijk maar een klein onderdeeltje van 5S. Maar zo kan het wel starten.’ Er was veel verbeterpotentieel. Het Van links naar rechts: Peet Vellekoop (Verkade Klimaat), Edwin Drabbels (Triodin), Eric Vrijenhoek (KUBO) en Edwin van der Weele (Triodin). Vrijenhoek: ‘Medewerkers op alle niveaus dragen nu zelf meer verantwoordelijkheid, komen zelf met oplossingen en ideeën.’ ontbrak aan flow, goederen lagen meer stil Foto: Sam Rentmeester dan dat eraan gewerkt werkt. Triodin keek allereerst naar de fabrieksvloer, maar al snel ook naar het complete voor- en natraject. Edwin van DOOR LUCY HOLL teitsbouw. Als KUBO turn-key kassen waar ook der Weele: ‘Als je zelf je processen niet onder conter wereld neerzet, zorgt Verkade vrijwel altijd voor de benodigde klimaatsystemen. trole hebt en je klant komt met veel veranderinaak manager engineering & construcgen, dan wordt het extra complex.’ Er kwamen tion Eric Vrijenhoek van KUBO of waarde- en informatiestroomanalyses: hoe loopt hoofd engineering Peet Vellekoop van BRANDMEESTERS Verkade Klimaat ’s nachts wakker en het nu eigenlijk vanaf het moment dat een klant De projecten kwamen ook in het verleden altijd goede kans dat ze de woorden ‘flow’ en ‘in conbelt met zijn eerste verzoek totdat de factuur is wel tot een goed einde, maar dat ging met veel trol’ mompelen. Deze twee termen domineren betaald? Er werden verbeterplannen gemaakt en bloed, zweet en tranen gepaard. Er liepen veel in de omslag naar efficiëntere organisaties met ‘hoofdbrandmeesters’ rond, zoals Triodin ze procesgerichte verbeterteams samengesteld. trotse medewerkers. Zit er een goede flow in de noemt, medewerkers die continu in actie De medewerkers van KUBO en ook Verkade bedrijfsprocessen? En weet iedereen wat er speelt moesten komen omdat dingen niet soepel liepen Klimaat willen leren en staan open voor andere en wat er beter kan? of – nog erger – helemaal fout dreigden te gaan. ideeën, aldus Eric Vrijenhoek en Peet Vellekoop. KUBO (140 medewerkers) levert wereldwijd Het zorgde voor veel onrust. Klanten van KUBO Van der Weele: ‘Natuurlijk is er altijd wel weerinnovatieve (semi-gesloten) kassen met veel aankopen een concept, het contract is getekend, de stand tegen veranderingen. Maar of het aan de dacht voor kwaliteit, energie- en waterbesparing, prijs is bepaald, maar gaandeweg het project Westlandcultuur ligt of niet, er was duidelijk CO2-reductie en optimale gewasontwikkeling. kunnen altijd zaken wijzigen. Eric Vrijenhoek: ‘verbeterenergie’.’ ‘We hebben veel informatie nodig van een klant Verkade Klimaat (60 medewerkers) is toeleveen van de toeleveranciers om een optimaal kasrancier van verwarmings- en koelinstallaties en PRAATPLAATJES systeem neer te zetten, maar vaak zijn laat in het systemen voor luchtbehandeling en heeft zijn Triodin graaft mee naar de diepe oorzaken van traject nog ingrijpende aanpassingen in het klanten met name in de glastuinbouw en utilide problemen in een organisatie, maar: ‘Externen

november 2020

moeten niet de oplossingen bedenken. Dat doen de mensen van de werkvloer zelf, zodat er eigenaarschap en draagvlak ontstaat’, aldus Edwin Drabbels. Om ‘in control’ te komen, werd vrij snel ingezet op zogeheten POENK-teams. POENK staat bij Triodin voor Praatplaatjes (inclusief borden overal in het bedrijf met concrete visuals), Opvolgen, periodiek Evalueren, afspraken Nakomen en Klankborden. Procesgerichte teams komen regelmatig bij elkaar: welke projecten lopen er, hoe staat het ervoor, waar gaat het goed of juist mis, welke acties spreken we af, wat kan structureel beter? Groepjes medewerkers starten nu elke ochtend samen de dag bij een POENK-bord en gaan vaste aandachtspunten af. Eén keer in de week POENK-en de projectleiders samen. En ook directie en sectormanagers zitten eens per week bij elkaar om aan de hand van vaste items gericht het bedrijf door te lopen. Bij elke POENK-sessie hoort ook het uitdelen van groene, oranje of rode smileys. De (gedigitaliseerde) borden hangen er vol mee. Hoe meer groene smileys, des te meer flow en in control.

PROCES X GEDRAG Verkade Klimaat zat met soortgelijke inefficiënties in de organisatie als KUBO: het bedrijf groeide sterk, er werd veel te veel vergaderd, informatie kwam desondanks niet op tijd op de goede plek. Via KUBO kwamen ze met Triodin in contact en deden een aantal lean experiencesessies in Eindhoven. Verkade was óm en startte

ook met POENK-en. Triodin hanteert in zijn verbetertrajecten de formule ‘Procesverbetering X Gedragsontwikkeling = Resultaat’. Beide zijn cruciaal. Ook de manier van leidinggeven bijvoorbeeld verandert mee. Peet Vellekoop: ‘Ik geef per saldo minder leiding en coach meer. Voorheen liep ik continu over de afdelingen om problemen weg te werken voordat de avond viel, want de volgende dag wachtte er weer een lading nieuwe. Nu ga ik regelmatig de

je simpelweg een keer ingrijpen en bijsturen.’ Het speelt bij veel organisaties, zegt Edwin Drabbels: ‘Mensen acteren eigenlijk net een niveau te laag. De directie bemoeit zich met operationele zaken, het middenmanagement verliest zich in details op de werkvloer. Laat iedereen doen waarvoor hij is aangenomen: op strategisch, tactisch of operationeel niveau.’ Bij KUBO en Verkade zijn nu ook mensen op alle niveaus gelinkt. Engineers bijvoorbeeld stemmen rechtstreeks af. Dat scheelt een hoop tijd, fouten en op en neer gaan van ontwerpen. Even een bakkie doen en een project vlottrekken, noemt Vellekoop het.

WESTLANDSE MANIER

‘IK WORD BLIJ VAN HEEL VEEL GROENE SMILEYS’

POENK-borden af en word heel blij van veel groene smileys, maar ik heb natuurlijk vooral ook aandacht voor de rode. Ik heb meteen overzicht.’ Eric Vrijenhoek herkent dat: ‘Medewerkers op alle niveaus dragen nu zelf meer verantwoordelijkheid en komen zelf met oplossingen en ideeën. Natuurlijk moeten managers durven loslaten en hun vertrouwen geven. En soms moet

Er is nu meer first time right, de productiviteit is gestegen, het wij-gevoel is gegroeid omdat minder in afdelingen en meer in processen wordt gedacht. Misschien minder spannend dan voorheen maar het loopt veel beter. Drabbels: ‘Dat is hard nodig voor groei. Een brandblusorganisatie met veel hoofdbrandmeesters heeft daar moeite mee. Daar vallen mensen op een gegeven moment om.’ Beide bedrijven hebben hun identiteit natuurlijk behouden, benadrukt Eric Vrijenhoek. ‘Het is hier nog steeds van “We pakken iets beet en gaan ertegenaan”. Dat is de Westlandse manier.’

• www.kubogroup.nl • www.verkadeklimaat.nl • www.triodin.nl

move forward WWW.APEXDYNA.NL | +31 (0)492 509 995 APEX Dynamics levert de essentiële onderdelen voor de mechanische aandrijving van machines en robots van morgen. Met onze innovatieve producten, diepgaande kennis, snelle reactie, korte levertijden en jarenlange ervaring helpen we niet alleen u als klant maar zorgen wij er ook voor dat de wereld om ons heen vooruit beweegt!

SPELINGSARME TANDWIELKASTEN, TANDHEUGELS EN RONDSELS

november 2020

SAMENWERKING

LVD EN Q-FIN FORMALISEREN LOGISCH PARTNERSHIP ZÓNDER VERPLICHTINGEN

‘WIJ KUNNEN DE KLANT MEER LEVEREN, DE KLANT KRIJGT MEER OPLOSSINGEN’ Het Belgische LVD verkoopt sinds begin dit jaar de machines van Q-Fin in België. De samenwerking met LVD moet helpen om de ambities van Q-Fin te verwezenlijken: een plek in de top 3 van de branche in Europa. De verwachtingen zijn hooggespannen. ‘Onze klanten zijn tevreden, maar wat betreft de omzet is er nog veel ruimte. Dat moet de komende vijf jaar gebeuren.’

