Link Magazine 2019, 04 by henjuitgevers.nl

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

Magazine Magazine

9 BENT U GENOMINEERD? KIJK SNEL OP PAGINA 30!

september 2019 | nummer 4 | jaargang 21

UITSLAG RONDE 1 WIE WEET ÉCHT WAT ZIJN KLANT WIL? CO2-REDUCTIE ALLEEN HAALBAAR MET BETROUWBARE OVERHEID ‘HEEL BEGRIJPELIJK DAT BEDRIJVEN ZICH GEPIEPELD VOELEN’

THEMA WANNEER KAN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ZONDER MANAGER?

ELLEN DE BRABANDER VAN PEPSICO:

‘DE FOOD IS IN EEN ‘PERFECT STORM’ BELAND’

Get digital. Now! #higherproductivity

Smartenance – uw online maintenance manager

U wilt uw applicaties nog productiever maken. U bent op zoek naar efﬁciënte oplossingen. Wij gaan samen met u de digitale toekomst in. Nieuw: Digitaal onderhoudsmanagement met Smartenance van Festo. Goed onderhoud staat of valt onder andere met het tijdig uitvoeren van de juiste werkzaamheden. Festo ontwikkelde hiervoor ‘Smartenance’. Een Smart Maintenance app voor productie managers en operators, voor een hogere beschikbaarheid van de machine en een kleinere kans op storingen.  www.getdigitalnow.com/smartenance

Your motion pneumatic | electric | Our solution

www.festo.com/nl

Magazine

4/19

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

14 THEMA

WANNEER KAN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ZONDER MANAGER? De klant klikt op ‘bestellen’ en binnen 24 uur wordt het gevraagde afgeleverd. In de B2C is dat allang mogelijk, zeker als het standaardproducten betreft. Maar in de B2B is dat absoluut nog geen realiteit, vooral als het klantspecifieke zaken aangaat. Dan is de automatische supply chain nog ver weg. Maar hoe ver precies? En wat zijn precies de barrières? En zijn er nu al voorbeelden te vinden van automatische B2B-toeleverketens?

DISCA’19 RONDE 1, UITREIKING 21 NOVEMBER MET BOEIENDE TALKSHOW

INDUSTRIEBELEID CO2-REDUCTIE INDUSTRIE ALLEEN HAALBAAR MET BETROUWBARE OVERHEID

WIE WEET ÉCHT WAT ZIJN KLANT WIL?

‘HEEL BEGRIJPELIJK DAT BEDRIJVEN ZICH GEPIEPELD VOELEN’

In totaal bijna 400 leveranciers en uitbesteders zijn de afgelopen maanden genomineerd voor respectievelijk de Best Knowledge en Best Logistics Supplier Award en de Best Customer Award. Drie prijzen die onderdeel uitmaken van Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2019. Het gaat om toeleveranciers die uitstekend weten te achterhalen wat de klant wil. En klanten die hun wensen heel goed overdragen op hun suppliers. Wat is hun recept?

SMART INDUSTRY

49 INNOVEREN R&D-TOPMANAGER ELLEN DE BRABANDER VAN PEPSICO:

DE FOOD IS IN EEN ‘PERFECT STORM’ BELAND Voedsel is onze allereerste levensbehoefte en staat dan ook volop in de maatschappelijke schijnwerpers. In combinatie met de sterk toegenomen productdifferentiatie en impact van het internet, heeft dat ervoor gezorgd dat de foodsector in een ‘perfect storm’ is beland. Met al die veranderingen en (dwingende) regelgeving moet en doet Ellen de Brabander van PepsiCo iets.

De klimaatdoelen van dit kabinet zijn voor de industrie haalbaar, zo blijkt uit de Klimaatroutekaarten die FME begin juni presenteerde. Maar het is wel een ‘enorme uitdaging’, die nauwe samenwerking vergt. Plus een overheid die flink subsidieert en de milieuwetten handhaaft én zelf respecteert.

OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

Met onder meer een verhaal over ASMLprotegé Bond3D. Het bedrijf denkt met 3D-printtechnologie in vijf jaar tijd te groeien naar 50 miljoen euro omzet.

Datastroom essentieel om AI naar niveau geautomatiseerde processen te brengen Juridische haken en ogen rem op toepassing AI

Onbemande productielocatie Trumpf in VS zet stip op de horizon ‘Doel is altijd: laagste kosten in de keten’

STRATEGIE

TalkING Industry over het concurrentievermogen van de industrie ‘Dedicated partners en vol gas geven’

Om leveringsproblemen te voorkomen haalt Airbus zijn leveranciers in huis Geen ruimte voor re-work

ZIE VERDER PAGINA 5

september 2019

GET CONNECTED! Your Smart Factory

TruConnect kan u helpen uw processen te optimaliseren en maakt de weg vrij naar uw Smart Factory. Afnemende seriegroottes en meer variatie maakt het steeds moeilijker om overzicht en controle te houden op de kosten. Door veel indirecte processen zal u steeds meer inspanning moeten leveren. Hier liggen de kansen. TRUMPF heeft de tool om uw systemen aan elkaar te koppelen. TruConnect is de nieuwe TRUMPF technologie om alle koppelingen binnen uw bedrijfsproces te optimaliseren, zowel bedrijfsbreed als individueel. Zelfs bij kleine series is het lonend. www.trumpf.com/s/en-truconnect

EN VERDER:

MARTIN HOU ONS EEN SCHEERSPIEGEL VOOR

6 19

UIT DE MARKT

PROCESVERBETERING Nedschroef standaardiseert en digitaliseert wereldwijd zijn processen ‘Multinationale klant wil overal ter wereld op dezelfde manier bediend worden’

PRODUCTIESTRATEGIE Van Doren Engineers legt zich niet meer alleen toe op one-off projecten ‘Wij zien potentie in high volume, low mix’

MARKETING Hitma onderzoekt verwachtingen klant met Expectations Monitor ‘We stellen ons kwetsbaar op, maar horen zo meer’

COLUMN Vier lessen voor samenwerken aan grote maatschappelijke problemen

STRATEGIE Ton Plooy doet het bij tbp iets rustiger aan, ten faveure van coo Patrick Akkermans ‘Ik blijf gewoon de ceo’

SERVITIZATION TU/e, JADS en Link Magazine zetten schouders onder actieplan voor onderzoek Barrières voor servitization overwinnen

69 70

COLUMN Spiegel, spiegel aan de wand

MENS EN ORGANISATIE InnAut begeleidt mensen met autisme op de werkvloer ‘Mensen met dat label hebben zo veel meer te bieden dan je denkt’

SMART INDUSTRY Lenze maakt zich in veel gremia sterk voor modularisatie en standaardisatie ‘Nu eerste stappen zetten richting smart factory’

SMART INDUSTRY Coöperatie FutureTec brengt onderwijs en hightech bedrijven bij elkaar Smart Factory als leerfabriek 4.0

93 103

STRATEGIE Balluff stroomlijnt organisatie met focus op regio’s, markten productgroepen ‘Meer feeling voor lokale markten dan ooit‘

UIT DE MARKT (vervolg) AGENDA

De dochter van een vriend vertelde me laatst dat ze tijdens haar stage bij BASF in Duitsland een hooggeplaatste manager in het voorbijgaan in de gang had gegroet. Dat werd door de man in kwestie ab-so-luut niet op prijs gesteld. Hoe durfde zij, laagwaardige stagiair, ver onderin de hiërarchie, het te wagen hem, belast met een groot aantal buitengewoon uitdagende strategische vraagstukken, te onderbreken in zijn overpeinzingen met een ‘Guten Morgen’? Nu ga ik er vanuit dat dit niet illustratief is voor de wijze waarop in de Duitse industrie met het personeel wordt omgegaan. Ik ga er maar vanuit dat het alleen iets zegt over de manager in kwestie, of hooguit over zijn bedrijf, of op z’n allermeest over de bedrijfscultuur in de Duitse chemische sector. Want anders zou het niets minder dan geweldig zijn dat de volgende recessie voor de deur van de Duitse industrie staat. Die zal immers een einde maken aan de arbeidsmarktkrapte en de noodzaak je te profileren als een aantrekkelijk bedrijf voor jonge mensen. In Nederland hebben we die luxe voorlopig nog niet. De grootste remmende factor is hier nog altijd niet het gebrek aan vraag van de klant, maar een tekort aan aanbod van menskracht. Dus doen industriële bedrijven, van groot tot klein, hun best zo aantrekkelijk mogelijk over te komen. Bij deze ondernemingen mogen stagiairs en andere jonge nieuwkomers hun hoogste baas niet alleen gedag zeggen in de gang, ze mogen vaak ook aan diens vergadertafel aanschuiven, om daar hún visie op strategische vraagstukken te geven. En dat niet alleen maar om ze te paaien, maar vanuit het besef dat niets fnuikender is voor een onderneming dan een management dat cruciale beslissingen neemt in de beslotenheid van het eigen, benauwde referentiekader. In deze uitgave een artikel over het inzetten van mensen met een autistische stoornis. Mensen die, (veel) meer dan degenen zonder zo’n stoornis, last hebben van het feit dat ze vanuit het eigen referentiekader denken en doen. Het zijn mensen die veelal alleen horen wat in dat kader past en die daarnaar willen handelen. Tot een dieper inzicht in wat de ander bedoelt zijn ze vaak alleen te brengen met doordachte communicatietechnieken. Het zou een verrijking zijn juist deze mensen een baan te geven. Omdat ze ons een spiegel voorhouden. Een soort scheerspiegel die uitvergroot weerspiegelt waaraan wij, mensen zonder zo’n etiket, onszelf allemaal in meer of mindere mate schuldig maken. Iemand vertelde me onlangs in zijn werk voor een ingenieursbureau geleerd te hebben dat het ontwikkelen en produceren van een succesvol product afhankelijk is van drie zaken: de fysica, de maakbaarheid en de communicatie. Naar zijn – en mijn – schatting wordt 80 procent van de menselijke energie in bedrijven verspild aan miscommunicatie. Het belangrijkste instrument om die verspilling tegen te gaan is – autistische stoornissen of niet – het zorgen voor een gevoel van sociale veiligheid. ‘Ich wünsche Ihnen auch einen guten Morgen.’ MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

COLOFON

JAARGANG 21, NUMMER 4, SEPTEMBER 2019

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), ir. J.F.M.E. Geelen (Océ), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), H. Gijsbers (Thermo Fisher), ir. M.H. Hendrikse (NTS-Group, HTSM-boegbeeld), ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (president & ceo Moba Group), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (ITM Group), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ing. N.J.F. van Soerland MBA (Philips Healthcare), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML)

UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 uitgever@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl

HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Lucy Holl, Wilma Schreiber redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Ruud Brink, Jos Cortenraad, Hans van Eerden, Wouter Hoeffnagel, Thomas Luiten COVERFOTO Maarten Hartman GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte

Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @MartinvanZaalen #linkmagazine.nl

ABONNEMENTEN u 70,50 per jaar ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 25 oktober. Het thema van dit nummer is ‘Legacy: bewaren en hergebruiken of opschonen en een frisse start maken?’

ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan de uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden bij eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

september 2019

UIT DE MARKT NIEUWBOUW OP STRIJP-T GEEFT SETTELS RUIMTE VERDER TE GROEIEN Ingenieursbureau en productiebedrijf Settels Savenije verwacht eind 2019 te kunnen verhuizen van Son naar de 5.500 vierkante meter nieuwe productie-, assemblage- en kantoorruimte die dan wordt opgeleverd in Eindhoven. Het betreft een uitbreiding van de bestaande locatie op Strijp-T. De nieuwbouw geeft het bedrijf de mogelijkheid verder te groeien. ‘In onze nieuwe locatie kunnen we de productie van zeer nauwkeurig draai-, frees- en draadvonkwerk uitbreiden en krijgen we ruimte voor de noodzakelijke finishing van de precisieonderdelen voor onze medische en hightech klanten’, vertelt cto Sven Pekelder. Verder krijgt Settels de beschikking over extra montagefaciliteiten en een cleanroom van meer dan 600 vierkante meter voor de assemblage en het testen van de hightech systemen

die het bedrijf ontwikkelt en bouwt. Tevens ontstaat ruimte voor eigen installaties die de reinheid van de systemen moeten zeker stellen, waaronder een restgas-analysesysteem. In de nieuwe productieruimte is ook een optische afdeling voorzien. ‘We merken bij onze klanten een toenemende vraag naar zeer schone, complexe samenstellingen. Naast verdere integratie van functionaliteit, inclusief elektronica en optiek, worden systemen ook groter. Daar is veel ruimte voor nodig, vandaar deze uitbreiding’, licht Pekelder toe. ‘We verwachten hiermee een aantal jaren vooruit te kunnen.’ De locatie op Strijp-T, geduid als TAQ, is een voormalig pompgebouw van Philips uit de jaren vijftig. Bij de ontwikkeling van de uitbreiding werkt Settels Savenije samen met Niels Olivier, architect en West 8,

De nieuwbouw bij een oude Philips-pompgebouw. Illustratie: Settels Savenije

het bedrijf van Adrian Geuze, dat namens de gemeente Eindhoven supervisie voert over de ontwikkeling van Strijp als modern woonwerk-industriegebied. ‘Ik denk dat

we erin slagen een modern industrieel gebouw neer te zetten, dat goed past tussen het industrieel erfgoed op Strijp-T’, aldus Pekelder. www.sttls.nl

CROSS BORDER EVENT: VERSTERKING SAMENWERKING NEDERLAND-DUITSLAND BIJ DIGITALISERING INDUSTRIE Op 26 september is er een zogeheten cross border event waarbij vertegenwoordigers van de Nederlandse hightech industrie kunnen confereren met een delegatie van tien Duitse ondernemingen en organisaties – waaronder Bayer AG, de Hamburgse start-up Tenzir en het Institut Industrial IT (inIT). Het event is onderdeel van een programma dat deze delegatie van 24 tot en met 26 september volgt tijdens het bezoek aan Nederland. De Duits-Nederlandse Handelskamer (DNHK) heeft het georganiseerd en hoofddoel is het tonen van de mogelijkheden tot samenwerking op het gebied van digitalisering van de industrie en te laten zien hoe ver de Nederlandse industrie is in dat digitaliseringsproces. Die Duits-Nederlandse samenwerking heeft al enige vorm gekregen, schetst Peter van Harten, de ambassadeur van Smart Industry, de ‘trekker’ in Nederland van de digitalisering. ‘Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een nieuwe organisatie ‘Smart Factory EU’ waarbinnen Brainport Industries, Smart Factory Kaiserslautern en Flanders Make een netwerk vormen van smart factories. Deze groep van drie wordt snel uitgebreid met organisaties uit vijf andere landen uit Europa. We pra-

september 2019

ten zowel met Baden-Württemberg als met Nordrhein-Westfalen over het opzetten van Duits-Nederlandse fieldlabs waarin Nederlandse en Duitse bedrijven werken aan productiviteit en een digital twin voor het mkb. Daarnaast zijn er eerste gesprekken over een uitwisseling van studenten, waarbij de Hochschule Reutlingen interesse heeft getoond en we nu onderzoeken hoe we dit eenvoudig kunnen concretiseren, samen met bijvoorbeeld de hogescholen Fontys en Avans.’ Er kunnen nog flink wat stappen worden gezet. Vandaar de komst van de Duitse delegatie, die gezien kan worden als een tegenbezoek van het bezoek dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima aflopen najaar brachten aan Rijnland-Palts en Saarland. Daarbij werden Smart Industry-overeenkomsten getekend met onder andere Smart Factory Kaiserslautern en Plattform Industrie 4.0. Deze missie stond in het teken van een ‘Sichere und Digitale Industrie’. Het programma start 24 september met een briefing over Nederland en de Nederlandse industrie. Vervolgens brengt de Duitse delegatie een bezoek aan Technology Park Ypenburg waar onder meer Siemens en Airborne werken aan een digital

Impressie van het bezoek van het Koninklijk paar vorig najaar aan Duitsland waar een overeenkomst getekend werd om de digitalisering van de industrie te verbeteren en te versnellen. Foto: Smart Industry

twin voor de productie van componenten van vezelversterkte kunststoffen. In de Haagse regio is voorts een ontmoeting gepland met mensen van The Hague Security Delta, om meer inhoud te geven aan samenwerking op het terrein van internetveiligheid. Op de tweede dag is het gezelschap in het Eindhovense waar op de Brainport Industrie Campus twee fieldlabs – Smart Connected Supplier Network en Flexible Manufacturing – worden bezocht. Op de derde dag is het genoemde cross border event waarvoor ook vertegenwoordigers van de Nederlandse industrie zijn uitgenodigd. Een belangrijk onderdeel daarvan is de keynote lezing ‘Secure industry

through cybersecurity’ door Stefan Nürnberger, faculty and research group leader van het CISPA Helmholtz Center for Information Security. Ook presenteert Peter van Harten de Duits-Nederlandse Aktieagenda 2019-2022 met concrete stappen die ertoe moeten leiden dat de twee landen niet alleen elkaars belangrijkste handelspartners worden, maar ook nog meer elkaars technologie- en innovatiepartners. Bedrijven en kennisinstellingen die willen deelnemen aan het cross border event van 26 september kunnen zich aanmelden via onderstaande link. Liefst voor 18 september. www.dnhk.org/digital-industry

HANDELSTRIP STERKT AI-ZELFBEWUSTZIJN SINGA stante productkwaliteit en wil steeds meer productvarianten steeds sneller kunnen controleren. ‘De oplossing ligt dan steeds vaker in een combinatie van vision en AI’, aldus Elkink. ‘Een toenemend aantal bedrijven in Nederland oriënteert zich op het toepassen van AI, van deep learning, voor kwaliteitscontrole. Veel ondernemers zien in dat dat waarde toevoegt. Vaak ontbreekt het nu nog aan goed gelabelde datasets en kennis bij klanten. We begeleiden ze stap voor stap bij het implementeren.’ Juist vanwege dit AI-specialisme had organisator FME Singa uitgenodigd voor de handelsreis. Want ‘robotics & AI’ was één van de thema’s. ‘Voor mij een uitstekende gelegenheid om te achterhalen hoe onze technologie zich verhoudt tot wat in Boston in ontwikkeling is.’ Wat hem vooral trof, is het grote aantal getalenteerde studenten daar en de snelheid waarmee hun AI-ideeën van kapitaal worden voorzien om ze naar de markt te brengen. ‘Boston heeft met kennisinstellingen als het MIT en

PHOENIX FIBERLASER Dynamisch lasersnijden op groot formaat Phoenix, de flexibele fiberlasersnijmachine van LVD, is nu ook beschikbaar in grotere modellen - 4020, 6020 én 8020. De stalen frameconstructie is bepalend voor hoge snijdynamiek en kwaliteit. • • • • •

Uitstekende snijprestaties voor plaatdiktes tot 30 mm Efficiënte fiberlaserbron van 3, 4, 6, 8 of 10 kW Zoomfunctie voor maximale snelheid en kwaliteit Plaatgroottes tot 8 x 2 m Automatiseringsopties voor maximale doorvoer

PUNCH

We help you bring bare metal to life: lvdgroup.com.

LASER

BRING BARE METAL TO LIFE

INTEGRATE

Harvard vanzelfsprekend een enorme aantrekkingskracht op studenten vanuit de hele wereld. Die clustering van toptalent zorgt voor interessante concepten waarvoor ze voor de uitontwikkeling relatief gemakkelijk kapitaal ontvangen. Is in Martijn Elkink (links) met Bruno Bruins, minister voor Medische Zorg, die ook deel uitmaakte van de handelsdelegatie. Foto: Singa Nederland een volledig internationaal niveau kan acteren. uitgewerkt businessplan nodig, in de ‘Ons IP op het vlak van vision- en USA is een concept al genoeg om AI-technologie biedt ons ook over geldschieters te overtuigen van het de grens kansen. De trip naar Boston internationale potentieel van het heeft bevestigd dat we klaar zijn voor idee.’ de internationale markt.’ Tegelijk stelt Elkink vast dat Singa www.singa-bv.nl met haar IP van AI eveneens op

BEND

Martijn Elkink van Singa kwam met een goed gevoel terug uit Boston waar hij met een omvangrijke handelsdelegatie, onder leiding van premier Mark Rutte, een groot aantal bedrijven – start-ups en scale-ups – heeft bezocht. Het ging vooral om bedrijven binnen het werkveld van AI. Dat goede gevoel is logisch, want het toepassen van kunstmatige intelligentie in een industriële omgeving is één van de speerpunten van het Achterhoekse ingenieursbureau, vertelt de sales & business developer. Het bedrijf legt zich onder meer toe op het ontwikkelen van software om data uit de plc’s van de installed base van de klant naar de cloud te brengen. Data die de klant in staat stellen zijn klant doelgericht service te verlenen, bijvoorbeeld in de vorm van predictive maintenance. Daarnaast ligt de focus op de uitvoering van kwaliteitscontroleprojecten. Singa ontwikkelt software voor visiontechnologie die het controleren van productstromen kan automatiseren. Het is een werkveld met grote uitdagingen: de klant wil een zeer con-

SHEET METALWORKING, OUR PASSION, YOUR SOLUTION

september 2019

UIT DE MARKT HANS HAGEDOORN OVER KTR-WEBSHOP: ‘ER GAAT NIETS BOVEN PERSOONLIJK CONTACT’

Eindeloze mogelijkheden

Aansluittechniek by Murrelektronik Of je nu data, signalen of spanning wilt overdragen; Murrelektronik heeft de juiste oplossing. De aansluitkabels en connectoren van Murrelektronik zijn er in talloze varianten. Geproduceerd in Duitsland en allen 100% getest. Je bent verzekerd van de beste kwaliteit.

www.murrelektronik.nl

september 2019

Rond de jaarwisseling wil KTR Benelux in Hengelo, leverancier van hoogwaardige aandrijftechniek, rem- en koelsystemen en hydraulische componenten, waarschijnlijk met een webshop live gaan op zijn site. De zusterHans Hagedoorn. Foto: Arjan Reef organisaties in aan de voorkant dan wel goed vastonder meer Duitsland en Frankrijk gelegd, zodat er optimaal geleverd hebben die ook al. Vestigingsdireckan worden? Hoe moet het als een teur Hans Hagedoorn van KTR bestelling rechtstreeks het systeem Benelux heeft zo zijn twijfels, maar in gaat en er bij wijze van spreken het moet haast wel, alleen al als een bij de paktafel van het moederservice aan de klanten. ‘Wat ik zie bedrijf in Duitsland uit komt? veranderen in de supply chain? Dat ‘Er gaat niets boven echt contact. is wat ons betreft vooral de komst KTR levert veel maatwerk. We brenvan al die bestelportalen. Ik vind dat gen onze specifieke kennis in en niet aantrekkelijk, het is toch voorgeven gedegen advies. Persoonlijk namelijk éénrichtingsverkeer. De contact is een wezenlijk onderdeel kans op fouten bij het bestellen van onze manier van werken. Bij wordt groter. Bestelt de klant wel grote, complexe projecten moet je precies wat hij nodig heeft, hoe zit elkaar sowieso in de ogen kunnen het met afstemming over de leverkijken als klant en toeleverancier.’ tijden, is er wel genoeg terugkoppeDe webshop staat in principe klaar ling?’ om gelanceerd te worden, hij kan zo Hagedoorn voert al langer discussie van het Duitse moederbedrijf KTR binnenshuis of er wel of niet een Systems worden overgenomen, en webshop aan de site gehangen moet natuurlijk kan online bestellen worden. De site bevat al wel handige kostentechnisch interessant zijn. tools waarmee de klanten kunnen Dat de andere kant van het verhaal, zien wat KTR biedt en wat bij hun zegt Hagedoorn: ‘Ik wil daarom toch behoeften past. Maar online besteleens kijken wat er gebeurt als we len leidt toch tot minder waardevol hem live zetten.’ menselijk contact met de klant, www.ktr.com/nl/ vrezen de medewerkers. Wordt alles

RABO STEEKT 1 MILJARD EURO IN BRAINPORT Rabobank Regio Eindhoven wil dé financiële partner van de hightechsector in de Brainport-regio worden. De komende drie jaar heeft de bank 1 miljard euro extra beschikbaar voor gewone bancaire leningen en risicodragend kapitaal. In investeringsfondsen voor startende en doorgroeiende hightechbedrijven wordt 100 miljoen euro gestopt. Ver-

der tuigt Rabobank samen met een aantal regionale partners het Brainport Venture Fund op. Vanuit dat fonds (beoogd kapitaal 200 miljoen euro) wordt risicodragend vermogen beschikbaar gesteld aan ondernemingen die kapitaal nodig hebben voor verdere groei. www.rabobank.nl/lokale-bank/ regio-eindhoven

VEDOS GROEIT, VOORAL VOOR BESTAANDE KLANTEN Geen ruimte voor nieuwe klanten. Geen ondernemer die er blij mee is, maar Vedos Verspanende Techniek moet al jaren geïnteresseerde partijen met pijn in het hart de deur wijzen. Met een forse uitbreiding van de capaciteit in Venlo komt daar misschien verandering in. Bestaande klanten zijn heilig bij Vedos, opgericht in 1995 en gespecialiseerd in het draaien en frezen van kleine precisieonderdelen voor de medische industrie, semiconductor en apparatenbouw. ‘We werken voor de mainsuppliers van grote ondernemingen als ASML en Philips’, legt directeur-eigenaar Frank Siepel uit. ‘De eerste twintig jaar zijn wij gestaag gegroeid, de laatste jaren met dubbele cijfers. Om eerlijk te zijn: we moeten alle zeilen bijzetten om onze klanten te bedienen. Voor nieuwe partijen was er helaas geen ruimte. We hebben alle capaciteit

nodig om de groei van bestaande afnemers bij te houden. Dat is ook onze focus. We investeren in langdurige relaties.’ Dat blijkt ook wel uit het feit dat Vedos consequent hoog scoort bij de jaarlijkse uitverkiezing van de beste toeleveranciers en in 2017 zelfs met de eerste prijs ging strijken in de categorie Best Logistics. ‘Mooie prijs’, zegt Jos Brouwer, belast met de dagelijkse leiding. ‘Sindsdien krijgen we nog meer potentiële klanten over de vloer. Voorlopig zeggen we ‘nee’, pas als we klaar zijn de uitbreiding van Vedos, komt er ruimte.’ Jos Brouwer verwijst naar een investeringsprogramma van ruim twee miljoen euro. Na aankoop van een aangrenzend perceel is eerst in 2017 een nieuw gebouw neergezet met magazijn, cleanroom, meetkamer en expeditieruimte. ‘Vroeger besteedden we het reinigen van de compo-

nenten uit aan een gespecialiseerd bedrijf, nu doen we dat zelf ’, aldus Jos Brouwer. ‘Dat scheelt weken in de doorlooptijd. Met het nieuwe magazijn en expeditie krijgen we weer ruimte voor het machinepark. De afgelopen jaren hebben we verschillende machines gekocht. We zitten op ruim over de dertig. De vloer stond bomvol, de logistiek leed eronder.’ In het voorjaar wordt nog een grotere hal toegevoegd aan de productieruimte, inclusief kantoor. In totaal De nieuwe Grade2-cleanroom van Vedos. is er dan 2.000 m² voor 0,35 megawatt op het dak. bedrijfsruimte bijgekomen. ‘En Daarmee voorzien we volledig in we hebben geïnvesteerd in zonneonze stroombehoefte.’ panelen en klimaatinstallatie’, aldus www.vedos.eu Frank Siepel. ‘Er ligt binnenkort

EMERITUS HOOGLERAAR TECHNIEKGESCHIEDENIS HARRY LINTSEN: 'IN 1960 ZIJN WE ONTSPOORD' Hoe realistisch is de ambitie ‘Nederland circulair in 2050’, die de overheid in 2016 formuleerde? Harry Lintsen, emeritus hoogleraar techniekgeschiedenis, gaf daar eind augustus in een HIGH5-lezing op de TU Eindhoven een indirect antwoord op. Op basis van historisch onderzoek stelden hij en drie collega-onderzoekers vast dat de graad van circulariteit in het jaar 1850 36 procent bedroeg en in 1970 3 procent – om daarna op te lopen tot 19 procent in 2010. Zou de biomassa volledig circulair zijn geweest, dan zou daar respectievelijk 66, 27 en 42 procent uitgerold zijn. ‘En haal je ook fossiele energiebronnen er volledig uit, dan kom je uit op 11, 72 en 91 procent.’ Zijn conclusie: ‘Vol inzetten op hernieuwbare energiebronnen is vanuit het perspectief van de circulaire economie ontzettend belangrijk.’ Lintsen putte in de voordracht lustig uit het boek ‘De kwetsbare welvaart in Nederland 1850-2050’, waarvan hij medeauteur is. Met een boeiende schets van hoe de kwaliteit van leven – ook wel ‘brede welvaart’ genoemd – zich sinds 1850 in Nederland heeft ontwikkeld, zette hij het thema circulaire economie in perspectief. Het jaarbedrag dat de Nederlander in 1850 gemiddeld te besteden had, lag op 149 gulden, de armoedegrens op 45 gulden. Lintsen: ‘Circa

650.000 Nederlanders, 21 procent van de totale bevolking van ruim 3,1 miljoen, zat onder die grens. In het toen rijkste land van de wereld leed dus één op de vijf mensen honger, was in lompen gekleed, woonde in erbarmelijke omstandigheden in sloppen. Boeren en boerinnen waren werkdieren. Die extreme armoede was het belangrijkste probleem dat opgelost moest worden.’ En dat kan op twee manieren: verklein de sociale ongelijkheid (waar decennialang weinig schot in zat; pas in 1965, dankzij de Algemene bijstandswet, werd de verzorgingsstaat echt compleet), of zorg voor economische groei. ‘Uitgerekend is dat die groei 3-4 procent moet zijn, gedurende een langere periode.’ De industriële revolutie, die in 1850-1890 zijn eerste fase beleefde, kwam dus als geroepen. Sindsdien ontwikkelde zich een lineaire economie. Met gigagevolgen: het grondstoffenverbruik ver37-voudigde (362.000 kiloton in 2010), import en export groeiden exponentieel (lees: ons land werd minder zelfvoorzienend en dus minder circulair). ‘Alles wat we niet meer nodig hadden of wilden, werd gestort op vuilnisbelten.’ Tot daar omstreeks 1970 paal en perk aan gesteld werd en recycling zoetjesaan in zwang begon te raken. Lintsen en companen stelden vast

dat rond 1960 de historische opgave is vervuld: ‘Extreme armoede komt in ons land niet meer voor, brede welvaart en duurzaamheid zijn in evenwicht.’ Maar niet voor lang: ‘Na 1960 zijn we van extreme armoe in extreme welvaart terechtgekomen – zijn we ontspoord.’ Met alle negatieve gevolgen van dien: milieuproblemen, klimaatverandering, minder biodiversiteit, grondstoffenschaarste, noem het maar. ‘Die lineaire economie is niet vol te houden, niet in Nederland en wereldwijd niet.’ Waarna Lintsen stilstaat bij kernbegrippen in de circulaire economie, als regeneratie, restauratie, demate-

rialisatie en hernieuwbare energie. Die laatste is, zoals hierboven al gesteld, een essentiële factor in de circulaire economie. En moet volgens Lintsen in de komende jaren het centrale thema zijn. ‘Ik denk dat daar, mede door het Klimaatakkoord, momentum voor is.’ Of het gaat lukken? ‘Je praat over een majeure transitie die veel tijd, debat en hard werken vergt – en die je zorgvuldig moet begeleiden om ongelijkheid en onbehagen te voorkomen. Over wat het kost, moeten we niet zeuren: Nederland is welvarend, hier is geld zat voor.’ www.tue.nl

DENKEN. september 2019

VDL ETG HAS VACANCIES FOR: SYSTEM ARCHITECT PROJECT MANAGER

Do you like technical challenges? Development and production on the edge of what is possible? Then VDL ETG is a perfect match for you! With almost 3,000 colleagues we work on complex and innovative mechatronic systems for high-tech production equipment for the further development of computer chips, breakthroughs in fighting diseases, study the universe and understanding the details in cells and molecules.

MECHANICAL ENGINEER SOFTWARE ENGINEER MANUFACTURING ENGINEER QUALITY ENGINEER

www.werkenbijvdl.nl recruitment@vdletg.com

Working at VDL ETG means a lot of freedom and diversity. Diversity in projects and customers, freedom through the amount of responsibility you will get within your job. You will be working with state-of-the-art techniques to improve products and production processes. The combination of engineering and high-tech production facilities is what makes VDL ETG a unique employer with lots of career opportunities at home and abroad.

VDL Enabling Technologies Group bv De Schakel 22 • 5651 GH Eindhoven • The Netherlands T +31 (0)40 263 86 66 • info@vdletg.com • www.vdletg.com

UIT DE MARKT LANTECH: ‘MIJN ADVIES AAN TOELEVEREND NEDERLAND: STEL JE PROACTIEVER OP’ ‘Plan for Every Part’ is nu een jaar onderweg bij Lantech in Malden, bouwer van onder meer stretch wrappers, dozensluiters en trayopzetters. Dit verbetertraject moet ervoor zorgen dat heel nauwkeurig gekeken wordt naar wat er met een toegeleverd onderdeel precies gebeurt, van het moment van het plaatsen van de order tot het moment dat het in de lijn gemonteerd wordt. Purchasing & logistics manager Ton van den Heuvel: ‘De gewoonte hier was om vooral naar de prijs van een onderdeel te kijken, of alleen naar de actuele behoefte van een bepaalde productielijn. Maar wil je als bedrijf flexibeler kunnen produceren, met kortere levertijden, tegen lagere kosten en minder milieubelasting dan moet je

bij het inkopen rekening houden met veel meer facetten.’ ‘Dan moet je ook goed kijken naar bijvoorbeeld de aantallen waarin je iets krijgt toegeleverd. Houd je niet steeds een groot aantal stuks over? En zo ja, wat zijn dan de kosten van het op voorraad leggen, registreren en op een later tijdstip weer picken? Is het niet efficiënter als precies het juiste aantal direct bij de juiste lijn wordt toegeleverd? En moeten al die onderdelen wel apart verpakt zijn? Meer verpakkingsmateriaal zorgt voor een hogere milieubelasting en kost tijd voor verpakken en uitpakken die ergens betaald moet worden. Ook moet je je afvragen of die toeleverancier niet juist een groter aantal in één keer kan toeleveren, voor meerdere lijnen tegelijk. Als dat nu

PROMAS LEVERT NIEUWE TTL-SERIE VAN SPAANSE CMZ Promas in Maasbree, leverancier van hoogwaardige, verspanende CNC-gestuurde metaalbewerkingsmachines, biedt vanaf begin volgend jaar ook de gloednieuwe TTL-serie van CMZ. CMZ, Detail van de nieuwe TTL-serie van CMZ. Foto: CMZ gevestigd in het Spaanse Zaldibar, machines die allerlei handelingen dichtbij Bilbao, bouwt al een jaar of tegelijkertijd kunnen uitvoeren, zit zeventig draaibanken. CMZ doet goed met die TTL-serie. Hermans: een groot deel van de ontwikkeling, ‘De multiturn machines zorgen voor productie en assemblage zelf. De cyclustijdverkorting.’ Hoge produchuidige CNC-draaibanken voldoen tie en grote precisie gaan hand in aan de hoogste niveaus qua kwaliteit hand, net als bij de al langer geleveren betrouwbaarheid. de TX-serie. De nieuwe TTL-modellen zijn weer Promas levert machines van tooneen stap vooruit qua productiviteit aangevende machinefabrikanten, en nauwkeurigheid, aldus direcwaaronder naast CMZ bijvoorbeeld teur/eigenaar Richard Hermans van ook van Hedelius, Maier, Hartford Promas. ‘Dat is bijvoorbeeld af te en MTE. Het bedrijf zorgt voor de leiden aan de keuzes van de compovolledige installatie, scholing en nenten. Zo hebben de machines inbedrijfstelling en biedt after sales built-in motoren, direct aangedreservice en onderhoud. ven motoren, waardoor ze stabieler www.promascnc.nl en preciezer zijn.’ Wie zijn processen maximaal wil optimaliseren met

Op de werkvloer bij Lantech. Foto: Lantech

niet gebeurt omdat die componenten per lijn nét iets verschillen, kan dat component dan niet wat aangepast worden, met behoud van de functionaliteit?’ Duidelijk mag zijn: Plan for Every Part is een traject dat binnen Lantech niet alleen inkoop aangaat, maar ook logistiek, productie en engineering. En natuurlijk de toeleveranciers. ‘Wij moeten dichter op onze toeleveranciers gaat zitten. Zorgen dat ze goed in de gaten hebben wat er met hun producten gebeurt nadat ze bij ons zijn afgeleverd. Zodat ze inzien dat het beter is het bijvoorbeeld anders of helemaal niet te verpakken, in kleinere of juist grotere aantallen en die direct aan de lijn toe te leveren.’ Vanzelfsprekend is die nauwere samenwerking het best te realiseren met suppliers om de hoek. Temeer daar het clusteren van toeleveringen in een aantal gevallen heel zinvol kan zijn, aldus Van den Heuvel. ‘Tot nog toe kwamen hier elke dag tal van koeriers langs, met allemaal hun kleine pakketjes. Een dagelijkse of wekelijkse milkrun langs een aantal leveranciers kan veel onnodig trans-

port over de drukke Nederlandse wegen schelen.’ Van den Heuvel heeft ervaren dat toeleveranciers over het algemeen ervoor open staan verder te kijken dan het punt van aflevering van hun product. Maar dat doen ze vooral desgevraagd. ‘Mijn advies aan toeleverend Nederland: stel je proactiever op en neem zelf het initiatief om na te gaan of de wijze van toelevering bij je klant niet beter kan. Slechts een enkele partij begint daar zelf over. itsme bijvoorbeeld. Die leverancier is zelf intensief met lean bezig en helpt graag de logistiek van hun producten leaner in te richten.’ Zijn de efficiëntie en effectiviteit bij de machinebouwer nu hoger na een jaar Plan for Every Part? ‘Wij zijn de afgelopen jaren fors gegroeid, in omzet maar ook in personeel. Door de gegroeide omvang van onze installed base betreft dat vooral servicemensen. De toegevoegde waarde per inkoper is zeker toegenomen, maar of dat dankzij dit traject voor het gehele bedrijf geldt durf ik niet te zeggen.’ www.lantech.com

KUNNEN. september 2019

High-speed diverters

Track design flexibility

Purely magnetic holding

ACOPOStrak Ultimate Production Effectiveness www.br-automation.com/ACOPOStrak

ROI

OEE TTM

Enabling the adaptive machine. Like no other transport system.

UIT DE MARKT NOVITEITEN VOOR TIV EN METAVAK Er breken weer interessante tijden aan voor ondernemers in de technische en metaalindustrie, met TIV (17-19 september in Hardenberg) en METAVAK (8-10 oktober in Gorinchem) voor de deur. Bij beide evenementen voert beursorganisatie Easyfairs nieuwe elementen door, die het beursbezoek nog aantrekkelijker maken. De grootste verandering voor METAVAK zit in de segmentatie van de beurs en in het kennisprogramma. De organisatie van METAVAK heeft dit jaar de plattegrondindeling volledig aangepast en de beurs opgedeeld in segmenten: verspaning, plaatbewerking, oppervlaktetechniek, 3D-printen, automatisering en verbindingstechniek. ‘Hierdoor is het beursbezoek nu een stuk efficiënter te plannen, alle leveranciers zijn bij elkaar te vinden. Zo creëren we meer overzicht op de beursvloer. Ook voor exposanten is het een stimulans om extra goed uit te pakken op de stand, concurrenten staan immers bij elkaar’, vertelt Daniëlle Wild, adviseur METAVAK bij Easyfairs. METAVAK staat bekend om de dynamiek: veel exposanten geven demonstraties op hun eigen stand.

Dit jaar heeft elk segment daarnaast ook een eigen demoplein waaraan exposanten samen invulling geven. ‘Dat zijn bij uitstek de plekken die bezoekers echt gezien moeten hebben. En je wordt ook beloond als je alle zes de demopleinen bezoekt.’ Daarnaast is er een uitgebreid kennisprogramma in het centraal gelegen kennistheater ‘Visit the Future’, een samenwerking tussen exposanten en kennispartners, die per segment lezingen en workshops verzorgen over verschillende productietechnieken. De kennissessies zijn vooral praktisch en toekomstgericht. Verder is METAVAK dit jaar voor het eerst begin oktober. ‘Met deze nieuwe datum zitten we minder dicht op de Duitse beurs voor plaatbewerkers. Nu al zien we een groei in het aantal exposanten binnen dit segment: er komen dit jaar meer plaatbewerkende bedrijven naar onze beurs, een positieve wending’, aldus Daniëlle Wild. Collega-adviseur Bart Leferink is verantwoordelijk voor de laatste editie van TIV, het vakevent voor de maakindustrie. Ook TIV heeft een gesegmenteerde beursvloer, die bestaat uit slim (eind)product, slim

MEER SYSTEMIZERS IN REGIO EINDHOVEN, MEER AUTISME In Brabant is onlangs InnAut gestart, een technisch-sociale onderneming die werkgevers en mensen met autisme matcht en begeleidt (zie het artikel op pagina 76). In de techniek zijn deze talenten uitstekend inzetbaar, is het motto. Uit onderzoek van Cambridge University van een paar jaar geleden blijkt dat de diagnose ASS (Autisme Spectrum Stoornis) relatief vaker voorkomt in een regio met veel banen in de ict en techniek zoals Eindhoven. Onderzoekers keken naar Eindhoven, Haarlem en Utrecht: die zijn vergelijkbaar qua aantal inwoners en sociaal-economische status. Scholen gaven diagnostische informatie over ruim 60.000 kinderen. In de regio Eindhoven werd het aantal kinderen met ASS geschat op 229 per 10.000 inwoners, in Haarlem op 84 en Utrecht-stad op 57. In de regio Eindhoven wonen veel

systemizers, aldus hoogleraar Simon Baron-Cohen van het Autism Research Centre in Cambridge die het onderzoek leidde samen met de Nederlandse onderzoeker Rosa Hoekstra. Systemizers hebben de drang om systemen te doorgronden, om te snappen hoe systemen zich gedragen, om ze te controleren en om nieuwe systemen te bouwen. Dat komt uitstekend van pas in bijvoorbeeld de informatica, natuurkunde, wiskunde, werktuigbouwkunde en bouwkunde. Er is een mogelijk genetisch verband tussen het talent voor systemizing en autisme: ouders van kinderen met ASS werken vaker in beroepen die systemizing vragen. Dat soort ouders/systemizers zijn er veel in de regio Eindhoven. Ook studenten in de technische en natuurwetenschappen hebben relatief meer autistische karaktertrekken dan studenten in andere vakgebieden. www.innaut.nl

productieproces en de technologiestraat. In de technologiestraat vinden bezoekers vooraanstaande robotleveranciers. De technologiestraat zal ook deel uitmaken van het nieuwe Impressie van de TIV in 2018. Foto: Easyfairs concept voor Easyfairs een nieuw concept ontwik2020. Daarnaast is er een uitgebreid keld dat in 2020 start. De daadwerkekennisprogramma op TIV met lijke lancering van MIX Noordoost is kennissessies, workshops en paneltijdens TIV, op woensdag 18 septemdiscussies over bijvoorbeeld waarde ber van 10.30 tot 13.00 uur in het creëren met data, smart manufactukennistheater ‘Visit the Future’. Daarring voor het mkb, 3D-printen en naast laat TIV, in samenwerking met vrouwen in de techniek. The Virtual Dutch Men, door middel Nieuw is de themaroute ‘Werkgever van de toekomst’. Voor veel bedrijven van een VR-ervaring zien hoe deze nieuwe beurs voor de maakindustrie in de branche is het een enorme eruit komt te zien. ‘We gaan werken uitdaging nieuwe medewerkers aan met een nieuw concept standbouw, te trekken, met name technisch gedat duidelijk weergeeft wat de exposchoold personeel is lastig te vinden. sant te bieden heeft. Hiermee spelen Hier speelt de themaroute op in. In we echt in op de wens van de bezoesamenwerking met verschillende kers. Ook voor exposanten is het idescholen uit de regio komt er een aal: we leveren de stands plug & play groot aantal technische studenten op, zodat zij minder voorbereidingsnaar TIV. Bedrijven die deelnemen tijd kwijt zijn’, vertelt Bart Leferink. aan de route, zijn te herkennen aan MIX Noordoost krijgt een regionale een embleem op hun stand en delen focus. ‘We hebben een geweldige informatie over werken in de techregio, waar gave producten gemaakt niek en de specifieke mogelijkheden worden. MIX Noordoost zet deze bij hun bedrijf, zoals stages of regio beter op de kaart. We zijn openstaande vacatures. ervan overtuigd dat hier potentieel Volgend jaar gaat Easyfairs van start met een nieuw concept: MIX Noord- voor is.’ www.metavak.nl oost, Maakindustrie Expo voor www.tiv-hardenberg.nl Noordoost Nederland. Op basis van een uitgebreid marktonderzoek heeft www.easyfairs.com

DOEN. september 2019

DIGITALE SUPPLY CHAIN ZET PRODUCTIEPROCES OP ZIJN KOP

THEMA

ZWAKSTE SCHAKEL BEPAALT HET TEMPO IN DE KETEN

WANNEER KAN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ZONDER MANAGER?

Net nu ketenintegratie een beetje volwassen lijkt te worden, is het einde van de supply-

wordt het gevraagde afgeleverd. In de B2C is

De klant klikt op ‘bestellen’ en binnen 24 uur

chain-as-we-know-it aanstaande. De digitale supply chain rukt op. Is de supply chain

dat allang mogelijk, zeker als het standaardproducten betreft. Maar in de B2B is dat

manager straks vooral een data-analist die de zwaar geautomatiseerde processen vanaf

absoluut nog geen realiteit, vooral als het

een afstandje in de gaten houdt? Hoe lang duurt het nog voordat mature standaardpro-

klantspecifieke zaken aangaat. Dan is de auto-

ducten volautomatisch hun weg door de keten vinden? En wanneer is dat zover voor klantspecifieke B2B-producten? In theorie kan al veel. In de praktijk duurt het nog wel even waarschijnlijk. ‘In de industrie ligt het toch net wat complexer dan bij een consu-

o zou het op grote schaal kunnen gaan in de nabije toekomst: een klant geeft zelf via een productconfigurator heel gemakkelijk online zijn order in. De radertjes beginnen te rollen. De order loopt smooth, zonder veel interventie, door de keten heen. Doe gaandeweg steeds analyses om te kijken welke mensen en materialen precies nodig zijn. Zorg voor veel robotica, sensortechnologie en AGV’s om zo veel mogelijk handelingen in het proces automatisch te laten verlopen. Zet blockchaintechnologie in om de veiligheid in de netwerken te garanderen en gevoelige informatie te beschermen. Vaar blind op logistiek 4.0 en houd vanuit één punt, een digital control tower, werkelijk álles in de productieketen in de gaten. Problemen worden gesignaleerd nog voordat ze ontstaan, planningen worden aangepast zonder dat een mens zich ermee bemoeit. En bovenal: het is een voortdurend zelflerend systeem, zodat volgende keren de productie en levering nog weer smoother en efficiënter verlopen. Nieuwe digitale technologie gaat de supply chain compleet op zijn kop zetten, schetste een aantal consultants van onder meer The Boston Consulting Group vorig jaar in een artikel in Harvard Business Review. De titel: ‘The Death of Supply Chain Management’.

ALLES ONDER CONTROLE Het huidige supply chain management is over een jaar of vijf, oké misschien iets langer, volledig achterhaald. Dan hebben we zelfregulerende systemen die met zeer weinig menselijke inbreng optimaal functioneren van grondstof tot klant, van idee tot aanlevering. Alle mogelijke hoogkwalitatieve data zijn realtime beschikbaar en vormen de perfecte input voor het productieproces. In de digital control tower worden op tijd de juiste beslissingen genomen en zo nodig herplanningen gemaakt. De systemen kunnen het merendeels alleen af, bij grote bottlenecks hakt

september 2019

zijn het de data? Zijn die niet zuiver genoeg? Ligt het aan een gebrek aan bereidheid ze aan toeleveranciers beschikbaar te stellen

mentenwebshop.’ DOOR LUCY HOLL

matische supply chain nog ver weg. Maar hoe ver precies? En wat zijn precies de barrières:

een hooggespecialiseerde data-analist de knoop door: management by exception. ‘De trend is helder: technologie vervangt supply chain managers en klaart de klus bovendien beter’, aldus het artikel. ‘En als orderverwerking, planning, inkoop, productie en logistiek grotendeels geautomatiseerd zijn, wat blijft er dan over voor de professionals?’ Kortom: wie heeft er nog een supply chain manager nodig als technologie en ict het zelf (beter) afkunnen?

waardoor die niet kan forecasten? En zijn er nu al voorbeelden te vinden van automatische B2B-toeleverketens waarin een online verstuurde klantspecifieke order volstrekt zonder tussenkomst van inkopers, accountmanagers en supply chain managers tot een uitlevering leidt, exact op tijd en de juiste plek en helemaal volgens de specificaties?

PAKJES UITLEVEREN Nou, zo snel en gemakkelijk gaat dat ook weer niet, zegt Geert-Jan van Houtum, hoogleraar maintenance, reliability & quality aan de Technische Universiteit Eindhoven. De industriële ketens zijn vaak heel complex. Dat is wat anders dan een order picken in een magazijn van zeg bol.com. ‘We hebben het over meerdere spelers die samen iets moeten doen. Als de keten anders ingericht wordt, moeten de suppliers zo buigzaam zijn dat ze zich altijd en overal kunnen aanpassen. Bij internetbestellingen in de B2C-markt heb je te maken met superflexibele organisaties die precies volgen wat er op een hoger niveau bedacht wordt en exact de verlangde pakjes uitleveren. Zo’n aanpak gaat in een industriële keten niet werken, simpelweg om de spelers veel minder flexibel zijn. En dat gaat zo’n technologie als artifical intelligence niet oplossen.’ Er zijn veel meer afhankelijkheden in de maakindustrie, benadrukt Van Houtum. Wie een complexe machines verkoopt en steeds weer nieuwe informatie over ‘welke machine bij welke klant op welk moment’ de keten instuurt, vergt veel van heel veel suppliers tegelijkertijd: ze moeten allemaal de eigen planning en resources aanpassen. ‘Als dat één toeleverancier niet lukt, dan loopt het spaak. Ze zijn onderling ook afhankelijk van elkaar. Hoe snel kunnen ze nieuwe informatie verwerken?’ Het duurt volgens hem nog lang voordat alle afspraken in een digitaal model te vatten zijn en op ieder moment probleemloos opgevolgd kunnen worden. Bij een zeer volwassen standaardproduct is het wellicht mogelijk om

• ‘Lukt het één toeleverancier niet de eigen planning en resources aan te passen, dan loopt het spaak.’ • Die afstemming met veel menselijke inbreng blijft nog wel even cruciaal. • Eigenlijk moet eerst de toeleverketen zelf nog verder volwassen worden. • ‘Dat idee van integraal ketenbeheer is nog maar beperkt doorgedrongen.’ • De human planner zal algoritmes vaker als zijn meerdere moeten accepteren bij het nemen van beslissingen.

het min of meer automatisch door het proces te laten lopen. Dat is niet veel moeilijker dan internetsales in de consumentenwereld. De moeilijkheid ontstaat bij complexe producten. In de wereld van de kapitaalgoederen gaat vast en zeker veel verder geautomatiseerd worden, maar die afstemming met veel menselijke inbreng blijft nog wel even cruciaal.

