Link 2018, 05 by henjuitgevers.nl

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

Magazine Magazine

november 2018 | nummer 5 | jaargang 20

UITSLAG RONDE 2 OVERVERHITTE KETEN SCOORT LAGERE CIJFERS DE ‘ULTRASUCCESVOLLE’ STRATEGIE VAN NXP ‘‘DEN HAAG’ VERGEET DAT DIT MANAGEMENT DOORGAANS HEEL GOED WEET WAT HET DOET’

THEMA IS TESTWERK (OOIT) BIJ DE COMPUTER IN VEILIGE HANDEN?

WIM PELSMA VAN AALBERTS

HOOR JE NIET KLAGEN OVER DE MARGES

Industrial Additive Manufacturing with TRUMPF TRUMPF is the only manufacturer to have all of the relevant laser technologies for industrial additive manufacturing with metals. Laser Metal Deposition and Laser Metal Fusion systems offer the performance, features and quality required in industrial applications. One source - one point of contact - countless solutions: This is additive manufacturing with TRUMPF. www.trumpf.com/s/3dprintingsystems

Magazine

5/18

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

THEMA

IS TESTWERK (OOIT) BIJ DE COMPUTER IN VEILIGE HANDEN? Het heeft pas zin met innovaties richting productie en markt te gaan als je ze kunt testen. Om te zien of het product, de module, de componenten én het benodigde productieproces technologisch degelijk genoeg zijn en naar behoren functioneren. Nu komen er steeds meer softwareproducten waarmee dat testwerk digitaal uitgevoerd kan worden. Is het ooit mogelijk producten zonder enig, kostbaar fysiek testwerk richting markt te sturen?

DISCA’18 RONDE 2, UITREIKING 21 NOVEMBER MET BOEIENDE TALKSHOW

STRATEGIE CEO WIM PELSMA: ‘EEN TE GERINGE MARGE? NOU, MIJ HOOR JE NIET KLAGEN’

OVERVERHITTE KETEN SCOORT LAGERE CIJFERS

AALBERTS TRANSFORMEERT EN INVESTEERT FORS, OMWILLE VAN DE GROTE OEM-KLANT

De tweede ronde van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2018 (DISCA’18) telt in totaal 92 bedrijven: ruim twintig toeleveranciers in twee categorieën elk en vijftig uitbesteders. Daaronder wel de nodige dubbelingen; zo kwalificeren maar liefst tien best knowledge kandidaten ook voor best customer. De nominerende klanten respectievelijk toeleveranciers hebben hun scores ingeleverd. Met weer veel hoge cijfers voor de voorkeursleveranciers en klanten; de gemiddelden liggen echter wel lager dan vorig jaar.

Aalberts investeert vele miljoenen in zijn businesssegment Industrial Technology. Ook heeft het concern businessteams gevormd die Aalberts een leidende positie in een aantal nichetechnologieën moeten geven. Het resulteert in een IP-niveau dat hoog genoeg is om de grote hightech oem-klanten op het hoogste toeleverniveau te kunnen ontzorgen.

SMART INDUSTRY

TalkING Industry van Link en ING: digitalisering & innovatie Tussen ‘Mijn Melk’ en ‘Mijn Idee’

Van mechatronisch ontwerpbureau naar technologieontwikkelaar en -producent De roadmap van Demcon

49 STRATEGIE NXP-TOPMAN MAURICE GERAETS LICHT ‘ULTRASUCCESVOLLE’ STRATEGIE TOE

OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

STRATEGIE Met onder meer een verhaal over het TU Delft Solar Boat Team. De studenten ontwikkelen hun boten in nauwe samenwerking met partners. Die geven het team toegang tot de nieuwste materialen en productietechnologieën.

Broshuis gaat voor bijna volledig geautomatiseerde productie Plaatwerken zonder werkvoorbereider en boekhouder

Nieuw Dana SAC Benelux (voorheen Brevini) wil progressie gaan boeken ‘De grootste uitdaging is de bloedgroepen bij elkaar te brengen’

ZIE VERDER PAGINA 5

november 2018

POWERFUL MOTION Drive and Motion Technologies

ÂŽ

Dana SAC Benelux brengt u verder Als totaalleverancier van custom-made transmissiesystemen, ontwerpt en produceert Dana SAC Benelux een compleet assortiment van zowel mechanische transmissies, hydraulische en elektrische Brevini componenten als ook de kwaliteitsaandrijfsystemen van Spicer. Door de integratie van de diverse technologieĂŤn en toepassingen, zorgen wij voor de krachtige beweging die u verder brengt. Dana SAC Benelux | +31 172 42 80 80 | benelux@dana.com | www.dana-sac-benelux.com

EN VERDER: 7 23 35 36

43 55

59 61 62

MARTIN

UIT DE MARKT COLUMN Succesvolle productontwikkeling vergt analyse van álle risico’s COLUMN Sterke visie, cultuur en waardering bepalen het innovatieklimaat MARKETING Phoenix 3D Metaal gaat het van de daken schreeuwen ‘Iedere engineer moet weten wat er met rubberpersen kan’ PROCESVERBETERING Demaco investeert in automatisering en QRM; PLM Xpert is partner Klantspecifieke oplossing voor de prijs van serieproductie PRODUCTIESTRATEGIE Jubilerend VHE stapt in series ‘We zien vooral kansen in Duitsland’ ANALYSE Rapport ABN AMRO legt kansen en obstakels in technische kunststofspuitgietbranche bloot Prijsplafond belemmert transitie naar build-to-spec COLUMN Servitization: zo worden fabrikanten succesvolle dienstverleners PROCESVERBETERING Klant wil geen concessies doen aan kwaliteit, functionaliteit en snelheid ‘Miniaturisatie is essentieel in onze branche’ AUTOMATISERING Groeiend SYMACH stapt over van Ridder iQ Ridder R8 naar ERP-systeem Bedrijf verdrievoudigd, omvang administratie onveranderd BEVEILIGING Fox-IT: 100% preventie onmogelijk, detectie en respons daarom essentieel Aanpak Russische hackers door MIVD voorbeeld voor industrie SMART INDUSTRY BOOST-debatten: samenwerking bedrijfsleven, onderwijs en overheid moet hechter ‘Die vlag met die tas past niet bij een leven lang leren’ FAMILIEBEDRIJVEN Bij keramiekspecialist Ceratec neemt zoon het roer over van vader Zelfde koers, met ook kantoor op de BIC in Eindhoven MENS EN ORGANISATIE Start-up IamNL stoomt statushouders klaar voor baan bij Philips ‘Het eten smaakt lekkerder nu ik het zelf verdien’

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 20, NUMMER 5, NOVEMBER 2018 UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 uitgever@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl

BECOMING BIG NUMBER SIX

Tijdens het DISCA-event op 21 november (zie verderop in deze Link) vieren we ook dat dit magazine twintig jaar bestaat. Een van de onderwerpen die we het meest, met tal van casussen, hebben beschreven, is de inspanning van ondernemers om zich een plek ‘hoger in de keten’ te verwerven. Dichter bij de eindklant, veelal goed voor meer marge, willen ze met de inzet van meer kennis meer waarde toevoegen. Nu is er echter in de industriële ketens iets aan het veranderen dat een ander licht werpt op dat streven hoger in de keten te komen. Nog niet zo heel lang geleden zagen de groothandels hun positie van doorgeefluik bedreigd door het internet. Waartoe waren zij nog op aarde als de klant met hetzelfde gemak en zonder hun opslag ook rechtstreeks bij de fabrikant kon bestellen? Maar in navolging van Amazon lijkt die trend nu definitief gekeerd. Het Big Five-bedrijf heeft als hoogste doel het ‘enige bedrijf ter wereld’ te worden, zo poneerde een analist onlangs in een tv-documentaire over de oorspronkelijke boek-webshop. Vandaar de oneindige serie van overnames die Jeff Bezos en consorten doen, in uiteenlopende markten: van deurbelfabrikant Ring en supermarkt Whole Foods tot en met de Amerikaanse onlineapotheek PillPack en maaltijdbezorger Deliveroo. Amazon neemt niet alleen soortgenoten – brokers – over, maar óók bedrijven die ontwikkelen en produceren. Dichter bij huis zien we partijen hetzelfde doen. Itsme neemt packaging- en handling-specialist CSI over. Biesheuvel (inmiddels onderdeel van Rubix) nam de afgelopen jaren niet alleen tal van (technische) handelsondernemingen over, maar ook ANTS Technology & Consultancy, specialist in perslucht, Beuk Engineering, bouwer van onder andere productie-, bewerkings- en assemblagemachines, en transportkettingenproducent Köbo. Het topmanagement, met op de achtergrond hun investeerders, durft die overnames aan omdat het twee belangrijke troeven in handen heeft: kennis van online marketing en algoritmes en big data. Dé sleutels die toegang bieden tot de eindklant, of het nu gaat om boeken, deurbellen, persluchtadvies of complete verpakkingslijnen. Een bedrijf als het razendsnel groeiende Nederlandse Helloprint (binnen vijf jaar van nul naar vijftig miljoen euro omzet) heeft inmiddels honderden drukkerijen in zijn portfolio. Met een gelikte portal uitgerust met slimme AI zuigen ze de opdrachten voor ‘hun’ drukkers binnen, vanzelfsprekend tegen een leuke marge. Logische vervolgstap is (de best renderende) drukkerijen te annexeren en zich daarna zelf te laten overnemen. De vraag is nu of dat wel goede ontwikkeling is. In deze uitgave ook interviews met de topmensen van Aalberts en NXP en ook daarin gaat het over overnames. Het verschil is echter dat dit ondernemingen zijn die zélf ontwikkelen en zélf produceren. Overnemen doen ze om met meer kennis van producten en processen op een (nog) hoger niveau te kunnen toeleveren, om zo de klant (nog) meer toegevoegde waar te kunnen leveren. De Amazons daarentegen verzamelen slechts data en ontwikkelen en bouwen niets meer dan de algoritmes om met die data toegang te krijgen tot de klant. Om die klant met een mooie winst te verkopen wat een ánder ontwikkeld en gemaakt heeft. Ze creëren zelf nauwelijks waarde maar verdienen, met een handjevol mensen, aan anderen, die dat wel doen, (heel) veel geld. Becoming Big Number Six is een aantrekkelijk businessmodel, maar dat kan nooit goed zijn voor de regionale economie. martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @MartinvanZaalen #linkmagazine.nl

MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), ir. J.F.M.E. Geelen (Océ), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), H. Gijsberts (Thermo Fischer), ir. M.H. Hendrikse (NTS-Group, HTSM-boegbeeld), ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (president & ceo Moba Group), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (ITM Group), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ing. N.J.F. van Soerland MBA (Philips Healthcare), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML) HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Lucy Holl, Wilma Schreiber redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Ad van Berlo, Jos Cortenraad, Hans van Eerden, Leo Haffmans, Wouter Hoeffnagel, Arline Nijeboer, André Ritsema, Bart Versteeg, Marjolein de Wit COVERFOTO Peter Lous GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte

ABONNEMENTEN u 68,50 per jaar ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 14 december 2018. Het thema van dit nummer is ‘Twintig jaar ontwikkelingen in de industriële maakketens: van offshoren naar servitization’

ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan de uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden bij eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

november 2018

VDL ETG HEEFT O.A. VACATURES VOOR: SYSTEM ARCHITECT PROJECT MANAGER MECHANICAL ENGINEER

Houd jij van technische uitdagingen? Ontwikkelen en produceren op het randje van het maakbare? Dan past VDL ETG perfect bij jou. Met zo’n 2.000 collega’s werken we wereldwijd aan complexe en innovatieve mechatronische systemen voor hightech productieapparatuur voor de verdere ontwikkeling van computerchips, het bestrijden van ziekten, het onderzoeken van het heelal en het begrijpen van details in cellen en moleculen.

SOFTWARE ENGINEER MANUFACTURING ENGINEER PROGRAM MANAGER QUALITY ENGINEER

www.werkenbijvdl.nl recruitment@vdletg.com

Werken bij VDL ETG betekent veel vrijheid en diversiteit. Diversiteit in projecten en klanten, vrijheid door de grote mate van verantwoordelijkheid die je krijgt binnen je functie. Je werkt met de nieuwste technieken binnen je vakgebied om producten en productieprocessen continue te verbeteren. De combinatie van engineering en hightech productiefaciliteiten onder één dak maakt VDL ETG een unieke werkgever met veel doorgroeimogelijkheden in binnen- en buitenland.

VDL Enabling Technologies Group bv De Schakel 22 • 5651 GH Eindhoven T +31 (0)40 263 86 66 • info@vdletg.com • www.vdletg.com

UIT DE MARKT

TH E CO N N ECT ION B ETW E E N TEC H N O LO MA R KET GY, AN D MA N

SPECIAL HIGHTECH NORTHERN NETHERLANDS 2018: STERKERE BEDRIJVEN, AANTREKKELIJKERE ARBEIDSMARKT Bij deze Link de special Hightech Northern Netherlands 2018, een bijlage vol artikelen over recente ontwikkelingen in het noordelijke hightech ecosysteem. Aan de hand van interviews met vertegenwoordigers van Campus Groningen, hogeschool NHL-Stenden, fieldlab RoSF (Region of Smart Factories), ENTEG (ENgineering and TEchnology institute Groningen) én het Innnovatiecluster Drachten (ICD) wordt uit de doeken gedaan hoe de regio zich versterkt door nauwe samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Met veel aandacht voor de technologische innovaties die gerealiseerd worden binnen de ‘big five’ themaprojecten van het ICD. In die projecten kunnen tot wel tien leden deelnemen. Omgekeerd kan één bedrijf aan meerdere ICDprojecten meedoen. Het zorgt voor veel kruisbestuiving en impact op

het innovatieklimaat, in de regio én binnen de ondernemingen. Zoals binnen Neopost Technologies uit Drachten, één van de founding fathers van ICD. Het bedrijf neemt deel aan het grote ICD-project Smart Machines (meer daarover in de special) en daarnaast ook aan een Roboticsproject, vertelt r&d-manager Joost Zeilstra. Dat doet Neopost onder meer omwille van het welzijn van het eigen personeel. ‘In onze machines zitten veel assen waar lagers om geperst moeten worden. Dat is een vervelende, geestdodende klus. Automatiseren zou daarom mooi zijn, maar onze series zijn te klein om een robot dedicated voor één product in te zetten. Als een robot bij ons in een week drie of vier verschillende activiteiten zou kunnen verrichten, kan de business case wel uit. Dus ontwikkelen we in het project een flexibele robot die

met behulp van vision, de juiste software en grippers voor de verschillende producten verschillende taken kan uitvoeren. Zo willen we delen van het werk automatiseren met cobots (collaborative robots, red.), die in de lijn samenwerken met onze medewerkers die hun vakmanschap inbrengen. Dan worden robots een stuk gereedschap dat helpt in plaats van een baan inpikt. Het is nog niet zover, we zijn nu in het ICD-project aan het leren over de mogelijkheden en onmogelijkheden.’ De relatief kleine series zijn ook reden voor de deelname aan het ICD-project rond 3D-printen (ook daarover een artikel in de special), vervolgt Zeilstra. ‘In onze machines zitten veel spuitgietdelen. Omdat de aantallen niet hoog zijn, onderzoeken we nu de mogelijkheid om geen voorraad spare parts meer aan te houden maar die op aanvraag te

Magazine

NO RTH ERN

SPEC IAL HIG H-T NETH ERLANECH DS

November 2018 | Volu me 20

| Issue 5

TH EM E INTEN SIFIED CO LLA STRON GER BO RATION: COM PAN MO RE ATTRAC IES, TIV JOB MARKE E T WE LCO ME INTER NATIONAL IS A ON E-SCE NTE R NO RTH HIG HLY SK TOP SH OP FOR ILLED MI GR ANTS

NH L STEND EN OF APPLIEDUN IVERSITY SCI ENC CO NTR IBUTIN G TO A SM ES SU STAINABLE ART, IND USTRY

NEW ICD-CH BIN NE VIS AIRMAN SE R

‘NOWADAYS FROM SOUTHEENGINEERS ARE LOOKING RN NETHERLANDS TO THE NORT H’

printen. We kijken of we de kunststoffen kwalitatief goed genoeg kunnen printen. In onze verpakkingsmachines zitten al geprinte kunststofonderdelen. Een voordeel van printen ligt ook in het integreren van meerdere functies in één onderdeel. We hebben bijna het punt bereikt dat dat kostenvoordeel oplevert.’ Net zoals ICD door integratie van Noord-Nederlandse innovatieve bedrijven die deelnemers meerwaarde oplevert. www.icdrachten.nl www.neopost-technologies.nl

VIJFDE PRODUCTIELIJN VOOR TBP ELECTRONICS Printplaatproducent tbp electronics breidt uit. Op de vestiging in Dirksland wordt een vijfde productielijn gebouwd. Het gaat om een investering van drie miljoen euro. De nieuwe lijn is nodig om te voldoen aan de groeiende vraag naar de printed circuit board assemblies (pcba’s), zegt directeur Ton Plooy. ‘De economie groeit. We moeten steeds meer geassembleerde printplaten leveren. En dus is er een nieuwe productielijn nodig.’ Het bedrijf in ZuidHolland gaat ook de testvoorzieningen uitbreiden. Met het zogeheten Design for Testing kan tbp de testtoegankelijkheid en testdekking van pcba-ontwerpen maximaliseren. Er komen drie extra teststations. Vanwege de groei heeft tbp twintig specialisten extra in dienst genomen. De afgelopen weken zijn er al twee bestaande lijnen verplaatst naar een dependance op hetzelfde bedrijven-

terrein, om zo ruimte te maken voor de nieuwe productielijn. Die kan – naar verwachting – eind oktober in gebruik worden genomen. De hele operatie wordt uitgevoerd zonder de productie te onderbreken. Plooy: ‘Dat is mede te danken aan onze medewerkers, in samenwerking met de equipmentleveranciers. We kunnen gelukkig een potje breken bij onze huisleveranciers Partnertec, Mycronic, Nutec en W&S Benelux. Daar doen we al dertig jaar zaken mee. En dan zie je: als je trouw blijft, willen ze een extra stapje voor je zetten.’ Plooy verwacht overigens dat het bedrijf nog wel zelf aan de slag moet om de lijn zo goed mogelijk ‘horizontaal’ te laten communiceren. Zoals hij ook al zei tijdens de eigen supplierdag: ‘Mijn operators schieten op skeelers van het ene scherm naar het andere om de processen voortdurend bij te stellen.’ Nu zegt hij dat weer: ‘Ik roep het al

jaren. Denk als bouwer toch eens wat langer na over een logische indeling van de assemblagelijn. Maar het is tot dusver aan dovemansoren. Ik vrees weer dezelfde probleTon Plooy van tbp: ‘Denk als bouwer toch eens wat langer na over een men. Ik denk dat we zelf nog logische indeling van de assemblagelijn.’ Foto: tbp heel wat softden we gedwongen meer te kopen ware moeten schrijven om het alledan we op korte termijn nodig hebmaal goed voor elkaar te krijgen.’ ben. We hebben nu voor sommige tbp heeft ook de voorraad compoklanten voor bijna vier maanden nenten uitgebreid. Noodgedwongen, voorraad. Dat zou ik liever niet om de productie veilig te stellen. hebben. Want het kost veel geld – ‘Het is en blijft een groot probleem. en de banken zijn meestal niet Je moet veel voorraad nemen, omdat er anders gewoon niet genoeg geïnteresseerd in het financieren van voorraden.’ componenten beschikbaar zijn. www.tbp.nl Door de schaarste in de markt wor-

november 2018

UIT DE MARKT 3T NEEMT MAATREGELEN OM KLANTEN TE BESCHERMEN TEGEN SCHAARSTE De huidige componentenschaarste heeft op veel industriële ondernemingen zijn weerslag. Zo ook op 3T, ontwikkelaar van elektronica en embedded systemen. Het bedrijf heeft uiteenlopende maatregelen moeten nemen om te voorkomen dat klanten de dupe worden van deze tekorten. ‘We moeten alle zeilen bijzetten om afgesproken levertijden te realiseren’, zegt ceo Richard Mijnheer. ‘De producten waaraan tekorten zijn ontstaan, zijn zeer divers. Zo zien we dat vrij basale componenten zoals weerstanden en condensators moeilijker leverbaar zijn, terwijl de levering hiervan voorheen eigenlijk

nooit tot problemen heeft geleid. Tegelijkertijd zien we echter ook de levertijden voor specialistische componenten oplopen. De schaarste vertaalt zich niet alleen in langere levertijden, maar ook in hogere prijzen.’ 3T neemt verschillende maatregelen om tijdige levering zeker te stellen. ‘Zo proberen we indien mogelijk in het ontwerp van producten al rekening te houden met de schaarste door gebruik van bepaalde componenten te verminderen of vermijden. Dit is echter lang niet altijd mogelijk. Componenten die moeilijk leverbaar zijn, proberen we daarom in voorraad te nemen. Dat maakt ons minder afhankelijk van

de levertijden van onze toeleveranciers. In feite fungeren we als een soort buffer’, aldus Mijnheer. ‘Daarnaast adviseren we klanten met klem orders vroegtijdig te plaatsen, zodat zij zeker weten dat op tijd geleverd kan worden. Dit voorkomt onverwacht lange levertijden.’ Ook worden tekorten opgevangen door nauw samen te werken met partners die voor 3T producten assembleren. ‘Deze partners beschikken vaak echter zelf ook over voorraden en hebben door hun assemblagewerk voor meerdere klanten een relatief grote inkoopkracht. Wij proberen daarom onder meer uit hun voorraden te putten om tekorten op

Richard Mijnheer. Foto: Com-magz

te vangen’, legt Mijnheer uit. ‘Dankzij deze maatregelen hebben we tot nu toe kunnen voorkomen dat we niet op tijd konden leveren. De druk loopt echter op, dus ook de komende tijd zullen we alle zeilen moeten bijzetten. 3t.nl

SLIM APPEN BIJ DE KANTBANK WILA, fabrikant van kantpersgereedschappen, introduceerde eind oktober zijn Smart Tooling App op de EuroBlech 2018 in Hannover. Het is de volgende stap in de continue innovatie van WILA gericht op het verbeteren van de productiviteit van het kantpersproces, vertelt Michiel Wensing, manager marketing & sales bij WILA. Het betreft een smartphone-app voor het gereedschapbeheer rond kantbanken. De operator heeft via de app altijd toegang tot alle gereedschapdata en kan de benodigde informatie draadloos (via Bluetooth) in de besturing van de kantbank laden. Tevens vereenvoudigt de app het voorraadbeheer voor de kantpersgereedschappen. De Smart Tooling App is onderdeel van het WILA

november 2018

Smart Tooling-concept. De inzet op digitalisering en automatisering past bij de trend in de markt voor buigen, verklaart Wensing. ‘Plaatwerkproducenten moeten steeds complexere producten buigen, met meer buigingen en ingewikkelde vormen, en de seriegrootte neemt af tot soms zelfs enkelstuks. Dus neemt het belang van een snelle en nauwkeurige gereedschapwissel toe. De tendens is daarom naar automatisch wisselen. Daarvoor zijn nauwkeuriger gereedschappen en houders nodig; dat speelt ons in de kaart.’ De cijfers bevestigen dat. WILA telt, na een dieptepunt in 2009 met 125 mensen, nu maar liefst 330 medewerkers op de hoofdvestiging in Lochem, terwijl in die jaren de automatiseringsgraad van

de productie fors is toegenomen. Geografisch groeit WILA ook sterk, met verkooporganisaties in onder meer de VS en China. In laatstgenoemd land gaat WILA volgend jaar ook produceren, voor de lokale markt, volgens de eigen World Class Manufacturing-kwaliteitsstandaard. Twee jaar geleden introduceerde WILA al TIPS (Tooling Identification and Positioning System), dat de operator of robot helpt bij het plaatsen van de juiste gereedschappen op de exacte positie. Dat voorkomt fouten en zorgt onder meer voor minder afkeur, sneller wisselen en snellere doorloop van productie. TIPS werkt al op bepaalde kantbanken van Trumpf en SafanDarley, met elk hun eigen specifieke besturing. Op EuroBlech 2018 lanceerde WILA een

versie die kan samenwerken met onafhankelijke kantbankbesturingen zoals Delem en ESA. Het TIPS-communicatieplatform zou ook als enabler kunnen dienen voor nieuw te bedenken toepassingen. Denk aan registratie van het aantal wisselingen, van de frequentie waarin gereedschappen worden ingezet en van eventuele overbelasting van gereedschap (smart force measurement). Op termijn ziet Wensing ook mogelijkheden voor predictive maintenance, door met dit platform bijvoorbeeld slijtage te meten. ‘Het zijn allemaal toepassingen die de filosofie van WILA volgen: productiviteit verbeteren en Industrie 4.0 daadwerkelijk inhoud geven.’ www.wila.nl

BOSEBUILD VERLAAGT MET 3D-PRINTING KOSTEN EN DOORLOOPTIJD BOSEbuild is een divisie van de BOSE Corporation. Het maakt hoogwaardige producten, bijvoorbeeld om kinderen de techniek achter speakers en koptelefoons te leren ontdekken. Met behulp van buildit-yourself pakketten leren ze alles over de snelheid van het geluid en hoe zij een gezond Met de 3D-printers van Ultimaker kunnen razendsnel yokes gehoor kunnen behou- geproduceerd worden. Foto: BOSEbuild den. Bij het ontwerp en omdraai yokes in diverse kleuren de productie van de koptelefoons gemaakt worden. Naast de snelheid was er een belangrijke uitdaging: het is ook de kwaliteit zeer hoog. De team moest een snellere en goedgeprinte yokes zijn flexibel genoeg kopere manier vinden om onderom alle testen van alle afdelingen te delen te ontwerpen en produceren. doorstaan, denk aan het app-team, Zo waren diverse prototypen nodig het firmware-team en het akoestivoor de zogeheten ‘yokes’. Deze sche team. Door op deze manier te yokes zijn een vitaal onderdeel van werken konden de ontwikkelaars de koptelefoon en bevestigen de sneller aan de slag met de productie oordoppen aan de hoofdband. In van de prototypen en de goedeerste instantie gebruikte het team keuring van het design. 3D-printen de BOSE prototyping-service om de leverde het BOSEbuild team een yokes te produceren. Dit kostte kostenbesparing op van 30 dollar gemiddeld 35 dollar per stuk en per onderdeel. En een nieuw ondernam drie productiedagen in beslag. deel is in drie uur klaar. Het team ging op zoek naar een De samenwerking tussen Ultimaker alternatief om het testproduct snelen BOSEbuild heeft op verschillende ler en goedkoper te maken. Uiteinvlakken voordelen opgeleverd: snelle delijk vond BOSEbuild de oplossing iteraties voor het afstemmen van de in de technologie van 3D-printing. akoestiek, directe feedback door Het bedrijf ging hiervoor een bruikbare prototypes, producttesten samenwerking aan met Ultimaker. over meerdere afdelingen en De twee printers van Ultimaker besparingen in tijd en geld door gaven het team een enorme flexibili3D-geprinte prototypes. teit in het ontwerpproces. Met de www.build.bose.com 3D-printers kunnen in een hand-

FESTO: CLUSTER BENELUX BIEDT KLANTEN MEERWAARDE Festo heeft haar vestigingen in Nederland en België geclusterd in Festo Benelux. De kantoren in Delft en Brussel blijven intact, maar werken samen op vlakken als kennisuitwisseling en marktbenadering. Dennis van Beers, directeur van Festo Nederland: ‘Bij onze klanten en in veel markten neemt de behoefte aan ondersteuning op wereldwijd, landoverstijgend niveau toe. Markten zijn veel transparanter geworden en snel handelen is steeds belang-

rijker.’ Jo Verstraete, directeur van Festo België: ‘Ontwikkelingen als Industrie 4.0 maken het wenselijk kennis te integreren. De kennis die nodig is om klanten te kunnen helpen, wordt bovendien steeds specifieker. Door die te bundelen en Benelux-breed in te zetten, zijn we beter in staat om als een goede partner op te treden en meerwaarde te bieden.’ De beide organisatie samen tellen ruim 200 medewerkers. www.festo.com/nl

Compact. Modulair. Flexibel.

Cube67 by Murrelektronik

Het IO-systeem voor perfecte decentrale installatieconcepten De flexibiliteit van Cube creëert de beste oplossing voor elke toepassing - consequent van de schakelkast tot in het industriële veld. Cube-oplossingen bieden in elke fase het maximale kosten-baten-effect: tijdens de eenvoudige engineering, de snelle opbouw en de foutloze inbedrijfname. Daarnaast zorgt Cube voor een maximale beschikbaarheid van de machine. www.murrelektronik.nl

november 2018

Connected Machining â&#x20AC;&#x201C; De TNC-besturing als spil in uw netwerk Het product ontstaat op een machine, maar de vakman achter de machine is verantwoordelijk. Zijn kwalificaties en ervaring zijn doorslaggevend voor een efficiĂŤnte productie. Daarvoor is het nodig dat alle know-how wel gecombineerd wordt met alle beschikbare informatie. Hier zorgt Connected Machining van HEIDENHAIN voor. Connected Machining maakt de TNC-besturing tot een spil in de procesketen met een compleet digitale informatiestroom.

HEIDENHAIN NEDERLAND B.V. Hoekmeetsystemen

6716 BM Ede, Nederland

Lengtemeetsystemen

Contourbesturingen

Telefoon 0318-581800 Digitale uitlezingen

www.heidenhain.nl

Meettasters

Impulsgevers

UIT DE MARKT LINK MAGAZINE 20 JAAR – STEM INDUSTRIAL MARKETING CENTRE 20 JAAR

‘NEEM DE TIJD OM TE KIJKEN WELKE KLANTEN BIJ JE ORGANISATIE PASSEN’ Nogal wat bedrijven in de industrie bieden hun producten en diensten op één en de zelfde manier aan. Alle klanten worden min of meer op dezelfde manier bediend, terwijl hun behoeften heel verschillend kunnen zijn. De ene klant zet wellicht zwaar in op engineering, de ander wil bovenal just-in-time – niet te vroeg, niet te laat – geleverd krijgen. Die gelijke behandeling is daarom vaak helemaal niet handig. Maatwerk is het devies. ‘De vraag is steeds: welk probleem los je voor wie op?’, zegt managing partner Willem de Vries van STEM Industrial Marketing Centre. ‘Welke manier van werken hoort daarbij? “Ach, ik ken mijn klanten wel”, zeggen veel bedrijven. “Ik weet wel wat ze willen.” Maar als je dan doorvraagt, blijkt vaak dat het beter kan.’ Tijdens de crisisjaren merkte STEM dat er verhoudingsgewijs minder budget was voor marketingtrainingen. Nu stromen de orders bij de meeste bedrijven binnen en is er minder tijd. Maar die vette jaren blijven natuurlijk niet altijd. ‘Neem juist nu ook de tijd om te kijken welke klanten bij je organisatie pas-

sen en welke niet. Welke product/marktcombinaties zijn relevant? Maak een gerichte selectie: welke klanten wil je eigenlijk bedienen en welke specifieke aandacht hebben ze nodig?’ STEM Industrial Marketing Centre bestaat twintig jaar. De voorloper, Stichting STEM, werd eind jaren tachtig al opgericht door een aantal grote bedrijven waaronder AKZO en DSM om de commerciële slagkracht van de industrie te verhogen. De Vries: ‘Ze zagen dat technische mensen steeds vaker met klanten in aanraking kwamen en daarbij toch sterk dachten vanuit de techniek en niet vanuit de klant. De oprichters van STEM wilden kennis en kunde delen, ook met het technische mkb.’ Iedereen moest het spel beter leren spelen en de klant leren doorgronden, op zoek naar de vraag achter de vraag. Om het marketinggedachtegoed beter en breder uit te dragen is twintig jaar geleden een BV opgericht: STEM Industrial Marketing Centre. Dat wil het vakgebied industriële marketing verder ontwikkelen, technische bedrijven ervan bewust

GTV KAN EPLAN-MENSEN INZETTEN MET AFSTAND TOT ARBEIDSMARKT Ondanks het schreeuwende tekort aan elektrotechnisch geschoolde vakkrachten, kan GTV in Den Bosch zich succesvol presenteren als elektrotechnisch dienstverlener. GTV is actief in de bouw van panelen en verdeelinrichtingen, kabelconfectie, assemblage van producten en montage van prefabs. In toenemende mate is dat maatwerk, vertelt medeeigenaar en commercieel directeur Roger Hendrix. ‘Van oudsher vraagt maatwerk om technisch geschoolde medewerkers, want je moet er tekeningen voor kunnen lezen.’ Omdat die mensen moeilijk zijn te vinden, moet GTV een beroep doen op mensen die andersgeschoold zijn of een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Daarom zet GTV vol in op automatisering. Zo staat in Den Bosch een Komax Zetra knip- en stripmachine voor kabelconfectie, inclusief het printen van coderingen op de kabels; een van de weinige in

Nederland, volgens Hendrix. Medewerkers bestuderen de werkinstructies, pakken een montageplaat, die al is voorbewerkt met boren en frezen op een Kiesling CNC-machine, en kunnen aan de hand van de coderingen bedraden zonder verder op de tekening te hoeven kijken. EPLAN Pro Panel genereert vanuit het elektrotechnische schema de werkinstructies inclusief 3D-tekeningen en de aansturing van de Kiesling en de Komax. ‘De inzet van die machines is absoluut niet bedoeld om met minder mensen toe te kunnen. Wij willen juist met hetzelfde aantal of meer mensen meer werk doen. Daarom werken wij nauw samen met EPLAN.’ Lees in de volgende Link Magazine meer over de werkwijze van GTV en de wisselwerking met EPLAN. www.gtv.nl www.eplan.nl

maken dat marketing en innovatie essentieel is voor de bedrijfsvoering en kennis overdragen. ‘Linking your Future’, is het motto. STEM Industrial Marketing Academy is de bekendste tak en biedt opleidingen, workshops en trainingen. De opleiding Innovatiemanagement is een trekker, evenals de opleidingvan-het-eerste-uur ‘Marketing is weten aan welke knoppen je moet draaien om de juiste afstemming per klant te verkrijgen’, aldus Willem de Vries. Industrial Business Marketing & Sales. Die Foto: STEM laatste is natuurlijk in zegt De Vries. De achterliggende de loop der jaren steeds aangepast theorieën zijn hetzelfde. In essentie qua inhoud en opzet, al is het alleen maar omdat mensen nu geen 25 dag- gaat het om inspelen op behoeften van (potentiële) afnemers. ‘Alleen is delen meer willen volgen zoals in de bij B2C-marketing massamediale begintijd. Daarnaast is er STEM communicatie en branding domiIndustrial Marketing Association, nant. De meeste technische bedrijven een netwerk van alumni en mensen hebben een beperkte klantenset, dus die al actief zijn op het gebied van die tref je ook niet op tv of radio marketing in hun technische organiaan, uitzonderingen daargelaten.’ satie. Er zijn bijeenkomsten over DSM gebruikte de massamedia voor bijvoorbeeld de businesskansen van zijn employer branding. Intel is een servitization (november). In twee typische B2B-speler, maar promootte masterclasses in het eerste kwartaal zijn Intel Inside zodanig dat compuvan 2019 lichten experts de stand van zaken en mogelijke toepassingen terleveranciers positief eruit springen als ze dat logo op hun dozen en van digital marketing in technische B2B toe. Verder is coaching mogelijk. apparatuur kunnen zetten. STEM onderzocht niet zo lang gele‘We kunnen bijvoorbeeld een comden hoe de marketingafdeling ervoor pleet managementteam begeleiden staat in de industrie. ‘We zagen dat als een soort sportcoaches: een marketing hoger gewaardeerd wordt bedrijf kan impulsen van buitenaf in bedrijven met een ceo die zelf de nodig hebben om net even tot andenodige marketingkennis heeft. Hij re en betere prestaties te komen.’ hoeft geen pure marketeer te zijn. Als Marketing in industriële sectoren hij maar wel de principes begrijpt.’ verschilt in de basis niet veel van www.stem-imc.com business-to-consumer-marketing,

Govers Accountants/Adviseurs Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E mencke@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

november 2018

Uw sector is ons vertrekpunt.

Als ondernemer wilt u graag een bank die aandacht heeft voor uw sector. Onze sectorspecialisten denken graag met u mee. Zij zijn op de hoogte van de actuele ontwikkelingen binnen de industrie. En weten wat nu nodig is om uw plannen op korte en lange termijn te realiseren. Voor meer informatie: abnamro.nl/industrie

UIT DE MARKT INTERNATIONALE EXPANSIE VAN 247TAILORSTEEL

Volle bak bij de officiële opening van de vestiging van 247TailorSteel in Oyten (D). Foto: 247TailorSteel

hal bij waar onder meer de buislasers, die nu nog in Winterswijk staan, worden opgesteld. In Oyten komen geen buislasers. Duitse klanten kunnen wel gesneden buizen bestellen, die dan vanuit Nederland worden geleverd. Dat past in de plannen van oprichter Carel van Sorgen voor het uitwisselen van capaciteit tussen de vestigingen. ‘Nieuwe locaties plannen wij vlak bij de snelweg, zodat we onze vestigingen kunnen balanceren qua capaciteit door ’s nachts met half-fabrikaten te gaan rijden. Op termijn willen we dat met autonoom

rijdende vrachtwagens doen. Voor de snelweg zal daar het eerst vergunning voor komen.’ Er wordt nu al tussen Varsseveld en Oyten gereden, meldt Nibbeling. ‘Voor zeldzame materialen, die we niet overal op voorraad hebben, combineren we opdrachten. En voor geslepen rvs bijvoorbeeld is het materiaal in Nederland en Duitsland net iets anders. Wij kunnen er dan rekening mee houden als een Nederlands bedrijf aan een Duitse klant moet leveren. We organiseren de groep zeer efficiënt.’ www.247tailorsteel.com

ELECTRA FIBERLASER De ultieme lasersnijmachine

BRING BARE METAL TO LIFE

INTEGRATE

Nederland van nature wat meer open staat voor vernieuwing. Duitse mkb’ers hebben het volledig digitaal werken nu ook geaccepteerd. De Duitse directeur-eigenaar kruipt soms ook ’s avonds of in het weekend achter zijn computer om een bestelling bij ons te doen. Wel hebben we, net als in Varsseveld, een grote presentatie- en ontvangstruimte voor klanten, die vaak toch willen zien hoe wij werken.’ Inmiddels heeft 247TailorSteel (totaal nu 350 medewerkers) al concrete plannen voor volgende vestigingen in Duitsland, meldt Nibbeling. Die komen in Nordrhein-Westfalen en in de buurt van Stuttgart. ‘En in België geven we commercieel vol gas. Op termijn kan daar ook een vestiging komen en vervolgens willen we de Franse markt op.’ Intussen blijft ook ‘Varsseveld’ uitbreiden. ‘Wij onderscheiden ons met capaciteit, dus moeten we met de booming markt meegroeien.’ In twee fases komt er een

BEND

Optimaal presteren, daar gaat het bij Electra om. De fiberlaser snijdt vlot een brede waaier aan materialen en diktes zo snel als het thermische proces toelaat. Haal alles uit deze ultrasnelle fiberlasersnijmachine: •

Tot 10 kW voor hoge prestaties

•

Zoomfunctie voor maximale snelheid en kwaliteit

•

Lineaire aandrijving voor hoge dynamiek

•

Reeks automatiseringsmogelijkheden

PUNCH

We help you bring bare metal to life: lvdgroup.com.

23 - 26 OK TOBER 20 18

Hal 12 F 104

LASER

247TailorSteel, specialist in op maat gemaakte metalen platen, buizen en gebogen onderdelen, zet zijn internationale expansie voort. Omdat de vestiging in Bremen (D) alweer uit haar jasje is gegroeid, verhuisde 247TailorSteel GmbH naar een groter pand (bijna 8.000 vierkante meter) in het nabijgelegen Oyten. Sinds april is ‘Oyten’ al operationeel en in september volgde de officiële opening. De productiecapaciteit in Duitsland is daarmee verdrievoudigd en naast lasersnijders komen er ook kantbanken te staan. Het aantal medewerkers is 55 en dat aantal neemt rap toe, want er zijn al weer plannen voor verdere uitbreiding met nog eens 4.000 vierkante meter volgend jaar. De Duitse markt is net zo ontvankelijk voor het concept van 247TailorSteel, met een volledig gedigitaliseerd orderproces, als de Nederlandse, verklaart salesmanager Ferdinand Nibbeling. ‘Toen we elf jaar geleden in Varsseveld startten, was er nog een verschil, omdat

SHEET METALWORKING, OUR PASSION, YOUR SOLUTION

november 2018

ALLE DIGITALE HULPMIDDELEN TEN SPIJT:

VANWEGE PRODUCTINNOVATIE EN HANDASSEMBLAGE BLIJFT FYSIEK TESTEN ONMISBAAR

THEMA DE DIGITALISERING VAN HET TESTWERK Het heeft pas zin met innovaties richting productie en markt te gaan als je ze kunt testen. Om te zien of het product, de module, de componenten én het benodigde productieproces (teneinde tot een zo hoog mogelijke yield te komen) technologisch degelijk genoeg zijn en

De engineer heeft tegenwoordig veel digitale hulpmiddelen (simulatie- en testsoftware,

naar behoren functioneren. Nu komen er steeds meer softwareproducten op de markt

VR/AR/AI) en gedigitaliseerde productieprocessen (AM en robots) tot zijn beschikking.

waarmee dat testwerk van product én proces

Die maken het makkelijker een proces of product, of de modules waaruit dat is opge-

digitaal uitgevoerd kan worden, door de

bouwd en de componenten waar die weer uit bestaan, voortdurend in een iteratief proces

oem’ers of – desgewenst – door ingenieurs-

digitaal uitvoerig te testen. Zo kan een oem’er iets op de markt brengen waarvan hij zeker weet dat het volledig voldoet aan de eisen van technische kwaliteit en functiona-

bureaus. Is het ooit mogelijk producten zonder enig, kostbaar fysiek testwerk richting markt te sturen? Of blijft altijd ergens, zelfs in sterk

liteit, zonder dat er veel fysiek getest hoeft te worden. Maar kan hij het op termijn hele-

gedigitaliseerde productieomgevingen, het

maal zonder fysiek testwerk stellen? Voorlopig niet en misschien wel helemaal nooit,

menselijke handwerk nodig dat fysiek testen

zeker niet waar het complexe producten betreft, zo valt te beluisteren in de markt.

per definitie onontkoombaar maakt? En zijn er nog andere tools voorhanden om efficiënter te testen? En zo ja, worden die gebruikt? Of

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

et gemak van digitaal testen, vertelt Onno Ponfoort, senior managing consultant van organisatieadviesbureau Berenschot, komt tegenwoordig heel goed van pas. De klant wil graag iets op zijn maat – en nog snel ook – waardoor de seriegroottes omlaaggaan en de ontwikkeltijd korter wordt. Konden one-offs of een serie van hooguit enkele tientallen stuks voorheen niet rendabel in de markt worden gezet, dankzij de digitalisering van onder andere het testwerk lukt dat wel. Tegenwoordig kan er digitaal gesimuleerd en getest worden en kan het kostbare fysieke testen, incluis het destructieve testen, tot een minimum beperkt worden.