DOOR ANDRÉ RITSEMA

et was een beetje ‘de dag waarvan je wist dat die zou komen’. Want eigenlijk is een samenwerking tussen Q-Fin en LVD niet meer dan vanzelfsprekend. Het Belgische LVD is wereldwijd fabrikant en leverancier van lasersnijmachines, ponsmachines, afkantpersen en software voor procesintegratie bij plaatbewerking. En Q-Fin Van links naar rechts Mathijs Wijn, Anton Bax en Joost Kouwenbergh in het Experience Center van Q-Fin in Bergeijk. Foto: Bart van Overbeeke in Bergeijk ontwikkelt, plichtingen’. ‘We gaan niet van elkaar vragen om bouwt en verkoopt machines voor het ontbraschermen gaan de medewerkers gewoon door bepaalde hoeveelheden te verkopen. We zijn men, slijpen en afronden van metalen plaatdelen. met de productie. gewoon begonnen met verkopen en zien wel hoe Bedrijven, kortom, waarvan de machines elkaar Anders dan veel concurrenten bouwt Q-Fin zijn het gaat. Als we naar de klant gaan, laten we voor de maakindustrie heel goed aanvullen. (zelfontwikkelde) apparaten op voorraad, zegt Dat is precies wat onze klanten zeiden, zegt weten wat de mogelijkheden zijn. Als een klant Bax. ‘We wilden in de eerste jaren van ons Mathijs Wijn, salesmanager van LVD Benelux. een lasersnijder van ons koopt, dan maken onze bestaan snel kunnen leveren, om ook op die ‘Zes jaar geleden hebben we voor onszelf de manier het verschil te kunnen maken. En dat kan verkopers duidelijk dat er ook een goede kanteerste set machines van Q-Fin gekocht en in de alleen als je voorraad hebt. Die werkwijze is zo afronding nodig is. En dat wij die ook kunnen showroom op het hoofdkantoor in Gullegem goed bevallen dat we het nog steeds zo doen. leveren. Zo snijdt het mes aan twee kanten: wij gezet. Bezoekende klanten zagen ze staan en Waar de klant bij een concurrent tot wel vijf kunnen de klant meer leveren en de klant krijgt vroegen ernaar. Zo is het balletje gaan rollen.’ maanden moet wachten op zijn bestelling, kunmeer oplossingen aangeboden.’ Overigens zijn nen wij binnen twee weken leveren. Dan is de de machines niet fysiek aan elkaar gekoppeld. machine geïnstalleerd en hebben we – waar Zowel het ontladen als het laden gebeurt (doorVERSCHIL MAKEN nodig – interne trainingen gegeven.’ gaans) nog handmatig. Het gesprek met Wijn en met directeur-eigenaar Ook Bax ervaart de toegevoegde waarde. ‘Onze Anton Bax van Q-Fin vindt plaats op het hoofdmachines zijn voor LVD aanvullend op hun kantoor van Q-Fin. De ontvangsthal en een deel SAMENWERKING OFFICIEEL productpakket en dat biedt ons de kans om ons van de productieruimte zijn tijdelijk omgebouwd Maar goed, die samenwerking dus. Die is een jaar ook te laten zien in landen waar we nu nog niet voor de zogeheten 4InnovatorsDays, waar klanof zes geleden begonnen en sindsdien geleidelijk actief zijn. Want LVD is aanwezig in meer dan ten – geheel coronaproof – de nieuwste machines gegroeid. Tot de twee partijen eind vorig jaar van Q-Fin, LVD en twee andere bedrijven kun45 landen – daar maken wij natuurlijk graag besloten tot een officiële samenwerking. Of, zoals nen bekijken (zie kader). Letterlijk achter de gebruik van.’ Wijn het noemt: ‘een partnership zonder ver-

november 2020

EXTRA VERKOPEN De afgelopen maanden heeft de samenwerking concreter vorm gekregen. Er staan machines van Q-Fin in de showroom op het hoofdkantoor van LVD en de medewerkers van LVD hebben een opleiding gekregen om de machines op een goede manier te kunnen demonstreren aan klanten. Als de verkopers van LVD op pad gaan, komt Q-Fin steevast ter sprake in de gesprekken met de klant.

zeten. Wijn: ‘Zonder corona hadden we de machines van Q-Fin al in meerdere van onze showrooms over heel de wereld kunnen plaatsen, waaronder de Verenigde Staten. Dan hadden we de klanten daar nu al meegekregen, dat weet ik zeker. En hadden we al veel extra machines verkocht. Maar goed, dat moet dan maar gebeuren wanneer de coronacrisis voorbij is.’ Wijn en Bax noemen de samenwerking ‘logisch’, en spreken ook over ‘een goede chemie’ tussen beide bedrijven. Ze zijn ook allebei overtuigd van het slagen van het partnerschap. ‘Dit kan alleen maar een succes worden’, meent Bax. ‘We zijn twee bedrijven die goed bekendstaan in de markt, met veel ervaring, die goede producten leveren en die tevreden klanten hebben. We zijn een prima aanvulling op elkaar. En de klanten zien dat gelukkig ook.’

‘SNEL LEVEREN KAN ALLEEN ALS JE VOORRAAD HEBT’

TOP 3 VAN EUROPA

Dat heeft ook al geleid tot extra verkopen, zegt Wijn. ‘We hebben machines aan klanten kunnen verkopen, inderdaad. We zien dat het partnership gewoon goed werkt.’ De coronacrisis heeft de afgelopen maanden de samenwerking overigens wel behoorlijk dwarsge-

Hoeveel extra machines Q-Fin via LVD denkt te verkopen, willen ze niet zeggen. En Bax wil ook niet kwijt of en zo ja hoeveel omzetstijging hij het komend jaar verwacht. Maar dat er meer van de – zestien verschillende types – machines worden verkocht, daar is hij zeker van. De samenwerking met LVD moet ook helpen om de ambities van Q-Fin te verwezenlijken: een plek in de top 3 van de branche in Europa. ‘Technisch gezien zitten we al bij de top. Onze klanten zijn tevreden, maar wat betreft de omzet is er nog veel ruimte. Dat moet de komende vijf jaar gebeuren. En de deal met LVD gaat daar zeker bij helpen.’

4INNOVATORSDAYS Q-Fin, LVD, KuMaTech en Valk Welding presenteerden gezamenlijk hun (nieuwste) machines tijdens de 4InnovatorsDays, eind september in Bergeijk. De vier bedrijven waren genomineerd voor een TechniShow Award en zouden de machines tijdens die beurs in maart laten zien, maar daar kwam dus de coronacrisis tussen. De drie dagen in Bergeijk waren een succes, zegt business officer Joost Kouwenbergh van Q-Fin. ‘We hadden strenge maatregelen getroffen, met een verplichte aanmelding vooraf en een tijdslot van maximaal twee uur per klant. We hebben – op een veilige manier – meer dan driehonderd bezoekers mogen ontvangen. De enthousiaste reacties zijn voor ons reden om dit vaker te gaan doen.’

• www.q-fin.nl • www.lvdgroup.com/nl • www.kumatech.nl • www.valkwelding.com/nl Ook Wijn denkt dat Q-Fin daarin gaat slagen. ‘Jullie hebben al laten zien dat jullie top zijn’, zegt hij tegen Bax. ‘De machines zijn goed, snel, gebruiksvriendelijk. Ik verwijs onze klanten wel eens naar een concurrent van Q-Fin om daar ook een proef te doen. Dan zijn ze er meestal vrij snel uit: het wordt toch een machine van Q-Fin.’

november 2020

SAMENWERKING

NIEUW PARTNERNETWERK CONTROL TECHNIQUES MOET RELATIE DISTRIBUTEUR-EINDGEBRUIKER VERSTEVIGEN

‘WIJ OP DE ACHTERGROND, ERIKS OP DE VOORGROND’ Tijdwinst, focus en duidelijkheid. Zie daar in een notendop de beoogde voordelen van het nieuwe partnernetwerk van Control Techniques, een merk van Nidec Netherlands. Afspraken met negen distributeurs staan zwart op wit en bieden landelijke dekking voor de verkoop van frequentieregelaars aan alle Nederlandse eindgebruikers. Zo ook aan de kartonfabriek van Solidus Solutions Board in Coevorden, waar ze hun drives van Control Techniques afnemen via ERIKS Nederland.

Van links naar rechts: Ronald Hoogeveen (ERIKS), Tom Hajee (Control Techniques), Wim Tamminga (ERIKS), Stephan Kroezen en Henk Potgieter (beiden Solidus Solutions Board) op de kartonproductievloer. Foto’s: Guido Hansman

DOOR JAN BROEKS

e productielocatie van Solidus Solutions Board in de Drentse vestingstad ademt historie. Hier wordt al sinds het begin van de vorige eeuw massief karton geproduceerd. Maar vergis je niet, vertelt projectengineer Henk Potgieter, Solidus Solutions is wel degelijk een bedrijf van deze tijd. Verduurzaming staat hoog op de agenda, met onder andere de bouw van een installatie die het afvalwater in de nabije toekomst anaeroob gaat voorzuiveren. En een term als smart industry? Die is ook hier bekend, zegt Potgieter. ‘We willen zo veel moge-

november 2020

lijk informatie uit ons proces halen. Waar moeten we op anticiperen, wat kan nog beter? Onze productie draait volcontinu; we doen er alles aan om het proces zo efficiënt mogelijk te laten verlopen.’ Een schone taak dus voor de technische dienst, die hier in Coevorden zestien personen telt. Eén van hen is Stephan Kroezen. In 2012 begonnen als monteur, is hij binnen de fabriek inmiddels verantwoordelijk voor procesautomatisering. Veel kunnen Kroezen en zijn collega’s zelf, maar zo veelzijdig als het productieproces bij Solidus Solutions is, zo veelzijdig is ook alles wat daar deel van uitmaakt. Al die producten, al die componenten: ze weten er bij Solidus Solutions veel,

maar niet altijd alles van, stelt Kroezen. ‘Daarom is het fijn om samen te werken met partners die je snel verder kunnen helpen.’

LANGDURIGE SAMENWERKING Procesoptimalisatie, stilstand voorkomen waar dat kan: bij Solidus Solutions vertrouwen ze op distributeurs die meer doen dan alleen het leveren van een product. Is iets defect, loopt een configuratie niet zoals gewenst? Dan is het voor de technische dienst prettig te kunnen bellen met een partij die het reilen en zeilen binnen het bedrijf kent, die weet hoe de processen in elkaar steken, aldus Kroezen. ‘Voor ons is ERIKS één van die partners. We werken al lang samen met het bedrijf, ook voor die momenten wanneer de situatie er echt om vraagt.’ Het zijn voor Kroezen en Potgieter dan ook geen onbekenden die deze ochtend bij hen op bezoek zijn. Namens ERIKS Nederland betreft dit application engineer Wim Tamminga en sales- en productmanager Ronald Hoogeveen. Ook Tom Hajee, accountmanager distributie bij Control Techniques, is erbij. Reden voor het bezoek is een gesprek over het nieuwe partnernetwerk van Nidec Netherlands, gericht op de verkoop van de drives van Control Techniques aan Nederlandse eindgebruikers. Tot de negen distributeurs van dat netwerk behoort ook ERIKS, dat vanuit de vestiging in Groningen heel Nederland en daarmee ook Solidus Solutions in Coevorden bedient.

ZICHT OP TOTALE PROCES Behalve door zelf oem’ers en system integrators te beleveren, komen de drives van Control Techniques via distributeurs bij de eindgebruiker. Het is juist dat derde kanaal waar het netwerk zich op richt. Hajee: ‘Elke eindgebruiker kon bij ons

terecht, ongeacht of het nu ging om een storing in een drive of om een nieuwe regelaar. Een distributeur kan meer business uit een klantvraag halen.’ Neem bijvoorbeeld een eindgebruiker als Solidus Solutions, stelt Hajee. ‘Hier draait het om zo veel meer dan alleen onze drives. Stel dat een regelaar stukgaat, gaat het dan alleen om dat product? Onze distributeurs kunnen die vraag veel beter beantwoorden dan wij.’ Tamminga en Hoogeveen horen de woorden van Hajee instemmend aan. ‘Is een nieuwe drive echt wat de klant nodig heeft?’, vraagt Tamminga zich hardop af. ‘Bij ERIKS hebben we zicht op het totale proces bij de klant, dat is onze onderscheidende kracht.’ De tijd van alleen leveren is in elk geval allang voorbij, stelt Hoogeveen. ‘We leiden op en investeren daar ook in. Bovendien bieden we ondersteuning bij een product. Zodat een drive vooral een onderdeel van een proces wordt, waarmee je van alles kunt.’

