Link 2018 04 by henjuitgevers.nl

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

Magazine Magazine

september 2018 | nummer 4 | jaargang 20

UITSLAG RONDE 1 ONVREDE Ã&#x2030;N ENTHOUSIASME IN DE MAAKKETENS LOGISTIEK IN EEN HOOGCONJUNCTUUR FABRIKANTEN LATEN EUROPESE NICHEMARKTEN ACHTERAAN AANSLUITEN

THEMA LAAT DE GEBRUIKER HET VOOR JE DOEN

JOHN BAEKELMANS IMEC NEDERLAND

NOEMT COMMUNICATIE CRUCIAAL VOOR SMART CITY

Wat zijn de vraagstukken waar u dagelijks mee puzzelt? Wij inspireren u graag om samen de industrie verder in beweging te zetten. Ervaar het op WoTS en meld u aan via wots.nl met de Festo code WOTS1160 Verzilver uw ticket op onze stand 11D021 en ontvang een cadeau dat u dagelijks in beweging zet.

Magazine

4/18

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

THEMA

LAAT DE GEBRUIKER HET VOOR JE DOEN Apple deed het met zijn smartphones, LinkedIn met zijn website: de grootste impact op het verbeteren van het product had niet het bedrijf, maar de gebruikers. Die ontwikkelden apps en die zetten hun cv op het social medium. Hoe kan een industrieel bedrijf iets van dat businessmodel overnemen? Hoe kan hij bereiken dat die eindklant/gebruiker ervoor gaat zorgen dat producten of diensten beter worden? Welke verlokkingen zijn denkbaar? Moet het altijd om meerwaarde gaan of kan inspelen op ijdelheid ook voldoende zijn? In hoeverre zijn digitale hulpmiddelen daarbij van dienst, of bijvoorbeeld experience centers?

TOPIC LOGISTIEK IN EEN HOOGCONJUNCTUUR

DISCA’18 RONDE 1, UITREIKING 21 NOVEMBER MET BOEIENDE TALKSHOW

SMART CITIES JOHN BAEKELMANS: ‘TRANSPARANTE COMMUNICATIE CRUCIAAL VOOR SUCCES SMART CITY’

ONVREDE ÉN ENTHOUSIASME IN DE MAAKKETENS

‘SLIMME STAD’ CREËER JE NIET VANACHTER BESTUURSTAFEL, MAAR OP STRAAT

Bijna 200 leveranciers en ongeveer evenzoveel uitbesteders zijn de afgelopen maanden genomineerd voor respectievelijk de Best Knowledge en Best Logistics Supplier Award en de Best Customer Award. Drie prijzen die onderdeel uitmaken van Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2018 (DISCA’18). Voor het nomineren van klanten is dit jaar extra animo. Maar dat geldt niet andersom: de bereidheid om toeleveranciers te nomineren stagneert wat. Om uiteenlopende redenen.

Met IoT-technologie kunnen steden ‘smart’ worden gemaakt, in de zin dat de leefbaarheid wordt verhoogd. Evidente oplossingen voor dito problemen bestaan hierbij echter niet, zo heeft John Baekelmans, voorheen chief technology officer bij Cisco en nu managing director & vice-president bij imec Nederland, ervaren. ‘Je moet altijd zorgen voor optimale ‘inclusiviteit’ van de burger.’

MENS EN ORGANISATIE

49 OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

TOPIC: LOGISTIEK IN EEN HOOGCONJUNCTUUR ‘ONVERWACHTS SUCCESVOLLE PRODUCTEN LEVEREN GROOTSTE PROBLEMEN OP’

FABRIKANTEN LATEN EUROPESE NICHEMARKTEN ACHTERAAN AANSLUITEN Het klinkt al een tijdje, ook in de Nederlandse industrie: er is een tekort aan grondstoffen, halffabricaten en componenten. Vrijwel elke sector heeft er last van. Hoe komt dat? Wat zijn de gevolgen? En wat kun je er tegen doen? Link maakte een rondje langs de velden.

Met onder meer een verhaal over het Make Next Platform dat kleine oem’ers helpt uitgroeien tot een grote multinational. Een paar jaar geleden ging het NextOEM-initiatief van start, met hetzelfde doel. Dat leidde wel tot ‘tevredenheid’ bij de deelnemers, maar nog niet tot de beoogde ‘BSML’.

Jobbird gaat arbeidsmarktkrapte Europawijd lenigen voor Rubix Snelgroeiers vinden elkaar

Confed bouwt netwerk van sociale ondernemingen in maakindustrie ‘Kijk niet naar de functie, kijk naar de mens’

STRATEGIE

Familiebedrijf KTR kiest voor organische groei in consoliderend werkveld Bedrijfscultuur als wervingsmiddel op krappe arbeidsmarkt

Link Café in bierbrouwerij over uitdagingen rondom digitalisering ‘We pompen nu terabytes aan klantdata door de cloud’

ZIE VERDER PAGINA 5

september 2018

VDL ETG HEEFT O.A. VACATURES VOOR: SYSTEM ARCHITECT PROJECT MANAGER MECHANICAL ENGINEER

Houd jij van technische uitdagingen? Ontwikkelen en produceren op het randje van het maakbare? Dan past VDL ETG perfect bij jou. Met zo’n 2.000 collega’s werken we wereldwijd aan complexe en innovatieve mechatronische systemen voor hightech productieapparatuur voor de verdere ontwikkeling van computerchips, het bestrijden van ziekten, het onderzoeken van het heelal en het begrijpen van details in cellen en moleculen.

SOFTWARE ENGINEER MANUFACTURING ENGINEER PROGRAM MANAGER QUALITY ENGINEER

www.werkenbijvdl.nl recruitment@vdletg.com

Werken bij VDL ETG betekent veel vrijheid en diversiteit. Diversiteit in projecten en klanten, vrijheid door de grote mate van verantwoordelijkheid die je krijgt binnen je functie. Je werkt met de nieuwste technieken binnen je vakgebied om producten en productieprocessen continue te verbeteren. De combinatie van engineering en hightech productiefaciliteiten onder één dak maakt VDL ETG een unieke werkgever met veel doorgroeimogelijkheden in binnen- en buitenland.

VDL Enabling Technologies Group bv De Schakel 22 • 5651 GH Eindhoven T +31 (0)40 263 86 66 • info@vdletg.com • www.vdletg.com

EN VERDER:

MARTIN

7 23

UIT DE MARKT

STRATEGIE Wemo: op weg naar cto ‘We moeten keuzes maken’

JUBILEUM Twintigste editie Kunststoffenbeurs Compleet ecosysteem op compacte beurs

PROCESVERBETERING Oude Luttikhuis Industrial Automation tekent efficiënter met EPLAN Meervoudig gebruik, enkelvoudige lijnen

DUURZAAMHEID TalkING Industry: circulair ondernemen is niet makkelijk, maar wel een must

PROCESVERBETERING Nieuwe ERP stelt HLT in staat oem-verantwoordelijkheid te pakken

PROCESVERBETERING Nauwkeurigheid en kostenbesparing NTS Norma vergen focus

DIENSTVERLENING De data-uitdagingen van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam Overal meer in control

BEVEILIGING Cybersecuritycheck Fox-IT zet deelnemers aan tot maatregelen Data, geld en kennis nu beter beschermd

COLUMN Je onderscheiden doe je met een procesengineer, niet met een vakman

SAMENWERKEN IN DE KETEN Fieldlab The Smart Connected Supplier Network werpt vruchten af Snel en onbelemmerd informatiedelen in de keten

INNOVATIE Twentse Fraunhofer-voorpost ‘Additive manufacturing als toevoeging aan het productiepalet

PRODUCTONTWIKKELING Turck Nederland helpt Viscon Group met efficiëntere automatisering

AUTOMATISERING Van model-based design tot artificial intelligence MathWorks levert er tools voor

PARTNERS Aircrete groeit razendsnel met de bouw van kolossale gasbetonplants

UIT DE MARKT (vervolg)

111

AGENDA

COLUMN Data sharing en datapartnerships: welke ondernemer durft?

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 20, NUMMER 4, SEPTEMBER 2018 UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 uitgever@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl

‘NEVER WASTE A GOOD BOOM’

‘Never waste a good crisis.’ Winston Churchill zei het al. Maar wat te doen ten tijde van een hoogconjunctuur zoals we nu doormaken? Als het economische tij tegenzit, moeten we creatief zijn, met slimme oplossingen komen om de boel weer aan de praat te krijgen, met innovatieve producten, diensten en processen. Maar nu die boel volop aan de praat ís, in casu, er volop vraag is naar die innovaties, kunnen we ook niet achterover leunen. In termen van de Britse staatsman zou je kunnen zeggen: ‘Never waste a good boom.’ Want, al hebben we momenteel de wind dus in de rug, toch zit het tegen. Dusdanig dat Guido Bergmans van Matas in deze Link verzucht dat het de succesvolle producten zijn die roet in het logistieke eten gooien. In deze booming economie is het heel vervelend als de vraag naar een product groter is dan geforecast. Zeker hier in mature Europa, met al zijn oninteressante nichemarkten voor de grote componentenfabrikanten, betekent dat lang wachten voordat de ongeduldige klant, het geld brandend in de zak, tevreden kan worden gesteld. Welbeschouwd zit er net zo veel onvrede in de keten als tijdens een diepe recessie, alleen is die onvrede verschoven van de componentenproducenten en hun distributeurs naar de oem’ers. We zouden de huidige hausse dus moet aangrijpen voor het ontwikkelen van een structurele oplossing voor die onvrede van de oem’ers en hun eindklant. Vraagt een economische crisis om een innovatief product, om de vraag aan te zwengelen, het huidige tijdsgewricht vereist logistieke innovatie, om sneller in de vraag te voorzien. Nu is die innovatieve logistieke oplossing er al enige tijd. En u bent er ongetwijfeld reeds mee bekend: slimme, intelligente technologie. Probleem is echter dat de vraag naar die innovatie niet op gang komt. Natuurlijk, er wordt volop geautomatiseerd, maar bijna uitsluitend op de schaal van één fabriek. Er zijn ook in onze hightech industrie tal van productiehallen waar in ruime mate volstrekt onbemande processen staat te draaien, 24/7. Maar dat is slechts een schamel antwoord op die vraag naar logistieke innovatie. Die vraagt niet om een slimme fabriek, maar om een slimme toeleverketen, om een smart supply chain waarin, in gestandaardiseerde taal al die onbemande processen met elkaar communiceren. In deze Link ook een artikel over het fieldlab The Smart Connected Supplier Network. Een Nederlands samenwerkingsverband dat gelukkig is aangehaakt bij het Duitse Industrial Data Space. Want in de globale, zozeer vervlochten industrie zijn Néderlandse oplossingen voor logistieke problemen a priori zinloos. We maken nu twintig jaar Link Magazine. Wat in die periode niet veranderd is, is de populariteit van het kapitalistisch adagium: ieder voor zich en God – of iets anders bovenmenselijks – voor ons allen. ‘Never waste a good boom’, is dan ook primair een opdracht voor de (Europese) overheid. Niet om, door zelfzuchtigheid gedreven, muren op te trekken die alleen maar tot tijdverspilling leiden, maar ze juist af te breken.

MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), ir. J.F.M.E. Geelen (Océ), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), H. Gijsberts (Thermo Fischer), ing. A.L. Goudriaan MBA (Blok Group), ir. M.H. Hendrikse (NTS-Group, HTSM-boegbeeld), ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (president & ceo Moba Group), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (ITM Group), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ing. N.J.F. van Soerland MBA (Philips Healthcare), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML) HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Lucy Holl, Wilma Schreiber redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Jos Cortenraad, Hans van Eerden, Wouter Hoeffnagel, Sven Johansen, André Ritsema, Judith Steinmeier, Maarten van Teeffelen, Marcel Westphal COVERFOTO Bart van Overbeeke GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @MartinvanZaalen #linkmagazine.nl

ABONNEMENTEN u 68,50 per jaar ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 26 oktober 2018. Het thema van dit nummer is ‘De digitalisering van het testwerk’.

ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan de uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden bij eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

september 2018

MATLAB SPEAKS MATLAB SPEAKS

DEEP DEEP LEARNING LEARNING

layers, train on GPUs, and deploy to mathworks.nl/deeplearning production systems. mathworks.nl/deeplearning

With just a few lines of MATLAB® code, you can use CNNs and training ® datasets create models, visualise With just to a few lines of MATLAB layers,you train onuse GPUs, and deploy to code, can CNNs and training production datasets to systems. create models, visualise

UIT DE MARKT YASKAWA LAAT INNOVATIES ZIEN OP WOTS 2018 In hal 11 op stand C008 van WoTS 2018 laat Yaskawa uiteenlopende innovaties zien, waaronder een Singular Control democel. Deze werkende cel maakt gebruik van producten van alle divisies van Yaskawa: Drives, Motion, Controls en Robotica. De Yaskawa MP3300iec vormt het vitale hart van de besturing. Deze krachtige machine controller stuurt alle negen assen aan; zowel die van de robots als de servoassen. In de getoonde applicatie stuurt de MP3300iec de snelle GP8 Yaskawa robot aan en een delta robot. Dit loopt via een aantal zeer snelle, betrouwbare maar vooral ook veilige Sigma-7 servo’s die de delta robot en de lopende band aandrijven. Daarnaast bevat de cel het modulaire en extreem compacte I/O-systeem SLIO voor de sensoren. De nieuwste Yaskawa robot, de HC10 collaborative robot (cobot), is

ook in de Yaskawa-stand te zien. Bezoekers kunnen zelf het gemak en de gebruiksvriendelijkheid ervaren door de HC10 een paar taken te laten uitvoeren. De Human Collaborative 10 (HC10) is de eerste van een nieuwe roboticageneratie die Yaskawa heeft ontwikkeld om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar meer toegankelijke en collaboratieve robottoepassingen. Verder worden meerdere innovaties getoond van Yaskawa die zorgen voor het vereenvoudigen en versnellen van alle processen. Een voorbeeld hiervan is de nieuwe generatie frequentieregelaars, die begonnen is met de modellen van de GA700serie. Deze energiezuinige regelaars kunnen alle voorkomende motoren aandrijven. Nog een innovatie die te zien is, is een praktijkvoorbeeld van MOTOLogix, de aansturing van robots vanuit een PLC. Hiermee

Yaskawa IEC Machine Controller vormt het vitale hart van deze geavanceerde motion control-applicatie. Foto: Yaskawa

wordt het eenvoudiger om robots te integreren in systemen en productielijnen. MOTOLogix is beschikbaar voor het eigen Controls platform, maar ook voor Siemens, Rockwell en

B&R. De beursstand wordt gedeeld met Motion Control Automation, channel partner van Yaskawa in Nederland. www.yaskawa.eu.com

WERELDWIJDE INSPIRATIE VOOR GROEI BOZ Het gaat crescendo met de BOZ Group (ruim 130 medewerkers), leverancier van precisieplaatwerk in Bergen op Zoom. De specialist in ontwikkeling & engineering, plaatbewerking, poedercoaten en assemblage, inclusief laserlassen, groeit in al z’n marktsegmenten, van agro en food tot medisch en farma tot machine- en apparatenbouw. Via de klanten vinden de producten van BOZ Group wereldwijd afzet. Een mooi voorbeeld biedt de European Extremely Large Telescope (E-ELT), die in Chili bovenop een berg wordt gebouwd. De primaire telescoopspiegel, met een diameter van 39 meter ’s werelds grootste, is opgebouwd uit 798 segmenten die afzonderlijk gepositioneerd kunnen worden om samen het beste beeld van het diepe universum te genereren. VDL ETG Projects ontving dit voorjaar de order voor levering van de complete draagstructuur en gaf BOZ opdracht voor de plaatwerkconstructies, in totaal 936 stuks (inclusief reserve voor onderhoud). Een inspirerende klus, aldus directeur Corné van Opdorp en zijn BOZ Group haalt dan ook alles uit de kast voor de productie. ‘We hebben een gerobotiseerde laserlasinstallatie met draadtoevoer van Trumpf aangeschaft. Die is bedoeld voor de com-

plexe productievraagstukken, zoals het laserlassen van de plaatwerkconstructies voor de E-ELT. Ik verwacht dat we ook andere producten op die manier gaan aflassen en daarvoor de twee bestaande laserlasinstallaties – wij zijn een van de weinigen in Nederland met drie van zulke installaties – van draadtoevoer voorzien.’ Het is een van de vele facetten van BOZ’s smart factory; naast nieuwe machines en slimmere processen investeert BOZ ook in digitalisering, slimme logistiek en opleiding van medewerkers. Inspiratie voor die smart factory zoekt Van Opdorp op zijn beurt ook wereldwijd. Zo zag hij tijdens een studiereis naar Japan van NEVAT-plaatwerkbranchegroep GPI (waarvan hij voorzitter is) cobots in actie: robots die in productie met mensen kunnen samenwerken. ‘Het was bekend dat ze in Japan heel goed zijn in de organisatie van productie en toch was het een eyeopener. Maar ik heb ook gezien dat het lastig blijft om cobots in de industrie in te zetten, zeker in een bedrijf als het onze waar de series klein zijn.’ Verder bezocht Van Opdorp het technologiecentrum van het Duitse Trumpf, leverancier van onder meer plaatwerkmachines, in Chicago, VS. Daar zag hij hoe machines direct op een groot plaatmagazijn waren aange-

sloten. ‘Het mooie was dat alle Trumpf-machines die wij hebben daar ook stonden. In de smart factory gaat het niet alleen om de machines, maar vooral ook om de organisatie daaromheen.’ De inzet van agv’s (automatisch geleide voertuigen) in de productielogistiek boeit Van Opdorp eveneens. Zijn nieuwste ideeën kan hij binnenkort weer concretiseren, want BOZ plant een uitbreiding van het vloeroppervlak in Bergen op Zoom met 1.000 vierkante meter om de voortgaande groei verder te faciliteren. Bottleneck daarin blijft het gebrek aan goedopgeleide mensen. Als

bestuurslid van de Stichting Vakopleidingen Metaal West-Brabant in Etten-Leur heeft Corné van Opdorp, samen met zijn director operations Peter Huijgens, daarom het initiatief genomen een skills lab voor gerobotiseerd lassen in te richten. ‘Om het initiatief te laten slagen, zijn er minimaal tien bedrijven nodig, daar zijn we nog niet; dus geïnteresseerden, meldt u aan. Want we kunnen wel robots kopen, maar de mensen die ze moeten bedienen en programmeren worden steeds schaarser, dus we moeten blijven opleiden.’ www.bozgroup.nl

DENKEN. september 2018

UIT DE MARKT DRUKKER DOOR DIGITAAL PRINTEN Kunststofspuitgietbedrijf Timmerije in Neede maakt hoogwaardige producten zoals onderdelen van consumentenproducten en covers van machines en apparaten. Sommige van die producten moeten worden bedrukt, onder meer met logo’s en bedrijfsnamen of displays en user interfaces. Tot nu toe gebeurt dat buiten de deur bij gespecialiseerde tampon- en zeefdrukkers. Om de logistiek te beperken en sneller te kunnen reageren op veranderende klantwensen, stapt Timmerije over naar digitaal printen in eigen huis. Daarvoor heeft het twee printers geïnstalleerd, voor zwart-wit en kleuren. Het bedrukken gebeurt op de assemblageafdeling, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werken. Het proces is ingericht in een samenwerking tussen Roelofs Techniek uit Didam (handling), het Duitse Atlantic Zeiser (printen) en Timmerije zelf, meldt directeur Wim Simons. ‘De crux zit in de automatisering eromheen. Het printen moet passen in de complete cyclus van het spuitgietproces. Daar-

om laten wij nooit iets turnkey doen, maar verzorgen wij zelf de systeemintegratie.’ Uitharden met uv-led-licht zorgt voor een goede hechting en droging van de print. Dat verbetert de kwaliteit van de print in vergelijking met een techniek als tamponeren, waar vegen kunnen optreden. ‘We besparen een externe bewerkingsstap die extra handling – met kans op beschadiging – en transport, met bijbehorende CO2-uitstoot, vergt. Het gaat bijvoorbeeld om machinekappen die wel een meter bij een meter kunnen zijn’, schetst Simons. ‘Bovendien gaat de kwaliteit omhoog en zijn we flexibel in het bedrukken; de klant hoeft bij wijzigingen alleen maar een ander bestand aan te leveren. Bij mijn weten zijn wij de eerste in Nederland met dit inline printen.’ Een van de eerste bedrukte producten is het waterreservoir voor een koffiezetapparaat. Dit product bracht meteen extra uitdagingen met zich mee. Het moet namelijk voldoen aan de foodeisen. Bovendien is het product niet

Timmerije heeft inmiddels de eerste in eigen huis bedrukte producten aan klanten geleverd. Foto: Guido Bogert/Timmerije

helemaal vlak, wat extra eisen stelt aan de besturing van de printkop, die nogal fragiel is en dus absoluut niet in contact mag komen met het product. Timmerije heeft met studenten van Universiteit Twente onderzoek gedaan naar het personaliseren van producten. Dat biedt nieuwe kansen, maar is voor een B2B-bedrijf als Timmerije toch lastig, verklaart Simons. ‘Hiervoor moet het klantorderontkoppelpunt zo ver mogelijk in de keten liggen, dus bij de partij die direct aan de eindklant levert. We

hebben het aan meerdere bedrijven laten zien die het interessant vonden maar wel zaten met dat klantorderontkoppelpunt. Een aantal van hen heeft daarom besloten zelf printers aan te schaffen. Daar hebben wij niet meteen wat aan, maar het heeft onze klanten wel de bevestiging gegeven dat wij met de goede dingen bezig zijn.’ En het bedrukken van (grote) series producten trekt voor Timmerije wel degelijk nieuw werk aan. Het bedrijf laat al jaren een gestage groei zien. www.timmerije.nl

On time On budget To specification In co-creation From start to finish

Make complex easy

Our customers and business partners choose to do business with us, because we enable them to focus on their core activities, while we help them develop and optimize their manufacturing processes and products. Masévon Group

www.masevongroup.com

september 2018

lives high technology and quality. Every day.