BEWIJSVOERING In sommige specifieke situaties is dat nu al het geval. Zo is Ponfoort betrokken bij een project met de olie- en gasketen waarin het draait om het 3D-metaalprinten van reserveonderdelen. In dit project wordt bijvoorbeeld een cross-over geproduceerd, een onderdeel dat een verbinding vormt tussen twee installaties, maar vele vormen kan aannemen. ‘We zoeken onder meer naar de bandbreedte waarbinnen varianten van bijvoorbeeld zo’n cross-over kunnen worden gecertificeerd terwijl alleen de meegeprinte witness parts fysiek worden getest. Doel is te bepalen in hoeverre die cross-over net iets langer, breder of hoger mag zijn, zonder dat het opnieuw het volledige certificeringstraject moet doorlopen. Deze werkwijze is tegenwoordig in principe mogelijk omdat je, naast het gebruik van de witness parts, zowel aan de voor- als de achterkant bewijsvoering kunt aanleveren. Aan de voorkant beschik je over digitale ontwerpen en simulaties van het technisch functioneren van dat product. Aan de achterkant

november 2018

over de digitale detaildocumentatie van elke stap van het productieproces. Want de 3D-printer maakt een foto of video van elke bouwlaag. Als je zo kunt laten zien dat je ontwerp goed is en dat je je proces conform de specificaties beheerst, zou dat voldoende garantie moeten zijn voor de technische kwaliteit van het product. Steekproeven zullen altijd nodig blijven, maar efficiënt digitaal ontwikkelen en testen kan gaan leiden tot gecertificeerde varianten met seriegrootte 1, die niet fysiek zijn getest.’

ALLEEN NOG DIGITAAL TESTEN? Ponfoort heeft het in dit verband dus over additieve manufacturing, over 3D-printen, een proces dat bij uitstek goed digitaal gedocumenteerd kan worden. En het gaat hier om het op kwaliteit testen van een losse component. Maar het achterwege laten van het fysieke testwerk geldt daarmee natuurlijk niet voor elk volledig gedigitaliseerd productieproces, of het nu gaat om verspanen, lasersnijden of gerobotiseerde productie. Laat staan dat het voor complexe samengestelde producten opgaat of voor het testen van een product of proces op functionaliteit, om vast te stellen of het werkt zoals het volgens de requirements zou moeten werken. Ook voor dat testwerk zijn er inmiddels middelen als VR en AR om in een vroeg stadium tegen lage kosten langs digitale en virtuele weg al een behoorlijk idee te geven of iets gaat werken. De feedback die dat oplevert, leidt tot aanpassingen van het ontwerp en waar nodig het bijstellen van de productietechnologie. Resumerend kan gesteld worden dat steeds meer testwerk, op alle niveaus, van onderdeel, module tot compleet product, en op techniek en functie, digitaal plaatsvindt. Maar een industrie waarin alleen nog maar digitaal getest wordt, lijkt ver weg.

staan er businessmodellen (elders in de keten) in de weg?

• ‘Op een gegeven moment zullen kosten geen reden meer zijn om niet digitaal te testen.’ • ‘De suggesties van de software kunnen het blikveld van de engineer verruimen.’ • De beslissing tot fysiek testen of niet is uiteindelijk ook een commerciële afweging.’ • ‘De mens heeft een aversie tegen risico en moet eerst nog door een proces van acceptatie.’

TWIJFELS Ook Ponfoorts Berenschot-collega Joes Wigman heeft zo zijn twijfels of dat ooit mogelijk wordt. ‘Nu wegen de kosten van de benodigde sensoren en dataopslag nog niet op tegen de kosten van het testen van het product dat uit het proces komt. Maar die zaken worden snel goedkoper, dus die kosten zullen op een gegeven moment geen reden meer zijn om het niet te doen.’ Echter, omdat elk innovatief product nieuwe onderdelen en processen bevat, is het voor Wigman de vraag of er niet altijd een domein overblijft dat onbekend is en dus om testwerk vraagt, ook fysiek. ‘Als we nu nog exact dezelfde auto’s zouden bouwen als twintig jaar geleden, dan zou het testen van de auto echt niet meer nodig zijn om recalls te voorkomen. Maar in onze realiteit, waarin er voortdurend geïnnoveerd wordt, blijven reliability engineers nodig om aan de voorkant van het ontwerpproces het product zo te ontwerpen dat het goed testbaar is, op kwaliteit en op functie, virtueel én fysiek.’

Illustratie: Josje van Koppen

Volledig en uitsluitend digitaal testen is niet wat Piet Kaars, hoofd r&d bij Raith in Best, voorziet voor de Electron Beam Pattern Generator (EBPG). Zijn bedrijf ontwikkelt, eindassembleert en test dit bijzonder complexe apparaat; maakwerk en assemblage van de complete submodules wordt uitbesteed. Met de EBPG kunnen met een elektronenstraal in een elektronengevoelige laag structuren getekend worden waarbij de ‘spotgrootte’ kan variëren van 200 tot 2 nanometer. Deze technologie wordt gebruikt om de structuur van een chip uit te tekenen, of als stap in de productie van een gevoelige laag van lab on a chips.

DIGITAAL IS NAUWKEURIGER Momenteel test de toeleverancier de mechanische modules, op specificatie van Raith. Daar zit veel handwerk in. Ook bij binnenkomst in Best wordt de constructie van de modules, voor bijvoorbeeld het handlen van de wafers of de carriers, met behulp van speciale linialen en lichtbundels handmatig uitgelijnd en getest. De elektronica, veelal pcb’s, wordt door een computer functioneel getest: door over alle dataverbindingen signalen uit te sturen en na te gaan of die signalen ook terugkomen, wordt gecontroleerd of de verbindingen in orde zijn, schetst Kaars. Vervolgens vindt er nog een systeemtest plaats van de geassembleerde, complete EBPG. Daarbij wordt gecontroleerd of de pixels steeds exact op de juiste plaats op de gevoelige laag geplaatst worden. Hiervoor is er eerst een digitale simulatietest en vervolgens nog een ultieme test waarbij er daadwerkelijk wafers met een elektronenstraal

belicht worden voor het tekenen van een bepaalde fijne structuur. Deze wijze van testen is ‘totaal anders’ dan voorheen toen er alleen analoog getest werd, weet Kaars. ‘Toen was het aantal meetpunten heel beperkt, tegenwoordig rekent de computer duizenden meetpunten door, per pixel.’ Met andere woorden, de digitalisering van het meetwerk zorgt vooral dat er veel nauwkeuriger getest wordt, maar maakt het handmatig testen niet minder nodig.

HANDWERK VERGT TESTWERK Goed kunnen testen in de productiefase vergt aandacht in de ontwerpfase. Dankzij de digitalisering kunnen tijdens het ontwerpen productiefouten veel gemakkelijker voorkomen worden, aldus Kaars. ‘Voorheen werden de ontwerpfouten

‘Tegenwoordig rekent de computer duizenden meetpunten door, per pixel’

in een board pas ontdekt als dat al geproduceerd was. Nu is de ontwerpsoftware zo gebruiksvriendelijk dat dat soort fouten nauwelijks nog gemaakt worden. Evengoed moeten we de datapaden op de pcb zelf nog checken.’ Want dat het

productieproces van dat board bij de toeleverancier volledig gecertificeerd en getest is, is niet voldoende. Dat geldt des te meer voor de mechanische modules. ‘Fouten op de levensduur van vijf jaar van slijtdelen controleren we niet. Bij het opstellen van de requirements voor bijvoorbeeld de elektromotoren van de handler, voorspellen we hoeveel bewegingen die handler in die vijf jaar zal maken. Vervolgens is het helemaal aan de toeleverancier te zorgen dat er een motor in komt die dat aantal bewegingen aankan. Maar de constructie van de toegeleverde modules en het functioneren ervan zullen we moeten blijven testen. Want in de assemblage zit altijd handwerk. Bij de toeleverancier en ook bij ons is er altijd wel een monteur nodig om onderdelen met elkaar te verbinden en juist dat werk moet je checken. Dat zou anders worden als je handwerk helemaal kunt uitsluiten en alles met robots kunt doen, maar die zijn in ons werk – wij maken op jaarbasis tien tot vijftien systemen – niet rendabel te maken.’ Toch wordt het assembleren met de hand wel minder. ‘In de elektronenkolom – zeg maar de tekenpen van de EBPG – zitten bijvoorbeeld afschermbusjes die tot nog toe met de hand worden opgebouwd uit verschillende kleine onderdelen. Straks worden die in één keer 3D-geprint. Dat scheelt een check.’

november 2018

THEMA DE DIGITALISERING VAN HET TESTWERK NIET SNELLER, WEL DOELGERICHTER Maar dat zijn kleine stappen. Het testwerk is door de digitalisering wel anders maar niet goedkoper en sneller geworden. ‘Wat vroeger goed genoeg was, is dat nu niet meer. Het niveau van nauwkeurigheid en complexiteit in de markten waaraan wij leveren, is sterk gestegen. Nu wordt veel

meetwerk geautomatiseerd en met een elektronenmicroscoop uitgevoerd, maar gaat het wel om duizenden meetpunten in plaats van de tientallen van voorheen. Al zijn die meetsystemen sneller, dat vergt toch tijd. En ze zijn kostbaar. Een CD SEM (Critical Dimension Scanning Electron Microscope, red.) bijvoorbeeld vergt een forse investering’, aldus Kaars. Jan Leuridan, senior vice-president simulation & test solutions bij Siemens PLM Software, bevestigt het verhaal van Kaars: het fysiek testen blijft, ook wat deze softwareman betreft, door de toenemende complexiteit van producten, even hard nodig. Maar is wel anders van aard én richt zich steeds meer strikt op de innovatieve delen.

staat een bepaald deelsysteem – mechanisch, elektronisch of softwarematig – virtueel op functioneren te checken. En die applicaties onderhouden contact met elkaar. Dit om te voorkomen dat een module wel losstaand functioneert, maar het fout gaat als die deel uitmaakt van de complete configuratie. Leuridan: ‘Zo kan de applicatie die de dynamiek van de flow van gassen en vloeistoffen simuleert en test, praten met de applicatie die de sterkte van te gebruiken materialen nagaat. Die interactie kan voorkomen dat er een flow ontstaat waar het gekozen materiaal niet tegen bestand is, of dat daardoor trillingen ontstaan die de levensduur van de mechanica verkort.’ Daarnaast zijn er apps die het fysiek testen ondersteunen, om te controleren of de diverse deelsystemen van een compleet prototype in hun onderlinge samenhang goed functioneren.

FYSIEK TESTEN BLIJFT NODIG VIRTUEEL TESTEN

‘De mens heeft een aversie tegen risico en moet eerst nog door een proces van acceptatie’, voert Onno Ponfoort nóg een reden aan waarom fysiek testen voorlopig niet uit het ‘straatbeeld’ verdwijnt. Foto: Com-magz

Met de software die Siemens PLM op de markt brengt, kan in de vroege ontwikkelingsfases van een product virtueel gecontroleerd worden of het ontwerp daadwerkelijk aan de eerder opgestelde requirements voldoet. Dat kan steeds meer op detailniveau: diverse applicaties binnen de Siemens Simcentersuite stellen de gebruiker in

Die fysieke-testfase vangt door de digitalisering aan op een moment dat er heel veel fouten in het ontwerp al zijn uitgesloten. ‘Met als voordeel dat je die niet meer hoeft te herstellen als er reeds gebouwd is, want dat is natuurlijk veel duurder en tijdrovender. Maar het fysiek testen blijft onverminderd nodig, omdat door te innoveren een nieuwe release van een product steeds weer nieuwe technologieën bevat die niet eerder zijn toegepast en getest’, aldus Leuridan. ‘Daarnaast zorgt de digitalisering, in casu de verbeterde simulatie en testsoftware, ervoor dat in het

Your complete world for Drive Technology, Braking Systems, Hydraulic Components and Cooling Systems. ktr.com

november 2018

ontwerp meer rekening wordt gehouden met het fysieke testen. Zo is er heel goed mee te bepalen welke sensoren je waar in het systeem moet plaatsen om het functioneren goed te kunnen controleren.’

VERBETERSUGGESTIES Ook is de moderne simulatie- en testsoftware steeds beter in staat de engineer relevante verbetersuggesties aan de hand te doen. ‘Komen uit een simulatie bepaalde fouten naar voren, dan geeft de software mogelijkheden tot verbetering aan, gegenereerd met AI (kunstmatige intelligentie, red.). Elke engineer reageert vanuit zijn eigen ervaringspatroon op fouten, de suggesties van de software kunnen zijn blikveld dan verruimen’, aldus de Siemens-man. ‘Dankzij de software kan de engineer zich steeds meer concentreren op die taken waarvoor zijn creativiteit is vereist. Het vergaren van allerlei testdata, bijvoorbeeld uit eerdere ontwerpen kan hij aan de software overlaten. Dat wordt des te belangrijker nu de hoeveelheid data die beschikbaar komt door de IoT-technologie sterk groeit. Een autobouwer die via sensoren in de auto’s die rondrijden gebruiksdata verzamelt, kan die data met onze software verdisconteren tot suggesties voor verbeteringen in het ontwerp aan de engineer. Zodra iets gestandaardiseerd kan worden, zal het worden geautomatiseerd. Wat niet kan worden geautomatiseerd, blijft het terrein waarop de engineer zich met zijn creativiteit kan onderscheiden.’ Een terrein dat dus wel naar een steeds hoger niveau opschuift, maar nooit zo hoog dat het ontwerpen en testen volledig aan de digitale systemen kan worden overgelaten, is Leuridans overtuiging.

AVERSIE TEGEN RISICO ‘De beslissing tot fysiek testen of niet, wettelijke vereisten daargelaten, is uiteindelijk ook een commerciële afweging tussen de financiële consequenties die falen en uitval kunnen hebben en de kosten van het testen’, stelt Onno Ponfoort van Berenschot nuchter vast. Om vervolgens nóg een reden aan te voeren waarom fysiek testen voor-

Jan Leuridan, senior vice-president simulation & test solutions bij Siemens PLM Software: ‘Zodra iets gestandaardiseerd kan worden, zal het worden geautomatiseerd. Wat niet kan worden geautomatiseerd, blijft het terrein waarop de engineer zich met zijn creativiteit kan onderscheiden.’ Foto: Steve McAlister

alsnog niet uit het ‘straatbeeld’ verdwijnt: ‘Uiteindelijk gaan we toe naar een situatie waarin de meerderheid van de producten louter digitaal wordt gesimuleerd en digitaal getest. Maar, de mens heeft een aversie tegen risico en moet eerst nog door een proces van acceptatie.’ Mazda maakt momenteel reclame voor het nieuwste model door erop te wijzen dat het ‘handgemaakt is’ met ‘de nauwkeurigheid van een mensenhaar’. ‘In de industrie weet iedereen intussen wel dat robots nauwkeuriger werken dan een mens, maar blijkbaar is de beleving bij de consument nog steeds dat het leveren van de ultieme kwaliteit niet zonder mensenhanden kan.’

www.berenschot.nl www.raith.com www.plm.automation.siemens.com

THE SMART CONNECTION

Wij doen dit door het leveren van hoogwaardige producten, service als ook netwerk oplossingen. Waar u als producent nog niet aan heeft gedacht, heeft Balluff al voor u ontwikkeld. Dit om uw productie proces zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Ons uitgebreide pakket bestaat onder andere uit: Sensors, RFID, Vision, Optical Identifi cation, Safety, Industrial Networking en Connectivity. Balluff is klaar voor de smart industry, u ook?

Met de Simcenter-suite die Siemens PLM op de markt brengt, kan in de vroege ontwikkelingsfasen van een product virtueel gecontroleerd worden of het ontwerp daadwerkelijk aan de eerder opgestelde requirements voldoet. Illustratie: Siemens

Balluff B.V. Europalaan 6a 5232 BC ’s-Hertogenbosch Nederland Tel. +31 73 6579702 Fax +31 73 6579786

www.balluff.nl

CREATING MACHINES TOGETHER

SYSTEM DEVELOPMENT

SYSTEM ENGINEERING

SYSTEM SUPPLY

Uw partner voor ontwikkeling en serieproductie van mechatronische machines en systemen.

THEMA DE DIGITALISERING VAN HET TESTWERK

MANAGING DIRECTOR PETER VAN DEN EIJNDEN VAN JTAG:

‘TESTEN KAN EFFICIËNTER, MAAR VERGT NIEUWE BUSINESSMODELLEN’ Het testen van elektronica is het specialisme van JTAG Technologies, een spin-off van Philips. JTAG is ontwikkelaar en leverancier van testen programmeerapparatuur gebaseerd op de zogeheten boundary-scan-technologie. ‘Je moet in je ontwerp al rekening houden met het testen op systeemniveau.’ plexe digitale componenten, met name microprocessoren en FPGA’s die het hart vormen van moderne elektronica, boundary-scan-technologie.

ontwerp rekening moet houden met het testen op systeemniveau. Je moet het systeem zo ontwerpen dat als één pcb niet werkt, je de rest nog wel kunt controleren.’ Dat vergt inleertijd voor de ontwerper: het ontwerpen zal in eerste instantie iets langer duren. Zwaarder weegt dat het ontwerp, omdat het wijzigt, vaak weer helemaal opnieuw gecertificeerd moet worden. Zeker als het gaat om een auto of een vliegtuig waarvan de veiligheid cruciaal is. Voorts speelt mee dat de testinfrastructuur op de pcb van fabrikant A niet automatisch goed samenwerkt met die van fabrikant B. Daarvoor zijn dan afspraken nodig. ‘Omdat de echte voordelen van een systeem-level boundary-scan pas in de servicefase van een

STRUCTUUR Voor het met die technologie testen van een pcb wordt een signaal over die elektronische structuur van A naar B gestuurd en wordt gecheckt of dat signaal ook daadwerkelijk en in de juiste vorm aankomt. In veel gevallen wordt elke pcb van een systeem – of het Peter van den Eijnden: ‘Voor het uitrollen van innovaties is het noodzakelijk dat die passen nu een productiein het verdienmodel van alle schakels in de keten.’ Foto: JTAG machine betreft, een auto of een vliegtuig – afzonderlijk met een boundary-scan structureel getest. Er is daarDOOR MARTIN VAN ZAALEN naast boundary-scan-technologie voorhanden – speciale systeem-level boundary-scan-compoijdens het productieproces van een pcb nenten – waarmee in één keer de structuur moet nagegaan worden of alle componentússen alle pcb’s van een systeem getest kan ten aanwezig zijn, op de juiste plaats zitworden. Dit is waardevol bij het samenbouwen ten en goed met elkaar verbonden zijn. van het systeem, maar meer nog bij het onderDat gebeurt tegenwoordig over het algemeen met houd (en de reparatie) ervan: de servicemonteur vision technologie’, vertelt managing director kan dan in één keer de structuur op en tussen Peter van den Eijnden van JTAG. ‘Vervolgens alle pcb’s testen. worden structurele tests uitgevoerd – van de verbindingenstructuur op het board – en tot slot functionele tests, om na te gaan of het board doet INLEERTIJD wat het volgens de specificaties moet doen.’ Die Dat die systeemlevel-technologie nog steeds structurele tests worden uitgevoerd met een beperkt wordt toegepast, heeft veel te maken met boundary-scan (officieel aangeduid met IEEE de ‘strategie’ van bedrijven, aldus Van den EijnStd. 1149.1), in de jaren tachtig ontwikkeld den. ‘Hiervoor moet namelijk aan elke pcb die omdat toen al de pinnetjes van de chips te talrijk, speciale systeem-level boundary-scan-compote klein en te ontoegankelijk werden om ze fysiek nent worden toegevoegd. De pcb wordt daardoor te testen. Sinds 1990 bevatten vrijwel alle comiets duurder. Maar het betekent ook dat je al in je

‘T

‘Je moet het systeem zo ontwerpen dat als één pcb niet werkt, je de rest nog wel kunt controleren’

product blijken, hebben fabrikanten geen direct commercieel belang bij die afspraken. Ook telt, in het voorbeeld van de auto, voor de garagist: als die met één aansluiting alle elektronica in een auto in één keer kan testen, heeft hij nog minder werk dan nu al het geval is. Voor het uitrollen van innovaties is het nood-zakelijk dat die passen in het verdienmodel van alle schakels in de keten.’

SNELLERE ASSEMBLAGE JTAG Technologies, aldus Van den Eijnden, helpt klanten ‘niet alleen graag met het testen op pcb-niveau, maar ook op systeemniveau. Als je anders ontwerpt en op pcb’s ook systeem-level boundary-scan-componenten toepast, kan de eindassemblage van het complete systeem sneller verlopen en het latere onderhoud veel efficiënter worden uitgevoerd. Maar het vergt een initiële inspanning en investering die voor sommige schakels in de keten mogelijk alleen met een ander businessmodel kan worden terugverdiend.’

www.jtag.com

november 2018

THEMA DE DIGITALISERING VAN HET TESTWERK

INTERNATIONAAL INGENIEURSBUREAU VIRO BIEDT DIENSTVERLENING VOOR VIRTUEEL TESTEN

GEREEDSCHAP VOOR DE ONTWERP- ÉN DE GEBRUIKSFASE Virtueel testen ondersteunt de ontwerpfase voor een nieuw systeem en vermindert de noodzaak van het dure en tijdrovende fysieke testen. Maar de virtuele test is méér dan een ontwerptool. Het is ook een communicatiemiddel in het contact met de klant en de eindgebruiker, die er soms zelfs een planningstool mee in handen krijgt. VIRO maakte er een thema van. ‘Virtueel testen leidt tot meer inzicht, tijdens de ontwerpfase én de gebruiksfase.’ DOOR HANS VAN EERDEN

IRO is een internationaal ingenieursbureau (700 medewerkers), gespecialiseerd in engineering en projectmanagement voor productengineering, machinebouw en industriële projecten. Sinds enige tijd profileert VIRO zich met de thema’s ‘smart industrial machinery’ (SIM) en ‘virtueel testen’. SIM haakt aan op de Industrie 4.0/Smart Industry-beweging. Naast mechanische en elektrische engineering zijn daarin software, meet- en regeltechniek en besturingsintelligentie belangrijke competenties. VIRO biedt de combinatie van deze klassieke en moderne specialismen aan, vertelt Theo de Vries op het hoofdkantoor in Hengelo (Ov). Zelf draagt hij daaraan bij vanuit de regeltechniek – één dag in de week is hij nog aan de Universiteit Twente verbonden als universitair hoofddocent Intelligent Control & Mechatronics. Bij VIRO is hij hoofd van de afdelingen Software & Control en Electro & Instrumentation, met zo’n dertig medewerkers. ‘Mijn groep doet multidisciplinaire projecten samen met de klant en daarbij is altijd sprake van integratie van verschillende onderdelen in het uiteindelijke systeem. Dan moet je testen.’ En dat doet VIRO steeds meer virtueel, met behulp van software en computermodellen.

ONTWERPTOOL De Vries noemt enkele redenen voor (virtueel) testen. ‘Om die systeemintegratie beheersbaar te houden, wil je vooraf zeker weten dat de onderdelen goed functioneren. Daarbij is tijd tegenwoordig erg belangrijk in projecten. Je wilt hardwareonderdelen kunnen testen voordat het gehele systeem beschikbaar is en besturingssoftware al testen voordat de fysieke machine er staat. Tot slot is er in innovatieprojecten altijd sprake van leren. Wat het ontwerpprobleem en de kwaliteit van mogelijke oplossingen is, dat leer je pas gaandeweg het ontwerpproces. Maar die kennis wil je al in een zo vroeg mogelijk stadium – als er nog veel ontwerpvrijheid is – hebben, wanneer de grote ontwerpbeslissingen worden genomen die de uiteindelijke kosten grotendeels bepalen.’

november 2018

Virtueel testen bespaart de tijd en kosten die met uitgebreid fysiek testen gepaard gaan, maar kost zelf ook tijd en geld, alleen in een veel vroeger projectstadium en doorgaans minder. Als er dan van tijds- en kostendruk sprake is, kan de verleiding groot zijn om het virtuele testen over te slaan. Maar goedkoop wordt dan duurkoop, weet De Vries, zeker voor software. ‘Nietgeteste software werkt niet, dat is inmiddels wel bij iedereen bekend. Hoe later je test, hoe kostbaarder het wordt als je je ontwerp nog moet aanpassen. De hoop is dat je door virtueel testen het ontwerp zó goed Theo de Vries: ‘Virtueel testen is een nog onderschat vak, maar het levert veel op.’ maakt dat je bij de Foto: VIRO eerste fysieke test geen problemen meer tegenkunst op zich, zegt De Vries. ‘Modelleren is de komt.’ Zo wordt de virtuele test een ontwerptool. kunst van het weglaten. Hoe meer je weglaat, hoe inzichtelijker het model is en hoe sneller je eraan EENVOUDIGSTE MODEL kunt rekenen. Het eenvoudigste model is het Daar komt nog bij dat in een virtuele test alle beste, maar het moet wel betrouwbaar zijn. Dus producteigenschappen en procesparameters is de vraag altijd: is het model nog competent, (in het model) veel makkelijker toegankelijker legt het vast wat van belang is voor de test? zijn dan in de echte wereld, waar bepaalde zaken Ervaring helpt daarbij, maar voorkomt niet dat je soms alleen met veel moeite zijn te meten. soms toch nog een fout maakt. Maar in principe Bovendien is virtueel veel eenvoudiger het nietgeldt dat ook voor een fysieke test. Een test is nominale gedrag, zoals storingen en incidenten, nooit het echie.’ te testen. ‘Voor certificering is dat vaak vereist. Dan is het wel zo prettig als je dat virtueel kunt doen.’ DRIE ‘TESTSMAKEN’ De kwaliteit van een virtuele test wordt bepaald Met virtueel testen als thema presenteert VIRO door de kwaliteit van het model waarmee die test het als onderdeel van zijn dienstverlening. ‘Wij wordt uitgevoerd. Zo’n model bouwen is een bieden dat een brede groep klanten als dienst

aan, met de boodschap dat wij het heel vaak doen en er dus goed in zijn. We zijn begonnen er een kwaliteitsmerk van te maken door het zo veel mogelijk als een standaardproces in te richten met bepaalde vaste elementen en -procedures. Voor certificering van producten bijvoorbeeld zijn vaak bepaalde testen voorgeschreven. Onze rekenaars hebben veel kennis van de normen en weten hoe ze een rapport kunnen opleveren dat goedgekeurd gaat worden.’ Virtueel testen komt bij VIRO in drie hoofdsmaken. De eerste is logistieke simulatie van productielijnen, met behulp van Siemens Tecnomatix. ‘Als wij voor de inrichting van een fabriek het projectmanage-

les. Tot slot heeft VIRO een uitgebreide expertise in (zeer gedetailleerde) eindige-elementensimulaties, bijvoorbeeld voor sterkteberekeningen en bepaling van stromingsprofielen. ‘Veel van onze medewerkers zijn gewend daarmee te werken, in veel verschillende domeinen.’

VRAAG-EN-ANTWOORDSPEL Ter illustratie noemt De Vries een project dat samen met machinebouwer IMS uit Almelo werd uitgevoerd. Voor een nieuwe high mix, low volume productielijn voor medische producten mocht VIRO de besturing (supervisory control) ontwikkelen: de scheduling van de productieprocessen. Een lastige opgave aangezien de lijn acht productiecellen telt, deels door IMS geëngineerd en deels ingekocht. ‘Onze taak was de scheduler te ontwerpen en die wilden wij natuurlijk testen voordat de hele lijn fysiek beschikbaar was. Die scheduler speelt een vraag-en-antwoordspel met de verschillende cellen en dus was de eerste vraag: hoe ziet de interface tussen scheduler en afzonderlijke cellen eruit? Die hebben we ontworpen en vervolgens getest met behulp van simulatoren voor de scheduler en de cellen. Zo konden we het interactiespelletje naspelen. Toen dat werkte,

‘Hoe later je test, hoe kostbaarder het wordt als je je ontwerp nog moet aanpassen’

ment voeren, helpt het ons om vroegtijdig de logistieke consequenties van ontwerpbeslissingen te kunnen overzien.’ De tweede testtak is dynamische simulatie met softwarepakketten als Matlab en 20-sim voor het op hoofdlijnen bepalen van het dynamische gedrag van een systeem; denk aan een precisiemachine met bewegende modu-

hebben we met Tecnomatix de productielijn in een model nagebouwd om de productieafloop te kunnen testen. Daarvoor hebben we allerlei scenario’s opgesteld, met variaties in het productaanbod, met orders die met prioriteit over de lijn moeten, met uitval van machines. De eindklant definieerde een afnametest die we natuurlijk in onze simulator hebben gestopt, maar we hebben ook allerlei andere scenario’s afgespeeld. Daarbij is het visualiseren van de testen belangrijk, voor de ontwerper en voor iedereen die meekijkt. Je kunt er beter mee analyseren hoe processen lopen, waar zich knelpunten voordoen, wat de bezettingsgraad van verschillende machines is, enzovoort.’

MEER INZICHT VIRO bouwde de simulatie voor eigen gebruik tijdens het ontwerptraject voor de scheduler, maar gebruikte ’m ook als communicatiemiddel in het overleg met IMS en IMS op zijn beurt in het contact met de eindklant. ‘Die eindgebruiker kan ermee zien wat de consequenties zijn van beslissingen over de productieplanning; vroeger waren de kosten daarvan onzichtbaar.’ Zo wordt een testtool ook een communicatie- en een planningstool. ‘Virtueel testen leidt tot meer inzicht, tijdens de ontwerpfase maar ook in de gebruiksfase’, concludeert De Vries. ‘Virtueel testen is een nog onderschat vak, maar het levert veel op.’

www.viro.nl

Wilt u een sprong maken in de ontwikkeling van uzelf en uw bedrijf? Bekijk het trainingsaanbod van de Berenschot Academy • Hoe word ik een toponderhandelaar? • Strategie in een digitaliserende wereld • Managen van een agile organisatie

www.berenschotacademy.nl

november 2018

FRENCKEN IS ‘EMBEDDED’ IN

TOP 10 HIGH-TECH COMPANIES WORLDWIDE

PRECISION COMPONENT MANUFACTURING

PRODUCT DEVELOPMENT & ENGINEERING

HIGH LEVEL ASSEMBLY

LET’S CREATE SUCCESSFUL SOLUTIONS TOGETHER Frencken is the connector in the high-tech chain: for semiconductor, analytical equipment and medical technology that make a real difference to the quality of our lives. Add more value to your product development, manufacturing operations and business processes with Frencken as your partner. www.frencken.nl

Your career starts here...

leading at the edge of technology

LEO Leo Haffmans werkte na zijn TU/estudie onder meer bij TNO en Océ. Hij heeft ruime ervaring met productontwikkeling bij bedrijven en deed uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar de vraag hoe innovatieprocessen te verbeteren zijn. Haffmans is auteur van onder andere het boek ‘Totaalinnoveren voor managers’

www.totaalinnoveren.nl

SUCCESVOLLE PRODUCTONTWIKKELING VERGT ANALYSE VAN ÁLLE RISICO’S In een globaliserende wereld moet de maakindustrie de beste producten ter wereld ontwikkelen. Een hele uitdaging. Maar productontwikkeling is tevens het meest complexe en meest risicovolle bedrijfsproces. Te veel producten die we op de markt brengen, leveren te weinig geld op om alle gemaakte kosten terug te verdienen. Dat roept de vraag op hoe we dit proces van productontwikkeling kunnen verbeteren. Dan wordt al spoedig geroepen dat we creatief moeten zijn. Je moet vooral veel ideeën genereren! Maar waar komen ideeën vandaan? Er bestaat niet zoiets als een ‘e-mail from heaven’. Ideeën komen van kennis en wel van ‘kennis van de behoeften in de markt’ en van ‘kennis van de technische mogelijkheden’. Met het bevorderen van deze kennis neemt het vermogen om succesvolle producten te ontwikkelen wel toe. Gebruikelijk is in dat traject alleen de technische risico’s te analyseren. Van elk onderdeel worden mogelijk falen, de kans daarop en de gevolgen daarvan ingeschat. Hiervoor zijn methoden als Failure Mode and Effect Analyses (FMEA) ontwikkeld en deze zijn bijvoorbeeld in de autoindustrie verplicht. Maar verdere risicoanalyses doen we niet. En dat kan verstrekkende gevolgen hebben, zo is bijvoorbeeld bij Volkswagen gebleken. Had het management

Cables and connectors Embedded computing Fibre optics Frequency control

IoT and Wireless Magnetics Photonics and Imaging Power

een risicoanalyse uitgevoerd van de juridische gevolgen en de implicaties voor de marketing, dan hadden zij de sjoemelsoftware nooit toegelaten. Immers, de kans op ontdekking was groot; er hoefde maar iemand van een testlaboratorium of universiteit de uitstoot in de praktijk te meten en het verschil met de testresultaten zou bekend worden. De gevolgen – ernstige imagoschade en zeer hoge claims – kunnen marketeers en juristen goed inschatten. Blijkbaar willen wij bij het realiseren van ambitieuze plannen niet alle risico’s onder ogen zien. Toch is dit nodig. Pas als je voldoende weet van de technische mogelijkheden, de juridische implicaties en de behoeften in de markt, kan de uitontwikkeling van een product beginnen. Betrek daarbij ook toeleveranciers met al hun praktische kennis, opgedaan bij het produceren van onderdelen voor andere klanten. Dit vereist dat de inkoper weet hoe je waarde voor de klant creëert. Deze aanbevelingen en nog veel meer vindt u in mijn boek: ‘Totaalinnoveren voor managers’, aan de hand waarvan het proces van productontwikkeling is te verbeteren.

RF Semiconductors Sensors Test and Measurement

Consult. Design. Integrate. Contact: Tel: +31(0)40 – 2507400 | Email: sales-nl@acalbfi.nl

www.acalbf i.com/nl

november 2018

92 VOORKEURSLEVERANCIERS EN -KLANTEN DOORGEDRONGEN TOT TWEEDE RONDE DISCA’18

OVERVERHITTE KETEN SCOORT LAGERE CIJFERS De tweede ronde van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2018 (DISCA’18) telt in totaal 92 bedrijven: ruim twintig toeleveranciers in twee categorieën elk en vijftig uitbesteders. Daaronder wel de nodige dubbelingen; zo kwalificeren maar liefst tien best knowledge kandidaten ook voor best customer. De nominerende klanten respectievelijk toeleveranciers hebben hun scores ingeleverd. Met zoals elk jaar veel hoge cijfers voor de voorkeursleveranciers en klanten; de gemiddelden liggen echter wel lager dan vorig jaar. Meerdere respondenten schrijven dat toe aan het feit dat de keten langzaam oververhit raakt. De top 5 in elk van de drie categorieën gaat door naar de finale. Die is op woensdag 21 november in Utrecht, wederom voorafgegaan door een prikkelende talkshow onder leiding van Arjan van Weele en Maarten Steinbuch.

DOOR HANS VAN EERDEN

e eerste ronde van de DISCA’18 telde in totaal 187 nominaties voor toeleveranciers, in twee categorieën: 77 voor de Best Knowledge Supplier Award en 110 voor de Best Logistics Supplier Award; 14 bedrijven belandden in beide categorieën. Daarnaast kregen dit jaar 195 uitbesteders een nominatie voor de Best Customer Award. Van de in totaal 382 genomineerde bedrijven zijn er 92 in de tweede ronde beland, dubbelingen niet verrekend. Hoewel het totaal aantal nominaties in de eerste ronde ruim 20 procent lager lag dan in 2017, is de tweede ronde even zwaar bezet (92 tegen 91 vorig jaar). Daarbij gaat het om 21 kandidaten voor best knowledge supplier, 24 voor best logistics supplier en 50 voor best customer.

onder meer energiemeters voor datacenters, in voorgaande jaren nog nooit genoemd. Maar ook bedrijven die al eerder de eerste ronde haalden maar nooit een ronde verder kwamen. Voor best logistics betreft dit bijvoorbeeld het Eindhovense HQ Pack, dat klantspecifieke verpakkingsoplossingen levert, en SKM Rapid Modelling uit Helmond. Beide zijn onder meer voorgedragen door start-ups, die typisch om de snelle proto-

snel met oplossingen en scoren ze goed op proactiviteit. We werken soepel samen aan productontwikkeling en ze zijn flexibel; zo nodig komen ze tijdens een project bij ons op kantoor werken. Dit is geen standaard klant-leveranciersverhouding maar een echte samenwerking.’ De inkoper noemt de DISCA een ‘zeer leuk initiatief ’. ‘Ik ben trots als mijn nominaties op de lijst staan; het geeft altijd een goed gevoel als blijkt dat je niet de

‘Het geeft een goed gevoel als blijkt dat je niet de enige bent die een positief oordeel over een toeleverancier heeft’

VEEL REPEAT Bij nadere inspectie blijkt er wederom sprake van veel usual suspects, die al vele jaren goed scoren, waaronder de nodige oud-winnaars. Ten opzichte van vorig jaar ligt de ‘repeat’ op ruim de helft voor de best knowledge categorie, zelfs twee derde voor best logistics en bijna 60 procent voor best customer. Blijkbaar kent de Nederlandse maakindustrie een stabiele basis van zeer goed presterende bedrijven. Toch staan er ook dit jaar enkele nieuwkomers in de lijsten voor de tweede ronde. Zoals Schleifenbauer Products uit Den Bosch, fabrikant van

november 2018

types verlegen zitten die SKM kan leveren; zo zorgen jonge ondernemers voor vers bloed. Een andere nieuwkomer is Inspiro uit Arnhem, dat innovatieve, real-time & embedded oplossingen (micro-elektronica, software en programmeerbare logica) ontwikkelt voor klanten. De strategische inkoper van een van die klanten nomineerde Inspiro voor best knowledge supplier. ‘Het is een stel knappe koppen bij elkaar, die veel kennis hebben opgedaan doordat ze voor klanten in meerdere segmenten werken. Daardoor komen ze

enige bent die een positief oordeel over een toeleverancier heeft. Een paar jaar geleden kwam de winnaar zelfs mede uit mijn koker.’

DUBBELGENOMINEERDEN Interessant is ook altijd de overlap tussen de verschillende categorieën. Festo en Meilink, niet toevallig beide oud-winnaars in de categorie best logistics, zijn zowel in de best knowledge als de best logistics klasse door meerdere klanten genomineerd – en dus twee maal in deze tweede ronde

beland. Veel groter nog is de overlap tussen best knowledge en best customer. Maar liefst tien bedrijven staan genoemd onder beide kopjes: AAE, Frencken, Hittech Multin, KMWE, Masévon Technology, NTS-Group, Prodrive Technologies, Settels Savenije, Sioux en VDL ETG. Het leest als een staalkaart van Nederland system supplier-land. Uiteraard is directeur Henk Kieft zeer vereerd dat Masévon in dit rijtje staat. En hij heeft er ook een verklaring voor dat zijn bedrijf samen met een relatief groot aantal collega’s die dubbelnominatie heeft gekregen. ‘Als system supplier ben je een schakel in een totaalproces, waarin de traditionele lijn van componentleverancier naar systeemleverancier naar oem’er naar eindklant steeds meer een driedimensionaal karakter krijgt. Iedere partij wordt met bepaalde competenties aan andere partijen gelinkt en op het ene moment ben je leverancier en dan weer klant, soms zelfs voor een en dezelfde partij. Het gaat erom dat je alle kennis en kunde in een project op de juiste plek krijgt en dat wordt steeds complexer. Alles loopt door elkaar. Daarbij willen we als Masévon een one-stop shop zijn die klanten ontzorgt en daarvoor gaan we aan zowel de klant- als de leverancierskant heel ver.’ Het feit dat Masévon, acht jaar geleden de winnaar in een best logistics-achtige categorie, nu voor best knowledge is genomineerd, doet Kieft ook deugd. ‘We hebben ons naar een hoger niveau ontwikkeld, naar de top van de piramide voor complexe systemen. Zo zijn

Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards 2017

MEETINSTRUMENTEN Waar het bij de DISCA in de eerste ronde alleen om het noemen van voorkeursleveranciers en klanten gaat, moeten de nominerende partijen in de tweede ronde serieus aan de bak. Voor elke DISCA-categorie heeft Link Magazine – in samenwerking met Berenschot, DBSC Consulting en Brainport Industries – een apart meetinstrument ontwikkeld. Het best knowledge instrument meet de waardering van klanten voor hun kennistoeleveranciers, die met eigen r&d (inclusief engineering) in Nederland uitblinken in het toevoegen van waarde aan het eindproduct van de klant. De beoordeling omvat de kwaliteit van hun product-, productie- en materiaaltechnologie, de levertrouwbaarheid en doorlooptijd – de mate waarin ze hun technologieën en processen verder hebben verbeterd en hun proactiviteit daarin. Met het best logistics instrument beoordelen klanten hun logistieke leveranciers op de mate waarin zij

we erg gegroeid in het aan elkaar koppelen van meerdere disciplines in complexe engineeringstrajecten. Wij voelen de nominatie als waardering voor onze groei.’

er (proactief) in slagen de gevraagde component op tijd, in de juiste hoeveelheid, van de juiste kwaliteit en tegen de ‘on target’-prijs te leveren en in hoeverre ze zichzelf daarin waar mogelijk hebben verbeterd. Het best customer instrument tot slot bepaalt omgekeerd de waardering van toeleveranciers voor hun klanten op maar liefst vijftien aspecten: van ‘betrekt ons tijdig bij de ontwikkeling’ en ‘ondersteunt ons bij het verbeteren van onze producten en processen’ tot ‘deelt opbrengsten en risico's op eerlijke wijze met ons’ en ‘betaalt altijd op tijd het afgesproken bedrag’. Het is goed te beseffen dat het hier om de beoordeling van voorkeursleveranciers en -klanten gaat. Logisch dat er veel negens en tienen vallen te noteren. De waardering voor de gemiddelde relatie in de maakindustriële keten zal (een stuk) lager liggen.