SILO-DENKEN Eigenlijk moet eerst de toeleverketen zelf nog verder volwassen worden, zegt Van Houtum. De ketenintegratie kan nog beter. De meeste oem’ers mogen dan goed kijken naar informatie aan de kant van hun klanten, maar hoe ze dat doorvertalen naar hun suppliers is nog niet altijd ideaal. ‘En toeleveranciers kunnen denken van “Wat doe

ik ermee? Ik kan wel elke keer als een gek mijn planning omgooien, maar dat moet wel iets opleveren.” Wat is de incentive, de prikkel, hoe staat dat in de contracten? Meer flexibiliteit maakt toeleveranciers ook duurder.’ Het is niet alleen een kwestie van kunnen, maar ook van willen. Zowel intern bij bedrijven als in de keten is er nog aardig wat silo-denken, aldus Van Houtum. ‘Dat idee van integraal ketenbeheer is nog maar beperkt doorgedrongen. Natuurlijk zijn er bedrijven die uitblinken in supply chain management. Ik kijk in mijn onderzoek vooral naar de aftersales services. Organisaties als IBM en ASML hebben dat heel goed voor elkaar. Ze hebben hun informatiesystemen op orde, ze gebruiken slimme planningstechnieken en hebben goed opgeleide mensen die de daadwerkelijke beslissingen nemen, al dan niet ondersteund door systemen. Andere bedrijven hebben niet eens een goed beslissingsondersteunend systeem. Of ze hebben er wel een, maar weten niet precies wat het systeem doet. Dan gaan de planners bijvoorbeeld voorstellen van het systeem handmatig bijwerken. Ze maken er geen optimaal gebruik van.’

MAILTJES Er wordt nog te weinig over de keten heen gedacht; het meest gebruikte planningshulpmiddel is bij wijze van spreken Excel, doet Marius Poot, consultant/partner bij IPL Advies in Eindhoven, gespecialiseerd in ERP, PLM en Smart Customization, er een schepje bovenop. Grote afdelings- en organisatie-overschrijdende projecten zorgen natuurlijk wel voor minder silodenken en meer stroomlijning in de keten. Maar digitale koppelingen tussen bedrijven zijn zeker nog geen gemeengoed. Bedrijven wisselen wellicht CAD-bestanden uit, maar voor de rest gaat er nog veel per mail, is zijn indruk. Hoewel koppelingen tussen systemen steeds makkelijker te leggen zijn. Technieken en informatiestandaarden maken digitale afstemming eenvoudiger. ‘ERPsystemen zijn er steeds beter op toegerust en bieden handige tools. We zijn in Europa koploper in cloud based-denken. Als je je ERP in de cloud hebt, kun je makkelijk met elkaar praten.’ Bovendien zijn er brokers voor efficiënte data-uitwisseling. Dat laatste zie je vooral al veel in de handel, maar kan ook in de industrie zijn vruchten afwerpen. Bij het uitbesteden van bepaalde bewerkingen wordt wel veel digitaal gewerkt, aldus Poot. Plaatbewerker 247TailorSteel (met zijn online bestelassistente Sophia) is daar hét voorbeeld van en er komen ongetwijfeld nog veel meer digitale tradeplatforms, waarop één of meer bedrijven hun aanbod etaleren. Bij heldere afroepcontracten tussen bedrijven is het ook geen probleem: als de afnemer iets vraagt, komt de levering op gang. Bouten en moeren en ander standaardmateriaal worden ook vaak automatisch aangevuld. ‘Maar bij complexere projecten is die digitale connectie nog minder. Dan spelen ingewikkelde vragen en beslissingen: partijen moeten samen aan tafel, ze moeten het hebben over het ontwerp en zaken als de maakbaarheid en de beschikbare productiecapaciteit.’ Engineering-to-order (eto) maakt het automatisch door de keten trekken van opdrachten lastig.

CO-SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ‘Kijk, in theorie kan alles’, zegt Marius Poot. Bij standaardproducten liggen volautomatische logistieke processen voor de hand. Maar bij een nietstandaard order ziet hij net zo goed mogelijkheden. Stel dat alles uitonderhandeld en besproken is en de engineeringsfase loopt op zijn eind. ‘Wil je het productieproces vervolgens grotendeels automatiseren, dan moet je alle aspecten vastleggen waarop je je beslissingen baseert.’ Het staat of valt met goede afspraken en contracten: is de capaciteit qua mensen en middelen beschikbaar, wat is cruciaal voor een korte doorlooptijd? Wat kan automatisch, wie doet wat bij afwijkingen of onverwachte situaties? Dat soort zaken. Als alles vastligt en er uiteindelijk sprake is van min of meer standaardmodules, maakt dat de doorloop door de keten ook weer makkelijker. Configure-to-order (cto) neemt dan steeds meer de plaats in van eto. Naast co-design, co-engineering en co-makership komt er ook co-supply chain management, aldus Poot. Samen zorgen voor een soepel logistiek proces en data delen in de keten biedt voorsprong

Illustratie: Josje van Koppen

op de concurrentie. ‘Bedrijven zijn misschien nog wat huiverig. Het kan voelen alsof je je eigen werkprocessen en voorraden niet meer volledig in de hand hebt. Maar dankzij alle dataverkeer en -analyse in de keten weet je juist veel meer. Dat geeft controle, en doordat je geïnformeerd wordt, kun je ook tijdig acteren. Processen in de industrie zijn en blijven complex en vertragingen en bottlenecks houd je altijd. Productiebedrijven

SCM NOG NIET ECHT VOLWASSEN ‘Hoe komen die lui daarbij? Supply chain management is juist springlevend; kijk maar eens naar de enorme vraag naar supply chain professionals.’ Dat hoort Jack van der Veen, hoogleraar supply chain management aan Nyenrode Business Universiteit, als reactie op het artikel ‘The Death of Supply Chain Management’ in Harvard Business Review (zie bovenin dit verhaal). Begrijpelijk, maar die reactie doet volgens hem ‘geen recht aan de essentiële onderliggende vraagstukken’. ‘Dergelijke ontkenning of denken dat het allemaal zo’n vaart niet loopt, vormt zelden een bron voor noodzakelijke vernieuwing, vraag het maar aan Nokia of Kodak’, schrijft hij in een blog op www.logistiek.nl. ‘Ontegenzeggelijk is de belangstelling voor SCM de laatste decennia enorm gegroeid, zeker bij de grotere organisaties. De verregaande specialisatie op de core competence, in combinatie met de sterke gere-

duceerde transactiekosten (door standaardisatie en spectaculaire nieuwe it-mogelijkheden), maakten dat ketens steeds langer en complexer werden en dus meer aandacht dienden te krijgen.’ Tegelijkertijd blijkt SCM nog niet echt volwassen. Uit de tweejaarlijkse Nationale Supply Chain Monitor kwam in 2017 een gemiddelde SCM-maturityscore van 2,8 op een schaal van 1-5. Een mager zesje. In 2013 was dat 1,9, in 2015 2,9. Supply chain management draait om beter, sneller, goedkoper, innovatiever, flexibeler, betrouwbaarder en duurzamer. Van der Veen: ‘Hoewel ketens bedoeld zijn om strategische klantwaarde te leveren, gaat het in de dagelijkse praktijk vooral over kortetermijndoelen op het gebied van OPEX en OTIF, de Operating Expenses en On Time in Full.’

september 2019

THEMA WANNEER KAN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ZONDER MANAGER?

Geert-Jan van Houtum, hoogleraar maintenance, reliability & quality aan de TU/e: ‘Als de keten anders ingericht wordt, moeten de suppliers zo buigzaam zijn dat ze zich altijd en overal kunnen aanpassen.’ Foto: TU/e

zullen altijd buffers houden, maar door samenwerking kun je die over de keten wel verminderen.’

ten et cetera komen. Ik zie het helemaal voor me dat klanten de benodigde systemen volledig visualiseren en configureren via een online productconfigurator, en dat het bestelproces na hun akkoord volautomatisch gaat lopen. Daar zijn we heel dicht bij. Geef het een jaar, twee jaar, en dan kan het bij ons. Ook al gaat het om prijzige systemen, de klant heeft het vertrouwen in ons.’ Er hoeft niets via engineering te gaan, de order gaat direct naar de assemblage. De benodigde inzet van mensen en de just-in-time beschikbaarheid van onderdelen worden automatisch geregeld. En binnen de kortste keren is alles verpakt en verscheept. Smit: ‘We analyseren onze data, we weten wat we verkopen, we kennen onze groei. We zijn voorbereid.’ En Smit zou niet weten waarom dit ook niet gaat gebeuren voor niet-specifieke producten. ‘Dat is een volgende stap. Bij nog sterker customized producten heb je het natuurlijk over meer denkwerk, meer handjes, meer klantcontact, meer toegevoegde waarde, maar het proces is hetzelfde.’

stemd op zijn producten, manier van werken, marktvraag en groei. Allerlei adviseurs komen langs met inrichtingsadviezen. ‘Je wilt liefst een systeem wat alles in zich heeft. De kunst is erboven te blijven staan en je niet gek te laten maken.’

HUMAN PLANNER En hoe zit het met de mens in de keten? ‘De supply chain manager blijft nodig, maar moet veel meer verstand hebben van data-analyse en planningsmethoden’, reageert Geert-Jan van Houtum van de TU/e. ‘De partijen in de keten moeten steeds weer afspraken maken over wat ze samen doen en over de gewenste flexibiliteit. Dat blijft mensenwerk.’

Naast co-design, co-engineering en co-makership komt er ook co-supply chain management

BRIJ AAN INFORMATIE ZELFSTANDIG LEVEN Bij Qimarox uit Harderwijk, toonaangevend fabrikant van (standaard)componenten voor material handling systemen, is managing director Martijn Smit totaal niet bevreesd voor de digitale supply chain. Qimarox levert via enkele honderden system integrators en oem’ers wereldwijd aan eindklanten, zoals Procter & Gamble, Unilever, FrieslandCampina en Amazon. ‘Standaardproducten leiden al een zelfstandig leven door de productieketen’, aldus Smit. ‘Stel, een Amazon wil volledig ontzorgd worden door zijn grote logistieke dienstverleners en betaalt per gebruik. In een enorme hal moeten palletizers, productlif-

Binnen de organisatie en in de complete supply chain is alles zo transparant als wat geworden: alles is te zien, te volgen en te meten, dus maak daar gebruik van. Wat Smit wel lastig vindt, is de keuze van de juiste, ondersteunende systemen. ‘Je wordt bekogeld met termen als AI, blockchain, IoT, lean. Het is één grote brij aan informatie die op je afkomt. Je kunt zo veel dingen weten van je productie, maar wil je het allemaal wel weten? Hoe zit het met de aansluiting op ons ERP-systeem, hoe krijg ik de verlangde rapportages eruit, hoe stemmen de supply chain manager en de controller hun werk af?’ Een bedrijf kiest op een goed moment voor een ERP-systeem dat is afge-

Die supply chain manager heeft inderdaad zijn handen vol aan het zorgen voor goede contracten, zodat er ook soepel uitbesteed en ingekocht kan worden, beaamt Marius Poot: ‘Voorheen waren er niet zelden lange levertijden, veel fluctuaties. Overal lagen voorraden en managers waren veel te veel bezig met forecasts die toch nooit klopten of uitkwamen.’ Nu gaat het om heldere contracten, relaties voor langere termijn, up-toLEES VERDER OP PAGINA 18

DHL WIL KETEN INZICHTELIJK MAKEN Verdergaande digitalisering en robotisering zetten de logistieke wereld op zijn kop. Tegelijkertijd blijven mensen in het hart van de logistiek staan. Dat zegt Mark Kruysen, vice-president operations excellence Benelux bij DHL Supply Chain. ‘DHL wordt steeds meer partner van zijn klanten, we spelen een belangrijke rol in hun complete supply chain en dragen eraan bij dat processen efficiënter verlopen.’ DHL verzamelt veel data en zorgt voor analyses, zodat aan de hand daarvan gerichtere keuze gemaakt kunnen worden voor logistieke oplossingen. In de supply chain anno nu is die uitgebreide dataverzameling en -analyse van grote toegevoegde waarde, aldus Kruysen. ‘We maken de keten inzichtelijker: waar zitten de pieken, wat zijn de beste aanlevertijden, welke mix van orders zien we? Aan de andere kant blijven we een mensenbusiness, met veel nadruk op coachen, motiveren en ontwikkelen van onze medewerkers.’ Als hij één opvallende trend moet noemen, is het de toegenomen druk aan het eind van de keten. ‘Bedrijven houden minder voorraad, maar alles moet wel sneller beschikbaar zijn voor klanten. Dat vraagt van ons steeds meer flexibiliteit.’ En dan zijn er natuurlijk alle nieuwe technieken die steeds volwassener worden en ongeken-

september 2019

de nieuwe mogelijkheden bieden. ‘Binnenshuis hebben we bijvoorbeeld good-to-man robots die producten naar onze packers brengen en wrapping robots die pallets automatisch wrappen. Medewerkers dragen smart glasses voor vision picking. Die inzet van robotica en ict maakt dat medewerkers zich meer kunnen focussen op value added-taken.’ DHL brengt regelmatig de DHL Logistics Trend Radar uit: wat zien onderzoekers, logistieke professionals en technologie-experts als grote mega- en microtrends? Hoge relevantie op korte termijn hebben volgens de prognosetool onder meer Internet of Things, cloud logistics, robotica, big data-analyse, green energy logistics en omnichannel logistics. Op langere termijn zijn dominante, mogelijk disruptieve trends bijvoorbeeld automatisch geleide voertuigen, smart containerization, batch size one, supergrid logistics en artificial intelligence. Zaken als augmented reality en sensoroplossingen doen ook snel hun intree, maar zorgen vooral voor efficiënter werken. Rode draad in dit alles volgens Kruysen: ‘Alles in de industrie is connected, alles genereert data.’ www.logistics.dhl

Mark Kruysen van DHL Supply Chain. Foto: DHL

ABI. INNOVATIE IN UITVOERING. De kracht van het idee blijkt uit de realisatie. Als specialist op het gebied van aandrijvingen, motion control en robotics weten we waar we het over hebben. Of het nu om standaard oplossingen of specialistisch maatwerk gaat: alles begint met DENKEN. In een zo vroeg mogelijk stadium. Wat is de werkelijke vraag? Welke oplossing sluit hier perfect op aan? En dat dan tot in de puntjes uitvoeren. Dat is wat we het best KUNNEN, als familiebedrijf met bijna 100 jaar ervaring. De dienstverlening van ABI gaat van advisering tot realisatie. Inclusief naadloos aansluitende begeleiding en professionele trainingen. En altijd vanuit bevlogen vakmanschap. Dat is waar we het voor DOEN.

AANDRIJVINGEN - MOTION CONTROL - ROBOTICS

www.abi.nl

VERVOLG VAN PAGINA 16

date informatie-uitwisseling en draaien maar. Ook Martijn Smit ziet de supply chain manager opschuiven naar data-analist. ‘Tot nog toe heeft menig manager vooral het fysieke model voor ogen: zo richt ik mijn werkeilanden in, hier zet ik die en die mensen neer, daar staat mijn onderhanden werk. In de toekomst draait het veel meer om data en digitale modellen, om de juiste planning; dat is een enorme uitdaging.’ Vroeger was er letterlijk een apart bedrijfsbureau met overzichten aan de muur, nu is er business process management. ‘Het ligt aan je proces of je überhaupt nog human planners nodig hebt of niet. Bij ons zijn we enorm bezig met modularisatie en standaardisatie. Dat vraagt minder planners dan wanneer je een groot customized schip bouwt.’

ZORG VOOR PROFESSIONALS De human planner blijft een rol spelen, al zal hij algoritmes vaker als zijn meerdere moeten accepteren bij het nemen van beslissingen. Hoe het ook gaat, oem’ers worden steeds professioneler in hun (digitale) supply chain management dus ga er als toeleveranciers in mee, benadrukt Van Houtum. Iedereen heeft tegenwoordig wel een ERP-systeem draaien, maar ‘logistieke planning wordt nog te veel gezien als materialen schuiven, er is te weinig geavanceerde kennis van supply chain management en het flexibel inspelen op de keten. Zorg in eigen huis voor SCM-professionals.’ Marius Poot heeft ook nog wel een advies voor de

KRAAKHELDERE DIGITALE VISIE VEREIST Supply chain management draait om het coördineren en optimaliseren van alle mogelijke stromen in de keten: transport, voorraad, inkoop, productie, planning, financiën, klantenservice, kwaliteitsbeheer en productontwikkeling. Plus alle bijbehorende data van leverancier tot fabriek tot groothandel en eindklant. Doel: het verbeteren van de prestaties en het leveren van zoveel mogelijk meerwaarde. Alles moet steeds beter, sneller, betrouwbaarder, innovatiever, flexibeler, duurzamer en niet te vergeten goedkoper. Slimme automatisering en continue data-analyse helpen enorm om alle processen op elkaar af te stemmen en elk moment de juiste beslissingen te nemen en onvoorziene gebeurtenissen op te vangen. Eindklanten, oem’ers, toeleveranciers, groothandels, vervoerders, logistiek dienstverleners en ook douaneagenten en overheidsinstellingen zijn allemaal onderdeel van het ecosysteem. Denk niet langer in hokjes maar in stromen. ‘De verschuiving van ‘hokjesdenken’ naar ‘klantdenken’ heeft gevolgen voor het businessmodel van bedrijven. Maak de

toeleverancier: kijk eens goed hoe het zit met de digitale koppelingen met de buitenwereld. Wat hebben klanten voor systemen? Is een message broker nodig? ‘Kijk verder dan je ERP-systeem, er zijn zo veel mooie business intelligence tools. En zorg ook dat je je interne processen op orde hebt, met goede monitoring. Goed organiseren binnenshuis blijft natuurlijk de basis.’ Hoe radicaal een keten zijn logistieke processen ook automatiseert, je moet altijd kunnen uitleg-

supply chain zelf ook los van hokjes en zorg dat die digitaal, fluïde en flexibel wordt’, aldus een blog van SAP Nederland. SAP geeft vier tips: 1. Bepaal een kraakheldere digitale visie en maak duidelijk welke rol de supply chain daarin speelt. 2. Verhuis alle it-systemen naar de cloud. Dat werkt sneller en er zijn allerlei tools en platforms voor business intelligence, planning en predictive analytics. 3. Maak alle platformen intelligent. Apparaten en systemen voeren niet langer alleen maar uit, ze kunnen zelf informatie verzamelen, interpreteren en keuzes maken. Alle interne en externe onderdelen van de supply chain zijn altijd realtime verbonden en er kan zeer snel gehandeld worden. 4. Creëer een netwerk van digital twins. Maak een digital twin van elke machine in de supply chain zodat alles 24/7 gemonitord kan worden. www.sap.com

gen waar je mee bezig bent, zegt Martijn Smit. ‘Houd de realiteit voor ogen, je blijft een bedrijf dat aan de hand van de marktvraag een product bouwt volgens een bepaalde strategie. Offline bouwen aan relaties blijft belangrijk. Het gesprek bij een kopje koffie verdwijnt niet.’ www.tue.nl www.ipl.nl www.qimarox.nl

Van een estafette word je minder moe dan van een marathon Complexe (opto)mechatronische systemen en mechanische

Zo kunnen zij focussen op hun kernprocessen én in een kortere

modules ontwikkelen, maken, assembleren en testen is als

doorlooptijd machines leveren, tegen lagere kosten. Ons

meedoen aan een hardloopwedstrijd. Alles draait om precisie

parcours is flexibel en ambitieus en ons team perfect getraind.

en wendbaarheid, NTS weet dat als geen ander. En als je het

Samen houden we systemen in goede conditie, de gehele life-

stokje op het juiste moment aan een ander overdraagt, kun je

cycle. Zo helpen we onze opdrachtgevers te accelereren in hun

met minder inspanning sneller de eindstreep bereiken. We

business. Wilt u ook sneller naar de finish met NTS?

hebben veel kennis en know-how opgebouwd van systemen en

Een nadere kennismaking lijkt ons een goede warming-up.

modules voor de handling, transfer en positionering in machines. Onze kennis en competenties passen we vanuit diverse

www.nts-group.nl

disciplines wereldwijd toe op de unieke producten van onze opdrachtgevers: hightech machinebouwers (OEM’s).

Accelerating your business

september 2019

RUUD Ruud Brink is digital data expert bij PA Consulting. Hij begeleidt bedrijven in hun digitale transformatie. Met advies en concrete (implementatie)trajecten binnen een internationaal en multidisciplinair opererend team lost hij complexe businessuitdagingen op voor zijn opdrachtgevers.

www.paconsulting.com

VIER LESSEN VOOR SAMENWERKEN AAN GROTE MAATSCHAPPELIJKE PROBLEMEN De huidige angsten in de samenleving zijn niet weg te nemen door alleen overheidsingrijpen, of door een enkel bedrijf. Zaken als klimaatverandering, immigratieproblematiek en Brexit vragen een nieuwe – gezamenlijke – aanpak. Hieruit ontstaan kansen voor ondernemingen die verder kijken dan hun bedrijf groot is. De wat ouderen onder ons kennen het vast nog. In de jaren tachtig zou zure regen onze bossen volledig transformeren tot bruingeblakerde, dode akkers. Het was ernst met die giftige neerslag. De Nederlandse overheid greep kordaat in en wist de uitstoot van zwaveldioxide, stikstofoxide en ammoniak fors te verlagen. De huidige bedreigingen zijn echter niet meer door een overheid, instelling of bedrijf op te lossen. De uitdagingen zijn daarvoor gewoonweg te groot. Ze vragen van overheden en bedrijfsleven over hun schaduw heen te stappen en te gaan samenwerken. En dat gebeurt. Ik zie bijvoorbeeld momenteel grote Nederlandse bedrijven (banken, energiemaatschappijen en installatiebureaus) de krachten bundelen om bij te dragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen.

1. Maak duidelijke afspraken over een evenredige rolverdeling, waarbij één partij de regisseur is, zonder dat dit geweld doet aan de gelijkwaardigheid van de deelnemende organisaties. 2. Verzand niet in oppervlakkige marketing bij het ontwikkelen van de propositie. In een samenwerkingsverband is dat gedoemd te mislukken. Waarom? Omdat het niet alleen een propositie richting de eindklant is, maar ook tot doel heeft om écht voor alle partijen in het consortium een win-winsituatie te creëren. Kortom, de validatie van de gezamenlijke businesscase is minstens zo cruciaal als de klantvalidatie. 3. Elke organisatie heeft haar eigen visie op het opbouwen van een propositie. Alle bedrijven hebben hun eigen methodiek ontwikkeld. Start je in een consortium, dan sluiten die methoden veelal niet op elkaar aan. Dat leidt tot Babylonische spraakverwarring. Bedrijven moeten leren communiceren in een gemeenschappelijke taal. 4. Proposities kun je opbouwen via zogeheten design sprints. Vroeg in het proces leg je cruciale issues op tafel om daar gezamenlijk uitspraken over te doen. Daarmee wordt de design sprint dus een juridische Letter of Intent.

VIER INZICHTEN

VRAAG

Het laten samenwerken van organisaties die gewend zijn autonoom te opereren, is een uitdaging. Ik begeleid momenteel verschillende joint ventures die nieuwe proposities ontwikkelen om grote maatschappelijke problemen op te lossen. In dat proces heb ik vier lessen geleerd:

Tot slot heb ik nog een vraag: welke bijdragen kun jij – met jouw bedrijf – in een coalitie met andere bedrijven leveren aan het oplossen van grote maatschappelijke problemen. Laat het me weten als je wilt: ruud.brink@paconsulting.com

september 2019

THEMA WANNEER KAN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ZONDER MANAGER?

LELY’S OPERATIONSDIRECTEUR GERLOF VAN DEN HAAK KAN NA EEN HALF JAAR AL MOOIE CIJFERS OVERLEGGEN

‘DE KETEN WERD NIET GOED GEREGISSEERD’ De vraag naar de melken voederrobots steeg de laatste twee jaar fors. Het overkwam Lely in Maassluis. Leuk, maar eigenlijk ook weer niet als daardoor de doorlooptijd sterk

• ‘Het schortte aan heldere communicatie tussen

oploopt. Onder leiding van Gerlof van den Haak wordt nu een Sales & Operations

Productie en de toeleveranciers.’ • ‘De oorzaak van veel verstoringen lag bij onze niet-transparante, niet-stabiele forecast.’ • ‘Rust en regelmaat in de keten zijn essentieel voor een goede performance.’ • ‘We willen naar just-in-time en just-in-sequence.’

Planning-proces (S&OP-proces) doorlopen, vooral gericht op communicatieverbetering in de in- en externe keten. De doorlooptijd is inmiddels terug naar acht weken, maar er zijn nog genoeg verbeterslagen te maken. Op de vloer én op kantoor.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

taand naast de melkrobot-assemblagelijn komt er een man naar ons toe. De productiemanager, zo blijkt. ‘Belast met de optimalisatie van deze lijn’, legt directeur operations Gerlof van den Haak uit. Uitgerekend vandaag blijkt het nog niet allemaal even optimaal te gaan. ‘We hebben geen logostickers meer.’ Wat geldt voor zo’n beetje elk onderdeel van de melkrobots, geldt ook voor die stickers: zonder kunnen de machines niet op transport worden gezet naar de veehouders. ‘Punt voor de vergadering van morgen’, geeft Van den Haak aan.

veiligheid, leverperformance en de output van verschillende productielijnen. Met viltstift wordt onder meer bijgehouden of het geplande aantal apparaten gebouwd is, en wat de oorzaak is als dat niet is gelukt. Bij nadere bestudering blijkt bij het testen dat de kwaliteit van de robots een actueel probleem is: een substantieel deel van de gebouwde apparaten werkt niet naar behoren, veelal door niet goed werkende elektronische onderdelen. De fout ligt in vier van de vijf gevallen bij de leverancier, zo heeft de verantwoordelijke kwaliteitsmanager genoteerd. ‘Het herstellen kost nu onnodig tijd. Dat moeten we vermijden. En uiteraard moet de leverancier met verbeteracties komen’, licht Van den Haak toe.

HERSTELLEN VERMIJDEN Hij refereert daarmee aan de dagelijkse shopfloor meeting, die wordt gehouden in een afgezet deel in de assemblagehal. Met op de wand een reeks sheets, onderverdeeld in aspecten als kwaliteit,

is morgen dus een van de agendapunten. De staande meetings zijn het initiatief van Van den Haak, sinds november vorig jaar werkzaam bij de agro-innovator. De opdracht die hij toen van de directie meekreeg, was de fabriek beter te laten functioneren, op te waarderen naar manufacturing excellence. Dat vraagt in de eerste plaats focus van het management. ‘Van oudsher is dit natuurlijk een technologiebedrijf, met vooral veel aandacht voor r&d, niet voor productie. En het schortte aan heldere communicatie tussen Productie en de plusminus 200 toeleveranciers die we hebben. De supply chain werd niet goed geregisseerd.’

NIET-STABIELE FORECAST GEBREK AAN FOCUS Op deze plek op de werkvloer vergadert het voltallige operationele management sinds een aantal maanden elke dag. Het ‘stickerprobleem’ oplossen

Hoewel nog maar zo’n acht maanden op zijn stoel – als zelfgekozen ad interim, met een jaarcontract dat intussen is verlengd – kan Gerlof van den Haak al concrete resultaten overleggen. ‘De gemiddelde output per dag is verdubbeld, de voorraad gehalveerd en de on time delivery bij de eindklant is van 70 naar 90 procent gestegen. Nee, een bonus gekoppeld aan een target heb ik niet meegekregen. Was het maar waar’, voegt hij er lachend aan toe. Mooie cijfers die hij in de eerste plaats heeft weten te behalen met maatregelen om de samenwerking met toeleveranciers te verbeteren. ‘Materialen waren niet op tijd, niet in de juiste aantallen of specificaties’, schetst hij de situatie bij zijn aantreden. ‘Voor 80 procent van dit type verstoringen lag de oorzaak bij onszelf, bij onze niet-transparante, niet-stabiele forecast.’

TERUG NAAR ACHT WEKEN

Gerlof van den Haak op de plek in de assemblagehal waar het complete operationele management dagelijks bijeenkomt voor de shopfloor meeting, een overleg dat hij geïnitieerd heeft om de focus meer op Productie te krijgen: ‘Van oudsher is dit natuurlijk een technologiebedrijf, met vooral veel aandacht voor r&d.’ Foto: Com-magz

september 2019

Jarenlang was dat minder een probleem. Maar wereldwijd is de vraag naar de Lely-producten sterk gestegen – door de hoogconjunctuur, de toegenomen aandacht voor efficiency en gezondheid van de koeien en door het vermarkten van innovaties. Daardoor kon het bedrijf in Maassluis zich geen onnodige vertragingen meer veroorloven. Maar die ontstonden wel: was de doorlooptijd een paar jaar geleden nog acht weken, vorig jaar liep die op naar een half jaar. Intussen is die

weer terug bij acht weken, vooral door het verbeteren van de forecast. Wat met name intern nogal wat voeten in de aarde had. ‘Als Sales over twaalf maanden een bepaald type voederrobot denkt te gaan verkopen, dan moet die behoefte nu wel gedeeld worden met Productie en de toeleveranciers. Dat gebeurde echter niet, waardoor de forecast hooguit vijf, zes maanden betrouwbaar was. Met als gevolg dat toeleveranciers uit voorzorg te hoge voorraden van bepaalde onderdelen aanhielden en van andere te weinig. Dus heb ik alle direct betrokken partijen – Verkoop, Productie, Financiën en de belangrijkste toeleveranciers – bijeen gebracht. Rust en regelmaat in de keten zijn essentieel voor een goede performance.’

LANGETERMIJNPRODUCTIEPLAN ‘Sales geeft nu de ontwikkeling van de vraag aan voor de komende twaalf tot achttien maanden, Productie vertaalt dat naar wat dat in de tijd vraagt aan eigen productiecapaciteit – hier zijn dat vooral mensen voor het assemblagehandwerk – en van de keten. Waarbij Financiën de vinger aan de pols houdt of het allemaal financieel kan, want capaciteitsopbouw vergt cashflow. De boer betaalt immers pas als de robot zijn koeien melkt.’ Deze communicatieslag, neergelegd in een langetermijnproductieplan, zorgt er ook voor, zo heeft hij gemerkt, dat incidenten gemakkelijker kunnen worden opgevangen. ‘De brand in december bij Prodrive, een grote leverancier van onze besturingselektronica, heeft de omzetopbouw natuurlijk wel vertraagd. Maar door onze productie tijdig terug te schakelen naar vier dagen in de week – over flexibele werktijden lag al een afspraak met de OR en daar hebben we maar eens gebruik van gemaakt – hebben we behoorlijk wat kosten kunnen besparen.’

De Inventory Turn Ratio (ITR), de omloopsnelheid van de voorraad, is volgens Gerlof van den Haak een goede KPI in het licht van de implementatie van het S&OP-proces. Een goed S&OP-proces leidt tot efficiëntere materiaalstromen. Op de verticale as staat het aantal malen dat de voorraad omloopt in een jaar. Voorbeeld: als er voor een miljoen euro op voorraad ligt en er voor 15 miljoen euro per jaar aan materiaal verbruikt wordt, dan is de ITR 15. Hoe hoger de ITR, hoe minder er relatief op voorraad is en hoe efficiënter een bedrijf met zijn werkkapitaal omgaat. Een lagere voorraad is mogelijk dankzij de meer betrouwbare forecast. Bron: Lely

management’. ‘Nee, geen software, maar mensen. Mensen die de performance gingen meten, de yield, de beschikbaarheid van materiaal, of zich veiligheidsincidenten hebben voorgedaan en wat

‘Opwaarderen naar manufacturing excellence vraagt in de eerste plaats focus van het management’

STUREN OP PERFORMANCE Een tweede reden voor de snelle verbeterresultaten is wat Van den Haak duidt als ‘shopfloor

MENSEN IN BEWEGING BRENGEN Gerlof van den Haak is 1 november vorig jaar als director operations begonnen. Zo op het eerste gezicht zijn de jaren daarvoor voor hem niet bijster vrolijk verlopen. Hij werkte voor AGCO, het Amerikaanse landbouwmechanisatiebedrijf dat destijds de graslanddivisie van Lely overnam. Allereerst was hij verantwoordelijk voor de afbouw en sluiting van de overgenomen vestiging in Grubbenvorst, vervolgens voor de graslandactiviteiten in Maassluis. AGCO heeft die activiteiten nu allemaal geconcentreerd in Duitsland. ‘Twee sluitingen leiden, dat lijkt een en al ellende, maar toch viel dat wel mee. Het is zaak je te richten op de positieve dingen. Ik hield mijn mensen voor dat nu vervallen in een negatieve houding hen straks alleen maar zou hinderen bij het vinden van een nieuwe baan. Zeker met de Lely-mensen was dat niet eenvoudig, want ik was wel afkomstig van de vijand, van de partij die hun bedrijf had

overgenomen. Maar ik had wel recht van spreken, want ook voor mij gold een beëindigingsovereenkomst. Ik was een lotgenoot. Zo zijn we er samen, ondanks alles, in geslaagd de performance in dat half jaar flink te verhogen. Dat versterkt dan weer die positieve sfeer. Als het loopt, als er geen verstoringen en wachttijden zijn, wordt iedereen vanzelf vrolijker.’ Voordat Van den Haak bij Lely aan de slag ging, kreeg hij nog zeven maanden de AGCO-fabriek in het Italiaanse Breganze onder zijn hoede. Ditmaal niet om die af te breken, maar juist om die op te bouwen en de productie te verhogen. ‘Ik heb de laatste jaren behoorlijk wat mensen in beweging gebracht’, blikt hij terug, terwijl hij zijn visitekaartje aanreikt – van zijn eigen interim-management-bv, ‘Muovere’ genaamd. ‘Italiaans voor ‘bewegen’.’

daarvan de oorzaak was. En of dat alles resulteert in een hoge on time delivery. Die performance wordt in die dagelijkse overleggen op de werkvloer voor iedereen inzichtelijk gemaakt, zodat het management daar op kan sturen.’ Belangrijk onderdeel daarvan is het managen van de interne en externe goederenstroom. ‘We willen naar justin-time en just-in-sequence, zodat de goederen steeds op de juiste plek in de lijn worden aangeleverd. En om wachttijden te voorkomen werken we ook aan een andere lay-out van de productielijnen. Dat zijn volgende stappen.’

VERBETEREN NPI-PROCES Gerlof van den Haak heeft voor deze verbeterslag, die hij formeel duidt met ‘reïnforcing the Sales & Operations Planning’, nog meer op zijn bord. Zoals aangegeven is Lely een zeer innovatief bedrijf, met sterke focus op innovatiewerk van r&d. Juist dat vergroot het belang van het verbeteren van het New Product Introduction-proces (NPI). ‘Jaarlijks zijn hier meerdere NPI’s, in 2018 waren het er vijf. Maar daar werd de Productie te laat bij betrokken. En de toeleverketen pas ver in het ontwikkeltraject, met alle gevolgen van dien voor de industrialisatie ervan. Dus is alle betrokken managers op mt-niveau – van r&d, productie, productmanagement et cetera – bijgebracht om allereerst de verschillende rollen goed te definiëren. Goed af te spreken wie waarvoor verantwoordelijk is en waarvoor niet. En te bepalen waar de beslismomenten moeten liggen en wie die beslissingen dan nemen. Daar waren geen duidelijk afspraken over. Die zijn nu gemaakt. Momenteel lopen er een paar NPI’s die conform deze afspraken moeten worden uitgevoerd. De resultaten daarvan kan ik dus nog niet aantonen.’

www.linkedin.com/company/muovere-interim www.lely.com

september 2019

THEMA WANNEER KAN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ZONDER MANAGER?

NIEUWE WMS-MES-SYSTEMEN PSICONTROL EN PICANOL MOETEN INFORMATIEFLOW PERFECTIONEREN

REGISTREREN, INFORMEREN EN VALIDEREN Eind vorig jaar ging in de hoofdvestiging van PsiControl een WMS-MES-systeem live, geïntegreerd in het ERP-systeem. Het stelt de ontwikkelaar en bouwer van elektronica in staat elke stap in het logistieke en productieproces te registreren, te monitoren en te valideren. En nu Picanol eenzelfde investering heeft gedaan, moet de logistieke communicatie met deze grootste klant van PsiControl volledig geautomatiseerd en foutloos gaan verlopen. Met als effect: hogere kwaliteit, kortere doorlooptijd en lagere kosten.

• Nagenoeg elke handeling kan worden

vastgelegd en geverifieerd ter informatie van geautoriseerde medewerkers. • ‘Wij doen bewust aan co-engineering en technology transfer naar de klant.’ • Komt de voorraad onder een ingesteld niveau, dan gaat automatisch een order uit naar de leverancier. • ‘Toelevering van kits en materiaal in sequentie helpt de operator de complexiteit te beheersen.’

Deze ontwikkelaar en producent van (besturings)elektronica beschikt nu over een systeem waarin het reeds aanwezige ERP-systeem Microsoft Dynamics AX geïntegreerd is met het nieuwe WMS-MES-systeem van Objective, een Belgische leverancier van supply chain execution software. Daarmee kan nagenoeg elke handeling, logistiek of operationeel, worden vastgelegd en geverifieerd, ter informatie van geautoriseerde medewerkers.

VERTROUWENSBASIS

Zes parameters worden in het nieuwe WMS-MES van PsiControl vastgelegd, duidt sourcing en supply chain manager Antony Rouzeré: ‘Who, when, what, where, how en why.’ Rechts op de foto business development manager Jeroen Deweer. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ls een salesmanager of productieplanner de exacte status van een order wil weten, kan hij voortaan online live zien welke pcb (printed circuit board), met welk serienummer op dat moment bestukt wordt. Net zo goed kan de operator zich per operationele handeling informatie verschaffen over hoe die te verrichten. En de kwaliteitsmanager kan de kwaliteit van een pcba (printed circuit board assembly, een bestukte pcb) controleren en zijn bevindingen registreren. Tot slot kan de magazijnmedewerker vastleggen of de juiste componenten in de correcte aantallen van de voorgeschreven leveranciers zijn ontvangen.

GEÏNTEGREERDE OPLOSSING Registreren, informeren en valideren is dan ook het doel van de implementatie van het WMS-

september 2019

MES (Warehouse Management System-Manufacturing Execution System) dat bij PsiControl in het Belgische Ieper november vorig jaar live ging.

PsiControl, dat ook vestigingen heeft in Roemenië, vormt samen met gieterij Proferro en hightech metaalbewerker Melotte, de divisie Industries van de Picanol Group. De andere divisie is Picanol Weaving Machines. Voor deze weefmachinefabrikant en voor tal van andere klanten ontwerpt, industrialiseert en produceert PsiControl elektronica: van kaal board tot en met een compleet eindproduct, inclusief behuizing en interfaces, vertelt business development manager Jeroen Deweer. ‘Wij willen een strategische partner voor de klant zijn. Wij ontwikkelen niet in een black box, maar doen bewust aan co-engi-

STERK VERWEVEN: PSICONTROL EN PICANOL PsiControl is in 1989 als een zelfstandige onderneming opgericht; weefmachinefabrikant Picanol fungeerde in eerste instantie als launching customer. In de jaren erna is het klantenbestand geleidelijk aan uitgebouwd. Meer dan de helft van de omzet wordt tegenwoordig behaald met de ontwikkeling, industrialisatie en productie van elektronica voor andere klanten, zoals compressoroem’er Atlas Copco en de fabrikant van sanitair en koelen kookapparatuur Thetford. Met die activiteiten behaalde het bedrijf in 2018 80 miljoen euro omzet. In de hoofdvestiging in Ieper werken 170 mensen, in de vestiging vlak bij het Roemeense Brașov 210 mensen. Op

jaarbasis verwerkt de onderneming meer dan 300 miljoen elektronicacomponenten. Het bedrijf is sinds 2002 volledig in handen van de Picanol Group. Deze onderneming ontwikkelt en produceert een scala aan weefmachines voor de wereldmarkt. In 2018 behaalde de multinational, met verkoopvestigingen in Europa, Azië en Noord- en Zuid-Amerika en met productievestigingen in België, China en Roemenië, een omzet van 666 miljoen euro. De Picanol Group telt wereldwijd ruim 2.300 medewerkers en is genoteerd op Euronext Brussels.

ringen van toeleveranciers (inbound), de productie en de levering aan de klant (outbound). Meer in detail gaat het steeds om zes parameters, duidt Rouzeré: ‘Who, when, what, where, how en why. Vastgelegd wordt welke operator of logistiek medewerker een bepaalde handeling uitvoert en of die persoon daartoe geautoriseerd is. Maar ook wanneer hij waarmee precies – met welke componenten met welke serienummers – bezig is

neering en technology transfer naar de klant. Zo creëren wij een vertrouwensbasis en krijgen wij de kans al in een vroeg stadium van de ontwikkeling aan te schuiven en mee te denken over de businesscase van de klant. Immers, de keuze voor één specifieke elektronicacomponent kan al bepalend zijn voor de time-to-market, functionaliteit, levensduur of kostprijs van zijn product. Al ons handelen is erop gericht samen met de klant een zo succesvol mogelijke businesscase te creëren. Zijn succes bepaalt tenslotte ook ons succes.’

LIVE EEN ORDER VOLGEN

‘Al ons handelen is erop gericht samen met de klant een zo succesvol mogelijke businesscase te creëren’

In Ieper worden de kleine series elektronica ontworpen, geïndustrialiseerd en geproduceerd, sinds eind vorig jaar dus gedigitaliseerd in een geïntegreerd ERP-WMS-MES-systeem. In Roemenië (waar de grote series gefabriceerd worden) staat voor dit najaar een verbetering door Objective van het daar reeds geïnstalleerde WMS-MES op de agenda. Wel blijven Ieper en Roemenië gebruik maken van een eigen database. Straks kan de productieplanner in Ieper dus live op zijn linkercomputerscherm de status zien van een order die in Roemenië in productie is; voor de voortgang in Ieper kijkt hij op zijn rechterscherm. Of andersom, schetst Antony Rouzeré, sourcing and supply chain manager en verantwoordelijk voor het implementatietraject dat medio 2016 van start ging. In dat WMS-MES-systeem worden – in grote lijnen – alle ins en outs vastgelegd over de leve-

en waar die handeling verricht wordt. Een logistiek medewerker controleert en registreert of binnengekomen goederen aan alle specificaties voldoen. Een operator legt zijn productiehandelingen vast en krijgt daarbij instructies van het systeem: neem component A en verricht handeling B. Mocht hij een handeling overslaan, dan kan hij de volgende stap pas zetten nadat die handeling alsnog verricht is. Enforced routing,

When automation becomes intuitive… automation goes blue.

noemen we dat. Ten slotte wordt vastgelegd om welk product, met welk serienummer het gaat en wordt het verpakken en op transport zetten ervan geregistreerd. En mocht iets niet in orde zijn – stel dat bepaalde handelingen langer duurden dan gebruikelijk –, dan wordt uitleg als “commentaar” toegevoegd.’

BUGS TRACEREN Door het vastleggen van deze zes parameters, vervolgt Rouzeré, is elke component en elk product in elk stadium van het logistieke en operationele proces live te volgen. En indien nodig kan naderhand de gang van zaken worden nagekeken. ‘Stel, een bepaalde component bevat een bug en de leverancier meldt dat nadat wij al een aantal batches verwerkt hebben. Dan kunnen wij traceren in welke producten die bugs zitten en waar die producten nu zijn: in het magazijn, in de vrachtauto op weg naar de klant? Of al ingebouwd in het eindproduct – een weefmachine, een landbouwwerktuig, een klimaatbeheersingssysteem of wat dan ook – dat de eindklant reeds in gebruik heeft genomen?’ Door de koppeling van het WMS-MES met het ERP-systeem wordt tijdens de productie ook exact bijgehouden hoeveel componenten van welk type uit het magazijn worden genomen en verwerkt. Komt het aantal in voorraad onder een ingesteld niveau, dan gaat automatisch een order

LEES VERDER OP PAGINA 24

Software Development

Cyber Security

Digital Business Models Predictive Maintenance

Digital Twin

Digital Engineering

Shouldn’t automation be as easy and efficient as possible? Experience INTUITIVE AUTOMATION from Lenze. www.Lenze.com

As easy as that.

september 2019

UITDAGINGEN

VERVOLG VAN PAGINA 23

uit naar de betreffende leverancier. Waarbij Rouzeré aantekent dat momenteel alleen nog de magazijninstallaties (liften), de Fuji SMDmachines en de testequipment in het systeem zijn geïntegreerd. ‘De integratie van de andere machines in de onze ems-lijnen hebben we bewaard voor de volgende fase.’

JUST IN TIME – JUST IN SEQUENCE Ook bij de grootste klant Picanol Weaving Machines is een min of meer identiek WMSMES-systeem geïmplementeerd, eveneens van Objective, en begin juni live gegaan. Vanaf dat moment zijn die twee ‘Objectives’ op elkaar aangesloten en vormt de digitale output van het systeem van PsiControl de input van dat van Picanol. Een informatiestroom die de fysieke goederenstroom tussen beide ondernemingen begeleidt, schetst supply chain manager van Picanol Liesbeth Vandamme. ‘In Montage produceren we twee typen weefmachines – de Airjet en de Rapier – op twee lijnen. Elke uitvoering van een machine is klantspecifiek. Op de montageafdeling stuurt het WMS-MES-systeem een aantal specifieke logistieke flows aan, die de operator in de lijn moeten ondersteunen. Toelevering van kits en materiaal in sequentie helpt hem de complexiteit te beheersen. Ook PsiControl levert op het juiste moment en in de juiste volgorde – just in time en just in sequence – de besturingskasten aan onze lijnen.’

SLiM

Het digitaliseren en automatiseren van de informatieflow lukt al heel aardig, maar er zijn nog wel uitdagingen, vervolgt Vandamme. ‘We werken bijvoorbeeld met een advanced shipping note, die per EDI wordt meegestuurd. Daarin moet vermeld staan welke besturingskast waar op het transportmiddel is te vinden. Die note wordt samengesteld op basis van informatie uit diverse databases en dat moet nog beter. Soms staat informatie in het verkeerde veld of is het artikelnummer van PsiControl gebruikt en niet dat van ons.’ En dan moet er alsnog handmatig gezocht en gecontroleerd worden. Terwijl het doel is die interactie met leveranciers volkomen automatisch en gedigitaliseerd te laten verlopen. Maar de realisatie van dat doel is niet ver weg, zegt ze optimistisch. ‘Binnen enkele weken hoop ik al die logistieke kinderziektes eruit te hebben voor de leveringen van PsiControl en nog vier andere key-suppliers. Daarna volgen de kleinere leveranciers.’ De nieuwe werkwijze zal ook het traceren van fouten in de geleverde materialen en modulen vergemakkelijken. Al met al moet voor het WMS-MES-systeem Picanol, net als voor PsiControl, de flexibiliteit en kwaliteit van logistiek en operatie vergroten. Om zo sneller en beter te kunnen voldoen aan de specifieke klantvraag.

Het doel van de WMS-MES-implementatie bij Picanol is interactie met leveranciers volkomen automatisch en gedigitaliseerd te laten verlopen, aldus supply chain manager Liesbeth Vandamme: ‘Binnen enkele weken hoop ik de logistieke kinderziektes eruit te hebben.’ Foto: Picanol

www.psicontrol.com.nl www.picanolgroup.com

automa seren in plaatbewerking

WiCAM levert machine-ona ankelijk so ware voor het .SLiM aansturen van plaatbewerkende produc eprocessen dankzij: • 2D & 3D CAD georiënteerde so ware • Logis ek gestuurde auto nes ng • Gebaseerd op een papierloos concept • Geïntegreerd binnen de systemen van uw bedrijf WiCAM biedt maximale gebruiksvriendelijkheid, ﬂexibiliteit en output binnen de moderne wereld van CAD/CAM voor plaatwerk. .SLiM | Sheetmetal Language for intelligent Machines

Uw partner in technische automa sering

september 2019

WiCAM Benelux B.V. T +31 (0)88 021 55 00 E benelux@wicam.com I www.wicam.com

THEMA WANNEER KAN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT ZONDER MANAGER?

SUPPLY CHAIN DOET NOG WEINIG MET BIG DATA

EERST MAAR EENS LIVE DATA Leveranciers, van plaatwerkers tot elektrogroothandels, hebben elk zo hun eigen aanpak om met de onvoorspelbaarheid van de klantvraag om te gaan. Uitgekiende dienstverlening, veel persoonlijke communicatie en de geijkte informatiesystemen, maar nog weinig ‘schokkende technologie’, zoals big data en AI. Al worden voorzichtig de eerste stappen gezet: ‘Met behulp van big data-analyse willen wij richting onze klanten reële levertijden kunnen voorspellen.’

Sytse Oreel: ‘Wij volgen de opkomst van big data en AI met belangstelling, maar tot nu toe komt het nog weinig op ons pad.’ Foto: Oreel

voorraad van ingangsmateriaal. ‘Voor 90 procent geldt: vandaag besteld, morgen bij ons geleverd. Alleen van de meer exotische materialen houden we voorraad aan.’

CROSS-TRAINING

DOOR HANS VAN EERDEN

reel Metal Components & Assemblies in Hallum bedient met een scala aan bewerkingen voor (volumineus) plaatwerk uiteenlopende markten, zoals food, agro en recycling. Met het specialisme in laserlassen weet Oreel (150 medewerkers) ook markten aan te boren die hogere kwaliteitseisen stellen, zoals de automotive en de medische sector. Oreel heeft te maken met een sterk fluctuerende vraag, maar de eerste reflex – voorraad aanleggen – is niet aan de orde, meldt directeur Sytse Oreel. ‘Voorraad is bij vrijwel alle klanten voor ons eigen risico; zij proberen wel hun keten actief te helpen de noodzaak ervan te vermijden. Bovendien vragen de oem’ers waarvoor wij werken zelden grote aantallen, maar juist hoge variëteit in kleine hoeveelheden. Klanten proberen natuurlijk eerst zelf voorbereid te zijn op pieken, maar met forecasts doen ze hun best om ons erbij te betrekken.’ Komt bij dat oem’ers steeds meer modulair gaan ontwerpen, waardoor ze wel vaak dezelfde modules bestellen. ‘Daardoor zit er een repeteerfactor in orders. De programma’s voor de bewerkingsmachines hebben we al klaar staan, de mensen weten – mede dankzij shopfloor control vanuit ERP – precies wat de bedoeling is.’ Oreel heeft ook nauwelijks

Oreel staat open voor nieuwe technieken om de vraag beter te kunnen voorspellen. ‘Wij volgen de opkomst van big data en AI (kunstmatige intelligentie, red.) met belangstelling, maar tot nu toe komt het nog weinig op ons pad.’ Vooral de one-stop shop waarmee Oreel de keten voor klanten aanzienlijk kan versimpelen, moet soelaas bieden. ‘Wij verwerken meerdere soorten staal, rvs en aluminium, bieden een unieke diversiteit aan bewerkingen en verzorgen ook de nabehandeling, assemblage en verpakking zodanig dat we bij een aantal klanten rechtstreeks aan de assemblagelijn leveren.’ Daarbij zet Oreel in op snelheid en flexibiliteit om op de wisselende klantvraag te reageren. Het omvangrijke, deels gerobotiseerde machinepark is daarbij één troef. Laserlassen bijvoorbeeld is tot twintig keer zo snel als handlassen en daardoor ondanks de investeringen in lasmallen al rendabel bij kleine aantallen. Wel vereist het maken van die lasmallen specifieke kennis, waarvoor Oreel nieuwe mensen moet aantrekken. Het personeel, en dan met name de scholing daarvan, is de tweede troef. ‘We doen veel aan crosstraining. Zo trainen we de mensen die de eenvoudigere bewerkingen doen of op de expeditie werken ook in de complexere bewerkingen, zoals lassen en zetten. Bij een piek kunnen wij dan over de hele linie opschalen door die mensen door te schuiven naar dat complexere werk en voor het eenvoudige werk uitzendkrachten in te schakelen.’