INTERN TRANSPORT VOOR TUNNEL VERSTERKT INTERNE SAMENWERKING FEYTER Feyter Forklift Services in Terneuzen levert intern transport van diverse merken in allerlei soorten en maten, van heftrucks tot verreikers. Een wel heel bijzonder project voor intern transport betreft de nieuwe servicevoertuigen voor de Westerscheldetunnel, met 6,6 km de langste tunnel voor wegverkeer in Nederland. Bijzonder niet alleen vanwege de speciale eisen die de toepassing in de tunnel stelt, maar ook omdat Feyter Forklift Services maatwerk leverde dat het samen met zusterbedrijf Feyter Industrial Services ontwikkelde en bouwde. Sinds de opening van de Westerscheldtunnel in 2003 waren er vier servicevoertuigen voor het onderhoud van de elektrotechnische installaties van de tunnel. Na vijftien jaar waren ze toe aan vervanging. Vorig jaar verleende Westerscheldetunnelmaintenance, de onderhoudsclub voor deze installaties, de opdracht aan Feyer Forklift Services voor levering van vier nieuwe ‘mobielen’. Half oktober worden ze afgeleverd, meldt projectleider Dennis de Vos, manager light division bij Feyter Forklift Services. ‘Geheel volgens planning, we hebben ons aan de afspraken gehouden

en ons voor de eindklant een betrouwbare partner betoond, terwijl het toch voor ons een nieuw project was met bijzondere eisen.’ De speciale eisen betreffen onder meer het klimaat in de tunnel. ‘De nieuwe voertuigen hebben een volledig dichte onderkant gekregen en dat was best een opgave vanwege de beperkte ruimte.’ De voertuigen moeten namelijk passen in de krappe doorgang waardoor ze naar binnen getakeld worden en in de smalle serviceruimte onder het wegdek. Met afmetingen van 3,8 meter lang bij 1,7 meter hoog bij slechts 0,7 meter breed kan een mobiel twee monteurs en hun spullen vervoeren. De onderplaat en de wielkasten zijn vanwege het vocht in rvs uitgevoerd en het geheel is verzinkt en gepoedercoat. ‘Een nog belangrijkere aanpassing op het vorige ontwerp betreft de laadvloer, die helemaal vlak gemaakt moet kunnen worden door het wegklappen van de stoelen. De brandweer moet bij een calamiteit door het voertuig kunnen, want buitenom is geen ruimte en ook een brancard moet er doorheen kunnen.’ En zo heeft Feyter nog meer, kleinere, aanpassingen in het ontwerp doorgevoerd, zoals de toepas-

sing van aluminium sandwichpanelen voor gewichtsbesparing (met het oog op een zuiniger gebruik van de accu’s voor de elektrische voertuigen). Voor realisatie van de maatHet servicevoertuig voor de Westerscheldetunnel: de stoelen kunnen werkvoertuigen worden weggeklapt voor hulpdiensten. Illustratie: Feyter Forklift Services werkte Feyter Forklift Services Forklift Services in onderhoud aan – dat normaliter equipment voor elektrovoertuigen werd hierbij intern transport vooral verkoopt, gecombineerd met de expertise in verleast of verhuurt – nauw samen engineering en machinebouw van met Feyter Industrial Services. Dit Feyter Industrial Services. De Vos: multidisciplinaire staalbouwbedrijf ‘In de toekomst gaan we vaker deze ontwerpt en construeert machines samenwerking aan. Met drie man en apparaten voor uiteenlopende hebben we bij norminstituut NEN.nl sectoren. De Vos: ‘Nadat ik de richtdiverse opleidingen gevolgd voor lijnen- en de risico-inventarisatie het doen van normonderzoek, het had gedaan, hebben we samen het maken van risicobeoordelingen voor ontwerp gemaakt. Zij hebben vermachines en het opzetten van convolgens de vier voertuigen ontworstructiedossiers voor CE-markering. pen en de chassis gebouwd. SamenIn ons koppie zijn we nu klaar voor bouw van de demo-mobiel en meer van dit soort projecten.’ assemblage van de vier mobielen doet een monteur van Feyter Forklift www.feyter.com Services.’ De ervaring van Feyter

CTO EN SERVITIZATION: NIET COMBINEREN Menig bedrijf switcht van engineering to order (ceo) naar configure to order (cto). Dit in de hoop in het vervolg met geen – of in elk geval – veel minder klantspecifieke wijzigingen geconfronteerd te worden. Want dat zorgt voor meer interne rust en een hogere marge. Maar vaak pakt dat toch anders uit, concludeert Maren Vos die aan de TU Eindhoven promotieonderzoek deed naar het effect van cto in technologie-intensieve bedrijven. ‘Veel ondernemers van kleine technische bedrijven zijn zelf vooral technisch geschoold, hebben minder kaas gegeten van marketing en een minder goed zicht op de markt en hoe hun klantengroep zal reageren op een standaard-modulair aanbod.’ Dan blijkt de markt toch veel turbulenter dan gedacht: komen er veel nieuwe technologieën waarvan de klant graag gebruik wil maken, dan is de ondernemer genoodzaakt daarin te voorzien gelet op de concur-

rentie. De klant kan met de ontwikkelde cto-oplossing niet voldoende tevreden worden gesteld en blijft vragen om specifieke oplossingen. ‘Dat zorgt ervoor dat de organisatie nog steeds voortdurend geconfronteerd wordt met allerhande wijzigingen op modules, met alle onrust en extra kosten van dien.’ In veel gevallen is het verstandig te kiezen voor een hybride oplossing (die Vos duidt met tailored configuration). Daarin wordt gewerkt met een aantal standaardmodulen. Tegelijk is de organisatie in staat te voorzien in een beperkt aantal klantspecifieke wensen waarvoor hij afdoende wil betalen. Gezien de complexiteit van de transitie van eto naar cto raadt Vos af deze strategiewijziging te combineren met het implementeren van een servitization-strategie. ‘Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen klanten, voor wie jouw product kritisch is, een service-module te geven die erin

voorziet dat jij 24/7, binnen een uur, een monteur stuurt. Tegelijk zou je dan – configure to order – een upgrade kunnen doorvoeren, door een verouderde standaardmodule te vervangen door een geüpgrade ver-

sie. Dat lijkt aantrekkelijk, maar dergelijke wijzigingen in je aanbod gelijktijdig implementeren vergt heel veel. Het vraagt immers om andere vaardigheden en een andere organisatiecultuur.’ www.tue.nl

KUNNEN. september 2018

CREATING MACHINES TOGETHER

SYSTEM DEVELOPMENT

SYSTEM ENGINEERING

SYSTEM SUPPLY

Uw partner voor ontwikkeling en serieproductie van mechatronische machines en systemen.

UIT DE MARKT ARNOLD STOKKING (SMART INDUSTRY): ‘IK ZIE WEDERKERIGHEID NOG NIET’ Arnold Stokking, lid van de stuurgroep van Smart Industry, is trots op het stimulerende effect van het Smart Industry-programma op de noodzakelijke digitaliseringstransformatie van de Nederlandse industrie. Maar het zou allemaal nog wel wat sneller mogen en dat vergt een veel meer internationale aanpak. Hoog tijd dus om die grensoverschrijdende aanpak te versterken, vindt Stokking. Want hoe tevreden hij ook is over de geboekte voortgang: digitalisering is een zo breed en complex onderwerp dat je de implementatie niet aan de industrie en de marktwerking alleen kan overlaten. Het vergt de gezamenlijke inzet van de ‘triple helix’, de industrie met de kennisinstituten en de overheid. Dat vergt van de overheid financiële steun, en wel structurele subsidie op basis van in eerste aanleg nationaal en in tweede aanleg internationaal innovatiebeleid. ‘Het verstrekken van gelden voor het stimuleren van digitalisering gebeurt nu veelal op tijdelijke basis en op regionaal niveau. Het Europees niveau is nu misschien een brug te ver, maar laten we eerst eens tot gezamenlijk beleid komen met onze buurlanden, Duitsland en België.

Dat is nodig.’ ‘Wij werken in Nederland bijvoorbeeld samen met bedrijven binnen het Smart Industry Fieldlab op het gebied van communicatiestandaardisatie (Smart Connected Supply Network, red.). Maar dergelijke standaardisatieafspraken sorteren pas echt effect als ze gemaakt worden op internationaal niveau. Om de diverse bedrijven in de keten slim met elkaar te verbinden, maar ook om ervoor te zorgen dat in die bedrijven productiemachines worden opgesteld die dezelfde, open communicatiestandaard gebruiken. Dat vraagt om grensoverschrijdende betrokkenheid van onderzoeksinstituten, maar dan wel op basis van reciprociteit. Zodat het Belgische imec en het Duitse Fraunhofer in Nederland hun kennis en kunde kwijt kunnen op de terreinen waarin zij excelleren, en dat TNO, andersom, ook in België en Duitsland welkom is om haar sterktes voor het bedrijfsleven in te zetten. Die wederkerigheid zie ik nu nog niet. TNO is heel complementair aan wat Fraunhofer bijvoorbeeld in Twente doet. Dat moet je benutten, maar dan wel op basis van structureel internationaal beleid en in internationale

CONDOOR INVESTEERT IN PRO.FILE DATAMANAGEMENT

samenhang. Dat is beter dan ad hoc.’ ‘De kansen die de digitalisering biedt, zijn enorm. Ik knok ervoor om dit onderwerp goed op de internationale agenda’s te krijgen. Ik wil tot formele samenwerkingen komen. Eerder heb ik al een letter of intent getekend met Fraunhofer over embedded software. Op bijvoorbeeld het terrein van communicatiestandaardisatie moeten binnen de Europese Industrial Data Space Association ook duidelijke afspraken gemaakt worden. We moeten ophouden met per land alles zelf doen, maar veel meer elkaars sterktes benutten.’ Daartoe heeft Arnold Stokking regelmatig overleg met het ministerie van EZK en met Fraunhofer. ‘Om duidelijk te maken dat we het regionale innovatiebeleid van provincies moeten inruilen voor een nationaal. Om met onze zusterorganisaties in buurlanden tot afspraken te komen en budgetten bijeen te brengen. Ja, ook op ceo-niveau kent men elkaar en is regelmatig afstemming’, verwijst Stokking naar de contacten tussen Paul de Krom (ceo TNO) en onder andere Reimund Neugebauer (Fraunhofer). Fred van Houten is lid van het ‘forum’ van de organisatie van het Smart Industry-programma. Tevens is hij initiator en wetenschappelijk directeur van Fraunhofer Project Center aan Universiteit Twente. Over de totstandkoming van het FPC in Twente zegt hij: ‘Voordat Fraunhofer Nederland in beeld kwam, was ik al betrokken bij het FME-initiatief Smart Industry, begin 2014. Geert Huizinga (manager industriebeleid bij FME, red.), met wie ik in 2004

Arnold Stokking: ‘We moeten het regionale innovatiebeleid van provincies inruilen voor een nationaal beleid.’

de EU-conferentie Manufuture heb georganiseerd, was een van de initiatiefnemers. Nederland mocht in 2014 invallen voor China op de Hannover Messe en het leek FME wel aardig als premier Rutte het Nederlandse antwoord op Industrie 4.0 aan bondskanselier Merkel kon presenteren. Er is toen met stoom en kokend water een Smart Industryrapport geschreven. Later is TNO zich intensief met deze materie gaan bemoeien. Ik heb veel overleg gehad met Arnoud Stokking en Egbert Jan Sol (cto TNO Industrie en programmadirecteur Smart Industry, red.). Dat nam niet weg dat ik het zinvol vond om verder te gaan met Fraunhofer. Dat staat elkaar niet in de weg, hetgeen het ministerie overigens beaamt. Met steun van de provincie zijn we aan de slag gegaan. Op meerdere onderwerpen werken we samen met TNO’, aldus Van Houten. www.smartindustry.nl

ConDoor is toonaangevend ontwikkelaar en producent van geïsoleerde overheaddeuren. Foto: ConDoor

ConDoor Door Solutions voert PRO.FILE in als PLM-systeem. De doorslag gaf dat PRO.FILE een CAD-onafhankelijk platform is met eenvoudige configuratiemogelijkheden. Het bedrijf uit Zeewolde zet het platform in voor CAD-data-, document- en projectmanagement. In de tweede fase van het invoeringsproject komt er een koppeling met het ERP-systeem Exact. ConDoor Door Solutions (175 medewerkers, productievestigingen in Nederland

en Hongarije) is in Europa een toonaangevend ontwikkelaar en producent van geïsoleerde overheaddeuren voor bedrijfsgebouwen en woonhuizen. Verdeeld over drie productievestigingen in Nederland en Hongarije werken zo’n 175 mensen dagelijks aan de ontwikkeling en productie van duurzame deuren, op maat gemaakt, geheel naar wens van de eindgebruiker. www.condoor.com www.plmxpert.nl

DOEN. september 2018

UIT DE MARKT ELTREX MOTION GROEIT DOOR KLANTGERICHTHEID De klantgerichtheid verhogen en meer structuur aanbrengen in het bedrijf. Met die opdracht ging Coen Waltman begin vorig jaar van start als general manager van Eltrex Motion in Breda, leverancier van een compleet aanbod in aandrijf- en positioneertechniek. ‘Mijn analyse toen: een leuk bedrijf met enthousiaste jonge mensen met klantenfocus, een enorme technische kennis en een geweldig groeipotentieel.’ Uiteindelijk groeide Eltrex Motion in anderhalf jaar van twaalf naar negentien medewerkers. En dan zijn alleen de engineers, account- en productmanagers geteld, want de staf- en ondersteunende functies verzorgt de Eight Lakes group, de holding waar Eltrex Motion onderdeel van uitmaakt. Waltman heeft de verschillende rollen van Eltrex Motion in een duidelijke structuur ondergebracht: distributeur, value-added reseller en system integrator. ‘Het zijn verschillende manieren om de markt en de

september 2018

klanten te bedienen, maar het liep nog wel eens door elkaar heen. Neem projectmanagement: dat heeft nu meer vorm gekregen doordat we bij engineering zijn gaan werken volgens het bekende v-model.’ Dat zorgt voor een betere balans in projecten, door het beter vastleggen van heldere afspraken met de opdrachtgever over uitgangspunten en verwachtingen. ‘De bestaande technische marktfocus hebben we omgebogen naar meer klantgerichtheid. We kijken nu altijd samen met de klant naar de beste oplossing – niet alleen technisch, maar juist ook economisch. Daarbij proberen we de taal van de klant te spreken en de vraag achter de vraag te stellen. Technische mensen zijn vaak oplossingsgericht bezig en pakken de klantvraag meteen op. Wij kijken nu eerst meer naar wat echt het probleem is en komen dan soms met een andere, onverwachte oplossing. Deze manier van denken zat er bij onze mensen altijd al wel in; het

enige dat we gedaan hebben, is ze meer uitdagen om ‘out-of-the-box’ te denken. Tegelijk zijn we ook strikter geworden; sommige klanten kwamen wel vaak kennis halen, maar brachten weinig tot geen business. Daarin zijn we nu zakelijker, overigens zonder de klantgerichtheid en flexibiliteit uit het oog te verliezen.’ In de komende jaren wil Waltman met Eltrex Motion een marktbepalende speler in motion control worden in specifieke (geografische) markten. ‘We concentreren ons nu op de Benelux, maar kijken al met een schuin oog naar andere landen. Op het gebied van zowel motoren en mechanische aandrijvingen als drives en controllers willen we onze klanten totaaloplossingen bieden. Daarvoor hebben we onze engineeringafdeling verder uitgebreid. Met name hebben we engineers binnengehaald met een werktuigbouwkundige achtergrond om samen met de klant aan totaalproductontwikkeling te kunnen doen.’ Dat gebeurt altijd op basis van

standaardproducten. ‘Op elke productlijn hebben we wel een dubbele of drievoudige bezetting aan merken met ieder hun eigen sterke punten, zodat we samen met de klant kunnen vergelijken en kiezen.’ De toegevoegde waarde van Eltrex Motion zit ‘m niet zozeer in op maat gemaakte producten, maar in de complete levering op basis van standaardproducten en logistiek. Een motor bijvoorbeeld wordt desgewenst ook voorzien van vertragingskast en rem, de juiste kabel en/of een beugel erop. ‘De klant kan dit met één uniek productnummer bij ons bestellen. Bijvoorbeeld het eigen interne productnummer dat wij dan overnemen. Als onderdeel van de Eight Lakes group hebben wij toegang tot het wereldwijde logistieke netwerk van onze moedermaatschappij. Dat noemen wij ontzorgen, de juiste technische én logistieke oplossing.’ www.eltrex-motion.com

ABI. INNOVATIE IN UITVOERING. De kracht van het idee blijkt uit de realisatie. Als specialist op het gebied van aandrijvingen, motion control en robotics weten we waar we het over hebben. Of het nu om standaard oplossingen of specialistisch maatwerk gaat: alles begint met DENKEN. In een zo vroeg mogelijk stadium. Wat is de werkelijke vraag? Welke oplossing sluit hier perfect op aan? En dat dan tot in de puntjes uitvoeren. Dat is wat we het best KUNNEN, als familiebedrijf met bijna 100 jaar ervaring. De dienstverlening van ABI gaat van advisering tot realisatie. Inclusief naadloos aansluitende begeleiding en professionele trainingen. En altijd vanuit bevlogen vakmanschap. Dat is waar we het voor DOEN.

AANDRIJVINGEN - MOTION CONTROL - ROBOTICS

www.abi.nl

EEN EINDKLANT DIE ZICH SENANG BIJ JE VOELT, DOET GRAAG WAT TERUG

‘HIJ MOET ONS NIET NAAR DE MOND PRATEN’

THEMA LAAT DE GEBRUIKER HET VOOR JE DOEN Apple deed het met zijn smartphones, LinkedIn met zijn website: de grootste impact op het verbeteren van het product had niet het bedrijf,

Co-creatie tussen klant en toeleverancier is aan de orde van de dag. Maar hoe zorg je

maar de gebruikers. Die ontwikkelden apps en die zetten hun cv op het social medium. Hoe

ervoor dat de eindklant, in casu de gebruiker, ook bijdraagt aan je business, je innovaties

kan een industrieel bedrijf, een plaatbewerker,

en je time-to-market? Dat hij bijvoorbeeld relevante informatie deelt, ideeën genereert

een leverancier van elektronica of een machi-

of complete machines voor je test? Laat hem een slimme toolbox gebruiken of maak van

nebouwer nu iets van dat businessmodel

je eindklant een betrokken launching customer. Kortom, zet de gebruiker aan het ‘werk’ en hij vindt het nog interessant en leuk ook.

overnemen? Hoe kan hij bereiken dat die eindklant/gebruiker, die nu vaak niet eens bereid is te achterhalen hoe de aangeschafte software of machine precies werkt, ervoor

DOOR LUCY HOLL

en tijde van de Mexicaanse griep kregen de Jumbo-supermarkten een strikte order van het hoofdkantoor: desinfecteer minstens drie keer per dag alle winkelwagentjes. Dat leidde tot een hoop gemor in het land, want hoeveel extra tijd en geld kostte dat wel niet. Eén filiaalhouder bedacht een list: hij zette een tafeltje met schoonmaakspullen bij de winkelwagentjes: ‘Geachte klanten, vanwege de Mexicaanse griep willen wij u de mogelijkheid geven om zelf uw winkelwagen te desinfecteren. De middelen hiervoor stellen wij gratis ter beschikking.’ Nou, dat schoonmaken werd veel vaker dan drie keer per dag gedaan. En bovendien: de klanten waren blij met zo’n zorgzame, betrokken, innovatieve leverancier, die inspeelde op hun behoefte aan schoon en veilig winkelen. En de ondernemer was blij omdat het hem nauwelijks geld kostte en een hoop goodwill en positieve aandacht opleverde. Een simpel business-to-consumer voorbeeld, maar het heeft veel in zich van het idee ‘laat de klant het voor je doen’. Een klant is zeer genegen iets te doen wat niet meteen binnen het traditionele klant-leverancierstramien valt, als hij een voordeel voor beide partijen ziet. Nog wat van die ‘meewerk’-voorbeelden: tientallen mensen dachten via social media mee met fietsenfabrikant VanMoof over de perfecte, hippe stadsfiets. De VanMoof-fietsen zijn nu wereldwijd te koop en fietsbezitters voelen zich ware leden van de VanMoof-familie. En ook: mensen steken veel tijd in hun LinkedIn-profiel. Het levert hun een netwerk op en LinkedIn verdient dankbaar zijn geld met de data. En nog één: bij Google maken gebruikers zelf hun advertentie en Google is zo aardig om te analyseren of het werkt. De Amerikaanse consultant en onderzoeker Patricia Seybold bedacht een term voor deze aanpak: Outside Innovation. Ze schreef een aantal jaren geleden een boek met die titel en als ondertitel: How Your Customers Will Co-Design Your

september 2018

Company’s Future. Betrokken klanten spelen volgens haar met plezier de rol van gids, eerste gebruiker, consultant, adviseur, data- en informatieleverancier, promotor en meer. Een klant die zich senang bij je voelt, doet graag wat terug. Kijk wie die meest actieve klanten zijn, stel je open, betrek hen bij je processen, zorg dat je heel goed weet wat zíj nodig hebben en wat hun doelen zijn, geef ze ondersteunende tools en laat ze meedenken en meeontwikkelen. De digitalisering maakt het steeds gemakkelijker om realtime data bij de klant te verzamelen over de stand van zaken van geïnstalleerde machines.

KANTPERS OVER DE VLOER Dit klinkt als de relatie tussen SafanDarley uit Lochem en Snaas Metaalwaren uit Hoorn. Snaas Metaalwaren is specialist in plaatbewerking, lasconstructies, stampwerk en profielwalsen: het snelgroeiende bedrijf stond vorig jaar in de lijst FD Gazellen 2017. SafanDarley is mondiaal specialist in de ontwikkeling en bouw van kantbanken en scharen voor zowel het dunne als het dikke plaatsegment. Het bedrijf bedacht de servo-elektronische kantbank. Snaas is al tientallen jaren klant bij SafanDarley en heeft deze zomer een grote plek op de werkvloer ingeruimd om een machine van SafanDarley uit en te na te testen. Het is een hybride, compacte en snelle kantpers, een combinatie van hydrauliek en elektronica. ‘Wij voelen ons vereerd om betrokken te worden in de testfase van deze machine. Dit type machine is toch een heel belangrijke schakel in ons complexe en gevarieerde voortbrengingsproces’, aldus Gerrit Katsma, operations manager bij Snaas Metaalwaren. ‘Kwaliteit en doorloopsnelheid zijn enorm bepalende factoren voor ons.’

BRUIKBAAR VOOR DE KLANT Als SafanDarley een machine bij een klant neerzet om te testen, dan is die machine door SafanDarley zelf natuurlijk al heel aardig bevonden. ‘Maar sommige dingen zijn lastig te testen’, zegt

gaat zorgen dat producten of diensten beter worden? Welke verlokkingen zijn denkbaar? Moet het altijd om meerwaarde gaan of kan inspelen op ijdelheid ook voldoende zijn? In hoeverre zijn digitale hulpmiddelen daarbij van dienst, of bijvoorbeeld experience centers?

• ‘Wij kunnen iets goed vinden, maar dat is eigenlijk niet relevant.’ • Het testen op locatie is geen sinecure. • ‘Software is niet altijd heilig, kijk ook eens naar de eigen productie.’ • Onderlinge openheid is het devies.

sales accountmanager Marco van Drie van SafanDarley. ‘Wij maken machines om metalen platen te buigen, wij zijn een machinebouwer en geen plaatbewerker. Wij kunnen iets goed vinden, maar dat is eigenlijk niet relevant, de klánt moet het goed vinden. De machine moet bruikbaar zijn voor de klant. Het is van groot belang dat we goed luisteren.’ Dat testen op locatie is geen sinecure. Van Drie: ‘Als we ergens bij een klant een machine plaatsen, zijn we met transport en alles duizenden euro’s kwijt. Er hangt een flink prijskaartje aan, maar die kosten moeten we nemen.’ Katsma vult aan: ‘Als Snaas stellen we onze beste mensen, ruimte en producten ter beschikking. Zo’n plaatsing van de machine vergt een zorgvuldige voorbereiding. Je hebt het over zwaar transport, professionele logistiek door onze fabriekshal heen en de juiste aansluitingen en programmering van de machine, terwijl we met zeer drukke tijden in de productie zitten. Ook de scholing en instructie legt beslag op ons, omdat alle noviteiten toch goed uitgelegd moeten worden aan de operators.’

Illustratie: Josje van Koppen

Het kost wat, het vraagt veel, maar het levert beide partijen veel goeds op, oordelen beiden. ‘SafanDarley kan zijn nieuwste ontwikkelingen in de praktijk toetsen aan de ontwerpcriteria en klantwensen’, zegt Katsma. ‘Welke mogelijkheden zijn er om de machine 100 procent te laten presteren? Wij hebben jarenlang ervaring met dit type machines en kunnen de laatste verfijningen in gebruikersgemak, functionaliteit en duurzaamheid mee helpen aanbrengen.’ Wat Snaas Metaalwaren er volgens hem voor terugkrijgt, is inzicht in de laatste stand van techniek. Het bedrijf vindt het onder meer van groot belang om de nieuwste hoekmeetsystemen en software te testen en op de hoogte te blijven van innovaties. ‘We merken dat deze machines toch steeds weer mooie veranderingen ondergaan die het leven van de operators aangenamer en efficiënter maken.’ Snaas draait nu volledig productie op de machine met veel verschillende materialen.

GEDEGEN FEEDBACK SafanDarley kan gedegen feedback verwachten: de operators en teamleider hebben een feedbacklijst gemaakt om talrijke punten qua veiligheid, kwaliteit, output, snelheid, ergonomie, software en bediening te evalueren. Katsma: ‘Deze praktijkervaringen hebben zeker toegevoegde waarde voor de productontwikkelaars van SafanDarley. Het is mooi dat de laatste kiertjes tussen ideeën en praktijk worden gedicht.’ Er zijn regelmatig gesprekken over de machine en de praktijkervaringen. Van Drie: ‘Sommige zaken passen onze mensen ter plekke aan. Andere punten vragen een langere engineering en komen op de prioriteitenlijst te staan voor onze r&d-afdeling. We kijken vooral ook naar behoeften die voor meer klanten zullen gelden, we zoeken naar de grootste gemene deler. We willen verder komen met het product, zodat we het aan een bredere kring kunnen aanbieden. In deze test gaat het om het genoemde hoekmeetsysteem en bijvoorbeeld ook om de interface: hoe maken we die zo gebruikersvriendelijk mogelijk?’ Zo’n test van in dit geval drie maanden vraagt een sfeer van openheid en vertrouwen tussen klant en toeleverancier. De verwachtingen over en weer moeten helder zijn, aldus Katsma en Van

Drie. ‘Wij zoeken een klant van wie je weet dat hij betrouwbare informatie levert en open staat voor discussie. Hij moet ons niet naar de mond praten, bijvoorbeeld om een bepaalde korting te forceren voor een toekomstige aankoop. We zetten een dure machine neer, van 170.000, 180.000 euro. Het is heel belangrijk dat we weten waar hij staat, dat het bedrijf toegankelijk is, dat we hier binnen kunnen lopen en dat de productie stilligt als we afgesproken hebben dat we erbij willen. We nemen echt de tijd om de juiste keuze te maken naar welke klant iets toe gaat.’ De klant moet zich realiseren dat het om een testfase gaat en kan geen perfectie verwachten. ‘Er kan wat misgaan. Dan willen we niet meteen torenhoge claims krijgen. We hebben ook zaken vastgelegd op papier. Het is vrij complex, maar ik zou het toch met veel van onze klanten wel aandurven.’