DRAMATISCHE DALING

twee supplier-categorieën liggen de gemiddelde scores echter wel lager dan vorig jaar. Bij best logistics is het gemiddelde over de vier vragen (juiste hoeveelheid, doorlooptijd, leverbetrouwbaarheid en kostprijs) gedaald van 8,7 naar 8,2. En in best knowledge laat bijvoorbeeld lever-

Zoals elk jaar zijn er veel hoge cijfers toegekend aan de voorkeursleveranciers en -klanten. In de

LEES VERDER OP PAGINA 26

TOTALE ONTBRAAM-OPLOSSING VANAF

€ 5, 00

PER UUR

DE SNELSTE MACHINE VOOR KLEINE PLAATDELEN FINISH NAAR KEUZE EENVOUDIGE BEDIENING CONSTANTE KWALITEIT

F200 XL

WES3000

LEVERING UIT VOORRAAD

november 2018

TALKSHOW DISCA’18 Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards 2017

VAN WEELE EN STEINBUCH DAGEN ONDERNEMERS UIT MET UITKOMSTEN INDUSTRY STUDY Sinds het begin van deze eeuw is de inkoop door Nederlandse machinebouwers (oem’ers) bij buitenlandse toeleveranciers twee keer zo snel gegroeid als die bij binnenlandse. De oorzaak daarvan is voornamelijk gelegen in de (veel) lagere lonen die in het buitenland betaald hoeven te worden. Gelukkig bieden de digitalisering (denk aan connectivity, 3D-printing, robotica) en de toegenomen complexiteit de Nederlandse supplier uitkomst: de hoeveelheid eenvoudig werk neemt daardoor af. De wapens in de mondiale concurrentiestrijd zijn meer en meer innovatievermogen, kwaliteit, dienstverlening en snelheid. De centrale vraag is dan: hoe kan de Nederlandse toeleverancier in deze situatie kansen benutten en uitdagingen het hoofd bieden? Aldus schetsen Jurjen Witteveen en Gert Jan Braam de aanleiding voor de Industry Study van de ING waarvan de highlights eind november tijdens de DISCA-talkshow kort gepresenteerd zullen worden. ‘In het onderzoek behandelen we vier strategische richtingen die Nederlandse toeleveranciers zouden kunnen volgen. In de eerste ligt het accent op digitaliseren, om zo de leversnelheid op te voeren en de kosten te verlagen. In

de tweede gaat het bovenal om het ontzorgen van de klant met zo veel mogelijk additionele dienstverlening, denk aan logistieke handelingen of assemblage. In de derde ligt het zwaartepunt op het inzetten van kennis om de maakbaarheid van een component, module of complete machine te verbeteren. En in de vierde ten slotte gaat het om het toeleveren op het hoogste niveau, waar ook wordt meeontwikkeld met de klant aan het initiële ontwerp’, zo verklaart Witteveen, senior econoom van de bank. Hij benadrukt daarbij dat het gaat om richtingen die in de praktijk niet scherp van elkaar te scheiden zullen zijn. Per strategische richting wordt in de studie een aantal kansen en uitdagingen (synoniem voor ‘bedreigingen’) geformuleerd, aldus sector banker industry Braam. ‘Op dit moment zijn er nog maar heel weinig bedrijven zo gedigitaliseerd dat de klant via een portal zijn bestellingen kan doen’, zo stelt hij over de eerstgenoemde strategische richting. ‘Maar als je die kant op wilt, moet je nu al nadenken over hoe je je gaat onderscheiden als straks elk metaalbedrijf dat niveau van automatisering heeft bereikt en portals echt geen extra toegevoegde waarde meer

bieden. Ga je dan je aanbod verder verbreden, zet je in op een hogere complexiteit of wat?’ In aanvulling op de vierde richting voegt Witteveen hier aan toe: ‘En zet je in op dat hoogste niveau van toelevering, dan vereist dat wel dat je nu al nadenkt in hoeverre je bereid bent dat ook risicodragend te doen. Die focus kan de hoogste marge opleveren, maar vergt ook het hoogste niveau van investeren, vooral in mensen met de juiste kwaliteiten.’ Voor het kwalitatieve onderzoek heeft ING gesprekken gevoerd met sleutelfiguren bij bedrijven actief in uiteenlopende posities in de waardeketens: oem’ers als ASML en Lely, kennisintensieve toeleveranciers als AAE, KMWE en BOZ Group, en toeleveranciers die zich juist meer op snelheid en lage kosten toeleggen zoals MCB. Tijdens de DISCA’18 zullen de twee talkshowhosts - Arjan van Weele (NEVI-hoogleraar aan de TU Eindhoven) en zijn professorale collega Maarten Steinbuch (hoogleraar in onder ander robotica en automotive, ook aan de TU/e) - de belangrijkste resultaten van het INGonderzoek in de vorm van stellingen voorleggen aan de

VERVOLG VAN PAGINA 25

GAS

VLOEISTOF

Bronkhorst High-Tech B.V. ontwikkelt en produceert innovatieve, duurzame en klantspecifieke oplossingen op het gebied van low flow fluidics handling vraagstukken.

www.bronkhorst.nl

DAMP

betrouwbaarheid een dramatische daling zien, van 9,1 naar 7,4. Dit terwijl bijvoorbeeld de (toch al lagere) score voor materiaaltechnologie nagenoeg gelijk is gebleven (van 7,3 naar 7,1). Nu duidt een cijfer van 7,4 volgens de methodiek nog altijd op een verbetering van zo’n 10 procent ten opzichte van vorig jaar, maar wellicht geven veel beoordelaars toch vooral rapportcijfers volgens het klassieke model; een 7,4 is dan redelijk en niet meer. Wordt naar de mate van proactiviteit gekeken, dan is over de hele linie een daling te constateren. Bij best knowledge zakt de gemiddelde proactiviteitsscore over de vijf items (product-, productie- en materiaaltechnologie, leverbetrouwbaarheid en doorlooptijd) een vol punt, van 8,4 naar 7,4. Een verklaring voor de geringere waardering kan liggen in de almaar oplopende tekorten aan capaciteit in de keten, wat betreft mensen, materialen en componenten. Daardoor presteren leveranciers minder goed en hebben ze minder gelegenheid om proactief aan verbetering te werken.

OVERVERHIT Gil Heijmans herkent zich in die analyse en hij kan het weten. Als een van de supply innovation engineers bij het Eindhovense adviesbureau Topinc heeft hij een goed overzicht van de supplier community in Nederland en ook van die in het buitenland. ‘Ik zie dat de ketens in ons land een stuk verder zijn ontwikkeld dan gemiddeld LEES VERDER OP PAGINA 29

november 2018

vier talkshowgasten en het publiek. Die kunnen daarop reageren met de strategische keuzes die zij voor de eigen onderneming gemaakt hebben. De gasten zijn Paul Hoekstra, managing director van machinebouwer Wemo uit Den Bosch, directeur Pim Kat van de Alkmaarse fotonicaspecialist Technobis, Arjen Janssen, ceo van het Enschedese Solmates, ontwikkelaar en bouwer van pulsed laser deposition-systemen voor onder andere de semicon, en Michiel Peters, ceo van bouwer van eiersorteermachines Moba uit Barneveld. Bij het bespreken van die strategieën wordt de factor ‘openheid’ nadrukkelijk meegenomen. Het thema van de talkshow is immers: ‘Laat je in je kaarten kijken’. Oftewel succesvol samenwerken in de keten is alleen mogelijk als mensen open met elkaar communiceren. Met dit thema wil Link Magazine zijn twintigste verjaardag vieren. Want als iets een rode draad vormt in twintig jaargangen aan artikelen over (succesvol) samenwerken in de industriële keten, dan is het wel (een gebrek aan) die openheid. Link Magazine organiseert de DISCA’18 in samenwerking met ING en Isah Business Software. Het evenement vindt plaats op woensdag 21 november vanaf 15.00 uur in Boerderij Mereveld te Utrecht.

Aan het hoofd van de tafel ontlokken talkshowhosts Maarten Steinbuch (links) en Arjan van Weele de gasten,

www.linkmagazine.nl (informatie) disca@linkmagazine.nl (inschrijving)

vier industriële ondernemers, boeiende verhalen. Foto: Sam Rentmeester

Elektronica-oplossingen voor uiteenlopende toepassingen Protonic ontwikkelt cruciale onderdelen voor de besturing van intelligente machines en apparaten voor uiteenlopende toepassingen. Research, engineering en productie: Protonic heeft hiervoor alles in huis. In co-creatie met u onderzoeken, simuleren, ontwikkelen en testen wij maatwerkoplossingen. Met als resultaat dat u nieuwe producten volgens een beter ontwerp in kortere tijd en tegen lagere kosten op de markt kunt brengen.

info@protonic.nl | www.protonic.nl

november 2018

Any challenge, any time.

U zoekt dozen op maat? Snel geleverd? In kleine oplagen? Heeft u snel vouwdozen nodig in een specifiek formaat en een kleine oplage? Onze collega Christian staat al voor u klaar. Hij bedient vakkundig en vliegensvlug onze Panotec machine bij Meilink in Boxmeer. Deze unieke fanfold machine produceer t ‘on demand’ dozen op maat.

In praktische hoeveelheden tussen de 1 en 50, gebaseerd op FEFCO codes. Met keuze uit drie verschillende diktes karton: 3, 4 en 7 mm. Direct en ongevouwen bij u afgeleverd. U kunt hiermee uw producten zelf verpakken en verzenden. De ultieme logistieke samenwerking.

Heeft u een verpakkingsuitdaging? Neem contact op met één van onze specialisten via meilink.eu/contact of bel 0545-253 525

VERVOLG VAN PAGINA 26

elders. Vandaar dat ik, en vele collega’s met mij, die hoge cijfers geven (in dit geval gaat het om de beoordeling van suppliers van Topincs klanten, red.). Maar de cijfers voor met name leverbetrouwbaarheid en doorlooptijd zijn wel lager dan in voorgaande jaren. Alle ketens worstelen met dat tekort aan grondstoffen en capaciteit. Ik zit al 25 jaar in het inkoopvak en koop al die tijd bij Festo in. Het is nu voor het eerst dat ik daar leverproblemen heb gehad; dat was in al die tijd nog nooit voorgekomen. Mijn conclusie is dat de ketens in brand staan. Er is niet alleen een tekort aan elektronicacomponenten, maar ook aan staal voor bijvoorbeeld lineaire geleidingsassen. Inkopend Nederland is toch wat ontevreden, want afspraken worden niet nagekomen.’

RELATIE ONDER DRUK Paul Botermans, directeur Nederland van Avnet Silica, een gespecialiseerde distributeur van elektronische onderdelen voor de halfgeleidermarkt, wil toch een nuancering aanbrengen. ‘De uitbesteder-toeleveranciersrelatie staat onder druk, maar dat is omgekeerd ook het geval; het is geen eenrichtingsverkeer. Ik probeer altijd helder te communiceren. Als wij aangeven wat er wel en niet mogelijk is, dan ervaart een klant dat soms niet als positief, maar juist als kritiek. Het gevolg is dan dat beoordelingen van onze klanten lager liggen dan een aantal jaren terug. Wij hebben

soms het gevoel dat een klant niet echt wil meewerken en het ons maar laat oplossen. Zowel de inkoper als de verkoper ervaart dan geen positieve samenwerking meer. Als de klant een jaar geleden zegt in november 1.000 stuks nodig te hebben, en hij meldt nu in oktober opeens dat het er volgende maand 1.500 moeten zijn, dan krijgen wij die 500 niet meer voor elkaar. Ook van klanten wordt proactiviteit gevraagd.’ Daarin kan Heijmans zich vinden. ‘Ik ben voorstander van partnerships in de keten. Die is nog steeds relatiegedreven, ook al staat dat nu wel onder druk. Als de relatie goed is, dan komt het met de proactiviteit ook goed.’ Naast relatie telt ook locatie, vult Henk Kieft aan voor zijn Masévon Technology, dat in Hardenberg is gevestigd. ‘De keten is inderdaad oververhit, aflevering verloopt soms moeizaam. Iedereen zit aan het randje van z’n capaciteit. Dat is zeker het beeld van de economie in het Eindhovense. Wij vinden het fijn dat we niet in die overspannen regio zitten; voor ons is dat onderscheidend. Wij zijn ook druk, nemen fors nieuwe mensen aan en hebben vacatures openstaan, maar komen nog wel aan voldoende geschikt personeel.’

PROACTIVITEIT Bij de best customer verkiezing is het beeld diffuser en is er vooral meer variatie in de scores. De ene beoordelende toeleverancier blijkt meerdere

Directeur Henk Kieft van Masévon Technology, één van de genomineerden voor best knowledge supplier: ‘We hebben ons naar een hoger niveau ontwikkeld, naar de top van de piramide voor complexe systemen. Wij voelen de nominatie als waarde-

VERVOLG VAN PAGINA 33

ring voor onze groei.’ Foto: Arjan Reef

www.vanegmond.nl/OEE Elektrogroothandel Industriële Automatisering Kenniscentrum

Het rendement van uw productieproces vergroten? Krijg inzicht met onze OEE-software.

A Sonepar Company

november 2018

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2018, RONDE 2 BEST KNOWLEDGE SUPPLIER

• AAE • Festo • FMI Holding • Frencken Europe • Hittech Multin • Inspiro • KMWE Precision Systems • Masévon Technology • maxon motor benelux • Meilink Industriële Verpakkingen • MTA • NieuweWeme Groep • NTS-Group • Prodrive Technologies • Protonic Holland • Settels Savenije Group • Siemens Nederland • Sioux • Technobis Group • Trios Precision Engineering • VDL ETG

BEST LOGISTICS SUPPLIER

Helmond Delft Bergen op Zoom Eindhoven Delft Arnhem Eindhoven Hardenberg Enschede Borculo Helmond Oldenzaal Eindhoven Son Hoorn Eindhoven Den Haag Eindhoven Alkmaar Neede Eindhoven

BEST CUSTOMER

BEST KNOWLEDGE SUPPLIERS

BEST LOGISTICS SUPPLIERS

• Arrow CE International • B & R Industriële Automatisering • Biesheuvel Groep • Connect Group Nederland • Eriks • Fabory Nederland • Farnell Nederland • Festo • HQ Pack • itsme ES Elektro • Jeveka • Lasaulec • MCB Nederland • Meilink Industriële Verpakkingen • Phoenix Contact • Rutronik Elektronische Bauelemente • Sick • SKM Rapid Modelling • SMC Pneumatics • Suplacon • Technische Unie • TTI Inc. Benelux • Van Egmond Groep • Vedos Verspanende Techniek

• AAE • Additive Industries • ASML • AWL • Benchmark Electronics • Boon Edam Nederland • Bosch Transmission Technology • Bronkhorst High-Tech • Dorel Juvenile Group Europe • ELITech Group • Frencken Europe • Fuji Seal Europe • Heliox • Hittech Multin • Holmatro • IHI Hauzer Techno Coating • IMS • INNO Metaal & Assembly • Kipp & Zonen • KMWE Precision Systems • Lely Industries • Malvern Panalytical • Marel Stork Poultry Processing • Masévon Technology • Meyn Food Processing Technology

Houten Breda Son Veldhoven Alkmaar Tilburg Utrecht Delft Eindhoven Raamsdonksveer Almere Heerenveen Valkenswaard Borculo Zevenaar Gorinchem Bilthoven Helmond Amsterdam Emmeloord Amstelveen Eindhoven Doetinchem Venlo

Helmond Eindhoven Veldhoven Harderwijk Almelo Edam Tilburg Ruurlo Helmond Dieren Eindhoven Deurne Best Den Haag Raamsdonksveer Venlo Almelo Eindhoven Delft Eindhoven Maassluis Eindhoven Boxmeer Hardenberg Oostzaan

Proud to be nominated as best knowledge supplier & best customer settels savenije group of companies www.sttls.nl

WHERE PHYSICS, MECHATRONICS & CLEANLINESS MEET 30

november 2018

BEST CUSTOMER (VERVOLG) • Moba • Neways Advanced Applications • NTS-Group • NXP Semiconductors Netherlands • Océ-Technologies • Priva • Prodrive Technologies • Schleifenbauer Products • Settels Savenije Group • Sioux • Sormac • tbp electronics • TDC Groep • Thales Nederland • Thermo Fisher Scientific • Valk Welding • Vanderlande • Variass • VDL ETG • VMI Holland • Voortman Steel Machinery • Willems Baling Equipment • WP-Haton • XYZTEC • Zehnder Groep Nederland

Barneveld Son Eindhoven Eindhoven Venlo De Lier Son Den Bosch Eindhoven Eindhoven Venlo Dirksland Enschede Hengelo (Ov) Eindhoven Alblasserdam Veghel Veendam Eindhoven Epe Rijssen Bladel Panningen Panningen Zwolle

De winnaars, runners-up, overige finalisten en juryvoorzitters van 2017. Foto: Sam Rentmeester

Succes is mensenwerk. Daarom investeren we in onze gezamenlijke toekomst. Als geïntegreerd technische distributeur begrijpen we uw elektrotechnische en mechanische vragen en lossen die op. Dat doen we samen met u natuurlijk. De Technical Support en het Training Centre van itsme Industrial Automation zijn er voor aandrijven en besturen. Bij itsme Lighting Technology bent u in de beste handen voor 3D Design en project Support. Totaal bestelgemak én slimme mogelijkheden vindt u in één webcatalogus met bijna 2 miljoen elektrotechnische en mechanische producten. Onze voorraad is samengebracht in één distributiecentrum van waaruit u in één levering elektrowww.nl.itsme.eu technische en mechanische producten geleverd krijgt, aangevuld met klantspecifieke logistieke diensten zoals Kitting en Stock Management in uw bedrijf. En we blijven als Nederlands familiebedrijf gewoon vertrouwd dichtbij elkaar in Nederland, Duitsland, België, Roemenië en Spanje. Wij vermenigvuldingen door samen te delen. itsme | Making You Succeed! itsme.eu/disca

november 2018

More drive. ACOPOS P3. www.br-automation.com/ACOPOSP3

More speed 3-axis servo drive with 50 Âľs sampling time

More intelligence Safe Motion up to SIL3 / PL e / Cat.4

More precision Virtual sensors for more precise control

More power Highest power density in its class

VERVOLG VAN PAGINA 29

klanten krap een voldoende te geven, de andere geeft volop negens en tienen. In die laatste categorie valt elektronicabedrijf Variass, dat drie klanten elk met zes of zelfs acht tienen (op de in totaal vijftien items) beloont, maar ook wel een paar vieren te vergeven heeft. In het licht van Paul Botermans’ opmerkingen is er een opvallende tien voor alle drie Variass-klanten op ‘is helder in zijn communicatie (over forecast, specs, planning, etc.)’. Het gemiddelde over alle genomineerde klanten is hier 7,7 – vanwege de nodige onvoldoendes – maar Variass is op dit punt dus maximaal tevreden over zijn opdrachtgevers. Dat heeft alles te maken met de proactiviteit van het

Veendamse bedrijf zelf, zo blijkt uit de woorden van salesmanager Johan Behrendt. ‘Open communicatie is belangrijk, je moet niet terugdeinzen voor problemen, maar juist dichter tegen de klant aan kruipen. Als componenten niet op tijd komen, moeten we dat communiceren en samen oplossingen zoeken. Omgekeerd vragen wij klanten om te communiceren over hun jaarverwachtingen en afwijkingen daarop, ook al kunnen ze die niet garanderen, en grote tenders die eraan komen. Daar trekken wij echt aan. Schatten zij bijvoorbeeld de kans dat een tender gaat vallen op 80 procent, dan moeten we samen beslissen om alvast bepaalde componenten te bestellen, zodat de zaken op tijd zijn ingeregeld. Bij een van de klanten hebben we het laatste half jaar zo een leverbetrouwbaarheid van 100 procent gehaald. Daardoor kunnen zij wel leveren, waar concurrenten dat niet lukt en pakken zij extra marktaandeel. Deze werkwijze trekken we door naar andere klanten. Dat is de kracht van partnership, juist in hectische perioden moet je schouder aan schouder staan. Ik wil een partner zijn en niet een leverancier, want als leverancier krijg je in dit soort situaties verwijdering. Natuurlijk hebben

we soms vervelende gesprekken, maar af en toe moet je wrijven om glans te krijgen.’

FINALE In elk van de drie categorieën gaat de top 5 van de genomineerden door naar de derde en finale ronde. Daarin is het woord aan drie jury’s, die per categorie zijn samengesteld uit de bedrijven die de finalisten hebben genomineerd. Voorzitter van de twee supplier-jury’s is Joes Wigman, managing director van organisatieadviesbureau Berenschot; Iris Vis, dean of industry relations van de Rijksuniversiteit Groningen, zit de customerjury voor. Na altijd pittige discussies bepalen de jury’s per categorie een top 2. Tijdens het DISCA’18 event op woensdag 21 november in Boerderij Mereveld in Utrecht mogen de aanwezigen daarover stemmen, met hun smartphone. De scores van jury’s en publiek worden vervolgens met gelijk gewicht gecombineerd om te komen tot de best knowledge, best logistics en best customer winnaar en runner-up. www.avnet.eu www.masevon.com www.topinc.nl www.variass.nl

Halffabricaten | Lassamenstellingen | Eindproducten Assemblageweg 11 – 8304 BB Emmeloord | Tel. (0527) 636 800 | info@suplacon.com

Proud to be nominated

Festo BV www.festo.com/nl

november 2018

STERKE VISIE, CULTUUR EN WAARDERING BEPALEN HET INNOVATIEKLIMAAT AD BART + Design- en innovatiebureau VanBerlo heeft samen met de TU Eindhoven en TIAS School for Business & Society ‘Creative Equity’ ontwikkeld, een wetenschappelijk model om innovatiekracht van bedrijven te meten. In een serie columns lichten oprichter Ad van Berlo en strateeg Bart Versteeg de vier pijlers van het model toe.

Komt de naam Steven Sasson je bekend voor? Waarschijnlijk niet. Het merk Kodak daarentegen, zal bij de meesten wel een belletje doen rinkelen. Steven Sasson, 24 jaar jong, begon in 1973 bij Kodak als onderzoeker bij de r&dafdeling. Nog geen twee jaar later presenteerde hij het prototype van ’s werelds eerste digitale camera, die met behulp van cassettebandjes en een kleine computer een foto van 100x100 pixels op een beeldbuis kon toveren. Precies, de digitale revolutie is begonnen bij het bedrijf dat eraan ten onder is gegaan. Wat is hier gebeurd? Sasson demonstreerde zijn camera aan een hele rits topfunctionarissen die hem niet met lof maar met hoon beloonden. Geen van hen zag heil in een product dat in feite hun businessmodel onderuit zou halen. Kodak leefde tenslotte van verbruiksartikelen als fotorolletjes en fotopapier. Sasson verbleef in een lastige omgeving van een bedrijf dat zich volledig richtte op optimalisatie en schaalvergroting. Zijn ideeën werden derhalve niet gewaardeerd. Herkenbaar? Ook in Nederland zitten legio bedrijven vast in oude denkpatronen en rigide structuren. Afdelingen als silo’s die niet met elkaar praten, bureaucratie, onderwaardering door managers, ego’s op de verkeerde plek, gebrek aan visie: het zijn allemaal serieuze obstakels voor innovatie. Toen Google haar oostelijke kantoor in New York opende, hield ze dit in haar achterhoofd. Een platte structuur van vele agile teams op één grote locatie. Gepersonaliseerde

bureaus, motorsteps voor de lange afstanden, open vloeren en ladders en glijbanen die verdiepingen verbinden: het hele kantoor is speciaal ingericht om medewerkers zo goed en veel mogelijk met elkaar te laten samenwerken. Nou stellen we niet voor om van elk kantoor een soort speeltuin te maken. Maar de filosofie achter deze ontwikkelingen is zuiver. Het verzorgen van het juiste interne innovatieklimaat is van cruciaal belang. Innovatie ontstaat immers uit de creativiteit van medewerkers die zich in dit klimaat bevinden. En dat gaat veel verder dan de fysieke omgeving. Medewerkers moeten zich gestimuleerd voelen om actief mee te werken aan vernieuwing. Psychologische veiligheid en persoonlijke waardering spelen hier bijvoorbeeld een grote rol. Het belangrijkste is echter een sterke toekomstvisie. Als een organisatie niet duidelijk laat zien welke positie zij in de toekomst inneemt en welke rol zij in de samenleving wil vervullen, zal geen enkele medewerker zich bezighouden met vernieuwing, maar slechts met de waan van de dag. Het is dus erg van belang om je innovatieklimaat te beheersen. Het in kaart brengen van dit klimaat is onderdeel van Creative Equity, een model dat VanBerlo samen met twee universiteiten ontwikkelde om innovatiekracht te meten. Wanneer je de sterktes en zwaktes inzichtelijk maakt, heb je automatisch meer grip op al diens elementen. Wie weet, voorkom je zo jouw ‘Sasson-verhaal’.

www.vanberlo.nl

november 2018

MARKETING

PHOENIX 3D METAAL GAAT HET VAN DE DAKEN SCHREEUWEN:

‘IEDERE ENGINEER MOET WETEN WAT ER MET RUBBERPERSEN KAN’ ‘Rubberpersen? Nooit van gehoord!’ Door tamtam te maken wil Phoenix 3D Metaal, pionier in die ‘vergeten’ plaatbewerkingstechnologie, dat veranderen. ‘De uitdaging is te zorgen dat iedereen die in Nederland plaatwerk ontwikkelt, weet wat rubberpersen is – en dat het voor kleine en middelgrote series veel toegevoegde waarde kan hebben.’ Lukt dat, dan verwacht de Eindhovense plaatwerkerij menig nieuwe klant te gaan begroeten.

tegen dieptrekken, komt vooral door het prijskaartje van de pers. ‘Die investering moet je terugverdienen door grote series te produceren, maar daarvoor leent het snellere en initieel goedkopere dieptrekprocédé zich beter. Alleen in de luchtvaartindustrie is rubberpersen altijd in zwang gebleven. Daar moet elke processtap gedocumenteerd worden, iets wat goed kan met die technologie, en de kosten zijn minder van belang.’ Dat weerhield Jan van Hulst, voormalig dga van Phoenix 3D Metaal, er ruim twintig jaar geleden niet van een gewaagd avontuur aan te gaan: een rubberpers bouwen die wél zou aanslaan in de complete toeleverindustrie. Hij ontwikkelde die samen met TNO, Syntens (nu ingebed in de Kamer van Koophandel), TU Delft en een Fokker-techneut. Twee rubberpersen werden aangeschaft en volledig aangepast: één met 8.000 ton perskracht, de andere met 3.500 ton. Samen met een derde pers en de engineeringafdeling vormen die vandaag het hart van het bedrijf.

LAGERE INVESTERING Met de rubberperstechniek onderscheidt Phoenix 3D Metaal zich van alle concullega’s en weet het de omzet gestaag te vergroten. ‘We Jan-Willem van Hooft (links) en Bernard van der Poel: ‘We zijn een complete plaatwerkerij, maar wel met rubberpersen als corebusiness.’ Foto: Bart van Overbeeke groeien ieder jaar 5 tot 10 procent’, legt Van Hooft uit, ‘Vergeleken met dieptrekken vergt rubberpersen voor de klant weliswaar hogere variabele kosten, maar DOOR PIM CAMPMAN mond-tot-mondreclame door bestaande klanten’, een aanzienlijk lagere initiële investering. Dat zit vertelt Van der Poel. ‘Op internet deden we niet veel, we adverteerden niet, Facebook en LinkedIn hem vooral in de gereedschappen. Bij dieptrekiet dat Phoenix 3D Metaal momenteel gebruikten we niet en op beurzen stonden we (te) weinig omhanden heeft. Jan-Willem ken zijn een stempel, plooihouder en matrijs nauwelijks. Maar dat gaat veranderen: we gaan van Hooft en Bernard van der Poel, de nodig, terwijl bij rubberpersen een matrijs uit actiever de markt op, online en offline.’ Met als beide directeuren (zie kader), tonen een één deel, het ‘onderblok’, volstaat. Waar dieptrekdoel, vult Van Hooft aan: ‘De bekendheid van ons A4’tje met de logo’s van een veertigtal klanten: matrijzen soms tonnen kosten, heb je rubberbedrijf en vooral die van de rubberperstechnolomerendeels machine- en apparatenbouwers uit gie flink te vergroten.’ De compleet nieuwe huisNederland, Duitsland, België en verder weg. stijl en logo ondersteunen dat, net als de nieuwe Die onder meer toegangspoortjes, heftrucks, hijsNIEUWE DIRECTIE website en bedrijfskleding, visitekaartjes, banners kranen, mestrobots, rioolontstoppingssystemen, bij de entree enzovoort. Van Hooft: ‘Anderhalf afzuigkappen, vrachtwagens, flitskasten en jaar geleden hebben we gezegd: wij willen dat shoarmamachines maken. Van Hooft: ‘Sommigen Phoenix 3D Metaal werd in 1960 opgericht door Jan iedere engineer in Nederland die apparaten of willen dat we stilhouden dat zij klant bij ons zijn van de Ven en vanaf 1998 door Jan van Hulst voortmachines construeert, onze rubberperstechno– om hun concurrent niet op het idee te brengen gezet. In 2010 is de directie versterkt met Bernard van logie kent en weet wat ermee mogelijk is. Nu ook bij ons aan te kloppen.’ der Poel en in 2015 met Jan-Willem van Hooft, met als weet, afgezien van onze klanten, geen mens dat.’ doel: overname van het bedrijf. Begin 2017 namen zij

ACTIEF DE MARKT OP Tot dusver moet de plaatwerkerij het inderdaad vooral hebben van klanten die aankloppen. ‘Bedrijven vinden ons meestal toevallig, vaak via

november 2018

PRIJSKAARTJE Toch bestaat rubberpersen al best lang: de technologie is rond 1935 ontstaan. Dat die het aflegde

een 75-procentbelang. Jan van Hulst behoudt nog enkele jaren 25 procent, maar heeft als gepensioneerde geen actieve inbreng meer.

persmatrijzen vanaf 1.000 tot zo’n 12.000 euro. Een autofabrikant die elk jaar honderdduizenden identieke deuren maakt, kiest voor dieptrekken. Want dat is snel en bij zulke giga-aantallen stellen die hoge matrijskosten niet zo veel voor. Bij kleinere seriegroottes zijn die kosten echter veel lastiger of niet terug te verdienen. En dan kan onze rubberperstechnologie het betere alternatief zijn.’ Waaraan hij toevoegt: ‘Rubberpersen wordt pas interessant als je je pers met heel veel kleine series kunt vullen.’ Hoe klein? Van der Poel: ‘Kleiner dan 150 à 200 producten per jaar zoeken we niet, en dat loopt op tot zo’n 5.000 per jaar. En kunnen we meerdere producten in één matrijs kwijt, dan verdubbelt dat zomaar. Waarbij we in principe alleen terugkerende series aannemen. Eén prototype, kunstwerk of eenmalig honderd producten; dat doen we niet meer, ook niet als we er goed voor betaald krijgen. Naarmate we groeiden, gingen zulke klusjes in de weg zitten.’

HIGHTECH UITSTRALING De persen vullen lukt Phoenix 3D Metaal goed, getuige de gestage omzetgroei en het grote en gevarieerde klantenbestand. Door een actievere marktbewerking denkt de directie daar nog wat schepjes bovenop te kunnen doen. ‘De sleutel tot een hoger rendement is meer omzet draaien met hetzelfde team, op dezelfde machines, in hetzelfde pand’, vertelt Van Hooft. ‘Beslissend is dat onze unieke technologie klanten veel toegevoegde waarde kan bieden. Bijvoorbeeld omdat je, zonder aan plaatdikte gebonden te zijn, mooie ronde

vormen kunt maken. Ik zie vaak machines die technisch ongelooflijk knap zijn, maar waar zo’n vierkant kapje omheen zit dat iedereen kan maken. Hightech van binnen en low-end van

‘Bij kleinere seriegroottes kan onze rubberperstechnologie het betere alternatief zijn’

processtappen te reduceren. Leidt dat tot een opdracht, dan ontwikkelen we op basis van diepgaandere simulaties (in Autoform, red.) de matrijs. Is die gefreesd, dan gaan we produceren: eerst 2D-lasersnijden, dan rubberpersen – soms nog voorafgegaan door een kant- of walsbewerking –, 3D-lasersnijden en lassen als het een samengesteld product betreft. We zijn dus een complete plaatwerkerij, maar wel met rubberpersen als corebusiness.’ De afgelopen jaren stond verdere professionalisering hoog op de agenda, zegt Van Hooft. ‘Om onze doorlooptijden te verkorten, zijn we met QRM (Quick Response Manufacturing, red.) begonnen. Dat heeft onder meer geleid tot 70 tot 80 procent voorraadreductie. Om meer stappen te zetten, zijn we nu bezig met QRM 2.0.’

DRIE FOCUSGEBIEDEN buiten – niet fraai noch onderscheidend. Gelukkig zijn steeds meer apparaten- en machinebouwers bereid iets meer te betalen om ook de buitenkant een moderne en professionele uitstraling te geven.’

PROFESSIONALISERING Phoenix 3D Metaal heeft alles in huis om vroeg in het ontwerpproces van de klant mee te denken, legt Van der Poel uit. ‘Voor we een offerte maken, voert onze engineeringafdeling een simulatie uit die uitwijst of wat de klant wil maakbaar is. Zo niet, dan geven wij advies over hoe het anders, beter of goedkoper kan, door het aantal

Daarbij ligt de focus op drie gebieden: 1) de werksituatie verder verbeteren door allerlei, vaak kleine aanpassingen die het (samen)werken voor de 42 Phoenix-medewerkers nog interessanter en prettiger maakt; 2) investeren in proces-equipment (begin dit jaar werd een 3D-lasersnijder aangeschaft; een nieuwe 2D-laser zit in de pen), en 3) actief uitdragen in de markt wat rubberpersen is en welke voordelen het kan bieden. ‘Alle voorwerk is zo’n beetje gedaan; nu gaan we het van de daken schreeuwen.’

www.phoenix3dmetaal.com

Your Global Automation Partner

Stairway to Heaven! Turck Cloud Solutions Veilig protocol voor overdracht, eenvoudige integratie en wereldwijde toegang tot machine- en fabriek data Functies zoals bewaking, alarm berichten, rapportage, trends of geografische lokalisatie reeds geïntegreerd Data hosting in verschillende varianten: als een service of lokaal als „Private Cloud“ in uw data center

www.turck.nl

november 2018

STRATEGIE

NXP-TOPMAN MAURICE GERAETS LICHT ‘ULTRASUCCESVOLLE’ STRATEGIE TOE

‘‘DEN HAAG’ VERGEET DAT DIT MANAGEMENT DOORGAANS HEEL GOED WEET WAT HET DOET’ NXP was in 2009 op een haar na failliet. Acht jaar later, in 2017, maakt de chipproducent 2,2 miljard dollar winst. Een gesprek met topman Maurice Geraets over hoe NXP er steeds weer in slaagt in een vroeg stadium aan de slag te gaan met de juiste product/marktcombinaties, waarvoor het dé technologie reeds op de plank heeft liggen – om met die voorsprong meteen de positie van marktleider te pakken. Kwestie van zorgen dat jouw technologie de standaard wordt, de juiste engineers bijeenbrengen, gebruikmaken van een heel goed Nederlands ecosysteem en een beetje fingerspitzengefühl. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

aurice Geraets, managing director van NXP Nederland, vertelt het met zichtbare trots: de beurswaarde van NXP Semiconductors is vandaag acht keer hoger dan in 2010, toen de chipproducent naar de beurs (Nasdaq) ging. Dankzij een ‘ultrasuccesvolle’ strategie, die oplegt voortdurend op zoek te gaan naar groeisegmenten, naar product/marktcombinaties waarin NXP, met de chiptechnologie waarover het beschikt, het verschil kan maken. Zodanig dat het meteen een marktaandeel heeft dat minstens 50 procent groter is dan dat van nummer twee. Want dat betekent door de bank genomen dat het 50 procent meer kan investeren in r&d. Ook de grote (Chinese) klanten realiseren zich dat. ‘Een multinational die zaken wil doen, kijkt allereerst naar de marktleider. Want die biedt klaarblijkelijk de kwaliteit waardoor hij voorop loopt. De grootste zijn, creëert pull vanuit de markt.’

NXP-TECHNOLOGIE DÉ STANDAARD Hoe slaagt NXP er steeds weer in die succesvolle product/marktcombinaties te vinden – in een vroeg stadium, als de marktvraag nog niet op gang is? Zo ontwikkelde het bedrijf al in 2002, nog onder de vleugels van moeder Philips, de NFC-chip (Near-Field Communication) die draadloze communicatie tussen devices over heel korte afstand mogelijk maakt. Die technologie wordt pas de laatste jaren massaal ingezet voor mobiel contactloos betalen, en draagt dus pas sinds kort goed bij aan de omzet (ruim 9,2 miljard dollar in 2017) en nettowinst (de al genoemde 2,2 miljard). ‘Belangrijk in deze businesscase was dat wij al in een heel vroeg stadium zijn gaan praten met Google, de eigenaar van het Androidbesturingssysteem, om afspraken te maken over de NFC-communicatiestandaard. Door die overeenkomst maken bijna alle smartphonemakers voor korte-afstandscommunicatie nu gebruik van onze chips. Je zou kunnen zeggen dat wij

november 2018

hebben geleerd van het Video2000-echec’, verwijst Geraets naar de videorecorderstandaard die Philips begin jaren tachtig tevergeefs in de markt zette, ondanks de aantoonbaar betere kwaliteit.

VOORSPRONG MET BESTAANDE TECHNOLOGIE Zorgen dat jouw technologie dé standaard wordt, is één van de eerste stappen op weg naar succesvolle product/marktcombinaties. Zoals blijkt uit een actueler voorbeeld, waarin eveneens bestaande technologie opnieuw kon worden ingezet. ‘Volgend jaar nemen we de Car2Car-chip in massaproductie. Die verzorgt de communicatie tussen auto’s onderling. Het ontwikkeltraject startte met de vorming van een consortium waarin alle grote autobouwers in grote lijnen de te gebruiken technologie definieerden. Wij, elektronicabouwers en concullega’s, schoven daar ook bij aan. Met het concept trekken wij ons terug in interne meetings, waarin lead engineers van een groot aantal van onze technische disciplines aanwezig zijn. Op een gegeven moment kwam iemand met het idee de onderliggende technologie van onze bestaande autoradio-chip te gebruiken. Dat gaf ons direct een voorsprong in de ontwikkeling.’

• ‘De grootste zijn, creëert pull vanuit de markt. • Zorgen dat jouw technologie dé standaard wordt, is één van de eerste stappen op weg naar succesvolle product/marktcombinaties. • ‘De partijen die we met onze strategie aanspreken, zijn de langetermijninvesteerders.’ • ‘Overgenomen worden is, met de blokkade van de Chinese mededingingsautoriteiten, nu niet aan de orde.’

BUSINESSCASE BOUWEN ‘Geen toeval, maar een beetje fingerspitzengefühl’, aldus Geraets. ‘Een kwestie van weten welke mensen je over welk onderwerp voor welk marktsegment bij elkaar moet zetten om ideeën vrij te spelen. Zo komen binnenkort de eerste RF-cookers op de consumentenmarkt, een soort magnetrons voorzien van chiptechnologie die wij eerder hebben ontwikkeld voor mobiel dataverkeer. Die technologie zorgt ervoor dat de zendmast voldoende energie kan uitstralen om een verbinding met jouw mobieltje tot stand te brengen. In de RF-cooker wordt die nu gebruikt om voedsel veel gerichter en dus sneller, energiezuiniger en beter te verwarmen of ontdooien.’ Zodra een conceptuele oplossing bedacht is, gaan NXP-mensen weer naar buiten om de businesscase te bouwen. Dat doen ze door te praten met potentiële klanten, toeleveranciers en partners. Waaronder softwarebedrijven of kleine applicatiebouwers, die de functie van de chip tot leven kunnen wekken, zodat NXP de klant méér kan tonen dan een klein stukje silicium. ‘Zo krijgen

NXP SEMICONDUCTORS GROEIT RAZENDSNEL ($ in millions)

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Revenue Cost of revenue

4.402 -2.579

4.194 -2.288

4.358 -2.370

4.815 -2.638

5.647 -3.007

6.101 -3.314

9.498 -5.429

9.256 -4.637

Gross profit Research and development Selling, general and administrative Amortization of acquisition-related intangible assets

1.823 -568 -966

1.906 -635 -918

1.988 -628 -977

2.177 -639 -896

2.640 -763 -686 -152

2.787 -890 -922 -223

4.069 -1.560 -1.141 -1.527

4.619 -1.554 -1.090 -1.448

Total operating expenses Other income (expense)

-1.534 -16

-1.553 4

-1.605 29

-1.535 9

-1.601 10

-2.035 1.263

-4.228 9

-4.092 1.575

Operating income (loss) Income (loss) before income taxes Benefit (provision) for income taxes Results relating to equity-accounted investees Net income (loss)

273

357

412

651

1.049

2.015

-150

2.102

-355

100

-25

377

639

1.486

-603

1.736

-24 -86

-21 -77

-1 -27

-20 58

-40 8

104 9

851 11

483 53

-406

436

-52

415

607

1.599

259

2.272

‘Other income’ is met name afkomstig uit leveringen aan Ampleon en Nexperia, afsplitsingen van NXP. ‘Dat neemt in de loop der tijd af’, aldus Maurice Geraets. GAAP Condensed consolidated statements of operations (unaudited). Bron: NXP

ups op de campus in Eindhoven, maar ook met kennisinstellingen en overheden. Wij werken nu aan chiptechnologie voor smart mobility-toepassingen. Daarvoor zijn we in gesprek met twaalf stakeholders, waaronder Rijkswaterstaat, TNO, IBM, ANWB en Beijer Automotive. Om deze zeer complexe systemen succesvol te ontwikkelen, is de expertise nodig van een groot aantal partijen. In Nederland investeren we een kwart miljoen dollar in r&d, een zesde van wat we er wereldwijd in steken. Voor conceptontwikkeling in het ecosysteem moet je hier zijn, niet in China. Daar heb je alleen één-op-één samenwerkingen en beperken we ons tot zaken als hoe de Chinese standaard voor smart mobility-concepten eruit moet zien.’