ZEKERHEID EN OVERZICHT Het nieuwe netwerk is niet de eerste kennismaking tussen Nidec en de negen distributeurs. Integendeel, verduidelijkt Hajee. ‘Met veruit de meeste distributeurs, onder wie ook ERIKS, werken we al langer samen. Maar wie deed precies wat? Met dit netwerk hebben we dat duidelijk omschreven. Zie de overeenkomst als een bestendiging van wat al goed liep, met zekerheid en overzicht voor beide partijen.’ Met het nieuwe netwerk onderstreept Control Techniques de strategische afweging om zelf meer

op oem’ers en system integrators te focussen. Een keuze waarmee ze bij ERIKS blij zijn, vertelt Tamminga. ‘Voor ons komen er meer mogelijkheden op de vervangingsmarkt. We kunnen ons meer gaan richten op verkoop en vervanging bij eindgebruikers in alle takken van de industrie.’ Ook is volgens Hoogeveen sprake van een verschuiving bij de tech- Wim Tamminga van ERIKS bij een drive van Control Techniques in de fabriek van Solidus Solutions Board in Coevorden. nische dienst van veel bedrijven. ‘De aandacht ligt inmiddels vooral bij het proces, veel minder al heel weinig contact met Control Techniques. bij een specifiek product. Dus vullen wij dat aan, Hebben we een vraag over een drive, dan bellen met de kennis van in dit geval een drive.’ we bijna altijd direct met ERIKS.’ Het is een opmerking die Hajee doet glimlachen. ‘Want dit is precíes wat ik hoopte te horen. Zoals het hier DOORVERBINDEN gaat, zo moet het netwerk bij eindgebruikers in Overzicht, focus, onderling vertrouwen. Met het heel Nederland gaan uitpakken. Staan wij op de nieuwe netwerk moet het mes aan twee kanten achtergrond, dan is het goed. Laat vooral ERIKS snijden. Maar hoe werkt dat vanaf nu in de z’n waarde hier toevoegen. Dat werkt het snelst, praktijk? Wat als een eindgebruiker toch direct dat is het meest efficiënt. Ook voor de eindcontact opneemt met Control Techniques? gebruiker.’ Hajee: ‘Dan vragen we aan diezelfde klant of we ’m kunnen doorverbinden met een lokale partner. Speerpunt voor de eindgebruikers worden onze distributeurs.’ www.nidec-netherlands.nl Zo heel veel verandert er voor Solidus Solutions www.eriks.nl dus niet, merkt Kroezen op. ‘Want zelf hadden we www.solidus-solutions.com/nl/

• • •

Trusting in experience. Benefitting from innovation. Advancing sensor technology.

Optimale oplossingen, afgestemd op uw behoeften: Ervaar state-of-the-art technologieën en innovaties met industriële sensoren en systemen van Pepperl+Fuchs – het maakt de weg vrij naar volledig gekoppelde productieprocessen voor de toepassingen van de toekomst. www.pepperl-fuchs.com

november 2020

EPLAN Data Portal: van apparaatgegevens tot slimme informatie

Met de release van ‘Service Pack 1’ voor het EPLAN Platform, versie 2.9, hebben gebruikers die zich in de cloud registreren onmiddellĳk toegang tot diepgaande data en de gegevenskwaliteit van het nieuwe EPLAN Data Portaal. De huidige versie van het EPLAN Platform, versie 2.9, is sinds begin dit jaar op de markt en biedt meer ﬂexibiliteit en gebruiksvriendelĳkheid in het dagelĳkse engineeringswerk. De software specialisten van EPLAN hebben een geheel nieuw totaalconcept geïntroduceerd, met als één van de kenmerken een meer transparante en overzichtelĳke samenstelling van de individuele add-on-modules in de nieuwe ‘elements’. Het Data Portal geeft toegang tot de productcatalogi van de meest prestigieuze onderdelenfabrikanten. Alle oplossingen die in het EPLAN Platform verankerd zĳn bieden ook toegang tot het Data Portal. Dit portaal wordt voortdurend uitgebreid. Whitepaper EPLAN Data Portal Minuscule sensoren, complexe machines, hoge-resolutie camera’s – het aantal apparaten dat is aangesloten op het Internet of Things groeit razendsnel. Het gevolg is een enorme groei in gegenereerde data. Dat roept vragen op: • Hoe stel je mens en machine in staat context toe te kennen aan grote hoeveelheden data? • Hoe kunnen deze massa’s gegevens doelgericht worden toegepast voor planning en productie? • Hoe stellen uniforme datasets ons in staat ‘digital twins’ te creëren, waarmee engineers dagelĳks tĳd en kosten besparen? Meer weten? Download gratis de whitepaper via: solutions.eplan.nl/ whitepaper-data-portal

UIT DE MARKT ‘SERVITIZATION IS GEEN PROJECT, MAAR EEN REIS’ Steeds meer (maak)bedrijven hebben het in de smiezen: blijven we hangen in het sec ontwikkelen en verkopen van producten dan leggen we het vroeg of laat af tegen partijen die de klant tevens een set tiptop services kunnen aanbieden. Maar hoe maak je de transitie naar (full) serviceprovider op zowel organisatorisch als technologisch gebied? En hoe moet mijn service-businessmodel er, mede gelet op mijn supply chain, uitzien? Welke uitdagingen kom ik op m’n reis naar een servicecentric organisatie tegen? Voorbije jaren organiseerden TU Eindhoven (TU/e) en Link Magazine workshops over die thematiek. Om bewustwording te creëren over de uitdagingen die ‘servitization’

biedt en om een netwerk te creëren dat kennis vergaart en deelt. En door uiteindelijk oplossingen voor de uitdagingen te vinden. Op 15 september, tijdens een workshop in Eindhoven, werd de stap gezet van aftasten waar de uitdagingen nu liggen tot doen, concrete actie. Die middag had de kick-off plaats van de Servitization Community. In die meeting, bezocht door zo’n twintig representanten van bedrijven – plus een handvol deelnemers via een livestream –, werd kort stilgestaan bij wat servitization is en impliceert en werden twee use cases toegelicht van ondernemingen die al een deel van de ‘reis’ hebben afgelegd, te weten: Lely en Selmers. Interessant was ook te horen dat het

SNEL GROEIEND BIKAR VESTIGT ZICH NU OOK IN NEDERLAND Sinds 1 oktober is Jan Retera key accountmanager Benelux van het Duitse Bikar Metalle. Tot nog toe bediende dit metaalhandelsbedrijf de Nederlandse markt vanuit Duitsland, maar met het oog op de groeistrategie is nu gekozen voor een eigen vertegenwoordiging ter plaatse. Die groeistrategie heeft zijn uitwerking inmiddels gehad. Sinds broer Jan Retera. Foto: Bikar en zus Pascal en Clauverkoopvestigingen, waaronder nu dia Bikar het bedrijf tien jaar geleook een in Nederland, waar Retera den van hun vader overnamen, is dus kantoor houdt. het gegroeid van 80 personeelsleden Retera heeft een rijke ervaring in naar nu 600, een omzet van 250 milde hightech industrie, in vooral joen euro en bedient het grote autoinkoopfuncties opgedaan bij bedrijmotive- en aerospaceklanten. Een ven als Philips, Nebato (nu NTS), van de groeifactoren is de keuze VDL ETG, Solaytec, KMWE en voor een veel ruimer assortiment, D&D Kunststofbewerking. En hij met stafmateriaal in tal van proverwacht met die bagage de footfielen, maar ook plaatmateriaal, print van Bikar in Nederland snel in metaalsoorten als rvs, koper, te kunnen vergroten: ‘Nederlanders messing, aluminium, titaan en ook doen toch het liefst zaken met kunststoffen. Materiaal dat desNederlanders, in hun eigen taal’, gewenst op maat gezaagd of gefreesd aldus Retera die voor zijn contacten wordt. Het bedrijf beschikt daarvoor met het hoofdkantoor in Bad Berleover twee productielocaties in burg (bij Winterberg) kan terugDuitsland. De zagerij in Korbussen vallen op zijn Duits. Die taal maakte is de grootste van Europa. Bikar hij zich ooit machtig toen hij werkte Metalle behoort bij de top 3 van voor Philips Glasfabrik in Aken. metaalhandelaren in Duitsland. www.bikar.com Voorts heeft het wereldwijd tal van

thema servitization is omarmd door het European Supply Chain Forum (ESCF). Dat werd 25 jaar geleden opgezet om programma’s op universiteiten beter af te stemmen op de kennis en behoeften van bedrijven. Tijdens de kick-off legde Néomie Raassens, assistent-professor outsourcing & servitization aan de TU/e, nog eens helder uit wat servitization behelst en wat erbij komt kijken. Kort en goed is dat de transformatie van een product- naar een service-centric aanpak door aan de core – producten aanbieden – services toe te voegen die voor klanten van toegevoegde waarde zijn. Wat gemakkelijker gezegd is dan gedaan. Het is een lang en taai traject, lichtte Oscar Moers van Lely, leidend ontwikkelaar/bouwer van innovatieve oplossingen en services voor de melkveehouderij, toe. ‘Een belangrijke lesson learned is dat je erin moet geloven, erop moet focussen en in je strategie moet incorporeren. Servitization is geen project, het is een reis met grote implicaties voor de inrichting van je organisatie en manier van werken. Een van de vele uitdagingen waar Lely voor staat, is alle Lely Centers – verantwoordelijk voor technische en service-support, in de meer dan veertig landen waarin het bedrijf actief is – mee te krijgen in die service-centered approach. Wat heel lastig is, omdat grofweg 90 procent van die centers bestierd wordt door franchisenemers, dealers en importeurs. Wat niet wegneemt dat Lely op die weg voort wil. Momenteel draait in zes Lely Centers het project full-operational lease.