OPVALLENDE BENADERING De testklant kan een innovatief bedrijf zijn waarmee al jarenlang een relatie bestaat. Of een potentiële klant met opvallende ideeën of bijvoorbeeld een duidelijke kijk op hoe de software in elkaar moet steken. ‘Op beurzen, tijdens bezoeken kun je ondernemers tegenkomen die opvallen door een geheel eigen benadering’, zegt Van Drie. Hij noemt Lute Brouwer Oventechniek in Nijverdal die met verrassende ideeën kwam. Deze specialist op het gebied van rotatieovens voor bakkerijen was vorig jaar launching customer voor de SafanDarley H–Brake Hybrid 110T 3 meter. ‘We zijn daar met onze directeur geweest en met r&d-mensen. Wat voor ons een eyeopener was? Fabrikanten maken veelal een 3D-model van wat ze gaan bouwen. Daar moet dan onze software in om onderdelen op onze machines te

september 2018

THEMA LAAT DE GEBRUIKER HET VOOR JE DOEN kunnen maken. Soms loopt het even niet soepel. “Mopper dan niet meteen op de leverancier, maar kijk of een product licht veranderd kan worden zodat het wel produceerbaar is”, stelden de mensen bij Lute Brouwer. Waarom kan het niet en is dat onoverkomelijk? Wij leren ervan: software is niet altijd heilig, kijk ook eens naar de eigen productie, moet het wel zo ingewikkeld? Fantastisch als je zo’n inzicht opdoet bij je klant. Het is altijd een wisselwerking.’

VIJANDMODEL De relatie tussen SafanDarley en zijn klanten is wat Sicco Santema, hoogleraar Marketing en Ketenmanagement aan de Technische Universiteit Delft en partner van organisatieadviesbureau Scenter in Driebergen, een ware partnerrelatie zou noemen. ‘Laat de gebruiker het voor je doen’ houdt in dat je gezamenlijk optrekt en elkaar als partners in de keten ziet, stelt hij. Nog te vaak ziet Santema dat er sprake is van een star transactiemodel: het oude hokjesdenken. Wij zijn de klant, jullie de leverancier. Neem de overheid met haar kille, vooral op prijs en te weinig op waarde gedreven tenders. De klant bepaalt en maakt niet maximaal gebruik van de expertise van de leverancier. Er is geen beweging. ‘Het is het klassieke model van elke euro kan maar één keer uitgegeven worden en de leverancier en klant pakken ieder hun stuk en dat noem je winst. Om het nog dramatischer te zeggen: het is het vijandmodel versus het samenwerkingsmodel.’ Een toeleverancier is er zeer bij gebaat als zijn klant hem als het ware meeneemt in de keten en informatie teruggeeft. Santema: ‘Ik wil als leverancier uit de klant kunnen trekken wat diens klanten een stap verder in de keten nodig hebben. De klant kan voor informatie zorgen over de omvang van de markt, de behoeften.’ Een leverancier weet volgens Santema vaak zelf wel hoe hij aan productinnovatie moet doen. Kijk liever samen naar procesinnovatie, naar een slim, lean proces in de keten. ‘Stel, je levert scheepsmotoren aan een werf en weet heel goed wat er nodig is

‘Wij hebben jarenlang ervaring met dit type machines en kunnen de laatste verfijningen mee helpen aanbrengen’, aldus Gerrit Katsma, operations manager bij Snaas Metaalwaren. Foto: Snaas

aan de haal gaat. Dat is niet meer van deze tijd. Dat is het typische vijandmodel, het oude transactiedenken. Een keten is tegenwoordig sowieso al zeer transparant door alle online informatie. Onderlinge openheid is het devies. ‘Ga veel meer in gesprek, communiceer. De tijd van ‘u vraagt, wij draaien’ is voorbij.’

EIGEN EXPERIENCE CENTER Voortman Steel Machinery in Rijssen staat meer en nauwer in contact met de klant en andere stakeholders dan ooit. Het bedrijf ontwerpt, ontwikkelt en vervaardigt al ruim 45 jaar machines voor de profiel- en plaatbewerkende industrie en opende een jaar of vier geleden het hypermoderne Voortman Experience Center: een combinatie

‘Je klant is je medestander en moet jouw expertise laten doorstromen naar de eindmarkt’

voor tien jaar lang ongestoord gebruik. Laat de klant aan zijn klanten vertellen dat ze juist jouw motor met die en die garanties moeten hebben. Je klant is je medestander om de motoren naar de markt te krijgen en moet jouw expertise laten doorstromen naar de eindmarkt. Ik ben heel erg van utilizing expertise. Zorg dat die klant je expertise op waarde schat en dat meeneemt in de keten.’ Klanten die huiverig zijn om hun waardevolle informatie prijs te geven, willen kennelijk iets beschermen omdat ze denken dat de ander ermee

september 2018

van de showroom van de productielocatie van Voortman Steel Machinery (aan de overkant van de straat) en een hightech academy voor ingenieurs en machinebedieners, zowel van intern als extern. Het center heeft een lounge/bar, vergaderzalen en een groot auditorium voor tal van evenementen van het eigen bedrijf, klanten, leveranciers en brancheorganisaties. Er zijn rondleidingen en machinedemonstraties en Voortman biedt een scala aan trainingen in machineveiligheid, machinespecificaties, bediening en onderhoud. De opgestelde machines in het center zijn

volledig operationeel. Aan alles is te zien dat er vele miljoenen in het Experience Center zijn geïnvesteerd. Er kan van alles, Voortman staat er voor open.

UITWISSELING TUSSEN ‘VAKIDIOTEN’ ‘Terwijl wij met elkaar praten, lopen hier twee teams van buitenlandse klanten rond: één team heeft nog geen producten van ons maar overweegt een aankoop en komt kijken of een machine aan hun eisen en wensen voldoet. Het andere team wordt in alle rust getraind voor een machine die ze gaan gebruiken. Je hebt samen een aantal dagen in een eigen, mooie ruimte en daardoor vloeit de informatie over en weer ook veel gemakkelijker’, zegt Pierre Verwegen, director sales & marketing. Een paar dagen eerder was er een klant die zijn eigen materialen bij zich had om er ter plekke mee te experimenteren. Van elk type machine van Voortman staat in het Experience Center de meest uitgebreide variant. ‘We hebben iemand in dienst die niets anders doet dan trainen en demonstraties geven. Die communiceert makkelijk én kent de machines van haver tot gort. Klanten vertellen wat ze doen, wat ze willen. Er is een continue uitwisseling van informatie tussen ‘vakidioten’ aan de klantzijde die het maximale eruit willen halen en die hun producten en processen heel goed kennen, en ‘vakidioten’ van ons die de machines en hun mogelijkheden en grenzen kennen. Wij proeven de productiefilosofie van een individuele klant zodat wij een gerichtere aanbieding kunnen doen: is hij vooral uit op een hoge kwaliteit, een lage prijs, flexibiliteit of veel volume?’ De Voortman-collega’s vertellen elkaar wat opviel, waar klanten veranderingen willen zien of het op een andere manier doen. Alle medewer-

247TAILORSTEEL.COM 24 uur per dag en 7 dagen per week online tailor-made producten direct te bestellen Al vanaf één stuk maar ook seriematig. De vlakbedlasers, kantbanken en profiellasers staan voor u klaar.

Discover Sophia Your personal online assistant. Smart. Simple. Sophisticated. www.247TailorSteel.com

kers van het sales & marketingteam en productmanagement houden kantoor in het Experience Center. Ook de brug met de engineers aan de overkant van de weg is makkelijk te slaan. Bij Voortman Group werken zo’n 500 mensen, 300 bij Voortman Steel Machinery en 200 bij Voortman Steel Construction. Die laatste produceert vanzelfsprekend op Voortman-machines. Ook daar en in de assemblagehallen van de machinefabriek kunnen klanten van oudsher komen kijken, maar het Experience Center is een wel heel ideale omgeving. Verwegen: ‘Je gaat intensief met elkaar om. Buitenlandse gasten zijn een aantal dagen bij ons. We zetten een mooi programma in elkaar, we demonstreren, we testen en nemen ze mee naar Nederlandse klanten. Dat is heel wat anders dan een klantbezoek van anderhalf uur. Als de klant de tijd neemt om ons een paar dagen te bezoeken, stijgt de kans op succes. Het center draagt zeker bij aan onze snelle groei. Het levert betere relaties op, meer onderling inzicht en vertrouwen, beter getrainde en geïnformeerde klanten, een snellere acceptatie van machines en bovenal een betere dialoog.’

VERDER BROEDEN Het grootste gedeelte van de klanten van Voortman komt uit Europa, de tweede grootste markt is Noord-Amerika. ‘We bouwen hier in het Voortman Experience Center nu ook testlijnen van machines op, niet per se van machines die we al verkocht hebben, maar prototypes met de nieuwste ontwikkelingen. Onze r&d-mensen hebben

hier de ruimte. Daar zijn niet per se klanten bij, tenzij wij de ontwikkeling samen met een klant doen.’ Heel regelmatig zijn er in het Experience Center ook evenementen voor leerlingen, studenten, branchegenoten, ondernemers uit de regio of clubs als de Metaalunie. ‘Het center is er niet alleen voor klanten. Het vervult ook een maatschappelijke rol. We enthousiasmeren mensen voor techniek en voor ons. Dat levert meer stagiairs en nieuwe medewerkers op.’ Voortman broedt op nieuwe plannen. ‘We zijn heel blij met wat hier gebeurt, maar we willen er nog meer uithalen. Een idee is om een deel van de r&d hier neer te zetten om vervolgens in combinatie met de aanwezige proto- en testopstellingen nog intensiever ook in samenwerking met klanten te ontwikkelen. Wat we hier doen, moet vernieuwend zijn, recht te rekenen zijn en logistiek kunnen.’ Inmiddels zetten meer bedrijven experience centers, solutions centers en smart labs op waar klanten en toeleveranciers welkom zijn om van elkaar te leren en vertrouwd te raken met nieuwe technologieën en producten. ABB heeft zijn Benelux Experience Center in Zaventem. Turck opende een paar jaar geleden in Zwolle het Turck Automation Solution Center, een volledig nieuwe testen praktijkruimte voor machineautomatisering. Festo heeft in Delft zijn Experience Centre voor industriële automatisering met daarin ook een volledig geautomatiseerde en flexibele assemblagelijn. Festo-medewerkers en klanten

‘sleutelen’ aan applicaties die zij in hun machines kunnen opnemen.

TOOLKIT Harvard-econoom Stefan Thomke doet al jaren onderzoek naar innovatie en noemde vorig jaar in het Financieele Dagblad een innovatiegebod dat ook goed past bij ‘laat de klant het voor je doen’. ‘Gij zult een toolkit aanbieden’, zei hij. ‘Toen General Electric nog een plastics-divisie had, liet het klanten zelf innoveren door ze een gereedschapskist met benodigde software te geven. Daardoor had GE veel minder mensen nodig om het contact met klanten te onderhouden. Effectieve toolkits helpen klanten om zelf efficiënt te experimenteren. Dergelijke kits hebben allerlei standaardcomponenten en sluiten aan bij het eigen productieproces, zodat de wensen van klanten uitvoerbaar zijn.’ Lenze doet iets soortgelijks met FAST, zijn feasibly application software toolbox (zie het artikel hierna). Het meest extreme voorbeeld noemt Thomke de App Store van Apple: ontwikkelaars over de hele wereld ontwikkelen ontelbare apps volgens de strikte regels van Apple. Die zet ze na goedkeuring tegen een provisie van 33 procent in zijn store. Het levert Apple tientallen miljarden dollars op. www.snaas.nl www.safandarley.com www.voortman.net www.scenter.nl

september 2018

FAULHABER BHx

Maximum power in je handpalm

FAULHABER borstelloze DC-servomotoren uit de serie 1660 ... BHx

NIEUW

WE CREATE MOTION

In de medische sector dragen afzonderlijke mensen grote verantwoordelijkheid. De nieuwe aandrijfserie 1660 ... BHx maakt dit werk letterlijk lichter: de motoren vragen weinig installatieruimte en wegen bijzonder weinig. En toch leveren ze onvoorstelbare snelheden, zonder daarbij veel warmte of geluid te produceren. Deze serie is daarom een perfecte match voor medisch handgereedschap met hoge eisen aan vermogen en beperkte inbouwruimte.

Meer informatie op www.faulhaber.com/bhx/nl/ FAULHABER Benelux B.V. Âˇ info@faulhaber.nl

THEMA LAAT DE GEBRUIKER HET VOOR JE DOEN

FAST SPAART KLANTEN VEEL TIJD EN GEEFT LENZE MEER INZICHT IN BEHOEFTEN (EIND)KLANT

DANKZIJ TOOLBOX GAAT HET MINDER OVER DE DETAILS Klanten van Lenze kunnen bij het ontwerpen van hun machines gebruik maken van een toolbox vol kant-en-klare softwaremodules en standaardfuncties voor motion control: Lenze FAST. Dat staat voor Feasibly Application Software Toolbox. Door naar de machinebouwers te luisteren, weet Lenze exact wat ze nodig hebben. Op die behoeften is de toolbox gebaseerd. ‘We snappen elkaar beter.’

DOOR LUCY HOLL

oit kwamen de klanten bij het van oorsprong Duitse Lenze voor een tandwielkast, een frequentieregelaar of een controller. Die tijd van denken in losse producten is al heel lang voorbij. Van leverancier van aandrijftechniek is Lenze (met inmiddels meer dan 650 miljoen euro omzet en 3.800 medewerkers) uitgegroeid tot global partner in motion-oplossingen voor de machinebouw. Het gaat om het totaal van aandrijf- en automatiseringsoplossingen. Zo omschrijft Marc Vissers het. Hij is marketing strategy coördinator voor Europa West en werkt met name vanuit het kantoor in Den Bosch. Lenze ontwikkelde een toolbox waarmee klanten de engineering van hun machines aanzienlijk kunnen vereenvoudigen en versnellen. De modulaire box FAST bevat voorgeconfigureerde en herbruikbare software. Alle functionaliteiten voor motion control zijn erin terug te vinden. Klanten kunnen naar behoefte credits kopen om FAST bij hun engineering te gebruiken.

ANDERE GESPREKKEN Klanten modulariseren hun machines steeds sterker. De toolbox sluit daarop aan voor de motionfunctionaliteiten. Het bespaart engineeringstijd. ‘Tot 80 procent’, aldus Vissers, ‘je programmeert niet, je configureert.’ Het voorkomt fouten, want alle beschikbare technologieblokken zijn uitgebreid getest en hebben zich al bewezen in de praktijk. Ook engineers met minder motionervaring kunnen met FAST aan de slag. De software is gebaseerd op hardwareproducten die Lenze in het assortiment heeft, maar kan ook met andere merken communiceren. In een machine zitten wellicht producten van wel twintig verschillende merken. FAST staat ook open voor de

De modulaire toolbox FAST van Lenze bevat voorgeconfigureerde en herbruikbare software. Illustratie: Lenze

integratie met producten van andere fabrikanten. En een groot voordeel voor zowel Lenze als de klant: de tool biedt een goede basis om het gesprek aan te gaan en tot een optimale oplossing te komen. ‘Wij kunnen onze expertise veel gerichter delen. Het gaat niet meer oneindig over details. Voorheen was er wel eens gesteggel tussen software en hardware engineers aan tafel over de grootte van onderdelen, of er wel of niet een knopje ergens moest komen, hoe het zat met problemen met stof. Nu zitten in een ontwerp kant-en-klare oplossingen uit FAST geïntegreerd en kan het gesprek gaan over optimale functionaliteit. De klant kan zich meer op zijn eigen core business concentreren: wat wil hij met de machine, hoe kan hij een machine exact afstemmen op de eisen van zijn klanten? Bij dit alles houdt hij zijn intellectual property van de machine natuurlijk zelf.’

Lenze ziet hoe klanten de toolbox inzetten, leert van de gebruikerservaringen en ontdekt wat beter kan. Zo is inmiddels nog veel meer robottechnologie ingebracht. ‘Dat kwam helemaal uit een marktvraag’, zegt Marc Vissers. ‘Een klant gaf aan waar hij tegenaan liep en wat hij miste in FAST. We hebben een klein onderzoek gedaan of dat voor meer klanten gold. We hebben er vervolgens een afstudeerder opgezet om FAST door te ontwikkelen. Iedereen profiteert daarvan. Deze afstudeerder hebben we nu in dienst genomen.’ Vissers verheugt zich al helemaal op de beurs WoTS, World of Technology & Science, begin oktober in Jaarbeurs Utrecht. Lenze presenteert zich op World of Motion & Drives. ‘Onze toolbox wordt steeds beter, nog intuïtiever in gebruik. We laten zien wat er allemaal kan met digitaal engineeren. De hardwareen softwarewereld komen steeds dichter bij elkaar.’

GOED INZICHT

HECHTERE RELATIE

Kortom, geef de klant zo’n slimme toolbox en hij komt veel beter voorbereid aan tafel. Hij weet beter wat hij wil en wat Lenze als supplier daarin kan betekenen. Vissers: ‘Wij krijgen een heel goed inzicht in de denkwijze van de klant, omdat we op een andere manier samenwerken. Wij gaan steeds meer begrijpen hoe zijn machines in elkaar steken en waar zijn groeimogelijkheden maar ook de pijn zit. Zijn businessmodel wordt helderder, waardoor wij hem beter kunnen consulteren.’

Zo’n toolbox als FAST zorgt voor hechtere klantrelaties, weet Vissers zeker. ‘Hoe meer machine-equipment een klant uitrust met deze technologie, hoe minder uren hij hoeft in te plannen, hoe minder fouten en minder kosten er zijn. Hoe vaker de klant het toepast, hoe meer hij ervan kan profiteren. Het geeft zeker klantenbinding.’ www.lenze.com

september 2018

Visit us! Booth # 10C036

2 T/M 5 OKTOBER 2018 JAARBEURS UTRECHT

ALL SHAPES. ALL SIZES. ALL COLORS. www.br-automation.com/PowerPanel

< < < < <

PLC + HMI = Power Panel C-Series Pure HMI = Power Panel T-Series For I/O, drives and safety POWERLINK | Ethernet | USB | CAN | RS232 | RS485 4.3" | 5.7" | 7" | 10.1"

THEMA LAAT DE GEBRUIKER HET VOOR JE DOEN

RENISHAW VERGAART FEEDBACK KLANT OM SCHERP TE KRIJGEN WAT DIE ÉCHT NODIG HEEFT

‘95 PROCENT KENT DE MOGELIJKHEDEN VAN ZIJN MACHINES NIET’ Hoe zit het met het verzamelen van gebruikerservaringen voor de verbetering van producten en diensten? Renishaw doet niet anders. Sterker nog: de feedback wordt verwerkt in casestudies, die voor alle klanten beschikbaar zijn. Ben Verduijn, area salesmanager van Renishaw, wil maar zeggen: de ervaringen van de klant zijn absoluut belangrijk. DOOR ANDRÉ RITSEMA

enishaw levert onder andere (precisie)meetproducten voor de industrie. Het bedrijf, met de hoofdvestiging in het Verenigd Koninkrijk, ontwikkelt en produceert producten voor precisiemeting en procescontrole, waarmee klanten door middel van positiemeting en procescontrole de productietijd kunnen verkorten, machines betrouwbaarder kunnen laten produceren en de kwaliteit kunnen verhogen. Het bedrijf is, kort gezegd, specialist in het opsporen, aanpakken en beheersen van afwijkingen in de productieactiviteiten van de klant. Renishaw telt wereldwijd bijna 5.000 medewerkers, van wie elf in het Nederlandse kantoor in Breda. Dat lijkt niet veel. Maar, zegt Verduijn: ‘In bijna alle Nederlandse machinefabrieken waar CNC-machines staan, kennen ze ons en onze producten.’

ERVARINGEN NAAR ONTWERPERS Goed, het belang van het verzamelen van feedback dus. Behoorlijk cruciaal in de werkwijze van Renishaw, zegt Verduijn. ‘We luisteren goed naar wat klanten tegen ons zeggen over hun productieproces en kijken vervolgens wat we ermee kunnen.’ Voor de klant zelf natuurlijk, maar ook voor

‘Ik zeg niet voor niets tegen de klant: we verkopen geen product, we verkopen een oplossing’

andere klanten. Alle feedback wordt gedocumenteerd. En die input gaat eventueel de wereld over. ‘Dan kunnen onze collega’s in Azië en de Verenigde Staten bij vergelijkbare klanten zeggen: “Dit meetprobleem speelt bij zo’n machine bij een

fabrikant in Nederland. Herkennen jullie dit? Moeten we daar samen eens naar kijken?” En dan kunnen ze het – indien nodig – oplossen.’ Belangrijk is ook, zegt Verduijn, dat relevante feedback van klanten wordt verwerkt in casestudies die voor iedereen beschikbaar zijn. ‘Zowel voor ons eigen productieproces als voor onze klanten. Op die manier zorg je ervoor dat alle kennis toegankelijk is. Alle klanten kunnen er hun voordeel mee doen.’ Verduijn heeft geen concrete voorbeelden van feedback van klanten die heeft Alle feedback wordt gedocumenteerd, vertelt Ben Verduijn van Renishaw. geleid tot aanpassingen ‘Dan kunnen onze collega’s in Azië en de USA bij vergelijkbare klanten zeggen: van de producten van Reni“Dit meetprobleem speelt bij zo’n machine bij een fabrikant in Nederland. Herkennen jullie dit?”’ Foto: Renishaw shaw. Maar het is zeker, zo zegt hij, dat alle gebruikerservaringen tot betere proVerduijn. ‘Ik denk dat 95 procent van de klanten ducten van het bedrijf leiden. ‘Alle input die bij niet goed inzichtelijk heeft wat de mogelijkheden onze ontwerpers terechtkomt, wordt bekeken. En van hun machines zijn; hoe ze deze optimaal waar nodig passen we dingen aan, bijvoorbeeld in kunnen gebruiken. Ik zeg niet voor niets tegen de de interface of wat betreft het gebruiksgemak. klant: we verkopen geen product, we verkopen Het is een kwestie van constante innovatie, waarbij we alle input en feedback meenemen.’ een oplossing. We gaan namelijk eerst uitgebreid met de klant om tafel om scherp te krijgen wat hij nodig heeft. Hij zegt bijvoorbeeld dat hij een SAMEN OPTREKKEN nieuw productiemiddel wil, maar uit die gesprekDe area salesmanager benadrukt dat de feedback ken blijkt dan dat een efficiëntere inrichting van van de klant mede tot stand komt in samenwerhet bestaande proces tot veel betere resultaten king met Renishaw. Het bedrijf probeert namelijk leidt. Zo komen we samen tot de beste oplossing. constant klanten te laten nadenken over hun proEn die oplossingen kunnen we vervolgens ook ductieprocessen. ‘Als een proces in de machinehal weer inzetten bij andere klanten en eventueel bij niet goed verloopt, bekijken we met de klant hoe onze eigen ontwerpers of productieprocessen. dat komt. Wat gaat er precies fout? Hoe komt Op deze manier tillen we het productieproces dat? En met die uitkomsten gaan we samen aan naar een hoger niveau. We hebben elkaar gewoon de slag. Zo komen we tot een beter productienodig.’ proces.’ Het gezamenlijk optrekken is belangrijk, omdat veel bedrijven niet goed scherp hebben hoe hun machines optimaal werken, is de ervaring van www.renishaw.nl

septeber 2018

sinds 1989 Verenigde Staten

sinds 2002 China

sinds 1959 Duitsland

sinds 2017 Taiwan

sinds 2016 Brazilië

sinds 1998 India

We vieren 50 jaar ROTEX

Het is 1967... ...in Kaapstad wordt de allereerste harttransplantatie met succes uitgevoerd... Voor het eerst in de geschiedenis worden twee ruimteschepen automatisch aan elkaar gekoppeld, de onbemande Sojoez Kosmos 186 en de Kosmos 188. Terug op aarde heeft het kleine Duitse stadje Rheine (Nordrhein-Westfalen) de even zo indrukwekkende primeur van een bijzondere ‘docking’. Twee stalen klauwkoppelingselementen verbinden zich en omsluiten een flexibele ‘spider’ van plastic. De ROTEX® is geboren.

Mijlpaal De nieuwe koppeling is een mijlpaal in de geschiedenis van KTR Kupplungstechnik (tegenwoordig KTR Systems). De ROTEX®-koppeling was de eerste merkkoppeling die een DIN standaard werd en dé nummer 1 in aandrijftechniek voor een brede range aan toepassingen. Vandaag de dag wordt de ROTEX®-koppeling toegepast in miljoenen aandrijvingen. Dé standaard in aandrijftechniek ROTEX®-koppelingen onderscheiden zich door hun compacte afmetingen, geringe gewicht en het lage traagheidsmoment bij een hoog toerental. Door de precieze afwerking van alle oppervlakken zijn de loopeigenschapen en levensduur optimaal. De koppelingen staan garant voor een trillingdempende krachtoverbrenging en vangen schokken van ongelijkmatig opererende machines op. ROTEX®-koppelingen worden af fabriek uitgerust met ons nieuwe, temperatuurbestendige tandkransmateriaal T-PUR®, dat in drie verschillende hardheden verkrijgbaar is.