‘Voor conceptontwikkeling in het ecosysteem moet je hier in Nederland zijn, niet in China’

Over de afgeketste overname door het Amerikaanse Qualcomm zegt Maurice Geraets: ‘Veel mensen, zeker in Den Haag, waren blij dat de overname niet doorging. Maar ze vergeten dat dit management doorgaans heel goed weet wat het doet, dat het veel beter op de hoogte is dan de politiek kan zijn. Ja, het hoofdkantoor zou in Amerika terecht gekomen zijn, maar de basis aan r&d zou niet uit Nederland vertrokken zijn. Daarvoor functioneert dit ecosysteem te goed.’

VOOR DE LANGE TERMIJN

Maurice Geraets, managing director van NXP Nederland: ‘Toen ik onze president Kurt Sievers onlangs vroeg wat Nederland zo belangrijk maakt voor NXP, zei hij: ‘Het ecosysteem.’’ Foto: Bart van Overbeeke

we boven tafel hoeveel investering de uitontwikkeling vraagt, in hoeverre er een markt voor is en of we in die markt een positie kunnen innemen waarin we minstens 50 procent groter zijn dan nummer twee.’

SUCCES BOEKEN MET SUCCES Duidelijk wordt dat vroeg op de juiste trein springen om het verst en het hardst te gaan, makkelijker wordt naarmate je meer succes hebt. ‘Wij zijn toeleverancier van alle autobouwers van de wereld. Neem de radarchip, waarmee een auto de afstand tot zijn voorganger bepaalt en die over een paar jaar ook in alle goedkoopste modellen zal zitten. Daarvoor hebben de automotiveoem’ers ons al in een heel vroeg stadium van de roadmap-ontwikkeling betrokken. Ja, wij werken build-to-roadmap.’

HET NEDERLANDSE ECOSYSTEEM Ook het ecosysteem in Nederland is belangrijk voor het NXP-succes. Het bedrijf mag dan in China en India in totaal 9.000 medewerkers hebben, belangrijk ontwikkelwerk wordt hier gedaan: op de High Tech Campus in Eindhoven en in de r&d- en productiefaciliteiten in Nijmegen, waar bij elkaar 3.000 personeelsleden werken. ‘Toen ik onze president Kurt Sievers (sinds medio september in die functie, red.) onlangs vroeg wat Nederland zo belangrijk maakt voor NXP, zei hij: ‘Het ecosysteem.’ Ook al werken in Eindhoven veel mensen uit India en andere landen, dit bedrijf bevat genoeg typisch Nederlandse creativiteit, flexibiliteit en eigenwijsheid die in ontwikkeltrajecten zo belangrijk zijn. En we zitten in een omgeving waarin heel goed wordt samengewerkt. Niet alleen met Philips, ASML en de kleine start-

Tot slot naar de actualiteit. Dankzij de strategie van focussen op markten waar NXP direct het verschil kan maken – en dus ook door afscheid te nemen van chiptechnologie voor digitale tv, set-top boxen en modems voor mobieltjes – is sinds de beursgang de beurswaarde verachtvoudigd, aldus Geraets. Medio september ging de beurskoers echter door een dipje. ‘De nieuwe strategie die de chipfabrikant nabeurs presenteerde, valt niet goed bij beleggers’, meldt het Financieele Dagblad. De strategie die aan de financieel analisten is verteld, aldus Geraets, is precies het verhaal dat hij zojuist heeft afgestoken, alleen met meer details. ‘Met de analisten is vijf uur gesproken. Ik denk dat momenteel nog veel kortetermijnbeleggers – ingestapt in de hoop op winst door de nakende overname door Qualcomm – nu weer uitstappen. De partijen die we met onze strategie aanspreken, zijn de langetermijninvesteerders. Nee, we hebben geen signalen afgegeven over grote overnames. Take-overs van de omvang Freescale (leverancier van chiptechnologie voor onder andere motormanagementsystemen, in 2015 door NXP overgenomen, red.) zullen we voorlopig niet doen. En zelf overgenomen worden is, met de blokkade van de Chinese mededingingsautoriteiten, nu ook niet aan de orde.’ www.nxp.com

november 2018

PROCESVERBETERING

DEMACO INVESTEERT FORS IN AUTOMATISERING EN QRM; PLM XPERT IS DAAR PARTNER IN

KLANTSPECIFIEKE OPLOSSING VOOR DE PRIJS VAN SERIEPRODUCTIE Totale procesbeheersing is een must voor projectenbedrijf Demaco. Vandaar dat de specialist in koudetechnologie (cryogenie) gestaag stappen maakt in automatisering. Onder andere door de uitbreidingsmogelijkheden van hun PLM-software – PRO.FILE – verder uit te nutten. ‘Onze ambitie is zoveel mogelijk naar paperless te gaan’, vertelt manager engineering & procurement Marco Roos. En om van engineering-to-order naar configure-to-order te transformeren.

DOOR PIM CAMPMAN

loeibare gassen transporteren en conditioneren in de processen van klanten; dat is de specialiteit van het Noord-Hollandse bedrijf. En daar zijn ze in Noord-Scharwoude steengoed in: Demaco levert jaarlijks circa 600 projecten op, grote en kleine – voor klanten in allerlei marktsegmenten in Europa, het Midden-Oosten, Azië en Noord-Amerika. ‘De afgelopen twee jaar zijn hier zo’n 25 fte’s bijgekomen; vandaag zitten we op 105 fte’s’, aldus Marco Roos over de gestage groei van Demaco. Die klanten hebben één ding gemeen: hun producten of processen draaien op vloeibaar gemaakte gassen. Vooral stikstof (-196° Celsius), maar ook zuurstof, argon, waterstof en liquified natural gas (LNG). En – meest uitdagend – het edelgas helium, dat gekoeld tot net boven het absolute nulpunt (0° Kelvin = -273°C) vloeibaar wordt. Demaco ontwerpt, fabriceert, monteert, installeert en onderhoudt daarvoor de ‘infrastructuur’. In gewoon Nederlands: de leidingen, plus de apparatuur die ervoor zorgt dat het vloeibare gas in de juiste conditie op de juiste plekken beschikbaar is. De – merendeels klantspecifieke – toepassingen ontwerpt Demaco zelf, uiteraard in samenspraak met de klant. En ook de productie van de leidingen en – deels – de bijbehorende apparatuur (waaronder fasescheiders, subcoolers en vulstations) gebeurt in de 3.600 vierkante meter grote fabriekshal van Demaco. ‘Wat we inkopen, komt uitsluitend van toeleveranciers die hebben bewezen te voldoen aan de strenge eisen die aan cryogene apparatuur gesteld worden.’ Veelzeggend in dat opzicht is het klantenbestand. Dat varieert van bedrijven in de energie- tot de voedingsmiddelensector (waaronder vriesdrogen), van de medische sector (onder meer bloed- en spermabanken) tot de lucht- en ruimtevaart (ESA is klant), en van de semiconsector (het testen van chips bij extreme temperaturen) tot de automotive. Roos: ‘De kleppen van alumi-

november 2018

nium verbrandingsmotoren zitten in ringetjes van een bepaalde staalsoort. Een robot haalt zo’n ringetje door een bak vloeibaar stikstof, waardoor ze krimpen, en laat ’m in het motorblok zakken. Door opwarming zet het ringetje uit en komt het muurvast in het aluminium te zitten.’

CERN ALS KLANT Naast bedrijven, ziekenhuizen en zogenoemde EP&C-contractors (engineering-, procurement- en constructiebedrijven, die in opdracht complete bedrijfsprocessen bouwen) heeft Demaco diverse gerenommeerde universiteiten en onderzoeksinstituten als klant. Daaronder Desy en Fermilab (laboratoria voor hogeenergiefysica in respectievelijk Duitsland en de VS), Jefferson Marco Roos voor een ‘valve box’, die onderzoeksinstituut CERN in Genève Lab (VS) en CERN, de Europese inzet in het spraakmakende Neutrino-project. Foto: Demaco nucleaire-researchorganisatie in Genève. Vloeibaar helium maakt aanvankelijk als tekenaar in de machinebouwen houdt de magneten in de 26 kilometer (!) hoek en daarna, in de cryogene tak, als projectenlange, ondergrondse deeltjesversneller van CERN gineer, projectleider en sinds twaalf jaar als supergeleidend. Voor dat gesloten systeem levermanager engineering & procurement. de en installeerde Demaco ruim drie kilometer aan meervoudig vacuümgeïsoleerde transferleidingen. UNIEKE CONFIGURATIE Om maar te zeggen: met dat kaliber klanten stel Vele pijlers stutten het succes van Demaco. Om er je echt iets voor in de cryogene wereld. Demaco een paar te noemen: voortdurend investeren in (Dekker Machines en Constructies), in 1960 kennis, mensen en middelen, en veel oog hebben opgericht door Theo Dekker, was aanvankelijk voor wat (potentiële) opdrachtgevers verlangen. actief in de landbouwmechanisatie. Midden jaren Met als onwrikbaar fundament: 100 procent protachtig diende zich een cryogeen vraagstuk aan – cesbeheersing, zodat de kwaliteit, leverbetrouwen dat vakgebied intrigeerde dermate dat gaandebaarheid, traceability en volledige documentatie, weg een cryogene afdeling werd opgetuigd. Die aan strikte eisen voldoen en er minder kans is op trok zó veel werk aan, dat Demaco twaalf jaar fouten. Kortom: het draait om customer intimacy. geleden stopte met algemene machinebouw en Demaco investeert al jaren fors om dat goed voor alle pijlen op cryogenie richtte, vertelt Marco elkaar te hebben en te houden. Roos. Hij werkt ruim 27 jaar bij het bedrijf, Zo wordt bijvoorbeeld geïnvesteerd in digitali-

sering, in IT-systemen die ertoe bijdragen dat de (interne) processen efficiënt en foutloos verlopen. Op het vlak van automatisering en werkmethodiek heeft Demaco grote stappen gezet – en blijft dat doen. Daarbij wordt simultaan op verschillende borden geschaakt, zo blijkt. ‘We zijn erg met de QRM-filosofie (Quick Response Manufacturing, red.) aan de slag gegaan om, in onze situatie waarin elke klant iets anders wil, toch in flow te kunnen produceren en stappen te zetten in doorlooptijdverkorting. In lijn daarmee zijn we aardig op weg om van engineering-toorder (eto) naar configure-to-order (cto) te gaan. Door te werken met kleine modules kunnen we veel meer variatie aanbrengen in onze eindproducten en zo de klant die unieke configuratie aanbieden die het beste bij hem past. Een klantspecifieke oplossing voor de prijs van serieproductie.’

LIJM TUSSEN DISCIPLINES In een wereld met complexe producten en systemen, turnkeyprojecten en een altijd-weer-netiets-andere klantvraag is een stevig IT-fundament onontbeerlijk. Roos: ‘Een paar jaar geleden hebben we ons hele serverpark vernieuwd, alle werkstations geüpgraded en ons CAD-systeem voor 2D- en 3D-tekeningen (Solid Edge, red.) geïntegreerd met ons PLM-platform, PRO.FILE. Aanvankelijk gebruikten we PRO.FILE alleen voor het beheer van 3D-modellen en 2D-productietekeningen; een engineering-feestje. Maar door ook het documentenbeheer erin te brengen, is

PRO.FILE gaandeweg de lijm tussen alle disciplines geworden: medewerkers van Verkoop tot en met Service werken er nu mee. De PRO.FILEmogelijkheden worden ook ingezet bij het ondersteunen van modularisatie en standaardisatie en de slag van eto naar cto te faciliteren.’ Bedrijven die doorgronden wat PLM-software voor meerwaarde kan bieden – vooral als die

SINGLE SOURCE OF TRUTH Marco Roos bevestigt dat, beseffend dat er nog veel verbeteringen mogelijk – nee: noodzakelijk – zijn. Het uitbannen van de handmatige stap om het huidige ERP-systeem na vernieuwing te koppelen met PRO.FILE en daarmee de stuklijsten en Solid Edge-data, is nog zo’n verbetering. ‘Verder hebben we een eerste opzet om ook processen in

‘Demaco zag het grotere plaatje en is PRO.FILE stapsgewijs bedrijfsbreed gaan uitrollen’

door alle disciplines wordt benut – ziet Hugo Botter, managing director van PLM Xpert, nog altijd te weinig. ‘Indertijd kwam Demaco bij ons met de beperkte vraagstelling: “Help ons om onze CAD-data goed te beheren.” Prima, maar PRO.FILE heeft veel méér te bieden. Demaco zag dat in – en zette gaandeweg stappen om die kansen uit te nutten. Het begint altijd daar waar de ergste pijn zit, ook in dit geval. Maar Demaco zag het grotere plaatje en heeft PRO.FILE stapsgewijs bedrijfsbreed uitgerold van product data backbone naar digitalisatieplatform. Daar plukken ze steeds meer de vruchten van.’

de PRO.CEED-module van PRO.FILE te kunnen zetten en integreren we het e-mailverkeer bedrijfsbreed door bijlagen te linken aan projecten in PRO.FILE. Zodat iedereen altijd dezelfde bijlage heeft vanuit één bron, die zonder tijdverspilling is op te zoeken en waarvan zeker is dat het de single source of truth is.’ Verdere stappen in organisatie-optimalisatie en IT-automatisering liggen in het verschiet. www.demaco.nl www.plmxpert.nl www.profile-plm.nl

“DIT IS GEEN

STUK METAAL , MAAR EEN STERKE MARKTPOSITIE VOOR SKIDATA.” Rudy Daams - Manager Engineering

F ĳ e n h o f 6 | 5 6 5 2 A E E i n d h o v e n | +3 1 (0) 4 0 2 5 3 2 9 4 4 | M E E R O V E R V O O R S P R O N G O P P H O E N I X 3 D M E TA A L .C O M

november 2018

Over Location Intelligence, toonaangevende architectuur en slimme gebouwen www.heembouw.nl

Commercieel manager Heembouw Job Kuijpers:

“Zo weten wij de juiste locaties te spotten”

www.gronddatabank.nl

DC Appelweg in Moerdijk, ontworpen door Habeon Architecten en ontwikkeld en gerealiseerd voor Exeter Property Group.

Heembouw is een van de grotere spelers op het gebied van ontwikkeling en nieuwbouw voor de sectoren logistiek en productie. De inzet van Location Intelligence speelt hierbij een belangrijke rol. Commercieel manager Job Kuijpers: “De vraag naar vastgoed is enorm, maar dan wel op de goede plek. Met onze sales- en data analist weten we de juiste locaties te spotten. Zowel greenfield- als brownfield locaties, die voldoen aan de vraag en behoefte van onze opdrachtgevers.” Opdrachtgevers kunnen eindgebruikers zijn, maar Heembouw werkt ook nauw samen met beleggers, met name in gebiedsontwikkeling. “Dit soort ontwikkelingen pakken we als ontwerpende bouwer en in veel gevallen ook als gedelegeerd ontwikkelaar op, in combinatie

“Maptable maakt visueel hoe locaties scoren op voor de klant relevante data”

met beleggers/investeerders.” De Heembouw

DC New Logic III in Tilburg, ontwerp van Habeon Architecten en ontwikkeld en gerealiseerd in opdracht van DOKVAST voor Rhenus Logistics.

Architecten is Heembouw in staat om het ontwerp naadloos aan te laten sluiten bij het productieproces van de klant. Kuijpers: “We denken niet direct aan de schil van het gebouw maar analyseren eerst de productieprocessen die in het gebouw moeten plaatsvinden. Hoe verlopen de processen en hoe kunnen deze het

gronddatabank, met daarin data van de

locaties scoren op deze data. Zo helpt Location

beste in het gebouw worden gepositioneerd?

beschikbare gronden en (her) ontwikkellocaties

Intelligence vastgoedvraagstukken in te vullen

Pas als dat helder is, wordt het gebouw er

in Nederland is hierbij natuurlijk belangrijk, maar,

en wordt de keuze voor de meest optimale

omheen ontworpen. Verder worden onze

zegt Job Kuijpers ,“we kijken veel breder dan

vestigingslocatie vergemakkelijkt.”

gebouwen steeds intelligenter. New Logic III,

alleen locatie. Onze sales en data-analist betrekt

is voorzien van sensoren en nodes, waardoor Uit ervaring blijkt dat eindgebruikers in de

de eindgebruiker middels DoccControl nog

en werkgelegenheid; terreinen en percelen

maakindustrie niet alleen een mooie gebouw

sneller geholpen wordt bij calamiteit of storing,

en infrastructuur en bereikbaarheid, als de

willen, maar het creëren van inzicht in hun

en waarbij nu de ontwikkeling gaande is dat

voornaamste trends in de logistiek en productie.

productieproces vaak nog meer toegevoegde

verstoringen al vooraf worden gesignaleerd. Zo

Met onze maptable laden we kaarten met voor

waarde biedt. Door de nauwe samenwerking

gaan we steeds verder in het slimmer maken

de klant relevante data, en laten we zien hoe

met het eigen architectenbureau Habeon

van gebouwen en toepassen van IoT.”

hier data bij op het gebied van arbeidspotentieel

De productiesite van Benier in Nieuwkuik naar ontwerp van Habeon Architecten. Voor het ontwerp was het productieproces van het bedrijf cruciaal.

PRODUCTIESTRATEGIE

JUBILEREND VHE STAPT IN SERIES

‘WE ZIEN VOORAL KANSEN IN DUITSLAND’ VHE Industrial Automation vierde in september het diamanten bestaan. Gestart als automatiseerder van industriële naaimachines, ontwikkelde het Eindhovense bedrijf zich tot specialist in besturingstechnologie voor machines in onder andere de automotive, verpakkingsindustrie en semicon. DOOR JOS CORTENRAAD

s er veel veranderd in zestig jaar?’, herhaalt Willem Ruisch, al 33 jaar bij VHE in dienst als softwareontwikkelaar, de vraag. ‘Natuurlijk. We hebben de overgang naar servomotoren meegemaakt, de evolutie naar PLCbesturingen en de razendsnelle ontwikkelingen in de aandrijftechniek. We hebben een enorme toolbox met heel veel mogelijkheden, die was er dertig jaar geleden niet. En nu zitten we midden in het tijdperk van Industrie 4.0 en Internet of Things. Besturingen zijn meer nog dan vroeger cruciaal voor de hightech maakindustrie. Dus ja, er is heel veel veranderd en elke dag worden we weer met nieuwe uitdagingen geconfronteerd.’

‘I

KERN HETZELFDE GEBLEVEN

Van links naar rechts: softwarespecialist Willem Ruisch, directeur Joop Essing, marketing- en salesmanager Paul van der Krieken en operations director Marc van Happen voor het pand van VHE in Eindhoven. Foto: Vincent Knoops

Paul van der Krieken, marketing- en salesmanager en met 31 dienstjaren ook een oudgediende bij VHE, knikt. ‘Tegelijk is de kern van het bedrijf hetzelfde gebleven. VHE heeft altijd zeer nauwe banden onderhouden met de klanten. Dat deed oprichter Van Hout senior al toen hij de industriële naaiateliers bezocht om motoren te verkopen en vervolgens de machines verder te automatiseren.’ Later verlegden zijn opvolgers, onder meer zijn twee zoons Jan en Harry, de focus naar de machinebouwers in de regio. Onder andere naar Philips, Van Doorne’s Transmissie, DAF en Bosch; de ondernemingen die voor VHE heel belangrijk zijn geweest toen het industrieel naaiwerk verdween. ‘Feitelijk was elke opdracht maatwerk; er moest een besturing ontwikkeld en gebouwd worden voor een machine. Later kwam daar software bij, maar net als destijds zitten we graag in een zo vroeg mogelijk stadium met de klant aan tafel. Liefst nog in de ontwerpfase van een machine. Alleen dan kun je de meest optimale besturing ontwikkelen en bouwen. Met software op maat.’

GROTE NAAM Voor de marketingmanager moet het digitale tijdperk toch ook een revolutie zijn? ‘Dat valt wel

mee’, vervolgt Paul van der Krieken. ‘We hebben nooit veel geadverteerd en doen dat nog steeds niet. Wel is de website belangrijk om te laten zien wat we kunnen. VHE moet het hebben van langdurige klantrelaties en mond-tot-mondreclame. Voor veel klanten werken we al meer dan twintig jaar, voor enkele van hen zelfs meer dan dertig jaar. We hebben in Nederland een grote naam opgebouwd, machinebouwers kennen ons, ze weten dat we top zijn in besturingstechniek. Bij het werven en houden van klanten spelen social media daarom geen grote rol. Dat is anders bij het aantrekken van medewerkers. Jong talent is bijna alleen maar digitaal bereikbaar. Daar spelen we uiteraard op in.’

LEAN PRODUCTIESYSTEEM Geen overbodige luxe in een overspannen arbeidsmarkt terwijl het bedrijf groeit als kool; van 120 naar 200 medewerkers in twee jaar tijd. ‘Vorig jaar hebben we in Veldhoven een productielocatie geopend’, verklaart operations director Marc van Happen. ‘Naast het ontwerpen en assembleren van unieke besturingssystemen wordt van ons meer seriewerk verwacht. Zo produceren we onder andere besturingen voor

de oplaadsystemen van Heliox die voor elektrische bussen gebruikt worden. In Veldhoven hebben we daarvoor een lean productiesysteem ingericht. Het proces is in stukjes opgeknipt zodat we ook mensen kunnen inzetten die geen complete technische opleiding voltooid hebben. Zo werkt er een asielzoeker met verblijfsstatus, een ex-timmerman, een voormalige bakker, enzovoort. Mensen krijgen een kans en wij hebben de capaciteit die we nodig hebben.’

OVER DE GRENS Nederland is de stabiele thuismarkt voor VHE Industrial Automation met tientallen klanten waaronder Bosch, ASML (‘Wij waren de tweede toeleverancier’), Philips, DAF en Rockwool. Toch kijkt directeur Joop Essing voor het eerst wat nadrukkelijker over de grens. ‘We zien vooral kansen in Duitsland en dan met name bij de machinebouwers in het zuiden. Ook omdat we nu ervaring hebben met grotere series. En een aantal toeleveranciers van ons is daar gevestigd. De tijd is rijp om nieuwe markten te verkennen. De organisatie is er klaar voor.’ www.vhe.nl

oktober 2018

DIGITALISERING

TALKING INDUSTRY VAN LINK EN ING: DIGITALISERING & INNOVATIE

TUSSEN ‘MIJN MELK’ EN ‘MIJN IDEE’ Digitalisering en innovatie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Denk aan procesinnovatie/automatisering of productinnovatie aan de hand van big data. Tijdens een recente TalkING Industry executive round table passeerden uiteenlopende voorbeelden de revue. Maar wie zich blindstaart op de binnenstromende data, kan zomaar een disruptieve innovatie uit onverwachte hoek missen. En de vakman op de werkvloer heeft toch vaak het slimste idee. Kortom, de factor mens blijft onontbeerlijk voor innovatie. DATA-ANALYSE

DOOR HANS VAN EERDEN

NG organiseert telkens op locatie bij een klant samen met Link Magazine executive round tables onder de noemer TalkING Industry, vertelt Gert Jan Braam van ING ter introductie. Vorige sessies gingen over het groot-Eindhovense hightech ecosysteem, servitization en de circulaire economie. De vierde sessie is half september bij Mueller in Groenlo. Daar heeft de fabrikant van melk- en bierkoeltanks deze zomer zijn nieuwe onderkomen geopend. Het is een

Pascal Bos (Jazo): ‘Ga ik onverwachte ontwikkelingen missen als ik me op de data-analyse focus?

samenvoeging van vier over ons land verspreide vestigingen. Algemeen directeur Menko van Gorkum geeft trots een rondleiding door de nieuwe productiehal. Het Amerikaanse bedrijf (200 miljoen euro omzet en 900 medewerkers, van wie 250 in ons land) is hier marktleider voor melkkoeltanks; van de 16.000 Nederlandse veehouders hebben er 10.000 een Mueller-tank staan. De verhuizing was aanleiding om verplaatsing van productie naar elders te overwegen, erkent Van Gorkum. ‘De uitkomst was dat we hier efficiënter produceren. We hebben eerst een 3D-model van de complete nieuwbouw gemaakt en met onze medewerkers bedacht hoe de ideale fabriek eruit ziet; daarvoor hebben we veel naar de automotive als voorbeeld voor lean produceren gekeken.’

november 2018

Gespreksleider Timo Meinders van Universiteit Twente trapt vervolgens af met de stelling: ‘Innoveren zonder data-analyse is onmogelijk.’ Rien Slingerland, directeur van IJssel, technisch dienstverlener die zich bezighoudt met het verbeteren en onderhouden (smart maintenance) van productieprocessen, ziet in ieder geval kansen. ‘Bij veel bedrijven ligt de oee (overall equipment effectiveness, red.) nog onder de dertig procent, door storingen, moeizame productwissels, een logistiek die niet past, enzovoort. Als je 24/7 data van de processen verzamelt, kun je daar veel uit leren, maar je hebt wel specialisten nodig om die data te duiden.’ Meinders beaamt dat: ‘Kennis van de processen is nodig, anders vergroot dataverzameling alleen maar de hooiberg waarin je een naald aan het zoeken bent.’ Menko van Gorkum is het eens met stelling. ‘Mueller is een ambachtelijk bedrijf, met bijvoorbeeld veel lassers en slijpers, en we halen nog niet veel data uit het productieproces; die slag willen we wel maken. De interne data willen we bijvoorbeeld gebruiken om onze levertijd, die met tien tot twaalf weken best lang is, te verkorten. Halveren moet makkelijk lukken nu we alle afdelingen, van verkoop tot productie, bij elkaar hebben zitten. Extern willen we ook meer data verzamelen, door de koeltank bij de boer op afstand uit te lezen. Om meer toegevoegde waarde voor diens servicecontract te bieden, kunnen wij de boer informatie leveren over bijvoorbeeld het functioneren van zijn installatie en het volume aan melk. We zoeken nog naar andere stakeholders om data of informatie aan te verkopen. Ik heb de afgelopen maanden het idee losgelaten dat wij altijd tankbouwer zullen blijven. Misschien worden we leverancier van toegevoegde waarde, die verkoop van data als businessmodel heeft en daarvoor de productie van tanks erbij doet.’

Met als gevolg financiële onzekerheid die reden kan zijn om investeringen in bijvoorbeeld innovatie uit te stellen. Zelfs grote ondernemingen laten daar veel liggen. Wij zuigen onze machines helemaal leeg met data. Daardoor kunnen we voor elke opdracht een goede nacalculatie maken. Komt die overeen met de voorcalculatie, dan verdienen we blijkbaar. Bovendien is dan onze echte productiecapaciteit bekend en kunnen we goed plannen. Verder heeft een accountant een analyse van ons klantenbestand gemaakt, aan de hand van onder meer KvK-gegevens. Op basis van die analyse kunnen we de kansen van nieuwe vestigingen op verschillende locaties beoordelen.’ Bij Doesburg Components, dat als onderdeel van de Gietburg Group gietijzeren onderdelen voor de automotive maakt, is het financiële plaatje ook bepalend voor innovatie, vertelt salesmanager Matthias ten Heuw. ‘De ontwikkeling van nieuwe producten is een traject van jaren, waarin de prijs al snel is gefixeerd, terwijl klanten ons blijven uitdagen om te innoveren. Door de prijsdruk zijn we wel gedwongen om te innoveren in onze processen. Wij verzamelen al veel data van die processen, maar de vraag is nog een beetje welke informatie we daar uithalen. Gelukkig hebben onze grootste klanten, ook in de crisis, gezegd dat wij geld moeten blijven verdienen, om te kunnen investeren in innovatie, zoals robotisering.’ ‘Bij de meeste bedrijven zien we een groei in omzet, maar bij lang niet allemaal stijgt ook het rendement’, reageert Klaas Jan Hutten van ING. ‘Dat komt door druk op de inkoopkosten en door hogere personeelskosten en inefficiëntie. Daarnaast moeten veel bedrijven investeren in automatisering en robotisering om op kostprijs competitief te blijven. Dat is een uitdaging wat betreft cashflow en management van de gevraagde veranderingen.’

FINANCIËLE PLAATJE Voor ceo Carel van Sorgen van 247TailorSteel in Varsseveld (specialist in op maat gesneden platen, buizen en kantdelen, online te bestellen) begint data-analyse voor innovatie bij de financiën. ‘In de maakindustrie heeft slechts 20 procent van de bedrijven zijn voor- en nacalculatie goed op orde.

Menko van Gorkum (Mueller): ‘Misschien worden we leverancier van toegevoegde waarde, die verkoop van data als businessmodel heeft en daarvoor de productie van melktanks erbij doet.’

DISRUPTIEVE DREIGING Een voorbeeld van een gedigitaliseerd productiebedrijf dat, mede op basis van dataanalyse, veel aan procesoptimalisatie doet, is Jazo in Zevenaar. Jazo produceert aluminium, stalen en rvs deuren en roosters voor technische ruimtes zoals transformatorhuisjes, vertelt manager engineering Pascal Bos. ‘Die deuren en roosters zijn superieur, ze ventileren perfect, zodat de elektriciteitsvoorziening verzekerd blijft. Maar stel dat iemand opeens met een alternatief komt, waarbij de warmte die de transforOm tafel bij Mueller in Groenlo, van links naar rechts: Wybren de Zwart, ceo Saba; Hans Oonk, managing director Sunshine Group; Carel van Sorgen, ceo 247TailorSteel; Rien Slingerland, directeur IJssel; Timo Meinders, director business relations faculteit Engineering matoren afgeven bijvoorTechnology, Universiteit Twente; Gert Jan Braam, sector banker industry ING; Henk Tappel, algemeen directeur Bronkhorst High-Tech; beeld in de bodem wordt Klaas Jan Hutten, directeur industry ING grootzakelijk regio Noord-Oost; Menko van Gorkum, algemeen directeur Mueller; Matthias ten Heuw, opgeslagen voor energiesalesmanager Doesburg Components. Niet op deze foto: Pascal Bos, manager engineering Jazo. Foto’s: Arjan Reef opwekking later. Dan is ventilatie opeens verboden en zijn onze superieure deuren overbodig. Ga ik Components, dat daarbij ook nog verbreedt naar STOKPAARDJE zo’n ontwikkeling missen als ik me op die datamarkten als de landbouwsector. Henk Tappel maakt zich eveneens geen zorgen analyse focus?’ Zo’n disruptieve innovatie zal niet over de toekomst voor de flowmeters van zijn van een concurrent komen, maar van een buitenBronkhorst High-Tech in Ruurlo. ‘Bij veel van de LATERAAL DENKEN staander, weet Bos. ‘Je vindt de beste ontwikkelinsustainable development goals van de VN is daar Zorgen over de toekomst van het eigen product gen buiten de deur’, beaamt Carel van Sorgen. een rol voor weggelegd. Waar wij bij onze groei heeft Wybren de Zwart, ceo van Saba in Dinxper‘Daarom zeg ik: volg niet de waan van de dag, tegenaan lopen, is het gebrek aan ‘handjes’; er zit lo, producent van lijmen en kitten, niet. ‘Er maar ga vreemd. Zelf ben ik tot twee uur per dag nog steeds veel handwerk in het assembleren van komen steeds meer toepassingen voor verlijming. bezig met het volgen van nieuwe ontwikkelingen; onze producten. We zouden elders kunnen gaan Natuurlijk zijn er ook donkere wolken, zoals soms zie ik iets en dan valt een puzzel weer plots produceren, maar mijn stokpaardje is dat je niet duurzaamheid, want lijmen is lastig voor recyin elkaar.’ Bij Mueller kijken ze zo al naar hun iets nieuws kunt verzinnen als je niet weet hoe cling van producten; je lijmt immers om ondereigen product, meldt Menko van Gorkum. ‘We het gemaakt wordt.’ Ontwikkeling en productie delen niet meer los te krijgen. Maar wat ik echt hebben een werkgroep ingesteld rond de vraag: kunnen niet zomaar gescheiden worden. Andere zorgelijk vind, is dat er in Nederland nog weinig ‘Stel dat over een paar jaar melk niet meer in rvs opties die Tappel noemt zijn herontwerp van het mensen met een creatieve blik te vinden zijn en tanks wordt opgeslagen?’ Ons moederbedrijf is product zodat robotisering makkelijker wordt, en dat lateraal denken in het onderwijs wordt iets conservatiever en wil dit niet horen, maar een nog robuuster assemblageproces, waarin onderbelicht, terwijl juist creativiteit belangrijk is wat als iemand uit verrassende hoek met een mensen met minder technische vaardigheden of voor innovatie. Veel bèta’s zijn fact-oriented en alternatief komt? We zijn bijvoorbeeld, via ons met afstand tot de arbeidsmarkt kunnen worden lijden daarom snel aan tunnelvisie; dat is niet strategisch partnerschap met Lely, betrokken bij ingezet. altijd synoniem met innovatie.’ Welk advies heeft

SOCIALE INNOVATIE

‘Gelukkig hebben onze grootste klanten, ook in de crisis, gezegd dat wij geld moeten blijven verdienen’

de introductie van Mijn Melk (waarvoor melk van de koe via de melkrobots van Lely rechtstreeks in flessen wordt gebotteld, red.). Al ben ik er van overtuigd dat je de wereldbevolking industrieel moet blijven voeden.’ Over disruptie gesproken, Matthias ten Heuw erkent dat met de opkomst van de elektrische auto er minder gietijzeren delen van Doesburg Components voor de motor nodig zijn. ‘Maar het chassis wordt zwaarder, vanwege de accu’s, en de remschijven worden groter, dus er is ook weer meer ijzer nodig.’ Bovendien maakt materiaalinnovatie gietijzer sterker, waardoor het markten voor het van oudsher sterkere smeedstaal kan overnemen. Zo blijft er toekomst voor Doesburg

De Zwart voor het onderwijs? ‘Stuur studenten meer naar buiten’, antwoordt de Saba-voorman. ‘Kijk naar Duitsland, waar je een veel sterkere integratie van het onderwijs met de praktijk ziet.’ Rien Slingerland van IJssel weet uit eigen ervaring dat docenten, bijvoorbeeld van hogescholen, maar moeilijk tot bijvoorbeeld een stage in een bedrijf zijn te bewegen. ‘Draai het om, brengt het bedrijf naar de school’, suggereert De Zwart. IJssel doet dat ook, bijvoorbeeld met medewerkers die gastcolleges verzorgen. Slingerland: ‘Wij willen meer uitwisseling met scholen, maar dat moet wel voldoende worden gewaardeerd. Ik pleit daarom bijvoorbeeld voor betaling van gastdocenten, die er toch veel tijd insteken.’

Linksom of rechtsom, het menselijke aspect komt altijd weer bovendrijven in discussies over innovatie. ‘Als je mensen gaat ontslaan vanwege procesinnovatie, kill je het bedrijf ’, zegt Carel van Sorgen. ‘Mensen moeten zich veilig voelen, dan krijg je spin-off van hun inzet. Daarom houd ik van meet af aan mensen betrokken.’ Jazo is bezig met ‘ontmanagen’ en won zelfs een wedstrijd ‘Slimste bedrijf van Nederland’ met sociale innovatie. ‘De sfeer in ons bedrijf was NIKS: negativiteit, individualisme, kleinering, somberheid’, verklaart Pascal Bos. ‘Uit frustratie daarover heb ik er PRET van gemaakt: positiviteit, respect, enthousiasme, teamwork. Zo zijn we de ideeënbus echt serieus gaan nemen met ‘Mijn Idee’. Een indiener van een goed idee maken we ondernemer: heb je geld of middelen nodig om het idee uit te werken, regel het maar. Iemand die aan de zaag voor deurlijsten stond, bedacht dat de lengte van het uitgangsmateriaal, 6 meter, niet handig was omdat deuren tegenwoordig 2,10 meter hoog LEES VERDER OP PAGINA 47

november 2018

VERVOLG VAN PAGINA 45

zijn. Hij regelde zelf met inkoop dat die voortaan 6,5 meter ging bestellen en was daar met recht trots op.’ Maar had niet iemand op basis van data-analyse kunnen vaststellen dat er wel erg veel restanten waren, werpt Hans Oonk van de Sunshine Group tegen. Bos: ‘In de praktijk is het toch de man op de werkvloer die ‘meet’ wat handig of onhandig is.’ Daar kan Oonk het mee eens zijn: ‘De beste ideeën komen van de mensen op de werkvloer zelf.’

TUSSEN MASSA EN MAATWERK Het gaat in de maakindustrie met name bij procesinnovatie dus om het zoeken van de balans

Carel van Sorgen (247TailorSteel): ‘Volg niet de waan van de dag, maar de nieuwe ontwikkelingen buiten. Ga vreemd.’

tussen mens en machine, illustreert Oonk. Zijn Sunshine Group in Doetinchem maakt onder de merknaam Dorema voortenten voor caravans en campers, assembleert Alpenkreuzer-vouwwagens en nam deze zomer het befaamde De Waard Tenten uit een faillissement over. De productie is nog arbeidsintensief, met onder meer 55 dames in de naaifabriek voor de tenten, maar automatisering van snijmachines en het magazijn (met scanners) is al aan de orde. Oonk: ‘Uitdagingen liggen onder meer in de digitalisering van de archivering en de accordering van werkopdrachten. Verder willen we de frequently asked questions online zetten voor onze klanten, de dealers, maar de vraag is hoever we moeten gaan met de digitalisering van het klantcontact. Je verliest toch wat als alles digitaal gaat.’ Daarnaast doet Dorema ook aan productinnovatie, bijvoorbeeld met opblaasbare voortenten. Aan tafel in Groenlo ziet men kansen voor het combineren van producten procesinnovatie bij Dorema, en daarmee uiteindelijk voor innovatie van het businessmodel. Biedt Dorema al de mogelijkheid van het personaliseren van die voortenten, wil gespreksleider Meinders namelijk weten. Oonk: ‘Een concurrent doet dat, maar die is vier keer zo duur; wij gaan voor standaardproducten: massa maakt kassa.’ Het kan slimmer, volgens Carel van Sorgen: ‘Wijs een ‘interne kannibaal’ aan met als opdracht om in een strak georganiseerd proces die tenten in any size, any colour, any model te gaan maken.’ Om op die manier de efficiency van massa te combineren met de marge van maatwerk.

Hans Oonk (Sunshine Group): ‘De beste ideeën komen van de mensen op de werkvloer.’

BUSINESSMODEL CHALLENGEN In zijn afsluitende woord haakt ING’er Klaas Jan Hutten hierop in. Hij zegt te hebben genoten van de discussie: ‘Het belang van de menselijke factor en leiderschap kwam duidelijk naar voren. En mooi dat jullie elkaars businessmodel gingen challengen.’ www.247tailorsteel.com www.bronkhorst.com www.doesburg-comp.nl www.jazo.com www.paulmueller.com www.saba-adhesives.com www.sunshinegroup.nl www.utwente.nl/et www.ijssel.com www.ing.nl

Van een estafette word je minder moe dan van een marathon Complexe (opto)mechatronische systemen en mechanische

Zo kunnen zij focussen op hun kernprocessen én in een kortere

modules ontwikkelen, maken, assembleren en testen is als

doorlooptijd machines leveren, tegen lagere kosten. Ons

meedoen aan een hardloopwedstrijd. Alles draait om precisie

parcours is flexibel en ambitieus en ons team perfect getraind.

en wendbaarheid, NTS weet dat als geen ander. En als je het

Samen houden we systemen in goede conditie, de gehele life-

stokje op het juiste moment aan een ander overdraagt, kun je

cycle. Zo helpen we onze opdrachtgevers te accelereren in hun

met minder inspanning sneller de eindstreep bereiken. We

business. Wilt u ook sneller naar de finish met NTS?

hebben veel kennis en know-how opgebouwd van systemen en

Een nadere kennismaking lijkt ons een goede warming-up.

modules voor de handling, transfer en positionering in machines. Onze kennis en competenties passen we vanuit diverse

www.nts-group.nl

disciplines wereldwijd toe op de unieke producten van onze opdrachtgevers: hightech machinebouwers (OEM’s).

Accelerating your business

november 2018

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

IN FLINK: 51

Vermeulen investeert in ‘smart’

Merck groeit van kennisleverancier door naar producent Een Delftse solar boat tijdens een race in Monaco. Foto’s: TUD Solar Boat Team

Het TU Delft Solar Boat Team werd eerder dit jaar tweede in de Solar Sport One Competitie voor boten op zonne-energie. Hun boot is ontwikkeld in nauwe samenwerking met partners die het team toegang geven tot de nieuwste materialen en productietechnologieën. ‘Zonder hen hadden we deze boot niet kunnen bouwen’, aldus Paul Schellekens van het Delftse studententeam. DOOR WOUTER HOEFFNAGEL

‘M

et onze zonneboot willen we de potentie van zonne-energie demonstreren en laten zien dat je met maar weinig duurzame energie veel kunt bereiken’, vertelt Paul Schellekens. ‘Om ermee te kunnen racen én in een competitie de top te bereiken, is het noodzakelijk de beschikbare energie heel efficiënt te gebruiken. Een van de manieren waarop wij dat doen is de weerstand in het water zo veel mogelijk beperken.’