• ‘Big data en AI komen tot nu toe weinig op

ons pad.’ - ‘Onze inkopers sourcen niet alleen, ze adviseren ook.’ - ‘Wij bepalen voor welke componenten we altijd twee of drie leveranciers willen hebben.’ - ‘Onze prioriteit is meer transparantie in de keten met behulp van live data.’

KRALJIC-MATRIX BKL in Nuenen, onlangs overgenomen door VADO Beheer, is specialist in tooling – denk aan hijs- en hefapparatuur – voor de hightech industrie. Het bedrijf (vijftig medewerkers) legt zich toe op productontwikkeling, engineering en assemblage. Het betrekt de maak- en koopdelen van toeleveranciers en fabrikanten, en werkt vooral projectmatig (rond 20 procent van de omzet betreft seriematige leveringen). De uitdaging voor BKL’s supply chain management ligt in het high mix, low volume karakter, vertelt inkoopmanager Willem Buijs. ‘Daarom managen wij onze toeleveranciers vanuit de bekende Kraljicmatrix, waarin we hen positioneren op basis van de technische complexiteit van hun producten en het bijbehorende risico. We overleggen constant met hen over hun prestaties. Het gaat al lang niet meer alleen om de bekende long-leadtime items, zoals bepaalde motoren. Nu zit zelfs op sommige typen schroeven al een levertijd van een halfjaar.’ Dat terwijl time-to-market en first time right cruciaal zijn voor BKL’s klanten, vult commercieel directeur Coen Aarts aan. ‘Daarom schuiven onze inkopers nu bij design reviews aan. Ze sourcen niet alleen, maar adviseren ook: die onderdelen kunnen we beter vervangen, anders halen we de levertermijn niet.’ Buijs: ‘Daarbij gaat het ook om de kosten. Voor engineering is tegenwoordig heel veel maakbaar, maar in goed overleg met leveranciers kunnen we soms goedkoper op dezelfde functionaliteit uitkomen.’

GEEN SINGLE-SOURCE Forecasts maken geen deel uit van die early supplier involvement, verklaart Aarts: ‘Die krijgen wij niet van onze klanten, dus kunnen we ze ook niet doorzetten. Voor het seriematige werk gebeurt dat wel, maar dat zijn geen gecommitteerde forecasts, vanwege de afspraken met onze klanten. Wel proberen wij bij onze leveranciers alvast capaciteit te claimen voor nieuwe projecten.’ Buijs: ‘Voor de ontwikkeling van nieuwe producLEES VERDER OP PAGINA 27

september 2019

creating machines together

ontwikkeling en serieproductie van mechatronische machines en systemen

SYSTEM DEVELOPMENT

SYSTEM ENGINEERING

WWW.M-T-A.NL

SYSTEM SUPPLY

VERVOLG VAN PAGINA 25

ten loopt bij onze klanten de tooling gelukkig al parallel mee. Maar tot op het laatste moment kan het ontwerp veranderen, bijvoorbeeld de interfacing naar onze tools, dus communicatie is vaak wel de uitdaging.’ Toeleveranciers moeten ook snel op die last-minute veranderingen kunnen reageren. Aarts: ‘Hun commitment krijgen we alleen als we hen direct betrekken bij het proces en deelgenoot maken van onze uitdagingen.’ Natuurlijk gebruikt BKL onder meer ERP voor de planning en tools voor teamsamenwerking, maar verder komt er geen ‘schokkende technologie’, zoals big data of AI, aan te pas, meldt Aarts. Buijs: ‘Uiteraard willen we onze toeleveranciers opgelijnd hebben, maar daarin gaan we vooral pragmatisch te werk.’ Een belangrijk risico is single-source. ‘Wij willen niet op één paard wedden en op basis van Kraljic bepalen we voor welke componenten we altijd twee of drie leveranciers willen hebben. Voor koopdelen schrijven klanten soms echter een bepaald type voor. Daar proberen we alternatieven tegenaan te zetten.’ Aarts: ‘Maandelijks schalen we de risico’s in en bekijken we of we alternatieve leveranciers of technologie moeten zoeken om het risico te reduceren.’

Eelco Jansen: ‘Daar ligt onze prioriteit: meer transparantie in de keten met behulp van live data.’

behoefte aan long-leadtime items echter pas als een machine al is verkocht. Dat heeft onder meer te maken met de informatie-overdracht bij de klant van diens engineerings- of werkvoorbereidingsafdeling naar inkoop. De basismateriaallijst is er al wel, maar er is nog geen afdelingoverstijgende controleslag overheen gegaan voor wat betreft de verkrijgbaarheid van componenten. Dat is zeker geen onwil, meer het nog onvoldoen-

LIVE DATA Van Egmond Groep in Doetinchem zet vanuit logistiek perspectief in op early supplier involvement door klanten. Deze elektrogroothandel en leverancier van industriële automatiseringsoplossingen is flexibel in het hanteren van logistieke concepten. ‘We herkennen universele wensen van klanten en richten daar onze logistiek zo optimaal mogelijk op in. Daarvoor is het belangrijk dat wij vooraan in het proces bij onze klanten betrokken zijn, om onze keten goed te kunnen aansturen. De praktijk biedt uitdagingen’, verklaart operationeel manager Eelco Jansen. ‘Wij rekenen met historische bestelprofielen, maar werken ook met klanten aan een betrouwbare forecast. Dat kan, omdat bijvoorbeeld machinebouwers meer zijn gaan standaardiseren op componenten en modules. Vaak vernemen wij de

‘Het gaat richting geconsolideerde precisielevering’

de inzien van het belang van vroegtijdig betrekken. We werken aan mogelijkheden om levertijd en prijsinformatieeerder in het engineeringsproces inzichtelijk te kunnen maken door middel van bijvoorbeeld een EPLAN-koppeling.’

LEVERING IN FULL ‘Van Egmond Groep is bereid om componenten op voorraad te leggen, op basis van een betrouwbare forecast van de klant’, vervolgt commercieel directeur Hans de Croon, die wel een kritische noot plaatst bij historische bestelWillem Buijs (links) profielen. ‘Wij vooren Coen Aarts: ‘Nu spellen de vraag van zit zelfs op sommige onze klanten, maar die typen schroeven al een levertijd van berekening gebruiken een halfjaar.’ we vooral intern. We Foto: BKL zouden die nog meer met onze leveranciers, de componentenfabrikanten, kunnen delen.’ Met sommige leveranciers gebeurt het al wel en dat is broodnodig, want fabrikanten houden tegenwoordig lagere voorraden aan. Anderzijds bestellen de Van Egmond Groep-klanten later,

Hans de Croon: ‘Levertijden worden niet alleen korter, ze moeten ook nog eens nauwkeuriger kunnen worden voorspeld.’ Foto’s: Van Egmond Groep

onder meer omdat hún klanten steeds later orders plaatsen, vlak voor de feitelijke start van een project. ‘Levertijden worden daardoor niet alleen korter, ze moeten ook nog eens nauwkeuriger kunnen worden voorspeld, want klanten verwachten just-in-time levering in full. Het gaat richting geconsolideerde precisie-levering.’

REËLE LEVERTIJDEN De leverbetrouwbaarheid van Van Egmond Groep richting klanten hangt dan ook af van de leverbetrouwbaarheid van de fabrikanten richting de elektrogroothandel. Die maakt ook daar al berekeningen van, maar heeft nog onvoldoende betrouwbare data, stelt Jansen. ‘Fabrikanten hanteren een standaard replenishment time voor de aanvulling van voorraden, maar die geldt niet voor onbeperkte aantallen. Het risico is dan dat wij met achterhaalde gegevens werken als fabrikanten niet live data met ons gaan delen; data over hun voorraden maar ook over wat ze in productie hebben en de doorlooptijd daarvan.’ Daarom gaat Van Egmond Groep steeds meer big data vergaren, bijvoorbeeld over de gerealiseerde levertijden van fabrikanten in vergelijking met de voorspelde levertijden bij eerste orderbevestiging. ‘Met hulp van big data-analyse willen wij richting onze klanten reële levertijden kunnen voorspellen. We hebben al eerste gesprekken met onze leveranciers over koppelingen om data te kunnen delen. Daar ligt onze prioriteit: meer transparantie in de keten met behulp van live data. Door steeds meer digitale hulpmiddelen in te zetten om te automatiseren, kunnen we mensen vrijmaken voor persoonlijk contact in het managen van de uitzonderingen.’ In de opkomst van logistieke giganten als Amazon ziet Jansen vooral een bedreiging voor de ‘traditionele’ groothandel. ‘Wij benadrukken juist de toegevoegde waarde van onze technische en logistieke concepten en maatwerk.’ De Croon erkent dat de ervaringen in de B2C de verwachtingen in de B2B beïnvloeden. ‘Van Egmond Groep focust op het uitbreiden van de e-commerce-mogelijkheden en het bieden van online (bestel)gemak. Wij zetten daarnaast in op betrouwbaarheid, leveranciersreductie en consolidatie van zendingen.’ www.bkl.nl www.oreel.nl www.vanegmond.nl

september 2019

UITSLAG DISCA’19, RONDE 1 – UITREIKING 21 NOVEMBER MET BOEIENDE TALKSHOW

‘WE WETEN WAT ER SPEELT, SOMS BETER DAN DE KLANT ZELF’ Bijna 200 leveranciers en ongeveer evenzoveel uitbesteders zijn de afgelopen maanden genomineerd voor respectievelijk de Best Knowledge en Best Logistics Supplier Award en de Best Customer Award. Drie prijzen die onderdeel uitmaken van Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2019 (DISCA’19) van Link Magazine. Genomineerd zijn toeleveranciers die uitstekend in staat zijn nauwkeurig te achterhalen

DOOR PIM CAMPMAN EN LUCY HOLL

n totaal zijn er 386 nominaties gedaan. Bijna de helft daarvan gelden toeleveranciers, in twee categorieën: 93 voor de Best Knowledge Suppliers Award en 95 voor de Best Logistics Suppliers Award. Daarnaast werden er 198 klanten genomineerd voor de Best Customer Award. Onder de genomineerde bedrijven zijn er 30 die in twee categorieën genomineerd werden.

CRITERIA Onderscheidend aan de DISCA is dat bedrijven zich niet zelf kunnen voordragen, maar daarvoor afhankelijk zijn van hun klant of toeleverancier. Of die de moeite neemt, hangt af van de ervaringen met die partner het afgelopen jaar: heeft die supplier die zich proactief opgesteld, zich ingezet om zijn producten productietechnologie te verbeteren, leverbetrouwbaarder of goedkoper? Heeft die klant zijn toeleveranciers de ruimte gegeven om hun sterktes tot hun recht

september 2019

wat de klant wil en daarop in te spelen. En klanten die weten wat ze willen en dat ook kunnen overdragen op hun suppliers. Op de volgende pagina’s het complete overzicht, met tal van nieuwkomers. De komende weken volgt een nadere selectie voor deze 18e editie van de DISCA. De uiteindelijke winnaars krijgen hun onderscheiding op donderdag 21 november, in aansluiting op de befaamde talkshow.

te laten komen, is die uit op een gelijkwaardige langetermijnsamenwerking en bereid risico’s en opbrengsten open en eerlijk te delen? Zo’n wijze van samenwerken kan resulteren in een plek in de eerste ronde. Al die criteria zijn vanzelfsprekend afgeleiden van het allerbelangrijkste criterium: heeft de klant gekregen wat hij werkelijk wilde hebben? Of, andersom: wist deze klant zijn wensen – over productkwaliteit, levertijden, prijs, et cetera – adequaat over te brengen? De redactie van Link is met een aantal vragen over die bijzondere relatie bij nominerende bedrijven langsgegaan. Wat is nu precies het geheim van dat wederzijdse begrip tussen klant en toeleverancier?

ALLES WILLEN WETEN Het is vooral een kwestie van praten met zeer diverse disciplines bij de klant, zegt Corné van Opdorp, managing director van BOZ Group in Bergen op Zoom, leverancier van precisieplaatwerk: ’We overleggen met directie, engineers, inkopers, planners en kwaliteitsmensen. Dat

biedt ons input om een goede klantrelatie op te bouwen. Alleen de verkopers spreken we eigenlijk niet of nauwelijks.’ Van Opdorp heeft drie grote oem’ers genomineerd met wie het uitstekend zaken doen is. ‘We willen van alles weten, we praten over toekomstige ontwikkelingen. Hoe gaat het, wat verwacht je nu van ons, maar nog belangrijker: waar verwacht je dat wij als leveranciers over een paar jaar staan?’ Maar hoe goed is de klant in het vertellen van wat hij werkelijk wil? Krijg je expliciete antwoorden? ‘Ja en nee, het hangt er een beetje vanaf hoe ver een contactpersoon zelf meegenomen wordt in de ontwikkelingen binnen zijn organisatie. Een van mijn genomineerde oem’ers is zo groot en daardoor ook hiërarchisch: daar moet ik duidelijk met meerdere mensen praten om mijn informatie bij elkaar te krijgen. Bij een andere klant zit een inkoper aan tafel die juist rechtstreeks onder de directie valt en veel meer strategische informatie kan geven. We merken dat mensen het omgekeerd vaak prettig vinden om

DE DRIE DISCA-CATEGORIEËN met ons te praten: wij weten veel van wat er speelt, en soms meer dan zij, juist omdat we zo veel contactpersonen hebben.’ Klanten zijn open tot op een bepaalde hoogte, ervaart Van Opdorp. Want ‘laten we eerlijk wezen, sommige belangen lopen uiteen. Maar als wij als toeleverancier als een partner behandeld worden, kunnen we samen net een paar stappen verder komen. We gaan voor eerlijke, transparante gesprekken.’

NIET TOVEREN, WEL GOOCHELEN Ook toeleverancier MAG45 gaat heel ver in zijn relatie met klanten, zegt Leon van Dijk, senior key-account manager, die nomineert in de categorie Best Customer. Het Eindhovense bedrijf verzorgt de inkoop van mro-artikelen, en vaak ook de bill of materials, voor zijn wereldwijde klantenkring. ‘Verder helpen wij hun proces en logistiek te optimaliseren, of we runnen hun complete magazijn. Om de beste oplossing te kunnen aanbieden, volgen wij de klant – soms letterlijk: een grote klant in het westen van de VS ondersteunen we vanuit een lokaal kantoor met magazijn. Elders werken mensen van ons als service op locatie bij de klant, al dan niet fulltime.’ Zo leer je elkaar wel kennen. ‘Zij en de engineers of inkopers van zo’n klant zijn meer collega’s dan dat het een klant-leveranciersrelatie is.’ Vaak begint het met een ‘u vraagt, wij draaien’relatie. ‘Maar dat werkt op de lange duur niet. Klanten willen nog wel eens het onmogelijke vragen. Ik zeg altijd: toveren kunnen we niet,

Expertise – Passion – Automation

Van de drie DISCA-categorieën zijn er twee voor het nomineren van toeleveranciers: • Best Knowledge Supplier Hiervoor kunnen worden genomineerd toeleveranciers met eigen r&d (incluis engineering) in Nederland. In deze categorie vallen de bedrijven die – dankzij eigen ontwikkelen engineeringsinspanningen – uitblinken in het toevoegen van waarde aan het eindproduct van de klant. Ook vallen er ingenieursbureaus onder en bedrijven die door re-engineering zorgen dat de productiekosten lager worden. Kortom: knowlegde suppliers dragen er door kennis toe te voegen substantieel aan bij dat met het eindproduct meer geld wordt verdiend en/of de kosten ervan lager worden (target movers). • Best Logistics Supplier Hiervoor kunnen worden genomineerd toeleveranciers zonder eigen r&d (incluis engineering) in Nederland. In deze categorie vallen toeleveranciers die uitblinken in de logistiek. Logistics suppliers ontzorgen de klant door ervoor te zorgen dat het gevraagde steeds op tijd, in de juiste hoeveelheid, van de juiste kwaliteit en tegen de on target prijs beschikbaar is.

goochelen wel. Onze uitdaging is het onmogelijke waar te maken. Dan kan de klant zich focussen op zijn core-business.’

CRUCIALE SUPPLIER Directeur Gerrit Naus van Preceyes in Eindhoven nomineert een consultant voor medische regelgeving en kwaliteitssystemen voor de Best

Of een toeleverancier in de knowledge- of logisticscategorie valt, is helemaal aan de uitbestedende klant. Als re-engineering/maakbaarheid verbeteren voor de klant de belangrijkste toegevoegde waarde is van een toeleverancier, valt hij dus binnen de categorie Best Knowledge Supplier. Is tijdige en volledige toelevering voor de klant de meest onderscheidende kwaliteit, dan is het een logistics supplier. Natuurlijk zijn er toeleveranciers die beide takken van sport goed beheersen, maar wat voor de klant de meeste toegevoegde waarde oplevert, bepaalt de categorie. In de derde categorie worden de genomineerde klanten ondergebracht. Voor deze categorie Best Customer kunnen leveranciers Nederlandse industriële uitbesteders op oem- of first tier supplier-niveau nomineren met eigen r&d/engineering die productie en/of ontwikkeling/engineering uitbesteden. In deze categorie vallen bedrijven die hun toeleveranciers door transparantie, heldere communicatie en het nakomen van afspraken in staat stellen zo veel mogelijk toegevoegde waarde te leveren en zo de waarde van het eindproduct te verhogen en/of de kosten ervan te verlagen.

Knowledge Supplier Award. Preceyes ontwikkelt en commercialiseert een robotisch systeem voor oogchirurgie. Met een CE-gekeurd systeem maakt Preceyes de ontwikkeling van nieuwe behandelingen mogelijk die met de hand niet uitgevoerd kunnen worden. ‘De kwaliteit van die LEES VERDER OP PAGINA 31

Innovatie is nog maar het begin Innoveren betekent voor SMC aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen. U vertrouwt op de kwaliteit van onze automatiseringssystemen. U wilt machines of productielijnen bouwen die energiezuinig zijn, een veilige werkomgeving bieden en ook minder CO2 uitstoot opleveren. Maar wat u nog meer bezighoudt, is hoe onze producten en technische kennis bijdragen aan uw voorsprong in de markt. Daarom voelen wij ons niet alleen verantwoordelijk voor innovatieve producten en oplossingen, waarvan wij er jaarlijks zo’n vijftig introduceren. Wij begrijpen vooral uw uitdagingen om het nog beter te doen. Dus helpt SMC u om de beste in uw markt te worden. www.smc.nl

september 2019

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER ÉN BEST BEST LOGISTICS KNOWLEDGE SUPPLIERS SUPPLIER, RONDE 1 • AAE • AMT Group • AWL • Demcon • FMI Holding • Frencken • Hittech Multin • Masévon Technology • NTS-Group • Prodrive Technologies • Settels Savenije Group • Sioux • tbp electronics • VDL ETG • VHE Industrial Automation

Helmond Etten-Leur Harderwijk Enschede Bergen op Zoom Eindhoven Den Haag Hardenberg Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Dirksland Eindhoven/Almelo Eindhoven

GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER ÉN BEST LOGISTICS SUPPLIER, RONDE 1 • Variass

Veendam

GENOMINEERDEN BEST KNOWLEDGE ÉN BEST LOGISTICS SUPPLIER, RONDE 1 • Cimar Electronics • Connect Group Nederland • Eriks Nederland • Festo • HQ Pack • IFM Electronic • MCA • Meilink Industriële Verpakkingen • Mevi Fijnmechanische Industrie • Mevo Precision Technology • MTA • TTI Inc. Benelux • Van Bilsen Groep • We Metal

Veenendaal Veldhoven Alkmaar Delft Eindhoven Harderwijk Varsseveld Borculo Helmond Ruurlo Helmond Eindhoven Ermelo Renswoude

GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER, RONDE 1 • A1 Electronics Netherlands • Accerion • Adimec • AIM • Alfa Laval Nijmegen • Allseas Engineering • Alstom Transport • Amada Miyachi Europe • Amecha • Ampelmann Operations • AP Nederland • ASM International • ASML • Aweta G&P • Bandall Productie • Batenburg Industriële Elektronika • BD Kiestra • BDR Thermea Group • Benchmark Electronics • Bergh Hybrid Circuits

september 2019

Almelo Venlo Eindhoven Brunssum Nijmegen Delft Ridderkerk Helmond Helmond Delft Kolham Almere Veldhoven Nootdorp Heemskerk Neede Drachten Apeldoorn Almelo ’s-Heerenberg

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2019 • Bestronics • Biddle • BluePrint Automation • Bollegraaf Recycling Machinery • Boon Edam Nederland • Bravilor Bonamat • Brink Automation • Bronkhorst High-Tech • Bruns • Buhrs • Case Packaging Systems • Conver • Cremer Speciaalmachines • Cross Point • CSW Machinery • C-Tech Machines • De Keizer Marine Engineering • DeVi-Comfort • DORC • Dynobend • Elekta • ELITech Group • eReM Elektrotechnici • E-Traction • EVBox • Flame Spray Technologies • Foodmate • ForceLink • Global Factories • Greefa • GreenFlux • Gunnebo Doetinchem • Handicare Stairlifts • Hanskamp AgroTech • Hembrug Machine Tools • Henkovac • HGG Profiling Equipment • HIAB Benelux • Hitec Power Protection • Hokofarm Nederland • Holmatro • Hoopman Equipment & Engineering • Hosokawa Micron • Houdijk Holland • Huhtamaki Molded Fiber Technology • Huisman Equipment • IAI industrial systems • IHB Operations • IHC Holland • IHC Vremac Cylinders • IHI Hauzer Techno Coating • IMS • INNO Metaal & Assembly • Innovative Mechanical Engineering • Technologies • Inteqnion • Inventeers • JASA Packaging Systems • Kaak Nederland • Kanon Loading Equipment • KIWA Nederland • Kletec • KMWE Precision Systems • Koninklijke Gazelle • Kranendonk Production Systems • Kulicke & Soffa Netherlands

Veldhoven Kootstertille Woerden Appingedam Edam Heerhugowaard Harskamp Ruurlo Bergeijk Zaandam Stamproy Giessen Lisse Emmen Deventer Hoogerheide Zaandam Obdam Zuidland Haaksbergen Veenendaal Dieren Zwijndrecht Apeldoorn Amsterdam Duiven Numansdorp Culemborg Den Haag Tricht Amsterdam Doetinchem Heerhugowaard Doetinchem Haarlem Den Bosch Middenmeer Meppel Almelo Marknesse Raamsdonkveer Aalten Doetinchem Vlaardingen Franeker Schiedam Veldhoven Zwolle Sliedrecht Apeldoorn Venlo Almelo Eindhoven Waalre Aalten Leiden Alkmaar Terborg Zeewolde Apeldoorn Wekerom Eindhoven Dieren Tiel Veldhoven

• Kverneland Group • Laevo • Lagerwey • LAN Handling Technologies • Lantech.com • Lely Industries • Limex Machine Exploitatie • Lincsafe • Logiqs • Luminaid • Malvern-PANalytical • Manter International • Marel Stork Poultry Processing • Marin • Merck Window Technologies • Metaflex Doors Europe • Meyn Food Processing Technology • MGG Netherlands • MI-Partners • Moba • Modelmakerij Hengelo • Moog • Nearfield Instruments • Neopost Technologies • Neways Advanced Applications • Neways Cable & Wire Solutions • Neways Industrial Systems • Nijdra Fijnmechanische Industrie • Niverplast • NTS Norma • Océ-Technologies • Optiwa • ORGA • Ottevanger Milling Engineers • Pas Reform • Philips Consumer Lifestyle • Philips Healthcare • Plymovent • Power Packer Europe • Priva • Prolution • Protonic Holland • PWR Pack International • Q-Fin Quality Finishing • Qimarox • Quooker • Raith • RAVO Benelux • Remeha • Repak • Ridder Data Systems • Royal Van Lent Shipyard • Sanovo Technology Netherlands • Sauter Nederland • Schleifenbauer Products • Selo • Semecs Netherlands • Sentech • Sirius Medical Systems • Skylift • Small Processor Systems • Sormac • Sunshower • Svedex • TTA • Taks Handling Systems

Nieuw-Vennep Delft Barneveld Tilburg Cuijk Maassluis Panningen Maarssen Maasdijk Roosendaal Eindhoven Emmen Boxmeer Wageningen Veldhoven Aalten Oostzaan Tegelen Eindhoven Barneveld Hengelo (Ov) Nieuw-Vennep Rotterdam Drachten Eindhoven Echt Son Middenbeemster Rijssen Hengelo (Ov) Venlo Reuver Schiedam Aalten Zeddam Drachten Best Alkmaar Oldenzaal De Lier Hoogeveen Zwaag Ede Bergeijk Harderwijk Ridderkerk Best Alkmaar Apeldoorn Emmen Harderwijk Kaag Aalten Amsterdam Den Bosch Oldenzaal Uden Nieuwkuijk Eindhoven Barneveld Nederweert Venlo Amsterdam Varsseveld Bleskengraaf Breda

VERVOLG VAN PAGINA 29

consultant is uiteraard goed, dat is de absolute basisvoorwaarde. Het gaat mij om de uitstekende, persoonlijke relatie die we hebben opgebouwd. Het bedrijf springt snel in op onze wensen en levert maatwerk dat past bij onze behoeften. We hoeven niet per se vaak aan tafel te zitten, hij begrijpt wat we willen en weet de juiste vragen te stellen vanuit een jarenlange ervaring. Daar helpen we ook bij, omdat ieder vanaf zijn eigen plek het totale proces overziet. Het is voor ons een cruciale supplier van kennis op het gebied van medische regelgeving en kwaliteitssystemen.’ Zo’n relatie opbouwen vraagt tijd, vertrouwen moet je winnen. ‘Preceyes zit in de fase van de productie van enkele stuks en het herontwerp van systemen voor de opschaling van de productie. Het eerste product heeft net CE-goedkeuring gekregen en de processen van het kwaliteitssysteem worden opgebouwd en geïmplementeerd. We zijn open over onze ontwikkelingen, wat onze plannen zijn en wat hij daarin kan betekenen.’

ORGANISCH PROCES ‘Samenwerken met toeleveranciers in de vorm van co-engineering helpt ons van de gebaande banen af. Dat kan een andere kijk of visie geven op wát we ontwikkelen en hóe we het maken.’ Dat zegt El Mehdi Lasfar, vicepresident van Sanovo Technology Netherlands (tot april was

hij de manager operations & supply chain). De onderneming in Aalten ontwikkelt en pro-duceert eiersorteermachines en -verpakkings-machines. Ook El Mehdi Lasfar nomineert voor de supplier award. ‘Wij ontwikkelen, assembleren en testen; alles daartussen besteden we uit. Nou ja, alles – ook de ontwikkeling van pcb’s en delen van de machines leggen we bij partDe prijsuitreiking van vorig jaar. De winnaars van de awards van 2019 krijgen hun onderscheiners neer. Enerzijds omdat die dat beter kun- ding op 21 november, in aansluiting op de befaamde talkshow. Foto’s: Sam Rentmeester nen dan wij en anderzijds omdat dit voorkomt dat we blijven hangen industrial systems in fases bij nieuwe productin onze comfortzone – en dan missen we opporontwikkelingen en bij ontwikkelpartijen. De tunities die onze toeleveranciers wel zien en wij Veldhovense onderneming is nu met een paar niet’, aldus El Mehdi Lasfar. Die kant van de productietoeleveranciers in gesprek om voor samenwerking heeft Sanovo niet geformaliseerd. hun aandeel dit ook te doen voor optimalisaties ‘Zie het als een organisch proces, iets dat open eerste projecten lopen, vertelt director operaborrelt in de frequente, reguliere contacten die tions Eric Peeraer. ‘Ons streven is om een aantal we onderling hebben. Een vast format, denk ik suppliers die modules of secties voor onze wel eens, beperkt je vrijheid om zaken te berde machines bouwen, ook in ons engineeringte brengen. Maar dat heeft ook goede kanten. proces te betrekken – om hun kennis van aspecMisschien moeten we daar nog eens goed over ten zoals makeability, kostenreductie en optimanadenken.’ lisatie beter te benutten. Dat gaat dus een stap verder dan een set technische data aanleveren.’

MAKEABILITY Een stuk engineering uitbesteden, dat doet IAI

LEES VERDER OP PAGINA 34

september 2019

vanegmond.nl Elektrogroothandel IndustriĂŤle Automatisering Kenniscentrum

Wij heten Elauma Waagmeester en haar relaties van harte welkom!

Direct inzicht door voorraad op weegschalen Automa sch voorraadbeheer Bewezen technologie Lagere cost of ownership Van bakjes tot pallets Monitoring door weegschalen

Orderpicken en verzenden

september 2019

VERVOLG VAN PAGINA 30

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • TechNikkels • Tegema • Tembo • TES Industrial Systems • TFT • Thales Nederland • Thermo Fisher Scientific • Tumakon • Ultimaker • Valk Welding • Vanderlande • VDL Bus Chassis • VDL Steelweld • Vekoma Rides Manufacturing • Vencomatic Group • Ventura Systems • Vierpool • Viscon Group • VMI Holland • Voortman Steel Machinery • VZ Industries • Waste Treatment Technology • Water IQ • Weir Minerals Benelux • Welvaarts Weegsystemen • Wemo Nederland • Willems Baling Equipment • WP-Haton • WSP Systems • Yokogawa Europe Solutions • Zehnder Groep Nederland

Holten Son Kampen Oosterhout (NB) Asten Hengelo (Ov) Eindhoven Hengevelde Geldermalsen Alblasserdam Veghel Eindhoven Breda Vlodrop Eersel Bolsward Maarssen ’s-Gravendeel Epe Rijssen Boesingheliede Oldenzaal Eindhoven Nederweert Den Bosch Den Bosch Bladel Panningen Overberg Amersfoort Zwolle

GENOMINEERDEN BEST KNOWLEDGE SUPPLIER, RONDE 1 • Aartec Engineering • ABB • ABI • Acclon • Akaplast Thermoforming • Alkumé Fijnmetaal • Allied Motion • ARA • ATM Oirschot • B & R Industriële Automatisering • Blue Engineering • BOZ Group • Confed Systems • Contour • Coolen Engineering • Cortexon • Dalmulder Fijnmetaal • De Spiraal • Dieseko Group • DMS • Draline • Ducomex • EPR • FAES Cases • GPM • Hankamp Gears • HET Tooling Services

Nunspeet Rotterdam Haarlem Heinenoord Etten-Leur Veghel Dordrecht Aalten Oirschot Breda Venlo Bergen op Zoom Amersfoort Winterswijk Heythuysen Veghel Raamsdonkveer Haaksbergen Sliedrecht Stein Nederweert Etten-Leur Nijmegen Reusel Den Bosch Enschede Zevenaar

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2019

• IMI Precision Engineering (Norgren) • Kloosterman Metaalwerken • Koridon Industriële Plaatbewerking • Kuyer Metaal • Lakwijk Kunststoffen • LayCo • Lenze • LM Systems • MG Energy Systems • Nobleo Technology • NTS Mecon • OEM Technics • Panasonic Electronic Works Sales • Western Europe • Philips Innovation Services • PM • Polyketting • Post en Dekker • Process Vision • QDP • Qing Engineering • Reith Laser Technology • Rimas • Rittal • Ruvu • Siemens Nederland • STT Products • Tasseron Controls • Technobis Group • Timmerije • Trios Precision Engineering • Van den Broek Metaalbewerking • VMC • VSMI • Weidmuller Benelux • Wesemann • Westbrug • Zuidberg Staalservice

Almere Waspik Zaandam Nijkerk Den Bosch Emmeloord Den Bosch Veenendaal Leeuwarden Eindhoven Doetinchem Aarle-Rixtel Best Eindhoven Dedemsvaart Zelhem Amsterdam Hilvarenbeek Duiven Arnhem Wijchen Beringen Zevenaar Best Den Haag Tolbert Nootdorp Alkmaar Neede Neede Boekel Nieuwkuijk Varsseveld Hilversum Rotterdam Wijchen Ens

GENOMINEERDEN BEST LOGISTICS SUPPLIER, RONDE SUPPLIERS 1 BEST LOGISTICS • aalbers|wico • Actra • AGV International • Alcom Electronics • AQC • Arcus Nederland • Arrow CE International • BASE Logistics • Blokland Metaalbewerking • Büter Hydraulics • Cyber Freight Amsterdam • D&D Kunststofbewerking • Dekave • DHL Global Forwarding • Dichtomatik • Eltrex Motion • Eszet Data • Euro-Techniek • Fabory Nederland • Ferro Fast

Renswoude Amersfoort Rijswijk Capelle a/d IJssel Helmond Dordrecht Houten Klundert Hardinxveld-Giessedam

Emmen Hoofddorp Geldrop Berkel-Enschot Schiphol Zwolle Breda Harderwijk Veldhoven Tilburg Someren

• GTA • HAWO • HFI • Hittech Comac • Hollema Machinefabriek Dronten • Igma Fijnmechanica • Invic Metaaltechniek • itsme ES Elektro • Jansen Machining Technology • Jeveka • Joppen Metal Solutions • Kolin Metaalbewerking • Kramp Groep • Lasaulec • Lipro Plastics • Machinefabriek Tuinte • MAG 45 • MCB Nederland • MetalNet • Metaltech • MME Technology • Mommersteeg Metaalbewerking • Mparts • Multi-Fix Group • Onkenhout & Onkenhout • Overveld Techniek • Phoenix Contact • Proson • Refitech Composites • Reurings Precisie Plaatwerk • Rexel Nederland • Roba Metals • Rokum HMI • Rovadel • RS Components • Rubix • Rutronik Elektronische Bauelemente • Schneider Electric • SEW-Eurodrive • Sick • SMC • SMF Ketels • SMI Plaatwerk • Smink • Solar Nederland • Suplacon • TechniekSpecialist • Technische Unie • Telerex Nederland • TMB De Jong • Twincomm • VHB Logistics • Vacutech • Van Egmond Elektrogroothandel • Van Straten Medical • Vedos Verspanende Techniek • Werkom • Wilting Components • Woolderink Metal Products • Zilvertron

Someren Rijssen Groenlo Deurne Dronten Bladel Oss Raamsdonkveer Valkenswaard Almere Beringen Sint-Oedenrode Varsseveld Heerenveen Doetinchem Hengevelde Eindhoven Valkenswaard Valkenswaard Weesp Wierden Nieuwkuijk Losse Bergeijk Diemen Hoogerheide Zevenaar Ermelo Waalwijk Delfgauw Groningen IJsselstein Nieuwegein Zoetermeer Haarlem Son Gorinchem Hoofddorp Rotterdam Bilthoven Amsterdam Drunen Dokkum Veghel Alkmaar Emmeloord Ridderkerk Amstelveen Breda Wommels Veldhoven Enschede Rijswijk Doetinchem Utrecht Venlo Purmerend Wintelre Almelo Schoonhoven

september 2019

VERVOLG VAN PAGINA 31

IAI industrial systems bouwt machines die paspoorten en ID-kaarten personaliseren – waarbij laser- en inkjet-technologie om de hoek komen kijken. Een uiterst informatiegevoelig werkveld. ‘We kunnen niet alles delen met de buitenwereld, ook niet met onze supply chain. Wat wel en niet kan, hangt ook en vooral af van de eisen van onze klanten; we hebben daar een duidelijke strategie voor.’ Maar dat toeleveranciers stevig bijdragen aan het succes van de onderneming, dat staat volgens hem buiten kijf en daarom nomineerde hij voor de DISCA.

HEMD VAN HET LIJF Nog een DISCA-nomineerder is Kristiaan Böhm, coo bij Solmates in Enschede. Hij verwacht niet dat toeleveranciers het hemd van het lijf vragen bij een opdracht. Solmates is ontwikkelaar en bouwer van pulsed laser depositionsystemen. Een chip telt tientallen verschillende materialen, voor elke laag is de perfecte technologie nodig. Solmates schiet met een laser op bronmateriaal, in vacuüm, om ultradunne ‘superlaagjes’ te vormen. Solmates is met circa twintig medewerkers het brein en legt vervolgens het maakwerk bij zijn toeleveranciers neer. ‘We hebben een groepje van een stuk of tien toeleveranciers waarmee we veel samenwerken en waaraan we veel hebben. Ze hebben de benodigde kennis, leveren de goede componenten en

denken mee over hoe iets makkelijker te maken is of welk materiaal optimaal is. Maar ik heb niet het idee dat toeleveranciers ons heel uitgebreid uitvragen over wat we willen. Er komt een opdracht van ons en zij gaan braaf aan het werk. Als het niet lukt, gaan we het gesprek aan over de details.’ Tussen de gangen van het diner door worden de awards uitgereikt. Böhm ziet weinig suppliers die zich heel pro-actief opstellen. Dat gebeurt wellicht pas als supplier’, ‘best logistics supplier’ of als ‘best de relatie verder gevorderd is. ‘Ik verwacht het customer’ in kaart gebracht aan de hand van ook niet van de meeste componentenleverandrie meetinstrumenten, ontwikkeld door ciers. Als je een engineeringsclub inhuurt is dat Berenschot, DBSC Consulting en Brainport misschien anders. We hebben binnenshuis een Industries, samen met Link Magazine. De vijf prima engineeringsteam, we zijn continu bezig best scorende toeleveranciers en klanten per om het PLD-proces te optimaliseren en dat is categorie gaan door naar de finale. Daarin wornog steeds relatief veel specialistisch r&d-werk.’ den ze langs de meetlat gelegd door drie jury’s, voor elke categorie één. De jury’s zijn samengesteld uit de klanten of toeleveranciers van de VERVOLG SELECTIEPROCEDURE finalisten. Momenteel is een nadere selectie voor de DISCA-awards. Bedrijven die in een categorie Voor actuele informatie over en bijwonen van door meerdere uitbesteders of toeleveranciers de prijsuitreiking DISCA’19 op donderdag zijn genomineerd, gaan door naar de tweede 21 november, zie www.linkmagazine.nl of ronde. Daarin wordt de mate waarin genomistuur een mail naar disca@linkmagazine.nl. neerden zich onderscheiden als ‘best knowledge

itsme is de toonaangevende, onafhankelijke leverancier van industriële automatiseringstechnologie en toeleverancier van elektrotechnische en mechanische producten, diensten en oplossingen. Met een assortiment van meer dan twee miljoen artikelen, uitgekiende oplossingen en een team van 550 competente medewerkers in vijf landen vergroten wij uw omzet, verminderen wij uw risico en verlagen wij uw kosten. Persoonlijk en digitaal, nationaal en internationaal en altijd toegesneden op uw situatie. In de transformatie naar de optimale voorraad, is Demand Driven Material Requirements Planning een methodiek die stap voor stap een blauwdruk geeft die transparant, gemakkelijk te interpreteren, intuïtief, consistent en duurzaam is. En zo kenmerkt de werkwijze van onze afdeling Connected Business zich eigenlijk ook. De deskundigen van itsme Connected Business brengen voor u problemen in kaart en geven concrete adviezen met betrekking tot voorraadbeheer. Zij zorgen ervoor dat de verschillende interne processen binnen uw bedrijf effectiever en efficiënter worden uitgevoerd. Saai? In het geheel niet: u zult versteld staan van de kostenbesparingen die kunnen worden gerealiseerd binnen uw processen! itsme | Making you succeed!

september 2019

www.nl.itsme.eu

TALKSHOW: WAT WIL DE KLANT? Vier industriële topondernemers schuiven voor een interview op het scherp van de snede aan tijdens het seminar van de achttiende editie van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards (DISCA’19). Een van hen is Jeroen Wijering. Tien jaar geleden ontwikkelde hij de eerste versie van zijn player, voor het online afspelen van video’s. Inmiddels is hij dga van een middelgroot Amerikaanse bedrijf, JW Player, met de hoofdvestiging in New York. Ook aan tafel Hans van Wijngaarden, eerder werkzaam voor en een van de oprichters van Philips Digital Pathology. Daar legde hij de basis aan een systeem dat het werk van pathologen een stuk efficiënter moet gaan maken. Met die bagage is hij momenteel bezig met het opstarten van een eigen onderneming op het gebied van moleculaire pathologie. Wie eveneens aanschuift is Carel van Sorgen, oprichter van 247TailorSteel in Varsseveld, specialist in op maat gesneden platen, buizen en kantdelen, online te bestellen. Zij worden geïnterviewd door de altijd assertieve, scherp doorvragende talkshowhost en TU/e-hoogleraar Maarten Steinbuch. Wie dit jaar zijn partner wordt op het podium, wordt binnenkort op de Link-website bekend gemaakt, net als de naam van de vierde gast. Het thema is ‘Wat wil de klant?’ Het slaan van de brug naar de klant lijkt vaak zo gemakkelijk, maar is dat absoluut niet. Komen tot de kern van wat die werkelijk wil, vereist dikwijls een intensieve zoektocht. Natuurlijk moet daarin het directe contact met die klant centraal staan, maar vaak wordt juist dat verwaarloosd, vanuit de overtuiging: ‘We weten wel wat hij wil.’ Terwijl de klant zich dat vaak zelf niet eens bewust is. En het is

ook niet iets statisch: het maakt nogal uit of je met de engineer, de business developer of de inkoper van de klant praat. Vergt het achterhalen van die behoeften niet een continu, iteratief proces dat je zo dicht mogelijk bij die werkelijke behoeften moet brengen? Zo ja, hoe en met wie vul je dat proces dan in? Na de talkshow volgt, onder het genot van een heerlijk diner, de uitreiking van de awards voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Link Magazine organiseert het evenement in samenwerking met ING en ISAH. Het is donderdag 21 november 2019 vanaf 15.00 uur in Boerderij Mereveld in Utrecht. Voor nadere informatie en inschrijven: www.linkmagazine.nl of disca@linkmagazine.nl

Bedankt voor de nominatie!

GAS

VLOEISTOF

DAMP

www.festo.com/nl

Bronkhorst High-Tech B.V. ontwikkelt en produceert innovatieve, duurzame en klantspecifieke oplossingen op het gebied van low flow fluidics handling vraagstukken.

NCUGTUPKLFGP ^ XGTURCPGP ^ MCPVGP ^ NCUUGP ^ OQPVCIG ^ QRRGTXNCMVG DGJCPFGNKPI

www.bronkhorst.nl

8: .(7(13$571(5 ,1 3/$$7:(5.

YYY UWRNCEQP EQO september 2019

PROCESVERBETERING

NEDSCHROEF STANDAARDISEERT EN DIGITALISEERT WERELDWIJD ZIJN PROCESSEN

‘MULTINATIONALE KLANT WIL OVERAL TER WERELD OP DEZELFDE MANIER BEDIEND WORDEN’ Het 125 jaar oude Nedschroef, met de hoofdvestiging in Helmond, wil zijn processen stroomlijnen door deze wereldwijd, in alle productie- en verkoopvestigingen, uniform in te richten. Om dat doel te bereiken, startte het bedrijf eerder dit jaar een ERP-implementatie met Merino. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

egen de achtergrond van dat laatste is de afspraak gemaakt met de group IT director van Koninklijke Nedschroef Holding, Joris te Molder. Niet in Helmond, maar net over de grens bij Venlo, in Schloss Krickenbeck. Een landelijke, comfortabele vergaderlocatie waar de kick-off is gegeven voor CROWN, een acroniem voor Continuously Refining Operations with Nedschroef dat tegelijk verwijst naar het kroontje in het logo van de onderneming. Onderdeel van dat traject van continu verbeteren is de implementatie van ERP. Vandaar dat ook Frank Manders is aangeschoven; hij is managing director van Merino Consulting Services, een multinationale implementatiepartner voor het Amerikaanse Infor LN ERP. Mensen van Nedschroef trokken zich het afgelopen voorjaar terug met medewerkers van Infor en Merino voor de start van een traject dat alles bij elkaar vier jaar in beslag zal nemen. Aanwezig zijn managers van alle disciplines – inkoop, verkoop, productie, r&d, et cetera – van vier verschillende Europese Nedschroef-productieplants. Deze medewerkers gaan stuk voor stuk een belangrijke rol spelen, als business process owner of key user. Een meeting waarin het traject dat voorligt in grote lijnen is uitgelegd en waarin benadrukt is hoe belangrijk de inzet van deze ‘uitverkorenen’ is voor het slagen ervan.

STANDAARDISEREN Het traject moet resulteren in een standaardisering van de werkwijzen op alle 25 productie- en saleslocaties die Nedschroef in 14 landen, verspreid over de wereld, heeft. ‘Dit bedrijf is groot geworden door acquisities. Vanzelfsprekend had elke verworven onderneming haar eigen, deels nog handmatige manier van werken. De komende jaren willen we al die processen gaan uniformiseren, zodanig dat een operator van een vestiging in Frankrijk bij wijze van spreken binnen een halfuurtje uit de voeten kan als hij in Spanje aan de slag moet’, licht Te Molder toe.

september 2019

Eerder dit jaar gaven medewerkers van Nedschroef, Infor en Merino de aftrap voor een ERP-implementatietraject van vier jaar, niet in Helmond maar net over de grens bij Venlo, in Schloss Krickenbeck. ‘We willen toe naar een volledig gedigitaliseerd proces’, aldus group IT director Joris te Molder, links op de foto. Rechts Frank Manders van Merino. Foto: Com-magz

‘Standaardisering van de processen verhoogt niet alleen onze efficiency en effectiviteit, het zorgt er ook voor dat onze multinationale klant overal ter wereld op exact dezelfde manier bediend wordt. In risico-averse sectoren als de automotive en de aerospace doen oem’ers het liefst overal op precies dezelfde manier zaken met dezelfde, betrouwbare leverancier.’

DIGITALE PLATFORMS Door te standaardiseren kan er gedigitaliseerd worden, evenzeer een wens van de klant die heel graag de processen van zijn leveranciers in detail gedocumenteerd ziet, en wil kunnen tracken en tracen als er ergens iets fout is gegaan. Daartoe wordt er nu, onder leiding van Te Molder, aan twee digitale platforms tegelijk gebouwd. Eén aan de ‘voorkant’ van de onderneming om het salesen engineeringproces met PLM, PDM en CRM te digitaliseren. Een platform dat Nedschroef, met ondersteuning van externe partijen, zelf zal gaan bouwen en dat bij uitstek bedoeld is om die plek hoger in de keten te faciliteren.

BEGIN 2020 LIVE Daarnaast wordt er gewerkt aan het CROWNplatform dat gebaseerd wordt op de ERP-software van Infor LN, met dus Merino als implementatiepartner. Vorig jaar zijn de strategische redenen vastgelegd en ook welke stappen daartoe gezet moeten gaan worden. Op basis daarvan zijn er standaardwerkinstructies ontwikkeld en in een

softwaremodel vastgelegd. Momenteel worden in de productievestiging in Frankrijk de medewerkers vertrouwd gemaakt met de nieuwe manier van werken. Voorts worden tal van tests gedraaid met de diverse applicaties van Infor. ‘Off-the-shelf applicaties, ontwikkeld speciaal voor de multinationale markt waarin Nedschroef actief is’, duidt Frank Manders. Per 2 januari van het volgend jaar moet deze eerste vestiging live gaan. ‘Vervolgens gaan we elders aan de slag. Daarvoor is drie jaar uitgetrokken, maar omdat het steeds hetzelfde model betreft zal, met de ervaring die al werkendeweg wordt opgedaan, het implementeren naar verwachting steeds sneller gaan. Dus wellicht zijn we eerder klaar.’

CLOUD-BASED Het complete systeem krijgt een plek in de cloud. Of het nu een medewerker in China betreft of één in Nederland, hij werkt met software en data op de servers van een datacenter bij Frankfurt. Optimaal te beveiligen, verzekert Manders. ‘Met als voordeel voor het voortdurend verbeteren van onze processen dat we steeds gebruik kunnen maken van de nieuwste updates van Infor’, aldus Te Molder. ‘Zo willen we de komende jaren toe naar een volledig gedigitaliseerd proces waarin een digitale order volautomatisch leidt tot de productie, verpakking en het transport ervan.’ www.nedschroef.com www.merinoservices.com

Wij zijn Nidec Netherlands Uw partner in aandrijven en besturen

sinds 1973 op de markt met veel technische noviteiten op het gebied van gelijkstroomregelaars, frequentieregelaars, servoregelaars en servomotoren. opgericht in 1919 en heeft dus een 100 jaar rijke historie in elektromotoren, motorreductoren en generatoren. Samen zijn wij Nidec Netherlands, onderdeel van Nidec Japan wereldleider in de productie van elektromotoren, generatoren en regelaars.

Commander C Zesde generatie Commander open loop frequentieregelaar

Commander ID300: een op de motor geĂŻntegreerde frequentieregelaar

Digitax HD: nieuwe generatie geavanceerde servoregelaar in uniek compacte behuizing

PLSES 4500 spatwaterdichte inductiemotor voor industriĂŤle koeling

DFS of Dutch Free Standing regelaar voor technische ruimte of naast machine/applicatie

SMART INDUSTRY

DATASTROOM ESSENTIEEL OM AI NAAR NIVEAU GEAUTOMATISEERDE PROCESSEN TE BRENGEN

JURIDISCHE HAKEN EN OGEN REM OP TOEPASSING AI Maakbedrijven, aanbieders van software en sensortechnologie, r&d-afdelingen: om de stap naar smart industry te kunnen maken verkent iedereen de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI). Algoritmen moeten bijdragen aan efficiëntere productieprocessen, meer kwaliteit, lagere kosten en verhoogde veiligheid, maar brengen ook nieuwe juridische vraagstukken met zich mee. Van ondernemers vraagt dat verhoogde alertheid bij het aangaan van overeenkomsten op dit punt.

BESLISSINGONDERSTEUNEND De meerwaarde van AI is duidelijk: sneller en efficiënter werken tegen lagere kosten, met voorspellend onderhoud als toverwoord. ‘Veel bedrijven zitten nu nog in de fase van statisch en handmatig in plaats van interactieve rapportages. Wij willen naar volledig voorspellende geautomatiseerde systemen. Hiervoor zijn algoritmen nodig die op basis van concrete vragen aan systemen beslissingondersteunende informatie genereren’, stelt Prins. ‘Dat als bijvoorbeeld een pomp drie keer achter elkaar stuk gaat, de software vraagt of het niet verstandig is om die pomp te vervangen. Dus niet alleen signaleren, maar ook adviseren en daarna automatisch een nieuwe pomp bestellen zodra het aantal storingen de kostprijs van de pomp overschrijdt. Daar moeten wij als mens nog gevoel voor krijgen.’