KTR Benelux B.V. Oosterveldsingel 3 7558 PJ Hengelo NEDERLAND

T E W W

+31 (0) 74 2553680 ktr-nl@ktr.com ktr.com/nl ROTEX50.com

WERELDWIJDE PRODUCTIE FACILITEITEN

MARCEL SVEN + Marcel Westphal en Sven Johansen zijn partner bij Westphal Johansen Advocaten in Nuenen, een vernieuwend en eigenzinnig advocatenkantoor voor ondernemers. Westphal en Johansen fungeren als klankbord voor bestuurders, directieleden en anderen binnen het bedrijf. Samen met hen zoeken ze naar de beste oplossingen en mogelijkheden, ook op commercieel vlak.

www.wjadvocaten.nl

DATA SHARING EN DATAPARTNERSHIPS: WELKE ONDERNEMER DURFT? Google. Facebook. Amazon. Apple. Netflix. Allemaal Amerikaanse datagedreven bedrijven, groot geworden door handig gebruik te maken van data. Ook in Europa beseffen we dat data inmiddels een essentiële motor van economische groei, werkgelegenheid en maatschappelijke vooruitgang zijn geworden. Een Europese Google of Amazon is echter in geen velden of wegen te bekennen. Die achterstand op onze trans-Atlantische grote broer is de Europese Commissie een doorn in het oog. Daarnaast stoort de Europese Commissie zich aan het feit dat EU-lidstaten met ieder hun eigen wetgeving barrières opwerpen voor het vrije verkeer van data binnen de EU. Om die redenen is de Europese Commissie zeer actief bezig een echte Europese data-economie te realiseren. De eerste, bekende stap in die richting was de invoering van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). De tweede stap op weg naar de data-economie is de invoering van de e-Privacy Verordening, eind 2019. Deze wetgeving gaat de online privacy van burgers regelen. De EU doet dit omdat een succesvolle data-economie gebaseerd is op het vertrouwen van burgers dat hun gegevens goed beveiligd zijn. De ambities van Brussel gaan echter nog veel verder. Als de beveiliging van data is geregeld wil de Europese Commissie het mogelijk maken dat data binnen de EU, net als mensen, kapitaal en goederen, vrij kunnen bewegen. Data moeten in de gehele waardeketen gebruikt kunnen gaan worden voor

any shape in any metal WHEN

PRECISION

MACHINING

GETS

TOUGH

wetenschappelijke, maatschappelijke en industriële doeleinden. Het gaat dan niet alleen om persoonsgegevens, maar zeker ook om data gegenereerd door computerprocessen, applicaties, diensten of sensoren. Door het delen en gebruiken van al die data kunnen Europese bedrijven en overheden hun kennis vergroten, belangrijke concurrentievoordelen behalen en verdere groei realiseren. De Europese Commissie ziet die belangen en trapt daarom het gaspedaal stevig in. Brussel wil bedrijven en overheden met wetgeving echt faciliteren in het delen en gebruiken van data. De commissie is voorstander van het aangaan van datapartnerships. Dit zijn samenwerkingsverbanden tussen ondernemingen – veelal ketenpartners –, onderzoekers en overheden. Die datapartnerships richten zich op de uitwisseling van data om zo innovatie van producten en diensten te bevorderen. Tot nu toe houden Europese bedrijven echter de kaarten veelal tegen de borst en de data voor zichzelf. Blijven we dat doen, dan plukken wij weinig vruchten van de data-economie. Dan blijven we achterlopen op de VS en Azië waar datapartnerships al jaren succesvol zijn. Daar heeft data-uitwisseling een vaste plek in de bedrijfsvoering van steeds meer bedrijven gekregen. De EU faciliteert u om datzelfde te doen en daagt u uit te delen. Dit vereist dus een geheel nieuwe manier van denken en doen; het vereist het lef om data te delen en partnerschappen aan te gaan. Het vereist, zoals onze kantoorslogan al zegt, Anders Durven Denken. Durft u?

If a material is machineable, Landes is able to create any shape in it, accurately to a micrometer. We do so for industries such as Aerospace & Defense, Semiconductor, Medical, Machinery & Equipment, Sensor Technology, and Process Technology. • From plastics up to superalloys • ISO 9001 and AS 9100 certi ed • Climatized measuring room • 100% Traceability

+ 31 (0)591 63 22 05 www.landes.nl

Landes HIGH END MACHINING

september 2018

UITSLAG RONDE 1 – UITREIKING 21 NOVEMBER MET BOEIENDE TALKSHOW

ONVREDE ÉN ENTHOUSIASME IN DE MAAKKETENS Bijna 200 leveranciers en ongeveer evenzoveel uitbesteders zijn de afgelopen maanden genomineerd voor respectievelijk de Best Knowledge en Best Logistics Supplier Award en de Best Customer Award. Drie prijzen die onderdeel uitmaken van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards 2018 (DISCA‘18). Voor het nomineren van klanten is dit jaar extra animo. Maar dat geldt niet andersom: de bereidheid om toeleveranciers te nomineren stagneert wat. Om uiteenlopende redenen, maar de meest gehoorde is dat de leveranciers tegenvallend

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

nderscheidend aan de DISCA is dat bedrijven zich niet zelf kunnen voordragen, maar daarvoor afhankelijk zijn van hun klant of toeleverancier. Of die de moeite neemt, hangt af van de ervaringen het afgelopen jaar: heeft de supplier zich proactief opgesteld, zich ingezet om zijn producten productietechnologie te verbeteren, is hij leverbe-

september 2018

presteren, vermoedelijk door de sterk gegroeide vraag en de componentenschaarste waarmee veel bedrijven te maken hebben. Elk voordeel heeft zo ook zijn nadeel. Toch zijn er nog genoeg toeleveranciers die het volgens hun klanten dik verdienen voor het voetlicht van de DISCA geplaatst te worden. Op de volgende pagina’s het complete overzicht, met tal van nieuwkomers. De komende weken volgt een nadere selectie. De uiteindelijke winnaars krijgen hun onderscheiding op 21 november, in aansluiting op de befaamde talkshow.

trouwbaarder of goedkoper geworden? Geeft de klant zijn toeleveranciers de ruimte om hun sterktes tot hun recht te laten komen? Is hij uit op een gelijkwaardige, langetermijnsamenwerking en bereid risico’s en opbrengsten open en eerlijk te delen? Zo’n wijze van samenwerken kan resulteren in een plek in de eerste ronde.

Een kleine 200 daarvan gelden toeleveranciers, in twee categorieën: 77 voor de Best Knowledge Supplier Award en 110 voor de Best Logistics Supplier Award. Daarnaast werden 195 klanten genomineerd voor de Best Customer Award. Daaronder 25 bedrijven die in twee categorieën genomineerd werden. En – voor het eerst! - drie bedrijven in drie categorieën: MEVI Fijnmecha-

GENOMINEERD IN DRIE CATEGORIEËN In totaal zijn er bijna 400 nominaties gedaan.

LEES VERDER OP PAGINA 26

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN GENOMINEERDEN BEST KNOWLEDGEIN +DRIE CATEGORIEËN, RONDE 1 BEST LOGISTICS SUPPLIERS • MEVI Fijnmechanische Industrie • tbp electronics • VDL ETG

Helmond Dirksland Eindhoven/Almelo

GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER ÉN BEST KNOWLEDGE SUPPLIER, RONDE 1 • AAE • Frencken Europe • Hittech Multin • KMWE Precision Systems • Masévon Technology • Neways Advanced Applications • NTS-Group • Prodrive Technologies • Protonic Holland • Settels Savenije Group • Sioux • VHE Industrial Automation

Helmond Eindhoven Den Haag Eindhoven Hardenberg Son Eindhoven Eindhoven Hoorn Eindhoven Eindhoven Eindhoven

GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER ÉN BEST LOGISTICS SUPPLIER, RONDE 1 • AME • Solid Semecs Netherlands

Eindhoven Uden

GENOMINEERDEN BEST KNOWLEDGE ÉN BEST LOGISTICS SUPPLIER, RONDE 1 • Connect Group Nederland • Contour • EPR • Eriks • Festo • HQ Pack • Meilink Industriële Verpakkingen • MTA • Phoenix Contact • SEW-Eurodrive • Van Egmond Elektrogroothandel

Veldhoven Winterswijk Nijmegen Alkmaar Delft Eindhoven Borculo Helmond Zevenaar Rotterdam Doetinchem

GENOMINEERDEN BEST CUSTOMER, RONDE 1 • 2getthere • Additive Industries • Ahrend • Aircrete Europe • Alfa Laval Nijmegen • Allseas Engineering • Alstom Transport • Amecha • Ampelmann • Anteryon • AP Nederland • ASML • ATAG Verwarming Nederland • ATD Machinery • Avion • Avisec • AWL

Utrecht Eindhoven Sint-Oedenrode Oldenzaal Nijmegen Delft Ridderkerk Helmond Delft Eindhoven Kolham Veldhoven Lichtenvoorde Hapert Nieuw-Vennep Breda Harderwijk

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2018 • Balemaster Europe • BD Kiestra • Benchmark Electronics • Benier Nederland (Kaak Group) • Berco Truck Components • Biddle • Bijlsma • BMAir Benelux • BOA Nederland • Boon Edam Nederland • Bosch Rexroth • Bosch Transmission Technology • Brainpact • Bronkhorst High-Tech • Bruns • Buhrs • Burg Machinefabriek • Cerescon • Christiaens Group • CSi Industries • Daub Bakery • Dorel Juvenile Group Europe • Dual Inventive • EAL • ELITech Group • Elpress • Enerpac • EVBox • Flame Spray Technologies • Fuji Seal Europe • GDO • GEA Food Solutions • Global Factories • Group 2000 Nederland • Heineken Nederland • Hanskamp AgroTech • Heliox • Hembrug • Henkovac • HIAB Benelux • High Voltage Engineering Europa • Hoeflon • Holmatro • Huisman Equipment • IAI industrial systems • IGT Testing Systems • IHC Holland • IHC Vremac Cylinders • IHI Hauzer Techno Coating • IMS • INNO Metaal & Assembly • JBT B&BS • JOZ • Kanon Loading Equipment • Keyprocessor • Kipp & Zonen • KIWA Nederland • Kverneland Group • Langen Packaging Group • Laura Metaal • Lely Industries • Lenze • Levitech • Loxius

Nuth Drachten Almelo Den Bosch Schijndel Kootstertille Franeker Nieuwkuijk Tilburg Edam Boxtel Tilburg Venray Ruurlo Bergeijk Zaandam Kruiningen Heeze Horst Raamsdonksveer Goirle Helmond Oisterwijk Apeldoorn Dieren Boxmeer Ede Amsterdam Duiven Deurne Eygelshoven Bakel Den Haag Almelo Amsterdam Doetinchem Best Haarlem Den Bosch Meppel Amersfoort Barneveld Raamsdonksveer Schiedam Veldhoven Almere Sliedrecht Apeldoorn Venlo Almelo Eindhoven Amsterdam Westwoud Zeewolde Amsterdam Delft Apeldoorn Nieuw-Vennep Wijchen Eygelshoven Maassluis Den Bosch Almere Raamsdonk

• Maan Glueing Technologies • Makso Assemblage • Malvern-Panalytical • Manders Automation • Mapper Lithography • Marel Stork Poultry Processing • Marin • Meyer Burger Netherlands • Meyn Food Processing Technology • MGG Netherlands • Micro Electronische Producten • Milispec International • Minkels Netherlands • MI-Partners • Moba • Moog • MPS Systems • Mylaps • Nedap • Neopost Technologies • Neways Cable & Wire • Neways Industrial Systems • Neways Leeuwarden • Nexperia • Niverplast • Nordson DIMA • NXP Semiconductors Netherlands • Océ-Technologies • Optiwa • Packland Procesmechanisatie • PalmSens • PBF Group • Phenom-World • Philips Consumer Lifestyle • Pomaz • Premier Tech Chronos • Priva • Procentec • Promolding • Q-Fin Quality Finishing • Raith • RAVO Benelux • Reesink Logistic Solutions • Remeha • RICA Engineering • Robert Bosch Packaging Technology • SafanDarley • Sauter Building Control Nederland • Schleifenbauer Products • Selo • Sentech • SKF • Skylift • Smart Photonics • Sormac • Spark Holland • STE Trekwerk • Stertil • Stork Plastic Machinery • Style • Unisign • TDC Groep • TDC

Raalte Veenendaal Eindhoven Venray Delft Boxmeer Wageningen Eindhoven Oostzaan Tegelen Amsterdam Berkel en Rodenrijs Veghel Eindhoven Barneveld Nieuw-Vennep Arnhem Haarlem Groenlo Drachten Echt Son Leeuwarden Nijmegen Rijssen Deurne Eindhoven Venlo Reuver Groot-Ammers Houten Almelo Eindhoven Drachten Geldrop Eersel De Lier Wateringen Den Haag Bergeijk Best Alkmaar Duiven Apeldoorn Wateringen Weert Eijsden Amsterdam Den Bosch Oldenzaal Vlijmen Nieuwegein Barneveld Eindhoven Venlo Emmen Weesp Kootstertille Hengelo (Ov) BunschotenSpakenburg Panningen Enschede Kampen

september 2018

nische Industrie in Helmond, tbp electronics in Dirksland en VDL ETG met de vestigingen in Eindhoven en Almelo. Drie bedrijven die als klant én als toeleverancier toppartners blijken te zijn.

sterke groei waarmee vrijwel elk Nederlands industrieel bedrijf momenteel te maken heeft. Prettig natuurlijk, maar daardoor was er ‘echt geen tijd’ voor nomineerwerk. Maar, minstens zo vaak had het te maken met het feit dat de toeleveranciers onvoldoende tijd hadden gehad voor de uitbesteder en daarom diens nominatie niet verdiende. Er zit in deze hausse nogal wat onvrede in de maakketens, zo moet geconcludeerd worden.

ONVREDE

EERST PROFESSIONALISEREN

De uitgever en redactie van Link Magazine moesten dit jaar een groter aantal klanten benaderen om een behoorlijk aantal preferred suppliers genomineerd te krijgen. Want er waren nogal wat bedrijven die geen lijstje wilden indienen. In veel gevallen is dat terug te voeren op de

Hans Bruins, procurement manager van Bronkhorst High-Tech, fabrikant van flowmeters voor uiteenlopende industriële toepassingen, laat weten dat ‘alles prima verloopt’, het bedrijf hard groeit en dat ‘alle zeilen moeten worden bijgezet om de gevraagde producten op tijd de

VERVOLG VAN PAGINA 24

deur uit te doen’. Daarvoor moet de oem’er uit Ruurlo ook kunnen rekenen op de toeleveranciers, maar kan dat niet altijd. ‘Wij werken met een vendor rating-systeem. Vanaf een bepaalde score spreken we van een ‘goede leverancier’ die eventueel in aanmerking komt voor nominatie. Als het gaat om het leveren van de juiste hoeveelheid, de doorlooptijd, de leverbetrouwbaarheid en de kostprijs liep de performance van leveranciers terug, waarschijnlijk door het sterk aantrekken van de markt. En dat in die mate dat geen enkele leverancier in aanmerking komt voor nominatie. Wij nomineren uitsluitend leveranciers waar wij 100 procent achter staan’, aldus de inkoper die de aflopen jaren steevast goed was voor de nodige nominaties die hij met verve verdedigde, de afgelopen twee jaar tot op het podium tijdens het DISCA-evenement. Ceo Jeroen Plompen van Anatech, ontwikkelaar en producent van analytische instrumenten voor chemische en fysische laboratoria, nomineert niet vanwege vergelijkbare ervaringen: ‘Wij merken zeker het laatste jaar dat de economie is aangetrokken en dat leveranciers niet verlegen zitten om werk, maar vaak wel verlegen zitten om grondstoffen. Dat merken we aan oplopende levertijden, stijgende prijzen en vooral aan een gebrek aan tijdige communicatie daarover. Vandaar dat ik op dit moment geen van onze leveranciers genoeg vind presteren om te nomineren. Ze zullen eerst op een aantal gebieden moeten groeien of professionaliseren.’

PRODUCTIE NAAR CHINA

DE DRIE DISCA-CATEGORIEËN Van de drie DISCA-categorieën zijn er twee voor het nomineren van toeleveranciers: • Best Knowledge Supplier Hiervoor kunnen worden genomineerd toeleveranciers met eigen r&d (incluis engineering) in Nederland. In deze categorie vallen de bedrijven die – dankzij eigen ontwikkelen engineeringsinspanningen – uitblinken in het toevoegen van waarde aan het eindproduct van de klant. Ook vallen er ingenieursbureaus onder en bedrijven die door re-engineering zorgen dat de productiekosten lager worden. Kortom: door kennis toe te voegen dragen knowledge suppliers er substantieel aan bij, dat met het eindproduct meer geld wordt verdiend en/of de kosten afnemen (target movers).(target movers). • Best Logistics Supplier Hiervoor kunnen worden genomineerd toeleveranciers zonder eigen r&d (incluis engineering) in Nederland. In deze categorie vallen toeleveranciers die uitblinken in de logistiek. Logistics suppliers ontzorgen de klant door ervoor te zorgen dat het gevraagde steeds op tijd, in de juiste hoeveelheid, van de juiste kwaliteit en tegen de on target prijs beschikbaar is.

september 2018

Of zijn toeleverancier in de knowledge- of logisticscategorie valt, is helemaal aan de uitbestedende klant. Als re-engineering en de maakbaarheid verbeteren voor de klant de belangrijkste toegevoegde waarde is van een toeleverancier, valt hij dus binnen de categorie Best Knowledge Supplier. Is tijdige en volledige toelevering voor de klant de meest onderscheidende kwaliteit, dan is het een logistics supplier. Natuurlijk zijn er toeleveranciers die beide takken van sport goed beheersen, maar wat voor de klant de meeste toegevoegde waarde oplevert, bepaalt de categorie.waarde oplevert bepaalt de categorie. In de derde categorie worden klanten ondergebracht die door hun toeleveranciers worden genomineerd. Voor deze categorie Best Customer kunnen worden genomineerd Nederlandse industriële uitbesteders op oem- of first tier supplier-niveau met eigen r&d/engineering die productie en/of ontwikkeling/engineering uitbesteden. In deze categorie vallen bedrijven die hun toeleveranciers door transparantie, heldere communicatie en het nakomen van afspraken in staat stellen zo veel mogelijk toegevoegde waarde te leveren en zo de waarde van het eindproduct te verhogen en/of de kosten ervan te verlagen.

Maar er zijn ook andere redenen om niet te nomineren, soms met een nogal dramatische achtergrond. ‘Wij zijn al enige tijd bezig de complete productie over te hevelen naar China’, vertelt een inkoper van een oem’er actief in de solarmarkt die graag anoniem wil blijven. ‘Wij moeten wel. We hebben op dit moment nauwelijks order intake, omdat de concurrenten in China veel goedkoper zijn, eentje zelfs tot 40 procent. Ik kan het niet bewijzen, maar ik kan me niet anders voorstellen dan dat dat bedrijf steun krijgt van de Chinese overheid. Om de concurrentie aan te kunnen, bouwen we nu een eigen assemblage- en testfabriek in China en staat de samenwerking met Nederlandse toeleveranciers op een laag pitje.’ Aldus de manager van een onderneming die nog niet zo lang geleden de samenwerking met vooral de knowledge suppliers juist intensiveerde, enerzijds om met innovatie voorop te blijven lopen, anderzijds om een antwoord te hebben op de sterke volatiliteit van de solarmarkt. ‘De stap naar China heeft gevolgen voor de werkgelegenheid hier.’ Waarmee niet gezegd is dat de oem’er uit Nederland verdwijnt. ‘Wij gaan ons meer toeleggen op de ontwikkeling en productie van systemen voor de semicon. Op terreinen waarop de concurrentie uit China niet groot is. Hoe dat op de lange termijn uitpakt, is moeilijk te zeggen.’

GEEN GROTE PROJECTEN Voor Dorel, bekend van onder meer merken als Maxi-Cosi en Bébé Confort en vorig jaar zelf nog finalist in de categorie Best Customer, is

verschuiving van het zwaartepunt van zowel de productie als de markt naar Azië ook een reden om niet te nomineren, althans voor de categorie Best Logistics Supplier. Procurement manager Annemarie Lippers: ‘We produceren relatief steeds meer in China, om dicht bij de snelgroeiende Aziatische markt te zitten. Dat betekent dat we verhoudingsgewijs minder uitbesteden aan Nederlandse toeleveranciers. In een aantal gevallen heeft dat te maken met kosten, maar niet met hun leverbetrouwbaarheid of doorlooptijd. Nee, wij kunnen niet concluderen dat de performance van deze toeleveranciers afgenomen is door de grote vraag van andere klanten. Wij verstrekken onze toeleveranciers goede forecastinformatie, zodat zij zelf tijdig kunnen inkopen. Hooguit is het tijdig toegeleverd krijgen van elektronicacomponenten soms een probleem.’ Dat ze in de categorie Best Knowledge Supplier geen enkele toeleveranciers heeft genomineerd, komt doordat afgelopen jaar geen grote innovatieprojecten zijn uitgevoerd. ‘Een aantal projecten is niet doorgegaan. Maar inmiddels zijn we samen met toeleveranciers weer volop bezig in diverse projecten. Dus ik verwacht volgend jaar zeker weer een of meer bedrijven te kunnen nomineren.’

NIET WÉÉR DEZELFDE ‘Als ik jullie vraag uitzet onder mijn mensen merk ik overigens wel een zekere weerstand om wéér dezelfde toeleveranciers te nomineren als voorgaande jaren, ook al zouden die dat

De prijsuitreiking van afgelopen jaar. De winnaars van de awards van 2018 krijgen hun onderscheiding op 21 november, in aansluiting op de befaamde talkshow. Foto's: Sam Rentmeester.

verdienen’, voegt Lippers eraan toe. De suppliers-awards zijn toe aan enige vernieuwing, zo wil ze maar zeggen. Peter Daleman, technisch inkoper bij Houdijk Holland, producent van handlingsystemen voor koekjes, biscuits en crackers, voelt zich evenmin geroepen wederom dezelfde kennisintensieve toeleveranciers te nomineren. ‘Wij werken al jaren samen met een kleine groep toeleveranciers, echte partners waarmee we een wederzijdse afhankelijkheidsrelatie hebben. Ik zou precies dezelfde bedrijven als voorgaande jaren kunnen nomineren. Ja, het is natuurlijk zo dat het over

langere periode goed blijven presteren eigenlijk nóg meer lof verdient. Maar dat we die partijen zeer waarderen, maken we wel duidelijk in de intensieve, persoonlijke relatie die we met hun mensen hebben. Daar heb ik de DISCA niet voor nodig. Natuurlijk is het winnen van de prijs reclame voor hen. Toch wil ik liever niet in herhaling vervallen en gun graag andere uitbesteders de gelegenheid hun toeleveranciers voor te dragen.’ Daarnaast weegt enigszins, geeft hij in alle LEES VERDER OP PAGINA 31

Elektronica-oplossingen voor uiteenlopende toepassingen Protonic ontwikkelt cruciale onderdelen voor de besturing van intelligente machines en apparaten voor uiteenlopende toepassingen. Research, engineering en productie: Protonic heeft hiervoor alles in huis. In co-creatie met u onderzoeken, simuleren, ontwikkelen en testen wij maatwerkoplossingen. Met als resultaat dat u nieuwe producten volgens een beter ontwerp in kortere tijd en tegen lagere kosten op de markt kunt brengen.

info@protonic.nl | www.protonic.nl

september 2018

20 JAAR LINK MAGAZINE: INTERNATIONALE TOPONDERNEMERS BLIKKEN TERUG, EN VOORUIT Vier industriële topondernemers schuiven aan voor een interview op het scherp van de snede tijdens het seminar van de zeventiende editie van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards (DISCA‘18). Datzelfde geldt voor de assertieve, scherp doorvragende talkshowhosts Arjan van Weele (NEVI-hoogleraar aan de TU Eindhoven) en zijn professorale collega Maarten Steinbuch (hoogleraar in onder ander robotica en automotive, ook aan de TU/e). Gesprekthema is ‘Van offshoren via digitalisering naar ?? - terugblik op twintig jaar ontwikkelingen in de industriële maakketens, vooruitblik op de komende jaren’. De afgelopen twee decennia hebben zich majeure veranderingen voorgedaan in de Nederlandse maakindustrie. Eind jaren negentig was het bijvoorbeeld bon ton zo veel mogelijk aan productie weg te zetten in China en omliggende landen. Inmiddels is China duurder geworden en ons eigen land – dankzij de gevoelde behoefte aan kwaliteit en de inzet van smart technologie – vaak goedkoper. Maar er zijn ook zaken die nooit lijken te veranderen: nog steeds is het – als het erop aan komt – ieder voor zich, God voor ons allen. Als er te weinig werk is doet de uitbesteder het weer gewoon zelf. En nu, in deze hausse, laten fabrikanten hun trouwe Europese klanten wachten, omdat er in Azië meer te verdienen valt. En welke veranderingen zijn aanstaande: bestaan ketens straks alleen nog uit heel grote bedrijven met hun schaalvoordelen en heel kleine met hun wendbaarheid? De talkshow wordt voorafgegaan door een presentatie van de uitkomsten van een studie van ING naar de positie van de (hightech) toeleverende industrie, de kansen als gevolg van nieuwe technologie en mogelijke strategieën.