PARTNERS GEVEN TU DELFT SOLAR BOAT TEAM TOEGANG TOT NIEUWSTE INNOVATIES

‘HOOGVLIEGER’ OP HET WATER verticale verbindingen tussen vleugels en boot – raken dan het water, waardoor de boot nagenoeg geen weerstand heeft. ‘Dat maakt het mogelijk om, ondanks de beperkte hoeveelheid energie die onze boot verbruikt, snelheden van 55 kilometer per uur te realiseren.’ De draagvleugels zijn verstelbaar: worden zij onder een bepaalde hoek ten opzichte van de vaarrichting geplaatst, dan wordt de boot uit het water getild, legt Schellekens uit. De draagvleugels worden aangestuurd met behulp van een actief systeem, dat de stand continu aanpast om de gewenste vaarhoogte te creëren. ‘Je wilt in principe altijd zo hoog mogelijk uit het water komen om de weerstand te verlagen. Soms is het echter handiger om lager in het water te liggen, zodat je snel weer op de romp kunt komen voor bijvoorbeeld scherpe bochten. Bij golven is de golfhoogte bepalend voor de vlieghoogte.’

SCHERPERE BOCHTEN AMPER WEERSTAND Zo maakt het team gebruik van draagvleugels, die de romp van de boot vanaf een snelheid van twintig kilometer per uur volledig uit het water tillen. Alleen de draagvleugels en de struts – de

De boot wordt bestuurd met behulp van de struts, die de boot stabiliteit geven. Eerdere zonneboten van het Delftse studententeam werden bestuurd met één enkele strut die kon draaien om de vaarrichting van de boot te veranderen.

De huidige boot stuurt met twee struts, één aan de voorzijde en één aan de achterzijde. Dit nieuwe stuursysteem maakt het mogelijk bij hogere snelheden scherpere bochten te maken. Zowel de draagvleugels als de struts heeft het team zelf ontworpen. Schellekens: ‘Onze partner, scheepsbouwer Damen, analyseert deze technieken op de mogelijkheid ze in te zetten om transport op hoge snelheid over water comfortabeler en efficiënter te maken.’ Deze componenten bouwen vereist zeer nauwkeurige freesmachines. Omdat het team daar zelf niet over beschikt, is samenwerking aangegaan met partner Bayards, gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van complexe aluminium structuren.

FLINTERDUNNE PANELEN De zonne-energie waarmee de boot wordt aangedreven, wordt opgewekt via zonnepanelen. ‘We maken gebruik van siliciumcellen, die een efficiëntie van zo’n 22 procent bieden. Ter vergelijking: zonnepanelen die in Nederland op bijvoorbeeld woningdaken liggen, bieden doorgaans een efficiëntie van 13 tot 16 procent. De siliciumLEES VERDER OP PAGINA 50

november 2018

waardoor een sterke en stijve structuur ontstaat.’ VERVOLG VAN PAGINA 49

SPONSORS ZIJN PARTNERS cellen zijn gelamineerd met een zeer dun laagje plastic, waardoor de panelen in totaal zo dun zijn als een muntje van vijf eurocent. De panelen produceren wij niet zelf: onze partner Solbian maakt ze voor ons op maat.’ Dit Italiaans bedrijf is gespecialiseerd in het lamineren van zonnepanelen.

LICHTE, STERKE KOOLSTOFVEZEL Om het gewicht van de boot laag te houden is de zonneboot in hoge mate uit koolstofvezel gemaakt. De romp is opgebouwd uit drie lagen materiaal, die in een sandwichstructuur zijn aangebracht. De buitenste twee lagen zijn van koolstofvezel, de binnenzijde bestaat uit een honingraatstructuur, genaamd Nomex. ‘Dat materiaal is zeer licht en sterk, maar kan ook op allerlei manieren vervormen’, aldus Schellekens. Het team bouwt de romp in samenwerking met jachtwerf Royal Huisman en Rondal, producent van onder meer composiet en aluminium componenten voor superjachten. ‘Onze boot is zo’n zeven meter lang en twee meter breed. De werkplaats van Rondal – een dochteronderneming van Royal Huisman, red. – biedt ruimte voor de bouw. En daar staat een speciale oven voor het afbakken van koolstofvezel. Dit proces is nodig aangezien de verschillende lagen koolstofvezels aan elkaar worden geplakt met epoxy. De oven zorgt dat deze vezels en epoxy verharden,

In totaal werkt het TU Delft Solar Boat Team samen met liefst zo’n 75 partners. Zowel het team als de partners profiteren van deze samenwerking. ‘Onze partners geven ons toegang tot technologieën en componenten die anders onbereikbaar zouden zijn. Daarnaast komen onze teamleden bij deze bedrijven in aanraking met allerlei nieuwe materialen en productieprocessen, waardoor zij praktijkervaring opdoen. Deze samenwerkingen zijn voor ons dan ook erg waardevol. Maar ook onze partners halen voordeel uit de samenwerking. Zo denken wij mee en kijken we met een andere achtergrond naar uitdagingen waar het bedrijf tegenaan loopt, wat interessante inzichten kan opleveren. We helpen partners nieuwe kansen te identificeren en innovaties te realiseren.’

NIEUWE UITDAGING Het TU Delft Solar Boat Team heeft als doel innovaties te realiseren in het gebruik van zonneenergie. De wedstrijden dagen de teamleden uit hun kennis en werkwijze continu te verbeteren. Zo heeft het team dit jaar deelgenomen aan de Solar Sport One Competition. Volgend jaar gaan ze een nieuwe uitdaging aan: deelname aan de Monaco Offshore Solar Race op open zee. Het is de eerste keer ooit dat een studententeam met een boot op zonne-energie deelneemt. Schellekens: ‘Ons team is sinds augustus bezig

Paul Schellekens: ‘We willen de potentie van zonneenergie laten zien.’

met het ontwerp van onze nieuwe zonneboot. Dit wordt een heel andere dan ons huidige exemplaar. Niet alleen moet de nieuwe boot geschikt zijn voor de zwaardere omstandigheden waarmee we op open zee geconfronteerd zullen worden, ook moet de boot ruimte bieden aan drie passagiers in plaats van slechts één. Daarnaast gaan we komend jaar alsnog met een zonneboot het Kanaal tussen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk oversteken. Deze tocht stond al twee jaar geleden op de planning, maar moest toen helaas door technische problemen worden afgeblazen. De nieuwe boot ontwerpen we speciaal voor deze omstandigheden, waardoor die de oversteek zeker aan moet kunnen.’ www.solarboatteam.nl

Development and Engineering of Mechatronic systems Would you enjoy developing ground-breaking new technologies in a multidisciplinary team? A great opportunity is waiting for you at DEMCON! We are a high-end technology supplier of products and systems in the areas of hightech systems, industrial

systems and medical devices. We support our clients along the entire system development chain, from proof of principle, prototyping and pre-production to series production. Join us at DEMCON and experience how your own capabilities grow in a team of technology professionals! www.demcon.nl

november 2018

KORT INVESTERINGEN IN ‘SMART’ LEVERT VERMEULEN METAAL BIJZONDERE KLANTEN OP Smart Industry is niet het exclusieve domein van grote ondernemingen. Integendeel, zegt Peter Vermeulen van Vermeulen Metaal in het Midden-Limburgse Nederweert. Hij investeert elke verdiende euro in automatisering en robotisering en plukt daar nu al de vruchten van. Hij begon tien jaar geleden vanuit de garage van zijn huis en ondersteunde met name machinebouwers bij herinrichting, leidingwerk, plaat- en laswerk en montage. Een paar geleden, na de verhuizing naar het industrieterrein in Nederweert, nam hij een klein verspaningsbedrijf over. ‘We waren erg snel gegroeid, met name als toeleverancier van machinebouwers. Klanten klopten steeds vaker aan voor constructiewerk en specifieke onderdelen. Ik wilde die liever zelf produceren. Dan geeft meer grip op kwaliteit en snelheid.’ De overname betekende niet direct winst. ‘Nee, de machines waren verouderd, er werd gewerkt met diverse

softwarepakketten, de connectie met de andere onderdelen binnen ons bedrijf was niet optimaal. We besloten helemaal opnieuw te beginnen in een erbij gehuurde hal met nieuwe machines, moderne software en uitgekiende logistiek.’ Een gouden greep, zo blijkt ruim twee jaar verder. ‘Ik wil niet de wijsneus uithangen, maar als je echt smart wilt zijn, dan is het goed om op een dag alles compleet opnieuw in te richten. Afscheid te nemen van oude patronen en werkwijzen. Ik snap best dat dat niet gemakkelijk is, maar voor kleinere bedrijven is het dé manier om de slag te maken.’ Vermeulen investeerde onder meer in een gloednieuwe 5-assige verspaningsmachine van Hermle. ‘Met automatische palletbelading. Dat systeem werkt perfect. Overdag bewerken we op de machine de wat meer ingewikkelde producten die nog toezicht vereisen van onze vakmensen; ’s avonds en ’s nachts rollen

de eenvoudige componenten op de pallets. Direct ’s ochtends gereed voor verdere bewerking of voor vervoer richting klant.’ De werkvloer bij Vermeulen Metaal. Foto: Vermeulen Pas nog schafte de jonge ondernemer een tweede Die iets extra’s bieden en meedenken, 5-assige machine aan. Tweedehands, engineeren en waarde toevoegen. want ondanks de snelle groei en het En smart bezig zijn. Hoe we bij uitdijende klantenbestand is elke CERN terecht zijn gekomen? Eens euro er één. ‘Door de combinatie per jaar krijgen bedrijven de kans kunnen we nu de machines heel om in Génève te pitchen. Met mijn efficiënt beladen. Elke minuut telt, vrouw ben ik erheen gegaan om te ook in de berekening van de kostlaten zien wat we kunnen. Spannend, prijs en de concurrentie met andere zeker. Toen we de eerste opdracht toeleveranciers.’ kregen, hebben we wel even een Vermeulen Metaal levert nog altijd feestje gevierd.’ Bij Vermeulen Metaal aan machinebouwers en voedselwerken inmiddels 14 mensen. ‘Zij producenten in de regio, maar heeft maken het bedrijf. Een superteam daarnaast een aantal bijzondere dat meegaat met de ontwikkelingen klanten. ‘TNO, CERN en ESFR’, zegt in Smart Industry. Maar tegelijk Vermeulen trots. ‘Wetenschappelijke sterk is in het ‘ouderwetse’ plaat- en instituten die behoefte hebben aan laswerk.’ kleine en toegewijde toeleveranciers. www.vermeulenmetaal.nl

[Click & Connect]

PushPull produces the best connections in no time.

The interface with added value for your device. Operates all lifelines: power, signal and data. Corresponds to industrial Ethernet standards. The easiest and fastest way to safely connect devices, with time savings of up to 60%.

november 2018

Workflow

Product Structure

Process Integration Codes & Standards

Project Management Design Methods

IT Infrastructure

Platform Setup

EPLAN Experience Your Gateway to Greater Efficiency In de praktijk is het niet zo eenvoudig om engineeringsprocessen te verbeteren. Met een stapsgewijs concept kunt u de engineeringsefficiĂŤntie en ontwerpoptimalisatie verhogen. Met elk afzonderlijke, praktische stap maakt u uw engineering efficiĂŤnter. Kortom, een innovatief concept helpt u om uw processen meer te standaardiseren en optimaliseren. Profiteer van de klantervaringen van de afgelopen jaren op het gebied van engineering! Voor meer informatie kunt u kijken op www.eplanexperience.nl

MERCK WINDOW TECHNOLOGIES GROEIT VAN KENNISLEVERANCIER DOOR NAAR PRODUCENT

‘OM INTERESSE TE WEKKEN MOESTEN WE ZELF ONZE PRODUCTEN IN GEBOUWEN STOPPEN’ Merck Window Technologies (MWT), in 2008 begonnen als Peer+, heeft zich in de afgelopen jaren voortvarend ontwikkeld van start-up tot scale-up. Daarbij veranderde het bedrijf van koers met zijn Liquid Crystal Windows-technologie voor schakelbare, zonwerende ramen. In de ‘commodity-driven’ glasmarkt bleek het moeilijk als kennisleverancier poot aan de grond te krijgen. Dus moest MWT zelf ‘dynamic glass’-modules gaan produceren. November 2017 werd een fabriek in Veldhoven geopend, oktober 2018 lanceerde MWT zijn nieuwe productlijn op de Glasstec beurs in Düsseldorf. DOOR HANS VAN EERDEN

n 2015 sprak Link Magazine met Casper van Oosten, medeoprichter van Peer+. Zijn bedrijf was het jaar daarvoor overgenomen door Merck en telde tien medewerkers. Hij zag een grote markt voor zich, van miljoenen vierkante meters kantorenramen voorzien van hun revolutionaire zonweringstechnologie. Van Oosten had echter niet de ambitie om zelf voor die markt ‘dynamic glass’-modules, ramen met een unieke liquid crystal-coating, te gaan produceren. Merck Window Technologies (MWT), zoals het bedrijf intussen heette, zou kennisleverancier blijven en Merck materialenspecialist. Vanuit Merck Performance Materials zou MWT zijn kennis en materialen gaan leveren. Ruim drie jaar later ziet het plaatje er heel anders uit. MWT telt inmiddels 75 medewerkers en is actief in Duitsland en Nederland. ‘Het beste van beide werelden verenigd’, zegt directeur marketing Celine Glipa. In Darmstadt vindt op het hoofdkantoor van Merck de r&d plaats aan de Liquid Crystal Windows-technologie van MWT. De inrichting van de fabriek in Veldhoven vergde ontwikkeling van de nodige speciale equipment samen met partners op het gebied van displays, glas en elektronica. MWT is intussen gestart met de levering.

OPSCHUIVEN IN WAARDEKETEN ‘Een evolutie van het originele plan’, zo omschrijft Celine Glipa de keuze voor eigen productie. ‘We moesten opschuiven in de waardeketen omdat we een innovatief product wilden introduceren in een zeer commodity-driven markt.’ Het bleek voor MWT moeilijk om poten-

tiële klanten te bereiken met zijn technologie. ‘We De schakelbare ramen van Merck Window Technologies hebben een zonwerende functie. Foto: MWT moesten van het leveren van materialen naar het leveren voor MWT om die compleet zelf te bedienen. van producten gaan. We wilden klanten het Het businessmodel is nog niet helemaal uitgevertrouwen geven dat onze producten volgens de kristalliseerd, meldt Glipa. ‘We kunnen bijvoorstandaard van de glasmarkt kunnen worden beeld met technologietransfer partners ondergeleverd en betrouwbaar functioneren. We gaan steunen bij het opzetten van hun eigen fabriek. niet de concurrent van glasfabrikanten worden, Merck levert dan vanuit Darmstadt het liquid maar moesten wel zelf onze producten in echte crystal-materiaal.’ gebouwen stoppen om de interesse van de markt Naast de grote omvang vormt de fragmentatie te wekken.’ van de markt een uitdaging: per land is de reguAan de bijzondere eigenschappen van MWT’s lering voor glas verschillend – en regulering voor technologie ligt het niet, benadrukt Glipa. De schakelbare ramen ontbreekt nog. Daardoor is bestaande elektrochrome ramen van andere prohet niet eenvoudig om zich snel voor projecten in ducenten vervullen niet de wensen van gebruitelkens weer andere landen te kwalificeren. Toch kers, stelt ze. Die zijn alleen in donkerblauw heeft MWT over aansprekende, architectonische voorhanden en omschakelen van getint naar projecten niet te klagen, onder meer in Noorwetransparant en vice versa kan minuten kosten, terwijl de ramen van MWT in alle kleuren gen en Duitsland. Zo verrijst in Leipzig een lichtbeschikbaar zijn en in seconden omschakelen. ‘Zo koepel die wordt bevestigd aan een oud gebouw bieden wij gebruikers gemak en architecten onten opgebouwd is uit bijzondere MWT-panelen. werpvrijheid.’ Bovendien is minder onderhoud Deze is gebaseerd op een schets die de beroemde nodig dan bij conventionele zonweringen, want Braziliaanse architect Oscar Niemeyer maakte er zijn alleen ramen om schoon te maken, geen vlak voor zijn overlijden in 2012. Dergelijke jaloezieën. En de ramen van MWT verminderen unieke projecten vormen een fraai uithangbord de behoefte aan airconditioning door hun voor de innovatieve MWT-technologie. Met de warmtewerende werking. lancering van zijn nieuwe productlijn voor kantoren en andere gebouwen op de Glasstec zet MWT nu de stap naar een echt grote markt. MILJARDEN VIERKANTE METERS Als MWT zijn naam in de markt heeft gevestigd, kan het naast de rol van producent die van kennisleverancier nieuwe invulling geven. De potentiële markt – met meer dan 200 miljard vierkante www.merckgroup.com/en/ meter glas per jaar – is namelijk veel te groot performance-materials.html

oktober 2018

Automation goes blue. And your machine is ready for the smart factory.

Lenze offers: Scalable hardware, modular software and plenty of brainware, our people. Do you want to your machine better, more flexible, networked and secure? Please contact us now! www.Lenze.com

Wereldwijd marktleider

op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing

Parker Hannifin is wereldwijd marktleider in de ontwikkeling, productie en verkoop van technologieĂŤn, systemen en componenten op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing. Parker levert producten in negen technologieĂŤn: hydrauliek, pneumatiek, slangen&koppelingen, afdichtingen, procesbeheersing, filtratie, klimaatbeheersing, electromechanica en luchtvaart. Naast producten levert Parker ook complete systemen, aggregaten en power-units. parker.nl

As easy as that.

ANALYSE

RAPPORT ABN AMRO LEGT KANSEN EN OBSTAKELS IN TECHNISCHE KUNSTSTOFSPUITGIETBRANCHE BLOOT

PRIJSPLAFOND BELEMMERT TRANSITIE NAAR BUILD-TO-SPEC Anders dan in andere industriesegmenten komt in het technisch kunststofspuitgieten de transitie van build-to-print naar build-to-spec niet of nauwelijks op gang. Oorzaak: het gros van de bedrijven is te klein om de benodigde investeringen te kunnen ophoesten én hun afnemers willen doorgaans niet betalen voor de extra (engineering)kosten. ‘We hadden consolidaties, schaalvergroting verwacht, maar dat is niet gebeurd.’

Het rapport legt diverse oorzaken bloot. Waaronder de geringe schaalgrootte van het gros van de bedrijven. ‘Van de circa 250 technische kunststofspuitgietbedrijven (het segment verpakkingen is buiten beschouwing gelaten, red.) valt meer dan 75 procent onder de noemer ‘kleinbedrijf ’ (lees: minder dan vijf werknemers, red.). Eén op de vijf heeft meer dan twintig en een tiental meer dan honderd medewerkers. Dus is het nog steeds een mkb-achtig wereldje, met veel ‘papa-mamabedrijfjes’.’ Gezien majeure trends als de aandacht voor milieu en duurzaamheid, de nadruk op producten procesinnovaties, de steeds hevigere (internationale) concurrentie en het rap stijgend eisenniveau van afnemers, zou je anders verwachten: meer innovatie in de processen en producten, specialisatie in productcategorieën waarop je toegevoegde waarde kunt bieden – en je afnemers ontzorgen door een stuk ontwikkelwerk over te nemen. En toch, dat komt niet of nauwelijks van de grond.

duur én schaars. Met enkele miljoenen omzet is dat niet te doen. Buiten dat hebben de kleine bedrijven hun machinepark keurig afbetaald – en in de huidige hoogconjunctuur draaien ze als een tierelier. Ze zijn helemaal niet bezig met wat de toekomst gaat brengen. Ik zeg dan: “Pas op, repareer het dak als de zon schijnt.” Beseffend dat dat best moeilijk is, en de kleine bedrijven er niet op uit zijn om zó groot te worden dat ze een hr- en kwaliteitsafdeling moeten opzetten, er leaseauto’s moeten komen, et cetera. De ondernemers hebben niet de appetite om manager te worden of niet de financiële spankracht om naar buildto-spec te gaan.’ Degenen die dat wél willen, en dat zijn er best veel, lopen tegen een ander obstakel aan. ‘In het segment hightech systemen heb je een ASML, die zijn afnemers laat groeien naar build-to-spec – én daarvoor ook betaalt. Bij de grote, machtige afnemers in de kunststoffensector zien we dat niet. Die willen wel ontzorgd worden, maar als het even kan gratis. Dus ketst opklimmen in de keten af op pricing: inkopen voor het laagste bedrag, dat elk jaar verder omlaag moet – wat ze zich kunnen permitteren omdat ze niet single sourcen, maar internationaal. David en Goliath. Als kunststofspuitgieter met twaalf miljoen omzet – en dan ben je in ons land al groot – moet je zonder toegevoegde waarde naar de pijpen dansen van je afnemer, die zeg 400 miljoen doet. Dan heb je simpelweg niet de power. En hik je aan tegen een glazen plafond, dat je belemmert om op te schuiven in de keten. Daar moet je het uiteindelijk wel van hebben, tenzij je verdienmodel costleadership – het in grote series produceren, met wel flinterdunne marges – is. Maar op dat niveau opboksen tegen concurrenten in lagelonenlanden…, daarvan verlies je het vroeg of laat.’

VAAK NIET DE APPETITE

LEVENDIGE START-UP-SCENE

‘Onze conclusie’, vertelt Kemps, ‘is dat er weinig verandert – en dat is best eng.’ De geringe schaalgrootte is één van de redenen. ‘Opklimmen in de keten vergt forse investeringen: engineers zijn

Toegevoegde waarde bieden, door afnemers te ontzorgen en, desnoods, afscheid te nemen van diegenen die daar niet voor willen betalen; daarvan moet de kunststofspuitgietbranche het op de

DOOR PIM CAMPMAN

at zegt David Kemps, sector banker industrie van ABN AMRO en uitgever/medeauteur van het rapport ‘(Kunst)stof tot nadenken – kansen én obstakels voor de Nederlandse kunststofspuitgietindustrie’. Dat schetst een beeld van een subsector, die in sommige opzichten afwijkt van wat er gaande is in de Nederlandse maakindustrie. ‘Overal zie je toeleveranciers stappen maken om van build-to-print/build-to-print+ naar buildto-spec te gaan – of, zoals een VDL ETG, nóg een niveau hoger: naar build-to-roadmap. In het technisch kunststofspuitgieten is dat nog niet of nauwelijks gebeurd’, aldus Kemps.

PAPA-MAMABEDRIJFJES

Aan de ABN AMRO-studie werkten Mare Advies (organisatieadviseur) en Golden Egg Check (data-analyse voor ondernemers, incubators en investeerders) mee.

lange duur hebben. Daarbij is het, meent David Kemps, een goed idee om te gaan samenwerken met start-ups en scale-ups. ‘Die zijn innovatief in drie relevante ontwikkelgebieden: nieuwe materialen, nieuwe recyclingtechnologie en 3D-printing.’ Zijn advies: stop met de kat uit de boom kijken en ga in zee met zulke jonge bedrijven. ‘Zo doen de spuitgietbedrijven praktijkervaringen op die helpen om straks ook nog succesvol te zijn. Ook kleinere bedrijven biedt dat kansen: daar werken scale-ups doorgaans liever mee samen dan met grote concerns die hen maar opslokken en hun identiteit ontnemen.’ Van consolidatie/schaalvergroting in de technische kunststofspuitgietbranche is tot nu toe weinig sprake, zo blijkt uit het ABN AMRO-rapport. Maar dat gaat veranderen, zo wordt duidelijk gemaakt. Want alleen dan komt een einde aan de David- en Goliathverhouding en kunnen toeleveranciers een vuist maken en het prijsplafond doorbreken – om het geld vrij te spelen voor investeringen. Kortom: zoals dat in de andere maakindustriesegmenten al gebeurd is.

Voor het volledige rapport: www.abnamro.nl/industrie

november 2018

STRATEGIE

VAN MECHATRONISCH ONTWERPBUREAU NAAR TECHNOLOGIEONTWIKKELAAR EN -PRODUCENT

DE ROADMAP VAN DEMCON Uiteraard gaat een technologieleverancier als Demcon mee in de roadmap van zijn grote klanten. Dat past bij een bedrijf dat in 25 jaar uitgroeide tot een omvang van 550 medewerkers, vijf vestigingen en 60 miljoen euro omzet wereldwijd. Maar ondernemer Dennis Schipper hanteert ook zijn eigen routekaart, ingetekend met strategische groeirichtingen én soms ook opportunistische stappen. DOOR HANS VAN EERDEN

et begrip technologieroadmap is bekend uit de halfgeleiderwereld. Chipfabrikanten als Intel, Samsung en TSMC geven de richting van de technologieontwikkeling aan, in nauwe afstemming met machinebouwers als ASML en Applied Materials. ASML betrekt suppliers als Demcon bij de uitrol van de roadmap, zegt directeur Dennis Schipper van Demcon. ‘ASML is al twintig jaar onze klant en nu nog altijd de grootste, vooral met testmachines voor hun complexe modules.’

PRODUCTIE EN SMART INDUSTRY Demcon kijkt echter allang veel breder, met het oog op risicospreiding, en legde zich bijvoorbeeld toe op medische productontwikkeling. Een eigen tak van sport, met strenge regelgeving en certificering (ISO 13485). Dankzij gerichte acquisities van Finapres en Macawi, ontwikkelaars van respectievelijk non-invasieve bloeddrukmeetsys-

vision. In de wereld van de industriële automatisering en machinebouw dacht Demcon iets te kunnen toevoegen vanuit zijn gestructureerde, op systems engineering gebaseerde, aanpak van ontwikkeling en systeemintegratie. Smart industry speelt daarin een grote rol. In het Demcon Technology Center, dat volgend jaar de deuren opent nabij het hoofdkantoor in Enschede, komt onder meer een experience center Smart Industry. ‘Daarin laten wij zien welke mogelijkheden de digitalisering biedt voor de hightech industrie.’

temen en beademingsmodules, kon Demcon zich ook toeleggen op serieproductie. De expertise die het bedrijf zo opbouwde in componentenfabricage (vooral uitbesteding) en assemblage (in eigen huis), vertaalde het in een nieuwe businessunit, de derde na Hightech systems en Medical systems, namelijk Industrial Peter Rutgers: ‘We zijn in de loop der jaren steeds moeilijkere klussen gaan doen.’ Foto’s: Demcon systems &

25 JAAR DEMCON Dennis Schipper en Peter Rutgers leerden elkaar kennen op de Universiteit Twente, waar ze werkten aan MART (Mobile Autonomous Robot Twente), respectievelijk als promovendus en student. Dat inspireerde hen in 1993 om mechatronisch ontwerpbureau Demcon op te richten. Sindsdien zijn ze onafscheidelijk, waarbij Schipper zich opwerpt als de (extern geprofileerde) ondernemer en Rutgers als het (intern georiënteerde) technische geweten. Mechatronica, 25 jaar geleden de nog nieuwe combinatie van samenwerkende disciplines, was hun vertrekpunt. Tegenwoordig ontwikkelt, produceert en levert Demcon technologie en innovatieve producten en systemen die oplossingen bieden voor de technische en maatschappelijke uitdagingen van klanten en eindgebruikers wereldwijd. De focusgebieden zijn hightech systems, medical systems, industrial systems & vision, optomechatronic systems, embedded systems en unmanned systems. Demcon is autonoom en door overnames sterk gegroeid, telt nu zo’n 550 medewerkers en zette in 2017 zestig miljoen euro om. Het hoofdkantoor staat in Enschede en in 2011 startte een vestiging in Eindhoven, dichtbij grote klanten en talent van de TU Eindhoven. Demcon Zuid,

november 2018

100 man sterk inmiddels, zit sinds kort in Best. De afgelopen twee jaar kwamen er vestigingen in Delft en Groningen, eveneens in de buurt van technisch talent en (potentiële) opdrachtgevers. Dankzij de recente overname van Systec GmbH in Münster (D) is Demcon ook over de grens gevestigd – de omzet behaalt het al voor 60-70 procent in het buitenland. Naast uiteraard Duitsland en andere Europese landen zitten in Azië veel klanten voor medische en optomechatronische systemen – reden voor Schipper en consorten om een vestiging in Singapore te overwegen. Die internationale oriëntatie was er al vanaf het begin. Voor een Europees project rond het schoonmaken van kunstwerken met laserstralen kwamen de jonge ondernemers geregeld op Kreta. Uiteindelijk werd Demcons laser cleaning station voor het reinigen van schilderijen met laserlicht een technisch hoogstandje. Het bracht de betrokkenen veel – de toenmalige Griekse projectleider is nu onderminister van onderzoek en innovatie, en Demcon heeft er heel veel van geleerd, getuige het huidige succesverhaal. Schipper: ‘Wij onderscheiden ons door inhoudelijke problemen en uitdagingen technisch helemaal te door-

gronden en op basis daarvan oplossingen te ontwikkelen. Vaak begint dat bij Peter die het echt begrijpt en zo de innovatie verder brengt. Mijn bijdrage daaraan is ondernemen en verantwoordelijkheid nemen. Die combinatie maakt Demcon uniek.’ Rutgers: ‘We zijn in de loop der jaren steeds moeilijkere klussen gaan doen, grotere projecten waarbij we meer dingen tot in detail moeten uitzoeken. Onze klanten zijn eveneens groter geworden, waardoor we professioneler moeten werken en aan meer richtlijnen voldoen.’ Zo is het profiel van Demcon flink verbreed, aldus Schippers: ‘We zijn tegenwoordig een breed technologiehuis: uitvindersfabriek, technologieontwikkelaar en professioneel productiebedrijf ineen. Het is altijd complex en multidisciplinair, waarbij technologie en ondernemerschap telkens de basis vormen. We helpen onze grote en kleine klanten bij complexe technologieontwikkeling en productie, en ondersteunen met onze incubator starters en doorgroeiers. Onze groeiende organisatie wordt natuurlijk formeler; toch blijven we pionieren, met nieuwe technologieën en markten.’

STRATEGIE, OPPORTUNISME, IDEALISME Zo zijn er de laatste jaren meer businessunits bijgekomen, inspelend op nieuwe markten en opkomende technologieën. Zoals Optomechatronic systems, dat onder meer een geavanceerde meetmachine voor complexe optica, tien jaar geleden door TNO ontwikkeld, heeft herontworpen en nu weet te vermarkten in China. En recent Unmanned systems, dat Demcons specialisme in (medische) robotica uitbouwt naar andere roboten ook drone-toepassingen. Achter die uitbreiding van focusgebieden zit een marktgedreven strategie, maar ook opportunisme, erkent Schipper. Soms onverwacht dienen zich kansen op nieuwe technologieën of overnamekandidaten aan, onder meer via de eigen incubator. Die heeft Demcon op het hoofdkantoor in Enschede ingericht en komt binnenkort ook bij Demcon Zuid in Best. ‘Wij willen jonge bedrijven in hun groei ondersteunen met onze kennis en ervaring, faciliteiten en desgewenst ook financiering. Er zit misschien een stuk idealisme in, maar ik zie vooral de synergie. Want wij kunnen weer leren van die starters en doorgroeiers en via hen kunnen we nieuwe markten verkennen.’

LEVEN NA MOORE Demcon blijft dus verbreden. De al genoemde semicon-roadmap is gebaseerd op de beroemde ‘Wet’ van Moore, die al decennialang de richting voor miniaturisering (en dus prestatieverbetering) aangeeft. Op grond van fysische verschijn-

selen die bij steeds kleinere afmetingen gaan opspelen, wordt al geruime tijd het einde van ‘Moore’, en dus van het helse innovatietempo in de microelektronica, voorspeld. Schipper maakt er zich geen zorgen over. MogeDennis Schipper: ‘We zijn tegenwoordig een breed technologiehuis: uitvindersfabriek, technologielijk dat er ontwikkelaar en professioneel productiebedrijf ineen.’ een eind komt aan de Wet van Moore, maar dat overleeft Demcon wel. lichaam; dat wordt het stimuleren van dat ‘We staan, in brede zin, nog maar aan het begin lichaam om zichzelf te herstellen, bijvoorbeeld van de technologieontwikkeling. Na de elektromet hulp van weefselkweek. We zijn al in gesprek nen komen de fotonen (met energiezuinigere en met hoogleraren op dit gebied. Ook hiervoor snellere fotonische chips en datacommunicatie kunnen wij apparaten ontwikkelen en bouwen.’ per glasvezel, red.), we gaan verder de ruimte in, Kortom, in de roadmap van Demcon komen we moeten dingen bedenken om de aarde leefalmaar meer stippen op de horizon te staan. baar te houden en de medische technologie staat ook niet stil. De geneeskunde is nu nog vooral gericht op het repareren van het menselijk www.demcon.nl

focus on cost drives out quality focus on quality drives out cost electronics manufacturing services • www.precisionfair.nl

Vlakbodem 10

3247 CP Dirksland

the Netherlands

+31 187 602 744

www.tbp.nl

info@tbp.nl

november 2018

ARLINE Arline Nijeboer is customer engagement manager bij Experis g Ciber, onderdeel van Experis IT, het IT-merk van ManpowerGroup Nederland. De focus ligt op digitale transformatie. Naast implementatie- en adviesdiensten (voor de grote namen in ERP, CRM, EIM, mobility en BI) biedt Experis Ciber application development en managed services.

SERVITIZATION: ZO WORDEN FABRIKANTEN SUCCESVOLLE DIENSTVERLENERS Het is de toekomst: fabrikanten die zorgen voor dienstverlening in plaats van het produceren van goederen. Nederlandse bedrijven in de maakindustrie maken echter nog maar zeer mondjesmaat de stap richting een serviceorganisatie. Dat kan en moet anders. De ontwikkeling van producten naar diensten wordt ook wel aangeduid met de term ‘servitization’. Het duidt de ommekeer aan van ‘output-based services’ naar ‘outcomebased services’. Bij dergelijke diensten neemt bijvoorbeeld een ziekenhuis niet een CT-scanner af, maar een scanvoorziening op basis van ‘pay-per-scan’. In de industriële sector kun je dit vertalen naar bijvoorbeeld niet alleen het leveren van een machine, maar ook het installeren, onderhouden en repareren. Of zelfs het aanbieden van assetmanagement, financiering en advies. Hoe worden organisaties volwassen genoeg voor een transitie richting een businessmodel waar ook services deel van uitmaken? Vijf aandachtspunten:

1. Klant komt centraal te staan Door servitization veranderen relaties, zowel met klanten als met partners. De behoefte van de klant komt nog centraler te staan. Veelal zal er een directere relatie ontstaan tussen fabrikant en eindklant, en is aanvullende technologie nodig om de communicatie en de monitoring op afstand goed in te richten. voor een maakdeel te weinig maakc

2. Nieuwe vaardigheden www.ciber.nl

Een sterkere focus op de eindklant vraagt ook om nieuwe vaardigheden, zoals het goed om kunnen gaan met klanten.

Technologie vormt daarbij de basis voor een goede serviceorganisatie. Om te komen tot nieuwe inzichten die waarde toevoegen voor de klant, is vaardigheid op het gebied van data-analyse essentieel.

3. Gefaseerde transformatie Een transformatie naar dienstverlening gebeurt het beste in stadia. Een eerste transitiefase is doorgaans het aanbieden van onderhoud, eventueel in combinatie met monitoring. In een volgende fase blijft het apparaat in bezit van de fabrikant en neemt de klant de output ervan als dienst af.

4. Investeren in mensen en technologie Een servitizationstrategie vraagt om een infrastructuur die predictive analytics en monitoring op afstand mogelijk maakt. Dat vereist wel mensen met specifieke kennis en vaardigheden, zoals datawetenschappers en goed opgeleide IT-specialisten. 5. Cultuurverandering Ten slotte is het belangrijk dat er een ‘servicecultuur’ ontstaat en dat snel inzichtelijk is welke vaardigheden ontbreken om van de transformatie een succes te maken. Maar het belangrijkste is misschien wel dat organisaties niet de focus verliezen op waar ze nu goed in zijn: de productie van industriële apparatuur. Bij outcome-based services verkoop je weliswaar geen producten meer, maar ze vormen nog steeds de basis van de dienstverlening.

november 2018

<ĂŶƐĞŶ ďĞŶƵƩĞŶ ŝƐ ŶŝĞƚ ǀĂŶǌĞůĨƐƉƌĞŬĞŶĚ /W> ĚǀŝĞƐ ďǀ ,ŝŐŚ dĞĐŚ ĂŵƉƵƐ ϵ ϱϲϱϲ ŝŶĚŚŽǀĞŶ

<ĂŶƐĞŶ ŬƵŶŶĞŶ ďĞŶƵƩĞŶ ǀƌĂĂŐƚ ŽŶĚĞƌŶĞŵĞƌƐĐŚĂƉ ĞŶ ĞĞŶ ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ ĚŝĞ ƐŶĞů ŬĂŶ ƌĞĂŐĞƌĞŶ ĚŽŽƌ ŇĞǆŝďĞůĞ͕ ůĞĂŶ ƉƌŽĐĞƐƐĞŶ ĞŶ ƐůŝŵŵĞ ĂƵƚŽŵĂƟƐĞƌŝŶŐ͘

DŽĞƚ Ƶ ŬĂŶƐĞŶ ǀŽŽƌďŝũ ůĂƚĞŶ ŐĂĂŶ͍ EĞĞŵ ĚĂŶ ĞĞŶƐ ĐŽŶƚĂĐƚ ŽƉ ŵĞƚ IPL͘ IPL ƌĞĂůŝƐĞĞƌƚ ǀĞƌďĞƚĞƌŝŶŐĞŶ ĚŝĞ ŽƉ ŬŽƌƚĞ ƚĞƌŵŝũŶ ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ ŽƉůĞǀĞƌĞŶ͘ ŽĚĂƚ Ƶ ŐĞĞŶ ŬĂŶƐ ŚŽĞŌ ƚĞ ŵŝƐƐĞŶ͙͙ IPL ŚĞůƉƚ Ƶ ĚĞ ũƵŝƐƚĞ ŬĞƵǌĞƐ ƚĞ ŵĂŬĞŶ͘ tĞ ŝĚĞŶƟĮĐĞƌĞŶ ŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ ĞŶ ǀŽĞƌĞŶ ǀĞƌďĞƚĞƌŝŶŐĞŶ ŝŶ ǁĞƌŬƉƌŽĐĞƐƐĞŶ ĚŽŽƌ͘ KŽŬ ŚĞůƉĞŶ ǁĞ ďŝũ ĚĞ ƐĞůĞĐƟĞ͕ ŝŵƉůĞŵĞŶƚĂƟĞ ĞŶ ŽƉƟŵĂůŝƐĂƟĞ ǀĂŶ ďĞĚƌŝũĨƐƐŽŌǁĂƌĞ͘

IPL ŝƐ ŽŶĂĬĂŶŬĞůŝũŬ͘ hǁ ďĞůĂŶŐ ƐƚĂĂƚ ĚƵƐ ĂůƟũĚ ǀŽŽƌŽƉ͘

lt u a a h r e Wanne ialist bij? spec n e e r e

WŽƐƚďƵƐ ϳϳϱ ϱϲϬϬ d ŝŶĚŚŽǀĞŶ d нϯϭ ;ϬͿϰϬ ϳϱϬ ϱϱ ϵϬ ŽĸĐĞΛŝƉů͘Ŷů ǁǁǁ͘ŝƉů͘Ŷů

PROCESVERBETERING

KLANT WIL GEEN CONCESSIES DOEN AAN KWALITEIT, FUNCTIONALITEIT EN SNELHEID

‘MINIATURISATIE IS ESSENTIEEL IN ONZE BRANCHE’ Binnen Industrie 4.0-productieprocessen neemt de decentralisatie toe en stijgt het aantal bedieningspanelen continu. Ondanks de talloze draadloze verbindingen en ontwikkelingen op het gebied van data over ethernet, daalt de behoefte aan kabels en connectoren niet. ‘Integendeel. Want om die data te verzamelen, heb je wel steeds meer sensoren nodig. En die moeten allemaal aangesloten worden.’

DOOR WILMA SCHREIBER

an het woord is Cor van der Graaf, managing director van HARTING in Den Bosch, sinds jaar en dag specialist op het gebied van connectiviteit. Hij heeft de eisen aan connectoren alleen maar zien toenemen. ‘Klanten willen steeds kleinere connectoren met een hogere contactdensiteit, maar wel met dezelfde functionaliteit. Verder moet de connector onder alle omstandigheden robuust en eenvoudig te bedienen zijn. Zodat bij de installatie ervan de monteur eigenlijk niet hoeft na te denken en hij bij de bekabeling simpelweg de juiste connector op het juiste tegendeel monteert. En als het even kan, moet de connector liefst ook nog uit minder onderdelen zijn samengesteld.’ HARTING speelt hierop in met het zogeheten plug & play-systeem. ‘Dat is snel te monteren en te demonteren, waardoor apparaten eenvoudig te verwisselen zijn’, legt productmanager Niek Bessels uit.

Managing director Cor van der Graaf (links) en productmanager Niek Bessels van HARTING in Den Bosch: ‘Klanten willen steeds kleinere connectoren met een hogere contactdensiteit, maar wel met dezelfde functionaliteit.’ Foto: Bart van Overbeeke

ongeluk los kunt trekken. Want dat kan desastreuze gevolgen hebben. Nu draai je een ring negentig graden om en is een bewuste handeling nodig om de connector weer los te maken. Bijkomend voordeel is dat de connector gelijk spat-

Snel monteren wordt steeds belangrijker in de machinebouw

GEEN KAKAFONIE Goed luisteren naar de klant en oog hebben voor trends in de markt is dan ook onontbeerlijk bij de keuze voor nieuwe ontwikkelingen. Zo inventariseerde HARTING enkele jaren opmerkingen en wensen van klanten over hun push-pullconnector, die als input gebruikt werden voor de ontwikkeling van de nieuwe generatie, de PushPull V4. ‘Daar kwam uit naar voren dat connectoren voor data, signalen en voeding er allemaal uniform uit moesten zien. De klant wil geen kakofonie aan kastjes op zijn machines. En ook klanten en groothandels zijn er blij mee, want dan hoeven ze maar één type behuizing op voorraad te hebben om talloze varianten met diverse inserts te kunnen maken’, aldus Van der Graaf. ‘Verder moest de connector lockable zijn, zodat je hem op slot kunt zetten en je deze niet per

verwisselen om de kapotte unit vervolgens in de fabriek te repareren. Alles om het tijdverlies en stilstand tot een minimum te beperken’, stelt Van der Graaf. ‘Ons plug & play-systeem bevordert een dergelijke snelle assemblage of demontage. En dankzij het toolless assembly-systeem zijn connectoren eenvoudig op de kabel te zetten. Steeds meer klanten laten ons overigens de kabels maken. Dan kunnen ze machines leveren met een complete set kabels en is het een kwestie van een monteur invliegen, 30 tot 35 kabels aansluiten, de schakelaar omzetten en de machine loopt. Zo wordt de installatietijd drastisch verkort, in sommige gevallen met wel 30 procent.’