KETEN VAN PARTIJEN En dat niet alleen, blindvaren op algoritmen heeft ook juridische consequenties, weet Prins. ‘Stel, je hebt een dergelijk algoritme geïmplementeerd en het heeft tien keer goed gewerkt. Tien keer wordt de pomp besteld, maar de elfde keer gaat er ineens een megaorder de deur uit. Wie is daar dan verantwoordelijk voor: Theun Prins van YP Your Partner (links) en André Kamps van Kamps Juridisch Advies. ‘In het Burgerlijk Wetboek wordt schade gelinkt aan degene die het algoritme ontwikhet product of de bezitter; de vraag is of dit toepasbaar is op zelflerende algoritmen.’ Foto: Antoinette Borchert keld heeft of degene die het toepast? En hoe ga je daar vervolgens mee om?’ Zo’n keten van partijen DOOR WILMA SCHREIBER OMZETTEN ANALOGE DATA – uiteenlopend van eigenaar van de machine, YP Your Partner meet volgens Prins al dertig jaar aanbieder van de intelligente software, ontwikkemet veel succes datastromen en beschikt ook over P Your Partner in Drachten is zo’n bedrijf de tools om de context te bepalen. De grote uitlaar van het algoritme tot leverancier van dat vooral bezig is met het verzamelen, daging blijft om het systeem gevuld te krijgen. samenbrengen en verwerken van (senhardware en sensoren – kan het toepassen van AI ‘Nu is nog veel informatie over installaties bijsor)data. Het centraal beheer van die compliceren, bevestigt André Kamps, zelfstandig voorbeeld in pdf-vorm beschikbaar en niet digidatastromen gebeurt in het eigen softwareplatict- en privacyjurist bij Kamps Juridisch Advies. taal bruikbaar. Wil je die analoge data kunnen form C.A.R.S, waarmee machines, apparaten en ‘Als YP een algoritme heeft bedacht en in een benutten, dan moeten ze worden omgezet in processen op afstand gemonitord, bediend en applicatie heeft ingebouwd, passen klanten dit voor algoritmen geschikte data.’ Prins wijst in dit geautomatiseerd kunnen worden. Momenteel soms in geheel andere processen toe. Dan is het verband op het BIM (Bouwwerkinformatiewerkt YP Your Partner aan de transitie van goed om in een gebruikersovereenkomst goed te model) in de bouw, waarin betrokken partijen C.A.R.S 7 naar 8 – en daarin moet ook AI zijn scopen waar je de toepassing voor gaat gebruiken alle gegevens rond installaties, materialen en plek gaan vinden. ‘Als nu een drempelwaarde en dit vast te leggen. En verder aparte afspraken dergelijke invoeren en delen. ‘Zo’n soort systeem wordt overschreden, gaat er een alarm af. Dat te maken over andere toepassingen, zodat je niet hebben we ook nodig voor de industrie. Tot nu moet slimmer: je wilt niet alleen de melding voor verrassingen komt te staan’, zegt hij. toe worden alleen kleine stukjes van onze kennis ontvangen dat de druk in de ketel wordt overgebruikt om installaties te vergelijken of op schreden, maar ook contextinformatie. Wat is ONENIGHEID elkaar laten te reageren. Dat betreft compacte de installatiedatum van de ketel, welk serie- en Naast de vraag wie voor welk stukje aansprakelijk algoritmen, geen complexe systemen. Voor instaltypenummer heeft-ie, et cetera. Pas dan kun je je is, kan het ontbreken van schriftelijke afspraken led base bestaat nog geen businesscase en dat is onderhoud efficiënter plannen’, aldus directeur ook leiden tot onenigheid over bijvoorbeeld IP of wel voorwaarde om AI zinvol toe te passen.’ Theun Prins. revenuen. Prins illustreert dit met een praktijk-

september 2019

voorbeeld. ‘Stel, wij hebben algoritme ontwikkeld voor een machinebouwer in een bepaald domein en een andere partner ontdekt dat hij het ook voor zijn domein kan toepassen. Bij wie berust dan het IP? En hoe ga je om met de verdiensten die daaruit voortvloeien? Tot nu toe komen we daar doorgaans goed uit. Als een gebruiker door

gegevens? Als een partij de overeenkomst wil beëindigen, mag hij dan nog iets met de data? Hoe zit het met de rechten als een partij ervoor kiest om met de concurrent verder te gaan? Ook het punt van continuïteit is belangrijk: wat als een partij afspraken niet nakomt of omvalt? Is het systeem dan eenvoudig te vervangen? Is er über-

‘Wij willen naar volledig voorspellende geautomatiseerde systemen’

kelijkheid. In het Burgerlijk Wetboek wordt schade gelinkt aan het product of de bezitter; de vraag is of dit toepasbaar is op zelflerende algoritmen’, stelt Kamps. ‘Als je als ondernemer kiest voor algoritmen, moet je dus nadenken over risicoaansprakelijkheid en je daarvoor verzekeren. Verzekeraars hebben echter nog weinig ervaring met verkeerd geïnterpreteerde of toegepaste algoritmen en zijn waarschijnlijk nog huiverig. Wellicht dat straks, parallel aan de aanvullende cyberpolis, een informatiedeskundige het algoritme gaat beoordelen voor acceptatie in de verzekering.’

KOPPELEN VAN BRONNEN

die geniale greep stevig verdient, dan vragen wij een vooraf bepaald percentage van de winst. Maar juridisch hebben we dit nog niet goed handen en voeten kunnen geven. We passen overeenkomsten aan op basis van voortschrijdend inzicht.’ Voor de gebruiks- en wederverkooprechten van software heeft YP al wel drie typen partnerschappen gedefinieerd. ‘Dan staat vast wat een klant kan en mag met onze software. We moeten AI nu op eenzelfde manier regelen.’

PASSENDE AFSPRAKEN De behoefte aan passende afspraken zal in het geval van algoritmen minstens even groot zijn, beaamt Kamps. ‘Hoe ga je om met vertrouwelijke

haupt een exitstrategie afgesproken? Allemaal zaken die je van tevoren moet inventariseren en je waar nodig je verdienmodel op moet aanpassen.’ Andere juridische aspecten die aandacht vereisen, zijn het verwerken van persoonsgegevens (bijvoorbeeld bij het meten van de productiviteit van operators) en prijsvorming in de keten.

TOENEMENDE ONVOORSPELBAARHEID Nu softwaresystemen van bedrijven vaker aan elkaar gekoppeld worden, wordt het gebruik van algoritmen onvoorspelbaarder. En omdat algoritmen steeds complexer en slimmer/zelflerend worden, is hun output eveneens lastiger te voorzien. ‘Dit bemoeilijkt afspraken over de aanspra-

In aanloop naar intensiever gebruik van AI wil Prins met YP een aantal stappen zetten. ‘Allereerst het koppelen van alle informatiebronnen, het nog beter virtualiseren van de fysieke werkelijkheid en tot slot vergaande integratie van de mens, wat wordt vergemakkelijkt dankzij mobiele telefoon en interconnectiviteit’, zegt hij. ‘Mensen moeten data invoeren en oorzaken gedisciplineerd terugkoppelen, dat is essentieel voor root cause analysis. Die datastroom is bovendien nodig om AI naar het niveau te brengen waarop geautomatiseerde processen mogelijk zijn. Van data naar actie, volledig geautomatiseerd.’

www.yp-yourpartner.nl www.kamps-juridischadvies.nl

A matter of happy people Niet de componenten, machines en samenstellingen die wij vervaardigen zijn het belangrijkste, maar onze mensen. Daarom grijpen wij elke kans aan om onze bevlogen medewerkers een zo leuk mogelijke, leerzame en toekomstgerichte werkplek te bieden. Iets voor jou? Kijk dan op werkenbijkepser.nl

september 2019

INDUSTRIEBELEID

CO2-REDUCTIE INDUSTRIE VAN 49 PROCENT ALLEEN HAALBAAR MET HANDHAVENDE, BETROUWBARE OVERHEID

‘HEEL BEGRIJPELIJK DAT BEDRIJVEN ZICH GEPIEPELD VOELEN’ De klimaatdoelen van dit kabinet zijn voor de technologische en metallurgische industrie haalbaar, zo blijkt uit de Klimaatroutekaarten die FME begin juni presenteerde. Door in te zetten op procesoptimalisatie, energiebesparing, elektrificatie van processen, zonnepanelen op het dak en de ontwikkeling en toepassing van nieuwe waterstoftechnologie is een CO2-reductie van 49 procent in 2030 mogelijk. Wel een ‘enorme uitdaging’, die nauwe samenwerking vergt van industrie, kennisinstellingen en overheden. Plus een overheid die flink subsidieert en de milieuwetten handhaaft én zelf respecteert.

• ‘Veel projectontwikkelaars willen energie-

zuinigere gebouwen neerzetten vanwege de hogere marktwaarde ervan.’ • ‘In aanbestedingstrajecten van de overheid wordt duurzaamheid nog onvoldoende meegenomen.’ • Met waterstof als brandstof kunnen flinke stappen gezet worden. • ‘De CO2-regeling moet je in EU-verband opleggen.’

Euro/vermeden ton CO2

LED-verlichting

VDL Castings fabriceert, is die technologie niet nodig. Dus investeert het bedrijf vooralsnog niet. Wel reduceert VDL Castings langs andere routes de CO2-uitstoot van de onderneming. ‘Wij hebben inmiddels bijna overal ledverlichting geïnstalleerd. Voorts gaan we een zuinigere pannenbrander in gebruik nemen die voor het voorverwarmen van de pan (waarin het vloeibare ijzer uit de oven terechtkomt, red.) minder aardgas verbruikt. Daarnaast draaien we met wko-bedrijf Mijnwater mee in een proefproject waarbij onze restwarmte wordt benut voor het verwarmen van woningen en bedrijven in Heerlen.’

Procesoptimalisatie Warmtepomp Warmtenet (restwarmte) Warmteterugwinning Isolatie van gebouwen Windmolens op eigen terrein Blauwe waterstof Warmtenet (geothermie/restwarmte) Zonnepanelen op daken Inkoop groen gas Elektificatie van processen* Warmtenet (geothermie/biomassa) Groene waterstof Nieuwe energietechnologie

Duurzame energie

Energiebesparing

End-of-pipe

Min-max range

Kosteneffectiviteit per maatregel (elektrificatie van processen is genomen als een één-op-één verschuiving van aardgas naar elektriciteit). Bron: Klimaatroutekaart voor CO2-reductie in de technologische industrie, FME.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

n het Nederlandse concept-Klimaatakkoord staat, in overeenstemming met het VNklimaatakkoord van Parijs, dat de Nederlandse industrie haar CO2-uitstoot in 2030 fors moet hebben verlaagd: met 49 procent ten opzichte van 1990. Bert Duit is behalve voorzitter van de AVNeG, de branchevereniging voor gieterijen, ook bedrijfsleider van VDL Castings uit Hoensbroek. Om het smeltproces in zijn bedrijf te elektrificeren, is een investering van – schat hij – 15 miljoen euro nodig. Dit met name voor het vervangen van de cokesgestookte koepeloven door een systeem dat via inductie het ijzerschroot verhit, een investering met een terugverdientijd van vijftig tot honderd jaar. ‘Met inductie wordt het vloeibaar maken van ijzer misschien 1 procent goedkoper. Elektrificeren om de CO2uitstoot te verlagen, heeft pas zin als er voldoende aanbod is van groene stroom. Dat is bij lange na

september 2019

nog niet het geval. En een energiebedrijf zal een kabel van 15 megawatt tot aan mijn voordeur moeten komen leggen.’

WEINIG FIDUCIE Elektrificeren kan dus alleen met forse overheidssteun, maar daar heeft Duit weinig fiducie in. Hij is bekend met de SDE++-regeling, bedoeld ter ondersteuning van investeringen in CO2-reductie die niet binnen vijf jaar zijn terugverdiend. ‘Mijn ervaring is dat verstrekkers van dit soort subsidies niet scheutig zijn als het om grote bedragen gaat. Zeker omdat VDL Castings niet de enige gieterij is die moet elektrificeren.’ Overigens werken niet alle AVNeG-leden nog met koepelovens. ‘De nieuwere bedrijven, ingericht na 1985, gebruiken vaak al inductieovens. Die processen zijn sneller op te starten, bieden meer flexibiliteit, bij uitstek geschikt voor het produceren van hoogwaardiger producten in kleinere series.’ Maar voor contragewichten of de putdeksels die

HOUDEN AAN ‘PARIJS’ Rob van Veen is vice president energy & infra bij Prysmian, een multinationale fabrikant van onder andere elektriciteitskabels die zich zo goed mogelijk probeert te houden aan ‘Parijs’. ‘Zo kopen wij voor onze fabrieken in Delft en Emmen energie in met een Garantie van Oorsprong, om zeker te zijn dat die afkomstig is uit duurzame bronnen. Omdat groene energie nog schaars is, is de prijs van die garanties het laatste jaar fors gestegen. Wij doen die extra investering omdat Prysmian zich wereldwijd tot doel heeft gesteld tussen 2016 en 2020 de CO2-uitstoot met 15 procent te verlagen.’ Tegelijk worden er energiescans uitgevoerd en investeert het bedrijf ook in ledverlichting, frequentieregelaars en herinrichting van de productielijnen, om waar mogelijk stops en starts te voorkomen. Voorts analyseert Prysmian de CO2-footprint van de elektriciteitskabels gedurende de complete lifecycle, vertelt Frank Middel, sustainability officer. Zo’n 17 procent van de footprint van een hoogspanningskabel zit in het produceren ervan: van het winnen van delfstoffen en de grondstofproductie tot en met de afwerking in de Prysmian-fabriek. De overige 83 procent wordt veroorzaakt door energieverlies tijdens het gebruik.

‘Als je elektriciteit door een kabel stuurt, gaat er door de weerstand energie verloren. Toen opdrachtgever TenneT voor het Randstad Noordring-hoogspanningsnet van 133 kilometer om een geleider van 1.600 mm2 (het oppervlak van de doorsnede van de kabel, red.) vroeg, hebben wij uitgerekend dat een 2.500 mm2-geleider tot minder verlies leidt en bij 40 jaar gebruik een CO2-reductie van 13.000 ton oplevert.’ Voor kleinere projecten zoals het bekabelen van nieuwe kantoorgebouwen biedt Prysmian een tco (Total Cost of Ownership)-analyse aan. ‘Veel projectontwikkelaars willen tegenwoordig energiezuinigere gebouwen neerzetten vanwege de hogere marktwaarde ervan. Grotere geleiders dragen daar aan bij en die hebben ze binnen twee à drie jaar terugverdiend.’

ring vergt van 685 euro per vermeden ton CO2-uitstoot. ‘Maar dat is nu. De komende jaren zal de ontwikkeling niet stilstaan. Over tien jaar kan dat zomaar gedaald zijn tot 100 euro per vermeden ton’, aldus de Berenschot-man. In aanvulling voorspelt FME-energiedeskundige Rob van Beek dat zich rond waterstof eenzelfde proces zal voltrekken als bij windenergie: ‘Tot voor kort was er veel overheidssteun nodig om een windturbine rendabel te maken. Door innovatie is dit rendement inmiddels dusdanig verhoogd en zijn de bouwkosten ervan door schaalvergroting zodanig verlaagd dat commerciële partijen nu windmolenparken kunnen aanleggen zonder HANDHAVING BLIJFT ACHTER subsidie. Grote commerciële partijen, Echter, uitgerekend de overheid koopt vaak niet Bert Duit, voorzitter van de AVNeG, de branchevereniging voor gieterijen, zoals Shell, zullen samen met overop een lagere tco in, constateert Van Veen. Dit en bedrijfsleider van VDL Castings: ‘Een energiebedrijf zal een kabel van heden en kennisinstellingen de kosten terwijl bedrijven vanwege het Activiteitenbesluit 15 megawatt tot aan mijn voordeur moeten komen leggen.’ van waterstoftechnologie sterk laten Milieubeheer verplicht zijn duurzame technoFoto: Com-magz dalen door innovatie en schaalvergrologie toe te passen als die binnen vijf jaar is terug ting.’ De eerdergenoemde SDE++te verdienen. ‘In aanbestedingstrajecten van de uitstoten. ‘Deze regeling’, legt Rob van Beek uit, regeling, een pot met 4 miljard euro, speelt een overheid wordt duurzaamheid echter nog onvol‘kan bedrijven wegjagen uit Nederland, waarna belangrijke rol bij het stimuleren van duurzame doende meegenomen en is de initiële prijs nog ze over de grens dezelfde hoeveelheid CO2 gaan energietechnologie. ‘Is de terugverdientijd bijvaak doorslaggevend. Tegelijk wordt er slecht voorbeeld tien jaar, dan vergoedt de regeling congehandhaafd. Wij hebben bijvoorbeeld veel geïnuitstoten. Een verlies aan werkgelegenheid dus, form het Activiteitenbesluit Milieubeheer de vesteerd in kabels die voldoen aan de nieuwste zonder enige winst voor het milieu. Daarom kosten voor die extra vijf jaar. Zo creëert de overEuropese verordening die eenduidige eisen stelt moet je zo’n heffing in EU-verband opleggen. En heid een markt voor die technologie en wordt het aan onder meer het brandgedrag van kabels controleren of leveranciers van buiten de EU zich voor bedrijven interessant die technologie te geïnstalleerd in gebouwen en civieltechnische aan de EU-normen houden en – zo niet – die ook innoveren en de productieschaal te vergroten.’ werken. Maar goedkopere kabels, van binnen en heffingen opleggen. Staal uit China bijvoorbeeld buiten Europa, met een eigen, lokaal keurmerk heeft alleen al door het transport een hogere kunnen hier zonder enige controle op de markt CO2-uitstoot. Zo creëer je een level playing field.’ LEVEL PLAYING FIELD worden gebracht.’ Tijdens de presentatie van de Klimaatroutekaarten onderstreepte FME-voorzitter Ineke Dezentjé HOUDEN AAN EIGEN WETTEN Hamming richting het ministerie van EconomiINNOVATIE EN SCHAALVERGROTING Hij erkent de tekortkoming bij overheden die sche Zaken en Klimaat (vertegenwoordigd door Van Veen van Prysmian aanvoert: ‘Er wordt veel In juni presenteerde FME twee Klimaatroutedirecteur-generaal Focco Vijselaar), dat vooroptijd gestoken in het aan de voorkant juridisch kaarten, één voor de technologische industrie en lopen in klimaatinnovatie niet mag betekenen regelen van verduurzaming. Bij oplevering van één voor de energie-intensieve metallurgische dat de Nederlandse politiek een ‘kop gaat zetten een product of dienst wordt echter nauwelijks sector. Deze zijn gebaseerd op onderzoek van op Europese regels’. ‘En als de industrie dan een gecontroleerd of de beloften worden waargeorganisatieadviesbureau Berenschot, uitgevoerd CO2-heffing opgelegd wordt, moeten die extra maakt. Een nieuw gebouw moet in Nederland onder leiding van Bert den Ouden, managing voldoen aan de Milieuprestatie-eis voor Geboudirector energie. De kaarten maken duidelijk wat belastinginkomsten wel direct terugvloeien naar wen in het Bouwbesluit. Fabrikanten van bouwer moet gebeuren om de twee industriële sectode innoverende industrie.’ Met dat laatste refematerialen, constructeurs en aannemers moeten ren jaarlijks 14,3 Mton CO2 minder te laten uitreerde ze aan de CO2-heffing over elke ton die in zich bijvoorbeeld houden aan de NEN 8006 en de stoten. Helder wordt dat met name met waterstof 2030 gereduceerd moet zijn om de klimaatdoelen als brandstof flinke stappen gezet kunnen worte halen voor de 300 industriële bedrijven in daaraan gekoppelde methode voor het berekenen den. Echter ook dat dat momenteel een investeNederland die in hun processen de meeste CO2 van de CO2-footprint van hun producten. Maar een gemeente neemt bij een aanbesteding vaak net zo gemakkelijk genoegen met een goedkoper product waarvan het milieueffect op een andere, KAN DE WERKELIJKE VERVUILER BETALEN? niet te controleren wijze is berekend. Dan is het heel begrijpelijk dat bedrijven die zich netjes aan die norm houden, zich gepiepeld voelen. De Bij het lanceren van de CO2-heffing voor de 300 meest ‘Er is een verpakkingsbelasting ingevoerd die het in overheid zou zich als opdrachtgever veel beter uitstotende bedrijven in Nederland bezigen politici graag kunststof verpakte product een paar cent duurder moeten houden aan de eigen wetten en die als de slogan ‘de vervuiler betaalt’. Daarbij gaan ze eraan maakte. Dit had geen effect op het koopgedrag: imago, wetgever beter moeten handhaven’, aldus voorbij dat dat chemische bedrijf of die olieraffinaderij design en kwaliteit blijken veel belangrijker. Dus ook al Van Beek, die erop wijst dat de overheid jaarlijks uitsluitend vervuilt ten behoeve van de eindconsument. zou je in de heffing op een auto alle milieueffecten meevoor zo’n 60 miljard euro aan bouwopdrachten Uiteindelijk komen die plastics in een stuk speelgoed of nemen – dus niet alleen CO2-uitstoot, maar ook de mate verstrekt. van circulariteit – gedurende de volledige lifecycle, ineen meubel terecht of in het productieproces dat hiervoor nodig is. Waarom dan geen CO2-heffing voor de eindconsument? Volgens energiedeskundige Rob van Beek van FME zijn in het verleden wel dergelijke pogingen ondernomen, echter zonder het gewenste effect.

clusief de complete productieketen, dan nog is daarmee niet het aankoopgedrag te beïnvloeden. Tenzij je die heffing heel hoog zou maken. Maar dan moet je als overheid dat koopkrachtverlies weer compenseren.’

www.berenschot.nl www.nl.prysmiangroup.com www.vdlcastings.nl www.fme.nl

september 2019

STRATEGIE

TALKING INDUSTRY OVER HET CONCURRENTIEVERMOGEN VAN DE NEDERLANDSE INDUSTRIE

‘DEDICATED PARTNERS, GOEDE PRIJSAFSPRAKEN EN VOL GAS GEVEN: DAAR GAAT HET OM’ De Nederlandse maakindustrie is sterk. Daarover zijn de deelnemers aan de rondetafeldiscussie – die ING en Link Magazine net voor de zomer hielden onder de noemer TalkING Industry – het eens. Maar hoe houd je die competitief? Bij gastbedrijf Bronkhorst

• ‘Ik wil mijn eigen toeleverancier kunnen zijn.’ • ‘We produceren het meeste zelf, dat is een

High-Tech in Ruurlo praatten oem’ers en toeleveranciers een avondlang over het thema

• ‘Configure-to-order loont alleen als je

‘De machine- en apparatenbouw in 2025 – hoe blijf je aan de bal?’. Nuchterheid en vertrouwen zetten de toon. Tuurlijk, dat vraagt wel het nodige: bedrijven moeten nóg slimmer

bewuste keuze.’ behoorlijke aantallen hebt.’ • ‘De klant wil van ons de allerbeste oplossing

voor zijn proces.’

produceren. En beter kijken wat hun klanten precies willen. Vrees voor de toekomst – of China wel kan worden bijgebeend – is er niet. Maar goed anticiperen is geboden. DOOR LUCY HOLL

lak er maar een mooi etiket op: lean, procesoptimalisatie, continuous improvement. Maar Dennis Grolleman, directeur van DGS (100 medewerkers) in Haaksbergen, fabrikant van lijnen voor de vleesverwerkende industrie, stampt het er op de werkvloer op geheel eigen wijze in. ‘Ik wil elk jaar een maand inhalen, zeg ik tegen mijn mensen. Oftewel elk jaar weer 10 procent efficiënter werken. Ik gebruik mijn nuchtere boerenverstand en houd de schwung in het bedrijf, dat is allesbepalend.’ Daarom ziet hij ook geen heil in een hele batterij inkopers die oneindig de markt afspeuren om ergens een onderdeel voor de allerlaagste prijs te bemachtigen. ‘Dat kost alleen maar ongelooflijk veel tijd en dus geld. Ik geloof in snelheid. In dedicated partners, goede prijsafspraken en vol gas geven.’ Nog niet zo lang geleden nam DGS toeleverancier Keizers Metaal in Haaksbergen over, specialist in onder meer buis- en plaatlaseren, kanten en plaatwalsen. ‘Ik wil mijn eigen toeleverancier

kunnen zijn.’ Het is het IKEA-idee, zegt Grolleman: efficiënter werken vraagt waar mogelijk om standaardisatie, maar dan wel met ‘bouwpakketten’ die kloppen. Die nadruk op efficiency in eigen huis en bij klanten legt DGS geen windeieren. Grollemans bedrijf bestaat nog geen zes jaar, maar haalt nu al miljoenen omzet per jaar met zijn frisse kijk op de sector. Voorbeeld: in een slachtlijn wordt al sinds mensenheugenis een ketting gebruikt die vetten achterlaat op de karkassen en daarmee kostbaar snijverlies veroorzaakt. ‘Dus bedachten we een ketting die niet gesmeerd hoeft te worden. Hoe simpel kan het zijn, maar je moet het wel zien. De grootste kalverintegrator ter wereld is één van onze afnemers en verdient die kettingen in no time terug.’

IEDEREEN BLIJ Richard Nieuwenhuis, (after)sales engineer bij Niverplast (150 medewerkers) in Rijssen, fabrikant van verpakkingsmachines voor onder meer de foodsector, heeft net zo’n hekel aan managementtermen en -boeken als Grolleman. Niverplast draait om happy people: blije klanten en

blije medewerkers, wat geheid leidt tot omzet en winst. ‘In het bedrijfsfilmpje op de website zeggen we dat we onszelf niet altijd heel serieus nemen. Maar wat we doen, nemen we wel heel serieus.’ Het assortiment van Niverplast leent zich veel meer dan dat van DGS voor standaardisatie. ‘We produceren het meeste zelf, dat is een bewuste keuze. Voor toeleveranciers is het heel lastig te begrijpen hoe wij werken.’ Standaardproducten en steeds verdere modularisatie zijn mooi, maar je business moet zich er wel voor lenen, weten de deelnemers aan tafel. Harm Langen, ceo van Pas Reform (150 medewerkers), producent van broedmachines in Zeddam: ‘Onze broedmachines zijn sterk geconfigureerde producten. Een bestelling gaat zo het ERP-systeem in, daar komt op dat moment geen engineering aan te pas. Maar wat eromheen zit aan broederij-automatisering en klimaatinrichting, daar moet wel aan ontworpen worden. We combineren configure-to-order met engineering-to-order. Cto loont alleen als je behoorlijke aantallen hebt, zoals in onze grootste markt, de pluimveeproductiemarkt.’ Een kleiner deel van de omzet komt uit de

Carolien Meijer, manager strategic marketing bij Bronkhorst: 'We hebben veel gesprekken, observeren en begeleiden een klant naar de juiste oplossing.'

Voorafgaand aan de rondetafeldiscussie kregen de deelnemers de kans om bij Bronkhorst in de keuken te kijken.

september 2019

vaccinmarkt: op eieren wordt vaccin gekweekt. ‘Dan heb je het over farmaceutische bedrijven met dikke boekwerken vol specificaties. Daar valt weinig te standaardiseren.’

DRUK OP DE KNOP ‘I have a dream’, reageert Rob Schuurman, cto bij Tecnotion (320 medewerkers) in Almelo, leverancier van lineaire en Torque motoren. Tecnotion produceert duizenden motoren per jaar in China, in vele varianten. ‘We bouwen alles zo veel mogelijk om naar modulair design en richten daar de processen op in. Als er in 2025 een order binnenkomt, is het één druk op de knop en starten maar. Ik wil alles in 3D-CAD ontwerpsoftware, ondersteund Aan tafel, met de klok mee: Menko Eisma (Trumpf), Hans Velten (IMS), Richard Nieuwenhuis (Niverplast), John van Ginkel (Link Magazine), met PDM en een productconfiguGert Jan Braam (ING), Jarno Luttikhuis (ING), Rob Schuurman (Tecnotion), Carolien Meijer (Bronkhorst High-Tech, net niet zichtbaar), rator. Het wordt één grote biblioDennis Grolleman (DGS), Harm Langen (Pas Reform, niet op deze foto) en Peter Rikken (Meilink). Foto’s: Arjan Reef theek met standaarddelen, een soort LEGO-doos. De klant geeft, eventueel ondersteund door onze applicatieoplossing.” We hebben accountmanagers nodig onder meer massa- en volumeflowmeters en engineer, de gewenste variabelen zelf in op de die kijken naar de behoeften van de klant. Dat drukregelaars, waarvan er jaarlijks 80.000 over de website en de productie van de sterk modulair daadwerkelijk bestellen is daarna zo gebeurd via toonbank gaan, zo hoorden de deelnemers bij de opgebouwde motor begint automatisch.’ de site.’ rondleiding voorafgaand aan de discussie. CaroTecnotion produceert in Schuurmans droom al Grolleman gelooft het meteen, maar dat ook lien Meijer, manager strategic marketing: ‘We orders voor machines van leveren aan zeer diverse markten via ruim vijftig vele tonnen straks online verkoopkanalen en bouwen een uitgebreid databinnenkomen, betwijfelt bestand op. Wie koopt wat en hoeveel op welke hij. ‘Als het vertrouwen er markt? Wat is de acceptatie van nieuwe producmaar is’, zegt Peter Rikken, ten? We hebben veel gesprekken, observeren en moderator van de discusbegeleiden een klant naar de juiste oplossing. Wat sie en directeur van Meiwil de klant, wat beweegt hem, waar zitten latente link (350 medewerkers) in behoeften, hoe gedragen trendsetters zich?’ Alles Borculo. Meilink verpakt legt Bronkhorst vast. ‘We zitten in zo veel marken verzendt producten uit ten met zo veel klanten, de enige manier om zinde maakindustrie en zorgt volle dingen te doen is om marktdata te generehet ‘standaard maatwerk’ in één slimme producdat deze wereldwijd heel en op tijd aan-komen, ren en klantbehoeften te leren begrijpen. En aan tiestraat met korte doorloop- en omsteltijden. onder het motto ‘securing value’. ‘Ik heb in 2013 de hand van die informatie keuzes te maken waar ‘Die modulariteit biedt integraal prijsvoordeel, anderhalve ton overgemaakt voor een Tesla die ik we in de wereld het verschil kunnen maken.’ enorme flexibiliteit, risicobeperking voor de klant nog nooit in het echt had gezien.Die kant gaan en een hoge mate van customization. Hoe we we beslist op als een fabrikant onderscheidend LAUNCHING VICTIMS tegen die tijd de markt exact benaderen, hoe onze genoeg is.’ Moderator Rikken wil weten wat de bedrijven om klanten ons in de toekomst online vinden en of tafel doen met ‘launching victims’. Wat dat zijn? ze wel via de site zonder persoonlijk contact Launching customers kijken toe. Launching vicPERFORMANCE TE KOOP willen bestellen, moeten we nog verder ondertims zijn klanten die financieren, echt meedenken Als alles zo plat en transparant wordt, moet je zoeken.’ Speciale motoroplossingen blijft een inderdaad heel goed kijken waar dan je toegeen de pijn voelen als het niks wordt. Bronkhorst andere belangrijke tak van sport voor Tecnotion, voegde waarde zit, klinkt het aan tafel. Harm heeft dat soort klanten zeker, zegt Carolien wat natuurlijk een geheel ander businessmodel Langen: ‘De klant wil van ons de allerbeste oplosMeijer: ‘Als we een specifiek product ontwikkevergt. sing voor zijn proces. En we zijn bezig met het len, durven we best ver te gaan met de risico’s. ontwikkelen van servicemodellen. We hebben Maar we willen wel dat klanten zo’n ontwikkeling straks zo veel data en zo veel kennis van de op zijn minst serieus nemen. Daarom vragen TRANSPARANTE TRANSACTIES broederij: dan verkopen we geen broedmachines we bij grote engineeringtrajecten een vorm van Menko Eisma, ceo van Trumpf (met in Nedermeer maar prestaties. Dat maakt de business commitment.’ land ongeveer 110 vaste medewerkers) in Hengeweer minder plat.’ Servitization en pay per use lo, leverancier van onder meer plaatbewerkingsIMS (140 medewerkers) in Almelo, fabrikant van worden het helemaal, zegt ook Menko Eisma: machines, is ervan overtuigd dat heel veel speciaalmachines met extreme precisie, opereert ‘Klanten kopen bij ons performance. Wanneer transacties in de nabije toekomst online gaan. in een totaal andere wereld, zegt business develoeen machine bij hen op de vloer het niet doet, is ‘Het wordt allemaal zo transparant als wat. Er per Hans Velten. ‘Doorgaans zitten bij ons in een dat óns probleem.’ komt een compleet nieuwe generatie klanten aan opdracht zo’n 2.000 tot 15.000 uur engineering. Dus zorg dan ook maar liever dat je als onderdie opgroeit met portals. Die mensen denken We bedienen jaarlijks tien klanten, megacomneming heel veel weet over je klanten en markanders en leggen hun problemen bij de leveranplexe bedrijven vanaf 40.000 medewerkers, waarten. Bronkhorst High-Tech (650 medewerkers) ciers neer. “Jullie zijn de experts, die technische investeert daar sterk in. Het bedrijf produceert details interesseren me niet, bied me maar een LEES VERDER OP PAGINA 44

‘Als Amazon jouw markt betreedt, ben je verloren’

september 2019

VERVOLG VAN PAGINA 43

ONLINE PLATFORMS

bij het de clou is om goed af te pellen wat de klant wil en wie de beslissingen neemt. Ook wij dromen van cto in plaats van eto en doen ons stinkende best om stukjes van machines te standaardiseren. Maar product en markt lenen zich er niet echt voor.’ Bij IMS is het eerder oppassen voor het ‘boka’effect: bij ons kan alles. Engineers moeten af en toe afgeremd worden in hun perfectionisme en creativiteit, verkopers willen soms alles doen wat de klant vraagt. Daarnaast heeft IMS soms ook te maken met aanbestedingen: machines van vele miljoenen worden dan via e-auctions vergeven. Velten: ‘Wie biedt minder, is het vaak. Absurd en inhumaan, er zit maanden werk in met een heel team om een aanbieding te doen. Er komt steeds meer oppositie tegen, heb ik het idee. Het gif van de e-auctions verspreidt zich hopelijk niet verder.’

Een ander potentieel ‘gevaar’ zijn de online platforms. Rikken: ‘Iemand vertelde me onlangs dat het Amazon-proof houden van zijn groothandel – 750 miljoen euro omzet – een van zijn belangrijkste doelstellingen was. Als een bedrijf boven het miljard komt, krijgt Amazon bij wijze van spreken een bliepje: “Why are we not doing that?” ‘Als Amazon jouw markt betreedt, ben je verloren.’ Als het een beetje te standaardiseren en te begrijpen is, verschijnen er geheid platforms zoals Uber en Airbnb, weet Gert Jan Braam, sector banker industry bij ING. Jarno Luttikhuis, relatiemanager industry ING: ‘Er kan straks zo maar een platform voor bijvoorbeeld flowmeters worden opgezet à la Bol.com. Hoe meer producten verschuiven naar de commoditykant, hoe sneller een bedrijf inwisselbaar is.’ Dus verlies vooral het persoonlijke contact met de klant niet uit het

oog, benadrukt Luttikhuis, met een team van vijftien collega’s verantwoordelijk voor de bediening van ondernemingen in de maakindustrie in Noord-Oost-Nederland. Richard Nieuwenhuis daagt Menko Eisma van Trumpf uit: ‘Als ik naar jullie marktpositie kijk, weten jullie exact waar alle productiemachines staan en wat de bezettingsgraad ervan is. Waarom zeg je niet tegen eindklanten: “Wij hebben alle data. Leg het werk maar bij ons neer en wij zetten het wel voor je uit op onze installed bases in de regio”?’ Trumpf wil als familiebedrijf niet in concurrentie gaan met zijn klanten, zegt Eisma. ‘Onze klanten bepalen ons succes. Alle machines genereren data, dus ook die van ons. De uitdaging is om die data om te zetten naar toekomstige verbeteringen.’

CHINA PIEPT EN KRAAKT En dan komt in Ruurlo ‘China’ natuurlijk nog op tafel. Wat moet er gebeuren om de Chinezen bij te benen? Tecnotion besloot vijftien jaar geleden om zijn motoren in China te gaan produceren en dat bleek een mooi middel voor de volumeflexibiliteit, concludeert Rob Schuurman nu. ‘Als we dat in Nederland hadden moeten reali-

THE INTEGRATOR.

LINKING INDUSTRY AND INNOVATION. VSE houdt het overzicht en houdt het simpel. Voor u! ALS HET GAAT OM:

Motion control

Industriële automatisering

Hygiënisch ontwerp

Robot-integratie

Vision & Sound applicaties

Service & onderhoud

september 2019

www.vse.nl

seren, hadden we er nooit zo gezond voorgestaan. Het was een goede versneller, maar nu kraakt en piept China. De flexibiliteit is er grotendeels uit. Mensen kunnen daar nu overal aan de bak en als ze ergens twee euro per uur meer kunnen verdienen, zijn ze weg.’ China wordt qua concurrentie op productiekosten eerder een kleiner dan een groter probleem, stelt Hans Velten. ‘Er is daar een steeds groter tekort aan mensen in de geïndustrialiseerde gebieden, de lonen en prijzen stijgen enorm. Het fenomeen lage lonen blijft nog wel even, maar niet specifiek in China.’ De bedreiging wordt anders, serieuzer qua technologie, meent Eisma. ‘China heeft veel hogeropgeleide mensen. Ze doen hun kennis op Westerse universiteiten op en hun eigen universiteiten behoren nu ook tot de beste van de wereld.’ Velten: ‘Made in China 2025 is één van de grote drivers van de regering, niet copied in China. Ze zetten massaal in op kennis.’ Tecnotion heeft net een robot besteld, voor de nodige efficiëntie en om aan de volumeflexibiliteit te kunnen blijven voldoen, zegt Rob Schuurman. Die transporteert Meilink nu naar de fabriek in Suzhou. ‘Onze technische kerncompetenties zitten met name in de spoelenunit van de

motor en we onderzoeken of we de nieuwe productgeneraties niet in Nederland of Europa willen produceren.’ Als technologiemarktleider heeft Tecnotion in China al meerdere partijen geteld die medewerkers wegkopen en motoren exact kopiëren.

AFWACHTEN GEEN OPTIE Een Chinees kan lokaal een markt beheersen, maar of hij dat ook in Europa waar weet te maken met alles erop en eraan, is de vraag. Zolang Europese toeleveranciers zich onderscheiden qua snelheid, service, variaties, applicaties, (standaard) maatwerk en meer, blijft er genoeg te doen in de eigen regio. Dennis Grolleman: ‘Een Chinees kan hier niet bieden wat wij bieden.’ Nou, dan koop je hier toch gewoon een bedrijf op, zoals Zhejiang Geely heeft gedaan met Volvo, reageert Eisma droogjes. Maar ook hij herkent de gevaren. ‘We hebben afgelopen jaren heel goed gereageerd op de ontwikkelingen in Oost-Europa door te automatiseren. Nu hebben we voldoende

kennis en mogelijkheden om te anticiperen op de bedreigingen vanuit China. Maar dan moeten we wel snel daadwerkelijk naar een smart industry toe.’ Afwachten is geen optie. Peter Rikken kiest ter afsluiting van de avond als autoliefhebber voor een uitspraak van oudcoureur Mario Andretti: ‘If everything seems under control, you’re just not going fast enough.’ Knoop dat in je oren: als het te comfortabel voelt, gaat je bedrijf niet snel genoeg met de veranderingen mee.’

www.trumpf.com www.ims-nl.com www.niverplast.com www.tecnotion.com www.bronkhorst.com www.dgs-ps.nl www.pasreform.com www.meilink.eu www.ing.nl/industrie

Promoting ideas. Building on experience. Remaining curious.

Industriële sensoren. Uw wensen zijn onze inspiratie. Uw processen verbeteren is onze doelstelling. Wij delen onze kennis en ervaring, en staan altijd open voor nieuwe ideeën. Samen denken we een stap vooruit en creëren we nieuwe mogelijkheden voor een succesvolle toekomst. Innovatie is onze passie – en daarmee uw concurrentievoordeel. Meer informatie: www.pepperl-fuchs.com

Your automation, our passion.

september 2018

Maatwerk voor onze maakindustrie

Ontmoet Wouter. Hij werkt voor onze projectexpediteur Varekamp Project

zorgt hij voor rimpelloze transporten met vlekkeloze begeleiding. Zekerheid,

Services. Wouter organiseert de wereldwijde speciale transporten van Varekamp.

snelheid en veiligheid staan hoog in het vaandel van Varekamp. Alles is maatwerk.

Op maat uitgevoerde transport opdrachten voor de Nederlandse maakindustrie.

Rotterdam is vaak de uitvalsbasis en de wereld is het speelveld. Wouter komt overal

Wouter beheerst dit bijzondere vak tot in detail. Met zijn team van specialisten

en weet voor elk type projectlading de juiste oplossing.

Heeft u een transportuitdaging? Neem contact op met Wouter via vpservices.com/contact of bel 010 - 4367 717

Varekamp Project Services is onderdeel van

PRODUCTIESTRATEGIE

VAN DOREN ENGINEERS LEGT ZICH NIET MEER ALLEEN TOE OP ONE-OFF PROJECTEN

‘WIJ ZIEN POTENTIE IN HIGH VOLUME, LOW MIX’ Het marktsegment ‘low volume, high mix’ is de kurk waar Van Doren Engineers op drijft – en dat blijft zo. Maar daarnaast zet de dienstverlener voor machinebouwers en productiebedrijven nu ook in op ‘high volume, low mix’. ‘Daar is vraag naar bij klanten en prospects, dus zien we potentie om ook in dat segment te groeien.’

DOOR PIM CAMPMAN

ie dubbelstrategie is niet uit nood geboren, Van Doren Engineers weet jaar na jaar het klantenbestand en de omzet te vergroten. Als Deloitte je bombardeert tot ‘Gold Member Best Managed Companies 20172018’ dan heb je je zaakjes prima voor elkaar. En dat algemeen (en commercieel) directeur Jos van Doren begin dit jaar door de provincie NoordBrabant werd uitgeroepen tot één van ‘Brabants Besten’, geeft aan dat het bedrijf ook op het vlak van werkgeverschap en sociale innovatie hoge ogen gooit. Een gloednieuw pand in het Noord-Limburgse Panningen laat zien dat het Van Doren Engineers voor de wind gaat: vloeroppervlak – voor productie en kantoren – 3.900 vierkante meter, op een perceel van zo’n 12.000 vierkante meter. ‘We hebben hier de ruimte om door te groeien’, zegt John Beijers, al twintig jaar in dienst en accountmanager voor oem-klanten. In de voormalige vestiging in het nabijgelegen Beringe, in 1998 opgezet, groeide het bedrijf uit zijn jasje. Beijers: ‘Van vijf medewerkers in de begintijd gingen we naar zestig nu, plus een flexibele schil van zo’n dertig personen. Door de jaren heen is die locatie tweeënhalf keer zo groot gemaakt, maar uiteindelijk heeft de groei ons ingehaald.’

DICHT BIJ DE KLANTEN Op de nieuwe locatie ziet hij dat niet snel weer gebeuren. ‘Los van de ruimte is het pand zó slim gebouwd en ingedeeld dat we, indien nodig, de vierkante meters makkelijk kunnen verdubbelen. Hier kunnen we nog zeker twintig jaar vooruit.’ De andere vijf vestigingen van Van Doren Engineers (280 medewerkers) bevinden zich in Boekel, Breda, Heteren, Veghel en Nitra (Slowakije). ‘Wij zijn een familiebedrijf dat er goed aan doet dicht bij klanten te zitten. Daarnaast zetten we continu in op innovatie’, vertelt Erik van Berlo, die in zijn dertien jaar bij het bedrijf diverse functies vervulde. Momenteel is hij projectleider

Erik van Berlo (links) en John Beijers: ‘Wij onderscheiden ons door 100 procent op de industrie te focussen.’ Foto: Vincent Knoops

paneelbouw, aanspreekpunt voor de vestiging Slowakije en teamleider van de afdeling Verbeteren en Vernieuwen, die het bedrijf op het spoor moet houden van continu stappen maken in professionalisering, digitalisering enzovoort. ‘Denk aan het verder standaardiseren van de hardwareen software-engineering, het genereren van EPLAN-schema’s met Typical Manager en 3D-ontwerp van kast-lay-outs in ProPanel voor volledig mechanische bewerking op de CNCmachines. Allemaal investeringen om de klant zo efficiënt mogelijk een kwalitatief hoogwaardig product of dienst te leveren.’

ROBOTICA EN LEAN Die aspecten komen ook om de hoek kijken nu de directie de strategische keuze gemaakt heeft om tevens op seriematige paneelbouw te focussen. Dat heeft, schetst Van Berlo, best forse consequenties voor de manier van werken en de vereiste skills van medewerkers. Kort samengevat: voor one-off projecten heb je ervaren monteurs nodig die verschillende taken kunnen uitvoeren en snel kunnen schakelen. ‘Bij seriebouw is je initiële investering aan de voorkant groter. Maar als je het slim doet, win je die terug in het vervolgtraject door te werken in een cellenstructuur: groepjes medewerkers doen één of een paar repeterende handelingen. Die ooit door robots overgenomen zullen worden, slimme bedradingsrobots zijn er nu al. Maar uiteindelijk’, voorspelt Erik van Berlo, ‘gaat de one-off projectenbusiness ook die kant op.’ Van Doren Engineers zet binnen de paneelbouw in op ‘smart wiring’, zowel in Nederland als in Slowakije, legt hij uit. Hiermee

worden panelen niet meer vanaf een schema bedraad, maar vanuit een digitale draadlijst op een touchscreen. John Beijers noemt een ander aspect: ‘Lean manufacturing is typisch iets uit de seriebouw. Omdat we daar niet in zaten, konden wij lean niet hardcore doorontwikkelen. Nu kunnen we daar wel grote stappen in maken.’

FOCUS OP INDUSTRIE Veranderingen in de werkmethoden en de organisatie, gestage digitalisering van interne processen en oplossingen voor klanten. Als specialist in zowel elektrotechniek als industriële automatisering en steeds meer ook in productie-ICT, zit Van Doren Engineers steeds vaker in de rol van system integrator die klanten ontzorgt. ‘Daarbij onderscheiden wij ons door niet, zoals de meeste concullega’s, in de breedte te gaan, maar 100 procent op de industrie te focussen’, claimt Beijers, die ook de drijvende kracht is achter de buitengewoon succesvolle UL Panelshop in Nederland en Slowakije (engineering, bouw en certificering van besturingspanelen voor levering aan de VS en Canada). In alles houdt het bedrijf vast aan zijn no-nonsense bedrijfscultuur: anders denken, gewoon doen, nooit stilstaan, innovatief, altijd met nieuwe dingen bezig zijn. Erik van Berlo: ‘Machines en productieprocessen intelligenter maken, dat is wat wij doen. John Beijers tot slot: ‘Doen we dat goed, dan groeien onze klanten en wij in de slipstream ook.’

www.vandoren.nl

september 2019

Uw sector is ons vertrekpunt.

Als ondernemer wilt u graag een bank die aandacht heeft voor uw sector. Onze sectorspecialisten denken graag met u mee. Zij zijn op de hoogte van de actuele ontwikkelingen binnen de industrie. En weten wat nu nodig is om uw plannen op korte en lange termijn te realiseren. Voor meer informatie: abnamro.nl/industrie

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

IN FLINK: 53 Tiller voorkomt gezondheidsklachten 55 Hanskamp brengt CowToilet op de markt, Metal Work levert pneumatiek 57 Kort nieuws met onder meer: REIN4CED maakt Europese fietsproductie weer rendabel

Voordat Bond3D serieus omzet kan gaan draaien, is er nog 30 miljoen euro nodig. Ceo Gerald Holtvlüwer: ‘Maar ik denk niet dat de financiering de komende jaren een probleem zal worden.’ Foto: Com-magz

ASML-PROTEGÉ BOND3D DENKT MET 3D-PRINT-TECHNOLOGIE IN VIJF JAAR TE GROEIEN NAAR 50 MILJOEN EURO

‘GEEN CONCURRENT KAN DE KWALITEIT VAN ONZE PRODUCTEN BENADEREN’ Twee FUMO3 3D-printers worden reeds geassembleerd, de komende maanden worden er nog zes gebouwd. En vanaf eind dit jaar gaat Bond High Performance 3D (BOND3D) daarmee de eerste functionele producten voor de markt produceren. Producten van het ultra high performance polymeer (uhpp) PEEK van een zeer homogene kwaliteit.

een hoge isotropische sterkte, wat wil zeggen dat de eigenschappen in alle richtingen identiek zijn. Dit betekent dat er een complex gevormde manifold (spruitstuk) mee geprint kan worden die een druk van 115 bar aankan bij een wanddikte van slechts 1,3 millimeter.

Veel homogener dan die van de Amerikaanse marktleider in kunststof-printers, Stratasys, claimt ceo Gerald Holtvlüwer van de Enschedese start-up. Het is met name op basis van die prestatie dat hij verwacht de komende vijf jaar op te schalen van de huidige nul euro omzet naar een van 50 miljoen. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

p een van de sheets die Holtvlüwer tijdens de persmeeting eerder deze zomer toont, is links een dwarsdoorsnede te zien van ultra high performance polymeer dat

3D is geprint door een machine van Stratasys. Zichtbaar is een verzameling bolletjes met vrij veel ruimte ertussen. De opname rechts, van een dwarsdoorsnede van het PEEK (polyetheretherketone) dat BOND3D heeft kunnen produceren, laat een aaneengesloten vlak zien: materiaal met

STERK EN LICHT Voorts heeft het materiaal alle andere eigenschappen van PEEK: hitte- en koudebestendig, sterk en licht. En bio-compatible, dus te gebruiken als implantaat, schetst de ceo. Dit resultaat is onder meer mogelijk, vervolgt hij, doordat niet de gangbare kunststof draad (filament) als voeding wordt gebruikt, maar staafjes van enkele millimeters dik. Ook telt de nauwkeurige bestuurbaarheid van de printkop, dankzij de in-huis LEES VERDER OP PAGINA 51

september 2019

VERVOLG VAN PAGINA 49

ontwikkelde besturingssoftware. Voor de verhoging van de sterkte vindt het printproces plaats in een oven, op 200 graden Celsius. De snelheid ligt inmiddels op 35 kubieke centimeter per uur, wat volgens Holtvlüwer vergelijkbaar is met die van de Stratasys uhpp-printer.

30 MILJOEN NODIG Het eerste idee is afkomstig van Wim Brink, investeerder en bekend als voormalig eigenaar van trekhakenfabrikant Brink, met wie collegainvesteerder Holtvlüwer in 2016 in contact kwam. De verwachting toen was dat het marktrijp maken enkele miljoenen zou gaan kosten. Inmiddels is er plusminus 15 miljoen euro geinvesteerd en de ceo verwacht dat er nog wel zo’n 30 miljoen nodig is voordat er serieus omzet gedraaid gaat worden. Geld dat tot nog toe afkomstig is van hemzelf en Brink, maar ook van de Enschedese system supplier en oem’er Demcon. Twintig van de zestig personeelsleden staan bij Demcon op de loonlijst en de start-up maakt gebruik van de incubatorfaciliteiten in de huisvesting van Demcon op het Business & Science Park tegenover de campus van Universiteit Twente.