Aansluitend is de uitreiking van de awards voor de Best Knowledge Supplier, Best Logistics Supplier en Best Customer. De termijn van twintig jaar is niet toevallig gekozen: dit jaar bestaat Link Magazine twintig jaar. De DISCA‘18-viering is ook het verjaardagsfeestje van Link. Link Magazine organiseert het evenement in samenwerking met ING en ISAH. Het is op woensdag 21 november 2018 vanaf 15.00 uur in Boerderij Mereveld te Utrecht. Voor nadere informatie en inschrijven: www.linkmagazine.nl of disca@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl (informatie) disca@linkmagazine.nl (inschrijving)

Developing and manufacturing tomorrow’s products. AME ontwikkelt en produceert hightech elektronische systemen. AME’s integrale benadering combineert kennis van elektronische systemen, mechatronische systemen en software-ontwikkeling tot hoogwaardige en kostenefficiënte oplossingen. Ons gedreven team van technologische professionals geeft richting aan de kwaliteit van vandaag en de mogelijkheden van morgen. Ons denken werkniveau, initiatief, creatieve vermogen en innovatiekracht zorgt voor unieke producten met korte time-to-market. Voor uw lopende producten is AME de ideale EMS+ partner om de productie inclusief het product data management te verzorgen tegen de beste condities.

Power Conversion | Internet of Things | Sensing

september 2018

www.ame.nu

VERVOLG VAN PAGINA 25

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • TechNikkels • Thales Cryogenics • Thales Nederland • The 37Company • Thermo Fisher Scientific • Topic • TRS Transportkoeling • TWTG • USE System Engineering • Valk Welding • Van Dam • Van der Graaf • Vanderlande • Variass • VDL GL Precision • VDL Steelweld • Vekoma Rides Manufacturing • Vencomatic Group • Viscon Group • VMI Holland • Voortman Steel Machinery • Vovu Metaalbewerking • Watson-Marlow Pumps • Weir Minerals Benelux • Wetec • Willems Baling Equipment • WP-Haton • WTT • Xpar Vision • XYZTEC

Holten Eindhoven Hengelo (Ov) Amersfoort Eindhoven Best Noordwijk Capelle a/d IJssel Haaksbergen Alblasserdam Amsterdam Vollenhove Veghel Veendam Eindhoven Breda Vlodorp Eersel ‘s-Gravendeel Epe Rijssen Uden Rotterdam Nederweert Stellendam Bladel Panningen Oldenzaal Groningen Panningen

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2017

• Yokogawa Process Analyzers Europe • Zehnder Groep Nederland • Zitron Nederland • ZiuZ

Amersfoort Zwolle Hengelo (Ov) Gorredijk

GENOMINEERDEN BEST KNOWLEDGE SUPPLIER, RONDE SUPPLIERS 1 BEST LOGISTICS • 2Connect • 3T • Ales Metaaltechniek • Alflex Products • Bacron • BKB Precision • Brandsma Digitaal Meten • Confed Systems • Custom Special Tools • Draline • EBV Elektronik • EMA-Techniek • FMI Holding • Harry Hersbach Tools • Hittech Bihca • Inspiro • Item Systems • Kleventa Solar • Lentink • Lightmotif • LinMotion • M. Aldenzee LMB

Waalwijk Enschede Rhenen Zoetermeer Heeten Son Bolsward Nijkerk Tilburg Nederweert Maarssenbroek Varsseveld Bergen op Zoom Schiedam Winterswijk Arnhem Maassluis Lichtenvoorde Varsseveld Enschede Veenendaal Deurne

Neede • Machinefabriek Diepenmaat • Machinefabriek Tuinte Hengevelde • Marinus Spierings Gereedschapmakerij Den Bosch • maxon motor benelux Enschede • MG Energy Systems Leeuwarden • Nefab Packaging Netherlands Barneveld • NieuweWeme Groep Oldenzaal • Nobleo Technology Eindhoven • Norma Groep Hengelo (Ov) Eindhoven • PCB Connect • PCV Group Enschede • Philips Innovation Services Eindhoven • PM Dedemsvaart • Polyketting Zelhem • Ridder Drive Systems Harderwijk • Rittal Zevenaar • Romédes Engineering Lichtenvoorde • Schurter Electronics Hardenberg • Siemens Nederland Den Haag • Soft-O-Matic Hengelo (Ov) • Stetec Maarheeze • Stevens idé partners Enschede • Technische Universiteit Eindhoven Eindhoven • Technobis Group Alkmaar • Technology4u Beilen • Trios Precision Engineering Neede • Van Schijndel Metaal Dongen • Verenfabriek De Spiraal Haaksbergen • Woolderink Metal Products Almelo

Wij hebben het FINGERSPITZENGEVOEL Precisie batch na batch Rond, Vierkante, Ovaal, enz Asymmetrisch Sterk, licht & hoge nauwkeurigheid

MICRO DIEPTREKKEN - PRECISIE PRODUCTIE

www.mubion.com

september 2018

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) GENOMINEERDEN BEST LOGISTICS SUPPLIER, RONDE 1 • ADRA Metaalbewerking • Arrow CE International • B & R Industriële Automatisering • Bax Metaal • Biesheuvel Groep • BUS Industrial Tools • Conrad Electronic • Cyber Freight Amsterdam • CZL Tilburg • D&D Kunststofbewerking • Debets Mechanical Support • Dékavé • DHL Supply Chain • Digi-Key Corporation • Distrelec • Elcas • Elsto • Eltrex Motion • Fabory Nederland • Farnell • Fineline QPI • Frerotech

september 2018

Westerhoven Houten Breda Bergeijk Son Zwolle Oldenzaal Hoofddorp Tilburg Geldrop Stein Berkel-Enschot Eindhoven Enschede Utrecht Rotterdam Voorhout Breda Tilburg Utrecht Helmond Elsloo

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2018

• GAB Metaal • Genetic Electric Network Trading Systems • GFM Master in Parts • Hittech Comac • Hoppenbrouwers Techniek • IFM Electronic • Imminkhuizen Metaaltechniek • itsme ES Elektro • Jeveka • Job Precision • Joppen Metal Solutions • Kamphuis Koeriers • Koninklijke Rotra • Koppeltron • Koridon Industriële Plaatbewerking • Lacom Machinefabriek • Lasaulec • Linak • LM Systems • LSP Quartz • Lucassen Metaalbewerking • Machine Vision • MAG45 • MAK Aandrijvingen • MCB Nederland • MMI

Bergeijk Beilen Bergeijk Deurne Udenhout Harderwijk Barneveld Raamsdonksveer Almere Valkenswaard Beringe Hengelo (Ov) Doesburg Naaldwijk Zaandam Budel Heerenveen Breda Veenendaal Wijchen Sittard Breda Eindhoven Lelystad Valkenswaard Venray

• MPC • Mulder-Hardenberg Group • Multi-Fix Group • MultiMetal • Munsters Metaal Helmond • Oceanz • ODS Staal • Onkenhout & Onkenhout • Oosterberg • Oostwegel • Pfeiffer Vacuum Benelux / Adixen • Proson • Pultrum • RM Precision • ROBA Metals • Ronavis Shipping & Forwarding • Rovadel • RS Components • RSH Hillegom • Rubberrol • Rutronik Elektronische Bauelemente • Schut Precision Parts • Schuurman Groothandel in Elektrotechniek • Sick • SKM Rapid Modelling • SMC Pneumatics

Rotterdam Haarlem Bergeijk Stadskanaal Helmond Ede Barendrecht Diemen Zutphen Heerlen Culemborg Ermelo Rijssen Nijverdal IJsselstein Rotterdam Zoetermeer Haarlem Hillegom Arnhem Gorinchem Alblasserdam Alkmaar Bilthoven Helmond Amsterdam

DE GENOMINEERDE BEDRIJVEN (VERVOLG) • Smolenaers Constructie en Plaatwerk • Stafa Group • Suplacon • Technische Unie • Tecnotion • Telerex Nederland • Theuws Groep

Nederweert Maarheeze Emmeloord Amstelveen Almelo Breda Luyksgestel

VERVOLG VAN PAGINA 27

eerlijkheid toe, dat hij goede toeleveranciers ‘graag voor zichzelf houdt’. ‘Dat speelt met name bij kleine toeleveranciers. Ik heb eens bij een grote toeleverancier een perfecte, scherp geprijsde eenpitter aanbevolen. Die belt mij vervolgens op om me te bedanken dat ik ’m deze grote, goed betalende klant had bezorgd. Maar hij zat nu wel helemaal vol…’

OOK VEEL ENTHOUSISME Maar natuurlijk is er ook dit jaar wel degelijk volop genomineerd, uit enthousiasme voor de prestaties van toeleveranciers. En van klanten. Zo is Frans Gevers, manager design & engineering van Neways Technologies lovend over een oem-klant die autonoom rijdende voertuigen op de markt brengt en zich ‘in een wereld vol Googles’ uitstekend staande weet te houden en prestigieuze, internationale projecten voor de neuzen van die giganten weet weg te slepen. ‘De voertuigen van de oem’er hebben een fraai

DUTCH INDUSTRIAL SUPPLIERS & CUSTOMER AWARDS 2018

• TTI Inc. Benelux • Unidrive Automation • Uniechemie • Van den Broek Metaalbewerking • Vedos Verspanende Techniek • Vekon Technische Assemblage • Verweij Metaaltechniek

Eindhoven Zeewolde Apeldoorn Boekel Venlo Made Heerhugowaard

design en een hoge mate van customization die steden zoals Dubai, Singapore en Amsterdam in staat stelt zichzelf te profileren met maatwerk transportoplossingen voor the last mile tussen (bus)station en binnenstad. Het bedrijf kiest bewust voor de sterke Nederlandse toeleverindustrie vanwege de hoge flexibiliteit en kwaliteit. Ook in onze relatie met deze klant staan maatwerk en oplossing altijd centraal.’

• Vullings Metaalbewerking • Waboplast • Willpro technology • Witec Fijnmechanische Techniek • Wullems Contructie en Plaatwerken • Würth Elektronik

Horst Wormer Ommen Stadskanaal Weert Den Bosch

en goede, tailor made oplossingen aandraagt.’ Over een best logistic supplier is hij ook heel complimenteus: ‘Deze leverancier vraagt ons actief om een forecast en monitort daar ook heel LEES VERDER OP PAGINA 33

HEEL COMPLIMENTEUS René Smulders, procurement accountmanager bij VDL ETG is heel enthousiast over een knowledge supplier: ‘Een toeleverancier van elektromotoren die heel goed met ons meedenkt

AAE won in 2017 de Best Knowledge Award.

Always on the cutting edge of excellence • • • • • •

Verspaning Assemblage Additive Manufacturing Sheet Metal Fabrication Thermisch Spuiten Engineering

In 2018 verhuist KMWE naar de Brainport Industries Campus.

#partofthebicpicture

www.kmwe.com

september 2018

Maatwerk voor uw transpor tuitdaging.

Uw specialist in industriĂŤle kapitaalgoederen, projectlading en special cargo.

1. Transport vanaf Dywity, Polen

2. Verpakt in Port of Gdynia, Polen

Varekamp Project Services is expediteur in een veeleisende niche: industriĂŤle kapitaalgoederen, projectlading en special cargo. Wij bieden maatwerk voor uw transportuitdaging door de intelligente

3. Afgeleverd in Sergeant Bluff Iowa, USA

integratie van diverse modaliteiten. Waardevrij geadviseerd, waardevol uitgevoerd. Altijd conform uw planning, budget en hoogste eisen. Kijk op vpservices.nl voor meer informatie.

VPS is een onderdeel van Meilink

VERVOLG VAN PAGINA 31

accuraat op. Ze leveren praktisch altijd op tijd, terwijl voor de maakindustrie op tijd leveren vaak een probleem is.’ Jelle Schuitemaker, teamleader strategic procurement van Moba, nomineert met overtuiging twee bedrijven voor Best Logistics Supplier. Een daarvan is een sociale werkplaats, van oorsprong voor slechtzienden. ‘Een voorbeeld van hoe procesbeheersing ervoor zorgt dat de eenvoudige tot de wat complexere producten wel degelijk lokaal geassembleerd kunnen worden, tegen een zeer concurrerend tarief.’ Over een metaalbewerker zegt Schuitemaker: ‘Een voorbeeld voor onze andere metaalbewerkers. Dit bedrijf staat bovenaan onze lijst van best presterende leveranciers. Een zeer betrouwbare, kwalitatief hoogstaande leverancier.’

in de automatisering’. ‘Daardoor kunnen zij ons artikelbestand van bijna 4.000 items goed beheren. Ook hun 2-BINsysteem neemt ons een hoop werk uit handen.’ Tot slot nog wat enthousiasme uit Almelo van Ton Eijsermans, technical purchaser van IMS over een knowledge supplier, een metaalbedrijf uit dezelfde Twentse stad. Eijsermans neemt de gelegenheid te baat een paar hoge rapportcijfers uit te delen: voor communicatie, levertijd, prijs en mate van ontzorging krijgt de kennistoeleverancier respectievelijk een 9, een 7, nog een 7 en een 8.

EEN 9, EEN 7. EEN 7 EN EEN 8 Ook voor Ruben Linssen, manager purchasing & logistics bij IHI Hauzer, zijn het twee logistics suppliers die er in hun supply base bovenuit springen. ‘Een van de twee, een metaalbedrijf, denkt en ontwikkelt mee aan slimme opslag- en transportkratten, heeft nagenoeg géén afkeur op maakdelen, levert conform afspraak en heeft een competitief prijsniveau.’ Een grote distributeur scoort goed bij Linssen, omdat het bedrijf ‘ver is

DBSC Consulting en Brainport Industries, samen met Link Magazine. De per categorie vijf bestscorende toeleveranciers en klanten gaan door naar de finale. Daarin worden ze langs de meetlat gelegd door drie jury’s, voor elke categorie één. De jury’s zijn samengesteld uit de klanten cq. toeleveranciers van de finalisten.

VERVOLG SELCTIEPROCEDURE Momenteel is de nadere selectie. Bedrijven die in een categorie door meerdere uitbesteders of toeleveranciers zijn genomineerd, gaan door naar de tweede ronde. Daarin wordt de mate waarin genomineerden zich onderscheiden als ‘best knowledge supplier’, ‘best logistics supplier’ of ‘best customer’ in kaart gebracht met drie meetinstrumenten, ontwikkeld door Berenschot,

Voor actuele informatie over en voor het bijwonen van de prijsuitreiking DISCA’18 op woensdag 21 november, zie www.linkmagazine.nl of stuur een mail naar disca@linkmagazine.nl.

De foto’s geven een impressie van DISCA’17. Foto’s: Sam Rentmeester

focus on cost drives out quality focus on quality drives out cost World of Technology & Science • wots.nl

Vlakbodem 10

3247 CP Dirksland

the Netherlands

+31 187 602 744

www.tbp.nl

info@tbp.nl

september 2018

Toonaangevend MRO supplier, én volwaardig technisch expert

In samenwerking met onze industriële klanten en kernleveranciers verzorgen wij de beste Up-Time services, duurzaamheid, gegarandeerde besparingen en optimale beschikbaarheid programma’s voor industrial supplies & services. Als volwaardig business partner voor onderhoud-, productie- en maakindustrie zijn wij de logische partner voor Brainport Industries Campus.

Voortdurend anticiperen

Vernieuwing is vooruitgang

Nieuwe kijk op kennis

www.rubix-group.nl

STRATEGIE

WEMO: OP WEG NAAR CONFIGURE TO ORDER EN SERVITIZATION

‘WE MOETEN KEUZES MAKEN!’ Wemo voert majeure wijzigingen door in zijn businessmodel. De Bossche onderneming wil de productielijnen op een hoger configure to order-niveau brengen – meer modulair opbouwen, voor een meer specifieke doelgroep. Tegelijk moet service meer toegevoegde waarde voor de klant creëren, met op de lange termijn onder andere pay per use als optie. Twee wijzigingen die Wemo bewust gelijktijdig implementeert, maar wel in kleine stapjes. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

achinebouwer Wemo heeft een bijzonder lange historie in het streven van engineering to order (eto) naar configure to order (cto) te gaan. In 1985 ging al een eerste traject van start om het grote aantal specials terug te dringen. Dat verwaterde na 1992, onder management dat ervoor koos ‘innovatief ’ te zijn door zo veel mogelijk klantspecifieke machines te ontwikkelen en te bouwen. Vanaf 2010 werd het streven naar cto weer nieuw leven ingeblazen. Onder leiding van ceo ‘Als toekomstbeeld zien we een model waarin we afrekenen op basis van het aantal geproduceerde eenheden, pay per use of pay Paul Hoekstra stond het vizier weer op per product. Dat vraagt natuurlijk des te meer dat wij cto-lijnen ontwikkelen en bouwen, bestaande uit standaard, proven, voorspelhet toepassen van zo veel mogelijk proven bare technologie’, aldus Paul Hoekstra. Rechts Harold van Pinxteren. Foto: Com-magz technologie, ingebed in een modulaire opbouw. Vooral de laatste anderhalf jaar is dat proces in het product virtueel is en drie waarin het product VOORBEELD een stroomversnelling gekomen, na aanpassingen gerealiseerd wordt. Het virtuele deel bestaat uit Om zijn betoog te concretiseren geeft Hoekstra in het managementteam. Er kwam een nieuwe de fases Identify, Develop en Launch, het reële uit een voorbeeld uit de automotive, een markt coo en ook een nieuwe ceo, met ervaring in Sales, Delivery (engineeren, fabriceren, assemblewaarin Wemo actief is, maar graag nog meer wil tailored configuration, zodat Hoekstra zich heleren en testen) en Care (service). De allereerste doen: ‘Wij hebben achterhaald dat die markt maal kan concentreren op langetermijnkwesties. stap, Identify, staat voor het identificeren van dat behoefte heeft aan machines die, in hoog tempo wat de grootste klantengroep wil, vóórdat die en op zeer betrouwbare wijze, crashbalken kundaarom vraagt. ‘Dat is het meest uitdagende van nen produceren. Het benodigde buigwerk zou IDENTIFICEREN het gehele traject’, erkent Hoekstra. Het betekent goed met rolvormtechnologie gedaan kunnen Paul Hoekstra hanteert voor het implementeren veel praten met prospects, klanten en marktleiders van cto een model van Vision Creation, een Belworden, ware het niet dat die technologie nog over hun visie op de toekomst. Om te begrijpen gische partner. Dat model kent drie fases waarin niet geschikt is voor het buigen van hogetrekwelke producten zij leveren, welke waarde die sterkte staal, de staalsoort die de automotive hebben voor hun klanten, hoe hun productiegebruikt. Na buigen veert dat terug door de spanprocessen in elkaar steken, hoe de interne comning in het materiaal. Nu hebben wij een buigmunicatielijnen lopen, hoe het budget verdeeld module ontwikkeld die meet hoever het metaal • Wemo wil van engineering to order (eto) wordt en hoe de succesfactoren gemeten worden. terugveert en dat vervolgens compenseert door meer naar configure to order (cto) gaan. ‘Op basis van die informatie kunnen wij identifiverder of minder ver door te buigen. Die module • Het bedrijf werkt aan de hand van een ceren hoe wij kunnen helpen om hun eindklanbrengen we op de markt na eerst gesprekken met model van Vision Creation. ten meerwaarde te bieden. Uit al die gesprekken bedrijven uit de automotive te hebben gevoerd, • Het betekent veel praten met prospects, komt een veelheid aan ideeën en dan is het zaak het virtueel ontwikkeld te hebben en in die vorm klanten en marktleiders over hun visie daar de beste businesscase uit te destilleren. Om gelanceerd te hebben. Pas toen dat goed bleek te op de toekomst. dát idee te kiezen met de meeste potentie, dat vallen, zijn we het ook daadwerkelijk gaan ver• De machinebouwer wil ook service meer niet te veel investeringen vraagt en het best kopen, engineeren en – op klantorder – gaan centraal stellen in zijn businessmodel. aansluit bij de vraag van een zo groot mogelijke groep klanten.’ LEES VERDER OP PAGINA 37

september 2018

SLiM

automa seren in plaatbewerking

WiCAM levert machine-ona ankelijk so ware voor het .SLiM aansturen van plaatbewerkende produc eprocessen dankzij: • 2D & 3D CAD georiënteerde so ware • Logis ek gestuurde auto nes ng • Gebaseerd op een papierloos concept • Geïntegreerd binnen de systemen van uw bedrijf WiCAM biedt maximale gebruiksvriendelijkheid, ﬂexibiliteit en output binnen de moderne wereld van CAD/CAM voor plaatwerk. .SLiM | Sheetmetal Language for intelligent Machines

Uw partner in technische automa sering

WiCAM Benelux B.V. T +31 (0)88 021 55 00 E benelux@wicam.com I www.wicam.com

VERVOLG VAN PAGINA 35

produceren’, aldus schetst Hoekstra de gang van zaken langs de lijnen van het Vision Creationmodel.

OOK ‘NEE’ VERKOPEN Een fase die ook veel aandacht krijgt in het ctotraject is Sales. ‘Met als centrale vraag: wie willen we als klant - niet meer - hebben? Niet om arrogant te doen, maar wel om voor onszelf en de klant meer duidelijkheid te scheppen.’ Salesmensen hebben het kaf van het koren gescheiden door net als in de Identify-fase te vragen hoe Wemo de klant zou kunnen helpen om diens klant meerwaarde te bieden. ‘Vandaag de dag zijn onze sales-collega’s zover dat ze de goede vragen stellen en ook ‘nee’ kunnen verkopen. Wij moeten keuzes maken. Wij kunnen onze capaciteit maar één keer inzetten. Nieuwbouw voor de witgoedmarkt, voor bedrijven als Miele, AEG en Bosch, doen we niet meer.’ De productie-oplossingen voor deze markt mondden steeds uit in enorme eto-opdrachten met een lage marge. Want elke wasmachine heeft net weer ander plaatwerk dat alleen met een zeer klantspecifieke machine geproduceerd kan worden. ‘Op die markt hebben we concurrentie van machinebouwers die tegen een aanzienlijk lagere prijs machines bouwen met een veel kortere levensduur dan de twintig jaar die onze machines meegaan. Terwijl vijf, zes jaar in deze markt voldoende is. Tegenwoordig bedienen we alleen nog bestaande witgoedklanten voor aanpassingen of onderhoud aan bestaande machines.’

DOEL: 80 PROCENT CTO Deze ‘sanering’ geeft ruimte om meer te focussen op bijvoorbeeld de markt voor machines voor de productie van behuizing van besturingselektronica. Op de productievloer in Den Bosch wordt op dit moment de laatste hand gelegd aan een 45 meter lange productielijn die volautomatisch

Het model van Vision Creation

ga je daarin mee.’ Overigens is de verhouding 70 procent cto, 20 procent eto in deze lijn nog niet het Wemo-gemiddelde: ‘We komen van 20 procent cto in 2010 en zitten nu op 60 procent. En 80 procent is het doel.’

NAAR STANDAARD SERVICEMODELLEN Nu is ‘van eto naar cto’ niet de enige majeure strategiewijziging die Wemo doorvoert. De machinebouwer wil ook service meer centraal stellen in zijn businessmodel. Harold van Pinxteren, service business development manager, trekt de implementatie van deze servitization-strategie. Met als eerste doel het standaardiseren van services. ‘Voorheen werkten we met wel twintig modellen. Zo kon een klant kiezen voor service tussen acht en vijf, in zijn eigen tijdszone, maar ook voor 16/6 of 24/7. Nu bieden we alleen nog maar 24/7-service. Ja, een paar klanten krijgen nu dus meer dan ze nodig hebben, omdat ze enkel tussen acht en vijf produceren, maar dankzij de efficiencywinst die het met zich meebracht, is dat geen probleem.’ Wemo hanteert nu nog alleen

VOLGENDE UITDAGINGEN Een van de checks die de Wemo-monteur doet, is nagaan hoe het met de slijtdelen is gesteld. Dat kan hij ter plekke doen, maar vaak ook online, op afstand. Het brengt Van Pinxteren en Hoekstra op de servitization-uitdagingen die Wemo wil aangaan. ‘We willen naar steeds meer preventief onderhoud. Als toekomstbeeld zien we een model waarin we onze machines niet meer verkopen, maar afrekenen op basis van het aantal geproduceerde eenheden, pay per use of pay per product. Dat vraagt natuurlijk des te meer dat wij cto-lijnen ontwikkelen en bouwen, bestaande uit standaard, proven, voorspelbare technologie die wij op afstand kunnen volgen. Nee, de doorsnee klant staat daar nog niet voor open en wij zijn er ook nog niet klaar voor. Maar we hebben nu een Chinese klant, een fabrikant van onderdelen van stellingkasten. Die weet dat hij goed is in verkopen, maar wil zo min mogelijk productiesores. Dat zou een mooie testcase kunnen zijn. En, laten we wel wezen. We hebben nu ook al klanten die financiering nodig hebben. Die zouden we met dit model wellicht goed kunnen bedienen.’