Het doel: in kaart brengen waar de hordes en missende schakels zitten om uiteindelijk die full-service provider te worden. Selmers, ontwikkelaar en leverancier van equipment voor de olie & gasen waterindustrie, is ook al wat jaren op reis om de transformatie van equipment- naar solutions-provider te maken, vertelt operations manager Rob Schouten. Door steeds nieuwe uitdagingen te tackelen slaagt Selmers erin vooruitgang te boeken. Een heel belangrijke: de traditionele, hiërarchische organisatie is vervangen door een steering committee, waarmee het functioneren van afdelingen als silo’s vaarwel werd gezegd en de salesorganisatie, engineering en projectteams iedere werkdag samen aanvangen met één hamvraag: ‘Als we dit zo aanvliegen, doen we dat dan vanuit het perspectief van de klant?’ ‘De user requirements zijn leidend in wat wij doen’, aldus Schouten. De workshop werd besloten met een post-it sessie, waarin de deelnemers werd gevraagd hun (fictieve) geld in te zetten op wat zij zien als meest urgente probleemgebied waarvoor oplossingen ontwikkeld zouden moeten worden. Uitkomst: organisatorische problemen steken er bovenuit. De Servitization Community gaat zijn best doen om daar adequate oplossingen voor te bedenken. Voor vragen over deelname aan de Servitization Community: escf@tue.nl; voor informatie over ESCF en haar Servitization Community, zie www.escf.be

Govers Accountants/Adviseurs Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E mencke@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

november 2020

Affordable interferometers by applying integrated photonics

Figure 1. Chiroptera Layout. A PIC-based dual wavelength three phase interferometer integrated with a Reference (A) and Target/ Probe (B) laser. The system has a FOS head and can be inserted in various applications.

Typically, photonic integrated circuits (PIC) for sensing applications are still considered a topic of limited to basic research, illustrated by the numerous academic papers published every year. The growing number shows that the topic is gaining interest, however the number of industrial available products is still rather modest. Compared to its “older brother” integrated electronics, integrated photonic technology is not yet at the same level of maturity, however its commercially availability is catching up quickly.

Figure 2. Results (blue) of a PIEZO step (black) modulation of 1 nm.

In the past few years Technobis has introduced its Gator

three-phase interferometric signal: the optical eﬃciency,

product range: a plug&play desktop Fiber Bragg Grating (FBG)

thermal management and low-noise electronics of the

interrogator, a spectrometry-based product that are OTS

photonic package, and both Reference/Probe and Target

commercially available. Technobis is also introducing another

laser quality. The performance of a PIC-based interferometer

state-of-the-art ASPIC-based product line: the Chiroptera,

requires optimization of all these parameters together in

an ASPIC based ﬁber-optic interferometer. The Chiroptera

order to achieve λ/10000 interpolation, i.e. sub-nanometer

a solution for extreme sensitive, accurate and high-speed

displacement resolution.

measurements of target displacement without the need to physically connect a sensor to the object of interest.

Displacement measurement By eliminating the displacement noise originating from the

Figure 3. Result (purple) of manual steps of

Chiroptera: a compact interferometer

ﬁber, the resolution limit is dominated by the laser phase

roughly 50 μm. The result is the measured “target”

In contrast to linear-encoders and ‘classical’ geometrical

noise and electronic noise (optical power level). The following

corrected by the “reference” measurement

optical interferometers, a PIC-based interferometer consists

plots demonstrate the sensitivity and dynamic range of

of a small-formfactor package and a ﬁber-optic sensor to be

the Chiroptera with the target displacement measured

aligned to a target (Fig 1).

in two diﬀerent applications: manual micrometer-screw

Summary / conclusion

displacement (Fig 3) and piezo step modulation (Fig 2).

We demonstrate the use of commercially

the three-phase conﬁguration (principle ﬁrst demonstrated

Our results (Fig 2) show that sub-nanometer displacement

integrated photonics for accurate remote

in 1981 by S. K. Sheem et al, JAP 52, 3865), multiple

resolution is feasible using integrated photonics. The

sensing. The Chiroptera includes the

wavelengths can be applied. Each wavelength will be

resolution limit in these setups is understood, well under

state-of-the-art integrated photonics

aligned to its own target, being able to reject common-

control and has room for improvement.

packaging solution that enables small

Within integrated photonics a combination of three-phase

Depending on the application diﬀerent choices can be

range of new applications that suﬀer from

interference principle and a dense wavelength division (de)

made to accommodate the Chiroptera to the requirements

the limitations of conventional systems.

multiplexing becomes feasible.

of the targeted measurements, e.g. a high- or low-end

Further developments are ongoing

lasers, high-speed or low-speed electronics, few or multiple

in collaborative projects with leading

In addition to the speciﬁc design of the Photonic circuit, the

measurement points, etc., if cost-performance balance needs

companies such as Lionix and Settels.

following key aspects need to be considered to optimize the

to be optimized.

available interferometers that utilize

To overcome the ﬁber lead sensitivity, which is inherent to

volume, and low-cost devices for a broad

mode behavior (like ﬁber temperature- and vibration noise).

Please contact us for more information:

Pyrietstraat 2

info@technobis.com

1812 SC Alkmaar, The Netherlands

www.technobis.com

Tel: +31 72 30 200 40

SMARTGELEVERD GEÏNVESTEERD Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

GEÏNVESTEERD

AUTOMATISERING

MGF neemt belang in Enginia

DATA-ANALYSE

ITAM solutions vindt BIC ‘logische keuze’ Brainport Industries Campus (BIC) in Eindhoven wordt de nieuwe hoofdlocatie voor twee teams van databedrijf ITAM solutions: Managed Services en Innovatie. ‘Om onderdeel te zijn van een gezond en groeiend ecosysteem is BIC de meest logische keuze’, aldus managing director Simone van Sambeek. De verhuizing past in de ontwikkeling van ‘follow the money’ naar ‘follow the data’ die het bedrijf heeft

doorgemaakt. De IT & Software Asset Management (ITAM)-consultants van het bedrijf verzamelen voor klanten grote hoeveelheden data die in waardevolle informatie worden omgezet. Het databedrijf heeft ook een vestiging in Hoofddorp, is een gecertificeerd ‘Great Place to Work’ en drievoudig winnaar van een FD Gazelle Award. www.itamsolutions.nl

HIGHTECH

mobiliteit. Prodrive denkt er binnen vier, vijf jaar te groeien naar ten minste 150 werknemers. Massachusetts geldt als een hotspot voor highend technologieontwikkeling. Het is de thuisbasis van bijvoorbeeld Harvard en MIT. Aan Amerikaanse kant verrichte Charles Baker, gouverneur van het Gemenebest van Massachusetts, de openingshandeling. www.prodrive-technologies.com

METAAL

Tweede Duitse fabriek 247TailorSteel draait 247TailorSteel heeft in Hilden, nabij Düsseldorf, haar tweede Duitse productielocatie in gebruik genomen. De fabriek heeft 10.000 vierkante meter productievloer en gaat met 35 medewerkers, drie lasersnijmachines en twee kantbanken van start. Dat is nog maar het begin: 247TailorSteel denkt het machinepark in Hilden gaandeweg uit te breiden en ongeveer 130 werkplekken te creëren. In de hoofdvestiging in Varsseveld en de fabrieken in Oyten, bij Bremen, en Hilden heeft 247TailorSteel bij

GELEVERD

Meer JSF-opdrachten voor KMWE KMWE en de Amerikaanse vliegtuigmotorenbouwer Pratt & Whitney (P&W) breiden hun samenwerking verder uit. KMWE Aero Engine, de luchtvaarttak van het Eindhovense KMWE, produceert op basis van een langetermijncon-

elkaar opgeteld de beschikking over 36.000 vierkante meter werkvloer en 37 lasersnijmachines en twintig kantbanken. Het bedrijf hanteert een strategie van (internationale) groei, die wordt gestut door de samenwerking met kapitaalverschaffer Parcom Capital, het online portaal Sophia (24/7 online bestellen, prijsopgaaf binnen één minuut, levering binnen 48 uur) en het streven om klanten binnen een straal van 200 kilometer te bedienen. www.247tailorsteel.com

BKL is een kwalitatief hoogwaardige onderneming dat specialistische machines (o.a. hijs- en hefgereedschappen en testequipment) ontwikkelt voor gerenommeerde OEM-ers in diverse sectoren. Dankzij de combinatie van uitstekende productiefaciliteiten en de ervaring en creativiteit van vijftig professionals bouwen we deze specialistische machines zelf. Onze kennis excelleert in:

Inhaalslag om Nyrstar te vernieuwen een begin gemaakt met het vervangen van de gasreinigingskoeltoren van de zwavelfabriek, waar zinkerts wordt verbrand tot zinkoxide. Als internationaal handelsbedrijf in olie, mineralen en metalen was en is Trafigura zowel leverancier als afnemer van Nyrstar. De onderneming heeft 66 kantoren in 38 landen. www.nyrstar.com

tract met P&W al sinds 2016 hightech onderdelen – inmiddels vier – voor de uitlaat van de JSF (Joint Strike Fighter, type F35). Daar komt nu een eenmalige order voor nog eens vijf onderdelen bovenop. www.kmwe.com

Brilliance in engineering

METAAL

In zinkfabriek Nyrstar in Budel wordt de komende twee jaar vijftig miljoen euro geïnvesteerd in vernieuwing van diverse installaties. Dat geld wordt gefourneerd door Trafigura, de nieuwe eigenaar die het Brabantse bedrijf (470 medewerkers) vorig jaar behoedde voor faillissement en een financiële herstructurering doorvoerde. Recent is

management versterkt en groeifinanciering verkregen. MGF, met Rabobank als de belangrijkste geldschieter, investeert in kansrijke mkb-ondernemingen die behoefte hebben aan risicodragend kapitaal voor een management buy-out of groei. Eerdere participaties zijn onder meer Mat-Tech (hightech solderen) en MTA (mechatronische machines en systemen). www.enginia.nl, www.mgf.nl

MILITAIRE LUCHTVAART

Amerikaans hoofdkantoor van Prodrive geopend Koningin Máxima heeft op 8 oktober, tijdens een livestream, vanaf Science Park Eindhoven het NoordAmerikaanse hoofdkantoor van Prodrive Technologies geopend. De r&d-, serviceen productievestiging in Canton, Massachusetts, meet 107.000 vierkante meter en bedient klanten in Noord-Amerika in de sectoren medisch, halfgeleiders, industrie, energie, infrastructuur en

Investeringsfonds MGF heeft een minderheidsbelang genomen in Enginia, dat als Siemens-partner al ruim twintig jaar automatiseringsoplossingen levert aan de maakindustrie. MGF en Enginia-directeur Joris Engels, die eveneens een minderheidsbelang verwierf, voerden de afgelopen tijd een strategisch plan uit dat het fundament moet leggen voor verdere groei: een aandeelhouder werd uitgekocht, het

EXPERTS IN SAFETY

i Engineering

i Inspection

i Production

i Services

EXPERTS IN SAFETY BKL inspecteert en keurt “tooling’. Daarnaast ontwikkelt en levert het bedrijf uitgekiende hijs- en hefwerktuigen (IIA verklaring, CE) en assembleert deze op locatie in Nuenen.