MINDER GEWICHT waterdicht is afgesloten’, vult Bessels aan. Andere eisen betroffen een simpeler samenstelling met minder onderdelen en een indicatie om te zien wat de bovenkant van de connector is, zodat de monteur deze makkelijker in één keer goed kan steken.

KORTERE INSTALLATIETIJD Snelheid bij het monteren, aansluiten of demonteren van apparatuur wordt steeds belangrijker in de machinebouw. ‘Een trend die overgewaaid is uit de auto-industrie. Een complete analyse ter plekke komt steeds minder voor. Je ziet steeds vaker monteurs de kabels losmaken en hele units

De vraag naar connectiviteit neemt een grote vlucht en dat is niet de enige ontwikkeling waar HARTING rekening mee moet houden. ‘Nu kastjes voor apparatuur steeds kleiner worden, moeten connectoren ook steeds kleiner. Daarnaast wordt het gewicht steeds belangrijker, zeker bij rollend materiaal. Als een robot met zware kabels over een rail moet, raakt hij snelheid kwijt en daarmee productiviteit’, verklaart Van der Graaf. ‘Miniaturisatie is essentieel in onze branche. Een uitdaging, want de klant wil geen enkele concessie doen aan kwaliteit, functionaliteit en snelheid.’ www.hartingbv.nl

november 2018

AUTOMATISERING

GROEIEND SYMACH STAPT OVER VAN RIDDER R8 NAAR RIDDER IQ ERP-SYSTEEM

OMVANG ADMINISTRATIE BLIJFT GELIJK, BEDRIJF VERDRIEVOUDIGD SYMACH, fabrikant van palletiseermachines en zakvulmachines, is onlangs overgestapt op het Enterprise Resource Planning (ERP)-pakket Ridder iQ van Ridder Data Systems. ‘Dankzij de hogere productiviteit die dit pakket mogelijk maakt, kunnen we onze snelgroeiende productie opvangen zonder hiervoor extra administratief medewerkers te hoeven aannemen’, verklaart Patrick Gijsel, verantwoordelijk voor sales bij SYMACH.

DOOR WOUTER HOEFFNAGEL

et zijn palletiseer- en zakvulmachines richt SYMACH zich op uiteenlopende sectoren, variërend van de agrofood tot de industrie en chemie. ‘Onze machines zijn modulair opgebouwd en worden op maat afgestemd op de wensen van de klant’, aldus Gijsel. Het betreft machines voor uiteenlopende toepassingen, waarvoor verschillende modules in meerdere breedtes en lengtes beschikbaar zijn. De systemen van SYMACH worden in een flink aantal landen wereldwijd gebruikt. ‘Hier gelden telkens andere certificeringen en andere eisen. Ook hierop kunnen wij de palletisers en verpakkingsmachines aanpassen. De basis is dus altijd gelijk, maar de details zijn afhankelijk van de toepassing en de klant.’

VAN RIDDER R8 NAAR RIDDER IQ SYMACH maakt al een jaar of zes gebruik van een ERP-pakket van Ridder Data Systems. Hiervoor werd gekozen na een analyse van alle beschikbare ERP-systemen. ‘Er zijn vele ERPsystemen op de markt, die alle net even anders werken. Het ERP-systeem van Ridder Data Systems is echter specifiek ontwikkeld voor de maakindustrie’, zegt Gijsel. ‘Daarom hebben we destijds Ridder R8 geïmplementeerd, de voorloper van Ridder iQ. Deze oplossing konden wij eenvoudig integreren met ons Product Data Management-systeem (PDM) en SolidWorks. Dat bespaart onze medewerkers veel tijd en levert dan ook belangrijke toegevoegde waarde’, zegt Gijsel. Inmiddels is SYMACH overgestapt op Ridder iQ,

november 2018

De producten van SYMACH zijn modulair opgebouwd en worden op maat afgestemd op de wensen van de klant. Foto’s: SYMACH

eveneens specifiek gericht op de maakindustrie. Het pakket kan worden aangevuld met additionele modules die zijn toegespitst op specifieke branches, zoals modules voor locatiebeheer, productieplanning, traceability en liquiditeitsprognoses.

GEBRUIKSVRIENDELIJK Een andere reden om niet meteen voor Ridder iQ te kiezen, was dat de oplossing toen net nieuw was en Ridder R8 zich al in de praktijk had bewezen. Dit jaar stapte SYMACH dus alsnog over.

Genoemde gebruiksvriendelijkheid is voor SYMACH van groot belang, nu het bedrijf de afgelopen jaren hard gegroeid is: in acht jaar tijd verdrievoudigde het personeelsbestand. ‘De inkoop, verkoop, facturering en andere administratieve taken worden echter nog steeds uitgevoerd door eenzelfde aantal administratief medewerkers. Dit kan alleen omdat Ridder iQ het mogelijk maakt via workflows de productiviteit te verhogen. Veel taken kunnen worden geautomatiseerd, zoals het controleren van ingevoerde gegevens. Dit scheelt veel tijd en helpt ons dan ook op arbeidskosten te besparen’, aldus Gijsel.

Het ERP-systeem van Ridder Data Systems is specifiek ontwikkeld voor de maakindustrie. Gijsel: ‘Dit nieuwere pakket maakt onder andere gebruik van een MS-SQL database, wat een stuk gebruiksvriendelijker is. Zo kun je hierin eenvoudiger zoeken dan in de database van R8 en is de database veel gemakkelijker te koppelen aan andere systemen.’

INTEGRATIE MET PDM-SYSTEEM

Als een engineer een product tekent, koppelt hij hier in het PDMsysteem de artikelnummers van alle benodigde onderdelen aan. Dit kan een nieuw onderdeel zijn dat de engineer zelf heeft ontworpen, maar bijvoorbeeld ook een elektromotor van een externe leverancier. ‘Deze gegevens worden vervolgens met één druk op de knop vanuit het PDM-systeem doorgezet naar Ridder iQ’, legt Gijsel uit.

247TAILORSTEEL.COM 24 uur per dag en 7 dagen per week online tailor-made producten direct te bestellen Al vanaf één stuk maar ook seriematig. De vlakbedlasers, kantbanken en profiellasers staan voor u klaar.

Discover Sophia Your personal online assistant. Smart. Simple. Sophisticated. www.247TailorSteel.com

‘Vroeger moest je de artikelnummers van alle producten handmatig invoeren in het ERP-pakket, wat tijdrovend en foutgevoelig is. Het automatiseren van dit proces levert dan ook winst op.’ Daarnaast vergroot de integratie de efficiëntie van inkopers omdat zij direct over de gegevens beschikken die zij nodig hebben om artikelen in te kopen. Een ander belangrijk voordeel van Ridder iQ is de integratie met een service-app. Deze app geeft servicemonteurs via een tablet toegang tot alle informatie over een klant. Te denken valt aan eerder uitgevoerde werkzaamheden en gegevens van contactpersonen. Zo hoeft informatie niet langer fysiek te worden overhandigd aan servicemonteurs, maar wordt deze op afstand realtime aangeleverd. ‘Daarnaast kan de servicemonteur in de app direct invoeren welke artikelen zijn gebruikt tijdens het uitvoeren van werkzaamheden, wat vervolgens wordt verwerkt in ons ERP-pakket.’

SOEPELE IMPLEMENTATIE De implementatie van het pakket verliep soepel, ondanks het feit dat Ridder iQ volledig opnieuw ontwikkeld en dus geen doorontwikkeling van Ridder R8 is. ‘Omdat gebruik wordt gemaakt van een volledig andere database, had de implementatie meer voeten in de aarde dan het simpelweg uitvoeren van een upgrade. Desondanks is het pakket uiteindelijk sneller opgeleverd dan gepland’, aldus Gijsel, die vooraf een goed beeld had van de uitdagingen tijdens de implementatie doordat meerdere partners waarmee SYMACH

samenwerkt al langer gebruik maken van Ridder iQ. ‘Zij liepen tegen uitdagingen aan doordat eigen medewerkers te weinig bij de implementatie waren betrokken. Daarom hebben we er bewust voor gekozen om van iedere afdeling minimaal één persoon bij de implementatie te betrekken. Specifieke wensen van afdelingen konden hierdoor direct worden meegenomen.’ Ridder iQ werd tijdens de implementatie uitgerold Een palletiseermachine bij een klant. naast het bestaande Ridder R8-systeem, waarbij beide systemen enige tijd naast elkaar draaidiger maakt producten op maat te selecteren. De den. Alle data die SYMACH in deze periode in klant geeft hierbij zijn voorkeuren en wensen op, het oude ERP-pakket invoerde, nam Ridder Data zoals de toepassing waarvoor de machine wordt Systems over in het nieuwe pakket. ‘Toen bleek gebruikt, de beschikbare ruimte en de capaciteit dat het nieuwe ERP-pakket naar behoren functivan het systeem. ‘Vervolgens krijgt hij alle oneerde, is de schakelaar omgezet en zijn we volbeschikbare relevante opties gepresenteerd om ledig overgestapt op Ridder iQ. Deze werkwijze hem te helpen de juiste keuze te maken. Een was erg prettig, aangezien het ERP-pakket van integratie met ons ERP-systeem is voor een kritiek belang is voor onze bedrijfsvoering.’ dergelijke configurator cruciaal.’

PRODUCTCONFIGURATOR Op termijn wil SYMACH een product configurator introduceren die het voor klanten eenvou-

www.symach.nl www.ridder.nl

november 2018

STRATEGIE

AALBERTS TRANSFORMEERT EN INVESTEERT FORS, OMWILLE VAN DE GROTE OEM-KLANT

‘EEN TE GERINGE MARGE? NOU, MIJ HOOR JE NIET KLAGEN’

Omdat kennis pas echt waarde krijgt als die toegepast kan worden in eigen faciliteiten, wordt ook daarin fors geïnvesteerd. Wim Pelsma bij een van de nieuwe state-of-the-art verspaanmachines die momenteel bij Mogema geïnstalleerd wordt.

november 2018

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

Aalberts investeert momenteel vele miljoenen in mensen, middelen en overnames voor de ontwikkeling van zijn businesssegment Industrial Technology. Ook heeft het concern businessteams gevormd die het concern een leidende positie in een aantal nichetechnologieën moeten geven. Deze ingrepen resulteren in een IP-niveau dat hoog genoeg is om de grote hightech oem-klanten in markten als de semicon op het hoogste toeleverniveau te kunnen ontzorgen. Ook in de andere businesssegmenten voor de vele andere, wereldwijde markten waarin Aalberts actief is, wordt deze ‘niche technology’-strategie inmiddels toegepast. Een gesprek met ceo Wim Pelsma. rote oem’ers zouden een te geringe marge betalen? Nou, mij hoor je niet klagen. Onze business Industrial Technology waar bijvoorbeeld onze semicon-activiteiten onder vallen, laat binnen het Aalbertsconcern een goede marge zien. Die kunnen wij boeken omdat we heel veel IP zelf ontwikkelen. Dat stelt ons in staat veel toegevoegde waarde te leveren en dan kun je een goede prijs vragen.’ De ceo van het Aalbertsconcern straalt zelfvertrouwen uit als hij dat zegt. Die IP, vervolgt hij, zit bijvoorbeeld in de bijzondere frames die Aalberts bouwt.

‘G

COMPLEET EN GOED GEÏNTEGREERD Een voorbeeld dat geïllustreerd wordt door de setting van het interview. Dat is bij Mogema in ’t Harde, een van de 145 productievestigingen waaruit de multinational wereldwijd bestaat. Op deze locatie, aan de rand van de Veluwe, staat een aantal indrukwekkende verspaanmachines. Daarmee worden voor de nieuwe EUV-machines van ASML de omvangrijke frames uit staal en aluminium verspaand. Een proces dat niet alleen vraagt om diepgaande kennis van verspanen, maar ook van boren, lassen – om de vier delen waaruit het frame wordt opgebouwd te assembleren –, oppervlaktebehandeling en reiniging. Handelingen met een nauwkeurigheid tot 1 micrometer. Binnen drie andere Aalberts-bedrijven – Pneutec (vorig jaar verworven), IDE (Integrated Dynamics Engineering) en Lamers – worden daar hightech motion control en gasverzorgingssystemen aan toegevoegd. Dit om het delicate lithografische proces volstrekt trillingsvrij uit te kunnen voeren en de depositieprocessen zich in exact de juiste gasatmosfeer te laten voltrekken.

ervan staan nóg twee uit de kluiten gewassen verspaanmachines, maar de klimaatbeheerste ruimtes ernaast worden al in gereedheid gebracht voor hun state-of-the-art opvolgers. Pelsma wijst op een deel waar op dit moment een speciale, extra versterkte betonnen fundering wordt aangelegd, nodig om die machines straks goed gestabiliseerd hun werk te laten doen. Ook is er een nieuwe, klasse 1-cleanroom gebouwd. Het zijn investeringen van alleen al in ’t Harde vele miljoenen euro’s. Terwijl ook bij Pneutec, IDE en Lamers de nodige investeringen worden gedaan om de grote oem-klanten op dat hoge niveau te kunnen bedienen. ‘Wij zijn niet omzetgedreven, maar margegedreven.’ (238 miljoen euro nettowinst in 2017, red.)

‘BEURSNOTERING TREKT KLANTEN EN TALENT AAN’ Aalberts is beursgenoteerd, juist omdat het concern een key supplier wil zijn van de grote, multinationale oem’ers. ‘Nu dat mogelijk is, zijn wij afgestapt van het rapporteren per kwartaal. Want zo frequent naar buiten treden met je cijfers voegt voor de aandeelhouder niets toe’, stelt Wim Pelsma. ‘Dat we dat wel elk half jaar doen, maakt ons heel transparant. De grote multinationale klanten stellen dat zeer op prijs. Ze kunnen goed zien wie we zijn. Behalve onze omvang en investeringsbereidheid is dat ook een belangrijke reden om zaken met ons te doen. Daarnaast kunnen we dankzij de zichtbaarheid die een beursnotering met zich meebrengt makkelijker talent aantrekken.’ Aansturing van het concern gebeurt nu nog vanuit Langbroek waar het holdingbestuur zetelt in een gemoderniseerd landhuis. Binnenkort staan de bureaus van Wim Pelsma en collega-boardleden in het hart van Utrecht waar Aalberts een verdieping heeft gehuurd van het nieuwe WTC-gebouw, pal naast Utrecht Centraal Station.

TIEN NICHETECHNOLOGIEËN FINANCIËLE SLAGKRACHT Het op functionele specs van de oem-klant kunnen ontwikkelen en bouwen van deze complete, goed geïntegreerde modules vraagt om heel veel IP, wil Pelsma maar zeggen. ‘Je moet bijvoorbeeld nauwkeurig kunnen bepalen welke dikte en welke specifieke materiaalsoort nodig zijn om bepaalde krachten te kunnen weerstaan. Waar de gaten het best geboord kunnen worden om de produceerbaarheid én de functionaliteit te optimaliseren. Hoe de motion control het best kan worden geconfigureerd zodat die de EUVmachine volstrekte stabiliteit biedt. In het ontwikkelen van al die IP steken wij veel geld, 4 procent van onze omzet, een procentpunt meer dan tien jaar geleden. Wij kúnnen die investeringen doen omdat we met een omzet van 2,7 miljard euro (2017, red.) daarvoor de financiële slagkracht hebben. Alleen dan kun je de ontzorging bieden waar de grote oem-klant om vraagt.’

‘In dit kennisintensieve bedrijf hebben wij elke hersencel keihard nodig’

Om de complexe, goed geïntegreerde modules te kunnen ontwikkelen en bouwen, moeten de vier betrokken Aalberts-bedrijven heel intensief samenwerken. Iets wat sinds de uitrol van de nieuwe strategie in 2014 een structurele plek in de concernorganisatie heeft gekregen. De vier bedrijven vormen samen Aalberts Advanced Mechatronics (AAM), één van de vijftien businessteams die gezamenlijk tien nichetechnologieën van Aalberts in de markt zetten. Pelsma motiveert de strategische stap: ‘In 2010 maakten we ongeveer 1,7 miljard euro omzet met een veel breder opgesteld bedrijf waarin we wel zestig, zeventig entiteiten in de lucht hielden. Na de transformatie van de afgelopen jaren leggen we ons nu bij uitstek toe op die tien nichetechnologieën.’ Daartoe zijn bepaalde activiteiten geschrapt, samengevoegd en verkocht. En er is gericht geïnvesteerd: specialisten zijn aangesteld, hoogwaardige productiemiddelen aangeschaft én er zijn overnames gedaan zoals die van Pneutec. Voor Aalberts Fluid Control is eerder dit jaar VAF Instruments, specialist in hightech sensors, aangekocht. En aan Aalberts Surface Treatment zijn - ook recentelijk - het Franse PEM en het Amerikaanse RMF toegevoegd, oppervlaktebehandelingsspecialisten met vooral in de machinebouw, automotive en aerospace sterke posities. Met die in tien nichetechnologieën samengebalde expertise wordt de klant op een hoger niveau bediend. Er vindt high level qualified buy plaats, zoals dat heet binnen AAM, of wordt in andere Aalberts-teams gewerkt met key account management.

STRATEGISCHE KADERS MARGEGEDREVEN En omdat kennis pas echt waarde krijgt als die toegepast kan worden in eigen faciliteiten, ligt het investeringsniveau nog veel hoger, zo blijkt tijdens een korte rondleiding door een paar productiehallen van Mogema. In één

De tien nichetechnologieën worden dus in de markt gezet door vijftien businessteams, elk voorzien van eigen management. Werden bijvoorbeeld de LEES VERDER OP PAGINA 67

november 2018

VERVOLG VAN PAGINA 65

VIER BUSINESSES, TIEN NICHETECHNOLOGIEËN

verspaankwaliteiten van een Mogema voorheen alleen onder die noemer uitgevent, tegenwoordig maken die onderdeel uit van de toegevoegde waarde die het label AAM draagt. Er is dus wel een managementlaag bijgekomen. En, nóg staat het merk Mogema in grote letters op de gevel. ‘Zolang het zin heeft die merknaam in de markt te voeren, blijven we dat doen. Onveranderd is dat we de verantwoordelijkheid zo laag mogelijk in de organisatie leggen. De board geeft de strategische kaders aan. Daarbinnen ligt de eigen verantwoordelijkheid heel dicht bij de werkvloer. Zo zorgen we voor de betrokkenheid die wij nodig hebben om onze klant goed te kunnen bedienen. Zo houd je je mensen ook gemotiveerd en het verloop laag. Mensen zijn onze belangrijkste asset. In dit kennisintensieve bedrijf, dat zo sterk afhankelijk is van zijn IP-opbouw, hebben wij elke hersencel keihard nodig.’

PROTECTIONISME Tot slot komt het gesprek op de actuele internationale (handels)politieke ontwikkelingen die ook een mondiaal opererend bedrijf als Aalberts vanzelfsprekend raken. Wim Pelsma: ‘Natuurlijk volgen we de discussie over de tarieven op de voet. Maar ons beleid was altijd al zo veel mogelijk dáár te produceren waar de markt zit, zodat je zo min mogelijk grenzen hoeft te passeren. De huidige, meer protectionistische handelspolitiek zal op termijn weinig effect hebben. Wij leveren bijvoorbeeld vanuit onze bedrijven in de VS aan de SUV’s die BMW in de VS bouwt voor de Amerikaanse en Chinese markt. Die structuren breek je niet zomaar af vanwege het beleid van een regering die na vier jaar weer vertrokken kan zijn.’

Installation Technology: hierbinnen ontwikkelt en produceert Aalberts, als oem’er, geïntegreerde leidingsystemen en meerlaagse systemen voor het distribueren en regelen van water of gas in verwarmings-, koel-, (drink)water-, gas- en sprinklerinstallaties. Material Technology: dit biedt een combinatie van geavanceerde warmte- en oppervlaktebehandelingstechnologie en hooggespecialiseerde productie-expertise via een wereldwijd servicenetwerk. Climate Technology: daarin ontwikkelt en produceert Aalberts, ook als oem’er, complete hydro- en luchtstroomregelsystemen en behandelingsoplossingen voor verwarming, koeling, ventilatie en drinkwater. Industrial Technology: hierbinnen ontwikkelt en produceert Aalberts, als system supplier, (maat)oplossingen voor specifieke nichetoepassingen om gassen en vloeistoffen onder vaak zware en kritieke omstandigheden te regelen en te beheersen. Voorts ontwikkelt en integreert het bedrijf binnen deze business gespecialiseerde productietechnologieën. Deze vier businesssegmenten leveren aan markten als de utiliteits- en woningbouw, de automotive en de (hightech) industrie (waaronder de semicon, de aerospace en de energiesector) door vijftien businessteams die daartoe tien nichetechnologieën inzetten: integrated piping systems, multilayer systems, heat treatment, surface treatment, specialised manufacturing, hydronic flow control, thermal & sanitary efficiency, fluid control, dispense technologies en advanced mechatronics. Binnen elke nichetechnologie is een aantal Aalberts-bedrijven geclusterd.

SLECHTE ZAAK Ook is hij niet bang dat Europa met haar gebrek aan cohesie ten onder zal gaan in de strijd met de krachtige machtsblokken van de VS en China. ‘Landen als Nederland, Duitsland en Zwitserland zijn altijd heel sterk geweest in de niche-industrieën. Die positie raak je niet zomaar kwijt. Europa moet daarbij wel zorgen voor een gelijk speelveld en de Nederlandse politiek moet zorgen voor goed geschoolde jongeren. Het is een slechte zaak dat TU’s nu

voor verschillende technische studies een numerus fixus moeten instellen. Ja, we moeten het geld steken in onze toekomst, onze jonge talenten. Het versterken van en het investeren in het onderwijs is enorm belangrijk. Daar heeft onze economie op de lange termijn het meeste baat bij.’ www.aalberts.com

Digitalization extends your reach. How do you thrive in the age of disruption? With Siemens digital innovation solutions, you can digitalize your entire innovation process, from the idea through production to your customers. Get smarter. Go faster. Think bigger. Transform your business.

siemens.com/plm

oktober 2018

PRODUCTIE-AUTOMATISERING

BROSHUIS REALISEERT BIJNA VOLLEDIG GEAUTOMATISEERDE PRODUCTIE MET SECUUR GESELECTEERDE PARTNERS

PLAATWERKEN ZONDER WERKVOORBEREIDER EN BOEKHOUDER De levertijden verkorten door een belangrijk deel van de plaatwerkproductie niet langer uit te besteden, maar in eigen huis te doen. Onlangs ging de gloednieuwe, verregaand geautomatiseerde – softwaregestuurde – plaatwerkfabriek van trailerbouwer Broshuis in Kampen ‘zo goed als live’. ‘We gaan hier met tien tot twaalf medewerkers voor zes miljoen

levering. En toeleveranciers zijn zo druk dat ze hun levertijden juist opschroeven. Kroon: ‘Mijn stelling is dat je alleen meer snelheid en flexibiliteit in productie kunt brengen als je het zelf doet, zo veel mogelijk geautomatiseerd. Dan kun je met minimale effort maximaal produceren.’

euro per jaar aan plaatwerk produceren. Zonder werkvoorbereiding en boekhouding.’ VAN KANTEN EN DAN TERUG Broshuis had het lef die insourcing in gang te zetten: juni 2017 gaven de commissarissen het groene licht voor de bouw van de eigen plaatwerkfabriek. Om die activiteit af te schermen van de rest van de Broshuis-organisatie, opbrengsten en kosten scherp in het vizier te houden en de risico’s te spreiden, werd Broshuis Parts Production BV opgericht. Robin Kroon werd directeur. Hij en Melanie van Beek begonnen een zoektocht naar partners voor de inrichting van het proces. Vanuit de visie dat software de hoofdrol moet spelen, niet de machines. Kroon: ‘Ik zeg niet dat de hardware er niet toe doet, natuurlijk wel. Wat ik bedoel is: je hebt vijf, zes grote machineleveranciers met prima apparatuur. Maar slechts één heeft zijn zaakjes ook proces- en softwarematig – qua integratie en visualisatie – perfect op orde: Van links naar rechts: Henri Kooiker (Wintheon Management Services), Ronald Potter (WiCAM Benelux), Melanie van Beek (Broshuis Parts LVD. Omdat zij het proces van Production), Luc Creemers (Yamazaki Mazak), Mathijs Wijn (LVD) en Robin Kroon (directeur van Broshuis Parts Production). Foto’s: Herman IJssel achteruit benaderen – van kanten en dan terug. Veel jobbers beginnen aan de andere kant. Die gaan iets maken en nemen de vlakke uitslag DOOR PIM CAMPMAN daarin een eigen bedrijf op dat hij ook weer verals startpunt. Wij beginnen aan de kantbankkant, kocht. Eén vraag hield hem al een tijdlang bezig: met software die zegt ‘Maak met dit bovenmes als ik van scratch een plaatwerkfabriek zou ussen het investeringsbesluit en de realideze groef ’. Dan weet je ook de vlakke uitslag. bouwen, hoe zou ik die dan inrichten? Zijn antsatie zat grofweg zestien maanden. Dat woord: ‘Maximaal geautomatiseerd.’ ‘Mijn grote het zo snel ging, heeft diverse oorzaken. wens was dat het materiaal vanuit één 3D-file in De belangrijkste: een gedegen voorstudie, flow door het proces wordt getrokken, zonder een bedrijfsleiding die haar nek uitsteekt en een SAMEN MEERWAARDE BIEDEN tussenvoorraden en verstoringen. Waarbij de secure selectie van de ‘brothers in arms’. ‘Onze softwarematig gegenereerde kanten snijpartners steken veel effort in samenwerking’, programma’s vóór in het proces meteen klaar aldus Melanie van Beek, process engineer bij LVD, Wintheon en WiCAM hebben in het Broshuiszijn, zodat geen werkvoorbereider meer nodig is Broshuis Parts Production en vanaf het begin bij project ervaren dat ze samen meerwaarde kunnen – en geen boekhouder.’ het insourcingproject betrokken. ‘Samen gaan we bieden. Gedrieën doen ze inmiddels soortgelijke Zijn onderbouwde concept viel bij de Broshuistot het uiterste om hier een succes van te maken. projecten bij andere partijen. Om hun propositie te directie in goede aarde. De bouwer van trailers Dat maakt ons een winning team.’ promoten, trokken ze samen op tijdens de Plaatwerkvoor speciaaltransport kampt met oplopende Robin Kroon is aanstichter van de nieuwe fabriek dagen2018, in mei in Zwolle. En onlangs weer, op doorlooptijden. Steeds meer klanten hebben en bedacht het onderliggende concept. Hij werkte een event bij MCB in Valkenswaard. specifieke wensen en verlangen (toch) snellere twintig jaar in de ERP-implementatie en zette

T 68

november 2018

Dus heb je de programma’s voor zowel je kantbank als snijmachine klaar.’

KANTEN IN HET DNA Kroon steekt dus bepaald niet onder stoelen of banken dat hij zeer te spreken is over LVD. Niet alleen over de kantbanken met slim hoekmeetsysteem en CADMAN®-software, maar ook over hun openheid en bereidheid om mee te denken. Mathijs Wijn, salesmanager Nederland bij LVD: ‘Robin en ik hebben intensief contact, we hebben vijf klanten van ons bezocht en Pieter Bas Broshuis (directeur/eigenaar van Broshuis, red.) is op bezoek geweest bij onze hoofdvestiging in Gullegem in België.’ Kroon: ‘LVD is net als Broshuis een familiebedrijf, dat klikte. Mede omdat het een van de weinige hardware-leveranciers is die kanten in hun DNA hebben: kantbanken zijn hun oorsprong. Maar hun software en het hele proces eromheen gaven de doorslag.’ In de nieuwe fabriek in Kampen draaien sinds kort drie LVD-kantbanken, een vierde zit in de pen.

KENTERING IN DE MARKT Voor de snijmachines – twee lasersnijmachines en een 3D-buislaser – viel de keuze op Yamazaki Mazak. ‘LVD heeft een fantastische oplossing voor het totaal, inclusief nesten en snijden’, aldus Robin Kroon. ‘Maar te zwaar leunen op één machineleverancier zou niet goed zijn. Daarom werden het snijmachines van Mazak. Die draaien bij ons op machineonafhankelijke software van WiCAM. ‘Wij zien een kentering in de markt’, zegt Luc Creemers, salesmanager Benelux van Mazak. ‘Voorheen was het: waar ik de machine koop, koop ik ook de software; dat scheelt een hoop gedoe. Nu zie je dat veel vaker gekozen

ciers. Ze moeten durven zeggen: “Wij denken dat het zus of zo beter is.”’ Kooiker: ‘Wij willen vooraf weten of we het kunnen. Daarom voeren we een fiks vooronderzoek uit. Zo ziet de klant wat wij kunnen, en of dat is wat hem voor ogen staat.’ Wintheon bleek geknipt voor de case. ‘We hebben meer plaatwerkbedrijven geautomatiseerd. Zoals Aan het werk aan de Easy-Form kantbank van LVD. BOZ Groep. En De Cromvoirtse hebben we geholpen het productieproces uit of het een proto, spoed- of repeteerorder is. man-arm te maken. Dat wil Broshuis ook.’ ERP geeft aan: ‘Maak tien van deze producten, vijf van die, eentje van een ander’, en het gebeurt.’ PAPERLESS PRODUCEREN Dat gaat, ook volgens Van Beek, winstgevende En dan is er WiCAM, ontwikkelaar van merkongroei opleveren. ‘Broshuis is de afgelopen jaren afhankelijke CAD/CAM-software. Ronald Potter, al behoorlijk gegroeid. De ambitie is van circa salesmanager bij WiCAM Benelux: ‘Wij maken de 65 miljoen naar 100 miljoen euro te gaan. Onze vertaalslag van logistiek en artikelen naar uiteinfabriek kan dat aan: er is ruimte voor een derde delijk de nestingen voor het vlaksnijwerk. Ook lasersnijmachine en een vierde kantbank.’ maken we de productieorders voor het snijden Een bezettingsgraad van 100 procent is niet het op de shopfloor inzichtelijk en geven die grafisch streven, sterker: dat gaat niet gebeuren. ‘We weer, zodat Broshuis paperless kan produceren. willen de QRM-filosofie (Quick Response ManuDaarbij doen we een stuk validatie: is wat engifacturing, red.) implementeren. Die zegt: focus neering gemaakt heeft wel maakbaar op de laserniet op het kostendenken, maar op snel, foutloos snijder? Zo niet, dan schiet onze software de en zonder verstoringen produceren. Dat gaat tekening terug – inclusief de informatie over wat beter bij niet hoger dan 80 procent bezettingser niet klopt, wat het kost, of uitbesteden beter is, graad. De voordelen zijn veel groter dan de et cetera. De interactie tussen de machines en het hogere kosten, vooral als je veel klantspecifieke bovenliggende logistieke (ERP-)systeem is ons producten maakt.’ De plaatwerkfabriek voor specialisme. Zo kunnen we de big data die de staal-, rvs- en aluminiumproducten in het 1½machines genereren, converteren tot een procesbij 3-meter-bereik, is het begin. ‘Dat is de bulk. signaal. Zit een onderdeel in Uiteindelijk doel is alle onderdelen in-house te de nesting, dan geven wij aan produceren.’ Stip aan de horizon: de doorlooptijd het ERP-systeem de status terug van drie weken naar drie uur.’ ‘nesting’ door: dan kunnen geen wijzigingen meer doorgevoerd worden. Idem als het www.broshuis.com product gesneden is. Zit het www.lvdgroup.com nog in de toren, dan geven www.mazak.eu wij aan wanneer de eerste verwww.remmert.de volgbewerking kan starten.’ www.wicam.nl Het automatisch magazijn www.wintheon.nl van de firma Remmert is met 53 palletplaatsen voor nieuw en zes voor restmateriaal relatief bescheiden. ‘Gesneden uitslagen worden direct ZES BROTHERS IN ARMS uitgeraapt, wat de opslag sterk reduceert’, verklaart Van Beek.

‘Spoedorders die de flow maar verstoren, lopen straks gewoon mee in het proces’

wordt voor software van onafhankelijke partijen. Plaatwerkbedrijven zien overal mogelijkheden en dan kan software van een machinebouwer beperkingen opleveren.’ Een van de machines die Mazak aan Broshuis leverde, is de 4kW DDL. ‘DDL, direct diode laser, is een nieuwe technologie waarmee wij als enige in de markt zijn.’

GEEN SLAAFSE LEVERANCIERS Voor ERP viel de keus op Ridder iQ, met Wintheon Management Services in een dubbelrol: die van implementatiepartner én projectleider die alle software integreert tot een bijna 100 procent geautomatiseerd productieproces. Henri Kooiker van Wintheon spreekt graag in de wij-vorm. ‘Alleen kom je niet ver, we doen het echt samen.’ Melanie van Beek: ‘Wintheon is een jonge, ambitieuze club. Ze schakelen snel, durven buiten de lijntjes te gaan en halen het uiterste uit Ridder iQ. Wat wij vooral niét zochten zijn slaafse leveran-

STRAKS VRUCHTEN PLUKKEN Sinds kort is de plaatwerkfabriek ‘zo goed als live’, zegt ze. Wat niet wil zeggen dat alles vanaf dag één gaat zoals het moet gaan. ‘Een dingetje is nog dat er een heel grote batch bestaande, unieke tekeningen – ongeveer 12.000 – ingeladen moet worden. In nogal wat tekeningen zitten kleine foutjes, die de software niet accepteert, waardoor ze uitvallen.’ Opstartproblemen zijn onontkoombaar in een nieuwe fabriek met een compleet nieuw proces, zegt Mathijs Wijn. ‘Straks plukken ze de vruchten. Veel kortere doorloop- en levertijden, man-arm. Wat niet goed gaat, wordt direct opnieuw geproduceerd. Hier maakt het niet meer

Het team telt, naast Broshuis Parts Production, vijf partijen: - Wintheon Management Services (Hengelo), leverancier van het ERP-pakket Ridder iQ en projectleider - LVD (Gullegem, België), leverancier van drie kantbanken met adaptief hoekmeetsysteem EasyForm®-laser, automatische gereedschapswisselaar en software (SDI en CADMAN B) - Yamazaki Mazak Laser Products (Japan), met twee lasersnijders en een 3D-buislaser - WiCAM Benelux (Den Bosch), leverancier van de software - Remmert (Löhne, Duitsland), leverancier van het automatisch magazijn

november 2018

STRATEGIE

NIEUW DANA SAC BENELUX (VOORHEEN BREVINI) WIL PROGRESSIE GAAN BOEKEN

‘DE GROOTSTE UITDAGING IS DE BLOEDGROEPEN BIJ ELKAAR TE BRENGEN’ Algemeen directeur Erno Takacs van Dana SAC Benelux, voorheen Brevini Benelux, heeft duidelijk voor ogen wat hij binnen nu en vijf jaar wil bereiken: de plant in Alphen aan den Rijn moet 50 procent groeien in omzet. Daar is veel voor nodig: het werven van nieuwe medewerkers bijvoorbeeld, plus het lanceren van nieuwe producten en het aanboren van nieuwe markten voor het enorme assortiment van Dana aan aandrijfassen, aandrijfsystemen en componenten op mechanisch, conventioneel en hydraulisch gebied. Takacs heeft er alle vertrouwen in. Hij is nog niet heel lang in Nederland, maar proeft interesse vanuit de markt.

DOOR LUCY HOLL

e Hongaar Erno Takacs werkt sinds een jaar of zeven voor Dana. Eerder zette hij een vestiging op in Hongarije en leidde die vijf jaar lang. In 2016 werd hij plant manager van een fabriek in Groot-Brittannië. En vorig jaar kreeg hij de vraag om naar Nederland te komen, tevens het jaar waarin alles op zijn kop ging in Alphen aan den Rijn. Het beursgenoteerde Amerikaanse Dana Incorporated, wereldleider in hoogwaardige oplossingen voor het aandrijven van voertuigen en machines, nam het grootste deel van het Italiaanse bedrijf Brevini over, inclusief Brevini Benelux. Takacs: ‘In Groot-Brittannië stond alles goed op de rit. Voor mij was het tijd voor iets nieuws. In Nederland liggen volop uitdagingen. Zo’n overname gaat met veel veranderingen gepaard. Ga maar na: een oud familiebedrijf wordt opgekocht door een grote internationale onderneming. De bedrijfscultuur, verwachtingen, gebruiken, regels: alles is anders. Als ik Dana en Brevini vergelijk, wordt er bij Dana veel meer gedaan aan data-analyse, er zijn strakkere plannen voor de korte en langere termijn. We rapporteren meer, het is sterker gestructureerd. De afgelopen jaren deden de Brevini-onderdelen in Europa het helemaal niet slecht, maar er was geen enorme progressie.’

NIEUW TIJDPERK Het begin van een nieuw tijdperk voor Brevini, zo noemde Renato Brevini, president van de Brevini Group S.p.A., de verkoop van de familieonderneming aan Dana. De gebroeders Renato, Luciano en Corrado Brevini richtten het bedrijf in de jaren 60 op en legden zich toe op de mechanisatie in de landbouw. In 1963 ontwikkelde

november 2018

Brevini een eerste eigen planetaire tandwielkast. Het bedrijf werd in Italië en ver daarbuiten steeds succesvoller in de engineering, productie en verkoop van die tandwielkasten. Later kwamen daar hydraulische aandrijfsystemen bij. De laatste generatie Brevini die aan het roer stond, kon geen geschikte opvolger binnen de familie vinden. Dus keken ze buiten de deur: begin 2017 nam Algemeen directeur Erno Takacs: ‘Wij zijn een hub, de centrale vestiging van Dana in Noord-Europa. We coördineren vanuit Alphen aan den Rijn de activiteiten voor zeven landen.’ Dana Incorporated Foto: Dana 80 procent van de businessunits Power Transmission en Fluid Power over. Alleen de businessunit wilde een sterkere positie in de industriële markWind Power bleef buiten de deal. Recentelijk ten in Europa en was uit op een aanvullend prowerd ook de resterende 20 procent aan Dana ductenportfolio. Brevini behoort tot de top van verkocht. de Europese markt op het gebied van aandrijfsystemen en componenten. De portfolio’s van Brevini en Dana sluiten naadloos op elkaar aan, OPTIMALE MATCH zo meldden beide partijen bij de overname. ‘Het Bij Dana is Brevini in handen van een wereldspeis de optimale match.’ ler die sterk de nadruk legt op innovatie en operational excellence. Het bedrijf is van oudsher sterk in aandrijfassen en voert onder meer het HUB VOOR NOORD-EUROPA vermaarde merk Dana Spicer. Het Amerikaanse Alphen aan den Rijn is een belangrijke vestiging bedrijf zocht versterking op twee terreinen: het voor Dana in Europa, inmiddels dus Dana SAC

Benelux (SAC staat voor Service & Assembly Center) geheten en met omgerekend zestig fte de grootste en meest vooruitstrevende Dana-vestiging van Noordwest-Europa. Het is vanzelfsprekend het verkoopkantoor voor de Benelux, maar Dana SAC levert bijvoorbeeld ook alle reserveonderdelen voor collega-vestigingen in landen als Ierland, Groot-Brittannië, Noorwegen, Zweden, Denemarken en Finland. Takacs: ‘Wij zijn een hub, de centrale vestiging van Dana in NoordEuropa. We coördineren hier de activiteiten voor zeven landen. Vragen over bijvoorbeeld engineering, financiën of personeelsbeleid komen bij ons terecht.’ En er is nog iets waar Erno Takacs trots

ter en ergonomischer te organiseren is. We leggen ook veel nadruk op veilig werken.’