TE VEEL HOOI OP DE VORK?

‘Vandaag de dag zijn onze sales-collega’s zover dat ze de goede vragen stellen en ook ‘nee’ kunnen verkopen’

uit plaatstaal, met een snelheid van 11 seconden per product, kant-en-klare kasten kan produceren, in sterk uiteenlopende maten en vormen. Zeventig procent van die lijn is reeds cto. Alleen de functies handling en buigen van het plaatwerk zijn klantspecifiek. ‘Wij ontwikkelen en produceren het ponsen, de handling- en de buigmodule helemaal zelf, inclusief de besturing. De rest kopen we als componenten in, om hier modules van te maken. En de machine wordt standaard in Wemo-staalgrijs/oranje opgeleverd. Alleen deze dan niet’, klinkt het enigszins verontschuldigend. ‘Als een klant een lijn van meer dan 7 miljoen euro bestelt en die per se in de eigen kleuren wil,

nog standaard servicemodellen: gebaseerd op grootte, gebruik en op complexiteit. Om snel te bepalen in welk model een lijn valt, is er een tool ontwikkeld. ‘Een machine van twintig meter met tien functies? Die valt in het servicemodel X. We hebben in de loop der jaren wereldwijd een installed base opgebouwd van zo’n 280 machines, waarvan er pakweg 225 specials zijn. Toch blijkt het geen probleem die een plek te geven in een van de modellen. Bij elk model hoort een checklist aan de hand waarvan de monteur zijn werk doet. Vergelijk het met de checklist van de monteur aan de hand waarvan hij je auto een grote of juist een kleine beurt geeft.’

Zo is Wemo doende gelijktijdig twee ingrijpende businessmodelwijzigingen door te voeren die moeten uitmonden in een hoger aandeel cto per productielijn en meer nadruk op service. Is dat niet een beetje te veel hooi op de vork? ‘Onze kracht zit hem in de flexibiliteit van onze mensen, wij noemen dit ‘zeven seconden in’ en ‘zeven seconden uit’; we werken als team nauw samen, doen het in kleine stapjes en verdelen het werk onder Wemo-nieuwbouw en Wemo-care’, aldus Paul Hoekstra. Wemo staat van 23 tot en met 26 oktober in hal 11 met een stand (J62) op de Euroblech-beurs in Hannover. Daar demonstreert de Bossche machinebouwer de oplossingen die het de klant kan bieden voor het volledig onbemand 24/7 produceren van metaalplaat tot halffabricaten of eindproducten.

www.wemomachines.com

september 2018

Affordable interferometers by applying integrated photonics

Figure 1. Chiroptera Layout. A PIC-based dual wavelength three phase interferometer integrated with a Reference (A) and Target/ Probe (B) laser. The system has a FOS head and can be inserted in various applications.

Typically, photonic integrated circuits (PIC) for sensing applications are still considered a topic of limited to basic research, illustrated by the numerous academic papers published every year. The growing number shows that the topic is gaining interest, however the number of industrial available products is still rather modest. Compared to its “older brother” integrated electronics, integrated photonic technology is not yet at the same level of maturity, however its commercially availability is catching up quickly.

Figure 2. Results (blue) of a PIEZO step (black) modulation of 1 nm.

In the past few years Technobis has introduced its Gator

three-phase interferometric signal: the optical eﬃciency,

product range: a plug&play desktop Fiber Bragg Grating (FBG)

thermal management and low-noise electronics of the

interrogator, a spectrometry-based product that are OTS

photonic package, and both Reference/Probe and Target

commercially available. Technobis is also introducing another

laser quality. The performance of a PIC-based interferometer

state-of-the-art ASPIC-based product line: the Chiroptera,

requires optimization of all these parameters together in

an ASPIC based ﬁber-optic interferometer. The Chiroptera

order to achieve λ/10000 interpolation, i.e. sub-nanometer

a solution for extreme sensitive, accurate and high-speed

displacement resolution.

measurements of target displacement without the need to physically connect a sensor to the object of interest.

Displacement measurement By eliminating the displacement noise originating from the

Figure 3. Result (purple) of manual steps of

Chiroptera: a compact interferometer

ﬁber, the resolution limit is dominated by the laser phase

roughly 50 μm. The result is the measured “target”

In contrast to linear-encoders and ‘classical’ geometrical

noise and electronic noise (optical power level). The following

corrected by the “reference” measurement

optical interferometers, a PIC-based interferometer consists

plots demonstrate the sensitivity and dynamic range of

of a small-formfactor package and a ﬁber-optic sensor to be

the Chiroptera with the target displacement measured

aligned to a target (Fig 1).

in two diﬀerent applications: manual micrometer-screw displacement (Fig 3) and piezo step modulation (Fig 2).

Summary / conclusion We demonstrate the use of commercially available interferometers that utilize

To overcome the fiber lead sensitivity, which is inherent to the three-phase configuration (principle first demonstrated

Our results (Fig 2) show that sub-nanometer displacement

integrated photonics for accurate remote

in 1981 by S. K. Sheem et al, JAP 52, 3865), multiple

resolution is feasible using integrated photonics. The

sensing. The Chiroptera includes the

wavelengths can be applied. Each wavelength will be

resolution limit in these setups is understood, well under

state-of-the-art integrated photonics

aligned to its own target, being able to reject common-

control and has room for improvement.

packaging solution that enables small volume, and low-cost devices for a broad

mode behavior (like ﬁber temperature- and vibration noise).

range of new applications that suﬀer from

Within integrated photonics a combination of three-phase

Depending on the application diﬀerent choices can be

interference principle and a dense wavelength division (de)

made to accommodate the Chiroptera to the requirements

the limitations of conventional systems.

multiplexing becomes feasible.

of the targeted measurements, e.g. a high- or low-end

Further developments are ongoing

lasers, high-speed or low-speed electronics, few or multiple

in collaborative projects with leading

In addition to the speciﬁc design of the Photonic circuit, the

measurement points, etc., if cost-performance balance needs

companies such as Lionix and Settels.

following key aspects need to be considered to optimize the

to be optimized.

Please contact us for more information:

Pyrietstraat 2

info@technobis.com

1812 SC Alkmaar, The Netherlands

www.technobis.com

Tel: +31 72 30 200 40

LINK 20 JAAR – KUNSTSTOFFENBEURS 20 JAAR

TWINTIGSTE EDITIE VAN KUNSTSTOFFENBEURS IN TEKEN VAN INNOVATIE EN DUURZAAMHEID

COMPLEET ECOSYSTEEM OP JUBILERENDE BEURS Eind dit jaar viert Link Magazine zijn 20-jarig bestaan tijdens de DISCA (meer daarover

matrijzenmakers en softwareontwikkelaars. De beurs en het bijbehorende congres-

thuis en in de supermarkt, waar het plasticfolie om een komkommer de houdbaarheid verlengt en dus verspilling tegengaat. En in de luchtvaarten automobielindustrie, die met de vervanging van metaal door kunststof in allerlei onderdelen voor gewichtsreductie zorgt; dat resulteert in forse besparingen op brandstofverbruik en CO2-uitstoot.

programma staan in het teken van technologie en innovatie maar bestrijken ook de

CONTINUÏTEIT EN INNOVATIE

elders in deze uitgave). Eind deze maand, op 26 en 27 september, organiseert Mikrocentrum, het kenniscentrum voor de technologische industrie, voor de twintigste keer de Kunststoffenbeurs. Het event verenigt het complete ecosysteem rond kunststoffen – van ontwerpers, grondstoffenleveranciers en producenten tot machinebouwers,

zakelijke en maatschappelijke aspecten van kunststoffen.

Zo levert toepassing van kunststoffen talloze voorbeelden van bijdragen aan duurzaamheidsdoelstellingen. Om deze over het voetlicht te brengen, werkt beursorganisator Mikrocentrum samen met branchevereniging NRK. Vorig jaar lanceerde NRK het initiatief Rethink om een helder beeld te schetsen van de verduurzaming van onze samenleving en de actieve rol die de Nederlandse kunststof- en rubberindustrie daarin speelt. Productinnovatie is cruciaal en daarnaast heeft ook procesinnovatie maatschappelijke spin-off. Actuele ontwikkelingen in de smart industry, zoals digitalisering en big data, maken productieprocessen efficiënter en dragen zo bij aan het behoud van productie, en dus werkgelegenheid, voor ons land. Over duurzaamheid gesproken: continuïteit en innovatie vormen de rode draad in twintig jaar Kunststoffenbeurs. events@mikrocentrum.nl www.mikrocentrum.nl www.kunststoffenbeurs.nl

De Kunststoffenbeurs begon in 1999 al ‘smart’. Foto: Mikrocentrum

THEMA’S DOOR DE JAREN HEEN DOOR HANS VAN EERDEN

ijdens de eerste editie van de Kunststoffenbeurs, in 1999, stond spuitgieten in het middelpunt. Met tachtig exposanten en 1.500 bezoekers was het meteen een geslaagd event. Geleidelijk groeiden de aantallen exposanten en bezoekers, tot nu zo’n 275, respectievelijk 3.500. Daarmee is beurslocatie Koningshof in Veldhoven gedurende twee dagen volledig gevuld. Inhoudelijk is de Kunststoffenbeurs eveneens gegroeid en verbreed. Productietechnieken als extrusie, thermovormen en 3D-printen deden hun intrede, het belang van software (voor productontwerp en productiebesturing) nam toe en maatschappelijke thema’s kwamen op de agenda.

20 JAAR ACTUALITEIT Dankzij deze ontwikkeling is de Kunststoffenbeurs uitgegroeid tot dé – gratis toegankelijke – ontmoetingsplek voor de gehele kunststof- en rubberindustrie in de Benelux. Tijdens de komende jubileumeditie kunnen de bezoekers

een reis door twintig jaar Kunststoffenbeurs maken en ervaren hoe het zo vanzelfsprekende gebruik van kunststof en rubber een belangrijke rol in onze samenleving speelt. De expositie daarover wordt mede ingericht door exposanten van het eerste uur. Tegelijkertijd staat het beursprogramma volop in het teken van de actualiteit. Thema’s zijn onder meer circulaire economie, duurzaamheid, slimme grondstoffen, nieuwe materialen, kostprijsbesparing, productontwikkeling, innovatieve productiemethoden en automatisering.

DUURZAAMHEID Een urgent thema is duurzaamheid, want bij consumenten hebben kunststofproducten en verpakkingen tegenwoordig een negatief imago, onder meer vanwege het zwerfafval en de ‘plastic soup’ in de oceanen. Terwijl op veel terreinen kunststoffen juist positieve bijdragen leveren en niet meer weg te denken zijn. Zoals in de medische wereld, waar kunststofhartkleppen en infuuszakken letterlijk van levensbelang zijn. Of

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Specialisatie en samenwerking De volledige spuitgieten extrusiewereld onder één dak Specialisatie en samenwerking Creatief met kunststoffen Grenzen (ver)kennen Topprestaties met kunststoffen Kansen met kunststoffen Inspireren en innoveren Kunststoffen met toekomst De toekomst van kunststoffen Presteren door innoveren Vernieuw en combineer Materiaal- en product(ie)innovatie Geen toekomst zonder kunststoffen Innovatieve materialen en processen Van metaal naar kunststof Smart met kunststoffen Van idee tot product Rethink, recycle, re-use & renew 20 Jaar kunststoffen

september 2018

Visit us at: D&E Event 8 Nov, Eindhoven LED Event 28 Nov, Den Bosch Find out more at: avnet-silica.com/events

Reach Further. As European semiconductor specialist we are dedicated to innovation, acting as the smart connection between customers and suppliers. We simplify complexity by providing creative solutions, technology and logistics support. Avnet Silica is a long-time partner of leading semiconductor manufacturers and innovative solution providers to guide todayâ&#x20AC;&#x2122;s ideas into tomorrowâ&#x20AC;&#x2122;s technology. With a team of more than 200 application engineers and technical specialists, we support projects all the way from idea to product, from product to market, and every step in between. Avnet Silica will guide the way so you can reach further. Contact our local team for more information or visit avnet-silica.com.

PROCESVERBETERING

OUDE LUTTIKHUIS INDUSTRIAL AUTOMATION TEKENT EFFICIËNTER MET EPLAN

MEERVOUDIG GEBRUIK, ENKELVOUDIGE LIJNEN Oude Luttikhuis Industrial Automation (vijf fte) in het Twentse Tilligte automatiseert verf- en behangproductielijnen voor klanten wereldwijd en doet daarvoor de engineering in eigen huis. Sinds kort tekent het de elektrotechnische schema’s met behulp van EPLAN Pro Panel. Klanten vroegen om EPLAN-schema’s, verklaart Hans Damink, engineering projectmanager bij Oude Luttikhuis. Inmiddels heeft hij ervaren dat door de overstap naar EPLAN de engineering efficiënter is geworden.

DOOR HANS VAN EERDEN

en van de eerste projecten die Oude Luttikhuis heeft getekend met EPLAN betrof twee afvullijnen voor verf van het Duitse chemiebedrijf Follmann, vertelt Damink. ‘Die twee lijnen waren vergelijkbaar maar niet identiek. Nadat we de ene lijn hadden getekend, was het vrij eenvoudig om de andere lijn te maken. Dat was met ons vorige pakket (een 2D-tekenprogramma, red.) een stuk moeilijker geweest. Nu hadden we veel profijt van de EPLAN Data Portal, het automatisch nummeren van componenten, kabels en klemmen, en de integratie met onze labelprinter van Phoenix Contact waardoor we de kabelcoderingen automatisch konden printen. Bovendien maakt het tekenen in 3D het indelen van de besturingskast makkelijker en helpt het om in een vroeg stadium al goed met de klant te kunnen communiceren; een 3D-tekening heeft meer cachet en geeft een beter inzicht in het ontwerp.’

HERGEBRUIK In het project zat dus een stuk hergebruik van een ontwerp – van de eerste lijn – voor een volgend ontwerp, van de tweede lijn. Damink wil het hergebruik van elektrotechnische (deel)ontwerpen verder uitbreiden, zodat ook in projecten die meer van elkaar verschillen generieke functies hergebruikt kunnen worden. EPLAN biedt daarvoor verschillende opties, meldt accountmanager Bas Mooijman. ‘Het begint ermee dat je bij de afsluiting van een project de delen die je geschikt vindt voor hergebruik opslaat als macro’s. Daarmee kun je een bibliotheek opbouwen die de basis gaat vormen voor jouw engineering. Je kunt je kennis uit oude projecten op een gestructureerde manier hergebruiken. Het kost wel wat

Een geautomatiseerd doseersysteem voor pvc- en kleurpasta’s van Gemini Techniek uit Haaksbergen. Sinds kort tekent Oude Luttikhuis Industrial Automation alle projecten met EPLAN. Foto: Oude Luttikhuis

inspanning, maar die betaalt zich op korte termijn terug in efficiënter werken en minder fouten maken.’ Een volgende stap is een productconfigurator gebruiken om een nieuw ontwerp samen te stellen uit die standaardblokken. ‘De early adopters hebben dat al gedaan; die zijn van engineer-to-order overgestapt naar configure-toorder.’ EPLAN’s instap-tool voor het eenvoudig samenstellen van schema’s door middel van configuratie is Cogineer. ‘Ook mensen zonder EPLAN-kennis kunnen daarmee werken. Ze hoeven alleen te weten hoe ze het moeten starten, vervolgens leidt de project builder hen door het ontwerpproces.’ Daarnaast zijn er nog geavanceerdere tools voor uitgebreide configuratie van zowel de hardware als de software voor een project.

waarmee wij werken. De plc’s met de juiste i/oadressen in de schema’s plaatsen, dat vergde altijd veel handwerk. Nu geeft het automatische uitwisselen van i/o-lijsten een jumpstart aan het programmeren van de plc. Het zorgt ervoor dat de naamgeving in de schema’s en de plc’s gelijk is. En het is handig in het geval dat de plc-programmeur in de laatste fase van een project nog wat aanpast in de plc. Dat kan ik namelijk weer in EPLAN inlezen, zodat ik de ‘as built’-situatie kan gelijktrekken.’ Eveneens handig is de Single Lineuitbreiding voor het maken van enkellijnige schema’s, waarin alle draden met meerdere aardes als één lijn worden getekend. Damink: ‘Stel ik heb een multi-lijn Profinet-kabel, die standaard met vier aardes wordt getekend. Met Single Line krijg ik een eenvoudiger overzicht van de installatie met alle communicatiekabels.’

JUMPSTART Voor Damink is dit nog niet aan de orde. ‘We gaan eerst maar eens aan de slag met het goed inrichten van die macro’s. Zolang we nog weinig macro’s hebben, heeft werken met Cogineer geen zin.’ Andere uitbreidingen zijn inmiddels wel aangeschaft. Zoals de PLC & BUS Extension, waarmee informatie over de plc-configuratie, de bustopologie en de i/o-lijsten tussen EPLAN en de plc-programmeeromgeving kunnen worden uitgewisseld – in beide richtingen en voor veel plc-merken. Damink: ‘Daardoor kunnen wij de informatie in EPLAN integreren met die in de programma’s van de Siemens- en Beckhoff-plc’s

VOORUITSTREVEND Bas Mooijman kijkt er met waardering naar hoe Oude Luttikhuis het allemaal oppakt. ‘Het is een van onze kleinere klanten, maar ze zijn vooruitstrevend bezig. Mede dankzij EPLAN kunnen ze complexe projecten aanpakken en hun ideeën over een automatisering zo snel mogelijk vormgeven. Met relatief weinig inspanning kunnen ze nog een groei doormaken, doordat hun complete engineeringproces steeds efficiënter wordt.’ www.luttikhuisengineering.nl www.eplan.nl

september 2018

DUURZAAMHEID

TALKING INDUSTRY VAN LINK EN ING: CIRCULAIR ONDERNEMEN IS NIET MAKKELIJK, MAAR WEL EEN MUST

‘TOTDAT HET JE IN DE PORTEMONNEE RAAKT; DAN DOEN WE HET WEER LEKKER NIET’ Aan het eind van de Executive Round Table (TalkING) over circulair ondernemen bij Afvalzorg Assendelft legt Leontien de Haan, directeur Industrie ING Grootzakelijk regio NoordWest, een stapeltje boeken op tafel met de titel ‘Waste to Wealth: The Circular Economy Advantage’ van Peter Lacy en Jakob Rutqvist. ‘Neem maar mee. Maar let op: er zijn er bewust niet genoeg voor iedereen om circulariteit te stimuleren, dus spreek af met iemand om te delen.’ Geen punt, iedereen heeft zo een partner gevonden. Er zijn sowieso wat veelbelovende vervolgafspraken gemaakt. Niet dat circulair ondernemen zo makkelijk is, maar het is een kwestie van beginnen.

DOOR LUCY HOLL

e organisatoren van ING en Link Magazine hebben samen met gespreksleider Herman van der Vegt, partner van npk design uit Leiden, een stuk of tien mooie stellingen over circulair ondernemen bedacht voor de discussie. Maar daar kijken de deelnemers niet eens naar: ze beginnen te praten en houden de eerste uren niet meer op. Over de vraag of het vijf voor twaalf of vijf over twaalf is (‘Nou ja, voor de mensheid dan, de aarde overleeft heus wel’). Over gletsjers die smelten waar je bij staat en koude en warme golfstromen die in de war raken. Over al het eten dat weggegooid wordt door veel te grote verpakkingen en dito koelkasten. Over de imagoschade voor Coca Cola wanneer overal plastic flesjes rondslingeren in parken en bermen. Over scheiden voor de bühne dat plastic afval oplevert dat te vuil is voor recycling en alsnog verbrand moet worden als bedrijfsafval. Over auto’s van vijftig jaar oud die nog steeds rondrijden en of dat eigenlijk ook niet duurzaam is. En ja, ook over de noodzaak van een circulaire economie. ‘Kijk, zoals we hier bij elkaar zitten, komt het misschien wel goed met de wereld, maar lang niet iedereen denkt na over circulair ondernemen’, zegt Bert Krom, directeur van NV Afvalzorg Assendelft en gastheer deze avond. Cir-

culair ondernemen is geen keuze, het is een must. Dat zijn de deelnemers helemaal met elkaar eens. Alleen gebeurt het nog te weinig. In sectoren als de automotive en de bouw is misschien van alles gaande. Maar veel ketens zijn conservatief. Fabrikanten zien de noodzaak niet. Ze verkopen hun spullen en klaar. ‘Je eigen markt kannibaliseren klinkt ook niet logisch. Dat is voor bijna niemand weggelegd’, zegt Ben Kras, ceo van Kras Recycling met het hoofdkantoor in Volendam. Kras verzamelt, verwerkt en verhandelt afvalstromen papier, karton, folies en kunststoffen voor honderden bedrijven in Europa. Van Waste to Worth is het motto. Kras is enorm betrokken bij de transitie richting duurzaamheid.

september 2018

idee waar hun spullen blijven. De restwaarde aan het eind van de levensduur is nul, is het idee. Reseller De Projectinrichter zet in op verandering om de goederenstromen in de keten wél te sluiten. ‘Ik heb een concrete tender van een groot bedrijf lopen. De klant wil alles circulair inkopen en een garantie op terugname en hergebruik. De betrokken fabrikant glijdt ergens onder tafel, die is daar helemaal niet op ingespeeld. Hij heeft geen idee wat te doen.’ Kras zegt dat Van de Kerkhof voor deze klant maar eens contact op moet nemen met een bedrijf als EverUse in Sneek. ‘Die maken geluidwerende panelen van oud papier, met chips erin, want ze willen alles volgen en de grondstoffen naderhand per se terug hebben. Geweldig. Daar kom je verder mee.’

REFURBISHINGLOCATIE ‘Dit weet ik wel zeker’, zegt Ramon van de Kerkhof, commercieel manager van De Projectinrichter in Purmerend, één van de grootste onafhankelijke aanbieders van projectinrichting in ons land. ‘De eerste fabrikant in onze branche die het aandurft om minstens vijftig procent van zijn bedrijf om te turnen in een multibrand refurbishinglocatie heeft de toekomst. Wie het niet doet, krijgt het moeilijk in de toekomst omdat de vraag naar nieuw materiaal zal afnemen.’ De Projectinrichter is intermediair tussen fabrikanten en eindklanten. Die fabrikanten hebben geen

Ramon van de Kerkhof van De Projectinrichter (links): ‘De fabrikant die het aandurft zijn bedrijf deels om te turnen in een multibrand refurbishinglocatie heeft de toekomst.’

• ‘Circulair denken vraagt letterlijk om omdenken.’ • De uitdaging zit hem bij middelgrote en kleinere bedrijven waarbij het financieringsvraagstuk complexer is. • ‘Je hebt altijd eerst luchtfietsers nodig met veel visie en ideeën.’ • ‘Of we moeten groot inzetten op circulair, of het zet geen zoden aan de dijk.’