Collse Heide 1 | 5674 VM Nuenen | The Netherlands T: +31 (0)40 2951444 | info@bkl.nl | www.bkl.nl Mechatronic and mechanical solutions Inspection maintenance and repair Hoisting - & lifting tools, special machinery

november 2020

UIT DE MARKT VERHEIJ METAAL ZET INVESTERING IN DIGITALISERING DOOR Om concurrerend te blijven en te kunnen blijven voldoen aan de actuele klantvraag, werkt ook Verheij Metaal in Ulft aan verdere digitalisering en automatisering van het productiebedrijf. Daartoe sloot dit Achterhoekse bedrijf – dat plaatwerk toelevert voor toepassingen in de bouw, logistiek, automotive, retail, voedingsmiddelen en apparatenbouw – net na de zomer een contract met Trumpf. En wel voor de levering van een TruBend Cell 5000 voor geautomatiseerd buigen, onderdeel van de toekomstvisie van Verheij Metaal, die verder bestaat uit een geautomatiseerd magazijn, een nieuwe fiber-laser met sorteerfunctie, en alle noodzakelijke software om het geheel te besturen en te koppelen aan het eigen ERP- en CAD/CAM-systeem. ‘In het selectieproces hebben we met diverse leveranciers gesproken en iedereen kan het technisch leveren. Maar de softwareoplossing van Trumpf sluit het beste aan bij onze behoefte en

bij de machines die wij al hebben staan’, verklaart directeur Peter van Buuren. Toeleverancier van plaatwerk zijn voor uiteenlopende klanten heeft zijn charme, maar is ook complex – zeker als je zoals Verheij Metaal elk jaar de omzet met 10 procent ziet groeien. ‘Die groei willen we doorzetten. Als middelgroot plaatwerkbedrijf met zo’n vijftig medewerkers, moeten we ons daarom verder ontwikkelen qua capaciteit. Daarom hebben we besloten een tweede hal te bouwen op een leegstaand kavel naast onze huidige vestiging. Met onze fabriek van de toekomst kunnen we onze groei faciliteren, onze processen optimaliseren en de werkvoorbereidingsprocessen automatiseren’, aldus Van Buuren. ‘Dankzij die automatisering wordt de fabriek flexibel in capaciteit, kunnen we ook kleinere series aan en kunnen we onbemand produceren.’ Momenteel zit de bottleneck qua capaciteit in het kanten; daarom is

de kantrobot als eerste aangeschaft; naar verwachting zal deze april 2021 standalone worden opgesteld en in bedrijf genomen in de huidige productiehal, en later gekoppeld worden aan het geautomatiseerde magazijn. ‘Deze TruBend Cell 5000 beschikt over een Verheij wil groeien en moet zich daarom verder ontwikkelen toolmaster, een qua capaciteit. Foto: Verheij Metaal geautomatiseerd gereedschapwisselVerheij Metaal ook het effect van systeem. Normaal gesproken moeten corona door. Van Buuren: ‘Ondanks medewerkers in geval van uiteenhet feit dat onze klanten actief zijn in lopende vormen en plaatdiktes verschillende markten, zijn we wat de machine steeds omstellen. De teruggevallen in omzet. Toch willen toolmaster zorgt ervoor dat het we deze investering doorzetten. We omstellen en bewerken volledig hebben vertrouwen in de toekomst automatisch gebeurt.’ en in onze klanten.’ Na een recordkwartaal (omzetstijwww.verheijmetaal.nl ging van 14 procent) druppelt nu bij

Partner in Strategische R&D Productontwikkeling Speciaalmachinebouw Prototypebouw Wat ons betreft is voor R&D en productontwikkeling de communicatie met de klanten van groots belang, zeker nu corona processen beïnvloed. Onze klanten zijn vooruitstrevend in hun markt en bevinden zich voornamelijk in hightech sectoren, zoals medisch, luchten ruimtevaart, semicon en food.

heeft de wil en het vermogen om uw probleem op te lossen

november 2020

www.trios.nl

FAULHABER ZIET CORONAHYPE MEDISCHE APPARATUUR WEER INZAKKEN Het Duitse bedrijf Faulhaber levert miniatuur- en microaandrijvingstechnologieën voor uiteenlopende producten, onder meer in de medische sector. Daar ontstond eerder dit jaar onder invloed van corona een enorme run op. ‘Met name voor toepassingen als beademingssystemen, persoonlijke bescherming, ventilatiesystemen, laboratoriumautomatisering, analysesystemen op de zorglocatie of temperatuur opnemen met infraroodcamera’s op afstand in grote menigten. Covid-19 gaf de productie van onze servomotoren een enorme boost onder invloed van de wereldwijde vraag naar dergelijke medische apparatuur’, vertelt Hein Vos, regionaal salesmanager voor de Benelux. De grote orders in april, mei en juni bij bestaande en nieuwe klanten, onder meer in de Verenigde Staten, stelden Faulhaber voor de uitdaging op korte termijn de servomotoren in grote aantallen beschikbaar te krijgen. ‘Dan heb je het over 100.000 stuks in twee maanden tijd, een fac-

tor tien hoger dan normaal. De motoren worden geproduceerd in onze fabriek in Zwitserland, dicht bij de Italiaanse grens. Op last van de overheid werd die twee weken gesloten. Gelukkig mochten we voor medische klanten wel met een beperkt aantal medewerkers aan de slag, uiteraard met inachtneming van de Covid-19-voorzorgsmaatregelen’, aldus Vos. Ondanks de lockdown en dankzij grote inspanning lukte het Faulhaber om op tijd goede kwaliteit te leveren. ‘Zo’n prestatie weten klanten te waarderen’, verklaart Vos, die meldt dat de hype inmiddels alweer achter de rug is. ‘Uiteindelijk ontstond er een overschot op de markt en zie je na de paniek de vraag weer inzakken. In de Benelux speelde het sowieso minder. Je ziet dat met name bestaande bedrijven erin slagen betrouwbare beademingsapparatuur te produceren. Voor nieuwkomers is dat in zo korte tijd niet mogelijk, certificering is voor hen de bottleneck.’

Foto: Faulhaber

Blijft de uitdaging om tijdens de nieuwe coronagolf contact met klanten te onderhouden en nieuwe projecten binnen te halen. ‘De afgelopen tijd is het aantal klantbezoeken tot vrijwel nul gereduceerd. Normaal gesproken zijn wij vertegenwoordigd op de Precisiebeurs in Veldhoven en de Belgische Advanced Engineeringbeurs. Dat is allemaal afgelast en uitgesteld. In Duitsland zijn alle beurzen gecanceld. Dus ook die mogelijkheid om klanten te ontmoe-

ten, is beperkt.’ De huidige omstandigheden hebben binnen Faulhaber, net als bij andere bedrijven, geleid tot een omslag. ‘We benaderen klanten actiever via LinkedIn en andere social media, krijgen daar ook trainingen in en het klantcontact verloopt voornamelijk via online meetings’, zegt Vos. ‘Veel klanten werken zelf ook thuis, dus gelukkig is het begrip en de acceptatie groot.’ www.faulhaber.com/nl

CAD/CAMSOFTWARE Weten dat het slimmer kan.

Met hyperMILL CAD/CAM-software, gaat u de komende jaren geld besparen.

Titaniumlaan 86 - 5221 CK - ‘s-Hertogenbosch

cncconsult.nl

november 2020

ADVERTORIAL

VEEL VOORDELEN BINNEN DE ONE-STOP SHOP VAN OREEL

DE SCHOONHEID VAN LASERLASSEN De techniek van het laserlassen kent veel voordelen ten opzichte van het handlassen. Zoals kostprijs, nauwkeurigheid, snelheid en betrouwbaarheid. Oreel Metal Components & Assemblies in Hallum biedt deze voordelen van laserlassen als onderdeel van zijn one-stop shop voor oem’ers.

inds de aanschaf van een laserlascel in 2014 en een tweede in 2019 heeft Oreel zich ontwikkeld tot een specialist in laserlassen. Maar het Friese bedrijf beperkt zich niet tot dit specialisme. Het wil zijn klanten juist ontzorgen door een groot aantal bewerkingen van producten in staal, roestvaststaal en aluminium in eigen huis uit te voeren. Het scala aan bewerkingen omvat niet alleen lasersnijden en -lassen maar ook verspanen, walsen en buigen, aangevuld met nabehandelingen en logistieke diensten. Dit vereenvoudigt de logistiek voor klanten; ze hoeven niet meer een keten van specialisten voor hun product te organiseren. Bovendien kan een one-stop shop, zoals die Sytse Oreel: ‘Laserlassen brengt de kwaliteit voor de klant naar een hoger niveau.’ Foto: Jaap Spieker van Oreel, de kortste doorlooptijd waar machines en apparaten letterlijk en figuurlijk schoon moeten zijn, denk aan de bieden en zo oem’ers helpen om hun producten af te leveren met een korte time-to-market. Dat is tegenwoordig een cruciale succesfactor in de vraaggedreven markt, waar afnemers hygiëne. Een laserlas is gladder en biedt minder aangrijpingspunten voor verontreinigineen product op maat voor de prijs en de levertijd van standaard verwachten. gen.

VOORDELEN Laserlassen is dus niet het enige specialisme van Oreel, maar wel een aansprekende bewerking met veel voordelen, vertelt directeur Sytse Oreel enthousiast. ‘Je krijgt er een prachtige las mee, waarvoor nauwelijks nabewerking nodig is. Dat bespaart op de kosten, en ook de levertijd, vergeleken met handlassen. Je hoeft alleen eventuele verkleuring weg te poetsen. Esthetisch is het daardoor vergelijkbaar met een zetting. Bovendien heb je een geringe warmte-inbreng in het product, dat daardoor minimale krimp en vervorming vertoont. Met laserlassen leg je een prachtige rechte las en kun je hoge snelheden halen, tot 5 centimeter per seconde. In bepaalde gevallen kan het zelfs een alternatief zijn voor complexe buigingen.’ De nauwkeurigheid van het laserlassen zit ’m vooral in de precisie waarmee de lasmallen worden gemaakt. ‘Wij doen dat in eigen beheer en zijn er erg bedreven in. Met 3D-modellen kunnen we ook voor heel grote producten die toleranties halen.’ Het feit dat laserlassen nauwelijks krimp veroorzaakt, draagt daar eveneens aan bij.