OFF-HIGHWAY Om de groei te realiseren, wordt ingezet op nieuwe producten. Takacs wil er nog niet te veel over zeggen, maar meldt binnenkort met een lancering te komen. ‘Ook redesignen we producten die we al in het assortiment hebben, en dan gaat het over van alles: lieren, versnellingssystemen, hydraulische componenten.’ Zowel klanten van Dana als Brevini kunnen profiteren van de grote assortimentsuitbreiding. Dana SAC Benelux levert nu ook het complete assortiment van Dana

‘De portfolio’s van Brevini en Dana sluiten naadloos op elkaar aan’

op is: ‘Dana in Alphen aan den Rijn is het competence center binnen de groep voor hightech lieren. Hier hebben we de expertise. Alle speciale ontwerpen komen hier vandaan.’ De locatie moet groeien en dat vraagt veel actie. Er komen volgens de directeur veel mensen langs voor advies en begeleiding, voor procesverbetering. ‘Ze kijken op de werkvloer hoe alles efficiën-

Expertise – Passion – Automation

DRIVE EN MOTION

Off-Highway, voor alles wat niet op de openbare weg rijdt waaronder bijvoorbeeld tractoren en maaimachines. ‘Daar proeven we al veel belangstelling voor’, zegt Takacs. Dana SAC Benelux wil daarbij tevens haar aftersales-activiteiten uitbreiden. Omzetgroei wordt ook verwacht door de sterkere positie op de industriële markt. En nog een

Dana SAC Benelux kent twee productgroepen, Drive Technology en Motion Technology. In die eerste groep vallen bijvoorbeeld assen, wielaandrijvingen, trackdrives, e-drive systems en aandrijfassen van het merk Spicer. In het assortiment van Motion Systems zitten onder meer industriële planetaire tandwielkasten, motoren en pompen, kleppen en flowcontrol-systemen en het complete lierenaanbod van Brevini, maar ook de industriële aandrijfassen van GWB en de extruder drives van PIV.

mogelijkheid: Dana focuste tot voor kort vooral op grote klanten, maar door de aankoop van Brevini kan de onderneming nu ook kleine en middelgrote klanten bedienen. Wat is nu de grootste uitdaging? Niet die gewenste omzetgroei, aldus Erno Takacs. ‘De grootste uitdaging vind ik om de diverse teams, de diverse bloedgroepen bij elkaar te brengen, om al die verschillende procedures en processen binnen Dana en Brevini op elkaar af te stemmen.’ Hij is blij met zijn overstap naar Nederland. ‘In Groot-Brittannië hadden we een beperkte productenrange, nu is het assortiment enorm breed. Dat biedt vele mogelijkheden, met daarbij natuurlijk ook meer uitdagingen qua technologie, innovatie en marketing.’ www.dana.com

Innovatie is nog maar het begin Innoveren betekent voor SMC aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen. U vertrouwt op de kwaliteit van onze automatiseringssystemen. U wilt machines of productielijnen bouwen die energiezuinig zijn, een veilige werkomgeving bieden en ook minder CO2 uitstoot opleveren. Maar wat u nog meer bezighoudt, is hoe onze producten en technische kennis bijdragen aan uw voorsprong in de markt. Daarom voelen wij ons niet alleen verantwoordelijk voor innovatieve producten en oplossingen, waarvan wij er jaarlijks zo’n vijftig introduceren. Wij begrijpen vooral uw uitdagingen om het nog beter te doen. Dus helpt SMC u om de beste in uw markt te worden. www.smcpneumatics.nl

november 2018

Maak je onderneming

FUTURE-PROOF (ERP) Software

Cloudoplossingen

Branchekennis

Innovatieve ICT oplossingen op basis van Microsoft Dynamics 365:

HOOFDKANTOOR

KANTOOR DEVENTER

CONTACTGEGEVENS

Noorderpoort 21

Hanzeweg 1A

+31 (0)88 - 424 28 28

5916 PJ Venlo

7418 AW Deventer

info@pulse.nl

www.pulse.nl

BEVEILIGING

FOX-IT: 100% PREVENTIE ONMOGELIJK, DETECTIE EN RESPONS DAAROM ESSENTIEEL

AANPAK RUSSISCHE HACKERS DOOR MIVD VOORBEELD VOOR INDUSTRIE Cybersecuritybedrijf Fox-IT bundelt zijn diensten onder de noemer Managed Detection and Response (MDR). Want cybersecurity is niet alleen een kwestie van preventie. Zo snel mogelijk inbraakpogingen detecteren en daar op de juiste manier op reageren, is minstens zo belangrijk. ‘Als je weet waar hackers naar zoeken, kun je ze zien aankomen en kun je veel beter en nauwkeuriger reageren’, zegt Leo Lans, sinds 1 oktober dit jaar sales director van Fox-IT.

DOOR HANS VAN EERDEN

et interview met Lans vindt plaats de dag na de publiciteit over de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) die een Russische poging tot cyberinbraak bij de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) in Den Haag heeft verijdeld. Lans: ‘De MIVD heeft knap werk geleverd, het op heterdaad betrappen van Russische cyberinbrekers vraagt om een uiterst professionele aanpak. Dit incident maakt duidelijk dat een goede informatiepositie veel ellende kan voorkomen. Maar momenteel investeren organisaties vooral in preventie als het gaat om cybersecurity. Om het ‘hek’ rond het bedrijf nog hoger te maken, de ‘muur’ nog dikker en de firewall nog strenger. Maar dat is niet meer toereikend, zoals het MIVD-succes aantoont.’

JUISTE RESPONS Een waterdichte preventie bestaat niet, zodat vroeg of laat een cyberinbraak vrijwel onvermijdelijk is. Dan komt het erop aan dat je die inbraak direct in de gaten hebt. Daarvoor is informatie nodig: hoe werken hackers, hoe herken je een aanval en waar zijn ze op uit? En als je een inbraakpoging in de gaten krijgt, wil je ingrijpen voordat een hacker echt schade aanricht. Een goede intelligence-positie helpt om dreigingen zo snel mogelijk te onderkennen en op basis van de aard daarvan de juiste respons te kiezen, met het optreden van de MIVD als goed voorbeeld. De inlichtingendienst hield de Russen in de gaten en kon achterhalen wie zij op het oog hadden. Toen zij op het punt stonden om op het netwerk in te breken, greep de MIVD in. Fox-IT hanteert een vergelijkbare aanpak voor cybersecurity: informatiepositie opbouwen (intelligence), preventie, detectie en respons. Daarom heeft

Leo Lans, sales director van Fox-IT: ‘Security draait niet alleen om technologie, maar net zo goed om gedrag en processen.’ Foto: Fox-IT

het bedrijf alle diensten op deze terreinen gebundeld onder de noemer Managed Detection and Response (MDR).

INZICHT IN DE ‘KILL CHAIN’ Lans verwijst naar de ‘kill chain’ die Lockheed Martin, bekend van de JSF-straaljager, ooit formuleerde: verkennen, op basis daarvan wapen kiezen, oefenen met dat wapen, vervolgens in actie komen, binnendringen en het gebied vergroten. ‘Vertaald naar cyberspace: als je weet hoe een aanvaller te werk gaat, kun je als verdediger op elk onderdeel van die kill chain een antwoord formuleren. Fox-IT biedt met MDR een complete oplossing voor de verdediging tegen een cyberaanval – van begin tot eind.’ Hoe belangrijk deze aanpak is, blijkt uit het feit dat het gemiddeld tussen de 120 en 150 dagen (afhankelijk van het geraadpleegde onderzoek) duurt voordat een bedrijf in de gaten heeft dat het gehackt is. Deze time to detection moet natuurlijk zo kort mogelijk worden. Hoe eerder een bedrijf in actie kan komen, hoe geringer de schade.

NIET ALLEEN TECHNOLOGIE Inzetten van technologie alleen is niet voldoende voor goede security. Lans noemt ter illustratie de zogeheten ceo-fraude. ‘Dan krijgt de financiële afdeling van een bedrijf, net op het moment dat

de ceo afwezig is, een mailtje van hem of haar met de opdracht geld over te maken. Zo lijkt het althans en de transactie wordt meteen verricht. Als de ceo weer terug is, komt de misser – inclusief een flinke financiële schade – aan het licht. De les is dan: op basis van de agenda van de ceo kun je je respons op dit soort frauduleuze verzoeken inrichten, bijvoorbeeld door bij afwezigheid een extra check in te bouwen. Een andere belangrijke les is dat security naast technologie ook om gedrag en om processen draait.’ Maar dat besef is bij veel organisaties nog onvoldoende aanwezig. Zij moeten zich gaan realiseren dat preventie niet voldoende is om cyberaanvallers buiten de deur te houden. Lans: ‘Goede detectie en respons zijn zeker zo belangrijk en hier richten wij ons nu op met onze Managed Detection and Responsediensten. Daarnaast zullen organisaties de nodige aandacht moeten besteden aan de processen die vooral met de respons samenhangen: wie moet wanneer in actie komen en hoe ziet die actie eruit? Tot slot moeten de medewerkers zich bewust zijn van de cybergevaren en de risico’s voor het bedrijf én daar ook naar handelen. Ook op deze gebieden kan Fox-IT ondersteuning bieden.’

www.fox-it.com

november 2018

SMART INDUSTRY

TIV-DEBATTEN: SAMENWERKING BEDRIJFSLEVEN, ONDERWIJS EN OVERHEID MOET HECHTER

‘DIE VLAG MET DIE TAS PAST NIET BIJ EEN LEVEN LANG LEREN’

voorbij. ‘Bedrijven plaatsen een advertentie en hopen dat het schaap met de vijf poten

op dit moment in een heuse digital factory, in samenwerking met Trumpf, en is meteen ook een experience center voor collega-metaalbedrijven die willen weten hoe dat gaat en hoe dat moet. Ales Metaaltechniek is in de ban van lean manufacturing en blinkt uit in een ver doorgevoerde ketenbeheersing. De twee koplopers veranderen continu om hun processen nog beter in te richten. Maar te veel bedrijven staan nog ver af van Smart Industry.

vanzelf binnenwandelt. Maar zo gaat dat niet meer.’

PROCESINNOVATIE SUBSIDIËREN?

Tijdens de Technische Industriële Vakbeurs (TIV) half september in Hardenberg trof de ‘triple helix’ – bedrijfsleven, onderwijs, overheid – elkaar voor een kort debat onder leiding van André van der Zee, programmamaker bij RTV Oost. ‘Efficiënt en sneller: precies dat maken wat de markt wil, vergt ketensamenwerking’, was de lange, maar oh zo ware titel. BOOST, het Smart Industry-netwerk van Oost-Nederland, had het debat georganiseerd, samen met ABN AMRO en Link Magazine. In sneltreinvaart kwamen zes stellingen

Het panel bedrijfsleven-onderwijs met van links naar rechts: Harm Langens (Pas Reform Hatchery Technologies), Robin Kroon (Broshuis Parts Production), Michiel Bilstra (Deltion College), Biba Visnjicki (Fraunhofer Project Center) en Sander Snellink (Hogeschool Saxion). Foto’s: Arjan Reef

DOOR LUCY HOLL

Zo, dat is snel geregeld. Arnold Hofmeijer, directeur van GS Metaal in Vriezenveen, en Dick de Leeuw, directeur van Ales Metaaltechniek in Rhenen, gaan een dag op stage bij de provincie. Ze zitten in het panel samen met Eddy van Hijum, gedeputeerde van de provincie Overijssel, en Dominique Binkhorst, projectleider Smart Industry bij de provincie Gelderland, en sluiten tijdens het debat tussen de regels door even een deal. Dat komt eigenlijk door de eerste stelling: laat regionale beleidsmakers vijf dagen per jaar verplicht stage lopen in de industrie. Binkhorst: ‘Onze gedeputeerde haalt jaarlijks met gemak iets van vijftig werkbezoeken bij alle mogelijke typen bedrijven. Dus kom op jullie beurt gerust eens bij ons kijken.’ En ook Van Hijum nodigt de ondernemers van harte uit. Het hoeft allemaal niet zo ingewikkeld te zijn of er zo

november 2018

officieel aan toe te gaan. ‘Willen is kunnen met dit soort uitstapjes’, aldus sidekick Sjoerd Keijser, business development manager Oost-Nederland bij FME. ‘Bel een bedrijf of overheidsinstantie op en nodig jezelf uit.’ Klaar.

TOEKOMSTBESTENDIG Gedeputeerde Van Hijum beschrijft Gelderland en Overijssel als een ‘landsdeel met veel maakindustrie en veel kennis om slimmer te gaan produceren. De ontwikkelingen gaan razendsnel, laten we ons daar goed bewust van zijn. We moeten ons blijven verdiepen in elkaar en vooral samen optrekken. Zo zorgen we dat Nederland niet het openluchtmuseum van de wereld wordt en de productie straks elders gebeurt.’ Het is belangrijk de industrie te ondersteunen om toekomstbestendig te worden, vult Binkhorst aan. Aan bedrijven als GS Metaal en Ales Metaaltechniek zal het niet liggen. GS Metaal transformeert

Heeft het bedrijfsleven dan wel iets aan het huidige nationale en regionale subsidiebeleid, is de volgende vraag aan de panelleden. Of is dat te veel geconcentreerd op productinnovatie en te weinig op het vernieuwen van processen en digitalisering? Zijn er eigenlijk wel subsidies puur voor procesinnovatie, vraagt Dick de Leeuw zich af. Geen idee, zegt ook Arnold Hofmeijer. Zo helder en doorzichtig zit het subsidieaanbod niet in elkaar. Hofmeijer: ‘Maar bij dat ondersteunen van het bedrijfsleven moet het ook niet automatisch alleen over geld gaan. Dat zou ik jammer vinden.’ ‘Moet je overigens alles wel subsidiëren?’, vraagt Dominique Binkhorst van de provincie Gelderland zich af. Bij productinnovatie vindt ze financiële steun logisch, maar bij procesinnovatie? ‘Het is toch des ondernemers om te zorgen dat je je processen op tijd vernieuwt en efficiënter maakt?’ De zaal wordt er wat onrustig van. Dat vernieuwen en verbeteren van processen draagt net zo goed bij aan de toekomst van een bedrijf, klinkt het. We willen met zijn allen toch naar slimmer, schoner, sneller, digitaler en meer circulair produceren? Waar ligt de grens? Product- en procesinnovatie hangen ook steeds vaker samen. Hofmeijer heeft een urgentere vraag: ‘Ik zie veel ondernemers worstelen: ze weten bij god niet waar te beginnen met Smart Industry. Ze werken keihard, omdat ze de orders van de dag nauwelijks weggewerkt krijgen. En laten die Smart Industry voor wat het is. Hoe ga je die mkbbedrijven concreet helpen met de eerste stap?’

FIELDLAB Sjoerd Keijser van FME ziet dat veel bedrijven vooral gebruik maken van de WBSO, de fiscale regeling voor research en development. Misschien dat daarin dat IT-deel, dat maakvraagstuk, veel explicieter meegenomen kan worden. Gedeputeerde Van Hijum wil dat best aankaarten bij het Rijk als het bedrijfsleven daar iets aan heeft, zegt hij. Maar met subsidie alleen komen we er niet, is hij het met Hofmeijer eens. ‘Het gaat ook

om kennis delen en netwerken vormen en samen de lat hoger leggen. Dat kunnen we als overheid faciliteren.’ Neem het Fieldlab Industrial Robotics waarbinnen nieuwe mbo- en hbo-opleidingen voor robotprogrammering en -bediening ontwikkeld worden. Vanuit Harderwijk krijgen ondernemers en onderwijsinstellingen in OostNederland de kans om te experimenteren met nieuwe technologieën en toepassingen van robotica. Het lab is er gekomen op initiatief van AWL-Techniek. En ook BOOST, het Smart Industry-netwerk van Oost-Nederland, is opgericht om kennis en contacten op te doen. BOOST moet nog veel bekender worden in de regio, want er is veel te leren van de koplopers. Dominique Binkhorst: ‘BOOST is er juist voor het zetten van die moeilijke eerste stap. We hebben vouchers voor korte haalbaarheidsstudies, voor kleine projecten.’ Debatleider André van der Zee legt de panelleden een volgende stelling voor: ketensamenwerking en ketenintegratie zijn noodzakelijk om te komen tot hogere productiviteit, een beter verdienmodel en meer rendement op lange termijn. Iedereen is het er roerend mee eens. Bedrijven die zich achter hun eigen muren terugtrekken, redden het niet. De overheid kan samenwerking aanjagen, maar ondernemers moeten het toch vooral zelf doen.

GENOEG PLEKKEN VOOR STUDENTEN Er is nog een tweede panel, met mensen uit het bedrijfsleven en het onderwijs & onderzoek. Het bedrijfsleven investeert structureel te weinig in het begeleiden van studenten en stagiairs en in het opleiden van talenten. Dat komt de ontwikkeling van Smart Industry niet ten goede, is de eerste stelling. ‘Nou, we investeren echt wel’, zegt Harm Langens, ceo bij Pas Reform Hatchery Technologies in Zeddam, producent van broedmachines voor de pluimveesector. De machines gaan de hele wereld over. ‘We zetten vol in op Smart Industry, onder meer door steeds meer systeemintegratie en door data van onze klanten uitgebreid te analyseren, zodat zij beter kunnen ondernemen. Er zijn interessante leerplekken genoeg. We hebben parttime iemand aan het werk om studenten te werven. Maar de ervaring leert dat het mkb over het algemeen veel moeite heeft om voldoende studenten te krijgen.’

Het panel bedrijfsleven-overheid met van links naar rechts: Arnold Hofmeijer (GS Metaal), Eddy van Hijum (provincie Overijssel), Dick de Leeuw (Ales Metaaltechniek) en Dominique Binkhorst (provincie Gelderland)

Biba Visnjicki, directeur business development bij Fraunhofer Project Center op Universiteit Twente, ervaart ook dat veel bedrijven zich absoluut bewust zijn van de noodzaak om talenten op te leiden en studenten veel ruimte te geven. ‘Maar kleine ondernemingen zijn bezig met de uitdagingen van alledag. Ze vinden dat ze niet altijd voldoende terug krijgen uit stages. Het bewustzijn moet groeien dat ze toch echt de deur open moeten zetten, zeker nu Smart Industry eraan komt.’ Grote werkdruk of niet, ze moeten de tijd nemen om na te denken over de vraag: hoe zal het over een paar jaar zijn en wat moeten we daarom nu al doen, klinkt het uit de zaal. Denk echter niet dat de huidige mbo- en hbostudenten alleen op stage de praktijk leren kennen, benadrukt directeur Michiel Bilstra van Deltion College in Zwolle. ‘Met name de laatste vijf jaar is er heel veel veranderd. Onze studenten doen een scala aan projecten. Het is al lang niet meer in een bankje zitten en luisteren naar de meester. We ontmoeten steeds meer openheid en welwillendheid vanuit het bedrijfsleven om echt dingen samen te doen. Het blijft al lang niet meer bij stages en af en toe een gastles. En dat is ook hard nodig om jongeren goed toe te kunnen leiden naar de arbeidsmarkt. Wij geven studenten de basis, samen met het bedrijfsleven. En bedrijven moeten hen zelf vervolgens inwijden in de eigen specifieke productietechnieken.’

SLIMME VAKMEIDEN Bilstra vindt ook dat bedrijven breder moeten kijken om iets te doen aan het tekort aan technische vaklieden. ‘School mensen uit andere sectoren om, verleid vrouwen om achter de machines te gaan staan, ga

voor die slimme vakmeiden. Het vraagt een andere attitude.’ Sander Snellink, ad-interim programmamanager lectoraat Mechatronica bij Hogeschool Saxion, heeft het idee dat bedrijven nog te conservatief denken als het om personeelswerving gaat: ‘Ze hebben een vacature, plaatsen een advertentie en hopen dat het schaap met de vijf poten vanzelf binnenwandelt, maar zo gaat dat niet meer. Kijk naar drijfveren van mensen en minder naar competenties, want die zijn te trainen.’ Trailerbouwer Broshuis Parts Production uit Kampen doet zijn best een aantrekkelijke werkgever te zijn voor medewerkers en te werven talenten. Panellid en ceo Robin Kroon vertelt over de nieuwe, verregaand geautomatiseerde plaatwerkfabriek van Broshuis die volgens de laatste stand der techniek gebouwd is. ‘Alles is met alles verbonden. We passen alle Quick Response Manufacturing-principes toe’, zegt hij (zie ook het artikel op pagina 68). ‘We gaan voor meer output door minder te werken. Onze medewerkers staan voor 80 procent van de tijd ingepland voor hun werk, 20 procent van de tijd mogen ze doen wat ze zelf willen. Die besteden ze bijvoorbeeld aan crosstrainingen, om van elkaar te leren.’

‘GROTE ONZIN’ De volgende stelling voor de panelleden is een mondvol: ‘In onze Smart Industry draait het om medewerkers met uitmuntende technische skills, om goede techneuten en programmeurs, die ook het vermogen hebben samen te werken. Ze hebben ondernemersvaardigheden en zijn sociaal vaardig. Onderwijs kan daar niet aan voldoen.’ Michiel Bilstra noemt de stelling grote onzin. Het beroepsonderwijs is heel goed in staat om de juiste mensen af te leveren aan de arbeidsmarkt, maar dan wel in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven, zoals hij al betoogde. ‘Als opleidingen in traditionele curricula blijven hangen, gaat het niet goed. Maar onze onderwijsprogramma’s bewegen continu mee met de markt.’ Harm Langens beaamt dat de mensen die van de opleidingen komen de juiste skills hebben, het dilemma zit ’m volgens hem vooral in het aantal. LEES VERDER OP PAGINA 77

november 2018

Making product creation easier. TechniaTranscat is a global and leading knowledge company in PLM with more than 360 experts in ENOVIA®, CATIA®, SIMULIA® and DELMIA®. Our consultants are passionate about sharing their industry experiences from Aerospace & Defence, Automotive, Energy, Industrial Equipment, Life Sciences, Consumer Products, Retail and High Tech. As the #1 knowledge company in PLM, we will guide you to enhance your business and transform your vision into value. As a TechniaTranscat customer you will benefit from: • Access to world class knowledge about CAD/PLM, Product Data Quality Tools and methodology • More than 30 years of industry experience from successfully implementing PLM projects with global leaders • Global delivery capacity for Dassault Systèmes' 3DEXPERIENCE® platform • Innovative complementing products, such as Value Components, Integration Framework, Q-Checker, xCompare, CAVA, myPLM and Lite3D.

www.techniatranscat.com info@techniatranscat.com

3DEXPERIENCE, CATIA, ENOVIA, SIMULIA and DELMIA are commercial trademarks or registered trademarks of Dassault Systèmes, or its subsidiaries in the U.S. and/or other countries. Use of any Dassault Systèmes or its subsidiaries trademarks is subject to their express written approval.

VERVOLG VAN PAGINA 75

‘Mensen zijn niet altijd te vinden, dus moeten we op zoek in het buitenland en dat is jammer.’ ‘Procesmatig werken en werken met data is nog wel een dingetje, net zoals niet in hokjes denken’, zegt Robin Kroon. ‘Maar ik zie veel jonge hts’ers die het geweldig vinden om aan die proces- en automatiseringskant bezig te zijn. Feit is wel dat de gehele industrie in dezelfde vijver vist: wil je goede mensen werven, dan moet je een sexy bedrijf zijn of een bepaalde omvang hebben.’

LEVEN LANG AAN DE BAK De tweede sidekick tijdens het debat is Ronald Reinders, eigenaar van Configure Me dat machinebouwers begeleidt bij de invoering van

Robin Kroon (Broshuis Parts Production): ‘We gaan voor meer output door minder te werken.’

configure to order. ‘We zien bij onze klanten dat medewerkers meer dan ooit proces-minded moeten zijn en keiharde IT-vaardigheden nodig hebben. Maar is het de rol van het beroepsonderwijs om het ontstane gat te dichten? Zijn jongeren in de jaren dat ze op school zitten al volwassen genoeg voor dat soort competenties? Of moeten we toe naar een model dat je simpelweg nooit meer van school gaat. Echt, we moeten een leven lang aan de bak.’ Goed plan, vindt Saxion-man Sander Snellink. ‘Laten we stoppen met die vlag en tas uit het raam te hangen als iemand geslaagd is. Dat is een rare traditie als we naar een leven lang leren toe willen.’ Hij heeft een ander idee: mensen volgen een korte opleiding op school, gaan met basiskennis de werkvloer op en komen vervolgens een aantal jaren één dag per week terug voor meer onderwijs. ‘Dan hebben ze na een jaar of zes een goed papiertje inclusief een berg praktijkervaring.’ Het aanbieden van workshops en trainingen voor het zittend personeel in bedrijven is sowieso harde noodzaak als we naar Smart Industry opschuiven, voegt Biba Visnjicki eraan toe.

MENS IS CRUCIAAL Een laatste stelling voor dit tweede panel luidt dat Smart Industry alleen tot een revolutie leidt als we meer in mensen investeren en minder in machines. Robin Kroon kan zich daar wat bij voorstellen. ‘De slaagkans wordt uiteindelijk bepaald door succesvolle communicatie. Wie is bereid met wie te praten en samen te werken?’

Arnold Hofmeijer (GS Metaal): ‘Bij dat ondersteunen van het bedrijfsleven moet het ook niet automatisch alleen over geld gaan.’

Het draait natuurlijk om de juiste machines en smart oplossingen, maar bovenal om mensen die de technologie mogelijk maken, zegt ook Harm Langens. ‘We kunnen geavanceerde machines bij onze klanten neerzetten en uitvoerige data-analyses erop loslaten, maar het zijn de mede-werkers die het verschil maken.’ www.alesmetaaltechniek.nl www.broshuis.com www.configureme.nl www.deltion.nl www.fme.nl www.gelderland.nl www.gsmetaal.nl www.overijssel.nl www.pasreform.com www.saxion.nl www.utwente.nl/nl/fraunhofer www.smartindustryoost.nl

Keeping you and your products ahead of the technology curve Today, technology evolves quickly, often out of sync with the planned lifecycle of a product or solution. Connect Group is an Electronic Manufacturing Services provider, serving companies in the professional industry. Through its innovative 'Technology is a Service' (TiaS®) program, Connect Group provides lifecycle management, solutions monitoring, reliability and logistics support. Entrusting the management of your product to Connect Group, will keep you and your product ahead of the technology curve.

www.connectgroup.com

CONNECT GROUP INTEGRATED SUBCONTRACTORS

november 2018

FAMILIEBEDRIJVEN

BIJ KERAMIEKSPECIALIST CERATEC NEEMT ZOON HET ROER OVER VAN VADER

ZELFDE KOERS, MET OOK KANTOOR OP DE BIC IN EINDHOVEN Na 35 jaar was het tijd voor een wisseling van de wacht. Directeur Kees Visser van Ceratec Technical Ceramics in het Betuwse Geldermalsen gaf deze zomer het stokje over aan zoon Steven. Tijd voor een terugblik. En de vraag: hoe nu verder? ‘We zijn in toenemende mate een sparringpartner voor de klant geworden.’ DOOR ANDRÉ RITSEMA

eratec is gespecialiseerd in het maken van industriële componenten van technisch keramiek. Het bedrijf maakt tal van producten voor de industrie, variërend van glijlagers en precisiekogels tot tandwielen en microscooponderdelen. Dat begon allemaal in 1983, toen Kees Visser – na een baan bij de Chamotte Unie – voor zichzelf begon. ‘Voor mij was keramiek als industriële toepassing het product van de toekomst. Ik had er alle vertrouwen in.’

Vader Kees en zoon Steven Visser. ‘Ik ben er trots op hoe mijn ouders dit bedrijf in de loop van de jaren consistent en vooruitstrevend hebben opgebouwd.’ Foto’s: Gerard Verschooten

MISSIONARIS En dat moest ook wel, want toen Visser begon, had hij geen markt en geen klanten. ‘De meeste mensen dachten in die tijd bij keramiek aan een koffiekopje. Maar ik wist dat er veel méér kon. Keramiek is hard, slijtvast, chemisch bestendig, isolerend en bestand tegen hoge temperaturen. Je kunt er van alles mee maken. En dat is uiteindelijk ook wel gebleken.’ De eerste vijf tot tien jaar was het ‘bikkelen en buffelen’, zoals Visser zegt. ‘Ik ben echt als een missionaris op pad gegaan. Ik heb bedrijven bezocht, mensen gesproken, overal laten zien wat de mogelijkheden zijn.’ Gelukkig voor Ceratec kwam er in Nederland in die jaren geld beschikbaar voor onderzoek, onder andere naar de mogelijke toepassingen van keramiek. Daar kon Visser op meeliften. En in de loop van de jaren kwamen de klanten: het bedrijfsleven waaronder grote bedrijven als Shell, Philips en Dow Chemical, wist Ceratec te vinden. Eind jaren tachtig was de volgende stap: Ceratec ging de materialen zelf bewerken. Kees Visser: ‘Het aantal toepassingen groeide. En dus wilden

november 2018

we zelf de producten voor de klanten bewerken. Dat ging overigens niet vanzelf. De technologie voor het nauwkeurig bewerken van keramiek moest nog ontwikkeld worden. Alleen diamant is harder; keramiek vergt andere uitdagingen dan het bewerken van bijvoorbeeld metaal.’

benutten als we vroegtijdig bij de klantvraag betrokken worden. En dat is wat afgelopen jaren gebeurd is. Klanten komen niet met hun product bij ons, maar met de vraag hoe een bepaald onderdeel het beste gemaakt kan worden. En wij denken daarin mee. Het is engineer-to-order geworden.’

SPARRINGPARTNER Dat probleem wist Ceratec op te lossen. In de loop van de jaren groeide het bedrijf. In 1996 werd het – huidige – bedrijfspand in Geldermalsen betrokken. ‘Dat zorgde weer voor nieuwe en grotere klanten. En gaf een boost aan het imago van het product. Steeds meer bedrijven zagen wat je met technisch keramiek kunt doen en hoe betrouwbaar het is’, zegt Visser. Het zorgde voor nieuwe klantvragen. De rol van Ceratec veranderde. ‘We werden in toenemende mate een sparringpartner voor de klant. We gingen samen om de tafel om te kijken wat de klant nodig had. En we gingen dat vervolgens zelf tekenen en maken. Met dat make-toorder wisten we meer toegevoegde waarde te creëren.’ Terugkijkend ziet Visser een logische ontwikkeling. ‘Onze kennis en kunde kunnen we het beste

BEHEERSTE GROEI Ceratec heeft nu 25 werknemers en rond de 400 klanten. Van wie sommigen al meer dan twintig jaar in Geldermalsen langskomen. Het bedrijf won in 2016 de ESEF Award voor innovatieve materiaaltoepassingen. Waar is Visser het meest trots op? ‘Dat mijn vrouw Wilma en ik met eigen middelen een mooi technologisch bedrijf hebben opgebouwd. Altijd met beheerste groei. We hebben steeds een eigen koers gevolgd en met heel veel plezier Ceratec uitgebouwd tot wat het nu is. En 25 man vind ik de perfecte omvang.’ Er waren in het verleden bedrijven die Ceratec wilden overnemen, maar daar zijn Kees en Wilma Visser nooit op ingegaan. ‘We bleven liever zelfstandig om het bedrijf met onze eigen mensen te kunnen ontwikkelen in de richting die we zelf wilden. Die combinatie is ook altijd mijn drive

geweest: de ontwikkeling van de technologie, gekoppeld aan het menselijk aspect. Samen tot mooie prestaties komen.’

BINNEN DE FAMILIE Deze zomer was het tijd om het roer uit handen te geven, vond Visser. Zoon Steven (32) is sinds juni algemeen directeur. Hij vormt met Tim van Kampen en Haske van Zadelhoff het managementteam van Ceratec. Dat Steven de leiding zou overnemen, was niet zo gepland. Visser junior is opgegroeid met het idee dat zijn ouders het bedrijf zouden verkopen als ze richting hun

‘We hebben steeds een eigen koers gevolgd’

pensioen gingen. ‘En dat vond ik ook altijd prima. Konden ze genieten van een goede oude dag. Maar ze konden het toch niet over hun hart verkrijgen om het bedrijf van de hand te doen. Waarom zou, om de continuïteit van het bedrijf voor klanten, leveranciers maar bovenal personeel te kunnen waarborgen, Ceratec niet in de familie blijven? In 2011 kwamen ze voor het eerst

met de vraag of ik op termijn het bedrijf wilde overnemen.’ Steven Visser deed na zijn studie bedrijfskunde in Groningen eerst de nodige ervaring op bij verschillende andere bedrijven. Met die kennis kwam hij terug naar Geldermalsen en werkte zijn vader hem in. Steven: ‘Ik ben er trots op hoe mijn ouders dit bedrijf consistent en vooruitstrevend hebben opgebouwd.’ Zelf is Steven geen werktuigbouwkundige. Dat is geen probleem, vindt hij. ‘Er is volop kennis en kunde in huis om de klant te bedienen. En bovendien blijven mijn ouders voorlopig nog wel aan als adviseur. Mocht dat nodig zijn, dan kan ik altijd op hen terugvallen.’

NAAR BRAINPORT-REGIO Ceratec gaat geen andere koers varen. Visser junior gaat door op dezelfde weg, al sluit hij niet uit dat het bedrijf verder zal groeien dan de 25 mensen die zijn ouders als ideale omvang zien. ‘Als de mogelijkheden zich voordoen, zal ik die zeker niet laten lopen. Vijftig medewerkers sluit

ik niet uit. Maar het is geen doel op zich en het zal altijd een beheerste groei zijn.’ Eén nieuwe ontwikkeling wil hij al wel aankondigen: de opening van een vestiging in Eindhoven. ‘We openen begin volgend jaar een kantoor op de nieuwe Brainport Industries Campus (BIC, red.). Om kennis te delen, producten te ontwikkelen. Het voordeel van een vestiging daar: dan zitten we dicht bij een aantal grote afnemers, midden in de Brainport-regio. Dat is altijd gemakkelijk.’

www.ceratec.nl

5,000+ CAD FILES AVAILABLE ONLINE! It is now possible to create an account on the Teesing website to download technical datasheets and CAD files. The database is continuously growing with currently over 13,000 products with technical specifications, dimensions, certificates and mounting instructions. ADD YOUR OWN ARTICLE NUMBERS (UPCOMING) In the near future you will also be able to upload your own article numbers to our Teesing numbers. This enables you to search with your own article numbers and receive custom quotations with your article numbers. WWW.TEESING.COM/SIGN-UP

november 2018

MENS EN ORGANISATIE

START-UP IAMNL STOOMT STATUSHOUDERS KLAAR VOOR MONTAGEBAAN BIJ PHILIPS

‘HET ETEN SMAAKT LEKKERDER NU IK HET ZELF VERDIEN’ Bij Philips Healthcare in Best zijn sinds vier maanden vier statushouders – vluchtelingen met een verblijfsvergunning – als montagemedewerker aan de slag. In september kwam daar een vijfde bij, en de zesde wordt later dit jaar verwacht. De Veldhovense start-up IamNL stoomde hen snel klaar voor passend, betaald werk. Hun aanpak: de taal onder de knie krijgen, dan werk zoeken. ‘We faciliteren hen om zelf in beweging te komen. Dat werkt beter dan ze door een ‘wasstraat’ van standaardtrainingen te halen.’ DOOR PIM CAMPMAN

asan Alkhaled heeft het prima naar zijn zin bij Philips. ‘Mooi werk. De collega’s zijn aardig. Ik leer veel van ze. We werken goed samen.’ Eind 2013 ontvluchtte zijn gezin het door oorlogsgeweld verscheurde Syrië. Op weg naar Nederland, waar een van Alkhaleds zoons al eerder terechtgekomen was. Omdat het gezinshereniging betrof, kregen ze tamelijk vlot een verblijfsvergunning. ‘26 november 2014.’ Alkhaled weet het nog precies. Na een tijdlang in AZC’s kwam het gezin in Veldhoven terecht. Aanvankelijk met weinig perspectief om ooit uit de bijstand te komen. Maar tien maanden geleden veranderde dat – dankzij de deal die de gemeente Veldhoven sloot met de start-up IamNL.

NONNEN VAN VUGHT IamNL (Engels voor ‘Ik ben Nederland’) helpt statushouders ‘om mee te doen in ons land, en wel zo snel mogelijk’, zegt Ineke Hurkmans. Samen met Marc de Jong Luneau richtte zij het bedrijf voor statushouders op. IamNL hanteert

SOCIAL IMPACT BOND De overeenkomst tussen de gemeente Veldhoven en IamNL is gestoeld op een zogenoemde social impact bond. Het komt erop neer dat IamNL – gesteund door private investeerders die samen een forse som geld in de start-up hebben gestoken – de begeleiding van statushouders naar werk organiseert, uitvoert en betaalt. Lukt het om een deelnemer binnen gemiddeld een jaar minimaal twee jaar aan betaald werk te helpen, dan keert de gemeente Veldhoven aan IamNL in totaal zes jaar uitgespaarde bijstandsuitkering uit. Nog altijd een besparing, omdat een gemeente gemiddeld acht tot tien jaar aan uitkeringen reserveert voor statushouders. Lukt het niet, dan lijden de investeerders verlies. Veldhoven heeft als eerste en tot nu toe enige gemeente zo’n overeenkomst gesloten.

november 2018

een no-nonsense aanpak (zie ook het kader). ‘Om mee te kunnen doen, moet je de taal goed leren en naar passend betaald werk op zoek gaan’, vertelt ze. De statushouders die IamNL begeleidt, moeten vijf dagen per week van negen tot vijf present zijn in het bedrijf op een Veldhovens industrieterrein. ‘Te laat komen wordt geregistreerd, leren werken in een Nederlands bedrijf begint hier al.’ Tijdens de ochtenden geven docenten van Regina Coeli, beter bekend als ‘de nonnen van Vught’, taalonderwijs. ‘En op de middagen doen ze allerlei dingen die met integreren en werken van doen hebben. Bijvoorbeeld in groepjes de taalvaardigheid bijspijkeren of een uitstapje plannen, maar ook onze locatie in Veldhoven schoonmaken en boodschappen doen bij de Sligro. Zolang het maar de richting van werk opgaat, laten we dat aan henzelf over. Motivatie bepaalt voor meer dan 50 procent het uiteindelijke succes. Dus faciliteren we hen om zelf in beweging te komen. Dat werkt beter dan ze door een ‘wasstraat’ van standaardtrainingen te halen.’

• ‘Leren werken in een Nederlands bedrijf begint al hier.’ • ‘Mensen in dienst nemen is makkelijker nu wij een brug slaan.’ • ‘Nieuwe Nederlanders zijn keihard nodig om werk hier te houden.’ • ‘Hier wordt wat afgeschoold en afgetraind.’

VEEL ENTHOUSIASME Philips Healthcare in Best kwam als een van de eerste schapen over de dam. Albert de Jong, operations manager van één van de drie fabrieken op die plant, maakte zich er sterk voor. Hij was ruim twaalf jaar gemeenteraadslid en fractievoorzitter van de partij Veldhoven Samen Anders. Op een terugkomdag voor (ex-)raadsleden deed wethouder Mariënne van Dongen-Lamers hem de overeenkomst tussen de gemeente en IamNL uit de doeken. ‘Keigoed, het sprak me echt aan’, zegt De Jong. Hij arrangeerde een gesprek met de wethouder en IamNL-directeur Ineke Hurkmans om meer details te vernemen en besloot ervoor te gaan. ‘Om te beginnen heb ik elf statushouders uitgenodigd voor een lunch en rondleiding in ons Customer Visit Center. Daar zag ik wat voor vlees ik in de kuip had en dat sommigen inderdaad een behoorlijk mondje Nederlands spreken. Ook bespeurde ik veel enthousiasme voor Philips en om hier te werken.’

PHILIPS GAAT ERVOOR

RANDSTAD-CONTRACT

IamNL heeft in de tien maanden van zijn bestaan een kleine honderd in Veldhoven neergestreken statushouders gesproken voor een intake. Merendeels Syriërs en Eritreeërs, maar ook Iraniërs, Afghanen, Irakezen en Somaliërs. Veel meer mannen dan vrouwen, dat wel. ‘Wij hanteren twee selectiecriteria: 28 uur of meer per week kunnen en willen werken en geen analfabeet zijn in de moedertaal. Voor veel vrouwen is 28 uur een drempel. Je kinderen naar de dagopvang brengen, is een heikel punt in diverse culturen; opvoeden is een gezinskwestie’, weet Hurkmans. Uiteindelijk ging de start-up met zeventig deelnemers aan de slag. Inmiddels spreken, verstaan en lezen de meesten aardig Nederlands. Maar de vervolgstap – passend, betaald werk vinden – bleek voor henzelf lastig. ‘We zijn met veel werkgevers in gesprek. Daaruit proef ik veel sympathie voor onze methode. Mensen in dienst nemen is makkelijker nu wij een brug slaan.’

Vervolgens voerden De Jong, Hurkmans en Peter Timmers (consultant bij Randstad en gestationeerd op de Philips-site in Best) gesprekken met een tiental kandidaten. De werving en selectie van (een deel van) de nieuwe medewerkers ligt op het bordje van Timmers en zijn teamleden. ‘Voor verschillende bedrijfsonderdelen op deze plant hebben wij ons verplicht om mensen met de juiste vaardigheden en werkhouding te werven – en om na aanname opleidingstrajecten te faciliteren. Circa 200 van de 3.500 medewerkers hier hebben een arbeidscontract bij Randstad. Doen zij hun werk goed, dan zetten we dat na verloop van tijd om in een Philips-contract. Dit jaar alleen al is dat bij 47 mensen gebeurd’, vertelt hij. Ook de vijf, straks zes, statushouders die werden aangenomen, hebben een Randstad-contract. Dat contract verschilt in niets van dat van de inhuurcollega’s zonder vluchtelingstatus, beklemtoont De Jong: ‘No way. Wie hetzelfde presteert, moet

Op de fabrieksvloer van Philips in Best. Staand, van links naar rechts: Peter Timmers (Randstad), Haitham Wadeh (Syrië), Ineke Hurkmans (IamNL), Mohammed Sido Beh (Syrië) , Albert de Jong (Philips), Fadel Al Khamis (Syrië). Op de voorgrond links Hasan Alkhaled (Syrië) en Robiel Johannes (Eritrea). Foto: Vincent Knoops

ook hetzelfde verdienen. Iedereen wordt volgens dezelfde systematiek beoordeeld en heeft identieke arbeidsvoorwaarden en opleidings- en trainingskansen.’

NIEUWE NEDERLANDERS Of ze het hier zó goed doen en zó fijn vinden dat ze over vijf of tien jaar nog bij Philips werken? ‘Dat weet je niet, ook niet van de andere medewerkers’, aldus Hurkmans. ‘Maar Albert, Peter en ik hebben er vertrouwen in dat Philips lang plezier van hen zal hebben.’ De Jong vult aan: ‘Ondernemen is ook: je nek durven uitsteken. In Zuidoost-Brabant wemelt het van de vacatures voor technische functies, ook bij ons, maar de mensen om die functies in te vullen zijn zeer

‘De jongens zijn supergemotiveerd. Dat zie je aan de lichtjes in hun ogen’

schaars. Ja, het kost extra energie om deze mensen erbij te trekken. Ja, je moet dit of dat misschien een tweede of derde keer uitleggen. Ik zeg dan: “Wen daar maar aan, want van de nieuwe Nederlanders moeten we het steeds meer hebben.” Die zijn keihard nodig om werk hier te houden. Ze zijn het waard om extra energie in te

steken. Mijn drijfveren zijn eigenlijk heel simpel: ik heb continu mensen nodig en die zijn op de overspannen arbeidsmarkt steeds lastiger te vinden. Daar komt bij dat het vluchtelingenprobleem alleen te tackelen is als de integratie heel goed wordt aangepakt. En dat is meedoen: hoe langer statushouders in de bijstand zitten, hoe moeilijker het is om te integreren.’