IN NEDERLANDSE HANDEN Recentelijk is er een vierde investeerder bijgekomen: het Britse beursgenoteerde Victrex, fabrikant van onder andere PEEK. Dit bedrijf heeft als strategie hoger in de keten terecht te komen, om ook producten gemaakt van het eigen granulaat op de markt te brengen. Victrex heeft veel materiaalkennis en een wereldwijd salesen servicenetwerk. Het biedt het Enschedese bedrijf toegang tot de markten die het voor ogen heeft: de hightech machinebouw, aerospace, automotive en ook de medtech. ‘Nee, Victrex heeft geen meerderheidsaandeel. Dat is in Nederlandse handen’, verzekert Holtvlüwer desgevraagd. ‘Ik denk niet dat de financiering de komende jaren een probleem zal worden.’

Met de technologie van BOND3D kunnen zeer fijne structuren worden geprint, opgebouwd uit lijntjes van niet meer dan 0,35 millimeter. Foto: BOND3D

lijntjes van 0,35 millimeter) laat rondgaan. ‘Daarom willen we niet dat andere bedrijven met onze machines grootschalig aan de slag gaan. Ook lopen we dan de kans dat partijen onze machine gaan nabouwen, ondanks de patenten die erop zitten.’ De productenmarkt kan verder verruimd worden door met de klant mee te engineeren aan het product. Vermarkten van de printers op de langere termijn sluit de ceo echter niet uit.

REGIONALE METAALBEDRIJVEN De FUMO3, de eerste printer waarmee op commerciële basis producten geprint moeten gaan worden en waarvan er nu twee worden geassembleerd, bestaat uit ongeveer 5.000 onderdelen. Daarvan zijn er zo’n 1.500 door de mensen van

‘We willen niet dat andere bedrijven met onze machines grootschalig aan de slag gaan’

NABOUWEN BOND3D kiest er bewust voor in eerste instantie met hun machines geproduceerde producten op de markt te brengen, en niet de 3D-printer zelf. ‘De kwaliteit van onze producten is zo hoog, geen concurrent kan dat benaderen’, vertelt Holtvlüwer, terwijl hij een paar kleine implantaten van een zeer fijne 3D-structuur (opgebouwd uit

BOND3D ontworpen en het bedrijf klantspecifiek toegeleverd. Het frees- en plaatsnijwerk voor de modulair opgebouwde printer hebben metaalbedrijven uit de regio gedaan. In het opengewerkte prototype elders op de vloer is de nodige pneumatiek van Festo zichtbaar, naast sensoren van onder andere Sony. Ook werken de veelal universitair geschoolde mensen van BOND3D

samen met wetenschappers van de University of Exeter, die een onderzoeksgroep heeft op het gebied van het 3D-printen van high performance polymeren. Via deze universiteit is de Enschedese start-up in contact gekomen met Victrex, aldus Holtvlüwer.

MAKE NEXT Bond High Performance 3D maakt sinds vorig jaar deel uit van het selecte groepje starters dat is toegelaten tot de Make Next Platform Accelerator. Dit initiatief van ASML, Huisman, Vanderlande en de Stichting TechnologieRating, waarin ook Lightyear (zonne-energie aangedreven auto’s, Helmond), SMART Photonics (fotonica, Eindhoven) en Clear Flight Solutions (ornithopter, Enschede) zijn opgenomen, biedt technologische kennis en marktkennis plus een wereldwijd netwerk. De accelerator staat open voor jonge ondernemingen waarvan de initiatiefnemers verwachten dat die binnen vijf jaar zullen doorgroeien naar een omzet van 50 miljoen euro. Tegen die tijd wil Gerald Holtvlüwer rond de driehonderd mensen op de loonlijst hebben staan, gehuisvest in de nieuwbouw die hij voor later voor ogen heeft. Voordien verkast de onderneming in september naar het Demcon Technology Center aan de Hengelosestraat in Enschede.

www.bond3d.com www.demcon.nl www.victrex.com www.makenextplatform.nl

april 2019

TILLER VOORKOMT GEZONDHEIDSKLACHTEN

‘WIE LAGER IS OPGELEID, ERKENT DE RISICO’S VAN ZWARE ARBEID VAAK NIET’ De tilhulp van het Haagse bedrijf Tiller ontlast werknemers tijdens lichamelijk belastende werkzaamheden. Hoewel de tilhulp werkgerelateerde gezondheidsklachten voorkomt en helpt om aan de Arbowet te voldoen, is de animo voor de oplossing beperkt. ‘We merken dat vooral hoger opgeleiden en doelgroepen die direct financieel hinder ondervinden van gezondheidsklachten interesse hebben in onze oplossing’, zegt Herman van der Helm, oprichter van Tiller. DOOR WOUTER HOEFFNAGEL

e Tiller is ontwikkeld vanuit praktijkervaring. Herman van der Helm: ‘Voorheen had ik een landbouwmechanisatiebedrijf. In de jaren ‘90 ben ik een aantal keren fors door mijn rug gegaan, waardoor ik wekenlang niet kon werken. Ik ben toen op zoek gegaan naar een oplossing die mij kon ondersteunen bij het tillen van zware objecten. Vooral een soort gemotoriseerde steekwagen leek mij erg handig.’ Een dergelijke oplossing was echter niet beschikbaar. ‘Begin 2000 hebben we daarom het eerste prototype van de Tiller gebouwd. In feite een steekwagen die een plateau met goederen erop kan optillen.’ De steekwagen is voorzien van een elektromotor, die tegen de wielen van de steekwagen duwt om weerstand te creëren. Door de motor voorwaarts of juist achterwaarts te laten draaien is het mogelijk de wielen te laten bewegen en de tilhulp veilig naar de gewenste locatie te rijden. Met behulp van een elektrische takel wordt de lading op de juiste hoogte gebracht.

MET PARTNER IN ZEE Tiller stond tien jaar geleden op vakbeurs ICT & Logistiek. Laura van der Helm, industrieel productontwerper bij Tiller: ‘We hadden een heel klein standje waar we ons nieuwe product presenteerden. Het liep echter storm; we kregen veel positieve reacties op onze tilhulp. Op die beurs zijn we in contact gekomen met een grote Nederlandse kruiwagenfabrikant. Deze bood aan de Tiller niet alleen voor ons te produceren, maar ook via zijn 2.600 dealers wereldwijd op de markt te brengen.’ Met die partij is Tiller in 2013 in zee gegaan. ‘Dit leverde in eerste instantie goede resultaten op; in anderhalf jaar tijd hebben we zo’n honderd exemplaren aan dealers verkocht. In de daarop

september 2019

volgende jaren liep dat helaas terug naar slechts enkele tientallen per jaar.’ Na enkele jaren met die partner te hebben samengewerkt nam Tiller de verkoop, marketing en assemblage weer in eigen huis. ‘Tegenwoordig assembleren we de tilhulpen geheel in eigen beheer, het las- en freeswerk besteden we uit. Een groot voordeel is dat we hierdoor veel meer grip hebben op de kwaliteit en zeker weten dat ieder product aan onze eisen voldoet.’

Tiller-oprichter Herman van der Helm, met op de achtergrond zijn dochter Laura die meetekende aan het ontwerp. ‘Tegenwoordig assembleren we de tilhulpen geheel in eigen beheer, het las- en freeswerk besteden we uit.’ Foto: Com-magz

HOGER OPGELEIDEN ZIEN NUT Door het rechtstreekse contact met potentiële klanten heeft Tiller een beter beeld gekregen van de doelgroep. Zo blijkt het bedrijf niet tot nauwelijks producten te verkopen in onder meer de bouw, transportsector en metaalindustrie. ‘Opvallend genoeg zien we hierbij een trend: naarmate mensen hoger zijn opgeleid of direct financieel nadeel ondervinden van lichamelijke klachten, lijken zij zich bewuster van de impact van zware arbeid op hun lichaam en staan ze

meer open voor een tilhulp’, zegt Herman van der Helm. Vooral onder zzp’ers is de interesse groot. Denk hierbij aan een installateur die merkt dat het plaatsen van bijvoorbeeld zware apparatuur een tol eist op zijn lichaam. ‘Wie enkele keren per week zware objecten moet tillen en de rest van de week minder zwaar werk uitvoert, gaat al snel op zoek naar een oplossing die hierbij ondersteuning biedt.’

WEERSTAND OP DE WERKVLOER Onder vooral grotere bedrijven waar de medewerkers lichamelijk belastende werkzaamheden

uitvoeren, is er minder interesse. Laura van der Helm: ‘Met name op de werkvloer is helaas veel weerstand tegen het gebruik van dit soort hulpmiddelen. Werknemers die zware arbeid verrichten, zijn vaak trots op hun fysieke prestaties. Ze erkennen lang niet altijd de risico’s en zien dan ook niet het belang in van oplossingen die hen fysiek ontlasten.’ Daarnaast merkt Tiller dat vooral grote bedrijven tegen de investering aanhikken. Ze hebben vaak een ergonoom in dienst, die specifiek op zoek is naar mogelijkheden om de werkomstandigheden op de werkvloer te verbeteren. ‘Een tilhulp sluit hier perfect op aan, maar vergt wel een investering. Vaak wordt die door het management te groot bevonden.’ Herman van der Helm voegt toe: ‘Helaas zien wij in de praktijk ook dat niet ieder bedrijf even netjes omgaat met zijn medewerkers. Zo komen wij regelmatig bedrijven tegen die toegeven niet te willen investeren in een tilhulp, aangezien er meer dan genoeg personeel beschikbaar is om werknemers met lichamelijke klachten te vervangen.’

HOGE VERZUIMKOSTEN Van der Helm wijst op de hoge kosten die werkgerelateerde lichamelijke klachten met zich mee kunnen brengen. TNO meldt dat de salariskosten van werknemers die verzuimen met klachten aan het bewegingsapparaat jaarlijks 2,7 miljard euro bedragen, waarvan iets meer dan de helft werk-

gerelateerd is. Dat cijfer is gebaseerd op de gemiddelde verzuimduur en de gemiddelde arbeidskosten, blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van 2017. ‘Een werkgever betaalt gedurende twee jaar de arbeidskosten van een medewerker die met ziekteverlof is. Na deze periode worden deze betalingen overgenomen door het UWV, waar-

Vooral grote bedrijven hikken tegen de investering aan

mee de kosten voor rekening van de belastingbetaler komen’, legt Van der Helm uit. Er zijn echter ook partijen die deze trend proberen te doorbreken. ‘Een voorbeeld is Rational, een leverancier van professionele keukenapparatuur voor onder meer horecagelegenheden. Veel van deze apparatuur is door zijn omvang zeer zwaar: een professionele oven weegt al snel 180 kilogram. Voorheen had men twee tot vier

man nodig om deze ovens veilig op hun plek te zetten. Met onze tilhulp kan diezelfde oven met één man worden geïnstalleerd.’

ONS LAND MINDER STRENG Het Massachusetts Institute of Technology (MIT) heeft de maximale belasting op de wervelkolom berekend voordat onherstelbare schade ontstaat. Op basis van deze berekening heeft het Amerikaanse National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) een formule ontwikkeld die inzichtelijk maakt welk gewicht onder welke omstandigheid veilig getild kan worden zonder risico op gezondheidsschade. ‘Deze formule is voor Amerikaanse bedrijven leidend: wie zich niet aan deze formule houdt, loopt het risico op schadeclaims indien werknemers gezondheidsschade oplopen.’ In Nederland wordt de NIOSH-formule minder streng gehanteerd: de arbeidsinspectie geeft deze uitsluitend als richtlijn mee aan organisaties. Herman van der Helm: ‘Dit is niet verwonderlijk, want naar schatting de helft van het bruto binnenlands product wordt verdiend door beroepsgroepen die zware werkzaamheden verrichten. Strengere eisen stellen aan dergelijk werk kan dan ook een flinke impact hebben op de Nederlandse economie en de inkomsten van de staat, die daar immers belasting op heft.’ www.tiller.eu

Digitalisatie brengt je verder. Hoe gedijt uw organisatie in deze tijd van disruptie? Met de innovatieve oplossingen van Siemens kunt u uw hele innovatieproces digitaliseren. Van de ideeënfase en ontwikkeling tot de productie en prestaties bij uw klanten. Word slimmer. Ga sneller. Denk groter. Transformeer uw business en behoud uw voorsprong.

Bezoek siemens.com/plm en ontdek de mogelijkheden

september 2019

Cameras and Software

KEEPING AN EYE ON YOUR PROCESS â&#x20AC;&#x201C; EASILY

If you want to detect the smallest errors in the production process, you must take a close look and fully utilize the potential of the images. Machine Vision from Balluff makes it easy. With our intelligent software, the precise cameras are simple to set up and intuitive to operate â&#x20AC;&#x201C; with no prior knowledge.

www.balluff.nl

HANSKAMP BRENGT COWTOILET OP DE MARKT, METAL WORK LEVERT PNEUMATIEK

‘MARKTONDERZOEK, DAAR GELOOF IK NIET IN’ Dit voorjaar won Hanskamp AgroTech uit Doetinchem, ontwikkelaar van technische oplossingen voor de melkveehouderij, de Achterhoek Open Innovatieprijs. En het bedrijf eindigde net voor de zomer in de top-3 van de Nederlandse Innovatie Monitor 2019. Hanskamp maakt ‘unieke producten in zijn hoekje van de wei’, aldus directeur Henk Hanskamp. Het CowToilet bijvoorbeeld, een innovatief automatisch urineersysteem voor koeien. Dwarsdenker Henk Hanskamp doet veel op intuïtie. Op een dag stopte hij met al zijn toeleveranciers, waaronder Metal Work uit Ede. ‘Grote schrik natuurlijk. Maar ik wilde op een andere voet verder.’

DOOR LUCY HOLL

enk Hanskamp kan er nog niet over uit. ‘In de finale van de Nederlandse Innovatie Monitor stonden we naast VDL Groep, een bedrijf dat al sinds 1953 bestaat, 800 keer zo veel medewerkers telt en 200 keer ons innovatiebudget heeft. Die podiumplek geeft ons veel erkenning, ook richting overheid en politiek. Wij zijn een uniek bedrijf en serieus met nieuwe ontwikkelingen bezig.’ Henk Hanskamp bedenkt al sinds de eeuwwisseling innovaties voor de melkveewereld. ‘Mijn wieg stond op een melkveebedrijf in de Achterhoek. Als 12-jarige zei ik tegen mijn ouders: “Ik ben supergefascineerd door koeien, maar van elke dag melken wordt Henk niet gelukkig.”’ Hij ging in de elektro- en landbouwtechniek en toen hij weer een aantal jaren later tegen zijn vrouw zei dat hij voor zichzelf wilde beginnen, reageerde ze met: ‘Dat mag, als je maar niet met personeel gaat werken, niet in de handel gaat en geen groot gebouw op een industrieterrein huurt.’ Dus begon hij als zzp’er in productontwikkeling. Dat werd een succes. Sinds 2010 is er wel dat bedrijf, met een eigen gebouw en 22 medewerkers, want Hanskamp AgroTech besteedt zo veel mogelijk uit.

WEG VAN DE KUDDE Henk Hanskamp wil steeds weer als boerenzoon naast de boer staan. ‘De markt is een wei, bedrijven vertonen kuddegedrag. Ze zien anderen iets doen, springen erop in met ongeveer hetzelfde en zitten bij elkaar op een kluitje. Binnen de kortste keren heb je daar veel stront en weinig gras. Ik wil iets unieks, iets speciaals, ik voel me thuis in een hoek van de wei waar het gras volop

Het CowToilet. Foto: Hanskamp

kan groeien. Dan krijg je een blij team en blije klanten.’ Een van zijn eerste ideeën was een systeem om koeien extra energie te geven. Dat leidde tot de ontwikkeling van de PropyDos en de PowerDos, doseermechanismes van rvs met persluchtcilinders. Inmiddels is er de MultiDos, om vloeibaar krachtvoer en additieven te doseren en zo de gezondheid en melkproductie van koeien te verbeteren. Ook kwam er de wereldwijd veelverkochte L’port, een pneumatisch aangedreven sluithek op het voerstation dat voorkomt dat koeien elkaar verdringen tijdens het eten. Metal Work in Ede levert de cilinders op luchtdruk. Deze fabrikant en leverancier van pneumatische componenten en systemen denkt al vanaf het begin mee met Hanskamp bij al zijn innovaties, levert componenten en assembleert. Het eerste contact kwam toevallig tot stand. Hanskamp stond destijds wat ontevreden te pruttelen bij een dealer omdat die contante betaling eiste, vertelt salesmanager Freek van der Waardt van Metal Work Nederland. Hij nodigde Henk uit om eens te komen praten over diens wensen en dat heeft beiden geen windeieren gelegd. ‘Henk had toen al grote plannen. Ik sta altijd open voor mensen

met interessante ideeën, hoe uitdagend en soms onmogelijk die ook lijken.’

HOOGWAARDIGE GRONDSTOF Een jaar of drie geleden had Hanskamp weer een wild plan: ‘Stel dat je de urine van de koe gescheiden kunt houden van de mest. Dan ontstaat er geen ammoniak, een mogelijke oplossing voor een wereldprobleem. Een koe is niet zindelijk te krijgen, maar het idee was te mooi om aan de kant te zetten.’ Na de ontdekking van de zenuwreflex die een plasneiging bij de koe veroorzaakt, was het CowToilet geboren. Ingebouwd in het krachtvoerstation in de melkveestal, wordt het CowToilet op de banden van de uier geplaatst en beweegt het zachtjes mee met de koe. De juiste zenuw wordt geraakt en de koe plast. Na tientallen keren gaat de koe na de maaltijd vanzelf plassen in het krachtvoerstation, is het idee. De urine wordt opgevangen, waardoor het ureum niet de kans krijgt om ammoniak te vormen met de urease uit de mest. Zo’n 90 procent van de huidige ammoniakemissie komt uit de landbouw, een derde daarvan uit de melkveesector, aldus LEES VERDER OP PAGINA 56

september 2019

VERVOLG VAN PAGINA 55

Wageningen Universiteit. Hoge concentraties ammoniak in de natuur veroorzaken onder meer verzuring van de bodem. De opgevangen zuivere urine is daarentegen een hoogwaardige grondstof voor precisiebemesting, het opwekken van ‘gele’ stroom of de productie van waterstof.

Freek van der Waardt: ‘Dat scheiden bij de bron klonk me meteen logisch in de oren. Ik ben heel vaak op en neer naar Doetinchem gereden om mee te denken en mee te ontwikkelen. Bij een veehouder moet je met simpele, robuuste en zo goedkoop mogelijke middelen een oplossing vinden.’ Af en toe hield Metal Work in Ede ruggespraak met het hoofdkantoor en de fabriek in het Italiaanse Brescia.

VEEL SLIMMIGHEID Een prachtidee met mondiale potentie, zo’n koeientoilet. ‘Er is nul komma nul wetenschap over het plassen van de koe, we hebben veel via trial and error moeten ontdekken: hoeveel en hoe vaak plast een koe? En hoe precies? Elke koe is anders, op welke hoogte moet dat toilet zitten, hoe speel je in op bewegingen? Zo’n CowToilet

OPEN SFEER Momenteel draaien er CowToilets op proef bij drie bedrijven. Hanskamp wil het product november volgend jaar op de markt brengen. In welke aantallen het verkocht gaat worden? Hij heeft geen idee. ‘Marktonderzoek doe ik nooit, daar geloof ik niet in. Ik doe veel op intuïtie, door goed te kijken en te luisteren. We hebben een kast vol prijzen en patenten door samen slimme dingen te bedenken in een open sfeer.’ Hij weet dat zijn toeleveranciers niet continu vragen naar prognoses, naar mogelijke omzet. ‘Wij doen ons best, zij doen hun best. En daar komen dan producten uit die zij kunnen toeleveren. Hoeveel? Geen idee.’ Op een dag stopte Hanskamp met zijn leveranciers. ‘Grote schrik natuurlijk. Tot ik uitlegde dat we partners met hen wilde zijn, we kunnen veel leren van elkaar. Dat hebben we ook op papier

‘Er gaan veel wilde ideeën over en weer, maar we nemen elkaar heel serieus’

mag ook niet te veel energie kosten of geluid maken.’ Hanskamp haalde Metal Work erbij voor een pneumatische oplossing. Ondanks de vele bewegingen wordt er maar één cilinder toegepast, waarin ook nog eens een meetsysteem is verwerkt. Alles moet ‘hufterproof ’ zijn in de stal.

NEDERLANDSE INNOVATIE MONITOR Hanskamp stond eind juni met VDL Groep en D2D Water Solutions (ontwikkelaar van de Drop2Drinkunit om regenwater tot drinkwater te zuiveren) in de finale van de Nederlandse Innovatie Monitor. Zo’n 800 bedrijven deden mee aan dit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Hoe innovatief zijn Nederlandse bedrijven op het gebied van technologie, maatschappelijke impact, ondernemerschap en de ontwikkeling van nieuwe producten of diensten? De jury onder leiding van Henk Volberda, hoogleraar Strategie & Innovatie, stelde een top 3 samen. VDL Groep werd uitgeroepen tot meest innovatieve onderneming van 2019.

gezet in een samenwerkingsovereenkomst. Er gaan veel wilde ideeën over en weer, maar we nemen elkaar heel serieus.’ Metal Work steekt graag energie in zo’n intensieve samenwerking, zegt Freek van der Waardt. ‘Hanskamp heeft uitgesproken dat ze hoe dan ook met ons verder willen in de toekomst. Wij hebben daar onder meer tegenover gezet dat de prijzen tot 2022 niet stijgen.’ Niemand kent de potentie van het CowToilet, maar zoals vaker bouwt Hanskamp zijn idee langzaam verder uit. Op zijn eigen stukje vruchtbaar weiland. www.hanskampagrotech.nl www.metalwork.nl

I-MAKE Optimale productieplanning Juiste vooren nacalculatie Configureren van producten Digitale productieopdrachten Beheer van gereedschappen

ERP-SOFTWARE VOOR PRODUCTIEBEDRIJVEN OP BASIS VAN MICROSOFT DYNAMICS NAV

Integratie met CAD software Traceerbaarheid en kwaliteit

september 2019

www.i-make.nl

KORT INNOVATIE REIN4CED MAAKT FIETSPRODUCTIE IN EUROPA WEER RENDABEL Ingenieursbureau REIN4CED in het Vlaamse Winksele is erin geslaagd koolstofcomposiet te versterken met speciaal ontwikkelde flinterdunne staalvezels voor de toepassing in fietsframes. Deze vinding verhoogt de impactbestendigheid en daarmee de duurzaamheid van het materiaal, terwijl de gunstige materiaaleigenschappen van koolstofcomposiet – laag gewicht, hoge sterkte en stijfheid – behouden blijven. ‘Het nieuwe materiaal gedraagt zich bijna als metaal’, stelt Michaël Callens, ceo en medeoprichter van REIN4CED. ‘Een fietsframe van gewoon koolstofcomposiet kan bij een klap of val onzichtbare schade oplopen en onverwacht breken. Bij onze met staalvezel versterkte composietvariant is de schade zichtbaar en blijft de structurele integriteit van het frame behouden.’ Daarmee doet REIN4CED het beter dan de traditionele hybride composietmaterialen, claimt Callens. ‘Combinaties met bijvoorbeeld ara-

mide- of andere vezels vereisen minimaal 50 procent kunststofvezels om de impactbestendigheid te verhogen, maar dit gaat steeds ten koste van de stijfheid.’ Om het nieuwe materiaal correct toe te passen en de gunstige mechanische eigenschappen maximaal te benutten, ontwikkelde REIN4CED tevens een nieuw, volledig geautomatiseerd productieproces voor composiet onderdelen. Doel is de herhaalbaarheid, nauwkeurigheid en kwaliteit te verhogen en het huidige handmatige productieproces minder arbeidsintensief te maken. Bijkomend voordeel is dat de fietsproductie zelf kan worden teruggehaald naar Europa en de VS, de twee grootste afzetmarkten van fietsen. Inmiddels werkt REIN4CED samen met een wereldspeler aan het ontwikkelen van een fietsframe en wil het bedrijf wereldwijd vergelijkbare partnerships aangaan met andere belangrijke merken. ‘We hebben nu drie grote machines in onze productiehal. Voor eind van dit jaar

proxia

Door koolstofcomposiet te versterken met staalvezels, is het REIN4CED fietsframe impactbestendiger en daarmee duurzamer. Foto: REIN4CED

moet de volledige productielijn up & running zijn en moet de eerste productierun van fietsframes plaatsvinden. 2020 gaat dan het jaar worden van opschalen en serieproductie’,

zegt Callens. ‘Tevens willen we mogelijke toepassingen in de autoindustrie en de luchtvaart gaan onderzoeken.’ www.rein4ced.com

STARTUPDELTA GAAT DOOR ALS TECHLEAP.NL Startupdelta, de facilitator van Nederlandse hightech start-ups en scale-ups, krijgt een vervolg in Techleap.NL. Dat legt de focus op kennisontwikkeling over het ecosysteem van start-ups. Het ondersteunt nieuwe initiatieven en verbindt Neder-

landse top scale-ups met investeerders en programma’s wereldwijd. Prins Constantijn van Oranje blijft aan als speciaal gezant. Het ministerie van EZK brengt de komende vier jaar 65 miljoen euro in. www.techleap.nl

software

Onmisbaar binnen SMART-Industry

PROXIA dicht de informatiekloof tussen uw ERP/PPS-systeem en de bewerkingsstappen. Het resultaat? Een compleet overzicht en analyse van uw productieprocessen. PROXIA MES combineert machinemonitoring (MDE), productieordermonitoring (BDE) en exibele planning. Zo bent u altijd en overal direct volledig op de hoogte van uw productiesituatie.

Vergroot de betrouwbaarheid van uw productieorders

CNC-Consult Titaniumlaan 86 5221 CK ‘s-Hertogenbosch

+31 (0)73 - 648 01 66 www.cncconsult.nl

september 2019

KORT TWENTSE LIPOCOAT IS EUROPEES BIOTECH START-UP VAN HET JAAR LipoCoat is uitgeroepen tot meest belovende biotech-start-up van Europa. Dit blijkt uit de lijst van de ‘15 meest belovende biotech-startups in Europa – 2019’. LipoCoat is na zes jaar onderzoek naar bio-compatibele coatings opgericht door ceo Jasper van Weerd. LipoCoat verheugt zich in steeds meer belangstelling van bedrijven in de medische technologie die de waarde inzien van de revolutionaire coatingtechnologie van LipoCoat. Die beschermt (bio)materiaaloppervlakten tegen micro-organismen, virussen, bacteriën en eiwitten. Het gebruik van LipoCoat-coatings kan de prestaties, het comfort en de veiligheid van medische apparaten verbeteren. ‘We verwachten dat de eerste contactlenzen met de LipoCoat coating in het derde kwartaal van 2020 worden gelanceerd. Andere toepassingen zoals gecoate katheters komen naar verwachting in de loop van 2022 beschikbaar’, aldus Raoul Oostenbrink, mede-oprichter en

chief business development officer. Sinds de oprichting heeft het bedrijf € 1,7 miljoen aan (pre)seed-investeringen opgehaald. Ceo Van Weerd: ‘Ik ben erg trots op het huidige team. We hebben heel getalenteerde mensen in ons laboratorium. Dit jaar bouwen we aan een nieuwe researchen productiefaciliteit en we zijn goed op weg om in een nieuwe investeringsronde € 4 miljoen op te halen.’ www.lipocoat.com

Het getalenteerde LipoCoat-team. Foto: Frans Nikkels

GLOBALISER VOOR SCALE-UPS DIE INTERNATIONAAL WILLEN Scale-ups die internationaal groeien, verliezen daarbij onnodig veel tijd, geld en energie, vindt stichting DutchBasecamp. Daarom is er nu het internationaliseringsprogramma De Globaliser van tien weken. Scaleups krijgen hulp bij hun marktverkenning, businesscase en roadmap voor de uiteindelijk gekozen markt. Door gebruik te maken van de lessen van ervaren ondernemers kunnen deelnemers lean & mean

internationale markten veroveren, is het idee. Na twee jaar testen en uitzoeken wat de beste manier is om start-ups en scale-ups te ondersteunen in hun internationale groei, vat De Globaliser alles samen, aldus de bedenkers. DutchBasecamp werkt voor dit programma samen met diverse partners uit de agritech en foodtech, zoals Anterra Capital. DutchBasecamp is een zelfstandige stichting die zich volledig toelegt

op het internationaal succesvol maken van scale-ups. Centraal in haar aanpak staat een goede voorbereiding, vraaggestuurdheid, founders met elkaar verbinden, kwaliteit boven kwantiteit en open mindedness. Met een team van 27 medewerkers, coaches en trainers zijn vorig jaar meer dan 300 scale-ups ondersteund. www.dutchbasecamp.org

Door samenwerking staan we sterk. Door ons inzicht in productie en inkoop verbeteren we onze supply chain steeds verder. Samen met onze partners komen we tot een transparante en doordachte planning.

Assemblage

Kabelconfectie (UL gecertificeerd)

Consultancy

Sourcing

Montage

PCB assemblage

Ontwikkeling & Protoshop

Testen

september 2019

Benieuw d naa Neem co r onze werkwijz e? via 033 – ntact met ons op 454 13 40 of confe d.eu

confed.eu

MARKETING

GROOTHANDEL HITMA ONDERZOEKT VERWACHTINGEN KLANT MET EXPECTATIONS MONITOR

‘WE STELLEN ONS KWETSBAAR OP, MAAR HOREN ZO MEER’ Klanten verwachten meer van een bedrijf dan enkel een goed product. Maar hoe krijg je zicht op alle verwachtingen? Technisch groothandel Hitma Groep B.V. in Uithoorn brengt systematisch in beeld wat er speelt onder haar zeer diverse klantenbestand. Hitma zet daarvoor de Expectations Monitor in. Algemeen directeur Michiel Jansen: ‘Natuurlijk noemen klanten prijs en levertijd, maar ze hebben het ook over emotionele factoren zoals de ervaren betrouwbaarheid.’ DOOR LUCY HOLL

itma Groep begon bijna een eeuw geleden als Handel Industrie Transport Maatschappij Amsterdam, waarbij aanvankelijk vooral rioleringsbuizen over de toonbank gingen. Het productaanbod werd na de Tweede Wereldoorlog al snel breder. De technische groothandel levert inmiddels producten voor onder meer meten, regelen, testen, gas- en vlamdetectie, drukbeveiliging, filtratie, oliemanagement en monstername. Hitma biedt oplossingen-op-maat voor onder andere de (petro)chemische en farmaceutische industrie, de olie-, gas- en energiesector, de voedingsmiddelenindustrie en de machinebouw. Sinds dertig jaar is het bedrijf onderdeel van de Zweedse handelsgroep Indutrade AB, onderdeel van het Zweedse concern Industrivärden.

CONTACT, MAAR HOEVEEL DAN? Het aanbod is breed, het aantal markten is groot. ‘We doen veel aan persoonlijke verkoop. Meer dan helft van onze in totaal zo’n zeventig medewerkers heeft direct klantcontact’, aldus Michiel Jansen. Maar Hitma proeft veranderingen bij de klanten. Ze willen ondersteuning en tegelijkertijd neemt de behoefte af om veel bezoek te ontvangen van leveranciers. ‘We wilden daar eens goed over nadenken. Wat wil de markt, wat verwachten klanten van ons, hoe intensief willen ze contact en wanneer en waarover precies?’ Hitma wil zich meer dan ooit focussen op producten die advies en ondersteuning vergen. Het wil geen webwinkel vol commodities zijn. ‘We bieden technisch hoogwaardige producten waarbij advies van een expert nodig is om zeker te weten wat de juiste keuze voor een specifieke toepassing is. We leveren aan klanten die hoge eisen stellen aan bijvoorbeeld kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid. Die willen we meerwaarde bieden.’

ZELF LATEN VERTELLEN Maar hoe willen die klanten benaderd worden, zodat Hitma Algemeen directeur Michiel Jansen en marketingmanager Astrid van Ballegoy van haar manier van werken Hitma: ‘Wij kunnen invullen wat we denken dat klanten verwachten en willen, maar we en de online en offline hebben liever dat ze het zelf vertellen.’ Foto: Hitma presentatie daarop kan afstemmen? Jansen: ‘Wij monitor in te vullen, iets van 80 procent doet kunnen invullen wat we denken dat klanten vermee. Ze voelen zich gehoord en gezien. wachten, maar we hebben liever dat ze het zelf Expectations begeleidde de Hitma-medewerkers vertellen.’ Daarom ging Hitma te rade bij Expecbij de opstart van de monitor, helpt bij het goed tations in Doetinchem dat bedrijven ondersteunt labelen, analyseren en vertalen van de informatie, om de klantverwachtingen op een gestructureeren zorgt dat de focus nog meer op outside-in de manier in kaart te brengen en daar ook verdenken komt te liggen. Michiel Jansen vindt het volgacties aan te hangen. Het versterkt de dialoog interessant dat de monitor categoriseert op met de klant over de verwachtingen. Bovendien meerdere manieren. ‘Dan gaat het om puur wordt met behulp van deze verwachtingen de transactionele zaken zoals prijs, levertijd en tijdig klantgerichtheid van de interne organisatie vercommuniceren, maar ook om zaken op relatiesterkt. Waarmee kan een bedrijf zich positief niveau. Op onze betrouwbaarheid bijvoorbeeld, onderscheiden? Wat verhoogt de loyaliteit van en op het echt voldoen aan de verwachtingen.’ klanten, en wat doet juist afbreuk aan de relatie? Hitma krijgt zicht op individuele klanten, en wil Expectations zet daarvoor de Expectations Moniook zo veel data verzamelen dat het kan differentor in. Astrid van Ballegoy, manager marketing & tiëren. Michiel Jansen: ‘Voor deze productgroep communicatie bij Hitma: ‘Dat is een heldere, of in deze markt willen klanten dit soort onderrelatief eenvoudig te gebruiken tool, waarbij je steuning, hier vinden ze dat we goed in zijn, vooraf aan bestaande klanten vraagt wat ze van je daar vinden ze dat we moeten verbeteren. Dat is verwachten in plaats van achteraf alleen naar de feedback. Ze vullen de monitor in en we classiwaardevol, daar kunnen we onze organisatie op ficeren de respons: gaat het om een wens, een aanpassen en onze medewerkers op trainen. Zo’n klacht, een compliment, een verbeterpunt, wat tool moet je langdurig inzetten, aanvullen en up dan ook. Na een tijdje vragen we de klant to date houden.’ opnieuw hoe hij tegen ons aankijkt. Zo weten De meeste medewerkers vinden het prettig om we beter waar we toegevoegde waarde kunnen met de monitor te werken. Ze moeten wat uit bieden.’ hun comfortzone komen en ineens andere vragen gaan stellen aan klanten, maar dat leidt ook weer tot andere gesprekken. Astrid van Ballegoy: ‘We BEREIDHEID stellen ons kwetsbaar op, maar zo horen we wel Hitma heeft eerst klanten van de productgroep allerlei zaken waarop we kunnen inspelen.’ drukbeveiliging gevraagd de monitor in te vullen. Daaronder zitten zowel eindgebruikers, contractors als oem’ers. Het is interessant om eventuele verschillen te zien. Nu wordt gekeken naar een www.hitma.nl bredere uitrol. Klanten blijken zeer bereid om de www.expectations.nl

september 2019

PRODUCTIESTRATEGIE

OM LEVERINGSPROBLEMEN TE VOORKOMEN HAALT AIRBUS ZIJN LEVERANCIERS IN HUIS

GEEN RUIMTE VOOR RE-WORK In 2017 tekenden ArianeGroup en Airbus Defence and Space Netherlands een contract voor de ontwikkeling van twee motorframes voor de Ariane 6, de nieuwe draagraket van

• Bij de lancering van de Ariane 6 A64 komt er

de European Space Agency. Een contract dat de ontwikkeling, samenbouw, het test-

op de frames een druk te staan van 100.000 kilo per vierkante centimeter. • Subcontractors zijn verantwoordelijk voor de productie en ontwikkeling van een specifiek onderdeel van de Ariane 6. • ‘Wij hebben voortdurend overleg met de klant en de andere subcontractors, en met onze eigen sleutelleveranciers.’ • De nieuwe assemblagehal in Oegstgeest is 5.000 vierkante meter groot.

programma en de test-motorframes omvat. Plus – vanzelfsprekend – de levering van de vluchtmodellen voor de eerste lancering in 2020. Een contract van 46 miljoen euro. Een hoop geld, maar verhoudingsgewijs beduidend minder dan voor de Ariane 5 beschikbaar was. En het moet veel sneller. Kortom, in tijd noch geld is er ruimte voor verkeerde leveringen en re-work. Om de kans daarop zo klein mogelijk te maken, haalt Airbus zijn key suppliers in huis, in een splinternieuwe Industrie 4.0-faciliteit.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

e complexiteit van het ontwerp en de productie van de twee typen motorframes die bij Airbus in Oegstgeest van de lijn moeten komen, zit allereerst in de enorme kracht die de frames moeten kunnen weerstaan. Bij de lancering van de Ariane 6 A64 – een raket met vier brandstofboosters – komt er een druk op te staan van 100.000 kilo per vierkante centimeter. Dus moeten de metaaldelen van de frames buitengewoon stijf en sterk zijn. Het motorframe voor de onderste brandstoftrap Vulcain (VUAB) moet bovendien heel goed bestand zijn tegen de hitte van 1.200 graden Celsius die de raketmotoren bij de lancering afgeven. Dit frame maakt deel uit van de trap die op de grens van de dampkring wordt afgestoten. Het motorframe voor de bovenste trap Vinci (VITF) gaat wel mee naar de gewenste baan om de aarde, waar de Ariane 6 zijn payload – een satelliet als de Galileo, bestemd voor de opbouw van een Europees GPS-systeem – achterlaat. Dat framedeel moet juist berekend zijn op de zeer lage temperatuur in de ruimte, van -220 graden Celsius.

Maarten Schippers, director industrialisation van Airbus Nederland, inspecteert een complex geconstrueerd plaatdeel bewerkt door peen forming, waarbij er gecontroleerd kogeltjes worden afgeschoten. Foto: Com-magz

VOOR DE RECHTER MET SLEUTELLEVERANCIER Met een van de vijf sleutelleveranciers voor de motorframes van de Ariane 6 belandde Airbus deze zomer voor de rechter. Het Hengelose PM Spacetec wilde de geproduceerde onderdelen voor motorframes niet leveren tegen de afgesproken maximum prijs van 1,1 miljoen euro. De leverancier wilde ook 1,2 miljoen euro aan meerkosten betaald zien, die in rekening waren gebracht door zijn eigen leverancier, de zusteronderneming PM Aerotec, onderdeel van dezelfde PM Group en eigendom van de Hengeloër Joep Henk Lüth. Nu heeft Airbus afgesproken met alle leveranciers dat zij geen retentie-

september 2019

recht hebben: als er conflicten ontstaan over betalingen, mogen zij niet weigeren om de spullen te leveren. Want dan zou de lancering in 2020 niet worden gehaald en dat kan Airbus komen te staan op een schadeclaim van minstens 50 miljoen. Begin juli stelde de rechter Airbus in het gelijk. Dit betekent dat de structuurdelen waarop Airbus in mei beslag had gelegd, naar de productiefaciliteit in Oegstgeest konden worden vervoerd, aldus Airbus in een persverklaring. Het contract met de toeleverancier is opgezegd en dus zal de Hengelose onderneming niet behoren tot het groepje sleutelleveranciers

in de Airbus-plant in Oegstgeest. De andere vier zijn oppervlaktebehandelaar Surface Treatment die ook het non-destructief testen doet. Voorts KSA Kugelstrahlzentrum Aachen, gespecialiseerd in peen forming, een bewerkingstechniek waarbij er gecontroleerd kogeltjes op een metalen plaat geschoten worden, met het doel die te buigen. Daarnaast de freesspecialisten Microtechniek Special Products in Beverwijk en Premium AEROTEC uit het Duitse Augsburg.

SNELLER EN GOEDKOPER

de ArianeGroup. Links en rechts ervan staan de grote blauwe ‘assemblage-mallen’ waarin de verschillende frames worden opgebouwd. Ernaast is een robuuste Kuka-robot doende de platen aan elkaar te klinken die de kruisvormige, inwendige draagstructuur moeten gaan vormen van de cilindervormige frames voor Ariane 6. De eerste hal is, op wat pallets na, nog leeg. Hier komen straks de freesmachines en andere bewerkingsmachines te staan van de sleutelleveranciers. Want dat is dus de bedoeling: binnen twee jaar leveren die niet meer toe vanuit hun eigen vestiging, maar produceren ze in deze Airbus-plant, aldus Schippers, die eerder bij ASML ervaring opdeed met de opbouw van een extended enterprise.

De complexiteit wordt verder vergroot door de omvang van de frames in combinatie met de zeer geringe tolerantie in de maatvoering. Zo is de VUAB 5,4 meter in doorsnee en 5,20 meter hoog, terwijl de afwijking van het ene naar het andere uiteinde niet meer dan 0,1 millimeter mag zijn. Het frame is onderdeel van een raket van in totaal ruim zestig meter hoog: grotere afwijkingen zouden ervoor zorgen dat de raket zo ‘krom’ is dat die daardoor niet exact in de juiste baan om de aarde belandt. Ook het gewicht levert uitdagingen op: elke kilo extra vergt weer extra brandstof, wat ten koste gaat van de payload. En er moet rekening gehouden worden met de vele interfaces: de gaten, uitsparingen en wat dies meer zij voor het later kunnen installeren van vloeistof- en gasleidingen, elektriciteitskabels en allerlei apparatuur. Ten slotte moet het ontwerpen en produceren veel sneller én een stuk goedkoper: de Ariane 5 ging voor een bedrag van ruim 150 miljoen dollar de lucht in, het budget voor de 6 bedraagt de helft.

GEEN TIJD

‘WIJ SPECIFICEREN’ Hoe dan ook, Maarten Schippers, director industrialisation van Airbus Nederland, moet veel ballen in de lucht houden in de vier jaar tussen de eerste ontwikkelingsstap en de lanceringsdatum. Nadat de klant, de ArianeGroup, een pakket van eisen op tafel legde, werd Airbus Nederland na een uitgebreid tenderproces een van de vijf subcontractors. Die zijn elk verantwoordelijk voor zowel de productie als ontwikkeling van een specifiek onderdeel van de Ariane 6. ‘De klant komt alleen met een programma van eisen. Het is aan ons daar een oplossing voor te engineeren, tot op detailniveau. We werken daartoe nauw samen met de klant en de andere key subcontractors. We zetten een kleine ontwerpen maakstap en stemmen vervolgens met hen af of we daarmee nog steeds voldoen aan de eisen. Maar wij stellen dus zélf de detailspecificaties op waaraan de motorframes moeten voldoen. Dat kunnen we omdat we veel ervaring hebben met het bouwen van dit type frames.’

SLEUTELLEVERANCIERS Voor het produceren van het grote aantal onderdelen van de frames (het VUAB-frame bijvoorbeeld bestaat uit meer dan 50.000 parts) werkt Airbus samen met vier sleutelleveranciers voor de grote delen, aangevuld door een grote groep suppliers voor de kleinere zaken. De relatie met deze sleutelleveranciers is anders dan die Airbus heeft met Ariane. ‘Want wij specificeren, onze toeleveranciers doen dat niet. Wij weten bijvoorbeeld hoe rond een gat moet zijn – hoeveel afwijking er mag zijn ten opzichte van de perfecte ronding. De inbreng van de leverancier is om aan te geven wat de beste manier is om dat gat met die toleranties te maken. Daarom hebben wij niet alleen met de klant en de andere grote subcontractors voortdurend overleg, maar ook met onze eigen sleutelleveranciers.’ De relatie met deze leveranciers wordt de komende twee jaar verder geïntensiveerd. Vorig jaar november opende premier Mark Rutte de nieuwe

Een tekening van de twee configuraties waarin de Ariane 6 wordt gebouwd, één met twee brandstof-boosters (A62) en een met vier (A64). Illustratie: Airbus

assemblagehal in Oegstgeest, tussen de A44 en de Rijn (waarover de grote framedelen gemakkelijk kunnen worden afgevoerd). Deze is 5.000 vierkante meter groot en opgedeeld in twee hallen

‘Wij stellen zélf de detailspecificaties op waaraan de motorframes moeten voldoen’

die elk een deel van de productielijn gaan bevatten. Er is nu nog ruimte genoeg. Midden in de productiehal staat een half gereed testframe te glanzen voor de VEGA C, een andere raket van

‘Het gaat voor de Ariane 6 met twaalf frames per jaar niet om een grote serie. Maar wij weten uit ervaring dat, onder meer door alle wijzigingen die werkende weg worden doorgevoerd, geleverde onderdelen vaak niet helemaal correct zijn. Als leveranciers dan verder weg zitten, ook al is het maar vijftig kilometer, zorgt dat voor heel veel, kostbaar tijdverlies. Want als het ene deel niet beschikbaar is, moet de assemblage van ander al voorhanden materiaal wachten. Die tijd hebben we niet.’ Het komende halfjaar moet de optimale configuratie worden bepaald. Aan de hand daarvan kunnen de leveranciers vaststellen exact welke apparatuur ze moeten aanschaffen. ‘Als de specificaties bijvoorbeeld een net iets andere manier van frezen vragen, kan het relevant zijn dat de leverancier een net iets andere freesmachine bestelt. Vervolgens duurt het al gauw anderhalf jaar voordat de machines binnen zijn. Voorts moet de leverancier operators vrijmaken en zijn machines hier opnemen in zijn digitale platform, opdat hij die op afstand kan inplannen, monitoren en onderhouden. Want de capaciteit die hier wordt opgesteld, moet natuurlijk wel zo goed mogelijk benut worden, ook voor werk voor andere klanten. Alleen dan kunnen we met z’n allen de kosten laag genoeg houden.’

INDUSTRIE 4.0-FACILITEIT Ook de digitalisering van de fabriek in Oegstgeest moet een kostenverlagend effect hebben. In deze Industrie 4.0-faciliteit, zoals Airbus het duidt, wordt nu al gewerkt met model-based definition, de digitale single source of truth, waarmee op elk moment in het proces en in detail gecontroleerd kan worden of het gerealiseerde werk nog steeds aan alle specificaties voldoet. Met een trackingen-tracing systeem kan nauwgezet worden gevolgd waar welk onderdeel is. ‘En we zijn voornemens toe te werken naar een digital twin. Naar een smart factory waarin wij op elk moment van elk onderdeel van het productieproces digitaal en live de actuele status kunnen volgen.’ Airbus investeert een kleine 20 miljoen euro in de ontwikkeling, bouw en inrichting van pand en productielijn.

www.airbusdefenceandspacenetherlands.nl

september 2019

FOLLOW OUR LEAD. Als system supplier en EMS specialist ontwikkelt, industrialiseert en produceert Variass elektronische en mechatronische hightech oplossingen voor haar klanten. Variass draagt bij aan producten die er in onze wereld ĂŠcht toe doen. Voor de markt van morgen, op het gebied van Defensie & Security, Medisch en Industrie. +31 (0) 598 61 94 75 | contact@variass.nl | www.variass.nl

STRATEGIE

TON PLOOY DOET HET BIJ TBP IETS RUSTIGER AAN, TEN FAVEURE VAN COO PATRICK AKKERMANS

‘IK BLIJF GEWOON DE CEO’ tbp-oprichter en dga Ton Plooy doet de komende jaren geleidelijk aan een stapje terug. Patrick Akkermans wordt verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken, Plooy gaat zich vooral richten op nieuwe technologieën en het ontwikkelen van strategieën. Maar ‘ik blijf gewoon de ceo’, verzekert hij zijn klandizie.

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘N

u leiding geven aan het bedrijf waar ik twintig jaar geleden zo jaloers op was, geeft voldoening.’ Patrick Akkermans refereert aan de tijd dat hij voor Philips in Apeldoorn werkte, ook een ems-bedrijf dat pcb’s assembleerde. Dat was toen al geen core-technologie meer voor het concern, dus werd er niet meer in geïnvesteerd. ‘Terwijl tbp volop geld stak in de nieuwste productietechnologie. tbp – beter gezegd, Ton Plooy – was toen al een grote naam in de sector.’ Dat opdrachtgevers en medewerkers belang hechten aan de persoon Ton Plooy, onderkent Plooy ook zelf. ‘Ik word volgend jaar zeventig en wil wat meer rust voor mezelf – van zeventig, tachtig uur per week naar veertig.’ Dat geeft Akkermans als coo de ruimte geleidelijk taken over te nemen van Plooy, die vooralsnog ‘gewoon de ceo’ blijft. ‘Opdrachtgevers en medewerkers willen zekerheid, willen erop kunnen bouwen dat tbp over vijf jaar nog op dezelfde, hoogstaande manier opereert.’ De stapsgewijze overdracht van werkzaamheden aan Akkermans moet die zekerheid gaan bieden. Zo krijgt hij de tijd om te zorgen dat opdrachtgevers en medewerkers het vertrouwen dat ze in Plooy hebben ook in hem gaan krijgen. ‘Daarom ben ik blij dat Ton de komende jaren nog hier zal rondlopen en zich gaat bezighouden met technologieontwikkeling en strategie. Juist zijn vooruitziende blik heeft van tbp zo’n succesvolle onderneming gemaakt.’