STERK EN SCHOON Voor veel bestaande klanten zet Oreel het laserlassen al in en het heeft er nieuwe klanten mee gewonnen. In eerste instantie moeten die vaak een drempel over, merkt Sytse Oreel. ‘Ze twijfelen aan de sterkte van het product. Maar als ze het eenmaal voor hun product hebben gezien, erkennen ze de voordelen. Wij hebben nog nooit kwaliteitsproblemen gehad in de ruim twee jaar dat we ermee werken. Laserlassen is een mooi constant proces, zonder variatie en kans op zwakke plekken; een laserlas is juist betrouwbaarder dan een handlas.’ Kansen voor deze productietechniek ziet Oreel onder meer in de automotive, de medische, de food- en de meubelindustrie. Met dank aan het esthetische aspect. Zeker in de food,

DUURZAME INVESTERING Laserlassen is per definitie een hooggeautomatiseerd, gerobotiseerd proces. ‘We programmeren offline en downloaden het programma naar de cel’, vertelt Sytse Oreel tot slot. Ook voor de andere bewerkingsprocessen zet Oreel in op automatisering. ‘We zijn met onze shopfloor control module in ons ERP systeem inmiddels zover dat alle werkinstructies via beeldschermen naar de operators gaan. Zo kunnen we papierloos werken, snel wisselen van producten ook kleine series efficiënt produceren.’ Het past allemaal in de one-stop shop van Oreel. ‘En in ons streven om te investeren in duurzame productietechnieken en software met het oog op de continuïteit van ons 165 jaar oude familiebedrijf.’

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

OVERNAMES ROBOTICA

Overname Codian versterkt ABB in deltarobots ABB heeft Codian Robotics in Ede overgenomen. De deltarobots die het Gelderse bedrijf ontwikkelt en produceert, worden voornamelijk gebruikt voor zeer precieze pickand-place toepassingen in sectoren waarin strenge hygiëne-eisen

gelden zoals de food en farma. Met de Oostenrijkse automatiseerder B&R en Codian Robotics aan boord kan ABB klanten nu volledig geïntegreerde oplossingen aanbieden. www.codian-robotics.com, www.new.abb.com

AGROTECH

Overname JPE aanwinst voor VDL Agrotech VDL Groep heeft Jansen Poultry Equipment (JPE) overgenomen. Dat Barneveldse familiebedrijf (125 medewerkers, 50 miljoen euro omzet in 2019) is een van ’s werelds grootste producenten van leg-, vermeerderings- en vleeskuikensystemen voor de pluimveesector. VDL ziet JPE als een uitstekende

aanvulling op VDL Agrotech, dat geautomatiseerde voedersystemen voor de varkens- en pluimveehouderij en complete stalinrichtingen levert. De bedrijven werken al jaren samen. Brian van Hooff, directeur van VDL Agrotech, voert nu ook de directie van JPE. www.vdl.com, www.jpe.org

MECHANICA

Tegema in handen van Finse Etteplan Tegema, ontwikkelaar van hightech productieoplossingen, heeft een nieuwe naam en eigenaar: Etteplan. Deze Finse onderneming (263 miljoen euro omzet in 2019, 3.400 werknemers in Europa en China) versterkt daarmee haar productiegerelateerde competenties en knowhow. Tegema, met het hoofdkantoor in Son (80 medewerkers) en een kantoor in Arnhem (20 mede-

werkers), legt zich toe op fijnmechanische en mechatronische productieoplossingen en combineert dat met state-of-the-art kennis van robotica, software en technologieën. Eerder nam Etteplan al specialisten in technische documentatie over: Tedopress in Best en Triview Technical Communication in Soesterberg. www.tegema.nl, www.etteplan.com

PRODUCTIE

Rotodyne omarmt ventilatorentak van Kiekens Rotodyne Asselbergs in Venray heeft van Kiekens Products in Almelo de complete portfolio industrieventilatoren overgenomen. Het Noord-Limburgse bedrijf produceert en levert al 120 jaar industrieventilatoren en zegt door de overname aan robuustheid en klantspreiding te winnen. In 2012 nam Rotodyne om diezelfde reden Asselbergs over. De productie

wordt geconcentreerd in Venray en de merknaam Kiekens blijft voorlopig bestaan. Kiekens zal zich volledig toeleggen op de productie van turn-key ontstoffingssystemen en het correctief en preventief onderhoud daarvan. Er is een groeiende vraag naar schone en veilige productieprocessen in sectoren als de food en kunststofverwerking. www.rotodyne.nl, www.kiekens.com

ALLIANTIES

op artificial intelligence en cybersecurity. De twee werken al jaren intensief samen in structurele en eenmalige onderzoeksprojecten. Ze hebben nu een vorm gevonden om meer specifieke programma’s en projecten bij de kop te pakken waar ook andere disciplines bij betrokken worden. AI en cybersecurity zijn

daar voorbeelden van. Zo gaan de UT en Thales samen optrekken in (inter)nationale AI-agenda’s. Een onderdeel van de samenwerking is ook het Brain Computer Interfaces Fieldlab, dat Thales en het BMS Lab van de UT opgezet hebben. www.utwente.nl, www.thalesgroup.com

AUTOMATISERING

HMS Networks neemt meerderheidsbelang in Procentec Het Zweedse HMS Industrial Networks heeft een 70 procent-belang genomen in Procentec, specialist in oplossingen en diensten voor diagnostiek en monitoring van industriële netwerken als PROFIBUS, PROFINET, EtherNet/IP en andere ethernetstandaarden. Met producten als ProfiTrace, ProfiHub, ComBricks, Atlas en Osiris assisteert het Rotterdamse bedrijf veldtechnici bij het op een eenvoudige manier uitvoeren van netwerkbewaking, -analyse en -probleemoplossing, in fabrieken of op afstand. De Procentec-portfolio vult een leemte in het aanbod van HMS, dat vooral pro-

ducten levert aan apparaten- en machinebouwers. HMS heeft het aandeel overgenomen van de oprichters, die niet meer actief zijn in het bedrijf. De resterende 30 procent is in handen van het managementteam, dat Procentec blijft leiden. De Procentec Groep (omzet in 2019 11,7 miljoen euro) heeft dochterondernemingen in Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk. HMS (omzet 1.519 miljoen Zweedse Kronen) zit in 15 landen. www.hms-networks.com, www.procentec.nl

ENERGIE

Koolen Industries investeert in warmteopslagbedrijf Kraftblock Koolen Industries investeert drie miljoen euro in het Duitse Kraftblock, een ‘clean tech’ start-up die nanotechnologie gebruikt om schone, CO2-neutrale energie op te slaan en te transporteren. Het thermische energieopslagsysteem van Kraftblock slaat overtollige warmte, een bijproduct van industriële activiteiten, op voor hergebruik. Ook wordt het gebruikt om door zonnepanelen of windmolens op-

gewekte elektriciteit om te zetten in warmte en deze op te slaan. Kraftblock heeft granulaat ontwikkeld dat voor 85 procent uit gerecycled materiaal bestaat en effectief warmte tot een temperatuur van 1.300 graden kan opslaan. Dat leidt tot een aanzienlijk hoger rendement dan van conventionele thermische opslagsystemen. www.koolenindustries.com

Bronkhorst High-Tech werkt al ruim 20 jaar slagvaardig én innovatief met Isah. Meer weten?

PARTNERSCHAP

UT en Thales intensiveren samenwerking Universiteit Twente en Thales Group zijn een nieuwe, meerjarige

Kijk op de achterpagina

Maak het met Isah.

samenwerkingsovereenkomst aangegaan die zich onder andere richt

november 2020 24-08-2020 81 15:40

ADVERTORIAL

ITSME LIGHTING TECHNOLOGY MAAKT BEDRIJVEN DUURZAAM EN WINSTGEVEND

DE WINST VAN GOED LICHT Voor verlichting is het tegenwoordig LED dat de klok slaat. Dankzij het lage energieverbruik zorgt vervanging van conventionele verlichting door LED voor reductie van CO2-emissies en een lagere energienota. De winst zit ’m niet alleen in duurzaamheid en kostenbesparing. Human capital is ook gebaat bij een goed verlichtingsplan, dat medewerkers een aangename en veilige werkplek biedt. Op dit dynamische vakgebied helpt technisch dienstverlener itsme industriële klanten met advies en ontwerp. Voor lichtadvies en -ontwerp is itsme Lighting Technology een early adopter van technieken zoals 3D-scannen en virtual reality.

John de Joode, manager lighting technology bij itsme: ‘Wij kunnen onafhankelijk adviseren over licht.’

tsme Lighting Technology is een advies- en ontwerpbureau voor verlichtingstechnieken, lichtontwerp en light management systems. ‘Wij richten ons op industriële eindgebruikers en doen dat in een keten met ook fabrikanten en installateurs’, vertelt manager John de Joode. Het klantenbestand bestrijkt mkb’ers en grotere bedrijven, tot aan een multinationaal zuivelbedrijf, een van ’s werelds grootste bierbrouwers en een farmaceut die nu een vaccin tegen het coronavirus ontwikkelt.

UNIEK LICHTONTWERP ‘In de industrie heb je altijd one-offs, elke situatie in een fabriek en dus elk lichtontwerp is uniek. Daardoor zijn verlichtingsberekeningen niet te automatiseren, zoals dat voor kantoren wel kan. Wij hebben de software, maar dat is niet voldoende. We hebben ook zeer veel applicatiekennis binnen de markten die we bedienen, van verlichtingsproducten die bestand zijn tegen de reinigingsmiddelen die de food-industrie gebruikt tot armaturen voor de offshore die zeewaterbestendig worden gecoat. Dit alles maakt ons tot een partij die onafhankelijk kan adviseren over licht.’ Naast kostenbesparing en reductie van CO2-emissies door het lagere energieverbruik van LED gaat het ook over human capital. ‘Licht en mens zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Met de juiste verlichting voor een aangename en veilige werkplek ga je goed met je menselijk kapitaal om.’