HEEL VEEL TRAININGEN In de fabriek waar Albert de Jong verantwoordelijk voor is, worden complexe cardiologieapparaten gemonteerd en getest; de fabricage van de bouwblokken (subunits) is op hoog niveau uitbesteed aan toeleveranciers. De IGT-systemen (Image Guided Therapy) worden onder meer ingezet in dotterprocedures en om stents en hartkleppen te plaatsen. Zulke systemen onberispelijk monteren en (eind)testen, stelt hoge eisen aan het montagepersoneel. Peter Timmers: ‘Nieuwe medewerkers gaan eerst zes weken in training om een werkpakket onder de knie te krijgen. Om ook aan andere variëteiten te kunnen en mogen werken, moet je certificaten behalen. Dus hier wordt wat afgeschoold en afgetraind. Systeemtesters, het hoogste niveau in deze fabriek, zijn tien maanden tot anderhalf jaar bezig om alle vereiste certificaten te behalen.’ In principe ligt die weg ook voor de status-

houders open. ‘En die willen maar wat graag’, zegt Ineke Hurkmans. ‘Deze jongens zijn supergemotiveerd en willen vooruit. Dat zie je aan de lichtjes in hun ogen. En omdat ze in hun privénetwerken rondbazuinen hoe mooi en fijn hun werk is, kloppen ook anderen aan met de vraag of ze bij Philips kunnen werken.’ Albert de Jong: ‘Blijkt dit goed te gaan, dan sluit ik niet uit dat we hier op termijn tien of vijftien mensen hebben rondlopen die via IamNL zijn binnengehaald.’

POOL VERGROTEN Volgens De Jong verdient de IamNL-aanpak navolging. ‘Het zou mooi zijn als meer gemeenten en bedrijven aanhaken. Dan ontstaat een netwerk dat vacatures invult met statushouders die vooruit willen. Dat vergroot de pool en daarmee hun kansen op werk aanzienlijk. Ik heb geen lassers nodig, maar andere bedrijven wel. Als je niks doet, weet je wat je krijgt: niks.’ Hasan Alkhaled heeft inmiddels de certificaten op zak om aan vijf systeemvariëteiten te werken. ‘In drieënhalve maand! Supergoed!’, reageert Albert de Jong. Binnenkort gaat Alkhaled in training om zich voor weer andere varianten te certificeren. Waar dat eindigt? Hij heeft geen idee. ‘Ik weet niet wat de toekomst brengt. Ik denk in het nu. Nu vind ik het leuk hier, wil ik hard werken en veel leren. Nu heeft mijn vrouw weer respect voor mij. En het eten smaakt lekkerder nu ik het zelf verdien.’

www.iamnl.nu www.philips.nl

november 2018

UIT DE MARKT (vervolg) LANDMACHT ZOEKT SAMENWERKING VOOR AANSCHAF ROBOTS De wereld verandert razendsnel. Om de uitdagingen het hoofd te bieden, ligt er binnen defensie een sterke nadruk op innovatie. Sinds kort bekijkt de speciale eenheid RAS (Robots and Autonome Systems) welke mogelijkheden er zijn om autonome systemen en robots in te zetten bij de Landmacht. Daarbij wordt bewust de samenwerking gezocht met het bedrijfsleven en universiteiten. Robots en autonome systemen kunnen tijdens operaties op verschillende manieren ondersteunen. In een inventarisatiefase is eerder vastgesteld dat ze bijvoorbeeld meerwaarde bieden bij het verkennen van de omgeving (situational awareness). Daarnaast kunnen zij het communicatiebereik vergroten via antennes en zenders of het transport verzorgen van goederen zoals voedsel, munitie of onderdelen voor de genie. De systemen werken bovendien risicoverlagend voor militairen én vormen een mogelijke deeloplossing voor het tekort aan personeel. Om vast te stellen welke systemen

het meest geschikt zijn voor toepassing bij de Landmacht, onderzoekt de groep RAS van majoor Martijn Hädicke in de aankomende twee jaar de mogelijkheden. ‘We gaan pragmatisch te werk door te starten met het testen van bestaande systemen in de praktijk bij de 13 Lichte Brigade in Oirschot’, geeft hij aan. ‘Off the shelf-systemen dus. We stellen vast of een oplossing wel of niet geschikt is óf dat er eventueel verdere ontwikkelingen nodig zijn om de oplossing specifiek geschikt te maken in de militaire context. Het onderzoek richt zich daarbij niet alleen op technische aspecten, maar bijvoorbeeld ook op de mogelijkheid om protocollen en afspraken te ontwikkelen waarmee de systemen zinvol zijn in te zetten.’ Het uiteindelijke rapport dat Hädicke over een paar jaar oplevert, is een adviserend document op basis waarvan besloten kan worden over de aanschaf van systemen of de doorontwikkeling. Bij de beoordeling heeft de eenheid te maken met veel specialistische aspecten waarvan

Het onbemand grondvoertuig Milrem wordt getest. Door de modulaire opbouw is hij te combineren met onder andere transportbakken voor het vervoer van materialen maar ook met tools zoals camera’s. Foto: BSS Holland

binnen defensie niet direct alle kennis beschikbaar is. Om die reden is er samenwerking met het bedrijfsleven via FME, met de drie technische universiteiten en TNO. Dan gaat het onder meer over communicatiemogelijkheden, verwerking en analyse van data, beslissingsmodellen en cyber security. Wie een bijdrage

denkt te kunnen leveren, kan contact opnemen. Hädicke: ‘Wanneer blijkt dat we dezelfde ambities hebben, start ik graag de samenwerking op met als doel een win-win situatie te creëren. Normaal niet het streven van een Krijgsmachtonderdeel, maar in dit geval ligt dat anders.’ mjm.hadicke.01@mindef.nl

Developing and manufacturing tomorrow’s products. AME ontwikkelt en produceert hightech elektronische systemen. AME’s integrale benadering combineert kennis van elektronische systemen, mechatronische systemen en software-ontwikkeling tot hoogwaardige en kostenefficiënte oplossingen. Ons gedreven team van technologische professionals geeft richting aan de kwaliteit van vandaag en de mogelijkheden van morgen. Ons denken werkniveau, initiatief, creatieve vermogen en innovatiekracht zorgt voor unieke producten met korte time-to-market. Voor uw lopende producten is AME de ideale EMS+ partner om de productie inclusief het product data management te verzorgen tegen de beste condities.

Power Conversion | Internet of Things | Sensing

november 2018

www.ame.nu

NIEUWE SORTEERLIJN SK POLYMERS VERMINDERT START-STOPVERLIEZEN Bollegraaf Recycling Solutions in Appingedam ontwerpt en realiseert turnkey sorteerinstallaties en recyclingsystemen voor klanten over de hele wereld. Aan SK Polymers (een joint venture van SUEZ en Kempenaars Recycling) leverde het bedrijf eerder dit jaar een geautomatiseerde sorteerinstallatie in Roosendaal. Die is bedoeld voor het verwerken van harde kunststoffen, zoals tuinmeubelen en kratten. Nadat in het voortraject een aantal partijen had meegedacht over het beste ontwerp van de sorteerlijn, koos SK Polymers voor het voorstel van Bollegraaf. ‘Het is van cruciaal belang dat de zuiverheid van de eindstromen heel hoog is, waardoor deze geschikt zijn als grondstof voor nieuwe projecten’, verklaart Hessel van der Werff, projectmanager bij Bollegraaf. ‘De installatie is ontworpen om het optimale resultaat te bereiken.’ Voor de harde kunststoffen de installatie ingaan, wordt ongeschikt plastic verwijderd. Het opgeschoonde materiaal gaat de sorteermachine

in, waar een trommelzeef alleen afval doorlaat dat kleiner is dan zes centimeter. Grotere delen gaan naar de shredder, die het kunststof snijdt in stukken van maximaal zes centimeter. Deze worden opnieuw gezeefd, waarbij eventuele metalen en non-ferro’s als aluminium automatisch worden verwijderd. Een optische machine sorteert het restant van de Het ontwerp van Bollegraaf combineert standaard technieken met technische noviteiten. Foto: Bollegraaf plastics verder op soort. o Met behulp van een we al sinds de jaren tachtig grote een sink-float unit in combinatie zogeheten sink-float unit worden sorteersystemen en dat doen we met optisch sorteren is bijvoorbeeld lichte (polypropyleen en polyethytegenwoordig ook voor de Europese leen) en zware kunststoffen gesplitst. vooruitstrevend in deze business. markt.’ De totale capaciteit van de Ook de bunker ervoor is bijzonder. Tot slot zorgt een cascade aan optiinstallatie voor SK Polymers ligt Deze zorgt ervoor dat het systeem sche units voor het nog verder tussen de 20.000 en 25.000 ton per continu beschikt over materiaal, wat opdelen van de materialen. jaar. ‘Een sorteerlijn met deze samenresulteert in minder start-stopverHet ontwerp is een combinatie van stelling is uniek. Fantastisch dat liezen’, aldus Van der Werff. Voor het standaardtechnieken, zoals het sorwe dat voor zo’n grote klant als SK ontwerp van de nieuwe installatie teren op grootte en het verwijderen Polymers hebben kunnen realiseren.’ van ijzer en andere metalen, en tech- kon Bollegraaf putten uit een grote www.bollegraaf.com installed base in de VS. ‘Daar leveren nische noviteiten. ‘Het gebruik van

november 2018

SMARTGELEVERD GEINVESTEERD

Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

RADIOASTRONOMIE

HEALTH

Blikveld radiotelescoop Westerbork veel groter

Snellere Philips MRI-scanner werkt bijna zonder helium

Het blikveld van de Westerbork Synthese Radio Telescoop is sterk vergroot dankzij Apertif, een innovatief nieuw type ontvanger. Apertif, ontwikkeld door het Nederlands Instituut voor Radioastronomie (ASTRON), werd 13 september officieel geopend. De telescoop heeft in twaalf van de veertien schotels een nieuwe set camera’s gekregen. Met behulp van beamforming kan nu in één waarneming een deel van de hemel in kaart worden gebracht dat

37 keer groter is dan voorheen. Apertif is ook een door het Square Kilometre Array (SKA)-project erkende voorloper van SKA, de toekomstige grootste en meest gevoelige radiotelescoop ter wereld. Apertif gaat een groot deel van de noordelijke hemel in kaart brengen. Door radiobeelden te maken van het neutrale waterstofgas in het heelal, kunnen de eigenschappen en distributie van gas in sterrenstelsels worden onderzocht. www.astron.nl

Philips lanceert een MRI-systeem dat voor de koeling van de magneten nog maar een heel klein beetje helium gebruikt: zeven liter in plaats van 1.500. Omdat het resterende beetje edelgas in de nieuwe Ingenia Ambition X is ingesloten, zijn geen heliumtank en ontluchtingspijp meer nodig. Dat maakt het apparaat 900 kilo lichter, makkelijker verplaatsbaar en goedkoper in het gebruik dan gangbare MRI-syste-

men. En in plaats van twee personen is nog maar één persoon nodig voor de bediening. Een groot voordeel voor patiënten is dat dankzij verbeterde software het scannen en diagnosestellen de helft minder tijd kost. Voor de Ingenia Ambition X, die behoort tot het geheel vernieuwde digitale MRI-portfolio van Philips, werd een nieuw type BlueSeal-magneet ontwikkeld. www.philips.nl

INDUSTRIE TESTEN

Salland Engineering opent hightech testcentrum Salland Engineering, ontwikkelaar van elektronica en software voor het testen en meten van chips, heeft een hightech testcentrum geopend. Het Zwolse bedrijf gaat daar methoden ontwikkelen om de nieuwste generaties chips te testen. Het uiteindelijke doel is wetenschappelijke meettechnologie om te zetten in

instrumenten die chipfabrikanten kunnen gebruiken tijdens hun (serie)productie. Salland werkt hierbij nauw samen met de technische universiteiten in Eindhoven en Twente en met hogeschool Saxion. Neways is bij de instrumentenproductie betrokken. www.salland.com

Veel meer oppervlakte voor Settels Savenije Settels Savenije Group, een total solution provider voor de hightech industrie, neemt 5.000 vierkante meter extra in gebruik op zijn TAQlocatie. TAQ is het oude pompgebouw op het voormalige Philipsterrein Strijp T in Eindhoven. Daarmee komt het totaal op 8.000 vierkante meter. Van het nieuwe oppervlak is 2.000 vierkante meter bedoeld voor de productie van

precisie-onderdelen en 600 vierkante meter voor onder meer een cleanroom. Settels Savenije Group zit sinds begin vorig jaar op Strijp T. In nauwe samenwerking met GEVA Vastgoed wordt het tot de verbeelding sprekende TAQ-gebouw gerenoveerd en een nieuwe fabriek gebouwd. www.sttls.nl

3D-TECHNOLOGIE

Nieuw pand voor Additive Industries Minister-President Mark Rutte heeft de nieuwe fabriek van Additive Industries in Eindhoven geopend. Additive Industries levert 3D-metaalprint equipment. ‘Deze nieuwe fabriek stelt ons in staat onze groei te versnellen en heeft de capaciteit om 100 Foto: Joost Duppen tot 200 systemen per jaar te assembleren en te testen. Dit Daan Kersten, medeoprichter en ceo past bij onze wereldwijde expansievan Additive Industries. plannen om te groeien naar een www.additiveindustries.com top-3 positie in onze markt’, aldus

ICT

Nieuw pand TomTom op HTC Eindhoven TomTom heeft een gloednieuw pand op de High Tech Campus in Eindhoven in gebruik genomen. De ongeveer 300 medewerkers die er werken, houden zich vooral met de ontwikkeling van autonoom rijden bezig. Binnenkort komt TomTom met de eerste motormanagementsystemen die op basis van gedetailleerde kaarten instructies geven als gas geven of uitrollen. In de volgende generatie systemen kan de cruise control de snelheid op kruispunten en in bochten

november 2018

automatisch aanpassen. Het aandeel TomTom daalde recent flink in waarde na berichten dat enkele grote klanten, waaronder Renault, overstappen naar concurrent Google. Het aandeel steeg weer nadat TomTom bekendmaakte dat het de divisie Telematica wil verkopen en dat Groupe PSA (onder meer Peugeot, Citroën en Opel) tot na 2020 het contract heeft verlengd om navigatiekaarten bij TomTom in te kopen. www.tomtom.com

HELiOS PDM/PLM-OPLOSSING HELiOS is de krachtige en ef ciënte PDM-oplossing voor al uw artikel-, document- en tekeningbeheer. Multi-CAD interface: HiCAD, SolidWorks, Inventor, AutoCAD, EPLAN Compatibel met Microsoft Of ce bestandsformaten. ISD Benelux BV Het Zuiderkruis 33 | 5215 MV ‘s Hertogenbosch | +31 73 6153 888 Grote Voort 293a | 8041 BL Zwolle | + 31 73 6153 888 info@isdgroup.nl | www.isdgroup.com

UIT DE MARKT BALLUFF INTRODUCEERT SLIMME SENSOR IOT De input van intelligente sensoren speelt een belangrijke rol in een Industrie 4.0-omgeving bij het genereren, transporteren en verwerken van informatie. Balluff speelt hierop in met de BOS 21M ADCAP, een optische multifunctionele sensor. De sensor, die sinds november vorig jaar op de markt is, maakt gebruik van rood licht, waarbij de gebruiker kan kiezen uit vier sensormodi: achtergrondonderdrukking, energetisch diffuus, retroreflectie of zender-ontvanger. Alle sensorfuncties kunnen via IO-Link worden geconfigureerd terwijl het systeem in bedrijf is, zodat de systeemcontroller een remote teach-in kan starten. Daarnaast detecteert de sensor de actuele bedrijfsomstandigheden, verzamelt en verwerkt informatie en levert veel meer data dan alleen het schakelsignaal via IO-Link. Detectiesignalen worden in de sensor voorbereid en voorbewerkt. Dit ontlast de sys-

teemcontroller en reduceert het datavolume van de veldbussystemen. De uitgebreide, slimme diagnosefuncties van de BOS 21M ADCAP levert belangrijke informatie, zoals verwachte levensduur, bedrijfsuren en functiereserve. Door de emissiewaarden als maat voor de kwaliteit van het sensorsignaal te monitoren, kunnen vuilafzettingen, sensorafwijkingen, instelfouten of andere onregelmatigheden betrouwbaar en tijdig worden gedetecteerd. Als het gaat om bedrijfszekerheid biedt deze intelligente sensor nog meer: het is de eerste sensor die de output van de emitter LED direct optisch bewaakt en daarnaast het ‘stressniveau’ bepaalt aan de hand van de inwendige temperatuur van de sensor en de voedingsspanning. De eerste reacties op de BOS 21M ADCAP zijn zeer positief, meldt Huub Vaessen, directeur Balluff

Nederland. ‘Bedrijven en technici zijn benieuwd naar de nieuwe functies en de mogelijkheden om meer informatie te krijgen over de status van apparaten. Ook de mogelijkheden voor het pre-processen van gegevens zijn voor hen zeer interessant. Omdat de toepassing van de BOS 21M ADCAP nieuwe opties biedt in het ontwerp en de bediening van machines, hebben veel bedrijven sensoren op proef besteld om deze uit te proberen in de eigen fabriek en te de meerwaarde ervan te ontdekken. Dit betreft onder meer grote autobedrijven, maar ook automatiserings- en machinebouwbedrijven.’ Of de vraag naar de sensor zal toenemen in het licht van Industrie 4.0, is volgens Vaessen moeilijk te voorspellen. ‘Meestal duurt het enkele maanden of zelfs jaren voordat het volledige potentieel van een nieuw apparaat met nieuwe functies wordt benut. We zullen eerst de eindgebrui-

De elektrische allrounder BOS 21M ADCAP. Foto: Balluff

kers moeten overtuigen van de voordelen en dan volgt de vraag vanzelf.’ Inmiddels zijn de eerste orders ontvangen. www.balluff.nl

LANDES INVESTEERT IN MAXIMALE FLEXIBILITEIT

Herman Koning: ‘Door deze combinatie kunnen we het maximale uit het systeem halen.’ Foto: Henk Benting

Landes High End Machining in Emmen schaft twee nieuwe productiecellen aan. Het gaat om twee 5assige C32 freesmachine van Hermle en twee 3-assige CMX 1100V freesmachine van DMG die zijn gekoppeld door twee robotunits van BMO. De BMO-robots kunnen de freesmachines voorzien van pallets voor het bewerken van het ruwmateriaal, maar er kunnen ook halffabrikaten tussen beide machines uitgewisseld worden. Het gaat om een totale investering van zo’n 2,25 mil-

joen euro. Landes is toeleverancier van complexe mechanische onderdelen aan hoogwaardige industrieën. Algemeen directeur Herman Koning: ‘Door die combinatie van de 5-asser en de 3-asser met de robot, kunnen we het maximale uit het systeem halen. Met DMG hebben we goede ervaringen. Hermle staat voor een hoge nauwkeurigheid en hoog serviceniveau. De robot van BMO biedt veel flexibiliteit en is heel goed te integreren met ons ERP-systeem en onze planning. Wij

werken met ERP-software van MKG en de robot gaat de logistieke afhandeling in- en uitlezen met MKG.’ De gekozen bewerkingscentra van Hermle en DMG zijn beide voorzien van een Heidenhain-besturing met indrukwekkende mogelijkheden. Ze zijn geconfigureerd voor het vervaardigen van nauwkeurige en complexe producten in handbedrijf of volautomatische productie. De productiecellen worden in de periode december 2018-januari 2019 in bedrijf gesteld. www.landes.nl

november 2018

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

ELECTRONICA

ALLIANTIES

IPTE wil Connect Group van de beurs halen

ICT

Sioux opent bigdatacentrum in Roemenië Sioux en het Roemeense Qubiz hebben in Cluj-Napoca een expertisecentrum voor big data opgericht. Het centrum ontwikkelt en implementeert projecten waarmee klanten de transitie naar Industrie 4.0 kunnen maken. Sioux en Qubiz

werken al geruime tijd samen: de 170 bigdata- en cloudspecialisten van het Roemeense softwarebedrijf bieden extra engineeringcapaciteit in projecten waarvoor Sioux het contact met de klant heeft en de oplevering doet. www.sioux.eu

MARITIEM

Partnership Bakker Sliedrecht en RH Marine Bakker Sliedrecht en RH Marine in Schiedam, beide systeemintegrators van complexe elektrische systemen en automatiseringssystemen voor de maritieme sector, gaan samenwerken. Door capaciteit en kennis uit te wisselen, kunnen ze hun innovatie in onder meer scheepsautomatisering, hybride energie en cybersecurity opschalen.

RH Marine, opgericht in 1860, is mondiaal sterk in systemen voor defensie, beveiliging en megajachten. Bakker Sliedrecht, dat in 2019 honderd jaar bestaat, heeft een sterke positie in de bagger- en offshore markt. Samen hebben zij zevenhonderd medewerkers in dienst. www.bakkersliedrecht.com, www.rhmarine.com

3D-TECHNOLOGIE

Brightlands Materials Center en Fraunhofer samen in 3D-printen Brightlands Materials Center en het Fraunhofer-Institut für Mikrostruktur von Werkstoffen und Systemen (IMWS) slaan de handen ineen om geavanceerd 3D-printen met thermoplastische composieten mogelijk te maken. Doel is om vezelversterkte thermoplasten te optimaliseren voor 3D-printen op industriële schaal. Dat biedt bijzondere voordelen vanwege het lage gewicht van de eindproducten, de hoge mate van flexibiliteit in de ontwerpfase en de mogelijkheid om sensoren te integreren. In het Duits-Nederlandse samenwerkingsproject willen Fraunhofer IMWS en

Brightlands Materials Center – een initiatief van de provincie Limburg en TNO – de voordelen van kleinschalige productie door middel van 3D-printen combineren met de aantrekkelijke eigenschappen van vezelversterkte thermoplasten. De partners verdiepen zich nu eerst in het productieproces. Hoe kunnen de versterkende vezels in de matrix worden ingebed en hoe beïnvloedt dit de eigenschappen van het geprinte composietonderdeel, zoals de stijfheid en treksterkte? www.brightlandsmaterialscenter.com www.fraunhofer.de

Het Genkse bedrijf IPTE Factory Automation wil de Connect Group van de beurs halen. Het wil een vrijwillig en voorwaardelijk openbaar bod doen op de aandelen die IPTE nog niet in zijn bezit heeft. Daarmee biedt IPTE aandeelhouders die wat verder van het bedrijf afstaan de mogelijkheid om onmiddellijk hun participatie te verkopen tegen aantrekkelijke condities. IPTE Factory Automation is een wereldwijde leverancier van

ICT

NXP versterkt zich in automotive-netwerken NXP heeft de divisie automotivenetwerken versterkt door de overname van Omniphy. Het Amerikaanse ontwikkelbedrijf legt zich vooral toe op ethernettechnologie voor voertuigen. Door de opmars van geavanceerde rij-ondersteuning en – uiteindelijk – de autonome auto krijgen auto’s steeds meer computers aan boord die steeds

BKL is een kwalitatief hoogwaardige onderneming dat specialistische machines (o.a. hijs- en hefgereedschappen en testequipment) ontwikkelt voor gerenommeerde OEM-ers in diverse sectoren. Dankzij de combinatie van uitstekende productiefaciliteiten en de ervaring en creativiteit van vijftig professionals bouwen we deze specialistische machines zelf. Onze kennis excelleert in:

MEETAPPARATUUR

Salland Engineering neemt Applicos over signalen. Met die analoge kennis verwacht Salland zijn productaanbod te kunnen verbreden en te specialiseren en nieuwe markten aan te boren, zoals de testmarkt voor automobielsensoren en hoogwaardige analoge meetapparatuur. Ook toeleveranciers zoals Neways en Elect liften daarop mee. www.salland.com, www.applicos.com

grotere hoeveelheden data - van sensoren in de auto, van andere weggebruikers en langs-de-weg systemen – moeten kunnen verwerken. Het Californische Omniphy stelt NXP in staat in die ontwikkeling sneller stappen te maken. Financiële details over de overname zijn niet bekendgemaakt. www.nxp.com

Brilliance in engineering

OVERNAMES

Salland Engineering uit Zwolle neemt Applicos uit Heerde over. De overname stelt Salland in staat sneller te groeien en zich verder te specialiseren in productietestoplossingen voor chipfabrikanten over de hele wereld. Het in 1993 opgerichte Applicos ontwikkelt instrumenten voor het zeer nauwkeurig genereren en meten van analoge

geautomatiseerde oplossingen voor de elektronische en mechanische productie-industrie. IPTE heeft samen met medeoprichter Huub Baren nu al 84 procent van de aandelen van Connect Group in handen. Connect Group is gespecialiseerd in de samenbouw van kabels, PCB’s en modules (Electronic Manufacturing Services) voor de industriële markt. www.ipte.com www.connectgroup.com

EXPERTS IN SAFETY

› Engineering

› Inspection

› Production

› Services

EXPERTS IN SAFETY BKL inspecteert en keurt “tooling’. Daarnaast ontwikkelt en levert het bedrijf uitgekiende hijs- en hefwerktuigen (IIA verklaring, CE) en assembleert deze op locatie in Nuenen.

Collse Heide 1 | 5674 VM Nuenen | The Netherlands T: +31 (0)40 2951444 | info@bkl.nl | www.bkl.nl Mechatronic and mechanical solutions Inspection maintenance and repair Hoisting - & lifting tools, special machinery

november 2018

UIT DE MARKT MILJOENENORDER VAN MERCEDES VOOR BETECH MASS TURNING Betech Mass Turning uit Hoogeveen gaat onderdelen maken voor de nieuwste elektrische Mercedes, de Mercedes EQC die volgend jaar op de markt komt. Ceo Wim van de Beld: ‘Er zit ongeveer zes kilo aan onderdelen van ons in die auto, waaronder onderdelen om de elektromotor op te hangen in het chassis.’ Betech investeert flink met het oog op de order. Het gaat om een miljoenenorder die in ieder geval loopt tot 2028. Daarvoor zijn meer mensen en meer geautomatiseerde

productielijnen nodig. Betech Mass Turning levert aan een tussenpartij. Mercedes komt wel kijken hoe de productie geregeld is in Drenthe. Betech heeft net nieuwe bedrijfshallen gebouwd in Hoogeveen en het oppervlak verdubbeld tot zo’n 10.000 vierkante meter. Ook de vestigingen in Groningen en Steenwijk breiden sterk uit. ‘Hoe groter je bent, hoe beter je kunt automatiseren, hoe belangrijker je wordt in de markt.’ www.betech.nl

UNETO-VNI WORDT TECHNIEK NEDERLAND UNETO-VNI gaat verder onder de naam Techniek Nederland. De vereniging voor ondernemers in de installatiebranche en de technische detailhandel voert de nieuwe naam in op 15 januari 2019. Doekle Terpstra, voorzitter van UNETO-VNI: ‘Het begint bij techniek. Techniek maakt ons land schoner, veiliger en sterker. Onze sector is onmisbaar voor de energietransitie die we in het Klimaat-

akkoord hebben afgesproken. Maar óók voor het oplossen van andere grote maatschappelijke vraagstukken, zoals mobiliteit, verstedelijking en de toenemende complexiteit van onze infrastructuur. De maatschappelijke relevantie groeit alleen maar. Zo’n sector verdient een glasheldere naam met een herkenbare klank. Daarom heten we voortaan Techniek Nederland.’ www.uneto-vni.nl

SMITH KOMT NAAR HAARLEM Smith & Associates, opgericht in 1984 in Houston, breidt uit in Europa. Het heeft haar Europese hoofdkantoor in Amsterdam en opent een nieuw logistiek centrum in Haarlem. Smith is onafhankelijk distributeur van elektronische

componenten en componenten voor de semicon. Het gaat bijvoorbeeld om CPUs, netwerkapparatuur en randapparatuur. Smith verzorgt inkoop en biedt supply chain services. www.smithweb.com

DUURZAMERE LOCOMOTIEVEN VOOR TATA STEEL IN IJMUIDEN Tata Steel rijdt sinds kort met de eerste van een nieuw type duurzamere locomotief. Die is zuiniger, schoner en stiller en rijdt op het Gildenspoor, de spoorlijn die het staalbedrijf verbindt met de buitenwereld via het station van Beverwijk en de buitenhavens. ‘We streven ernaar om de vervoersstromen op, van en naar ons terrein zo min mogelijk impact op het milieu en de omgeving te laten hebben’, aldus Hans van den Berg, directeur van Tata Steel in IJmuiden. ‘Met de

november 2018

introductie van dit nieuwe type locomotief zetten we een flinke stap vooruit op het gebied van het verder verduurzamen van onze processen. Dat is goed nieuws voor het milieu, maar ook voor de mensen die in de omgeving van ons bedrijf wonen.’ De nieuwe locomotief stoot minimaal 96 procent minder stikstofoxide (NOx) en minimaal 95 procent minder roet uit dan het oude model. Tevens gebruikt dit type 22 procent minder brandstof. www.tatasteel.nl

PERSONALIA

Robert-Jan Smits volgt medio 2019 Jan Mengelers op als collegevoorzit-

ter van de Technische Universiteit Eindhoven. Smits werkte jarenlang als directeur-generaal research & innovatie bij de Europese Commissie. Hij is de architect van innovatieprogramma Horizon 2020 en heeft ook het nieuwe programma, Horizon Europe, in de grondverf gezet. Net als Mengelers gaat ook vicevoorzitter Jo van Ham, volgend jaar met pensioen. Nicole Ummelen, nu secretaris van de TU/e, volgt hem op.

Begin november verhuist Capi Europe, fabrikant van kunststofbloempotten, naar een nieuw pand in investering van twintig Tilburg. René tenEen Brinke , dit voorjaar miljoen het aantal benoemdeuro, tot ceowaarmee van systeemintegrator vierkante metersismeer dan verdubAlewijnse Marine, toegetreden tot het belt. Zovan telthet hetNederlandse nieuwe magazijn bestuur maritieme 20.000 palletplaatsen en achttien cluster Maritime by Holland. laaddocks. De sterke groei van Capi Europe, dat,in ruim zestig landen Kees Eijkel voorheen directeur van verkoopt, directeur-eigenKennisparkverklaart Twente (nu Novel-T) en aar Toineis van de Ven de opmerMESA+, benoemd totmet directeur king datdevelopment alles klopt aan product. business van het onderzoeks‘Lichtgewicht, natuurlijke uitstraling, instituut voor quantumtechnologie Qutech in Delft. Fabio Esposito volgt Hans Streng

op als ceo van Luxexcel, de specialist in machines voor 3D-geprinte brilglazen. Esposito gaf voorheen leiding aan 3D-printspecialist Solidscape.

Guido Dierick blijft directeur van

NXP Nederland, maar stopt als executive vicepresident en mt-lid bij de chipmaker. Jennifer Wuamett, hoofd intellectual property, volgt hem in die functies op. Kurt Sievers, verantwoordelijk voor de businessunit automotive, is benoemd tot president; hij heeft nu de leiding over alle businessunits. Executive vicepresident Rudy Stroh heeft NXP na negen jaar verlaten.

Rinse Talsma (50) is benoemd tot

managing director van SAP Nederland. Hij vervulde de afgelopen jaren verschillende rollen voor SAP in de grootzakelijke markt. Zo was hij als global vice president verantwoordelijk voor de go-to-marketstrategie en sales van Business One en Business All-in-One. Talsma volgt Patrick van Deven op. Die wordt chief operating officer voor P&I Digital Core en Industry Solutions.

CLEANTECH REGIO WERKT AAN DUURZAME WELVAART De Cleantech Regio (met daarin Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Heerde, Lochem, Voorst en Zutphen) heeft concrete investeringsplannen ingediend bij het rijk. De basis is de Agenda Cleantech Regio, die gemeenten, bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en de provincies Gelderland en Overijssel samen hebben opgesteld. In het regeerakkoord is 950 miljoen euro beschikbaar voor investeringen in regionale vraagstukken en knelpunten. Afgelopen zomer was een eerste inschrijvingsronde van 200 miljoen euro om te komen tot zogeheten Regiodeals. Cleantech staat voor meer met minder. Meer productiviteit, meer banen en meer efficiency. Met minder energieverbruik, minder verspil-

ling van grondstoffen en minder impact op het milieu en de leefomgeving. De focus ligt op energieneutraliteit en circulariteit van productie en consumptie. Niet alleen investeert de regio in schone technologie die bijdraagt aan een duurzame wereld, cleantech staat ook voor de manier waarop de regio haar vestigingsklimaat, economie en innovatie versterkt. Het is bovendien de maatstaf voor hoe de regio omgaat met vervoer en bereikbaarheid, wonen en leefomgeving, onderwijs en arbeidsmarkt. In het najaar volgen de gesprekken tussen het rijk en de regio’s die plannen hebben ingediend. Op basis daarvan besluit het rijk in de eerste helft van 2019 over de Regiodeals. www.cleantechregio.nl

LIGHTMOTIF OP3-MACHINE IN GEBRUIK GENOMEN BIJ PHILIPS Philips heeft in de eerste helft van 2018 in Drachten de nieuwe OP3machine van Lightmotif in gebruik genomen. Met deze 5-assige machine voor lasermicrobewerken worden prototypes voor scheersystemen vervaardigd, gereedschappen bewerkt en matrijzen van microtexturen voorzien. De machine gebruikt een ultrakortepulslaser (picoseconde laser), waarmee verschillende materialen zeer nauwkeurig en zonder nadelige warmteeffecten bewerkt kunnen worden door ablatie (plaatselijke verdamping van het materiaal). Hiermee kan Philips bestaande bewerkingsprocessen verbeteren en nieuwe toepassingen ontwikkelen. De machine die Lightmotif hiervoor heeft geleverd is speciaal ontwikkeld voor laserfrezen en lasermicrotextureren op gekromde oppervlakken. Met laserfrezen worden micrometernauwkeurige kamertjes en structuren vervaardigd in uiteenlopende materialen, waarbij de hardheid van het te bewerken materiaal geen belemmering vormt. Deze bewer-

king wordt onder andere voor het maken van nauwkeurig gevormde prototype-onderdelen en gereedschappen gebruikt. Lasermicrotextureren wordt gebruikt om bijvoorbeeld matrijzen van fijne oppervlaktetexturen te voorzien, die met de huidige technieken niet gemaakt kunnen worden. Deze fijne texturen kunnen zelfs functionele eigenschappen van oppervlakken veranderen. Zo kan wrijving worden verlaagd of kunnen oppervlakken gemaakt worden die afstotend zijn voor water. Met de koop van de OP3-machine start een intensieve samenwerking tussen Philips en Lightmotif. Lightmotif biedt de applicatieengineers in Drachten ondersteuning bij het ontwikkelen van nieuwe processen en toepassingen, en Philips koppelt de gebruikerservaringen naar Lightmotif terug, waarmee de machines en software verder verbeterd kunnen worden. Lightmotif, een spin-off van de Universiteit Twente en het M2i instituut, ontwikkelt productieoplossingen voor microbewerkingen gebaseerd

De OP3-machine van Lightmotif, een 5-assige machine voor lasermicrobewerken. Foto: Lightmotif

op het gebruik van ultrakortepulslasers. Het bedrijf heeft sinds zijn oprichting in 2008 sterk geïnvesteerd in technologieontwikkeling, wat heeft geleid tot een flexibel machineconcept en control software die specifiek is ontwikkeld voor lasermicrobewerkingen. Met dit systeem

kunnen ook grote en complex gevormde producten van nauwkeurige bewerkingen en structuren worden voorzien. Voor deze ontwikkeling heeft Lightmotif afgelopen april de Laser Innovation Award gewonnen. www.lightmotif.nl

Promoting ideas. Building on experience. Remaining curious.

Industriële sensoren. Uw wensen zijn onze inspiratie. Uw processen verbeteren is onze doelstelling. Wij delen onze kennis en ervaring, en staan altijd open voor nieuwe ideeën. Samen denken we een stap vooruit en creëren we nieuwe mogelijkheden voor een succesvolle toekomst. Innovatie is onze passie – en daarmee uw concurrentievoordeel. Meer informatie: www.pepperl-fuchs.com

Your automation, our passion.

november 2018

AGENDA 1 NOVEMBER 2018 MASTER OF SAFETY (CONGRES) NIEUWEGEIN Event van Pilz Nederland over (machine)veiligheid en het bijbehorende organisatiegedrag, cybersecurity, CE en meer. Zie: www.masterofsafety.nl

6 NOVEMBER 2018 SMART MAINTENANCE (CONGRES/ THEMAPROGRAMMA) – HENGELO Over de laatste ontwikkelingen in smart en predictive maintenance en de rol daarin van het Internet of Things, slimme sensoren en additive manufacturing. World Class Maintenance, ASML, UTwente, Friesland Campina, Fraunhofer Institut en Vanderlande delen hun visie en inzichten. Zie: www.mikrocentrum.nl

11-12 DECEMBER 2018

mechanische industrie en de groeimarkten (aero)space en gezondheidszorg. Zie: https://precisiebeurs.nl

22 NOVEMBER 2018 SMART HOMES & INTELLIGENT BUILDINGS (LEZINGENPROGRAMMA) – UTRECHT Uitgebreid lezingenprogramma met best practices over smart technologyoplossingen in onroerend goed. Tegelijkertijd vindt het lezingenprogramma Bits, Bricks & Behaviour plaats. Zie: www.sh-ib.nl, www.bitsbricksbehaviour.nl

28 NOVEMBER 2018 BENELUX RF CONFERENCE – NIJMEGEN Professionals van bedrijven uit Nederland – en voor het eerst ook - België delen kennis en ervaringen op het gebied van hightech RF-technieken. Zie: www.beneluxrf.com

14-15 NOVEMBER 2018 PRECISIEBEURS (EXPOSITIE + CONGRES) – VELDHOVEN Event met 280 exposanten en een groot kennisprogramma (Big Science-congres). Het slaat de brug tussen wetenschap en concrete toepassing om volgens de hoogste kwaliteitseisen te ontwerpen, produceren en assembleren. Met in deze 18e editie extra aandacht voor de fijn-

6 DECEMBER 2018 MACHINEBOUW-EVENT – DEN BOSCH Uitgebreid programma informeert bezoekers over thema’s als intelligente sensoren, datahandling, motion control, engineering, installatie-optimalisatie, voorspellend machineonderhoud en bekabeling. Zie: www.machinebouwevent.nl

21 NOVEMBER 2018

INTERNATIONAL MICRONANO-CONFERENCE 2018 (iMNC) – AMSTERDAM Dertiende editie van internationaal platform voor de industrialisatie van micro-/nanotechnologie. Speciale aandacht voor organ-on-a-chip, microfluidics, biosensing en functionele oppervlakken en interfaces. Zie: www.micronanoconference.org

(SEMINAR EN AWARDS) - UTRECHT Industriële topondernemers schuiven weer voor een interview op het scherp van de snede aan tijdens het seminar van de zeventiende editie van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards op 21 november (vanaf 15.00 uur in Boerderij Mereveld). Thema van de talkshow is ‘Laat je in je kaarten kijken’. Aansluitend is de uitreiking van de awards voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Tijdens DISCA’18 wordt ook het 20-jarig bestaan van Link Magazine gevierd. Link organiseert het evenement samen met ING en ISAH. Aanmelden kan via disca@linkmagazine.nl. Zie: www.linkmagazine.nl

12–13 DECEMBER 2018 AGRIFOODTECH 2018 (EXPOSITIE + CONGRES) – DEN BOSCH AgriFoodTech is de vakbeurs waar efficiënter, effectiever, duurzamer en anders produceren, zowel in de machinebouw, de voedselverwerking als in de landbouw en (glas)tuinbouw, centraal staat. De vakbeurs brengt de werelden van hightech en agrifood bij elkaar. Met veel aandacht voor voedselveiligheid, duurzaam produceren en de laatste ontwikkelingen in sensoren, robotica, vision, big data en predictive maintenance. Zie: https://agrifoodtech.nl

13-14 MAART 2019 RAPIDPRO 2019 (VAKBEURS) – VELDHOVEN Internationale vakbeurs met oplossingen voor alle fases van prototyping, (low volume) productie en productontwikkeling. Aan bod komen onder meer virtual prototyping, metrologie, kwaliteitswaarborging en additive manufacturing-technieken. Zie www.rapidpro.nl

22 JANUARI 2019 3D PRINTING ELECTRONICS CONFERENCE EINDHOVEN Zesde editie over diverse aspecten van 3D-geprinte elektronica, met internationale sprekers. Zie: www.3dprintingelectronicsconference.com

Doe de

-Scan

CNC-Consult investeert mee in uw productie!

€ 3 .7 5 M

U ontvangt een praktisch rapport, waarmee u belangrijke stappen zet voor het voortbestaan van uw organisatie.

JS RI

CONCREET, PRAKTISCH UITVOERBAAR, DOELGERICHT Drie belangrijke speerpunten voor de optimalisatie van uw productieproces.

RODUCTIEP NT

0 ,- *

R T-S C A N

Samen op weg naar een smart factory! CNC-Consult Titaniumlaan 86 5221 CK ‘s-Hertogenbosch

+31 (0)73 - 648 01 66 www.cncconsult.nl

* De eerste 3 deelnemers ontvangen 50% van hun investering terug, mits zij samen met CNC-Consult starten met een SMART-Factory (informeer naar de voorwaarden).

november 2018

isah.com

VAN SMART INDUSTRY NAAR RESULTAAT? JE MAAKT HET MET ISAH

De wereld om ons heen verandert snel. Internet of Things, Big Data, Robotisering. De digitale transformatie is volop bezig, ook in de maakindustrie. Als Smart Industry Ambassadeur helpen wij bedrijven de transitie te maken naar een digitale wereld waarin ICT diep doordringt in alle facetten van het productieproces. In ons gratis eBook “Aan de slag met Smart Industry” gaan we dieper in op de bijdrage die ERP software kan leveren als onderdeel van de vierde industriële revolutie. Download ons gratis eBook nu op blog.isah.com/smart

Maak het met Isah.