STRATEGISCHE STAPPEN Twee belangrijke strategische stappen die Plooy de afgelopen 43 jaar heeft gezet zijn early supplier involvement en geautomatiseerde productie. Hij: ‘Een van de dingen waar ik misschien wel met het meeste genoegen op terugkijk, is de omslag in denken die we teweeg hebben kunnen brengen bij de ontwerpers van de elektronica die wij assembleren. Wij konden en wilden meer doen dan bestukken. In het uitdragen van onze early supplier involvement-visie heb ik veel energie gestoken. De laatste jaren is de manier van pcba’s ontwerpen echt veranderd. Wij worden

eerder in het ontwerpproces betrokken, zodat we veel meer toegevoegde waarde kunnen bieden. Daar ben ik trots op.’ Het resultaat van ‘Ik ben blij dat Ton zich de komende jaren nog zal bezighouden met technologieontwikkeling en strategie’, vertelt de nieuwe coo Patrick Akkermans, rechts. Naast hem Ton Plooy. de automatiFoto: Sam Rentmeester seringsinspanningen daarenNatuurlijk heb ik wel eens overwogen te verhuitegen, stelt Plooy nog niet tevreden. Zijn ideaal – zen. Maar dan zou ik een groot deel van mijn een ‘donkere fabriek’, waarin alles automatisch, mensen kwijtraken, terwijl het tbp-team ons dus ‘manloos’, en foutloos gaat nadat de grootste kapitaal is.’ opdrachtgever op ‘start’ heeft gedrukt – is nog niet verwezenlijkt. Kritisch: ‘De leveranciers van machines voor de smt-lijnen stellen zich mijns PROTOTYPEPLANT inziens nog steeds teveel op als dozenschuivers, Niet dat tbp uitsluitend vanuit Dirksland werkt. met te weinig kennis van het proces. Mijn wens In 2012 startte Plooy tbp testengineering in is dat ik het nog mag meemaken dat er één Eersel, om de hoek bij grote opdrachtgevers als standaard communicatieprotocol komt en een ASML. Begin juli verhuisde dat naar Brainport smt-lijn één geïntegreerd geheel wordt.’ Wel heeft Industries Campus (BIC) in Eindhoven; vanwege tbp grote stappen gezet. ‘Tegenwoordig kan de de samenwerkingsmogelijkheden daar. Dat moet opdrachtgever live in onze processen meekijken, de plek worden voor de volgende strategische zien wat de status is van zijn orders, zelf checken stap, te duiden als: ‘early supplier involvement in hoeverre de assemblage foutloos verloopt.’ 2.0’. ‘Een prototypeplant. Treffen we in een ontwerp een probleem aan, dan geven we direct een passende oplossing: een Design for eXcellence én DISSONANT EN PLEZIER een proto, binnen een week’, klinkt het ambitieus. Terugblikkend noemt hij de grootste ‘dissonant’ Met nieuwe ontwikkelingen blijft Ton Plooy zich in 43 jaar tbp: het faillissement van tbp electronics Belgium, in het Belgische Geel in 2011. ‘Dat intensief bemoeien. De dagelijkse beslommerinheeft mijn vertrouwen in mensen wel geschaad. gen zijn voor het huidige managementteam. Maar we zijn er goed uitgekomen. Vanuit DirksCoo Patrick Akkermans werkte na zijn Philipsland hebben we een aantal Belgische opdrachttijd twaalf jaar voor Kipp & Zonen, in een vergevers goed kunnen helpen en als klant behougelijkbare operationele functie. ‘Kom je als den. Ook al was het een negatieve kwestie, buitenstaander een familiebedrijf binnen, dan daardoor kende ineens iedereen in de branche weet je dat de overdracht geleidelijk zal gaan. wel onze naam. Voorts telt dat ons huidige team Dat geeft mij de tijd om van Ton te leren.’ testengineers hoofdzakelijk afkomstig is uit die Die hoopt de komende jaren, behalve voor zijn periode.’ veruit grootste ‘hobby’ – tbp –, meer tijd te krijHet meeste plezier beleefde en beleeft hij nog, gen voor zijn tweede: DJ van house en trance. aan de ‘gedrevenheid van het management, de ‘Maar wordt een dansklassieker gevraagd, dan collega’s en het thuisfront’. In Dirksland, waar hij draai ik die ook.’ in 1976 tbp begon, heerst de werkmentaliteit waar hij zo van houdt. ‘De wil om lang en hard te werken vind je juist hier, niet in Amsterdam. www.tbp.nl

september 2019

I want the whole package! Do you need a powerful, smart, and reliable drive system? One that comes with an electric motor, gearhead, controller, housing, connectors, software, and more? Then contact our specialists: systems.maxongroup.com

Precision Drive Systems

SERVITIZATION

TU/E, JADS EN LINK MAGAZINE ZETTEN SCHOUDERS ONDER ACTIEPLAN VOOR ONDERZOEK

BARRIÈRES VOOR SERVITIZATION OVERWINNEN Veel bedrijven hebben de mond vol van servitization, maar in actie komen blijkt vaak nog lastig. Dat ervaren ook TU Eindhoven en Link Magazine na twee jaar rondetafels organiseren over het onderwerp. Dus willen beide partijen nu tot een concreet actieplan komen voor onderzoek naar de barrières voor servitization en hoe die te overwinnen. De Jheronimus Academy of Data Science (JADS) in Den Bosch is ook aangehaakt. Eind juni was de aftrap in Eindhoven. Royal IHC en Lely presenteerden cases, JADS en TU/e een servitization readiness scan en hun aanbod voor gezamenlijk onderzoek.

• Product-servitization: de klant krijgt een

oplossing met gegarandeerde waarde in gebruik. • De transformatie naar servitization vergt intern

vaak een grote cultuuromslag. • Deze zomer hebben diverse bedrijven de

servitization readiness scan al ingevuld. • Discussie en bewustwording intern is

belangrijker dan de exacte score van de scan.

DOOR HANS VAN EERDEN

ervitization is het onderwerp van rondetafeldiscussies die Link Magazine met de vakgroep ITEM (Innovation, Technology Entrepreneurship & Marketing) van de TU Eindhoven (TU/e) sinds begin 2017 organiseert. De Jheronimus Academy of Data Science (JADS) heeft zich inmiddels aangesloten en samen organiseerden ze eind juni een bijeenkomst die de aanzet tot een actieplan voor onderzoek moet geven. Aan tafel vertegenwoordigers van Aebi Schmidt Nederland, ITM Group, Lely, Royal IHC, Thermo Fisher Scientific, VMI Group en WEMO International.

Impressie van de bijeenkomst over servitization eind juni op de TU/e-campus. Foto’s: Bart van Overbeeke

DRIETRAPSRAKET Praten over servitization is makkelijker dan tot een concreet actieplan komen. Dat geldt voor bedrijven die met ‘verdienstelijking’ aan de slag willen en evenzeer voor de onderzoekers die dit fenomeen willen bestuderen. Dus kiest de TU/e, samen met JADS (een samenwerking van TU/e en Universiteit Tilburg) en Link Magazine, voor de aanval en opent Néomie Raassens, universitair hoofddocent marketing, de bijeenkomst met een citaat van Loesje: ‘Waarom moeilijk doen als het samen kan.’ Ze staat eerst nog even stil bij de aanleiding, de trend naar product-servicesystemen

uit oogpunt van economie (hogere winstgevendheid), strategie (betere klantenbinding) en/of ecologie (duurzamere oplossingen): de klant krijgt een oplossing geleverd waarvan de waarde in gebruik wordt gegarandeerd, vaak op basis van een nieuw businessmodel (zoals pay-per-use). De transformatie naar servitization verandert niet alleen de relatie met de klant, maar vergt intern vaak ook een grote cultuuromslag. En dat gaat niet vanzelf. Bedrijven komen voor strategische, culturele en operationele vragen en organisatorische en logistieke uitdagingen te staan, zoals twee deelnemers illustreren met een korte presentatie van hun servitization-case (zie de kaders over Royal IHC en Lely). Alle reden voor

TU/e, JADS en Link om een platform te organiseren voor bedrijven en hun hulp te bieden met een drietrapsraket: kennis vergaren, kennis delen en kennis ontwikkelen.

DRIE BARRIÈRES De eerste trap omvat een servitization readiness scan die JADS op dit moment uitontwikkelt en die voortvloeit uit promotieonderzoek van Wim Coreynen, nu onderzoeker bij JADS, aan de Universiteit Antwerpen. Dat onderzoek omvatte literatuurstudie en cases bij mkb’ers. Coreynen destilleerde er drie barrières voor het opschalen LEES VERDER OP PAGINA 66

september 2019

‘Waarom moeilijk doen als het samen kan’, citeert Néomie Raassens, universitair hoofddocent marketing aan de TU/e, Loesje in haar pleidooi voor gezamenlijk onderzoek naar servitization.

TU/e-hoogleraar Ed Nijssen: ‘U denkt als bedrijf een uniek probleem te hebben, maar wij zien als onderzoekers dat veel vragen over servitization generiek zijn.’

VERVOLG VAN PAGINA 65

van servitization uit. De eerste is de focus op het product en de innovatie daarin die veel bedrijven nog kenmerkt en de tweede ligt in de ‘go to market’:

hoe kunnen bedrijven hun diensten verkopen en met wie en hoe moeten ze samenwerken? De derde barrière betreft de eigen organisatie:

CASE ROYAL IHC: SERVICEPARTNER SUPPORTEN Als scheepsbouwer is Royal IHC, met hoofdkantoor in Kinderdijk en vestigingen wereldwijd, gewend aan het bouwen van enkelstuks op klantspecificatie. Service op een schip verleent IHC zelf, met specialisten die de benodigde kennis op basis van ervaring hebben. Het seriematig bouwen is Alex Roovers (Royal IHC, uiterst rechts): ‘De vraag is hoe we de ondersteuning van onze servicepartner precies moeten organiseren en hoe we daarvoor de cultuurverandering in deze sector echter intern op gang kunnen brengen.’ in opkomst, onder meer uit efficiencyoogpunt. Dat vraagt om een andere werkwijze – denk Daar ligt de uitdaging, aldus Roovers. ‘Scheepsbouwen alleen al aan het configuratie- en change-management is, grof gezegd, het bouwen van een casco met daarin – en een andere inrichting van de service. IHC staat een samenstel van installaties zoals motoren en pompen dan ook voor een grote servitization-uitdaging, zegt Alex die vaak zijn ingekocht. De documentatie voor onderRoovers, projectmanager servitization bij IHC Services. steuning van de serviceactiviteiten is bij ons nog niet ‘Onze ceo heeft zijn visie op IHC als total solution prosystematisch aanwezig. Daarvoor moeten we tot op vider geformuleerd, maar servitization staat nog in de detailniveau informatie van alle componenten verzamekinderschoenen. Wel is er een apart cluster Services len en beschikbaar stellen, bijvoorbeeld via een serviceopgezet, waarvan de directeur is toegevoegd aan het portal. De vraag is hoe we dat precies moeten organiseexecutive committee, gelijk aan de clusters Shipbuilren en hoe we daarvoor de cultuurverandering intern op ding en Mission Equipment. De aanzet voor servitization gang kunnen brengen.’ De urgentie is hoog, want de komt tot nu toe bij IHC dan ook hoofdzakelijk bottomeerste baggerschepen zijn al in 2017 en 2018 geleverd up.’ en de levering voor 2019 staat op stapel, meldt RooRoovers illustreert dat met de Turkmenistan-case. In dit vers. ‘Onze servicepartner heeft zich al gemeld; hij heeft gesloten Aziatische land heeft IHC een order binnengemeer informatie nodig. In de toekomst zal dit ook voor haald voor de levering van een serie kleine baggerscheandere klanten gaan spelen.’ Een generiek probleem, pen die de irrigatiekanalen voor de katoenteelt moeten reageert hoogleraar Ed Nijssen. ‘Iedereen die wereldopenhouden. Voor de service moest IHC in zee met wijd verkoopt en service levert, zit met vergelijkbare vraeen Turkmeense partner die nog weinig ervaring heeft gen. Daar kunnen wij zeker onderzoek op zetten.’ in het onderhouden van baggerschepen. Dus moet IHC www.royalihc.com die partner support geven en eigen kennis overdragen.

september 2019

vaak laat de bedrijfscultuur het experimenteren met andere businessmodellen niet toe. De lijst met stellingen in de scan is gerelateerd aan de drie barrières, vertelt Coreynen: ‘Hoe is de innovatie georganiseerd, in welke omgeving opereert de onderneming en hoe dynamisch is die markt, en wat is de cultuur van het bedrijf?’ De scan meet voor een bedrijf hoe goed het is in het ontwikkelen en uitrollen van diensten en hoe sterk de service-oriëntatie is van alle geledingen.

GEZAMENLIJK ONDERZOEK Misschien nog wel belangrijker dan de exacte score die eruit rolt, zijn de discussie en de bewustwording die de vragen uit de scan intern kunnen oproepen. En de prioriteiten voor actie die eruit afgeleid kunnen worden, aldus Ed Nijssen, TU/e-hoogleraar technologiemarketing, verwijzend naar de tweede en derde trap van de raket die de onderzoekers willen lanceren: kennis delen en kennis ontwikkelen. Dat betreft diep-

‘Veel vragen over servitization zijn generiek’

gaandere scans, zoals voor industrial service excellence en data maturity, en uiteindelijk toegespitst onderzoek samen met bedrijven die willen vooroplopen in servitization (en digitalisering). De uitdaging is daarvoor concrete voorstellen te maken en er financiering bij te zoeken (van de deelnemende bedrijven en van publieke onderzoeksfinanciers). Nijssen: ‘U denkt als bedrijf een uniek probleem te hebben, maar wij zien als onderzoekers dat veel vragen over servitization

CASE LELY: SERVICECONCEPT OPTIMALISEREN Lely in Maassluis heeft zich van bouwer van landbouwmachines ontwikkeld tot fabrikant van robotica voor de melkveehouderij, met als bekendste product de melkrobot. Van oudsher ligt de focus op productinnovatie, maar inmiddels is het bedrijf aan een ‘servitization journey’ begonnen, zoals Oscar Moers, hoofd competence center service technologies, het omschrijft. De klant en de service zijn geleidelijk meer centraal komen te staan. Zo is in de Route 2025 van Lely een strategische koers uitgezet met 100 procent uptime als een van de bakens en kent de raad van bestuur sinds enkele jaren een vice president customer care. Interessant is dat geleidelijk de eigendomsverhoudingen kunnen gaan verschuiven. Tot nu toe kiezen verreweg de meeste klanten ervoor een of meer robots te kopen, maar leasing komt op als alternatieve financieringsoptie. Voordeel voor Lely is dat het bij robots in eigendom meer greep heeft op het onderhoud. Tevens kan de directe toegang tot de machines meer informatie voor productverbetering opleveren. Om 100 procent uptime te kunnen waarmaken, moet Lely een optimaal serviceconcept ontwikkelen. Het gangbare schema voor preventief onderhoud, waarin volgens vaste intervallen bepaalde componenten wor-

generiek zijn. Die kunnen we in gezamenlijk onderzoek oppakken en daarom is het onze ambitie grotere projecten op te zetten waarin wij master-, PDEng- en PhD-studenten (voor respec-

den vervangen, kan worden aangevuld met predictief onderhoud op basis van machinedata die nu al beschikbaar kunnen komen voor Lely. Logistiek is dat nog niet zo eenvoudig te organiseren, omdat de machines/robots verspreid staan opgesteld bij een groot aantal boeren. Het is niet de bedoeling dat de Lelymonteur elke paar weken langskomt bij een boer om weer een ander onderdeel te vervangen juist voordat het defect zal raken. Predictief onderhoud zal dus met beleid aan de vaste preventieve schema’s moeten Lely is nog maar net begonnen aan zijn ‘servitization journey’ en wil graag onderzoek doen naar het optimale serviceconcept voor het onderhoud van worden gekoppeld, met een slimme melkrobots, aldus Oscar Moers. planning van monteurs, onderdelen en gereedschappen. Daar wil Lely graag onderzoek naar doen samen met andere bedrijven de machines zich – onder meer afhankelijk van de die met vergelijkbare vragen worstelen en ook het operatiklimatologische omstandigheden – anders gedragen, onele serviceproces willen optimaliseren. En daar hoeft bijvoorbeeld anders slijten. Uiteindelijk kan servitization het niet bij te blijven, aldus Moers. Een volgende stap kan zo maar leiden tot smart customization... zijn om het onderhoud te individualiseren naar regio of zelfs afzonderlijke klanten. Immers, op elk bedrijf kunnen www.lely.com

tievelijk één, twee en vier jaar, red.) kunnen inzetten.’ Dus is het zaak om daarvoor werkpakketten te definiëren, vervolgt Raassens, aan de hand van drie vragen: ‘Is de onderneming

servitization ready? Welke probleemgebieden kennen een hoge urgentie bij de implementatie? Hoe LEES VERDER OP PAGINA 68

Wilt u een sprong maken in de ontwikkeling van uzelf en uw bedrijf? Bekijk het trainingsaanbod van de Berenschot Academy • Hoe word ik een toponderhandelaar? • Strategie in een digitaliserende wereld • Managen van een agile organisatie

www.berenschotacademy.nl

september 2018

VERVOLG VAN PAGINA 67

kunnen we daarvoor door middel van samenwerking een concrete aanpak realiseren?’

UPDATE Aebi Schmidt doet alvast graag mee, reageert Niels van Olffen, commercieel manager Nederland en België. ‘Wij hebben concrete topics. Zo krijgen we via sensoren al veel data over de performance van onze machines bij klanten, maar de vraag is wat wij er precies mee kunnen en hoe we dat kunnen vermarkten via de servicecontracten die we met klanten afsluiten.’ Dat zijn precies de vragen waar de scan een eerste antwoord op kan geven en die in onderzoek kun-

nen worden uitgediept, zo besluit Nijssen de bijeenkomst eind juni. In de zomermaanden hebben diverse bedrijven de scan al ingevuld (zie het kader over Aebi Schmidt) en zijn de onderzoekers met hen in gesprek gegaan over de uitkomsten en de wensen voor gezamenlijk onderzoek en om hun commitment te verkrijgen. In een volgend nummer van Link komt een update over de onderzoeks-

De servitization readiness scan baseerde Wim Coreynen, nu onderzoeker bij JADS, op eigen onderzoek, waaruit hij drie barrières destilleerde: productfocus, ‘go to market’ en eigen organisatie.

projecten die dan inmiddels in gang zijn gezet. www.item-eindhoven.nl www.jads.nl

SCAN AEBI SCHMIDT: NAAR VERBETERPUNTEN KIJKEN Aebi Schmidt Nederland is een van de eerste bedrijven die de servitization readiness scan heeft ingevuld. Joost Sterenborg, solution development manager, deed dat deze zomer samen met zijn collega Niels van Olffen, commercieel manager Nederland en België. ‘Naar ons idee zijn we al veel met servitization bezig, maar het kan geen kwaad af en toe in de spiegel te kijken waar de verbeterpunten zitten’, verklaart Sterenborg. Op zich was de scan niet moeilijk. ‘Met z’n tweeën waren we het bij de stellingen (68 in totaal, red.) telkens snel eens.’ In het rapport over de scan had hij wel wat meer uitleg verwacht. ‘Als we op een bepaald item laag

scoren, weet ik nog niet wat we daarmee moeten.’ Wat dat betreft kijkt hij vol verwachting uit naar het vervolggesprek met de onderzoekers. Op zich verrassen de uitkomsten Sterenborg niet. Aebi Schmidt is al goed in het ontwikkelen van services, maar scoort nog minder op de uitvoering. Dat heeft onder meer te maken met de mate van digitalisering. ‘Daar doen we al veel aan. Zo zijn al onze machines bij klanten voorzien van datacontrollers. Maar intern moeten we veel informatiesystemen nog beter aan elkaar koppelen.’ Qua serviceoriëntatie scoort het management van Aebi Schmidt Nederland al heel hoog op waarden (‘values’), maar lager

[Click & Connect]

PushPull produces the best connections in no time.

The interface with added value for your device. Operates all lifelines: power, signal and data. Corresponds to industrial Ethernet standards. The easiest and fastest way to safely connect devices, with time savings of up to 60%.

april 2010

op concreet gedrag. Logisch voor een bedrijf dat van origine een machinebouwer is, aldus Sterenborg. ‘In de dagelijkse operatie willen we nog wel eens op oude reflexen terugvallen.’ De ambitie is er wel om de scan te gebruiken als startpunt voor de verdere uitrol van servitization en daarbij ook de zusterbedrijven in andere landen te betrekken. ‘Zij zijn nu nog meer machineverkoper dan wij en kunnen van ons leren. Tegelijk moeten we voor het draagvlak de ontwikkeling van services misschien wel meer in de groep leggen.’ www.aebi-schmidt.nl

THOMAS

SPIEGEL, SPIEGEL AAN DE WAND

Thomas Luiten, directeur QRM Management Center, publiceert in Link Magazine of op de website een serie columns over de kloof die er in veel bedrijven gaapt tussen de business (kantoor) en de werkvloer, en de gevolgen die dat heeft voor doorlooptijd en flexibiliteit. Hij doet dat steeds vanuit een andere invalshoek.

Zuid-Portugal, klein strandje tussen de rotsen, aan tafel met een Sangria Branco, gegrilde sardines als snack, het weer is heerlijk, tijd om de tijd te vergeten. Dit is vakantie. ’s Avonds lopen we naar een leuk restaurantje. Zo te zien ruimschoots plek. Helaas… ‘Reservado’… Huh? Blijkbaar hebben andere vakantiegangers hun plekjes vooraf geagendeerd. Enig aandringen helpt niet, dan maar verder. Maar overal ‘Reservado’; en ook overal plek zat. Het lijkt op een foute planning in een bedrijf waarbij flexibiliteit en creativiteit zorgvuldig onderdrukt worden door de zekerheid van bezettingscijfers. We meten bijna alles, en toch varen we regelmatig de verkeerde koers. Denk eens aan de bankensector en politiek. De hoeveelheid dubieuze leningen groeit weer. Wat heeft de financiële wereld geleerd sinds de crisis? En geldt niet overal dat we graag vasthouden aan onze oude werkwijzen, ook in de maakindustrie en misschien wel in onze eigen bedrijven?

www.leanteam.nl

Eindelijk een tafeltje, gelukkig. Het ziet er wel wat chaotisch uit, maar goed, daar loopt een ober. Een welgemikte wenk trekt zijn aandacht, echter hij blijkt alleen drankjes te mogen uitserveren, ‘Manager has new rules’, zucht hij. Een tweede ober komt drankjes opnemen, maar mag geen andere bestellingen opnemen. Dat moet een derde doen. Een tekst van rapper Yes-R schiet door mijn hoofd: ‘Spiegel, spiegel aan de wand, waar de fok ben ik beland…, je laat me varen op een schip waarvan ik niet weet waar

dat die strandt...’ Ik word ongeduldig. Tijd om tijdig weg te gaan. Een aantal jaren geleden vertelde Erik over zijn werk. Onze zonen waren vriendjes en hij rechercheur. Voor mij was hij een moderne inspecteur Columbo. Indrukwekkend werk, op zoek naar onmogelijke antwoorden in moeilijke kwesties: verzamelen van bewijs en motief met tijd als tegenstander. Wat het meeste bijbleef was zijn opmerking: ‘Hard bewijs is echt moeilijk. Het verhaal erachter maakt het overtuigend, en dat vereist de meeste aandacht.’ Nu pas dringt het belang van Eriks opmerking tot me door. Besteden we wel voldoende tijd aan het verhaal achter wat we werkelijk geloven? Verstrekken we onze mensen alleen kille cijfers en staatjes of ook het verhaal dat de problematiek werkelijk inzichtelijk maakt en een gezamenlijke kijk geeft? Waarin we geloven en dat verbindt? Zitten onze eigen mensen wel op een schip waarvan ze weten waar dat strandt? Is ons verhaal wel zoveel beter dan dat van die restaurantmanager? We hebben te maken met groeiende onzekerheden. Laten we het tot onze hoofdtaak maken om onze gedachten te vertellen in een pakkend, boeiend verhaal. Zoals echte ondernemers, echte rechercheurs en echte schippers dat doen. Lieve Erik, jouw schip is deze week echter wel gestrand, vaarwel.

made in Slovakia • paneelbouw voor al uw machines • nederlands management • UL 508A gecerti ceerd • enkelstuks en seriematig • lean georganiseerd • uiterst kostenef ciënt

slovakia

+421 37 286 2040

of cevdesk@vandoren.nl www.vandoren.nl

september 2019

STRATEGIE

BALLUFF STROOMLIJNT ORGANISATIE MET FOCUS OP REGIO’S, MARKT- EN PRODUCTGROEPEN

‘MEER FEELING VOOR LOKALE MARKTEN DAN OOIT‘ De afgelopen honderd jaar is Balluff uitgegroeid tot een wereldspeler in sensor-, identificatie- en netwerktechnologie, en in software voor complete systeemoplossingen. De ambities zijn onverminderd groot. In 2025 wil dit Duitse familiebedrijf zijn omzet verdubbeld zien naar 1 miljard euro. Hiervoor is een aantal strategische stappen gezet. Erik in ’t Groen, sinds 1 november vorig jaar aan het roer bij Balluff Nederland, staat voor de uitdaging de vestiging in Den Bosch richting de toekomst te loodsen.

General manager Erik in ’t Groen van Balluff Nederland: ‘Verkopers moeten leren om op management- of directieniveau te communiceren. Het gaat immers om strategische oplossingen en daarin moeten we de klant nog opvoeden.’ Foto: Erik van der Burgt

DOOR WILMA SCHREIBER

et jaar 2018 stond in het teken van grote veranderingen bij Balluff wereldwijd. Waar het bedrijf eerst centraal werd aangestuurd vanuit het hoofdkantoor in Stuttgart, werd nu gekozen voor een structuur met zes regio’s. Nederland kwam onder de regio Noord-Europa te vallen, samen met de vestigingen in België, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië. ‘De communicatie verloopt via een nieuw aangestelde regiomanager en verder gebruiken wij sinds kort SAP, net als elders binnen Balluff. Voordeel is dat we als regio meer body hebben en serieuzer genomen worden dan als losse, zelfstandige vestigingen’, vertelt general manager Erik in ’t Groen. Die wijziging heeft ook de nodige impact op zijn mensen. ‘Een aantal bedrijfsprocessen gaat echt anders, daar moeten sommigen aan wennen. Als een applicatie in een van de

september 2019

andere Noord-Europese landen succesvol is gebleken, dan is het makkelijker dan voorheen om deze in een ander land toe te voegen.’

VERDERE FOCUS Daarnaast bracht het moederbedrijf verdere focus aan in de activiteiten, door zich voortaan te richten op drie hoofdmarkten. Ten eerste de packaging, food & beverage, geleid door industriemanager Huub Vaessen, voormalig directeur van Balluff Nederland. En verder de machine plant engineering, oftewel de traditionele fabrieksautomatisering, en mobility. ‘Van oudsher is Balluff al sterk in automotive, maar hieronder valt alles wat vleugels, motor en wielen heeft. Van elektrische voertuigen, landbouwvoertuigen tot afvalwagens’, verklaart In ’t Groen. ‘Dankzij die industriemanagers, die regelmatig alle zeven landen bezoeken, is er meer feeling voor lokale markten dan er ooit geweest is.’

IMPONERENDE KEUS De derde belangrijke keuze is meteen een imponerende. Alle communicatie-uitingen zijn voortaan voorzien van een rode stip, die symbool staat voor het doel dat Balluff zichzelf gesteld heeft: in 2025 een omzet bereiken van 1 miljard euro, een verdubbeling van de huidige omzet. In ’t Groen: ‘Dat kan niet met natuurlijke groei alleen; je moet er iets aan toevoegen, bijvoorbeeld door bedrijven over te nemen.’ Dat was reden voor Balluff om naast de huidige voorname productgroepen IO Link (waarvan het bedrijf een van de initiators was tien jaar geleden) en RFID (nog steeds een groeimarkt) vol in te zetten op machine vision (cameratechnologie), niet toevallig de wereld waar In ’t Groen uit afkomstig is. ‘Tot een aantal jaar geleden deed Balluff daar nog niets in. We zijn gaan samenwerken met een lokale fabrikant, Matrix Vision, en hebben dat bedrijf vervolgens gekocht om een serieuze speler

te worden in de wereld van machine vision.’ Balluff Nederland heeft zich inmiddels versterkt met een inhoudelijk specialist en een verkoper voor de vision markt.

MOOIE BINNENKOMER Een dergelijke nieuwe technologie vereist van sales ook contact op een ander niveau. ‘Verkopers moeten leren om op management- of directieniveau te communiceren. Het gaat immers om strategische oplossingen en daarin moeten we de klant nog opvoeden. Stel dat een recall van zijn product nodig is omdat er stukjes glas in zitten. Dan kan hij een half miljoen euro besparen door een camerasysteem van een ton aan te schaffen’, aldus de Bossche general manager. ‘Praten over

Nederland met name kansen in de packaging, food & beverage markt, ondanks de grote concurrentie. ‘Het sterke punt van Balluff is dat wij al op de lopende klantenlijst staan. Dat onze sensoren al gebruikt worden, is vaak een mooie binnenkomer en een kans om onze cameratechnologie onder de aandacht te brengen. We hoeven dus niet een geheel nieuw potentieel aan te boren om dat product te verkopen.’

tussen techniek en sales en tussen persoonlijkheden van belang’, zegt In ’t Groen, die het ook zoekt in aantrekkelijke randvoorwaarden om iedereen happy te houden. Zo is er een mogelijkheid voor ouderschapsverlof en ruimte voor degenen die tussen de middag willen hardlopen. ‘Geld is niet meer het allerbelangrijkste, het gaat erom dat mensen werk doen waar ze blij van worden.’

IEDEREEN HAPPY HOUDEN

COMPETENCE CENTER

Daarnaast houdt In ’t Groen de vinger aan de pols als het gaat om vorderingen van medewerkers en of ze bij de juiste personen aan tafel zitten. Ook bij het werven van nieuwe mensen (‘we hebben nog twee vision-specialisten nodig’)

Voor de korte termijn ligt de focus op verdere uitbreiding van het team (‘om op volledige oorlogssterkte te geraken en te zorgen dat niemand het oorlogsschip verlaat’). En de lange termijn? ‘Behoren tot de top-3 van sensortechnologiebedrijven in Nederland, we staan nu op de vijfde plaats. En daarnaast onze aanpak professionaliseren en meer bekendheid geven aan ons nieuwe product, machine vision’, schetst In ’t Groen. ‘En als Balluff totaal een wereldspeler blijven door te investeren in nieuwe producten, onze positie te verbeteren en zo onze ambitie van 1 miljard omzet te realiseren.’ Het begin is goed: in 2020 opent Balluff in elke regio een competence center voor cameratechnologie. Dat voor Noord-Europa wordt ondergebracht bij Balluff Nederland.

‘We willen behoren tot de top-3 van sensortechnologiebedrijven in Nederland’

recalls, hogere efficiency van productielijnen en dergelijke, is een hele verandering voor medewerkers die doorgaans met techneuten te maken hadden. Ze moeten nu meer optreden als partner van de klant.’ Zelf ziet de general manager in

wordt niet langer alleen naar technische competenties gekeken, maar eerder naar of iemand weet hoe hij bij een Unilever binnenkomt. ‘Dat lukt niet met iemand van 25, dan heb je ervaren krachten nodig. Daarnaast is een goede balans

www.balluff.com

Hoogwaardige elektronica producten voor intelligente machines en apparaten Protonic ontwikkelt en produceert industriële elektronica voor OEM’ers en heeft hiervoor alle kennis in huis. • Research • Engineering • Productie info@protonic.nl | www.protonic.nl

september 2019

INNOVEREN

TOPMANAGER ELLEN DE BRABANDER MOET R&D PEPSICO DOOR EEN UITDAGEND TIJDPERK LEIDEN

DE FOOD IS IN EEN ‘PERFECT STORM’ BELAND

Ellen de Brabander: ‘Ruim een miljard keer per dag nuttigt een mens ergens ter wereld een van onze producten. Als ik er dan aan kan bijdragen dat die producten wat gezonder zijn – zo je wilt, minder slecht – en duurzamer geproduceerd worden, geeft dat veel voldoening.’ Foto: Maarten Hartman

september 2019

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

Voedsel is onze allereerste levensbehoefte en staat dan ook volop in de maatschappelijke schijnwerpers. En, door alle zorg over klimaatverandering, gezondheid en voedselveiligheid, nu meer dan ooit tevoren. In combinatie met de sterk toegenomen productdifferentiatie en impact van het internet, heeft dat ervoor gezorgd dat de foodsector in een ‘perfect storm’ is beland. Met al die veranderingen en (dwingende) regelgeving moet Ellen de Brabander iets. En dat doet de r&d senior vice president global functions, governance & compliance van PepsiCo dan ook.

p weg naar het interview gaat het op de radio over het laatstverschenen, alarmerende rapport van het IPCC, het wetenschappelijk klimaatbureau van de Verenigde Naties. Daarin wordt gewaarschuwd dat de groei van de wereldbevolking om meer voedsel vraagt, terwijl de productiecapaciteit van onze planeet door de klimaatverandering juist omlaag gaat. Dus moet de mens de schaarse landbouwgrond op een duurzamere manier gaan gebruiken en zijn eetgewoontes veranderen, met minder vlees en zuivel op het menu.

TOEVAL? Toeval dat juist nu, op weg naar een topmanager van een van de grootste foodbedrijven ter wereld, dit onderwerp in het nieuws is? In het gesprek wordt al snel duidelijk dat van toeval nauwelijks sprake is. Als eerste levensbehoefte krijgt voedsel altijd veel media-aandacht. En de laatste jaren is er, in de woorden van Ellen de Brabander, een ‘perfect storm’ opgestoken: in het realiseren van de meeste van de Sustainable Development Goals voor 2030 van de VN speelt de foodsector een belangrijke rol. Het bereiken van die doelen vergt een drastische verandering van wat we eten en waar en hoe het eten wordt geproduceerd. De omvang van de wereldbevolking wordt geraamd op 10 miljard in 2050 (VN, 2019, red.). Om daarvoor voldoende voedselgrondstoffen te produceren, lijkt er vanwege de klimaatverandering te weinig land te zijn. ‘Dus wordt het belangrijker’, schetst De Brabander, ‘dat er minder voedsel verloren gaat – over de hele keten is dat nu 30 tot 40 procent. Daarom klinkt ook de roep om producten te maken die minder grondstoffen vergen. En om ze gezonder te maken, met meer natuurlijke ingrediënten en minder vet, suikers en synthetische kleuren smaakstoffen. Daardoor zullen de zorgkosten lager uitpakken. Die geluiden waren al langer te horen, maar juist de laatste jaren klinken ze veel luider. Net als de vraag naar milieuvriendelijkere verpakkingen, met minder plastic. En een steeds grotere groep van consumenten wil de precieze samenstelling en herkomst van het voedsel weten: welke ingrediënten zitten erin en hoe en door wie is het geproduceerd? De consument wil veel meer transparantie.’

MEER CONCURRENTIE EN DIFFERENTIATIE De Brabander vervolgt met het duiden van meer maatschappelijke trends die de foodsector in beweging zetten. Kon een bedrijf als PepsiCo lange tijd profiteren van een grote merkentrouw van de consument, tegenwoordig kiest die veel makkelijker voor het huismerk. Daarnaast is de concurrentie van start-ups sterk toegenomen. ‘Iedereen met een leuk productidee kan er eenvoudig mee de markt op. Dankzij de ruime beschikking van venture capital, de aanwezigheid van third parties die de faciliteiten in huis hebben om voor die starters een scala van producten te fabriceren, de mogelijkheid om via internet je klanten te bereiken en het fijnmazige distributienetwerk van de webshops.’ Voorts constateert ze dat haar sector geconfronteerd

• ‘De consument wil veel meer transparantie.’ • ‘Iedereen met een leuk productidee kan er eenvoudig mee de markt op.’ • ‘Nieuwe regels maken het ontwikkelproces steeds complexer.’ • ‘Soms is het juist een voordeel als je als tweede met iets nieuws komt.’

wordt met steeds meer differentiatie in behoeften: ‘Verschilden die vroeger hooguit per land, nu wil de ene streek net iets meer of juist minder zout dan de ander, meer knapperigheid of wél die paprika-flavour – voor chips is die smaak trouwens nergens populairder dan in Nederland. Ook zijn er subdoelgroepen ontstaan, zoals ouderen, sporters en – echt iets van de laatste tijd – gamers, die eigen drankjes willen. Producten die een steeds kortere life cycle hebben. Zeker als ze gekoppeld zijn aan events als de Canal Parade, de Super Bowl of de kerst, is dat een kwestie van weken’, aldus De Brabander.

TRANSPARANTIE Aan al die nieuwe behoeftes, die gepaard gaan met strengere en nieuwe eisen van de autoriteiten, moet de r&d senior vice president global functions, governance & compliance zich iets gelegen laten liggen. En dat doet ze dan ook, samen met haar team van ongeveer 900 mensen wereldwijd. ‘Niet alleen moeten we inspringen op de vraag naar nieuwe, meer customized producten; door nieuwe regels wordt het ontwikkelproces ook steeds complexer. Er moeten nieuwe, lokale ingrediënten worden gebruikt, voedingsclaims moeten worden ingebouwd. Er moeten mildere verwerkingsprocessen worden gebruikt, die extra eisen stellen aan de voedselveiligheid en aan het gebruik van installaties van partners.’ En het moet transparanter, niet alleen omwille van de consument, maar ook van toezichthouders als de FDA (Food and Drug Administration) en de EFSA (European Food Safety Authority): een product moet compliant zijn, voldoen aan een breed eisenpakket (dat voortdurend wordt bijgesteld en aangevuld) en daarop goed en snel controleerbaar zijn. Een grote uitdaging, temeer daar wat in het ene land geen probleem is, dat in het buurland wel kan zijn. ‘Inspelend op die vraag naar gezonde producten, hebben wij bijvoorbeeld een proces ontwikkeld voor de productie van sinaasappelsap met de sinaasappelvezels er nog in. Goed voor het milieu en goed voor de consument. Maar ook

‘Smaak is bij uitstek altijd onze onderscheidende kwaliteit’

LEES VERDER OP PAGINA 74

september 2019

VERVOLG VAN PAGINA 73

verwarrend, want door de aanwezigheid van die vezels mogen we het in de EU niet langer ‘100 procent fruitsap’ noemen.’

VROEG INSTAPPEN Een van de opdrachten van De Brabander is om dit soort situaties zoveel mogelijk te voorkomen, door al vroeg in het politieke beleidsvormingsproces in te stappen, voordat er wetten en richtlijnen zijn. Vandaar dat zij en haar mensen frequent in Brussel en Washington zijn te vinden, voor overleg met de autoriteiten daar. ‘Wij maken ons sterk voor “smart” regelgeving, gebaseerd op de wetenschap en zo uniform en voorspelbaar mogelijk. In de

WINNING WITH PURPOSE Ellen de Brabander heeft, ofschoon met haar gezin woonachtig in Venlo, haar standplaats in New York. Want daar staat het hoofdkantoor van PepsiCo. De Amerikaanse multinationale fabrikant van food, snack en frisdranken is bekend van merken als Pepsi, Tropica, Quaker, Gatorade, Dorito en Lay’s. In 2018 scoorde de onderneming een omzet van ruim 66 miljard dollar met de verkoop in meer dan 200 landen. In Nederland zijn er ongeveer 630 medewerkers werkzaam, behalve in het hoofdkantoor in Utrecht op de productielocaties in Rotterdam (Quaker), Zaandam (Duyvis) en Broek op Langedijk (Lay’s, Cheetos). Onder de vorig jaar oktober aangetreden ceo, Ramon Laguarta, heeft PepsiCo dit jaar een nieuwe visie gedefinieerd: ‘To Be the Global Leader in Convenient Foods and Beverages by Winning with Purpose. Winning with Purpose is the next chapter in our purpose agenda and conveys our belief that sustainability can be an even greater contributor to our success in the marketplace.’ www.pepsico.com

snel veranderende wereld is de dialoog tussen alle betrokkenen essentieel.’ Hoe dan ook, de bandbreedte waarbinnen haar r&d-mensen met hun productinnovatie moeten blijven, wordt steeds smaller. ‘PepsiCo draagt daar ook zelf aan bij. Er mag bijvoorbeeld in onze Quakerproducten niet meer dan zoveel procent suiker, zout en vet zitten en minimaal zoveel procent vezels, terwijl ze natuurlijk wel goed moeten blijven smaken – smaak is bij uitstek altijd onze onderscheidende kwaliteit. Wij leggen ons die uitdagingen ook zelf op, wereldwijd.’

DATA BENUTTEN Al die nieuwe eisen en veranderingen vragen van PepsiCo een andere, meer efficiënte en snellere manier van ontwikkelen en produceren. ‘Daartoe zie ik zelf enorm potentieel in het benutten van de data waarover we beschikken. Het ontwikkelen van nieuwe voedingsproducten is nog veel trial and error. Daarbij wordt er veel getest: van consumentenvoorkeuren tot houdbaarheidsdata, van vochtgehaltes in ingrediënten tot percentages gluten of eiwitten in het eindproduct. Nu beschikken wij over de testdata van veel producten die we al eerder vermarkt hebben. Deze resultaten kunnen we gebruiken om modellen te bouwen en sneller de sweet spot van ingrediënten en de beste procescondities voor een specifieke innovatie te vinden. Dat zal een hoop testwerk schelen. Ook kunnen we data in principe benutten om te achterhalen uit welke regio ingrediënten komen, van belang om bijvoorbeeld snel de oorzaak en omvang van een kwaliteitsprobleem vast te stellen. ‘

VOORSPELLEN LASTIG Zo ver is PepsiCo nog niet, benadrukt De Brabander: ‘Zoals veel foodbedrijven is ook dit bedrijf opgebouwd uit vele acquisities, met elk hun eigen informatiesysteem en manier van registreren. In die integratieslag lopen we wellicht wat achter op andere sectoren. Een Amazon is natuurlijk een meester in het integreren van verschillende datasets.’ Vooralsnog is het met big data voorspellen van marktsucces in de food heel lastig, weet de r&d senior vice president ook. ‘Toen ik eerder in mijn loopbaan in de farmacie werkte, wist ik jaren van tevoren vrijwel zeker in hoever-

On time On budget To specification In co-creation From start to finish

Make complex easy

Our customers and business partners choose to do business with us, because we enable them to focus on their core activities, while we help them develop and optimize their manufacturing processes and products. Masévon Group

www.masevongroup.com

september 2019

lives high technology and quality. Every day.

re een bepaald medicijn een succes zou worden. In food is dat veel lastiger. Een lekker product met goede voedingswaarden is geen garantie voor succes. Er is zoveel keus, er zijn zoveel extra factoren. Door een nieuw product van de concurrent kan het allemaal anders uitpakken. Niet eens per se slechter: soms is het juist een voordeel als je als tweede met iets nieuws komt.’

MAAKBAARHEID Meer efficiency vergt ook dat PepsiCo r&d veel aandacht heeft voor de maakbaarheid van die nieuwe Lay’s Superchips Spicy Mayo Limited Edition of die Quaker Kids Crunchy Mix-Up met knapperige dierenfiguurtjes. ‘Daarom doen ook wij zaken met third parties. Als die al een lijn hebben staan waarmee zij dat nieuwe product voor ons kunnen maken – desnoods na wat technologische aanpassingen – kloppen we daar aan. Waarbij we wel vasthouden aan onze minimale kwaliteits- en voedselveiligheidseisen.’ En daarin kan PepsiCo ver gaan, zo illustreert ze: ‘Voor een nieuw type appelsap hadden we een third party in de arm genomen. Maar hun appelboeren waren gewend ook de appels toe te leveren die op de grond waren gevallen, terwijl wij uitsluitend van geplukte appels gebruik willen maken. Wij gaan dan op zoek naar een oplossing die voor de boer en voor ons werkt. Bijvoorbeeld naar een efficiënte manier om opgeraapte appels eerst goed te controleren en ze dan alsnog te gebruiken.’

DUURZAME SUPPLY CHAIN Het brengt De Brabander op het VN-rapport en op EIT Food, een door de EU gesubsidieerd partnership van ruim vijftig grote en kleine foodbedrijven en wetenschappelijke partijen, dat zij heeft opgezet en waar ze van 2016 tot 2018 als interim-ceo leiding aan gaf. Doel van dit ‘grootste publiek-private partnership in de foodsector’ is de ontwikkeling van een duurzame food supply chain met een centrale rol voor de consument. ‘EIT Food wil de katalysator zijn voor de foodsector zodat deze daadwerkelijk een belangrijke rol zal spelen bij het bereiken van de Sustainable Development Goals van de VN. En ervoor zorgen dat de sector slimmer gaat werken, meer gebruik gaat maken van data en aantrekkelijker wordt voor talent.’

ENORME IMPACT Wie het cv van Ellen de Brabander bekijkt, ziet al snel dat zij ook zo’n talent is. Cum laude afgestudeerd en gepromoveerd aan de Universiteit Leiden, gevolgd door een postdoctoraal moleculaire biologie aan het MIT. En al op jonge leeftijd (42 jaar) vervulde ze de functie van cto, eerst bij DSM, later bij Intervet (voormalig AKZO) en Merial. Maar wie het productportfolio van haar huidige werkgever bekijkt – goeddeels bestaande uit funproducten als chips en frisdranken – bekruipt ook het gevoel dat haar talent beter besteed zou zijn aan bijvoorbeeld (het managen van) de ontwikkeling van medicijnen, waarop ze zich eerder toelegde. ‘Dat begrijp ik heel goed. Maar ik vind mijn werk hier belangrijk vanwege de enorme impact van dit bedrijf. Ruim een miljard keer per dag nuttigt een mens ergens ter wereld een van onze producten. Als ik er dan aan kan bijdragen dat die producten wat gezonder zijn – zo je wilt, minder slecht – en duurzamer geproduceerd worden, geeft dat veel voldoening.’

CV ELLEN DE BRABANDER 1963: geboren in Leiden 1980-1985: scheikunde, Universiteit Leiden, cum laude 1985-1989: promotie scheikunde, Universiteit Leiden, cum laude 1989-1990: postdoc MIT (VS) bij Nobelprijswinnaar H.G. Khorana 1990-2006: DSM, verschillende functies, tot interim chief technology officer (cto) 2006-2008: Intervet (eerst Akzo, nu Merck), cto 2008-2014: Merial (nu Boehringer Ingelheim), cto 2014-heden: PepsiCo, senior vice president r&d 2012-heden: Hogere Agrarische School Den Bosch, lid raad van toezicht 2016-2018: EIT Food, ceo 2016-heden: Open Universiteit, lid raad van toezicht 2018: bestuurslid New York Academy of Sciences; penningmeester International Life Science Institute; lid WEF Davos (niet-overdraagbare ziekten)

Development and Engineering of Mechatronic systems Would you enjoy developing ground-breaking new technologies in a multidisciplinary team? A great opportunity is waiting for you at DEMCON! We are a high-end technology supplier of products and systems in the areas of hightech systems, industrial

systems and medical devices. We support our clients along the entire system development chain, from proof of principle, prototyping and pre-production to series production. Join us at DEMCON and experience how your own capabilities grow in a team of technology professionals! www.demcon.nl

september 2019

MENS EN ORGANISATIE

INNAUT BEGELEIDT MENSEN MET AUTISME OP DE WERKVLOER

‘MENSEN MET DAT LABEL HEBBEN ZO VEEL MEER TE BIEDEN DAN JE DENKT’ ‘Werkgevers, durf het aan. Geef mensen met autisme een kans op de werkvloer, zij storten zich vol aandacht op het werk en gaan onverstoorbaar door. Een ware goudmijn.’

• Mensen met autisme spelen niet zelden een

Die hartenkreet slaakt Michael van der Veen, technical support engineer bij Bynder in

belangrijke rol in technische teams. • Werkgevers weten vaak niet precies hoe ze met autisten moeten omgaan. • De juiste begeleiding, daar ontbreekt het nu nog vaak aan. • ‘Ik had nooit kunnen denken dat ik met mijn autisme leidinggevende taken op me kon nemen.’

Amsterdam. Op de basisschool kreeg hij de diagnose PDD-NOS. Met vallen en opstaan vond hij zijn weg op de arbeidsmarkt. In Brabant is onlangs InnAut gestart, een technisch-sociale onderneming die werkgevers en mensen met autisme matcht en begeleidt. Het motto: in de techniek zijn de talenten uitstekend inzetbaar. VEEL PRIKKELS

DOOR LUCY HOLL

ichael van der Veen had bij zijn eerste stappen op de arbeidsmarkt heel graag begeleiding van zo’n bedrijf als InnAut gekregen, vertelt hij. Dan was zijn persoonlijke groei vast sneller en soepeler gegaan. Hij heeft het nu prima naar zijn zin bij Bynder, een online platform voor Digital Asset Management dat bedrijven over de hele wereld gebruiken. Maar daar ging een lange weg aan vooraf. Op de basisschool kon Michael zich lastig concentreren en bleek uiteindelijk dat hij PDD-NOS had (zie kader). De extra begeleiding die hij kreeg was goed, maar drukte tegelijkertijd een stempel op hem. Hij werd gepest. ‘Na het zien van een film over autisme gingen mijn klasgenoten zich wel aardiger gedragen.’ Hij koos voor een opleiding in de bibliotheekwereld, deed de vervolgstudie Cultureel Erfgoed, maar stopte daarmee en kon geen baan vinden. Totdat hij bij Hewlett Packard (HP) op het B2Bcallcenter in Ierland kwam te werken: ze zochten mensen die iets van computers afwisten en inbellers met vragen in hun eigen taal te woord konden staan.

AUTISME SPECTRUM STOORNIS Zo’n 1 procent van de Nederlanders heeft autisme. Autisme kent vele variaties. Het psychiatrisch handboek DSM-5 heeft het daarom over een Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Voorheen werden termen gebruikt als autistische stoornis, Asperger en PPD-NOS (Pervasive Developmental Disorder – Not Otherwise Specified). Nu is het overkoepelende ASS gangbaar. Autisten verwerken informatie anders in hun hersenen. Sterke punten zijn oog voor detail, analytisch denken, eerlijkheid, loyaliteit en technisch inzicht. Autisten kunnen het lastig hebben met sociale inter-actie, communicatie, flexibiliteit in denken en handelen, en informatie filteren. www.autisme.nl

september 2019

‘Bij HP heb ik niks over mijn autisme gezegd, maar ik kwam mezelf wel enorm tegen. Een callcenter geeft veel prikkels. En ik was geen superheld aan de telefoon en in small talk.’ Het werk kostte veel energie, maar toch het lukte hem zich sterk te ontwikkelen en steeds betere gesprekken te voeren, met emotie en vrolijkheid erin, niet zo recht-toe-recht-aan. Van der Veen werd zelfs back-up coach die anderen ondersteunde in hun manier van klanten te woord staan. ‘Ik had nooit kunnen denken dat ik met mijn autisme leidinggevende taken op me kon nemen’, zegt hij. Hij werd elders teamleider en hielp onder meer een nieuwe supportafdeling op te zetten. En nu is hij technical support engineer bij Bynder. ‘Af en toe bots ik nog wel eens met collega’s, maar door te blijven communiceren en om feedback te vragen leer ik nog beter met anderen omgaan.’ Hij gedijt bij structuur en overzicht.

GROTE TOEWIJDING Michael is daarom nu al fan van InnAut, de jonge onderneming die mensen met autisme begeleidt om een goede plek op de (technische) arbeidsmarkt te vinden. ‘Een fantastisch idee, er zijn zo veel talentvolle jongeren die mooie dingen kunnen doen op de werkvloer en hun talenten en capaciteiten kunnen inzetten. Werkgevers weten vaak niet precies hoe ze met autisten moeten omgaan. Mensen met-een-label hebben zo veel meer te bieden dan je denkt: ze zijn met hun grote toewijding en motivatie eerder een aanwinst dan een last.’ Ze kunnen vaak goed analyseren en hebben technisch inzicht. Daar denkt Peter van Putten – hij richtte samen met partner Hanna du Pré InnAut op – precies hetzelfde over. Van Putten deed de Leidse instrumentmakers School en studeerde vervolgens Technische Natuurkunde. Vanuit ingenieursbureau Settels Savenije in Eindhoven werkte hij voor bedrijven zoals ASML en VDL. ‘Ik begeleid daarnaast al wat jaren voor Flow Reizen vakanties voor mensen met een beperking. Zo ontdekte ik dat mensen met autisme veel meer kunnen dan je

denkt. Voor mij ging een wereld open, en voor de deelnemers net zo goed. Een beperking kan ook als alibi gebruikt worden om spannende dingen niet aan te gaan.’ Hij en Hanna du Pré (werkzaam in de gehandicaptenzorg) bedachten dat ze het begeleiden voor een langere periode dan een paar vakantieweken wilden doen. ‘We willen mensen met autisme stappen laten zetten in hun leven en werk. Laat ze meedraaien in de maatschappij in plaats van ze op een zijspoor te blijven zetten.’