LIGHTING ACCEPTANCE TEST itsme wil niet meteen spullen verkopen, maar luistert eerst naar de klant om te ontdekken waar de uitdaging ligt en wat het budget is. De klant wil immers dat zijn investering rendement oplevert en kwalitatief goed is. Een van de (betaalde) diensten die itsme Lighting Technology daarvoor biedt, is de LAT. ‘De industriële wereld kent de FAT en de SAT, de factory en site acceptance test. Wij voegen daar de lighting acceptance test aan toe. Daar zijn meerdere partijen bij betrokken: itsme als adviseur, de klant natuurlijk en ook de installateur en de fabrikant. Wij nemen een project af en ondertekenen de LAT als een soort verzekering voor de klant.’

ONAFHANKELIJK LICHTADVISEUR itsme’s positie van onafhankelijk lichtadviseur werd recent onderstreept door de status van Certified Value Added Partner die Signify (het voormalige Philips Lighting) toekende. ‘Als ondernemer zoek ik steeds mogelijkheden om duurzaam te groeien op een goede fundering’, verklaart De Joode. ‘Dan helpt het dat Signify ons heeft gecertificeerd, als eerste voor het segment industrie.’ Dit betreft zowel

de LED-verlichting als Signify’s Interact-platform voor IoT (internet of things). ‘Iedereen praat over connected of smart lighting, maar de gloeilamp was met twee draadjes al connected en de lichtschakelaar was een slimme uitvinding. Ik spreek liever over intelligent lighting, die met je bedrijf meedenkt en bijvoorbeeld zichzelf uitschakelt als alle medewerkers het pand hebben verlaten.’

VERNIEUWEN ‘Ondernemen is vernieuwen’, is dan ook De Joode’s motto en dat zit ’m niet alleen in LED. ‘Iedereen werkt tegenwoordig met smartphone en tablet voor light management, en technieken als virtual reality (VR) doen hun intrede. Het zit in het DNA van itsme om een early adopter van nieuwe technieken te zijn. Voor een lichtplan maken we nu eerst een 3D-scan van het betreffende pand. Met VR laten we de gebruiker dan het ontwerp voor de verlichting zien. Bij nieuwbouw nemen we de mensen mee door het pand nog voordat het is gebouwd.’ Zo zorgt itsme al in de ontwerpfase voor duurzaamheid en kostenbesparing en dat komt in de coronacrisis goed van pas. ‘Voor internationale klanten vlogen we de wereld over om de situatie ter plekke te bekijken. Dat kan niet meer. We sturen nu een 3D-scanner naar de klant en vragen hem om zelf die scan te doen. Daarmee gaan wij een ontwerp maken, dat de gebruikers en wij dan elk op onze eigen locatie weer kunnen bekijken.’

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN John de Joode kan er enthousiast over vertellen en toont zich een warm pleitbezorger van de verlichtingstechniek, voor itsme en ook breder voor de branche. Dit najaar is hij benoemd tot president van de European Lighting Expert Association en sinds twee jaar is hij voorzitter van de NSVV (Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde). ‘Ik zit regelmatig in Den Haag. Vanuit maatschappelijk verantwoord ondernemen willen wij mee invulling geven aan weten regelgeving gericht op duurzaamheid.’

itsme Nederland Steurweg 2 4941 VR Raamsdonksveer T +31 (0)162 48 42 00 E info@itsme.eu I www.itsmenederland.nl

UIT DE MARKT MITUTOYO LANCEERT MEASURING YOUR WORLD Wat is het eerste dat opkomt bij het horen van ‘Mitutoyo’? Grote kans dat dit handmeetgereedschappen of 3D-coördinatenmeetmachines zijn. ‘E-ducation’ kan echter spoedig worden toegevoegd aan dit rijtje. Dat is e-learning en education in één. Het delen van kennis is al langer een speerpunt van Mitutoyo. Mitutoyo Benelux voegt daar nu een gloednieuwe E-ducation-website aan toe: Measuring Your World, met kwalitatief hoogstaande opleidingen op het gebied van metrologie. Henk Slotboom, managing director: ‘Voor wie wat wil weten over meten, is er maar één single source of truth: Measuring Your World.’ Meetinstrumenten zijn niet meer weg te denken uit de wereld van vandaag. De behoefte aan kennis op het gebied van metrologie is groot. Of het nu mbo- of hbo-studenten zijn van een opleiding waarin metrologie een belangrijk onderdeel is, of mensen op de werkvloer in de maakindustrie. Hetzelfde geldt voor vertegenwoordigers van technische groothandels. Measuring Your World springt hierop in door een

laagdrempelig platform te bieden, met een kwalitatief hoogstaand aanbod. Mitutoyo is een samenwerking aangegaan met CRAFT-education. Slotboom: ‘De core competence van CRAFT-education is online studeren. Wij willen samen het niveau van meten voor de maakindustrie op hoog niveau houden.’ Measuring Your World biedt een scala aan opleidingen. Voorbeelden zijn de e-learningmodules over schuifmaat, meetklok, ruwheid en hoogtemeten. Het maakt niet uit met welk handmeetgereedschap gewerkt wordt. Wie een module afgerond heeft, krijgt een speciale Mitutoyo-badge, die gedeeld kan worden via social media. Naast persoonlijke badges zijn er ook bedrijfsbadges. Slotboom: ‘Meten is weten. Dus hoe meer badges, hoe meer kennis. Denk aan bedrijven die hun kwaliteitsmanagementsysteem willen onderstrepen. Wat is er mooier dan de meetkamerspecialisten uit te rusten met de e-learning badges? Net zo kan een technische groothandel zich onderscheiden in de markt met onze bedrijfsbadges.

En de eindgebruiker kan op basis hiervan eenvoudig beslissen waar hij zijn meetgereedschappen koopt.’ De nieuwe website voor e-ducation & service bevat veel informatie en maakt ook duidelijk wat Mitutoyo nog meer te bieden heeft. ‘Onze kracht is localisatie: een lokale servicehelpdesk, lokale meetservice, een groot lokaal team van technici en productspecialisten, kalibratie met RvA-accreditatie en tot slot alle documentatie in de talen in de Benelux. Precision is our profession.’ www.measuringyourworld.nl www.mitutoyo.nl/nl_nl

Henk Slotboom. Foto: Mitutoyo

‘ONGEMAKKELIJKE WAARHEDEN’ OVER CIRCULAIR INNOVEREN Eind september zou de tiende InnoTeP publieksconferentie geweest zijn in Nijmegen. De coronacrisis maakt dat onmogelijk. Daarom staat nu alles online en blijft permanent beschikbaar. Rond het thema ‘Circulair Innoveren’ worden in drie blokken tien bedrijven voorgesteld met filmpjes en aanvullende documentatie.

Professor Arnold Tukker heeft speciaal een inleiding opgenomen, waarin hij ‘ongemakkelijke waarheden’ over circulariteit bespreekt. Het programma wordt ook dit jaar ondersteund door het Institute for Management Research van de Radboud Universiteit en Boonstoppel Subsidie Advies. www.innotep.eu

Developing and manufacturing tomorrow’s products Applied Micro Electronics (AME) is a developer and manufacturer of highly innovative electronic based modules and products. A continuously growing high tech company with more than 250 talented people, located in Brainport Eindhoven. We are a one-stop-shop where research, design and manufacturing all come together. We focus on real partnerships with our long-term relations, throughout the whole product lifecycle. AME provides people with an inspiring working environment where they have the opportunity to work together on amazing new developments in the area of Power Conversion, Internet of Things and Sensing. At AME you can take your passion for technique to a next level.

Power Conversion | Internet of Things | Sensing

www.ame.nu

november 2020

Beter en sneller De nieuwe KTR ‘product finder’ is online

Made for Motion - dat is ons motto en het motiveert ons om onze digitale service voor u verder uit te breiden. De KTR ‘product finder’ is fundamenteel veranderd. Hij navigeert u nog beter en sneller door de grote verscheidenheid aan componenten. Een herziene zoekfunctie en een gebruiksvriendelijke filterfunctie helpen u om het juiste product te vinden. Probeer het nu: ktr.com/nl/productfinder

UIT DE MARKT MEER VROUWEN IN TECHNOLOGIE VERGT MEER ROLMODELLEN Meer meisjes en vrouwen aan het werk krijgen in de technologiesector; daar maakt Women in Tech, onderdeel van een wereldwijde beweging, zich sterk voor. En dat betekent: werk aan de winkel, want vrouwen zijn daar nog altijd fors ondervertegenwoordigd. Terwijl de sector veel te winnen heeft bij meer diversiteit en inclusiviteit – al was het alleen maar om het oplopende personeelstekort in onder meer de ICT in te dammen. De missie van Women in Tech is tweeledig: de genderkloof dichten en één miljoen meisjes en vrouwen in staat stellen om een carrière of studierichting in de technologie te omarmen. Een niet malse ambitie: uit onderzoek blijkt dat de meeste meisjes hun interesse in de technologiesector ergens op 14-jarige leeftijd verliezen. En van degenen die er wel in starten verliest het gros gaandeweg de belangstelling door gebrek aan diversiteit en inspiratie. De volgens Women in Tech belangrijkste reden is een gebrek aan rolmodellen, aan

vrouwen die in de technologiesector zeg maar ‘hun mannetje staan’ en anderen kunnen inspireren om ook die weg op te gaan. In een poging daar verandering in te brengen, biedt de Dutch chapter dit najaar vier Role Models Masterclasses. In deze Zoom-meetings – vroeg op de avond, duur twee uur – wordt hard gewerkt aan de mindset en het zelfvertrouwen in hun tech-skills van de deelnemers. Daarbij komen aspecten als authenticiteit, effectief presenteren, persoonlijke passies, waarden en talenten en het mechanisme ‘Disappearing act’ (lees: relationeel werk dat veel vrouwen doen, maar dat in de werkomgeving niet zichtbaar is) aan de orde. Uiteindelijk doel is dat ze zelf een rolmodel worden. Er zijn nog masterclasses op 12 november en 10 december. Inschrijven kan via https://lnkd.in/ev6KgJV. Women in Tech Nederland telt 2.350 leden en groeit snel; wereldwijd zijn dat er 32.000. www.women-in-tech.org/nl