100 MILJOEN Wat circulair ondernemen precies is, is lastig te definiëren. Is het een product of machine zo lang mogelijk blijven hergebruiken (en onderweg goed onderhouden en af en toe opknappen) en uiteindelijk de grondstoffen terugwinnen en hergebruiken? Of vallen de prachtige Vitra-stoelen om de dinertafel er ook onder, filosoferen de gesprekspartners. Het design is tijdloos en ze gaan meer dan een mensenleven mee. Wat circulair is, is nog niet uitgekristalliseerd. Robbert Jan Kromkamp, directeur ING Groenbank, gericht op het financieren van Robbert Jan Kromkamp, duurzame projecdirecteur ING Groenbank ten, is al een paar (links): ‘We willen heel graag jaar aanspreekpunt interessante circulaire deals voor circulair binnenhalen, maar er komt binnen ING: ‘We weinig vanuit de markt.’ willen heel graag interessante circulaire deals binnenhalen, maar er komt weinig vanuit de markt, afgezien

van een enkele aanvraag van een start-up waar geen cashflow in zit. Om proactief die bedrijven en projecten te herkennen die met circulair bezig zijn en potentieel financierbaar, trainen we dit jaar al onze medewerkers die voor de zakelijke en grootzakelijke markt werken. Wat is circulair, hoe herken je de projecten, wat kunnen we ermee? We hebben zelfs een aparte pot met 100 miljoen euro voor investeringen in circulaire projecten, het is eigen vermogen waarmee we risico mogen nemen.’ Aan tafel, met de klok mee: Gert Jan Braam (sector banker Industry ING), Herman van der Vegt (partner npk design), Ramon van de Kerkhof (commerHet gesprek komt op de cieel manager De Projectinrichter), Mattijs Maris (commercieel manager Pharmafilter), Leontien de Haan (directeur Industrie ING Grootzakelijk), Nederlandse recyclingRobbert Jan Kromkamp (directeur ING Groenbank), Ben Kras (ceo van Kras Recycling), Bert Krom (directeur van NV Afvalzorg Assendelft), start-up Black Bear en Lucy Holl (eindredacteur Link Magazine) en John van Ginkel (uitgever Link Magazine). Foto’s: Menno Ebbes diens plant voor het recyclen van autobanden. Kromkamp: ‘Wil je dat autobandenprobleem a message in a bottle. Zijn bedrijf npk design in Pharmafilter in Amsterdam en tot voor kort wereldwijd echt aanpakken, dan moet je giganLeiden helpt start-ups en bedrijven innoveren manager bedrijfsvoering van de Arbo- en Milieutisch opschalen. Voor de financiering daarvan door nieuwe producten dienstcombinaties te dienst van het AMC. Ziekenhuis Reinier de Graaf ben je in een lineair model al huiverig.’ ontwikkelen en sessies te bieden over waarde in Delft kwam bij Eduardo van den Berg, de Aan de andere kant wordt misschien niet alles creëren én waarde vasthouden. Van der Vegt is oprichter van Pharmafilter, of hij wat slimme binnen ING gelabeld als circulair, terwijl het dat ook CIRCO-trainer. CIRCO is een platform dat ideeën had voor de wachttijden bij de liften in het wel is. Leontien de Haan: ‘Renewd met zijn refurondernemers en ontwikkelaars tools aanbiedt om ziekenhuis. Het viel Van den Berg op dat het bished iPhones, iPads en MacBooks is een klant via één- of meerdaagse design tracks circulaire transport van afvalcontainers de liften bezet van ons, maar hun leningen komen niet uit dat stappen te zetten door (nieuwe) businessmodelhield. ‘Hij bedacht het Pharmafilter-systeem: vrijpotje van 100 miljoen. Zij zitten in de reguliere len en ontwerpstrategieën te combineren: wel alle afval gaat op de afdelingen zelf in vermafinanciering.’ creating business through circulair design. lers. Via de interne riolering komt dit afval in een In de zogeheten groenregeling van banken staat ‘Kijk, de footprint van de returnable is vele malen waterzuiveringsinstallatie. Hier wordt het vaste nog weinig over circulair ondernemen, volgens zo gunstig als van een flesje dat je weggooit of in afval gescheiden van het water, gedecontamiKromkamp: ‘Kunnen we als banken wellicht korde glasbak recyclet. De investeringen om zo’n fles neerd en deels omgezet in biogas.’ De zuivering ting geven op circulaire financieringen zodat het te realiseren zijn voor Heineken niet zo zeer een haalt alle microverontreinigingen uit het afvalwawat sneller gaat?’ probleem, het lijkt meer een uitdaging om de ter waaronder medicijnresten, tot beneden de ING zit met onder meer collega ABN AMRO, goede bedoelingen in de praktijk te brengen. detectielimiet. Het water kan het ziekenhuis herFairphone, pensioenfonds PGGM, Sustainable Waarom? Omdat de keten van supermarkten en gebruiken. ‘Het is fantastisch te zien hoe omdenFinance Lab en Circle Economy in een communitoeleveranciers niet mee kan of wil werken. Staken leidt tot oplossingen voor een schoner, effity of practice om alle valkuilen en mogelijkheden tiegeld en retourstromen zijn in Nederland redeciënter en duurzamer ziekenhuis en meer waarde van circulaire bedrijfsmodellen eens goed te lijk goed geregeld, maar hoe gaat dat in de rest uit afval weet te halen.’ bekijken, met Fairphone als case study. Er ligt van de wereld?’ inmiddels een whitepaper. Stel dat Fairphone zijn Ramon van de Kerkhof noemt het voorbeeld van OLIEVLEK spullen gaat aanbieden via PGGM? Hoe moet een bedrijf dat oude kleding in meubelstoffen Wie geeft de aanzet tot de grote omslag, vraagt dat, hoe zit het met product-as-a-service? Wie is verwerkt. Die bulken van de grondstof. ‘Je wilt Leontien de Haan zich af. Zijn het de disruptors, de eigenaar, is het financierbaar en hoe zit het goed doen, maar te weinig bedrijven gebruiken de slimme start-ups die iets op gang brengen dat met ratio’s? Lukt het als PGGM dit doet, maar is de meubelstoffen.’ Met plastic is dat precies hetgaat werken als een olievlek? Een organisatie het kansloos als een kleine retailer Fairphones via zelfde, zegt Ben Kras. ‘Plastic genoeg, maar er zoals Plastic Whale bijvoorbeeld die medewerkers een circulair business model gaat leveren aan de moeten veel meer toepassingen komen, maak er van bedrijven tijdens bedrijfsuitjes in de Amsterconsument? van alles en nog wat van. Bij gemeenteaanbestedingen voor klikobakken is gerecycled kunststof LEES VERDER OP PAGINA 44 gebruiken geen voorwaarde, terwijl dat prima MESSAGE IN A BOTTLE kan. Schandalig dat dat niet als eis wordt gesteld. Een goed ingerichte keten is per definitie cruciaal Grote frisdrankproducenten recyclen voor de voor circulair ondernemen. Herman van der Vegt TALKING INDUSTRY buitenwacht één procent van hun totale prohaalt een strak gedesigned, extra sterk en vele ductie, terwijl veel meer mogelijk is. Een mooi malen her te gebruiken bierflesje van Heineken voorbeeld daarvan is de 100 procent gerecyclede uit zijn tas. Met een minimaal label en een branLink Magazine organiseert samen met ING executive drinkwaterfles van Bar-le-Duc.’ ding die alleen maar mooier wordt wanneer je de round-tables onder de noemer TalkING Industry. fles vaker gebruikt. Om ervoor te zorgen dat Eerdere sessies gingen over het groot-Eindhovense gebruikers het flesje ook retourneren, heeft de OMDENKEN GEBODEN high-tech ecosysteem en servitization. Een sessie fles een code waarmee gebruikers kunnen nagaan Circulair denken vraagt letterlijk om omdenken, over digitalisering volgt nog. wie de fles waar ter wereld nog meer heeft gehad: stelt Mattijs Maris, commercieel manager van

september 2018

VERVOLG VAN PAGINA 43

damse wateren laat vissen naar plastic, waarvan Vepa nu tafels en stoelen maakt: het is een sprankelend businessmodel waarvoor overal ter wereld interesse is. Of moet het van de grote bedrijven komen: neem Rolls Royce met zijn power by the hour, die de luchtvaart laat betalen voor vlieguren en stuwkracht. In het grote bedrijfsleven gebeurt

steeds meer, al gaat het langzaam, ze hebben er het geld voor. De uitdaging zit hem bij middelgrote en kleinere bedrijven waarbij het financieringsvraagstuk complexer is. Precies in de week van het rondetafelgesprek is Leapp, B2C-verkoper van refurbished Apple-producten, failliet verklaard: er was groot gebrek aan financiering voor de ambitieuze groeiplannen.

‘SCHONE-GRONDVERKLARING WAS EEN DINGETJE’ ‘Op stortplaatsen kun je mooie dingen doen. Ze liggen vaak hoger dan de omgeving.’ Dat zegt directeur Bert Krom van Afvalzorg Assendelft. En dus bouwde het bedrijf zijn nieuwe hoofdkantoor dertien jaar geleden niet in hartje Zaandam, maar werd een groot stuk stortplaats vier meter afgegraven. Er kwam een gebouw op met hetzelfde gewicht als het afgegraven afval. Heien kon niet in de afdichting tussen stort en pand: daarom zijn er betonplaten met palen en ‘schroeven’ die iets gesteld kunnen worden, mocht het pand hier of daar niet helemaal recht meer staan. Het gebouw is een icoon in de omgeving: kleurrijk, licht en groot. Het heeft een panoramaterras met uitzicht op de scheepvaart in het Noordzeekanaal. Het vroeg tijd voordat Krom anderen wist te overtuigen van de geschiktheid voor de nieuwbouw, nu zijn er tal van bijeenkomsten. ‘De schone-grondverklaring was nog wel een dingetje voor de ambtenaren’, zegt Krom lachend. Hij wil op het terrein ook ruimte gaan bieden aan circulaire economie start-ups in het kader van

GO!-NH, een acceleratorprogramma van de provincie Noord-Holland. Afvalzorg Assendelft werd in 1993 verzelfstandigd vanuit de provincie. Krom: ‘Storten is natuurlijk de meest ongewenste vorm van afvalverwerking. In Nederland gaat het nu om twee miljoen ton per jaar, dat was in 1990 nog 14 miljoen ton. Veel minder zal het niet kunnen worden. Afvalzorg Assendelft is marktleider in duurzaam storten, en dan gaat het me niet om de meeste tonnen. We willen voorop lopen in kennis, we zijn kennisinstituut.’ Afvalzorg, HVC en Boskalis Environmental bouwen op het terrein een installatie om bodemas te wassen. De bodemassen van afvalenergiecentrales moeten volgens de wet vrij toepasbaar zijn, in de wegenbouw bijvoorbeeld. ‘Ook internationaal is onze kennis interessant. In veel landen is geen geld om een kostbare afvalinfrastructuur te betalen, dus die blijven gewoon storten. Als je die stortplaatsen verduurzaamt, ben je al een heel stuk verder.’

Groot of klein, ‘je hebt altijd eerst luchtfietsers nodig met veel visie en ideeën’, zegt Bert Krom. ‘En daar kan de overheid op inspelen met haar beleid. Want wetgeving is nodig. Iedereen is ervan overtuigd dat we richting circulair moeten, totdat het je in de portemonnee raakt; dan doen we het weer lekker niet.’ Ben Kras: ‘Dat zeggen we als brancheverenging NRK Recycling ook: de overheid moet een sturende, dwingende, ondersteunende rol hebben, anders gebeurt er niet genoeg.’ Zonder aangepaste wetgeving en financiële prikkels komt de circulaire economie er niet, of heel traag. Kras noemt de huidige wetgeving compleet achterhaald. Die stamt uit de jaren zeventig: het begrip afval bijvoorbeeld zou moeten worden herzien nu er met recycling zo veel meer mogelijkheden zijn. ‘Wat voor de één afval is, is voor de ander een grondstof. De huidige wetgeving maakt het echter niet altijd even gemakkelijk dit proces efficiënt te kunnen volgen.’ Hij kijkt ook met grote nieuwsgierigheid naar ontwikkelingen als pyrolyse, het terugwinnen van olie uit plastic. Er wordt momenteel ook in Nederland geïnvesteerd in deze methode. Kras heeft gesproken met enkele initiatiefnemers, maar die hebben nog wel een uitdaging: chemische recycling is nog niet echt opgenomen in de wet. ‘Zonder een erkenning mogen wij ons plasticafval daar niet brengen, hoe komen ze aan hun grondstof? Maar wanneer het proces blijkt te werken zoals ze zeggen, zou het een heel goede aanvulling kunnen zijn op mechanische recycling. En dan met name

AUTOMATION MEETS INNOVATION WOTS 2018 - HAL 11 - Stand D034

www.murrelektronik.nl

september 2018

voor niet te sorteren fracties van gemengde stromen kunststof of de moeilijk recyclebare kunststoffen.’

GO BIG OR GO HOME ‘Het is go big or go home’, zegt Robbert Jan Kromkamp. ‘Of we moeten groot inzetten op circulair, of het zet geen zoden aan de dijk. Die hoeveelheden mobieltjes die Fairphone verkoopt zijn geen partij voor de miljarden van Apple. MUD Jeans met zijn Lease a Jeans is nog geen Levi’s.’ Waarom besluiten alle grote gemeenten bijvoor-

‘Ik denk dat jullie als ING het grootste bedrijf van Nederland kunnen worden, door partijen te verbinden’

Lekker flexibel. We halen waar nodig honderd overbodige werkplekken bij de een weg en zetten ze opgeknapt bij de ander neer. Alles kan. Misschien kan ik mijn spullen nu zelfs wel voor iets minder verkopen, als ik zeker weet dat ik alles over tien jaar weer terugkrijg en er dan weer iets mee kan doen, of de grondstoffen terug kan leveren aan de fabrikant.’

BLOCKCHAIN

beeld niet om samen circulair in te kopen. Elke bank voorziet bedrijven met de overheid als klant met plezier van financiering. Ramon van de Kerkhof: ‘Dan moeten die gemeenten de keuze durven maken om te standaardiseren en niet per se overal hun corporate identity willen terugzien. Of ga bijvoorbeeld als ING hetzelfde meubilair gebruiken als Rabobank.

Leontien de Haan wil meer weten over de rol van de banken in de circulaire economie. ‘Gaan we veel meer financieren op huur- en leasemodellen in de keten?’ Technologisch kan van alles: via blockchaintechnologie kunnen alle partijen in de keten aan elkaar geknoopt worden en onderling exact afrekenen. Herman van der Vegt heeft ineens een visioen: ‘Ik denk dat jullie als ING het grootste bedrijf van Nederland kunnen worden. Door partijen te verbinden, te investeren, een keten aan de gang te krijgen. Als de bancaire wereld dat blockchainverhaal goed voor elkaar krijgt, komt daar een enorme dienstenmotor achteraan.’ Zou een bank niet meerdere businesscases in een keten willen financieren, en dus een mandje van risico’s willen nemen via supply

Mattijs Maris van Pharmafilter: ‘Het is fantastisch te zien hoe omdenken leidt tot oplossingen voor een schoner, efficiënter en duurzamer ziekenhuis.’

chain financiering? ‘Ik voel een doorbraak aan komen: de bank in de rol van ketenfacilitator, met geld en kennis.’ Kromkamp van ING maakt het concreet: ‘Ramon, ik wil met je doorpraten over een ‘product-as-a-service’-model in de kantoorinrichtingbranche. We moeten leren, oefenen, zien.’ Gespreksleider Herman van der Vegt heeft het laatste woord: ‘Circulair ondernemen is een kipof-ei-verhaal: wie steekt als eerste zijn hand uit? Geld helpt ja, maar vertrouwen hebben in elkaar en anders denken in de keten zijn onmisbaar.’ www.afvalzorg.nl www.pharmafilter.nl www.npk.nl www.circonl.nl www.deprojectinrichter.com www.kras-recycling.com www.ing.com

projectmanagement en engineering op maat Al meer dan 50 jaar helpen wij industriële klanten bij het realiseren van hun projecten en dromen. Of het nu gaat om bestaande of nieuwe producten, machines, voertuigen, lijnen of plants, wij adviseren, begeleiden en helpen graag. Van tekening tot berekening, van advies tot complete begeleiding, van conservatief tot innovatief. Altijd een exibele werkwijze op maat.

WWW.VIRO.NL ARNHEM, ECHT, GRONINGEN, HENGELO, VLAARDINGEN, AALEN, MÜNCHEN, OSNABRÜCK EN GRAZ

september 2018

PROCESVERBETERING

PLAATBEWERKER VERKNOOPT ADMINISTRATIE EN PRODUCTIE MET NAVISION

NIEUWE ERP STELT HLT IN STAAT OEM-VERANTWOORDELIJKHEID TE PAKKEN Automatisering en robotisering zijn onvoldoende om de concurrentieslag te winnen, beseft zaakvoerder Maurice Hayen van plaatbewerker HLT uit het Belgische Sint-Truiden. Reden om te investeren in Navision, een ERP-systeem van Microsoft dat direct gekoppeld is aan het productieproces. ‘In Industrie 4.0 zijn communicatie en dataverwerking essentieel. We kunnen nu veel sneller reageren op onze klanten en beduidend scherper calculeren.’

DOOR JOS CORTENRAAD

e vraag is altijd: wat levert een Thijs de Swart (links), Kurt Debbaut en Maurice Hayen (rechts) bij een lasersnijmachine in de productiehal van HLT in Zepperen. ERP-systeem nu eigenlijk op? Foto: Johannes Timmermans Maurice Hayen kan daar kort over zijn. ‘Eerst hadden zes medewerkers hun handen vol aan het weinig last hadden. In no time hadden we meer de vestigingen in Nederland. ‘Begin 2017 zijn we schrijven van offertes en het samenstellen van dan twintig mensen in dienst en liepen we hier samen gaan zoeken naar de beste oplossing’, zegt opdrachten voor de CAD-afdeling, nu kan één tegen ruimtegebrek aan.’ Thijs de Swart, cliëntmanager bij Axians in Zaltman dat werk af. Er is veel minder papierwerk, bommel. ‘Al snel kwamen we uit op Navision van er wordt niets meer dubbel gedaan. De grootste Microsoft, uitgebreid met de I-Make-toevoeging winst is dat we nu veel meer werk kunnen aanBOTTLENECK van Axians. Een ERP-systeem dat vooral voor de nemen en sneller leveren. Essentieel als we onze Verdere automatisering en robotisering boden maakindustrie perfecte oplossingen biedt. HLT groeiambities willen waarmaken. Daarnaast weinig soelaas. ‘De productieprocessen waren al besparen we ruim een kwart op materiaal, in begrijpt heel goed dat het onvoldoende is om geoptimaliseerd. De bottleneck zat vooral in de onze tak van sport natuurlijk aanzienlijk als je administratie. Het schrijven van een offerte vergenkel het productieproces te stroomlijnen en te weet dat wij jaarlijks zo’n 1.500 ton staal en de al gauw een halfuur, ook als het om een stukje automatiseren. Het begint bij de orderverwerking aluminium verwerken.’ plaatwerk van pakweg vijftig euro ging. Vervolen vervolgens de aansturing van de CAD- en de gens deden de werkvoorbereiders na de bevestiCAM-afdeling. Daarnaast is er uiteraard de verging van een order alles nog eens dunnetjes over. werking van de inkoop en facturering. Een ERPSTEVIGE GROEI Ook de verwerking van orders van vaste klanten systeem knoopt alles aan elkaar. Cruciaal is de Maurice Hayen startte in 2006 met HLT in Zepkostte onevenredig veel tijd en mankracht. Verder verbinding met de werkvloer, de plek waar uitperen, een klein plaatsje bij Sint-Truiden waar draaiden verschillende softwaresystemen naast eindelijk de producten gemaakt worden. HierHayen senior eerder een succesvol bedrijf in elkaar. Zo gaat dat in een groeiend bedrijf; je windmolens opbouwde. Vanaf het begin zat de voor maakt Navision de koppeling met de LVDvoegt steeds wat toe, hangt weer een module aan groei er stevig in, onder meer door de intensieve software en later de Axians Shop Floor-oplossing een systeem, maar van integratie is geen sprake. samenwerking met de Belgische machinebouwer voor een papierloze productieomgeving.’ Heel inefficiënt. Daarom zijn we op zoek gegaan LVD, wereldwijd specialist in plaatbewerkingsnaar een ERP-systeem om de primaire processen machines. ‘Al onze lasersnijmachines, kantbanken HELDERE KOSTENSTRUCTUUR te stroomlijnen en alles aan elkaar te koppelen.’ en CADMAN-software hebben we bij LVD aanIn de tweede helft van vorig jaar installeerde geschaft en tegelijk zijn we toeleverancier geworAxians de ERP-software. Nu, bijna een jaar later, den van plaatmateriaal en onderdelen voor onder plukt HLT de vruchten. ‘Zeker weten’, zegt KOPPELING meer omkastingen en behuizingen. We draaiden Maurice Hayen. ‘We kunnen nu op basis van een Tijdens de zoektocht kwam Axians bovendrijven, zo goed dat we zelfs van de economische crisis een van oorsprong Frans bedrijf met verschillendigitale tekening direct automatisch een offerte

september 2018

genereren. Door de koppeling van alle data, ook van de productieafdeling, weten we precies wat de kosten zijn. Van het te gebruiken materiaal, maar ook de uren die de machines draaien, de tijd die de lasser bezig is of hoeveel tijd het coaten en lakken vergt.’ In de oude situatie moest de werkvoorbereider telkens alles opzoeken, nu zijn de data direct beschikbaar. Gaat de opdrachtgever akkoord, dan gebruikt de eigen werkvoorbereiding dezelfde data. ‘Vroeger maakten onze mensen weer een eigen ontwerp, dat is nu niet meer nodig. Al met al werken we veel sneller. Nog een voordeel is het efficiëntere materiaalgebruik. We combineren de verschillende orders waardoor er minder afval ontstaat. Samengevat hebben we een beter inzicht in de kostenstructuur en kunnen we daardoor makkelijker schuiven met marges. Zo kunnen we scherp offreren indien nodig en bij andere opdrachten wat meer marge nemen.’

JUST-IN-TIME LEVERING De andere werkvoorbereiders zijn niet wegbezuinigd. ‘Integendeel, we spelen nu capaciteit vrij om verder te groeien. De industrie stelt steeds hogere eisen. Onze klanten willen snel beleverd worden en just-in-time. Als dat lukt, ben je de concurrentie een stap voor. Dat betekent dat de planning en productie heel nauw met elkaar moeten samenwerken. Daarvoor hebben we alle mankracht nodig.’ ‘En juist daarvoor is het nieuwe ERP-systeem geschikt’, zegt Kurt Debbaut, productmanager

CADMAN-software bij LVD. Hij spreekt dan niet als leverancier maar uit zijn ervaring als één van de grootste klanten van HLT. ‘De tendens bij oem’ers is dat er meer verantwoordelijkheid wordt neergelegd bij de toeleveranciers. Net als de oem’ers moeten zij alle processen integreren. Als wij een order neerleggen bij HLT, krijgen we

kante meter met een nieuwe lasersnijmachine en lakinrichting. De omzet tikt in 2018 de 4,5 miljoen euro aan, het personeelsbestand groeit naar 25 mensen. Volgende stap is het opzetten van een webportal waarin klanten zelf hun orders kunnen ingeven. ‘Geen probleem met dit systeem’, zegt Thijs de Swart. ‘Vergelijk het met het configura-

‘Communicatie is de nieuwe industriële revolutie’

per kerende post te horen wanneer geleverd wordt en wat de kosten zijn. Voor ons is dat essentieel. Wij leveren onze machines wereldwijd en werken met een heel strakke planning. We willen geen onderdelen of omkastingen op voorraad, maar just-in-time afgeleverd zien. Daarvoor heb je uitgekiende ICT-systemen nodig waarbij inkoop, verkoop, facturering en productie gekoppeld worden. Het lukt HLT om aan die eisen te voldoen. In de totale keten werken we zo intensiever samen en dat is in het kader van Industrie 4.0 belangrijk.’

OPDRACHTENSTROOM In Zepperen vertaalt het succes zich in een snelgroeiende opdrachtenstroom. Nog dit jaar wordt het bedrijfscomplex uitgebreid met 2.000 vier-

tiesysteem waarmee je een auto kunt kopen op internet. In de industrie en B2B is dat ook de toekomst.’ Maurice Hayen knikt. ‘Alles draait om communicatie, om data. Dat is wat mij betreft na robotisering en automatisering de nieuwe industriële revolutie. Je moet exact weten wat er in je bedrijf gebeurt en alles met elkaar verbinden. We hebben op dat gebied in ieder geval de eerste stappen gezet.’

www.hlt.eu www.i-make.nl www.axians.nl www.lvdgroup.com

Development and Engineering of Mechatronic systems Would you enjoy developing ground-breaking new technologies in a multidisciplinary team? A great opportunity is waiting for you at DEMCON! We are a high-end technology supplier of products and systems in the areas of hightech systems, industrial

systems and medical devices. We support our clients along the entire system development chain, from proof of principle, prototyping and pre-production to series production. Join us at DEMCON and experience how your own capabilities grow in a team of technology professionals! www.demcon.nl

september 2018

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

ACCELERATOR-PROGRAMMA’S MAKE NEXT PLATFORM EN NEXTOEM HOPEN ‘STATISTIEKEN TE VERSLAAN’

BOUWEN AAN DE ‘BSML’ Grote oem’ers als Philips en ASML zijn de kartrekkers van de Nederlandse hightech industrie. Maar dat zijn er slechts een handjevol. Vandaar de start van het Make Next

IN FLINK:

Platform dat kleine oem’ers helpt uitgroeien tot een grote multinational. Of zo’n ‘BSML’ er komt, is afwachten. Een paar jaar geleden alweer ging het NextOEM-initiatief van start,

Symbid: groter en strenger

met hetzelfde doel. Dat leidde wel tot ‘tevredenheid’ bij de deelnemers, maar nog niet

KORT: Evodos floreert

tot de beoogde ‘BSML’..