ERG VAN DE DETAILS En Van Putten zag nog meer. Op de reizen kwam hij in feite het soort collega’s tegen met wie hij op de technische werkvloer vaak samenwerkte. ‘Mensen van wie je weet “die heeft net wat meer aandacht nodig” of “die is heel erg van de details”. Of “die kan fantastisch buiten de context denken”. Mensen met autisme spelen niet zelden een belangrijke rol in technische teams. Ik zag op de Flow-vakanties jongeren met veel capaciteiten, die thuis bleken te zitten of op de dagbesteding werkten. Een kleine groep past ook wel op die dagbesteding, maar we zijn in Nederland aan het overdiagnostiseren. Mensen worden in allerlei zorgtrajecten gestopt. Zorg en bedrijfsleven zijn bovendien compleet andere werelden. Autisten krijgen continu bevestigd dat ze een vorm van een beperking hebben. Niet gezien wordt dat ze juist unieke talenten hebben die nodig zijn in technische bedrijven.’

AANSLUITING VINDEN Spreek mensen met autisme aan op hun talenten, begeleid ze en zorg voor een match met een bedrijf dat op zijn beurt desgewenst ook ondersteuning krijgt. Dat is de insteek van InnAut, niet alleen ergens op een afgelegen plek maar middenin de maatschappij, samen met bedrijven. InnAut richt zich op drie groepen. Allereerst de mensen zonder technische opleiding, maar wel met technische capaciteiten: in een traject van twee jaar worden ze klaargestoomd voor een

Hanna du Pré en Peter van Putten van InnAut, Cassandra Vughts van SPARK en Michael van der Veen van Bynder. Peter van Putten: ‘We begeleiden niet vanuit medelijden of schuldgevoel. De deelnemers kijken op een andere manier naar dezelfde werkelijkheid; dit geeft een ander resultaat, dat heeft meerwaarde.’ Foto: Kees Beekmans

baan in de techniek. De tweede groep zijn starters op de arbeidsmarkt met een diploma, die vaak oneindig solliciteren of steeds losse contracten hebben. Ze kunnen lastig aangeven wat wel en niet werkt voor hen en lopen vast. Een derde groep vormen de mensen die op latere leeftijd de diagnose Autisme Spectrum Stoornis krijgen. Bij sommigen loopt het niet lekker met hun collega’s, anderen zitten in conflictsituaties. Als ze de ASS-diagnose krijgen, valt veel op zijn plek: ze begrijpen beter wat er aan de hand is, de diagnose is een hulpmiddel. Dan helpt de juiste begeleiding, daar ontbreekt het nu nog vaak aan.

NIET HALF ZO SPANNEND ALS GEDACHT Van Putten: ‘Technisch Nederland begint zich langzaamaan te realiseren dat we andere wegen moeten inslaan nu de krapte op de arbeidsmarkt steeds groter wordt. Mensen met autisme inzetten biedt grote kansen. “Oké, maar het is wel heel spannend en anders”, hoor ik van werkgevers.

Deelnemers van InnAut starten in de zogeheten SPARK Makers Zone in Den Bosch: een creatieve werkplaats met hightech apparatuur en technologie. Ze leren in de praktijk nieuwe technische vaardigheden en beter communiceren en samenwerken. Vanaf het begin is er al contact met het bedrijfsleven, want SPARK is een mix van bedrijven, professionals, studenten en andere geïnteresseerden in techniek. Bedrijven geven gastlessen en zetten opdrachten uit, ze zoeken hier naar talent. Het is meteen een laagdrempelige manier om kennis te maken met elkaar. SPARK is een jaar of vijf geleden opgericht door onder meer Heijmans en de TU Eindhoven om tot innovaties te komen in de gebouwde omgeving. Inmiddels staat SPARK geheel op eigen benen. ‘Zie die gebouwde omgeving heel ruim’, zegt managing director Cassandra Vugts. ‘We hebben projecten over bijvoorbeeld circulaire economie, mobiliteit en smart cities. Bij Heijmans begonnen we destijds met een klein fablab, een open lab waarin iedereen aan de slag kon om prototypes te maken.’ Inmiddels is SPARK officieel smart industry fieldlab en zijn zo’n vijftig bedrijven en onderwijsinstellingen aangesloten. Deze maand (september) opent in Den Bosch de SPARK Makers Zone van zo’n duizend vierkante meter, op het terrein waar voorheen de vermaarde Grassofabriek zat. ‘Daar staan de meest fantastische machines om te experimenteren en te innoveren. We willen dicht op de huid kruipen van maak-

‘Kijk eens goed rond op je afdelingen. Daar lopen nu vast ook al collega’s met autisme rond’

Niet half zo spannend als je denkt, zeg ik dan. Kijk eens goed rond op je afdelingen. Daar lopen nu vast ook al collega’s met autisme rond. We willen laten zien wat mogelijk is, zodat de wereld anders gaat kijken. Autisme wordt dan geen beperking maar een talent.’

bedrijven: waar kunnen ze waarde toevoegen?’ SPARK wil ook mensen stimuleren om hun talenten te gebruiken en gaten op de arbeidsmarkt dichten. Het InnAut-concept past daarom helemaal bij SPARK, zegt Cassandra Vugts. ‘InnAut vindt bij ons een fysieke plek om mensen met autisme op te leiden en te coachen. Ze kunnen onder meer werken met 3D-printers, sensoren en IoT, robots, lasersnijders en virtual realitytechnieken. Alles gericht op beroepen van de toekomst. Waar ben je goed in, waar ligt je kracht? Laten we vooral daarop focussen.’ SPARK zoekt in zijn groeiende netwerk naar bedrijven die iets kunnen met de mensen die InnAut opleidt. ‘Het is fantastisch wanneer matches ontstaan. Mooi is dat InnAut vervolgens ook coaching bij bedrijven doet.’ In de volle breedte van technisch georiënteerde bedrijven is interesse, weet Vugts zeker. ‘Iedereen is op zoek naar de volgende generatie operators en engineers.’

COACHING En hoe ziet Michael van der Veen zijn toekomst? ‘Bij Bynder is het levendig en leuk. En ik ga bij InnAut aan de slag als begeleider/coach, ik wil andere mensen helpen met zelfde achtergrond als ik om hun potentie aan te boren.’ Hij kan met zijn verhaal een enorm voorbeeld zijn en bedrijven laten zien wat er allemaal mogelijk is, aldus Peter van Putten. Michael: ‘“Jij hebt autisme, dus je gaat later zakjes vullen”, zei iemand eens tegen mij. Dat ik ooit zou staan waar ik nu sta, had ik nooit kunnen denken. Geef mensen de kans en er komen mooie dingen uit.’

www.innaut.nl www.sparkcampus.nl

september 2019

SMART INDUSTRY

LENZE MAAKT ZICH IN VEEL GREMIA STERK VOOR MODULARISATIE EN STANDAARDISATIE

‘NU EERSTE STAPPEN ZETTEN RICHTING SMART FACTORY’ Standaardisatie en modularisatie zijn cruciale enablers van de smart factories die in het plaatje van Industrie 4.0/Smart Industry passen. En daar zit behoorlijk schot in, zeggen twee experts van machineautomatiseerder Lenze. ‘Er is nog huiswerk te doen. Maar de tijd is nu wel rijp om stappen te zetten in modularisatie en om de machines en modules van een productielijn OPC-UA compliant te maken – want dat is het one and only informatie- & communicatieplatform voor de smart factory.’

ment in dezelfde volgorde ingezet kan worden, aldus Patrick Bruder. ‘Wat de eindgebruiker wil, is maximale flexibiliteit, met zo kort mogelijke stilstand van de productielijn en zonder aldoor veel inspanning in configureren en programmeren te moeten steken. Plug & Produce noemen wij dat bij Lenze, zeg maar: aansluiten en je kunt aan de slag. Waarbij de eindgebruiker wel de vrijheid wil behouden om die machines aan te schaffen die hij voor zijn proces de beste – meest robuuste, snelste, betaalbare – vindt.’

GESTANDAARDISEERDE INTERFACE

Intuïtieve automatisering schetsmatig in beeld gebracht. Illustratie: Lenze

DOOR PIM CAMPMAN

indfabrikanten zien het gebeuren: steeds meer klanten vragen om customized producten, waar geen hoger prijskaartje aan mag hangen dan aan seriematig vervaardigde, allemaal eendere producten. Op bestaande productielijnen is dat haast onmogelijk. Als dat al zou kunnen, dan gaat er zoveel effort en tijd in telkens opnieuw configureren en programmeren zitten, dat de kosten torenhoog oplopen en de vereiste, kortere levertijd (time to market) onhaalbaar is. Dus moet het anders. Dankzij een reeks innovaties in het digitale domein (sensoring, industrieel internet of things, machine learning, de cloud, et cetera) kan het ook steeds beter. Anders dus, maar hoe? Twee Lenze-experts – global business development manager Patrick Bruder en system engineer Konrad Cop – leggen

september 2019

het uit. Productielijnen zijn opgebouwd uit een groot aantal machines en modules met elk één of enkele specifieke taken (‘skills’): iets van A naar B transporteren (conveyors), componenten toevoegen (bijvoorbeeld met pick & place robots), verpakken, palletiseren, et cetera. Die equipment is zelden of nooit afkomstig van één leverancier, waardoor de eindgebruiker te dealen heeft met een grote variëteit aan besturingssystemen, plc’s, communicatieprotocollen, interfaces en zo meer. De kunst is nu al die skills zodanig te configureren en integreren dat een soepel draaiende, robuuste en kostenefficiënte productielijn ontstaat.

PLUG & PRODUCE-CONCEPT In de smart factory moeten die productielijnen in flow verschillende product(variant)en in kleine aantallen kunnen bouwen, idealiter ‘batch-size one’. Wat inhoudt dat niet altijd dezelfde equip-

Die puzzel moet opgelost worden om de smart factory te kunnen realiseren. Wat helpt, legt Konrad Cop uit, is dat de eerder genoemde digitale ontwikkelingen tot almaar slimmere machines leiden: ze kunnen relevante data verzamelen, met elkaar communiceren en samen – zonder dat er nog mensen aan te pas komen – de optimale marsroute van het flexibele productieproces vormgeven. Een ‘maar’ is, dat dit alleen werkt als de machinebouwer zijn machine uitrust met een interface die compatibel is met alle andere, zodat al die subsystemen dezelfde taal spreken. Ze moeten de data die worden uitgewisseld ook echt snappen en samen de meest adequate stappen kunnen zetten om het proces flexibel en ongestoord te laten verlopen.

STANDAARD DIE ALLES CONNECT Dat voor elkaar krijgen vergt drie dingen. Allereerst: mechanische componenten met digitale slimheid erin. Die, licht Cop toe, ‘met hun “buren” kunnen “overleggen” om samen de juiste beslissingen te nemen.’ En verder modularisatie (het complete proces in parten opsplitsen die, omdat ze goed gedefinieerd zijn, naadloos samenwerken) en standaardisatie. ‘Interfaces die niet met elkaar kunnen praten, zijn achterhaald. We moeten toe naar een standaard die alles met elkaar connect. Daar plukt iedereen de vruchten van: de machinebouwer hoeft niet meer voor elke applicatie van scratch af te programmeren – en hij kan submodules combineren als zeg maar LEGO-bouwstenen. Daardoor kan hij sneller, met minder mensen en risico’s, een korte doorlooptijd. En de eindklant/oem’er heeft de flexi-

247TAILORSTEEL.COM 24 uur per dag en 7 dagen per week online tailor-made producten direct te bestellen Al vanaf één stuk maar ook seriematig. De vlakbedlasers, kantbanken en profiellasers staan voor u klaar.

Discover Sophia Your personal online assistant. Smart. Simple. Sophisticated. www.247TailorSteel.com

bele, plug & produce productielijn waar zijn d klanten om vragen.’

CONSENSUS In die standaardisatie zit behoorlijk schot, in Duitsland en zoetjesaan ook wereldwijd. Dat OPC-UA (Unified Architecture) hét informatieen communicatieplatform voor de smart factory is, staat wel vast: alle serieuze partijen hebben dat inmiddels omarmd. Aan daarop gebaseerde sectorspecifieke standaarden (companion specs) wordt gewerkt. Zo is er in de Duitse, langzamerhand ook wereldwijde, verpakkingsindustrie, consensus over dat PackML (packing Machine Language) de standaard moet zijn. Een andere standaard die de smart factory een haalbare kaart gaat maken, is RAMI 4.0, het reference architecture model for industry dat ervoor zorgt dat de vele data die componenten en machines/modules verzamelen, gebruikt kunnen worden om in de engineeringfase ‘digital twins’ te creëren: virtuele weergaves die in de engineeringfase de werkelijkheid simuleren wat finetuning van ontwerpen mogelijk maakt lang voordat de fysieke productie plaatsvindt. En ietsje verder weg, zit TSN eraan te komen, een standaard voor machine-to-machine communicatie die volgens Bruder op termijn de fielbus-systemen zou kunnen vervangen.

REAL-LIFE SHOWCASE Om aan te tonen dat zo’n flexibel proces anno 2019 verwezenlijkt kan worden, en om inzichtelijk te maken wat daar allemaal bij komt kijken,

heeft Lenze in eigen huis een productielijn opgebouwd die handen en voeten geeft aan de digitale transformatie op basis van smart industryconcepten. Deze real life showcase, die onder meer op de afgelopen Hannover Messe te zien was, maakt gebruik van onder andere PackML, en is een bewijs dat flexibele productielijnen die raad weten met sterk verschillende producten –

unieke van Lenze is dat we het complete plaatje kennen, van end-to-end. Van het lage niveau – de motor en de sensor – tot en met de cloud. Daardoor zit Lenze in de positie om een serieuze partij te zijn, met een scherpe visie over waar het naartoe zou moeten gaan en kunnen we klanten maximaal ondersteunen om de weg naar smart industry in te slaan.’ Patrick Bruder: ‘We hebben

‘Wat de eindgebruiker wil, is maximale flexibiliteit, met zo kort mogelijke stilstand van de productielijn’

in dit geval een wasmiddel en een crème – vandaag al mogelijk zijn. Bruder: ‘Het is een eerste stap waarmee Lenze aantoont dat het kan, met meetbare efficiëntievoordelen. De grote uitdaging is nu dat verder te brengen – om gezamenlijk met onze concurrenten, machinebouwers en eindgebruikers consensus te bereiken over de ontbrekende standaarden.’

BIJNA TWINTIG WERKGROEPEN Lenze is een actieve speler in die gremia, veelal vergelijkbaar met de Smart Industry Fieldlabs in ons land. Bruder: ‘In hoeveel werkgroepen we zitten? Poeh, ik denk ruim twintig, misschien wel dertig.’ Waar Konrad Cop aan toevoegt: ‘Het

laten zien dat de technologie er is, en dat sommige standaarden nog ontbreken. Dat laatste mag geen reden zijn om nog even niets te doen: niemand zal zo’n concept in één stap realiseren. Verstandig is dat de sector nu al de eerste stappen zet – dat brengt niet alleen de smart factory dichterbij, maar ook ontwikkelingen als condition monitoring en predictive maintenance.’ Het advies van de beide Lenze-experts: ‘Get ready for modularisation, doe mee in de gremia die zich sterk maken voor open, fabrikant-/merkonafhankelijke standaarden en maak je systemen klaar voor OPC UA.’ www.lenze.com

september 2019

SMART INDUSTRY

ONBEMANDE PRODUCTIELOCATIE TRUMPF IN VS ZET STIP OP DE HORIZON

‘DOEL IS ALTIJD: LAAGSTE KOSTEN IN DE KETEN’ Metaalbedrijven kijken weer vooruit: iedereen is bezig met de toekomst en de investeringsbereidheid is groot. Om die toekomst wat dichterbij te brengen, nodigden Trumpf Nederland in Hengelo en metaalgroothandel MCB in Valkenswaard een aantal klanten en prospects uit voor een reis naar de smart factory van Trumpf in Chicago. Een inspirerende plek, waar digitalisering wordt gecombineerd met de nieuwste technologie en de deelnemers live onbemande machines aan het werk zagen. DOOR WILMA SCHREIBER

‘D

e bijna geheel onbemande fabriek, waar agv’s rijden, gaf een indruk van hoe de productie met Industrie 4.0 georganiseerd kan zijn. Dat is verder dan waar onze klanten momenteel staan. Alles is groot en ruimtelijk opgezet. En iedereen was toch wel onder de indruk van de cockpit waarin de performance van machines te volgen is’, vertelt Menko Eisma, directeur Trumpf Nederland. Het negentienkoppige gezelschap bezocht verder tractor- en landbouwmachinefabrikant John Deere, eveneens een klant van Trumpf. ‘We wilden onze machines niet alleen in de showroom laten zien, maar ook werkend bij de klant.’

ECHTE ROADMAPS Eisma heeft een positief beeld van de investeringsbereidheid onder metaalbedrijven. ‘Ik praat veel met klanten, iedereen is bezig met de toekomst: waar staat mijn bedrijf over twee tot vijf jaar? In tegenstelling tot vier jaar geleden, toen

‘Als wij digitaliseren, heeft de klant van ons 100 procent beschikbaarheid en betrouwbaarheid nodig’

iedereen bezig was met de dag van morgen. Hoewel ik af en toe signalen krijg dat de investeringsbereidheid iets afvlakt, is deze nog steeds uitzonderlijk hoog. Je ziet in plaats van eenmalige investeringen meer investeringstrajecten richting Industrie 4.0, echte roadmaps.’

september 2019

INFORMATIE OP DE JUISTE PLEK Voor MCB was de toenemende verbondenheid in de keten reden om klanten uit te nodigen voor de reis naar Chicago: samen kijken naar nieuwe ontwikkelingen als onbemand produceren en digitalisering, en hoe je daar op kunt inspelen. ‘Onze keten is nu niet optimaal ingericht en bevat veel waste. Door digitalisering neemt Om de machines van Trumpf in bedrijf te zien, bracht het gezelschap een bezoek het inzicht in het verbruik aan de fabriek van John Deere. in de keten toe, wat de kans biedt om voorraden af te bouwen en ze op de juiste plaats in de keten neer OFFERTE IN ÉÉN MINUUT te leggen’, stelt ceo Bram Schildkamp. ‘Daarnaast De laatste jaren heeft MCB de nodige stappen worden bij iedere stap, met name tussen bedrijgezet in digitalisering. Nu een aantal klanten hun ven, veel administratieve handelingen verricht. offertetraject geautomatiseerd heeft door tekeDoor deze processen te digitaliseren, voorkom je ningen in te lezen en die te vertalen naar snij- en kosten, fouten en tijdverliezen en kunnen de toch zeturen, biedt MCB hun de mogelijkheid om via al schaarse mensen zich richten op taken die een digitale verbinding altijd zowel de hele voorwaarde toevoegen en vaak ook veel leuker zijn.’ raad van MCB als hun eigen voorraad in hun systeem te hebben. ‘Met bijbehorende beschikbaarheid, hun eigen prijzen en de levertijden’, MEER MAATWERK vertelt Schildkamp. ‘Zo kunnen ze geautomatiDe automatisering en korte doorlooptijden leiden tot meer maatwerk aan de kant van MCB. seerd in één minuut offreren, en als het een order Schildkamp: ‘Exacte aantallen worden steeds wordt met één druk op de knop de spullen meer gevraagd, net als het op de goede lengte bestellen. Bij ons rolt er dan alleen nog maar een aanleveren van lange producten. In de fabriek bon uit om het op de wagen te leggen. Lage doorvan de toekomst is er geen rommelig hoekje looptijd tegen lage kosten en, omdat wij op maat meer, met nog wat stiepen en een oude zaag, kunnen afleveren, minder afval en logistieke omgeven door reststukken. Wel een goede kwakosten. Doel is altijd tot de laagste kosten in de liteit materiaal, zodat machines niet uitvallen en keten te komen.’ just in time aangeleverd maatwerk.’ De nieuwe ontwikkelingen moeten het kapitaalbeslag in de LOGISTIEKE TOPPRESTATIE keten verminderen en kosten reduceren door De eerste eyeopener heeft Schildkamp al te pakafval te beperken en administratieve en operatioken. ‘Als wij digitaliseren, heeft de klant van ons nele taken te elimineren. ‘Dat terwijl doorloop100 procent beschikbaarheid en betrouwbaarheid tijden korter worden en de betrouwbaarheid nodig. Met name de voorraad moet op orde zijn; groter.’ een uitdaging, aangezien onze eigen leveranciers

allerbelabberdst zijn qua betrouwbaarheid van leveringen’, zegt hij. ‘Want het kan niet zo zijn dat de klant bij een order geen materialen geleverd krijgt. Wij moeten logistiek een topprestatie leveren. Daar zijn we al een paar jaar mee bezig: de betrouwbaarheid is nu 99 procent, maar moet naar die 100 procent.’ Inmiddels verwerkt MCB ruim een kwart van alle orders digitaal, over vijf jaar is dit naar verwachting 60 procent. ‘De digitale verbinding wordt steeds beter. We zijn bezig met de implementatie van een standaard artikelcodering die we samen met TNO, een ERP-leverancier en een aantal klanten binnen het fieldlab Smart Connected Supplier Network hebben ontwikkeld. Als het goed is, wordt dit in heel Europa de standaard.’

GROEIENDE VRAAG Deelnemer Ronnie van den Hurk, directeur van de Cromvoirtse in Oisterwijk (dat metaalplaat en metaalprofiel op maat levert aan de metaalverwerkende industrie), heeft tijdens de reis veel ervaringen uitgewisseld met collega-ondernemers (‘plezierig gezelschap’). Hij noemt het bezoek aan de smart factory inspirerend. ‘Als innovatief bedrijf en ambassadeur van smart industry houden we innovaties bij en de autonome fabriek van Trumpf is toch een stuk verder op de horizon qua automatisering, digitalisering en robotisering van processen dan wat je over het algemeen in Nederland ziet. Je hebt nog maar een paar operators nodig om de fabriek te laten draaien’, verklaart hij. ‘Nu het steeds moeilijker

ROBOTICS DAYS powered by Stäubli 6 & 7 November De Basiliek, Veenendaal

wordt om aan goede vakmensen te komen, zullen we processen moeten automatiseren om de groeiende vraag naar metalen producten op te vangen.’

MAXIMALE PRODUCTIEPRESTATIES Zelf heeft Van den Hurk er twee zaken uitgepikt voor zijn eigen bedrijf. Allereerst de manier waarop Trumpf data uit machines gebruikt om de inzetbaarheid van machines meten. ‘Die monitoring helpt om bij te sturen en machines De vrijwel onbemande fabriek van Trumpf in Chicago geeft een indruk hoe snel weer up and running te krijde productie met Industrie 4.0 georganiseerd kan zijn. Foto: Trumpf gen en zo maximale productieprestaties te leveren. Zelf kijken we daar ook naar, maar daar willen we nog meer wordt de handling van plaatmateriaal verder mee gaan doen’ zegt hij. ‘Hetzelfde geldt voor de gekoppeld aan een ander magazijn, waardoor het agv’s: manloze heftrucks die intern pallets vermagazijn groeit naar 1.100 palletplaatsen. Van voeren naar verschillende locaties. Ook daar zijn den Hurk: ‘Een speciale softwarefunctie moet het we al mee bezig, maar dat is bij ons nog niet zo mogelijk maken dat onze lasersnijmachines die ver doorgevoerd. De bijna onbemand draaiende niet aan het magazijn gekoppeld zijn, toch autoplaatwerkmachines van Trumpf hadden een net matisch bevoorraad kunnen worden. Daarnaast iets andere technische configuratie, anders dan blijven we ons webportaal verder doorontwikkebij ons maar zeker ook interessant om te zien.’ len om het gebruiksgemak voor de klant verder te vergroten.’

AUTOMATISCHE BEVOORRADING Ook de Cromvoirtse investeert volop in de toekomst. Zo wordt deze maand het geautomatiseerd plaatmagazijn uitgebreid met een aantal torens voor opslag van 4x2 plaatmateriaal. Ook

www.trumpf.com/nl_NL www.mcb.eu www.decromvoirtse.nl

Designed to perform Nieuwe TS2 serie – SCARA design opnieuw uitgevonden Eerste 4-assige robot met volledig gesloten structuur Uniek cylindrisch werkbereik Buitengewone snelheid en herhaalnauwkeurigheid Uitgebreide connectivity, Ethernet Cat5e op de tools Geïntegreerde tool changer

Stäubli – Experts in Man and Machine

www.staubli.com

Gelieve de QR code te scannen voor meer info over het event.

Stäubli Benelux N.V., Tel. +32 56 36 40 04, robot.be@staubli.com

september 2019

SMART INDUSTRY

COÖPERATIE FUTURETEC BRENGT ONDERWIJS EN HIGHTECHBEDRIJVEN BIJ ELKAAR

SMART FACTORY ALS LEERFABRIEK 4.0 Een nieuw ecosysteem opzetten waarin onderwijsinstellingen, hightech bedrijven en overheidsinstanties samen invulling geven aan vernieuwend techniekonderwijs. Die ambitie heeft de coöperatie FutureTec, die volgende maand formeel start. Op Brainport Industries Campus (BIC) in Eindhoven zijn de eerste resultaten van de samenwerking nu al zichtbaar.

DOOR PIM CAMPMAN

echnische vakken leren op verouderde machines? Bij Summa Techniek is dat binnenkort voltooid verleden tijd. Op haar nieuwe stek op de BIC krijgt de mbo-instelling toegang tot de allernieuwste verspaningsequipment en -processen. Kosteloos beschikbaar gesteld door de acht bedrijven die zich inmiddels in FutureTec hebben verenigd. Over anderhalf jaar, schat projectleider Arold Moonen in, komt daar state of the art equipment voor lassen, Arold Moonen, projectleider van FutureTec: ‘Elke partner wil een bijdrage leveren aan onderwijsvernieuwing, zodat het curriculum van de onderplaatwerk & constructie en voor wijsinstelling – lees: Summa College – naadloos en duurzaam aansluit op de behoeften van de hightech industrie.’ Foto: Bart van Overbeeke mechatronica & automatisering bij. ‘Door uiteindelijk die werkpakketten samen te voegen, creëren we ONDERWIJS-GERELATEERD omarmd – DMG MORI, Mitutoyo, Renishaw, een Smart Factory, de fabriek van de toekomst’, ISCAR, HEIDENHAIN, Haimer, ERTEC en FutureTec, waarvoor Arold Moonen en Hans van zegt hij. CNC-Consult – zijn allemaal op enigerlei wijze Brussel (ex-directeur van Teclab) het projectplan actief in de verspaningsbranche. Dat sommige schreven, faciliteert. ‘Teclab bestaat als zodanig deelnemers concurrent zijn van elkaar, is volgens niet meer; die aanpak is ingedaald in het reguliePARTNERPAVILJOEN re onderwijs van Summa College’, zegt Moonen, Moonen geen probleem. ‘Van competitie of Maar zo ver is het dus nog niet. De verspaningsdie commissaris van Teclab was en tevens equipment krijgt voorlopig een plek binnen de terughoudendheid is geen sprake. Alle staan op voorzitter is van Brainport Industries College. huidige verspaningsafdeling van Summa Techhet standpunt: we stappen over onze schaduw FutureTec wil een nieuw ecosysteem ontwikkelen niek op de BIC. Later wordt een vervolgstap gezet heen en maken ons samen sterk voor dat hogere waarin onderwijs, bedrijven en overheid samen naar het zogeheten partnerpaviljoen, een ruimte doel: het technische praktijkonderwijs naar een invulling geven aan vernieuwend techniekondervan 1.000 vierkante meter die goed zicht geeft op hoger plan tillen, zodat wij als hightech sector wijs. Onderwijs 4.0, noemt hij dat. ‘Elke partner het Atrium, het centrale deel van de BIC. Moohier straks over meer en adequaat geschoolde wil een bijdrage leveren aan onderwijsvernieunen: ‘Er komen grote beeldschermen te hangen, vakkrachten beschikken.’ wing, zodat het curriculum van de onderwijswaarop real life te zien is wat er op de machines instelling – lees: Summa College – naadloos en gebeurt en welke stappen doorlopen moeten THEORIE NAAR PRAKTIJK duurzaam aansluit op de behoeften van de highworden om smart industry te realiseren. Dat is Participant aan de onderwijskant is Summa tech industrie. In onze fabriek van de toekomst uniek. Op vakbeurzen presenteren bedrijven zich College, dat met zijn techniekpoot Summa lossen we dus niet een tijdelijk capaciteitsproafzonderlijk, elk op hun eigen vakgebied, hier Techniek (zo’n 1.500 studenten) sinds afgelopen bleem van welk bedrijf dan ook op. Het moet doen we dat gezamenlijk. En iedereen mag studiejaar op de BIC zit. ‘Ruim twee jaar geleden altijd onderwijsgerelateerd zijn: onderwijs is komen kijken, ook jongeren en hun ouders. Dat zei Summa-bestuursvoorzitter Antoine Wintels het fundament.’ helpt om de instroom in het techniekonderwijs, dat het beroepsonderwijs zich meer moet gaan en daarmee ook in de hightech bedrijven, te richten op de behoeften van het bedrijfsleven’, vergroten. En daar doen we het uiteindelijk SAMEN VOOR HOGERE DOEL allemaal voor.’ De bedrijven die het FutureTec-model hebben LEES VERDER OP PAGINA 84

september 2019

VERVOLG VAN PAGINA 83

vertelt Moonen. ‘Hij pleitte voor nauwe samenwerking, met Summa in de rol van verzorger van het onderwijs en het bedrijfsleven als aangever van de behoeften en medefinancier van state of the art equipment die voor adequaat en goed onderwijs noodzakelijk is. Saartje Janssen, sinds 2017 directeur techniek & procestechnologie van het Summa, zei eveneens: “We moeten het anders doen.” Dat heeft ertoe geleid dat de theorie, dus

‘Allemaal zeggen ze: “Hier moeten we een bijdrage aan leveren”’

het onderwijs, fysiek naar een praktijkomgeving werd gebracht – voor een groot deel naar de BIC en de automotivetak naar de Automotive Campus in Helmond. FutureTec zorgt ervoor dat onderwijs en industrie ook op het gebied van onderwijsinnovatie dichter bij elkaar worden gebracht.’ De werving van arbeidspotentieel en opleidingsplaatsen ligt op het bordje van het Brainpost Industries College.

september 2019

LEVEN LANG LEREN Het FutureTec-model zorgt voor korte lijnen. Docenten krijgen steun van de industriële deelnemers om zich de nieuwste technieken eigen te maken. En het Summa kan snel schakelen als zich nieuwe innovaties aandienen. ‘Om snel mensen op te leiden op een nieuwe machine’, zegt Moonen, ‘moeten die commerciële partijen erbij betrokken worden, want die hebben de content.’ FutureTec richt haar pijlen niet alleen op mboen straks misschien ook hbo- en wo-studenten, maar ook op vakmensen. ‘De equipment is ook beschikbaar voor bedrijven die hun medewerkers willen bijscholen. Veel bedrijven schaffen dure, complexe machines aan waarmee mensen dan wel moeten kunnen werken. DMG MORI traint klanten nu in een eigen academy in Duitsland, of bij de klant. Dat kan straks ook hier op de BIC, in eerste instantie met eigen trainers. Door parallel daaraan docenten van Summa op te leiden, kunnen die dat in tweede instantie gaan doen. Dat is een win-win.’ Een derde groep waarvoor FutureTec uitkomst kan bieden, zijn de zij-instromers. ‘Ik denk dat we met een UWV of andere publieke partij goede afspraken kunnen maken om die zij-instromers een vliegende start in de techniek te bezorgen. Goed opgeleide mensen zijn in deze sector levenslang verzekerd van een baan.’ Een volgende uitdaging is meer en andere bedrijven te vinden die als participant in FutureTec helpen om die twee andere werkpakketten handen en voeten te geven. Arold Moonen heeft al

‘OEM’ERS, DOE MEE’ De oem’ers in Brainportregio leveren nog geen bijdrage aan het FutureTec-initiatief, moet Arold Moonen tot zijn spijt bekennen. ‘Dat partijen als ASML, Thermo Fisher Scientific en Philips er baat bij hebben dat hun supply chain te allen tijde goed is opgeleid, staat buiten kijf. Dus vind ik, puur op persoonlijke titel, dat er ook bij die oem’ers een verantwoordelijkheid ligt om hier een bijdrage te leveren aan onderwijsinnovatie, in welke vorm dan ook. ASML zet engineers voor de klas, bedrijven als VDL doen intern veel aan training. Maar we moeten, denk ik, voorkomen dat Jan en alleman op eigen houtje scholen optuigen. Mijn advies is: bundel de krachten en middelen en werk gezamenlijk aan iets dat uniek is in de wereld.’

contact met een aantal partijen die daarvoor voelen. De ‘kwartiermakers’ voor het verspaningsstuk hebben er volgens hem absoluut geen spijt van te zijn ingestapt. ‘De ceo’s van DMG MORI, Mitutoyo en Haimer zijn op bezoek geweest en zeggen: “Hieraan moeten we een bijdrage leveren.” Als dit breed wordt opgepakt, worden we er uiteindelijk allemaal beter van.’ www.futuretec.nl www.brainportindustries.com www.summacollege.nl www.brainportindustriescollege.nl

UIT DE MARKT (vervolg) TRAINING VAN SIEMENS ZORGT VOOR UNIFORME WERKMETHODEN BIJ NEXPERIA Nexperia ontwikkelt en produceert onderdelen als transistors, condensatoren en diodes. Dit vraagt om voortdurende innovatie van productiemethoden en materialen. ‘Er zijn zelfs zo veel innovaties dat het bedrijf zichzelf continu opnieuw moet uitvinden’, zegt Theo ter Steeg, senior mechanical development engineer bij Nexperia. ‘Andere bedrijven doen misschien wel hetzelfde als wij, maar leggen het tegen ons af qua snelheid.’ Om dit concurrentievoordeel te kunnen behouden, heeft Nexperia Teamcenter®-software voor product lifecycle management (PLM) van Siemens PLM Software geïmplementeerd. Met Teamcenter wilde Nexperia alle afdelingen, mensen en processen in zowel Nijmegen als Hongkong koppelen aan één bron van productinformatie. Nexperia heeft veertig medewerkers aan het werk in het Industrial Technology and Engineering Center (ITEC) in Nijmegen, de r&d-afdeling van het in Nederland gevestigde bedrijf. ITEC is verant-

woordelijk voor het sneller, beter en goedkoper maken van de eigen productiemachines. In de vestiging in Hongkong is een vergelijkbaar aantal medewerkers betrokken bij field engineering, supply chain en serviceactiviteiten voor regionale klanten. Om de PLM-investering snel te kunnen verzilveren, vroeg Ter Steeg om een intensieve Teamcenter-training. Ook werd bij de implementatie van de software bij Nexperia ervoor gezorgd dat de bestaande werkprocessen binnen het bedrijf zoveel mogelijk onaangetast bleven en dat de medewerkers in Nijmegen en Hongkong Teamcenter op uniforme wijze gingen gebruiken. De teams op beide locaties moesten niet alleen de nieuwe functionaliteiten leren kennen, maar het systeem ook gaan zien als de belangrijke businesstool die het is. Tom de Koning, opleidingsadviseur van Siemens, werkte samen met Ter Steeg aan het opzetten van een opleidingsprogramma voor de eindgebruikers dat zo goed mogelijk

moest worden afgestemd op de Nexperia-werkprocessen. Hierbij was het de uitdaging om een trainingsprogramma op te zetten in Nijmegen en Hongkong, met twee groepen aan Teamcenter-auteurs en -gebruikers. Daarnaast moest de training ook worden gegeven in een Nexperiaspecifieke Teamcenter-omgeving en in een relatief korte periode. Samen met Siemens-instructeur Sander Neugebauer besloot het team wat aan bod moest komen in de training. ‘We vulden het standaard-lesmateriaal aan met materiaal op maat’, zegt Neugebauer. ‘Zo sloot de opleiding perfect aan op wat ze zochten.’ De training in Hongkong werd gegeven vanuit Nederland, via een interactieve videoverbinding. Zo kon de Siemens-instructeur tijdens de uitleg de gezichtsuitdrukkingen van de deelnemers zien en direct reageren als de deelnemers verloren leken in de materie. Ter Steeg is ervan overtuigd dat de Siemens videoopleidingsmethode extreem waardevol is voor ITEC. ‘Een onvoldoende

opgeleide medewerker heeft veel vragen en – nog erger – leert mogelijk zaken verkeerd aan. Door de training en de videomethode hebben we veel leergeld bespaard.’ Naderhand konden beide afdelingen zelfstandig aan de slag met Teamcenter. ‘De gebruikersacceptatie is zeker geslaagd. Op beide locaties is men meer dan tevreden over de cursus. Juist vanwege deze professionele aanpak hebben we voor Siemens gekozen’, zegt Ter Steeg. Nexperia is een voortzetting van de divisie Standaardproducten van chipfabrikant NXP, en is in 2017 als onafhankelijke organisatie begonnen. Het bedrijf produceert jaarlijks ongeveer 90 miljard onderdelen. In Nijmegen werken ongeveer 150 mensen en zo’n 11.000 anderen zijn werkzaam in de chipindustrie, verspreid over fabrieken in Manchester, Hamburg en het Verre Oosten. www.plm.automation.siemens.com www.nexperia.com

Engineering / Production / Machine Builder

You see it every day: the technological world is constantly evolving. Techniques are becoming more advanced, problems are becoming more complex. A progressive partner like Mevi can offer the perfect solution. No matter how complex; we have the required expertise, techniques and purposeful attitude to solve any of your engineering, prototyping and production problems. We will rise to any challenge. Mevi will solve it for you!

Mevi Fijnmechanische Industrie B.V. Wethouder den Oudenstraat 1 6055 5706 ST Helmond,

Tel.: +31 - 492 53 86 15 Fax: +31 - 492 53 87 35

info@mevi.com www.mevi.com

september 2019

april 2010

SMARTGELEVERD GEINVESTEERD

Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

3D-PRINTING

zijn goed voor een actieradius van ruim 400 kilometer per dag. Op jaarbasis gaat het om honderdduizend ‘schone’ kilometers. Het openbaar

AWL Techniek schaft 3D-metaalprinter aan AWL Techniek heeft als eerste bedrijf in de Benelux een 3Dmetaalprintsysteem van Desktop Metal aangeschaft. Het Harderwijkse bedrijf ziet de Studio System+ 3D-metaalprinter als een investering in de toekomst. Wouter Zweers, technology manager bij AWL: ‘Wij zien een grote toekomst in additieve productie van metalen onderdelen. Hiermee kunnen wij klanten voor-

zien van snelle en betrouwbare oplossingen. Wij zien grote kansen in toepassingen zoals robotgrijpers.’ Het Studio System+ verwerkt ongevaarlijke metaalpoeders, terwijl de vereiste faciliteiten beperkt zijn, en is opschaalbaar. AWL zal het systeem vooralsnog inzetten om competenties en ervaring in 3Dmetaalprinten op te doen. www.awl.nl

METAAL

247TailorSteel bouwt tweede fabriek in Duitsland 247TailorSteel bouwt een nieuwe fabriek in Hilden, bij Düsseldorf. De vestiging (10.000 m2 productieoppervlak) begint daar met vier lasersnijmachines, vier kantbanken en 45 medewerkers. De fabrikant van op maat gesneden metalen platen, buizen en kantdelen heeft al

fabrieken in Varsseveld en Oyten, bij Bremen. 27TailorSteel, dat claimt marktleider in Nederland te zijn, wil zich in Duitsland verder versterken. De nieuwe fabriek is in de zomer van 2020 volledig in gebruik. www.247tailorsteel.com

ROBOTICA

Yaskawa nestelt zich op BIC Yaskawa Benelux is verhuisd naar de Brainport Industries Campus (BIC) in Eindhoven. Eddie Mennen, managing director, spreekt van ‘een ideale move’. ‘Onze klanten zijn voor een groot deel hightech maakbedrijven en de BIC vormt het hart van die sector. Ook het onderwijs – onder meer het Summa College –

vervoer in Limburg moet in 2026 volledig elektrisch zijn. www.vdlbuscoach.com

METAAL

JMBA investeert in ‘het grote werk’ Machinefabriek JMBA in Someren heeft een nieuw, 4.800 m2 metend bedrijfspand in gebruik genomen. Verder is fors geïnvesteerd in machines, waaronder een DMU 60 Evo, die gekoppeld wordt aan een robotcel voor de productie in de nacht. ‘Draaien’ krijgt er een 7-assige multitasking machine bij en een robot voor 24/7 onbemande productie (onderdelen tot 50 kilo). De

kunststofafdeling wordt met twee nieuwe machines uitgebreid. Nieuwe activiteiten zijn een state-of-the-art plaatwerkafdeling en een tweede, grotere kast (5x5 meter) voor het glasparelstralen van grote samenstellingen. Dankzij deze investeringen kan JMBA, naast klein en middelgroot draaien freeswerk, ook groot werk aan. www.jmba.nl

METAAL

Investeerders nemen belang in Wilvo Group Van Lanschot Kempen en de Duitse investeringsmaatschappij Steadfast Capital investeren in Wilvo Group LLC, toeleverancier van metalen precisie-onderdelen in Bergeijk. Zij nemen een deel van de aandelen over van directeur Louis Vosters,

die uit de directie stapt; het Van Lanschot Kempen-fonds en Steadfast participeren in het management. De investering stelt Wilvo in staat om verder te groeien. www.wilvo.nl, www.vanlanschotkempen.com

en Teclab/FutureTec, waarmee we al samenwerken en meer zaken gaan oppakken, zitten daar.’ De roboticaspecialist participeert in de op de BIC gevestigde fieldlabs Flexible Manufacturing en Advanced Manufacturing Logistics. www.yaskawa.nl

Waag de sprong…

ENERGIE

kom verder…

Koolen Industries investeert in batterijmaker Elestor Koolen Industries investeert meerdere miljoenen in waterstofbromide-flowbatterijfabrikant Elestor. De batterij reduceert in grootschalige stationaire toepassingen de opslagkosten per kWh significant. Elestor maakt gebruik van extreem goedkope actieve materialen, terwijl Koolen Industries toegang heeft tot samenhangende technologieën; samen de sleutel tot het betaalbaar maken van duurzame energie. Dankzij de kapitaalinjectie van clean energy conglomeraat Koolen

Industries – alsmede van EIT InnoEnergy – kan het Arnhemse bedrijf zijn groei versnellen. Binnenkort wordt de eerste flowbatterij geleverd aan de gemeentewerf van Emmeloord. Daarna volgen twee systemen voor locaties in Duitsland en een voor een Noors eiland. In 2017 won Elestor de Europese IDTechEx award voor ‘Best Technical Development within Energy Storage’. www.elestor.nl, www.koolenindustries.com

Samen met ons!

MOBILITEIT

VDL levert 55 elektrische streekbussen aan Arriva Limburg VDL Bus & Coach levert de komende tijd 55 elektrische streekbussen aan Arriva Limburg. Voor de VDLdochter is dat de tot nu toe grootste,

elektrische streekoperatie ooit. De VDL Citea’s LLE-115 Electric kunnen maximaal 65 passagiers vervoeren. De 180 kWh-batterijen

www.wjadvocaten.nl

anders | durven | denken

september 2019

UIT DE MARKT RENISHAW LAAT OP EMO HANNOVER INTELLIGENTE OPLOSSINGEN VOOR SMART INDUSTRY ZIEN Precisie- en productietechnologiebedrijf Renishaw showt op EMO Hannover (16 tot en met 21 september) op drie stands allerlei slimme technologieën en oplossingen voor intelligente procescontrole. Het gaat onder meer om snelle meetsystemen met meerdere sensoren, nauwkeurige en snelle producten voor tastermetingen op bewerkingsmachines, flexibele systemen voor vergelijkend meten op de werkvloer, nieuwe kalibratie- en encoderinnovaties voor machinebouwers, en nieuwe oplossingen voor additief produceren. Vakbeurs EMO Hannover heeft dit jaar als thema ‘Smart technologies driving tomorrow’s production’. Op de Renishaw-stands zijn de voordelen van smart industry te zien. Wat levert bijvoorbeeld het verzamelen en beheren van talrijke data over apparaten, processen en producten op? Paul Maxted, directeur industriële meettoepassingen bij Renishaw: ‘Slim produceren is nu een actueel thema, maar Renishaw is al ruim 25 jaar bezig met het uitwerken en toepassen van principes uit de ‘slimme fabriek’ in onze eigen productie-activiteiten. Vakbeurzen zoals EMO Hannover bieden een ideaal podium om onze eigen ervaringen en inzichten te delen met

bezoekers uit allerlei industriële sectoren, en om onze rol als partner voor innovatief produceren te versterken.’ In de zone ‘Metrology and Quality Assurance’ in hal 6 heeft Renishaw zijn grootste stand (D48). Hier kunnen bezoekers het prijswinnende Renishaw REVO® 5-assig meetsysteem in actie zien. Het systeem voert hoogwaardige inspecties van vele afmetingen uit, inclusief een analyse van de oppervlaktekwaliteit. Hier staat ook de nieuwe reeks OPTiMUM™ diamanten styli van Renishaw: die reeks is specifiek ontwikkeld voor gebruik in meettoepassingen die een zeer slijtvaste stylus vereisen. Verder wordt de nieuwste SPRINT™-technologie van Renishaw getoond – het gaat om zeer nauwkeurige tastersystemen om op bewerkingsmachines snel producten in te stellen en bewerkingsprocessen te controleren. Renishaw introduceert de NC4+ Blue, die voortbouwt op het succes van de vernieuwde reeks NC4 gereedschapinsteltasters die op EMO Hannover 2017 gelanceerd werd. Het is de nieuwste ontwikkeling van deze meettaster voor contactloos gereedschap instellen. Vergeleken met bronnen voor rode

laser bij conventionele contactloze gereedschapinsteltasters heeft blauwe laser (patent is aangevraagd) een kortere golflengte: dat resulteert in betere diffractie-effecten en optimale laserbundelgeometrie. Dit maakt meting van zeer kleine gereedschappen mogelijk. Op diezelfde stand D48 in hal 6 introduceert Renishaw zijn allereerste Solutions Bar. Bezoekers Multi-lasersysteem RenAM 500Q. Foto: Renishaw kunnen het Renishawmetalen componenten opbouwt. team allerlei vragen stellen over ‘Om concurrerend te blijven, moeten procescontrole, meetproducten of fabrikanten onderdelen bewerken productiekwesties. binnen nauwere toleranties’, aldus In hal 3 (stand E36) richt Renishaw Rainer Lotz, vice-president emea zich in de zone ‘Precision Tools’ op van Renishaw. ‘Dit vraagt om een technologie voor slim produceren in reeks intelligente oplossingen voor de sector metaalverspaning. Met zijn demonstratie-bewerkingscel demon- procescontrole in de gehele fabriek, streert Renishaw hoe automatisering, om herhaling van hoog niveau te garanderen. EMO Hannover 2019 meting en terugkoppeling in alle biedt ons een podium om te laten productiefasen controle over het zien hoe wij onze partners in de proces geven. Op de Renishaw-stand wereld kunnen helpen in het toepasin hal 9 (stand I23), in de zone ‘Additive Manufacturing’, zijn nieuw- sen van verregaande automatisering en connectiviteit in hun productieste systemen en oplossingen te zien processen.’ voor additief produceren. Zo wordt www.renishaw.nl/emo2019 onder meer live gedemonstreerd hoe www.emo-hannover.de multi-lasersysteem RenAM 500Q

SKF NA DECENNIA NAAR NIEUW ONDERKOMEN Het hoofdkantoor in Nieuwegein raakte gedateerd en steeds minder geschikt voor alle innovatieve activiteiten. En daarom verhuisde technologieleverancier SKF begin september naar een nieuw onderkomen in Houten. Daar zijn nu ook de activiteiten van de vestiging in Enschede ondergebracht. SKF, een van oorsprong Zweedse onderneming, is marktleider op het gebied van lagers, afdichtingen, smeersystemen en gerelateerde serviceactiviteiten voor roterende machines. De technologieleverancier houdt zich verder onder andere bezig met asset management, conditiebewaking en training voor klanten in veertig verschillende industrieën wereldwijd. SKF heeft meer dan 46.000 werknemers in 140 vestigingen in 32 landen. De omzet over 2018 bedroeg zo’n 9,4 miljard euro. In Nederland werken zo’n 320 men-

sen, aldus managing director industrial sales Benelux Laurent Vanhoudenhove, zelf al 26 jaar in dienst bij het bedrijf. Behalve het hoofdkantoor in Houten is er nog een vestiging in Ridderkerk, waar alle activiteiten voor de marine-industrie ondergebracht zijn. Een belangrijk onderdeel van de nieuwe huisvesting in Houten is het zogeheten Customer Experience Center. Een ruimte van zo’n 500 vierkante meter, waar SKF laat zien wat het allemaal kan. ‘Er staan verschillende geconnecteerde machines en machineonderdelen, waarmee we de klant kunnen tonen wat we aan mogelijkheden en oplossingen in huis hebben. En in de virtual realityruimte kunnen we toekomstige uitdagingen koppelen aan een scala oplossingen’, aldus Vanhoudenhove. Het Experience Center wordt ook gebruikt om trainingen te geven –

aan klanten, studenten en eigen medewerkers. In Houten bevindt zich ook het Remote Diagnostic Center. Daar kan SKF het machinepark van klanten monitoren. ‘Veel van onze diensten en oplossingen zijn cloud based. Op afstand kunnen we de performance van de machines van de klanten 24 uur per dag onDe nieuwbouw van technologieleverancier SKF. Foto: SKF line bewaken. Als er problemen dreigen, kunnen we geautomavan onze mensen werkt in het R&D tiseerd ingrijpen en de klant een Center. Nederland heeft veel compebericht sturen. Bijvoorbeeld dat er tente en getalenteerde r&d’ers. lagers gesmeerd moeten worden of Technici die onze diensten en prodat extra onderhoud nodig is.’ ducten nog beter kunnen maken. En ten slotte is ook het Global R&D Bovendien werken we veel samen Center meeverhuisd van Nieuwegein met de technische universiteiten. naar Houten. Volgens VanhoudenDat maakt dat we onze r&d graag in hove is Nederland – van oudsher – Nederland hebben en houden.’ zeer geschikt voor een dergelijke www.skf.com hightech afdeling. ‘Ongeveer de helft

september 2019

UIT DE MARKT ‘INTERESSE INDUSTRIE VOOR MACHINE LEARNING ZAL DOOR DIGITALISERING SNEL GROEIEN’ De maakindustrie is nog behoorlijk terughoudend om te investeren in machine learning (een vorm van kunstmatige intelligentie), constateert Ali Bahramisharif, ceo van de Amsterdamse machine learningspecialist Machine2Learn. ‘Maar dat zal de komende tien jaar snel veranderen. Nu staan veel productiehallen nog vol met apparatuur van tien, twintig jaar oud. Alle nieuwe machines die worden aangeschaft, zijn in staat data te vergaren en kunnen aan het internet worden gehangen. Om dit ook met oudere machines te kunnen, hoeven bedrijven slechts een kleine investering te doen in zogeheten edge computers, van bijvoorbeeld Qualcomm of Nvidia, waarmee die data verzameld kan worden. Met ons machine learningplatform en onze begeleiding kunnen die gegevens, van zowel oude als nieuwere machines, vervolgens worden omgezet in demand forecasts en

september 2019

de daarvoor benodigde productiecapaciteit. Zo kunnen bedrijven zorgen dat ze al hun klanten kunnen blijven bedienen, zonder meer in capaciteit te investeren dan strikt nodig.’ Machine learning, legt hij uit, is in feite een proces waarin een systeem met een algoritme leert om vanuit data-input data-output te voorspellen. Machine2Learn, twee jaar geleden opgericht door Bahramisharif samen met zijn PhD-promotor hoogleraar Tom Heskes, voert onderzoeksprojecten uit voor de EU, maar werkt ook voor bedrijven in de chemie en de telecom. Machine2Learn biedt die ondernemingen onder meer inzicht in welke investeringen noodzakelijk zijn. ‘Telecombedrijven bijvoorbeeld beschikken veelal over jaren aan historische data. Data waaruit onder meer blijkt hoe hun markt zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.