SMASH! GEEFT VAART AAN SMART SHIPPING In Rotterdam is het Nederlands Forum Smart Shipping (SMASH!) gelanceerd. Daarin gaan marktpartijen, kennisinstellingen en overheden samenwerken aan de implementatie van smart shipping. Smart shipping duidt op een nieuwe generatie zee- en binnenvaartschepen die duurzamer, schoner en efficiënter zijn dan de huidige – bijvoorbeeld

onbemande vaartuigen voor gevaarlijk werk in havens of goederenopslag – en die transport over water (nog) aantrekkelijker maken. Het forum heeft de ambitie om innovaties in ons land te versnellen en zo op dit vlak toonaangevend te worden en blijven. www.smashnederland.nl

SPGPRINTS EN MTA IN BRES VOOR VERHOGING TESTCAPACITEIT COVID-19 SPGPrints in Boxmeer en MTA Group in Helmond zijn betrokken bij de ontwikkeling en levering van twee productielijnen voor Covid19-snelteststrips. SPGPrints heeft de lijn verkocht en zal die installeren bij de opdrachtgever, een internationaal farmaceutisch bedrijf dat niet bij naam wordt genoemd. MTA is als co-development- en productiepartner betrokken en doet zowel de engineering als de productie en assemblage van de lijnen, waarop naar verwachting miljoenen test-

strips geproduceerd zullen worden. SPGPrints , een leidende speler in de textiel-, labelen industriële printmarkt, biedt internationale klanten zowel complete printsystemen als losse componenten aan. MTA ontwikkelt en produceert mechatronische hightech systemen. www.spgprints.com www.m-t-a.nl

PERSONALIA Adrie van Bragt verlaat Neways per

31 december. Hij werkte er 28 jaar, waarvan de laatste zes jaar als chief operating officer, en gaat een nieuwe uitdaging aan. Sandra van der Hulst is aangesteld Miguel Delcour is de nieuwe direc-

teur van het KIVI-bureau. Het bureau van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs ondersteunt het hoofdbestuur en de 50 gespecialiseerde afdelingen van de beroepsvereniging van ingenieurs. Delcour studeerde Technische Bedrijfskundige/Grafisch Management in Tilburg en Bedrijfswetenschappen in Rotterdam.

als ceo van Koolen Industries Solar. Zij nam het stokje over van Alfred Breggeman, die zich als chairman van de board gaat bezighouden met strategie, overnames, het creëren van nieuwe kansen en het uitrollen van de organisatie in Europa. Henk Leendertse is sinds 1 oktober

algemeen manager van zinksmelter Nyrstar in Budel-Schoot. Tot voor kort was hij daar productiemanager.

Daan Kersten, oprichter en voorma-

lig topman van Additive Industries in Eindhoven, is door investeringsbedrijf Active Capital Company aangetrokken om de groei van het Alkmaarse fotonicabedrijf Technobis te versnellen.

Ariane Buining is sinds de overname

door ABB de nieuwe managing director van Codian Robotics. Oprichter Frederik Hartma blijft in het Edese bedrijf actief.

SCHOLIEREN AAN ZET MET ‘INNOVEREN VOOR EEN BETERE WERELD’ ‘Innoveren voor een betere wereld’ is het thema van de komende Raspberry Pi-scholencompetitie. De wedstrijd geeft Nederlandse scholieren vanaf twaalf jaar de kans om waardevolle hands-on ervaring op te doen met computerprogrammeren en techniek, en om zich de twee belangrijkste en meest relevante IT-vaardigheden eigen te maken: logisch & analytisch denken en toepassen. De scholieren worden uitgedaagd om met de Raspberry Pi computer een innovatieve oplossing voor een maatschappelijk probleem te bedenken en ontwikkelen. Omdat de coronacrisis bij jong en oud voor veel onzekerheid zorgt, draait de competitie deze keer om de vraag: hoe kun je nu met technologie en innovatie bijdragen aan een beter morgen, aan een wereld die schoner, veiliger en duurzamer is? In de eerdere edities waren verbetering van het welzijn van mensen en smart cities & mobility de thema’s. Dat leverde innovatieve out-of-the-box oplossingen op. ‘Dit jaar zijn we als maatschappij collectief met onze

neus op de feiten gedrukt’, vertelt public sector expert Ernst Brand van PA Consulting, dat de competitie samen met House of Digital organiseert. ‘We moeten wendbaar zijn, flexibel en innovatief met snel veranderende omstandigheden kunnen omgaan. Dat zijn vaardigheden die we nieuwe generaties veel beter moeten bijbrengen. Als PA geloven we in die gouden combinatie van technologie, een innovatieve mindset en teamwork. Ieder jaar weer sta ik versteld van het vermogen van jongeren om deze drie aspecten te combineren in waanzinnig mooie uitvindingen.’ ‘Ongemerkt’, zegt een jurylid van de tweede editie, ‘is ongelofelijk veel in ons leven afhankelijk van technologie en code. Daarom is het zo belangrijk dat onze jonge generaties vertrouwd en handig zijn met code, en het leuk vinden ermee te werken.’ Dit jaar vindt de Raspberry Pi competitie vanwege de coronacrisis hoogstwaarschijnlijk geheel online plaats. https://bit.ly/2T6HJDi

november 2020

AGENDA Let op! Onderstaande is onder voorbehoud van aanscherping van de coronamaatregelen. Het aantal bezoekers/deelnemers is veelal ook gemaximeerd. Check de genoemde websites.

4-6 NOVEMBER 2020

23-26 NOVEMBER 2020

FMB (VAKBEURS) – BAD SALZUFLEN (D) Platform voor toeleveranciers in de machine- en apparatenbouw. Zie: www.fmb-messe.de

DUITS-NEDERLANDSE HANDELSWEEK – DIGITAAL (ZESTIEN WEBINARS) Jaarlijks evenement, georganiseerd door de Duitse Industrie- und Handelskammer (IHK) Mittlerer Niederrhein, dat dit jaar online gaat. Het heeft als doel grensoverschrijdende samenwerkingen te bevorderen door Duitse en Nederlandse ondernemers samen te brengen. Zie: www.liof.nl

9-13 NOVEMBER 2020 BITS, BRICKS & BEHAVIOUR (INTERACTIEVE CONFERENTIE) – ONLINE Online conferentie valt samen met de ‘Week van de Gebouwautomatisering’. Iedere dag een ander marktsegment, verdieping van een actueel thema en oplossingen bij hedendaagse uitdagingen omtrent digitalisering, duurzaamheid, cybersecurity, circulariteit en de energietransitie. Zie: www.fhi.nl/bitsbricksbehaviour

10 NOVEMBER 2020 SMART MAINTENANCE CONGRES – VELDHOVEN Hoe zijn met behulp van smart maintenance een maximale uptime en kostenbesparingen te realiseren? Tijdens het congres delen succesvolle organisaties de ins & outs. Tijdens twee round table-expertbijeenkomsten wordt dieper ingegaan op specifieke vraagstukken rond predictive maintenance. Zie: www.mikrocentrum.nl

16 NOVEMBER 2020 ZIE 2020 (DERDE EN LAATSTE SESSIE) – DORDRECHT Smart Industry Jaarevent voor de hightech sector en maakindustrie in WestNederland met deze keer als thema ‘Mensgerichte technologie’. Fysieke deelname is gelimiteerd; presentaties zijn ook via livestream te volgen. Zie: www.innovationquarter.nl/agenda

25 NOVEMBER 2020 BUSINESS SOFTWARE EVENT 2020 (EXPO + LEZINGENPROGRAMMA) – VELDHOVEN De laatste ontwikkelingen rondom software en IT. De interactieve en hybride opzet biedt plaats aan 150-200 directeuren en managers (ingedeeld in enkele shifts/slots) die verantwoordelijk zijn voor digitalisering binnen hun bedrijf. Zie: www.business-software-event.nl

23-26 MAART 2021 METAV 2020 (VAKBEURS) – DÜSSELDORF (D) 21e editie van internationale beurs, waarin nagenoeg alle metaalbewerkingstechnologieën de revue passeren. Event zou in maart 2020 plaatsvinden, maar werd toen uitgesteld wegens de coronacrisis. Zie: www.metav.com

24-25 MAART 2021 MAIN INDUSTRY 2020 (VAKBEURS) – GRONINGEN De maakindustrie in Noord-Nederland ontmoet elkaar, wisselt kennis uit en deelt sectorgerelateerde ontwikkelingen en innovaties, op de beursvloer en ook tijdens een kennisprogramma. Zie: www.mainindustry.nl

FAULHABER Aandrijfsystemen

Het DNA van de volgende generatie toepassingen Onze hoogontwikkelde elektrische microaandrijvingen zijn componenten voor mensen met een visie. faulhaber.com

18-19 NOVEMBER 2020 PACKAGING INNOVATIONS AMSTERDAM Marketinggedreven verpakkingsevent van de Benelux brengt tal van nieuwe inzichten en ideeën voor de verpakkingswereld. Welke invloed hebben Generatie Z, de vergrijzing en corona op deze sector? Zie: www.packaging-innovations.nl

24-26 MAART 2021 MACHINEERING 2021 (VAKBEURS) – BRUSSEL (B) Tweede editie die inzoomt op het slim, competitief en duurzaam ontwikkelen en produceren van producten. Tien routes leiden de bezoekers langs 150 exposanten die machines, componenten en gereedschappen ontwikkelen en produceren. Voor maakbedrijven, machinebouwers en toeleveringsbedrijven van producten/materialen van metaal, kunststof, composiet of hybride materialen. Zie: www.machineering.eu

WE CREATE MOTION

november 2020

isah.com

Bijna 40 jaar ervaring in massadoorstroming en druk Wereldwijde organisatie met hoofdkantoor in Ruurlo Focus op innovatie & klantgerichtheid

INNOVATIESNELHEID VERHOGEN? BRONKHORST HIGH-TECH MAAKT HET MET ISAH Al ruim 20 jaar werkt Bronkhorst High-Tech voor de ontwikkeling van haar flowmeters met de Business Software van Isah. Directeur Henk Tappel: “De samenwerking met Isah is een goede keuze gebleken voor onze groei. Het familiebedrijf biedt de continuïteit en toekomstvisie die bij ons past. We worden actief betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe features en je stem als klant wordt écht gehoord. Door zo veel mogelijk gebruik te maken van standaard Isah-functionaliteit blijven wij slagvaardig en kunnen we onze innovatiesnelheid verhogen!”

Lees het verhaal van Bronkhorst High-Tech op blog.isah.com/bronkhorst

Henk Tappel Directeur bij Bronkhorst High-Tech

Maak het met Isah.