Voor hen is relevant de vraag hoeveel geld ze moeten investeren in nieuwe antennes in een bepaald gebied om ook alle nieuwe klanten daar de komende jaren van een goed bereik te kunnen voorzien. Ons machine learning-platform biedt ze dat inzicht.’ Ook voor de maakindustrie is het kunnen voorspellen van Ali Bahramisharif. Foto: Machine2Learn marktontwikkelingen, of van wanneer historische data. De additionele onderhoud gepleegd moet worden investering is dan gering. De inteaan hun installed base, vanzelfsprekend relevant. ‘Door de digitalisering resse van de industrie in machine van de industriële processen beschik- learning zal dan ook nu snel gaan groeien.’ ken de bedrijven in deze sector binwww.machine2learn.com nenkort vanzelf over de benodigde

GECONTROLEERD VAN COCA-COLA-ROOD NAAR FANTA-ORANJE Tot wel 64 basiskleuren inkt en technische middelen kunnen aan de doseermachines van GSE gekoppeld worden. Het bedrijf uit Brummen heeft ze ontwikkeld voor drukkerijen die nauwkeurig verschillende kleuren willen kunnen mengen, om met precies de door hun klant voorgeschreven kleur te kunnen drukken. Het zijn flexo-, diepdruk- of zeefdrukdrukkerijen die werken voor producenten van behang en vloerdelen, textiel en – de belangrijkste markt – verpakkingen en etiketten. Om de werking van de machines van GSE uit te leggen benut Maarten Hummelen, marketing director en mede-eigenaar van de Gelderse onderneming, dan ook graag een voorbeeld uit de foodsector. ‘Stel je hebt twintig kilo – wij rekenen in kilo’s, niet in liters – Coca-Cola-rode inkt nodig voor het bedrukken van een hoeveelheid verpakkingen. Dan meng je, volgens het recept, zoveel gram rood, wat geel, misschien wat wit, in een emmer of tank. Die krijgt een label met alle informatie over de inhoud ervan en daarmee vult de drukker zijn pers. Als het drukwerk klaar is, spoelt hij de leidingen en het reservoir van

zijn pers, met water of oplosmiddel. Typisch komt er zo per twintig kilo inkt zeg acht kilo terug.’ Omdat de drukker precies weet wat er in de emmer zit kan hij die later alsnog gebruiken, voor een volgende CocaCola-order en gaat geen inkt verloren, maakt Hummelen duidelijk. ‘Wat terugkomt, wordt door ons systeem weer gewogen en voorzien van een nieuwe label die de operator precies laat weten in welk schap in zijn magazijn hij die kwijt kan. Stel nu dat hij de volgende dag Fantaoranje nodig heeft, waarvoor CocaCola-rood een goede basis is, dan geeft ons systeem aan dat hij daarvoor die inkt kan gebruiken en waar hij die kan vinden. Met een nauwkeurig gedoseerd scheutje geel maakt ons doseersysteem van de Coca-Cola rood dan Fanta-oranje. En mochten er op een gegeven moment veel verschillende mengsels rood of geel of wat dan ook zijn opgeslagen, dan kan de drukker er één voorraad ‘clusterinkt’ van maken. Dit verzamelvat wordt dan op de doseermachine aangesloten en de restinkt wordt automatisch verwerkt in nieuwe opdrachten.’ Wil de drukker met ‘clusterrood’ twintig kilo ‘Link Maga-

Maarten Hummelen. Foto: Com-magz

zine-rood’ aanmaken dat weet de doseermachine exact hoeveel van welke andere kleuren moet worden bijgevoegd. Het proces van het verwerken van restinkten wordt ondersteund door de GSE-inktmanagement software. Voor de besturing van de doseermachines heeft GSE recent een switch gemaakt, van Phoenix Contact naar Beckhoff. ‘Wij gebruikten visual logic controller-software die op een gewone Windows 7-pc kan draaien. Phoenix koos ervoor niet te upgraden naar Windows 10, dus zijn we nu overgestapt naar Beckhoff Twin-

CAT. Daarmee kunnen we onze machines wel met Windows 10 besturen. De Beckhoff real-time controller biedt de korte reactietijd die wij nodig hebben. Immers, het doseren luistert nauw, soms tot op een tiende gram. Dan kan de drukker het niet hebben als een klep net te laat sluit.’ De implementatie van deze besturing is uitgevoerd met reseller Kremer Industriële Automatisering. ‘Die hebben onze mensen er vertrouwd mee gemaakt. Inmiddels zijn we zelf in staat deze real-time controller te programmeren.’ www.gsedispensing.com

KRIJGEN UW ENGINEERS HUN WERK OOIT AF? Productietekeningen, illustraties of manuals maken? Data converteren of andere werkzaamheden? De engineers van Exes voeren deze volledig voor u uit en ontlasten zo uw engineers. Door de flexibele inzet van onze Indiase engineers bent u in staat om snel open af te schalen.

EXES GROUP IS AL RUIM TIEN JAAR EEN SOLIDE PARTNER IN HET UITBESTEDEN VAN ENGINEERINGSWERKZAAMHEDEN.

EXES GROUP B.V. High Tech Campus 9 - 5656 AE Eindhoven - +31 (0)40 820 01 09 - info@exes-group.com - www.exes-group.com

september 2019

ADVERTORIAL

HAVATEC KRIJGT MET RIDDER IQ GREEP OP VOORRAADBEHEER EN PLANNING

ERP VOOR BLOEIENDE BUSINESS Machinebouw voor de snijbloemenindustrie is bij Havatec een bloeiende business. Het bedrijf levert sorteer-, bos- en handling-machines en groeit daarmee jaar op jaar, getuige de FD Gazellen Award die het in 2018 al voor de zesde keer ontving. Andere mijlpalen vorig jaar waren de verhuizing naar nieuwe, ruimere huisvesting in Nieuw-Vennep en de implementatie van ERP. Dat laatste was hoognodig, want Excel was niet meer toereikend voor de productiebesturing. ‘Met Ridder iQ hebben we het voorraadbeheer nu beter geregeld en krijgen we de data voor een efficiënte capaciteitsplanning.’

avatec ontwikkelt voor zijn machines zowel de mechanica als de software en de vision. Een voorbeeld is de TulipStar, voor het automatisch sorteren, inspecteren en bossen van tulpen. Die is uitgerust met een zelfontwikkelde x-ray camera voor het Met Ridder iQ heeft Havatec echt greep op het productieproces. herkennen van de tulpenkoppen tussen de bladeren. Deze zomer staat de bouw van een serie van twintig Tulipstars op de rol, meldt manager engineering Johan Immink. Basis voor het succes, en dus de groei, van Havatec is de vernieuwingsdrift en de diepgaande kennis van bloemen, van tulpen en anjers tot lelies en chrysanten.

Havatec’s TulipStar, voor het automatisch sorteren, inspecteren en bossen van tulpen.

MOTIVATIE Zo groeide het bedrijf uit zijn huisvesting en besloot het te verhuizen naar een ruimer pand met een groot, deels geautomatiseerd magazijn. Ook moest er ERP komen. Een eerdere poging daartoe was nog gestrand op gebrek aan intern draagvlak, reden waarom Johan Immink werd aangetrokken als dedicated procesmanager. ‘Ik zag een aantal uitdagingen. Voorraadbeheer was een cruciale motivatie en er waren meer tools voor productiemanagement nodig. Men werkte nog met Excel en Access, er moest een nieuw systeem komen en dat werd ERP.’

blauwdrukfase ingegaan zonder commitment voor de implementatie af te geven. Als er weer geen draagvlak ontstond, zouden we er niet mee doorgaan. Dat was voor Ridder geen probleem.’

MINDER ZOEKEN EN VRAGEN Commitment kwam er wel en Havatec nam samen met Ridder de implementatie voortvarend ter hand. ‘Hun business consultant, Daan van den Born, heeft dat samen met zijn collega Ferry de Graaf strak neergezet. Vorig jaar ging op 29 mei de knop om en kon er voortaan alleen nog via Ridder iQ worden besteld. We zijn elke dag bezig met het optimaliseren van onze processen, want er valt altijd nog wel winst te behalen. Ook al werken we nog niet zo heel lang met ERP, we merken duidelijk de voordelen. Het voorraadbeheer is nu beter georganiseerd, met ERP gekoppeld aan een warehouse management system. We weten wat we op voorraad hebben en hoeven niet meer te zoeken. Ook zien we precies wat er in productie gaande is. Omdat er veel informatie voor de medewerkers is ontsloten, ligt de vraagfrequentie nu veel lager. De oude projecten blijven toegankelijk via de Excel-bestanden en voor de standaardmachineconcepten heeft engineering de stuklijsten overgezet naar een systeem voor productdatamanagement, waarmee Ridder iQ een connectie heeft. Dat was een flinke opschoningsslag.’

VOORRAADGEDREVEN Na een gedegen selectie viel de keuze op Ridder iQ, meldt Immink. ‘Onze producten zijn uniek, onze processen niet. Met meer dan 1.000 klanten in de maakindustrie paste Ridder Data Systems het beste bij ons. We hebben er met hen uitgebreid over gediscussieerd of wij nu een projectgestuurd of een voorraadgedreven bedrijf zijn. Wij hanteren een stuk of tien machineconcepten als standaard, waarop we vanuit klantbehoefte aanpassingen kunnen doorvoeren. Het plaat- en buiswerk bestellen wij telkens klantspecifiek, maar heel veel onderdelen liggen al op voorraad. Voor een klantorder maken we wel een lay-out van de machine, maar hoeven we geen complete engineering te doen. Vincent Veenman, hun sales consultant, heeft ons weten te overtuigen dat we eigenlijk voorraadgedreven werken en dat Ridder iQ daar heel goed bij past.’

BLAUWDRUK Het begon met een blauwdruk. Immink: ‘Ik had al een inventarisatie gemaakt van de wensen bij onze mensen. Vervolgens heeft de consultant van Ridder vanuit zijn expertise die blauwdruk opgesteld en met alle sleutelfunctionarissen van de verschillende afdelingen doorgesproken. Overigens waren we deze

CAPACITEITSPLANNING Voor het aansturen van de werkvloer gebruikt Havatec nu de shopfloor-functionaliteit van Ridder iQ, meldt Immink. ‘De planning voor bijvoorbeeld die serie van 20 TulipStars doen we echter nog in Excel.’ In het kader van het al genoemde optimaliseren wil het bedrijf snel overgaan op echte capaciteitsplanning. ‘De data die we daarvoor nodig hebben krijgen we in Ridder iQ al uit productie, onder meer uit de urenregistratie.’ Zo krijgt Havatec echt greep op het productieproces.

Ridder Data Systems +31 (0)341 41 29 84 Lorentzstraat 36-38 3846 AX Harderwijk info@ridder.nl www.ridder.nl

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

MACHINEBOUW

OVERNAMES

Anders investeert in bedrukkingsmachinefabrikant Van Dam

PROCESINDUSTRIE

Aalberts neemt Amerikaanse Applied Process over Industrie- en technologieconcern Aalberts heeft het Amerikaanse Applied Process overgenomen. Dat bedrijf (130 medewerkers, vestigingen in Michigan, Wisconsin en Arkansas, 26 miljoen dollar omzet) legt zich toe op de warmtebehandelingsmethode austempering, Die

wordt toegepast in machines in onder meer de agro- en mijnsector alsmede in vrachtwagen- en treinonderdelen. Aalberts ziet Applied Process als een versterking van zijn servicenetwerk in regio’s waar het zelf nog niet actief is. www.aalberts.com

Anders Invest heeft het Amsterdamse Van Dam Machines, een van de grootste producenten ter wereld van bedrukkingsmachines voor plastic en papieren bekers en bakjes, overgenomen. Van Dam (60 medewerkers, 10-15 miljoen euro omzet) heeft in zijn 57-jarig bestaan een installed-base opgebouwd van enkele duizenden machines. De assemblage vindt plaats in Amsterdam en de verkoop

vanuit Nederland en de Amerikaanse verkoopvestiging in Fairfield. Anders Invest Evergreen Fund heeft de aandelen overgenomen van directeur René Jepma. De investeringsmaatschappij heeft tot dusver geïnvesteerd in zestien ondernemingen waaronder Metalura, Mosman, Groku, De Waal Staal, Aldowa, Visscher Caravelle en VIOS. www.vandammachine.com, www.andersinvest.nl

MAAKINDUSTRIE

BKL onderdeel van VADO’s Anvil Industries Investeringsmaatschappij VADO Beheer heeft BKL uit Nuenen overgenomen. De technisch dienstverlener is gespecialiseerd in het ontwerpen en bouwen van hijs- en hefwerktuigen voor hightech bedrijven in vooral de semicon en optische industrie. BKL wordt in ongewijzigde vorm voortgezet; John de Smit en Coen Aarts blijven de directeuren. De activiteiten van BKL sluiten goed aan bij die van

een ander VADO-onderdeel: ANVIL Industries, producent van hoogwaardige mechanische componenten en samenstellingen. De combinatie van capaciteiten in engineering en projectleiding van BKL met ANVIL’s productie-expertise maakt volgens VADO een betere dienstverlening en daarmee een versterkte groei mogelijk. www.anvil-industries.nl, www.bkl.nl, www.vado.nl

TECHNISCHE DIENSTVERLENING

Vinci Energies lijft Koning & Hartman in Koning & Hartman is overgenomen door de Franse technisch dienstverlener Vinci Energies. Het Amsterdamse bedrijf (66 miljoen euro omzet in 2019, ruim 320 medewerkers in de Benelux) levert telecommunicatieoplossingen en bouwt kritische communicatienetwerken voor partijen in onder meer de industrie, telecom en gezondheidszorg. Volgens Vinci Energies (12,6 miljard euro omzet in 2018,

wereldwijd 77.500 medewerkers) zijn die activiteiten complementair aan haar merken Axians (ictdienstverlening) en Actemium (industriële dienstverlening). Koning & Hartman wordt een autonoom opererende businessunit met het hoofdkantoor in Amsterdam en bijkantoren in Delft en Vilvoorde. www.koningenhartman.nl, www.vinci-energies.nl/nl/

GROOTHANDEL

Van Egmond Groep neemt Elauma Waagmeester over Door de overname van Elauma Den Haag en Waagmeester Zaandam heeft Van Egmond Groep haar positie in de industriële markt in West-Nederland versterkt. Daardoor ontstaat een sterkere, landelijk opererende organisatie die nu ook in dat deel van het land haar volledige service- en dienstenpakket aan klanten aanbiedt. Elauma Waag-

meester is een elektrotechnische groothandel voor de industrie, machine- en panelenbouw met vestigingen in Den Haag, Zaandam en Rhoon. Van Egmond Groep, in 2015 overgenomen door Sonepar Nederland, heeft vestigingen in Doetinchem, Weert, Veghel en Barendrecht. www.vanegmond.nl, www.elauma.nl

METAAL

Verhees in handen van MetalNet Het Valkenswaardse verspanend bedrijf Machinefabriek Verhees (14 medewerkers) is overgenomen door MetalNet in diezelfde plaats. MetalNet (22 medewerkers) produceert (fijn)mechanische componenten voor de halfgeleider-, voedingsmiddelen-, medische en verpakkingsindustrie. Door de overname komen daar de marktsegmenten

YOUR PARTNER IN ELECTRONICS DESIGN AND MANUFACTURING

landbouw, machinebouw en automotive bij. Sinds de verhuizing, in 2016, naar een nieuw pand heeft MetalNet de omzet verdubbeld. Jos en Ria Verhees gaan zich volledig richten op hun andere bedrijf: Autowell Benelux, leverancier van cnc-draaien freesmachines. www.metalnet.nl

Animated HMI’s Mobile connectivity Electronic controls www.psicontrol.com | info@psicontrol.com | T +32 57 409 696

september 2019

Toonaangevend MRO supplier, én volwaardig technisch expert

In samenwerking met onze industriële klanten en kernleveranciers verzorgen wij de beste Up-Time services, duurzaamheid, gegarandeerde besparingen en optimale beschikbaarheid programma’s voor industrial supplies & services. Als volwaardig business partner voor onderhoud-, productie- en maakindustrie zijn wij de logische partner voor Brainport Industries Campus.

Advise.

Apply.

Advance.

www.rubix-group.nl

UIT DE MARKT ‘BLOCKCHAIN MAAKT CO2-HEFFING OP CONSUMEREN MOGELIJK’ De CO2-uitstoot moet omlaag om de klimaatverandering tegen te gaan. Daar is – bijna – elke politicus en wetenschapper het wel over eens. De vraag is vervolgens hoe dat te stimuleren? In Nederland komt er een CO2-belasting, te betalen door de industrie: over elke ton die in 2030 gereduceerd moet zijn om de klimaatdoelen te halen moet een heffing worden betaald. Een alternatief zou zijn die heffing rechtstreeks bij de consument neer te leggen. Immers, uiteindelijk pleegt de industrie die CO2-uitstoot voor de gebruiker/verbruiker van producten die ze maakt. Een ‘consumentenheffing’ maakt een land ook niet minder aantrekkelijk als vestigingsplaats voor bedrijven. Electoraal ligt zo’n heffing echter minder prettig. En, aldus Eric Wiebes, het zou ook ‘buitengewoon complex’ zijn om die heffing op te leggen. Daarmee lijkt de minister van Economische Zaken en Klimaat wel een punt te hebben. Want hoe verzamel je alle data over alle handelingen in de toeleverketen van een product die CO2-uitstoot veroorzaken? Hoe zorg je dat de wijze waarop een ijzerertsbedrijf in China zijn winnings- en verwerkingsproces inricht, vertaald wordt naar een deel van de CO2-heffing over de auto die met het ijzer uit die erts gemaakt wordt? Hetzelfde geldt voor de kunststof die in het dashboard verwerkt wordt, voor de productie van de honderden chips, de assemblage van het eindproduct en voor alle benodigde transport in de keten. Hoe vergaar je al die data en zorg je er ook nog eens voor dat die nietmanipuleerbaar zijn? Zodat de eindconsument zeker weet: de CO2-heffing over deze auto is gebaseerd op correcte data. Deze heffing is terecht hoger dan over die andere, kleinere wagen, want daar is minder grondstof in verwerkt en bij de productie ervan is vooral groene stroom gebruikt. En er zijn veel minder kilometers voor gemaakt, omdat de componenten grotendeels uit Europa kwamen, et cetera. Het vergaren van die data is echter minder lastig dan gedacht. Er worden immers nu al veel procesdata

Servo Drives

MINAS A6 SX

Jan Veuger. Foto: Saxion

vergaard. In de huidige hightech industrie – de automotive behoort daar zeker toe – wordt vrijwel elke processtap al gedigitaliseerd. Door welke hoogoven het plaatstaal voor een specifieke auto geproduceerd is, wanneer dat is gedaan en hoe, is allemaal al bekend. Het is informatie die het hoogovenbedrijf met zijn staal meestuurt naar de autobouwer. Want, mochten er ergens bijvoorbeeld haarscheurtjes ontdekt worden, dan wil die wel weten waar precies de oorzaak ligt. De CO2-uitstoot die met die productie gepaard is gegaan, kan zonder veel extra inspanning worden meegestuurd. Maar, leidt dat niet tot gesjoemel? Immers, afhankelijk van de hoogte van de heffing, kan het heel interessant zijn de cijfers over de CO2opbouw in de toeleverketen voor een bepaald product zo laag mogelijk te houden. Dat scheelt investeringen in schone technologie, terwijl je product goedkoper in de showroom staat of in het schap ligt. Jan Veuger is ervan overtuigd dat blockchain dé technologie is om gesjoemel te voorkomen en de transparantie te maximaliseren. Veuger is leading professor van het Saxion Blockchain Institute in Enschede. Een blockchain is een zeer sterk beveiligde –

Met geavanceerde veiligheidsfunctie

Ervaar de nieuwe servo-driver met twaalf veiligheidsfuncties volgens de EN 618005-2 norm. Functies voor o.a. snelheids- en positiemonitoring plus negen geïntegreerde veiligheid I/O. Hiermee zijn nagenoeg alle veiligheidsfuncties geïntegreerd in deze module.

› Geen externe veiligheids-PLC benodigd, wat zorgt voor een meer eenvoudige bekabeling › Geen productiestop bij onderhoud › Maximale veiligheid voor bedienend personeel www.panasonic-electric-works.nl

LEES VERDER OP PAGINA 97

september 2019

ADVERTORIAL

BOZ GROUP ZET IN OP WERVING, OPLEIDING EN ONE-STOP SHOP

LASSEN EN VERBINDEN De aanhoudende groei van BOZ Group, tier-1 toeleverancier van precisieplaatwerk, vraagt het uiterste van de werving van nieuwe medewerkers. Intensieve samenwerking met opleidingen moet ervoor zorgen dat het onderwijs bedrijven beter bedient met bijvoorbeeld lassers op niveau. Op zijn beurt wil BOZ Group klanten nog beter bedienen, door hun een one-stop shop aan te bieden. Samenwerking met partners om het totale aanbod te verbreden, is daarvoor een eerste aanzet. Corné van Opdorp, directeur van BOZ Group: ‘Samen met een partner zetten we de volgende stap naar schaalvergroting.’ Foto: Tim van der Most

OZ Group in Bergen op Zoom (140 medewerkers) is gespecialiseerd in ontwikkeling & engineering, plaatbewerking, poedercoaten en assemblage. Het bedrijf levert plaatdelen, lichte constructies, modules en compleet geassembleerde machines en apparaten aan onder meer de voedingsmiddelen-, agro-, elektrotechnische, medische en farmaceutische industrie en de machine- en apparatenbouw. BOZ Group groeit en bouwt gestaag aan haar ‘smart factory’, door te investeren in digitalisering, nieuwe machines, slimmere logistieke processen en goed opgeleide medewerkers.

LASCAPACITEIT Voor opvang van de groei werd dit voorjaar in Bergen op Zoom een nieuwe hal opgeleverd en twee dagen later liep de productie al. Belangrijke investeringen deed BOZ Group onder meer in het robotlassen. In de nieuwbouw is een nieuwe laserlasinstallatie (met geautomatiseerde draadtoevoer) opgebouwd ter vervanging van een bestaande. Daarmee heeft BOZ waarschijnlijk niet alleen de grootste, maar ook de nieuwste laserlascapaciteit in ons land. Daarnaast zijn twee nieuwe TIG/MIG-robotlasinstallaties geplaatst. Al deze investeringen brengen wel een nieuwe uitdaging met zich mee, vertelt directeur Corné van Opdorp. ‘Onze behoefte aan nieuwe medewerkers wijzigt. We hebben meer mensen op niveau mbo+, hbo en wo nodig, die kennis en kunde van het lasproces meebrengen en offline kunnen programmeren, en daarnaast ook mensen voor het onderhouden van de robots. Wij leiden medewerkers intern op, maar streven ernaar dat roc’s en vakscholen meer doen aan opleiding op dit gebied. Zo kunnen we ervaren mensen vrijmaken voor andere taken en komen nieuwe medewerkers al op niveau binnen, doordat ze weten wat een goede las is, kunnen programmeren en weten hoe ze mallen moeten maken.’ SKILLSLAB BOZ Group beijvert zich daarom in regionaal verband ook op bestuurlijk niveau en bij brancheverenigingen voor vernieuwing en uitbreiding van het onderwijs.

Overzicht van de nieuwe hal bij BOZ Group, met links de nieuwe laserlasinstallatie. Foto: BOZ Group

Zo heeft het landelijk Fieldlab Smart Welding Factory dit voorjaar een regionaal skillslab, het zesde inmiddels, geopend in West-Brabant. Uit ‘lessons learned’ heeft het fieldlab een lesprogramma ontwikkeld voor de regionale onderwijsinstellingen. Dit skillslab kwam tot stand in samenwerking met het LAC, BOZ en andere bedrijven, brancheorganisaties FME en Koninklijke Metaalunie en regionale ontwikkelingsmaatschappij Rewin. Doel van de skillslabs is om het regionale onderwijs beter aan te laten sluiten bij Smart Industry en het productieproces in verschillende stappen te automatiseren tot de lasfabriek van de toekomst, dit om enkelstuksproductie in Nederland rendabel te maken. WERVINGSKRACHT Intensivering van de samenwerking met roc’s en andere onderwijsinstellingen moet de belangstelling van de jeugd voor het lassen, en andere plaatbewerkingen, aanwakkeren, aldus Van Opdorp. Een vernieuwde website, met een frisse nieuwe huisstijl, moet daar binnenkort eveneens aan bijdragen. Voor de korte termijn kijkt BOZ intussen over de landsgrenzen voor de werving van nieuwe lassers, maar bijvoorbeeld ook zetters. ‘In andere landen zijn die makkelijker te vinden. Ons personeelsbestand wordt internationaler, reden waarom we werkprocedures in verschillende talen willen aanbieden, meer met visuele aansturing van de processen gaan werken en cursussen Nederlands geven.’ De wervingskracht richting (nieuwe) klanten wil BOZ Group ook versterken. ‘Die willen we nog meer het gevoel van een ‘one-stop shop’ voor plaatwerk geven door ons aanbod te verbreden met disciplines die we zelf niet in huis hebben. Daarom zijn we ons aan het oriënteren om een samenwerking aan te gaan met een partner. Meer van hetzelfde zie ik niet zitten, daarom zetten we samen met die partner de volgende stap naar schaalvergroting.’

BOZ Group Bongaertsweg 8 4612 PL Bergen op Zoom T +31 (0)164 24 09 10 F +31 (0)164 25 29 65 E boz@bozgroup.eu I www.bozgroup.eu

UIT DE MARKT ELEKTRISCHE SCOOTER KOMT UIT EMMEN Deze zomer is de Amsterdamse start-up Etergo voor de productie van hun AppScooter in zee gegaan met Technologies Added in Emmen. De AppScooter moet de elektrische opvolger van de sterk vervuilende brandstofscooter worden en biedt via een groot display toegang tot allerlei apps (uiteraard niet tijdens het rijden, uitgezonderd de navigatie), vandaar de naam. Etergo had zich al in Azië georiënteerd, maar geeft de voorkeur aan productie in Nederland, waarbij Emmen een mooie uitvalsbasis richting Duitsland kan bieden. Dat zegt Rob Goossens, ceo van Technologies Added, dat in 2017 in de voormalige fabriek van Philips Lighting in Emmen van start ging. Technologies Added wil, als spin-off van het Noord-Nederlandse smart industry fieldlab Regions of Smart Factories, start-ups en mkb’ers een ‘shared smart factory’ bieden. Technologies Added – dat inmiddels zelf de fieldlab-status heeft – heeft al diverse klanten binnengehaald, waaronder Sustainder (slimme ledstraatverlichting), Scoozy (elektrische scootmobielen), Hydraloop International (smart in-huis waterrecyclingsystemen) en Embedded Fitness. Etergo is echter, in potentie, de grootste klapper tot nu toe, aldus Goossens. ‘Wij vinden het fijn om mee te werken aan producten die betekenisvol en eigentijds zijn, zoals deze elektrische scooter, maar ook de slimme straatverlichting en de waterrecyclingsystemen. Etergo begint bij ons vanaf nul, wij bieden

VERVOLG VAN PAGINA 95

versleutelde – file (vaak geduid als ‘grootboek’). Een beperkt aantal partijen mag daarin wijzigen of data toevoegen. Elke wijziging of toevoeging is onveranderbaar. Manipulatie is dus altijd terug te leiden naar de manipulator, legt hij uit. ‘De blockchain zou zonder problemen gebruikt kunnen worden om de CO2-opbouw in de keten te bepalen en transparant te maken. Daarbij kan gekozen worden voor een bepaalde mate van toegankelijkheid van de informatie. Je kunt alles publiek voor inzage toegankelijk maken, zodat de consument precies kan zien bij welke schakel in de keten op welke manieren waarvoor

een schaalbaar productieconcept waarmee ze in stappen naar 60.000 scooters per jaar kunnen gaan. Eind dit jaar is de productielijn hier gereed, we zijn nu nog bezig met de laatste dingen in productievoorbereiding en kwaliteitsbewaking. In het eerste kwartaal van 2020 kunnen we de eerste scooters opleveren. Intussen kijken onze engineers mee met het ontwikkelteam van Etergo naar de afronding van het definitieve ontwerp van de scooter, zodat we geen tijd verliezen als die in productie gaat. Ook zijn we al bezig met het organiseren van de supply chain. Etergo maakt daarvoor de basisafspraken met toeleveranciers, wij zorgen voor de aansturing van de keten en regelen de logistieke stromen.’ Technologies Added trok Etergo echt over de streep, aldus Goossens, ‘met onze ideeën over de wijze van produceren volgens smart industry. Wij verbinden onze informatiesystemen met die van Etergo. Hun SolidWorks-modellen (3D CAD-tekeningen, red.) bijvoorbeeld gebruiken wij voor het maken van de montage-instructies. Zij configureren de bill of materials voor een bestelling van een scooter en die lezen wij in ons PLM-systeem in om daar productie-informatie aan toe te voegen. Dat is smart industry: geen informatie overtypen, wel data verrijken. In principe kunnen wij seriegrootte één aan. Van de straatverlichting bijvoorbeeld maken wij series van zeg 10.000 stuks, maar daarin kunnen wel 2.000 varianten zitten qua kleur, sensoriek et cetera. Hetzelfde geldt

CO2-uitstoot veroorzaakt is. Maar de ketenpartijen kunnen er ook voor kiezen alleen de geaggregeerde data openbaar te maken en de onderliggende data alleen toegankelijk te maken voor de betrokken ketenpartijen.’ Jan Veuger plaats de blockchain nu op de hype-cycle van Gartner op een vierde van waar de lijn flauw omhoog loopt – op de slope of enlightenment, de hype dus voorbij. ‘Baanbrekende innovaties als deze hebben de tijd nodig om te landen. En dan zou blockchain uitstekend kunnen worden ingezet om de CO2heffing op een transparante wijze juist bij de consument neer te leggen.’ www.saxion.nl

Prototypes van de elektrische scooter van Etergo in de slimme fabriek van Technologies Added. Foto: Almudena Tabernero

voor de scooters; die zijn met een configurator te bestellen, in verschillende kleuren, met opties in de software en een range aan accucartridges.’ Met zijn eerste target, 60.000 scooters per jaar, mikt Etergo op Nederland, Duitsland en Zuid-Europa. Daarmee zit Technologies Added al aardig vol. Er is in Emmen echter ruimte genoeg om uit te breiden,

meldt Rob Goossens. De deal met Etergo kwam tot stand met steun van de provincie Drenthe en de Noordelijke ontwikkelingsmaatschappij NOM, want uiteindelijk moet het honderden banen opleveren, bij Technologies Added en toeleveranciers. www.etergo.com www.technologiesadded.com

It all begins with a beating heart. We believe that every new life deserves the best start, driven by a reliable heart. That’s why we create the beating heart of electronics: PCBAs. Find your beating heart at:

+31(0)24 352 5666 | www.eprpartner.com

Govers Accountants/Adviseurs Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E mencke@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

september 2019

UIT DE MARKT 3T VERSTERKT HAAR BUSINESS DEVELOPMENT TEAM kunnen uitvoeren. Zo 3T, toonaangevend kunnen we dezelfde ontwikkelaar en toeledienstverlening aanverancier van klantspebieden vanuit Eindhocifieke elektronica en ven zoals we dat altijd embedded systems, al doen vanuit Enscheheeft haar business de’ zegt Richard Mijndevelopment-team verheer, ceo van 3T. sterkt met Ruud van 3T is met meer dan 75 den Doel. Van den engineers een van de Doel (voorheen werkgrootste ontwikkelbuzaam bij onder meer Ruud van den Doel. Foto: 3T reaus in Nederland Topic Embedded Sysbinnen zijn vakgebied. tems) richt zich vanuit Veel van 3T’s klanten zijn fabrikanhet kantoor in Eindhoven op klanten van high-end producten zoals ten en relaties van 3T in Zuidmachines, professionele apparaten, Nederland en België. ‘Met Ruud vertest- en meetinstrumenten, commusterken we het team in Eindhoven nicatiesystemen, innovatieve consumet een ervaren business developer. menten en medische producten. Hiermee versnellen we de transitie www.3t.nl om complete projecten lokaal te

Rik Boer is Gerrit Timmer opge-

volgd als cfo van ORTEC, ’s werelds grootste leverancier van wiskundige optimalisatiesoftware en advanced analytics. Timmer, medeoprichter van Ortec, houdt zich in de nieuwe functie van chief science officer onder meer bezig met het uitbouwen van ORTEC’s opleidingsinstituut en het versterken van de banden met universiteiten

WeCare programma, service op maat Ons aanbod op het gebied van Customer Care en totale ontzorging:

WeCare

Standaard

G R AT I S

levertijden

Daan Koppen de Neve is de nieuwe

is aangetreden als commissaris bij systeemleverancier NTS in Eindhoven. Met zijn ervaring in operations en supply chain, die hij heeft opgedaan bij Philips Healthcare, FEI en ThermoFisher, kan hij een grote bijdrage leveren aan de verdere groei en professionalisering van NTS, verwacht het bedrijf.

Ontzorging van machineveiligheid

Your automation

✓ Advies en ondersteuning tijdens kantooruren ✓ Repair & Spare services met korte

PERSONALIA Hein Gijsbers

NIEUW! Pilz WeCare

ceo van Technobis. Hij heeft die rol overgenomen van Pim Kat die zich als cto gaat richten op de research van de fotonicaspecialist uit Alkmaar. Koppen de Neve was eerder onder andere ceo bij Lantor, fabrikant van materialen voor onder meer de automotive, aerospace en scheepsbouw. Arnold Stokking is benoemd tot

directeur van het Brightsite Knowledge Center. Dat wil innovatieve technologieën op het vlak van duurzaamheid en veiligheid ontwikkelen en implementeren in de procesindustrie in het algemeen en op het Chemelot-complex in Geleen in het bijzonder. Loek Radix volgt per 1 oktober Robert Claasen op als executive

director van industriepark Chemelot in Geleen. Hij was 25 jaar werkzaam bij DSM en werkte onder meer als interimdirecteur bij Media Groep Limburg, Liof en zorgkoepel Envida.

✓ 24/7 telefonisch bereikbaar

WeCare

Premium

✓ Verhelp en minimaliseer stilstand ✓ Repair & Spare met voorraadgaranties ✓ Online ondersteuning op afstand ✓ 24/7 techsupport op locatie

WeCare

Onderhoud

✓ Voorkom stilstand ✓ Onderhoud en beheer van cruciale automatisering

✓ Preventief onderhoud ✓ Voorspellend onderhoud ✓ Periodieke firmware updates

WeCare

Inspectie & Validatie

✓ Voorkom incidenten, boetes & claims ✓ Netwerkmetingen ✓ Inspectie van veiligheidsfuncties ✓ Voldoen aan alle wet- & regelgeving

Roel van Wijlen heeft AME in Eind-

hoven verruild voor Sioux. Bij AME was hij commercieel directeur. Nu is hij business development manager. Patrick Kilkenss is per 1 juli overstapt

van EPR Partner naar NTS Group. Bij EPR Partner was hij operations & sales director, bij NTS is hij aan de slag gegaan als supply chain manager.

Matthias Sckuhr is Mathias Hüttenrauch opgevolgd als chief executive

officer van Nedschroef. Hüttenrauch blijft tot eind dit jaar als adviseur van de raad van bestuur. Sckuhr werkte de afgelopen achttien jaar in topfuncties bij Vibracoustic. Sinds 2014 behoort Nedschroef tot Shanghai Prime Machinery Co., Ltd. (PMC Group).

Verhoog uw veiligheid & productie Kijk op pilz.nl/services voor meer informatie en een volledig overzicht van onze diensten. Pilz Nederland - Vianen Tel. 0347 320477 info@pilz.nl, www.pilz.nl

september 2019

ADVERTORIAL

ZO VEEL MOGELIJK METAALBEWERKINGEN ONDER ÉÉN DAK

CREDO OREEL: COMPLETE TOELEVERING Flexibiliteit en high mix low volume. Dat zijn voor het Friese metaalbewerkingsbedrijf Oreel Metal Components & Assemblies de sleutelwoorden. ‘De klantvraag is zo veranderd dat oude productiemethoden niet langer volstaan. Je moet in staat zijn een grote diversiteit aan onderdelen in kleine hoeveelheden binnen hele korte tijd tegen een zo laag mogelijk prijs te leveren’, aldus directeur Sytse Oreel.

m aan die nieuwe, sterk wisselende vraag uit de markt te voldoen, zet Oreel in op complete toelevering oftewel een one-stop shop. Sytse Oreel: “We bieden de klant zo veel mogelijk bewerkingen onder één dak wat de toeleverketen voor hen vereenvoudigt en de doorlooptijden kort houdt”. Goed opgeleid personeel kan beschikken over een uitgebreid en divers machinepark voor de meest uiteenlopende bewerkingen. Van lasersnijden en kanten tot 12 meter voor de grotere plaatwerkdelen tot zeer snelle fiberlasers voor snijden en lassen van fijn plaatwerk. Daarnaast wordt er gewalst, gelast, verspaand en beschikt het bedrijf over een Adige LT8 buislaser, geschikt voor het snijden van uiteenlopende profielen. Een Schroder MAK4 zwenkbuiger zet panelen tot 4 meter met complexe vormen snel en krasvrij. De productie vindt plaats in aparte hallen voor roestvrijstaal en staal, waarmee besmetting van het rvs voorkomen wordt; vaak een voorwaarde voor klanten in de voedingsmiddelenindustrie. De focus op complete toelevering blijkt succesvol: sinds 2006 steeg de omzet van 5 naar 17 miljoen in 2018. Daar ligt ook de toekomst, is de vaste overtuiging van Oreel. ‘Voor bepaalde klantorders zijn soms wel twintig bewerkingen nodig. Het is voor klanten extreem complex om de planning van al die leveranciers op elkaar af te stemmen. Dan springen wij eruit als leverancier met alle bewerkingen onder één dak waardoor er geen tijd verloren gaat doordat de ene toeleverancier op de andere moet wachten. En het wordt een stuk overzichtelijker.’ Oreel bedient bedrijven in de voedingsmiddelen, agribusiness, de medische sector en de en recyclingindustrie. Voor rail-infrabedrijven is Oreel al jaren een vaste leverancier voor buitenkasten. De moderne technieken maken het mogelijk de organisatie flexibel in te richten en moeiteloos op te schalen qua capaciteit als klanten groeien in omzet. “Dankzij een techniek als laserlassen wisten wij voor een van onze klanten de bewerkingstijd van een product terug te brengen van 30 naar 2 minuten. Dat vergroot hun snelheid van leveren en vormt bovendien een kostenbesparing”. Voor een andere klant betekende de door Oreel gerealiseerde doorlooptijdverkorting een extra concurrentievoordeel, omdat zij hun machines sneller konden leveren. Ook intern streeft Oreel op meerdere fronten naar doorlooptijdverkorting. Zo werd jaren geleden al de orderverwerking op de afdeling werkvoorbereiding geautomatiseerd, waardoor orders meteen gereed zijn voor productie. Komend jaar wordt het papierarm werken op de werkvloer uitgebreid en worden ook de werkinstructies gedigitaliseerd. ‘We willen de productie op allerlei manieren zo intelligent mogelijk maken en waar mogelijk IT-systemen

inzetten voor de aansturing van het productieproces. Steeds met als doel snel en foutloos te leveren.’ Inmiddels bestaat het familiebedrijf Oreel ruim 160 jaar, de laatste tien jaar onder leiding van de vijfde generatie: Sytse Oreel. Qua duurzaamheid is het bedrijf geheel bij de tijd. De afgelopen jaren is er 8000 vierkante meter productieruimte gebouwd en voorzien van ruim 1500 zonnepanelen. Daarnaast is het hele pand voorzien van led-verlichting en wordt het gasloos verwarmd. Momenteel telt het bedrijf circa 140 medewerkers in vaste dienst; doorgaans zijn zij dankzij cross-training thuis op meerdere machines, om pieken in de productie op te kunnen vangen. Daarnaast biedt Oreel ruimte aan 10 leerlingmetaalbewerkers.

Oreel Postbus 1 9074 ZL Hallum Meekmawei 4 9074 TJ Hallum T 0518 43 11 41 info@oreel.nl www.oreel.nl

UIT DE MARKT ICD LAAT ROBOTS SAMENWERKEN MET MENS ÉN FABRIEK De huidige smart industry kent vooral low-volume, high-mix, highcomplexity productie die vraagt om flexibele en intelligente automatisering. Daarvoor is een robot nodig, die veilig kan samenwerken met mensen, snel is om te stellen en compleet geïntegreerd is in de besturing van het productieproces. Dat is de connected collaborative robot, kortweg cobot. Innovatiecluster Drachten (ICD) zette er in 2017 een CCR-project voor op, waarin diverse bedrijven toepassingen gingen verkennen van cobots en AIV’s (autonomous intelligent vehicles die op de werkvloer tussen de medewerkers door navigeren en dus eigenlijk ook een soort cobots zijn). Begin dit jaar startte het vervolgproject, CCR 2.0. Daarin werken zes ICD-leden (BD, Neopost, Photonis, Resato, Variass en Ventura) samen met twee noordelijke hogescholen (Hanze en NHL Stenden). Het doel is tweeledig, vertelt Joost Krebbekx, de senior managing consultant van Berenschot die fungeert als programmamanager van ICD. ‘We willen uiteenlopende processen gaan ‘cobotiseren’, waarbij het veilig samenwerken met mensen voorop staat. Je ziet cobots al veel toegepast worden voor pick & place-taken, maar wij trekken het breder naar processen als solderen, schroeven, kitten en assembleren. Ik denk dat we daarmee als Noord-Nederland vooroplopen. Daarnaast kijkt een van de bedrijven ook naar de toepassing van cobots in zijn eindproducten. Ten tweede willen we de cobots verbinden met de besturing van de fabriek.’ Een enthousiaste CCR-deelnemer is

Variass, een system supplier en EMS-specialist (electronic manufacturing services) die elektronische en mechatronische oplossingen ontwikkelt en produceert in Veendam en Drachten. Het bedrijf zet cobots onder meer al in voor het solderen bij de assemblage van elektronica, vertelt Jan Betten, hoofd Variass Development Support (VDE). ‘In CCR 1.0 hebben we geleerd hoe we de cobot als onderdeel van de fabriek kunnen laten fungeren en hoe we dat veilig houden. En we hebben de businesscase leren begrijpen. We gaan langzaam toe naar de productie van unieke producten, single-piece flow, en dat betekent dat we vaak moeten omstellen. Bij traditionele industriële robots kost dat veel tijd. Wij willen die omsteltijd reduceren, het omstellen door lager geschoold personeel kunnen laten uitvoeren en – het ultieme doel – een robot zichzelf laten omstellen. Voor de assemblage van elektronica betekent dit bijvoorbeeld dat de robot zichzelf kan inleren op verschíllende printplaten en de soldeerverbindingen die hij daarop moet maken.’ De insteek van CCR 2.0 is voor Variass dan ook dat de robot connected moet zijn met de fabriek. Hij moet CAD-/CAM-tekeningen kunnen lezen en verbonden zijn met het ERP- en het MES-systeem. ‘Vanuit ERP ontvangt de robot zijn werkinstructies en in MES kunnen wij de status uitlezen van orders die de robot uitvoert en de bezetting van de robot.’ In het CCR-project waardeert Jan Betten de samenwerking met de ICD-partners vooral omdat zij met geheel andere processen bezig zijn

en soms al veel ervaring met robots hebben. Bovendien kijken zij op een andere manier naar bepaalde zaken. ‘Als deelnemende bedrijven organiseren we bijeenkomsten waar we kennis uitwisselen over complexe onderCobot-werkplekken bij Variass. Foto: Variass werpen, zoals grippers, vision, deep learning, et cetera. Samen krijtise in, maar in CCR zijn het toch gen we ook makkelijker toegang tot vooral de bedrijven die van elkaar kennisinstellingen en leveranciers, leren, beaamt Krebbekx. ‘Begin voldie graag aan meerdere bedrijven gend jaar gaan we ervaringen uitwistegelijk presentaties willen geven. selen met bedrijven op Brainport De hogescholen zijn goed in robotIndustries Campus in Eindhoven.’ en sensortechnologie en vision.’ www.icdrachten.nl De hogescholen brengen hun experwww.variass.nl

NIKHEF-SPINOFF ASI HAALT VERS GELD OP Nascent Ventures investeert samen met onder meer het Technano Fund in Amsterdam Scientific Instruments (Asi). Deze spin-off van Nikhef ontwikkelt cutting-edge camera’s voor elektronenmicroscopen, massaspectrometers en röntgensystemen, gebaseerd op beeldvormingstechnologie die binnen het door CERN geleide Medipix-consortium is ontwikkeld. De investering stelt Asi in staat zijn ontwikkelteam en productportfolio uit te breiden en meer business te genere-

ren in de wetenschappelijke wereld en opkomende industriële markten. Nascent Ventures participeert in hightech start-ups met veelbelovende doorbraaktechnologieën. Het fonds is een initiatief van ondernemer/investeerder Hans Brouwer, die de ceo-rol van Hans Roeland Poolman, medeoprichter van Asi, overneemt. Poolman zal zich met name met nieuwe projecten gaan bezighouden. www.amscins.com, www.nascentventures.nl

ONTWERP EN REALISATIE GECERTIFICEERDE CLEANROOMS SCAN DEZE QR-CODE VOOR MEER INFO

september 2019

101

AGENDA 21 NOVEMBER 2019 17-19 SEPTEMBER 2019

25-26 SEPTEMBER 2019

TIV HARDENBERG 2019 (VAKEVENT) HARDENBERG Vakevent over de toekomst van de slimme maakindustrie in Noord- en OostNederland. Drie dagen lang presenteren professionals uit het technische bedrijfsleven zich en verbindt TIV onderwijs, onderzoek en overheid met de technische industrie. Zie: www.tiv-hardenberg.nl

KUNSTSTOFFENBEURS (BEURS + CONGRES) VELDHOVEN Deze 21e editie belicht actuele ontwikkelingen en kansen binnen thema’s als circulaire economie, slimme grondstoffen, nieuwe materialen, productontwikkeling en businesskansen. Samen met NRK, Rethink Plastics en MVO laat de beurs tevens zien welke waarde kunststof en rubber toevoegen aan samenleving en industrie. Zie: www.kunststoffenbeurs.nl

16-21 SEPTEMBER 2019 EMO 2019 (VAKBEURS) – HANNOVER Wereldwijde beurs voor metaalbewerking met als motto ‘Smart technologies driving tomorrow’s production!’ Zie: www.emo-hannover.de

25 SEPTEMBER 2019 SOFTWARE-CENTRIC SYSTEMS CONFERENCE (SC2) – EINDHOVEN Professionals en besluitvormers in de wetenschap en industrie delen best practices op het gebied van complexe softwareontwikkeling. Hoe maak je software-engineeringprocessen betrouwbaarder en efficiënter en verbeter je de time-to-market en time-to-value? Zie: www.softwarecentricsystems.com

30 SEPTEMBER-3 OKTOBER 2019 DSPE OPTICS WEEK – EINDHOVEN Vierde editie met een symposium, beurs, demonstraties en een driedaagse cursus over de ontwikkelingen en uitdagingen in optomechatronische systemen. De cursus voor optomechanisch systeemontwerp bundelt de expertise van enkelen van Nederlands meest ervaren systeemarchitecten en -ontwerpers. Zie: www.dspe.nl

3 OKTOBER 2019 SHEET METAL EVENT 2019 – VELDHOVEN Evenement met beurs waarop uitgebreid wordt ingegaan op aspecten als: waar

gaat het met de plaatindustrie naar toe? Wat kunnen we leren van elkaar? Welke skills zijn er nodig voor onomkeerbare trends als afnemende seriegroottes? Zie: www.mikrocentrum.nl/evenementen

9 OKTOBER 2019 INDUSTRIAL CYBER SECURITY EVENT – VEENENDAAL Eerste editie van FHI-event over de uitdagingen en mogelijkheden om organisaties ‘cyber secure’ te maken. Seminarprogramma geeft antwoord op praktische vragen, op een kennismarkt kunnen vraagstukken met twintig exposanten verder besproken worden. Aan de orde komen de basale stappen, user cases, awareness en acceptatie. Zie: www.fhi.nl/industrialcybersecurity

DISCA’19 – UTRECHT Industriële topondernemers schuiven weer aan voor interviews op het scherp van de snede tijdens de talkshow van de 18e editie van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards van Link Magazine. Aansluitend is de uitreiking van de awards voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Thema van de talkshow is ‘Wat wil de klant?’. Link Magazine organiseert het evenement in samenwerking met ING en ISAH. Het is op donderdag 21 november 2019 vanaf 15.00 uur in Boerderij Mereveld in Utrecht. Aanmelden kan nu al, via disca@linkmagazine.nl

31 OKTOBER 2019 DIGITAL TWIN CONFERENCE – EINDHOVEN Voor hightech professionals en besluitvormers die met behulp van digital twinning hun ontwikkelproces een boost willen geven. Sprekers geven een toelichting op succesvolle praktijkcases in diverse sectoren, van machinebouw tot en met healthcare. Zie: www.digitaltwinconference.nl

13-14 NOVEMBER 2019 PRECISIEBEURS (VAKBEURS + CONGRES) – VELDHOVEN Op deze 19e editie is er extra aandacht voor strategische businesskansen. Nieuw zijn de young technology pitches en een jaarlijks wisselend partnerland, deze eerste keer Zwitserland. Zie: www.precisiebeurs.nl

nieuw EB80-BOXI klein & krachtig

de kracht van pressie Metal Work Nederland B.V. Postbus 90, 6710 BB EDE Voltastraat 9, 6716 AJ EDE Tel. + 31 (0)318-665 111 www.metalwork.nl

Metal Work België - Belgique Mechelsesteenweg 277, B-1800 VILVOORDE Tel. + 32 (0) 2-751 6120 www.metalworkpneumatic.be

september 2019

103

isah.com

REALTIME FINANCIEEL INZICHT? JE MAAKT HET MET ISAH

Alles wat in het primaire proces bij maakbedrijven

Het resultaat?

gebeurt, heeft ook altijd een financiële component. Daarom heeft Isah een geïntegreerde financiële oplossing, speciaal voor de maakindustrie. Dit betekent 1 database, realtime integratie

U heeft betere financiële grip en u heeft altijd actuele financiële cijfers.

en geïntegreerde managementinformatie. Elke stap in het productieproces is dus meteen verwerkt in de financiële administratie.

Maak het met Isah.