Jaar van de waarheid voor CeraCarbon

bedrijven te helpen opschalen en uitdrukkelijk niet om een voorkeurspositie als klant te krijgen of aandelen te nemen in de opschaler.’

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

p 25 mei 2018 werden Bond High Performance 3D Technology (oem van 3D-print tools, Enschede) en Atlas Technologies/Lightyear (op zonne-energie aangedreven auto’s, Helmond) na een succesvolle ‘Challenge’ toegelaten tot de Make Next Platform (MNP) Accelerator. Samen met SMART Photonics (fotonica, Eindhoven) en Clear Flight Solutions (ornithopter (robotroofvogel)), Enschede) telt de MNP-Accelerator nu vier opschalende bedrijven.

STATISTIEKEN VERSLAAN De wens van de vier MNP-initiatiefnemers – ASML, Huisman, Vanderlande en Stichting TechnologieRating (STR) – is dat deze vier jonge, zelfscheppende hightech bedrijven zullen uitgroeien tot ondernemingen met een omzet van ten minste 50 miljoen euro. ‘Want wij hopen met dit platform de statistieken te verslaan. Momenteel ontstaat er in Nederland hooguit eens in de tien, vijftien jaar een nieuwe hightech oem. Dat aantal willen wij verhogen, om zo de Nederlandse industrie sterker te maken. En ook aantrekkelijker voor talent uit het buitenland’, verklaart MNP-stuurgroepvoorzitter Fred von Dewall (STR). ‘En door het intensieve contact dat de – vaak seniore – medewerkers van de MNP-partners hebben met de jonge bedrijven in de accelerator, nemen ze ook kennis van de lean en mean werkwijze bij scale-ups. Verder krijgen de partijen over en weer beter inzicht in nieuwe technologische ontwikkelingen. Het doel is bovenal die

‘WIJ BEPALEN’ Het verwerven van zo’n aantrekkelijke plek in de accelerator is niet eenvoudig, stelt Von Dewall. De eerste selectieronde bestaat uit een ‘Lets Meet’meeting. ‘Iedere ondernemer kan zich Lex Hoefsloot, ceo Lightyear, geeft zijn pitch in de hoop toegelaten te worden tot het daarvoor opgeven, Make Next Platform. Foto: MNP maar wij als platform bepalen wie we uitpapier beoordeeld en met tientallen onderneminnodigen. Daartoe doen we direct al wat ondergen uitvoerige persoonlijke contacten gehad’, zoek en gaan met een paar mensen op bezoek. duidt Von Dewall de strenge selectieprocedure. Elke genodigde krijgt tijdens de meeting vijftien minuten de tijd om team en bedrijf te presenteren, en nog eens vijftien minuten om vragen van ZOLANG ALS NODIG MNP-partners te beantwoorden. Wij proberen De vier toegelaten bedrijven volgen nu samen een daarbij vooral te achterhalen of het verdienmodel serie workshops over onderwerpen die ze zelf bij klopt, wat de persoonlijkheid is van die onderhet platform hebben aangedragen. Denk aan nemer, hoeveel doorzettingsvermogen hij heeft zaken als het managen van IP, het aanscherpen en hoe coherent het team is dat hij om zich heen van het businessmodel, procurement en supply geformeerd heeft.’ Scale-ups die deze test goed chain management, internationale marketing en doorstaan, worden aan een nader onderzoek sales, leiderschap en financiering. Die workshops onderworpen. Pakt dat goed uit, dan krijgen ze verzorgen ervaren medewerkers van ASML, een uitnodiging voor de Challenge waarin vooral Huisman en Vanderlande en – indien relevant – ruimte is voor het presenteren van de businessderden. Daarnaast wordt er een individueel case en het beantwoorden van vragen hierover. programma voor de bedrijven opgetuigd, met ‘Pas daarna besluiten we of we het bedrijf toelabijvoorbeeld coaching. Eens in de zes maanden is ten. Dat is nu dus het geval voor vier bedrijven, maar inmiddels hebben we vele bedrijven op LEES VERDER OP PAGINA 50

september 2018

VERVOLG VAN PAGINA 49

er een voortgangsmonitoring. Het programma kent geen specifiek eindtijdstip: ‘Wij ondersteunen bedrijven zolang als wij en zij het nodig en zinvol vinden om dat opschalingsdoel te realiseren.’

MAAKINDUSTRIE-BREED Fred von Dewall weet dat er de afgelopen jaren tal van accelerator-programma’s gestart zijn zonder een aanwijsbare impuls te hebben gegeven aan het verhogen van het aantal Nederlandse industriële oem’ers. ‘Hét verschil met die andere initiatieven is dat wij de gevestigde en opkomende oem’ers direct aan elkaar koppelen, een strenge selectieprocedure hanteren en dat de initiatiefnemers niet uit zijn op aandelen in die accelerator-bedrijven.’ Dat zo sterk uiteenlopende ondernemingen als Huisman, ASML en Vanderlande samen optrekken in het platform, is evenzeer een bewuste keuze. ‘We willen maakindustrie-breed werken, en niet alleen de ‘nano-bedrijven’ ondersteunen bij een snelle opschaling.’

NIEUWE OPZET NEXTOEM Een van de andere accelerator-programma’s, NextOEM, ging op initiatief van onder andere Brainport Development in 2014 van start met zes hightech ondernemers: Admesy, Cordis, JSB, Leddriven, Nemo Healthcare en Pathofinder.

Begin 2015 werd deze cyclus afgesloten. Met succes, berichtte de organisatie: tevreden deelnemers, nieuwe netwerken, heldere strategieën om nieuwe doelstellingen te halen en verdere ontwikkeling van de bedrijven. Toch werd de opzet enigszins aangepast voor de tweede cyclus die eind vorig jaar, wederom mede op initiatief van Brainport Development, van start ging. Hierin komen de technologie-scale-ups een aantal keren per jaar in ‘cirkels’ van zes bedrijven bijeen om van elkaar te leren. Ook behandelen topic leaders onderwerpen die de deelnemers relevant vinden, zoals strategie voor groei, leiderschap & organisatie, marketing/verkoop en financiën. Voorts zet het programmamanagement zich in om ondernemers te linken aan klanten, leveranciers, financiers en kennisinstituten. Met deze nieuwe opzet speelt NextOEM in op de behoefte van deelnemers aan meer ruimte voor uitwisseling met de praktijk en elkaar, vertelt programmamanager Eugene Kaerts.

ONTWIKKELING ONDERNEMER Echt onderscheidend aan deze versie van NextOEM is volgens hem dat de ontwikkeling van onderneming en ceo één-op-één gecombineerd wordt. ‘Het doel is het bedrijf te laten groeien, maar heeft de betreffende ondernemer daar wel de benodigde vaardigheden voor? Dat brengen we onder andere met een ondernemersscan in kaart, een onderdeel dat psycholoog en mede-initiatiefnemer Gerard Dekkers verzorgt.

Via de scan testen we de ondernemersvaardigheden en koppelen die aan de bedrijfsdoelstelling van de ondernemer. Welke tools ontbreken nog in iemands persoonlijke gereedschapskist? Bij bedrijfsontwikkeling wordt het belang van de persoon vaak onderschat’, aldus Kaerts. Eind vorig jaar is de nieuwe versie, onder de naam NextOEM Business Growth Circles, gestart, met Centrale24, MyHomeServices, Flexhotels, Sorama, Delite én SMART Photonics. Dat die laatste start-up aan beide upscale-initiatieven deelneemt, vindt Kaerts niet vreemd: ‘De inbreng van ASML, Vanderlande en Huisman in het Make Next Platform kan de technologische ondersteuning bieden waar wij niet in kunnen voorzien.’

DERDE CIRKEL Inmiddels is dit voorjaar ook een derde ‘cirkel’ van start gegaan, met Re/genT, Berlingr, Equflow, Flex Industries, EventBridge en OMT Solutions. Allemaal (potentiële) doorgroeiers uit het zuiden des lands. ‘We willen ook ondernemers uit andere delen van Nederland betrekken en netwerken uit verschillende regio’s via een NextOEM-community met elkaar verbinden. Vandaar dat we in het vierde kwartaal in Nijmegen, in samenwerking met de lokale Novio Tech Campus, een cirkel starten voor bedrijven uit het Gelderse.’

www.makenextplatform.nl www.nextoem.com

A matter of performance

Wij zijn Kepser. Een familiebedrijf gebouwd op 60 jaar kennis en ervaring. Nu co-engineeren, verwerven en bewerken we materialen als staal, rvs en aluminium. We stellen samen en leveren het compleet af. Bij elkaar opgeteld beheersen wij de totale keten. Want wij doen meer met metaal. www.kepser.nl

september 2018

ONLINE FINANCIERINGSPLATFORM SYMBID PROFESSIONALISEERT EN FOCUST

GROTER EN STRENGER GEWORDEN Tweeënhalf jaar geleden in Flink gepresenteerd: Symbid, in 2011 gestart als het eerste aandelencrowdfundingplatform ter wereld, zo claimt de eigen website. De ambities waren groot én breed: verschillende soorten financiering aanbieden en snel internationaal doorgroeien. Anno 2018 zijn de ambities verschoven en is meer focus aangebracht, op durfkapitaal en verdere professionalisering in Nederland. ‘Ondernemers en investeerders weten ons nu beter te vinden.’ DOOR HANS VAN EERDEN

‘E

r is veel gebeurd in die tweeënhalf jaar’, zegt Jeroen Bontje, sinds kort de managing director van Symbid. ‘We hebben ons ontwikkeld tot een specialist in durfkapitaal, in de vorm van aandelen en (in aandelen) converteerbare obligaties; normale leningen doen we niet meer. Sinds afgelopen jaar opereren we op basis van een vergunning voor beleggingsondernemingen en staan we onder toezicht van de AFM (Autoriteit Financiële Markten, red.). Kleine financieringsrondes, vanaf 50.000 euro, hebben we niet meer. De ondergrens is nu een ton, maar in de praktijk gaat het om bedragen vanaf twee ton tot een miljoen en zijn we al bezig met campagnes tot 2,5 miljoen euro. Daarvoor zetten we in op co-investering door business angels, strategische investeerders en crowdfunders bij elkaar te zetten.’

SELECTIEVER De doelgroep heeft Symbid scherper afgebakend: ‘We richten ons op ambitieuze ondernemers die een volgende groeistap willen zetten. Iemand met een ideetje voor een app zullen wij niet meer helpen. Wel iemand die een app heeft gebouwd, heeft aangetoond dat die werkt – en misschien al betalende klanten heeft, maar voor wie het nog te vroeg is om naar een venture capitalist te stappen. Mede vanwege die vergunning hebben we afgelopen jaar gefocust op ons selectieproces. We doen een uitgebreide due diligence, onder toezicht van de AFM, en checken de financials: waarvoor wordt de gevraagde financiering gebruikt, in hoeverre is het plan haalbaar? Daarvoor hebben we eigen financiële expertise en doen we een beroep op het netwerk van investeerders om ons heen. We krijgen elke week veertig tot vijftig aanvragen binnen, gemiddeld gaat er één campagne per week live. Ja, we zijn strenger geworden.’ Omgekeerd zouden starters ook selectiever moeten zijn in het accepteren van financiering, adviseert Bontje. ‘Tegenwoordig leeft het idee dat je

als hippe start-up een grote financiering moet ophalen. Maar je moet nadenken over waar je heen wilt als bedrijf, welke stappen daarvoor nodig zijn en welke financiering daarbij past. We zien teveel dat ondernemers zich laten verleiden: ze gaan akkoord met het eerste bod van een investeerder dat ze ontvangen. Meteen te veel aandelen uitgeven kan echter de financierbaarheid in toekomst in de problemen brengen, terwijl het bedrijf op dat moment met minder financiering prima uit de voeten kan.’

ONLINE, TECHNOLOGIE EN DUURZAAMHEID

Jeroen Bontje, managing director Symbid: ‘Iemand met een ideetje voor een app zullen wij niet meer helpen.’ Foto: Symbid

Symbid is marktleider in online durfkapitaalfinanciering in Nederland, claimt Bontje. ‘Specialisatie is hierin het sleutelwoord. Het onderscheid tussen aandelen en leningen bij crowdfunding wordt nu beter begrepen. Door onze focus en specialisatie op durfkapitaal weten ondernemers en investeerders ons beter te vinden.’ Natuurlijk ontwikkelen veel van de bedrijven die via Symbid financiering willen ophalen online-initiatieven, maar er komt ook veel vanuit de ‘hardere’ technologie, meldt Bontje. ‘Vooral de combinatie van technologie en duurzaamheid doet het goed bij ons.’ Voorbeelden zijn Nerdalize (verwarming van woningen met de koelwarmte van cloudservers), Bluerise (energiewinning uit de oceaan) en Sustainerhomes (circulair bouwen), die elk via Symbid meer dan vijf ton ophaalden. Zo zijn online, technologie en duurzaamheid speerpunten waarop Symbid verder kan groeien – vooralsnog in Nederland. De eerder ingezette internationalisering, richting met name Duitsland en Italië, is stopgezet. ‘De crowdfundingmarkt staat nog in de kinderschoenen en de regelgeving verschilt enorm per land. In Italië

bijvoorbeeld zijn we met een lokale partner aan de slag gegaan, maar de regelgeving ontwikkelde zich daar niet zo snel en niet in de richting die wij hadden gehoopt. De ambitie om internationaal te gaan hebben we zeker nog wel.’

BEURSMODEL Een andere ambitie is een beursmodel toevoegen aan het financieringsaanbod. ‘Dat is nu een grote missing link. We willen ernaartoe dat investeerders op een secundaire markt investeringen kunnen kopen en verkopen. Wij onderzoeken nu een aantal routes die we, afhankelijk van de regelgeving, kunnen bewandelen – alleen of samen met partners. Zo’n platform krijgt meer waarde als daar breder (niet alleen van bedrijven die via Symbid zijn gefinancierd, red.) stukken kunnen worden verhandeld. Verder verwacht ik in de toekomst nog wel een beursintroductie van een onderneming die via ons financiering heeft verkregen.’ www.symbid.nl

september 2018

KORT SCHEIDINGSTECHNIEK VAN EVODOS TREKT DE AANDACHT Evodos in Raamsdonkveer, producent van slimme machines voor het scheiden van de allerkleinste deeltjes uit vloeistoffen, komt dit najaar met de nieuwe Evodos 10, bedoeld voor het oogsten van micro-algen. Wie Evodos zegt, zegt spiral plate technology, de gepatenteerde scheidingsmethode om milieuvriendelijk, zonder chemische toevoegingen deeltjes te scheiden uit vloeistoffen. De machine omvat een cilinder met een ge-bogen platenpakket in een trommel, waar de vloeistof doorheen loopt. Evodos bestaat ruim tien jaar en medeoprichter en cto Hen Boele ontwikkelde deze compleet nieuwe technologie. ‘Toen we startten, wilden we ons in eerste instantie richten op afvalwaterzuivering’, zegt salesmanager Fons Jacobs. ‘Al snel kwam echter de vraag of onze machines ook gebruikt konden worden voor

het oogsten van micro-algen. Het kweken van micro-algen op industriële schaal voor bijvoorbeeld de farma-, voedingsmiddelen- en cosmeticasector was toen sterk in opkomst. Conventionele machines konden ze niet effectief oogsten. Er werd veel onderzoek naar de toepassingen van micro-algen gedaan bij universiteiten, en ook steeds meer commerciële bedrijven raakten geïnteresseerd.’ Evodos kreeg het advies ook eens in de olie- en gaswereld te kijken, waar problemen waren met het reinigen van boorvloeistoffen voor hergebruik. Ook dat bleek een gouden tip. Waterzuivering en het terugwinnen van fosfaten uit mest blijken nog een paar van die interessante markten. ‘Inmiddels zijn we met twintig medewerkers. Er staan zo’n 110 machines van ons wereldwijd, met name in de VS, Europa en Australië.

Maak jouw beursgadget compleet tijdens de 2 t/m 5 oktober @Jaarbeurs Utrecht

Producent printplaat PROXIMO Stand 10G024

september 2018

Evodos heeft patent op de spiral plate technology. Foto: Evodos

Die spiral plate technologie is nog steeds uniek en niet eenvoudig na te doen.’ Alles wordt ontwikkeld, gebouwd en geassembleerd in Nederland. Evodos heeft vele toeleveranciers voor de frames, de elektrotechniek et cetera waaronder Blokland en Progmatic. ‘De nieuwe Evodos 10 is eigenlijk de 2.0-versie van een machine die we al hebben.

De laatste ontwikkelingen zijn erin verwerkt en zij is makkelijker in grotere aantallen te bouwen. We hebben afgelopen jaren veel ontwikkeld en per één stuk gebouwd, maar de markt groeit. We moeten ons voorbereiden op series van vijf, tien stuks. Er komen nog steeds nieuwe markten bij.’ www.evodos.eu

PROXIMO WOTS

Electro-Watt Electronica Assemblage

Wij zijn Nidec Sliedrecht

Uw partner in aandrijven en

besturen Nidec

is wereldleider in de productie van elektromotoren, generatoren en regelaars. Meer dan 6 miljard elektromotoren in de vermogensrange van 3 Watt tot en met 75 Megawatt worden jaarlijks ingezet in tal van toepassingen. Van disc drives, autospiegels, wasmachines tot aan Megawatt motoren in ondermeer de staalindustrie, oil & gas en hybride voortstuwing op schepen. Met meer dan 110.000 medewerkers binnen 300 bedrijven verdeeld over 40 landen biedt Nidec innovatieve en vooruitstrevende producten, diensten en oplossingen. Wij van Nidec Sliedrecht, met een trots team van 60 medewerkers, zijn dagelijks bezig met industriĂŤle toepassingen om samen met de klant zijn droom om te zetten in resultaat. Meer informatie over onze aandrijfoplossingen? Bezoek dan www.nidecindustrialautomation.nl of neem contact met ons op.

Control Techniques B.V. I Leroy-Somer B.V. I Kubus 155 | 3364 DG | Sliedrecht | Tel: 0184-420555 | E-mail: info.nl@mail.nidec.com

ROELAND COUMANS PATENTEERT ‘GEFUSEERD’ CARBON EN KERAMIEK

JAAR VAN DE WAARHEID VOOR CERACARBON Ondernemer en technoloog Roeland Coumans bedacht een procedé om het vederlichte en oersterke carbon te ‘coaten’ met een slijtvast en keihard keramiek. Een vinding met ongekende mogelijkheden. ‘CeraCarbon maakt vliegtuigen, machines, windmolens, boten, auto’s, fietsen, robots, enzovoort lichter en sterker. Een miljardenmarkt.’ Maar die laat zich niet vanzelf winnen. Drie jaar al zijn Coumans en consorten druk de verschillende markten te overtuigen, te laten zien wat je allemaal kunt met dit materiaal. ‘Dat betekent beurzen bezoeken, netwerken opbouwen en de hele wereld rondreizen. Langzaam maar zeker zien we de eerste resultaten.’

DOOR JOS CORTENRAAD

ls Max Verstappen wereldkampioen wil worden, moet zijn baas eens Roeland Coumans van CeraCarbon: ‘Misschien ligt het niet zo voor de hand, maar het is handig om een innovatie gaan praten met Roeland Coumans in de sportwereld te laten landen.’ Foto: Stefan Koopmans in het Zuid-Limburgse Stein. Misschien is daar de heilige graal te vinden die Materiaal dat vier keer lichter is dan het normade bolide net dat beetje sneller en stabieler proces is het ons uiteindelijk gelukt om de twee liter gebruikte metaal, twee keer sterker en vier maakt dan die van zijn concurrenten. ‘Ha, wie materialen te hechten. Fantastisch, want hiermee keer slijtvaster. We zijn met enkele grote motorweet’, lacht de ondernemer in zijn woonkamer combineren we de hardheid en slijtvastheid van merken in gesprek. Het is niet de vraag óf er die tevens dienst doet als kantoor en showroom keramiek met de sterkte en lichtheid van carbon. iemand overstag gaat, maar wíe er als eerste met voor de verschillende producten van CeraCarIk hoef niemand uit te leggen welke mogelijkde aangepaste schokbrekers gaat racen.’ bon. ‘Feit is dat we een essentieel onderdeel van heden dit biedt. Elke industrie zoekt naar lichtere de schokbrekers kunnen vervangen, waardoor die en sterkere materialen.’ sterker en lichter worden én minder trillingen PRAKTIJK geven. Dat laatste betekent weer minder energieDe zelfverzekerdheid is wel ergens op gebaseerd. BOOTCAMP verbruik en minder bandenslijtage. In de autoVorig jaar testte een professioneel motorteam de In 2015 kwam het eerste blokje CeraCarbon uit sport gaat het om details, dus het zou zomaar gemodificeerde schokbrekers op het circuit van de werkplaats van Schoutrop in Stein, het galvakunnen.’ Zolder. Met succes: de coureurs meldden een niseerbedrijf dat Roeland Coumans in de jaren betere grip en dito wegligging. ‘We wisten dat negentig overnam van zijn schoonouders. ‘Met het materiaal veel beter was en prestaties kan dat eerste blokje heb ik me aangemeld bij een SCHOKBREKERS verbeteren. Bewezen in de laboratoria en op de bootcamp-sessie van de Brightlands Innovation Voorlopig heeft Red Bull zich nog niet gemeld in trekbanken, maar dan is het natuurlijk afwachten Stein, maar in de motorsport heeft Roeland CouFactory op de materialencampus in Geleen. Want hoe de praktijk uitpakt. Uitstekend dus.’ mans de eerste serieuze stappen gezet. ‘Vergelijk we mochten dan wel een unieke vinding gedaan Meer dan twee jaar sleutelde Roeland Coumans het met de klapschaats’, zegt hij zelfverzekerd. hebben, er daadwerkelijk de markt mee opgaan is met een technisch ingenieur aan het nieuwe ‘Eerst was er scepsis, nu kun je op gewone schaatnog niet zo eenvoudig. Waar begin je? Ga je zelf materiaal. ‘Een laag keramiek aanbrengen op sen geen wedstrijd winnen. Kort samengevat gaat produceren en verkopen of zoek je opdrachtmetaal is geen kunst’, legt hij uit, ‘een kwestie van het om de buizen in de voorvork van de motor gevers voor specifieke producten? Na een pitch het keramische poeder verhitten en dan hecht het waarin de metalen ‘zuigers’ tijdens de race bewemochten we meedoen aan het programma en min of meer vanzelf. Met carbon is het een ander gen en samen voor stabiliteit zorgen. Wij hebben daarna is het snel gegaan.’ verhaal. Dat verdraagt immers geen hoge tempedie stalen buizen exact nagemaakt met CeraBinnen een half jaar stond een businessplan op raturen. Met een zelf ontwikkeld elektrochemisch Carbon, carbon met daarop een laagje keramiek. papier, was in Nederland patent aangevraagd op

september 2018

CeraCarbon én was een eerste concrete toepassing gevonden: de buis voor de schokbreker. ‘Misschien ligt het niet zo voor de hand, maar het is handig om een innovatie in de sportwereld te laten landen. Zeker als het zo’n zichtbaar onderdeel is. Vooral de echte motorfanaten willen zo’n nieuwe en betere voorvork. Het is net als de toerfietser die de beste derailleur wil of de nieuwste elektrisch gestuurde schakeling. We zien nu dat particulieren hun voorvork laten aanpassen met onze buis. De volgende stap is de professionele sportwereld.’

systemen. Daarmee zijn tientallen kilo’s te besparen. Ook in de lucht- en ruimtevaart is gewicht één van de belangrijkste factoren. Verder zien we veel kansen voor machinefabrikanten, bouwers van windmolens en logistiek dienstverleners. Eigenlijk is CeraCarbon toepasbaar in elk bewe-

‘Eigenlijk is CeraCarbon toepasbaar in elk bewegend systeem’

SPORTWERELD De sportwereld is één van de grote potentiële afzetmarkten voor CeraCarbon. ‘Zonder twijfel. Behalve de motorsport heeft de zeilwereld interesse, omdat in een zeilboot veel hydraulische systemen zijn verwerkt. Met ons materiaal worden die systemen sterker en lichter in de bediening. Een andere toepassing is een fietstandwiel van carbon met keramische tanden. Duurzamer en lichter. In de professionele fietswereld scheelt elke gram in de bewegende delen. Met zo’n tandwiel kun je wel een paar ons winnen. Misschien een tip voor Tom Dumoulin?’ Eenmaal op gang is Roeland Coumans niet te stoppen in zijn enthousiasme. ‘Ik zie tientallen toepassingen. Bijvoorbeeld in de telescooppoten van de landingsgestellen van vliegtuigen en misschien meer nog in de diverse hydraulische

in peperdure labs of testbanken. Er lopen ook onderzoeksprojecten met enkele universiteiten en hogescholen. Elke mogelijke toepassing moet uiteraard eerst onderzocht worden. Dit najaar gaan twee stagiairs in ons bedrijf aan de slag met de carbon-keramische tandwielen.’ Drie jaar na de introductie van het eerste blokje is CeraCarbon toe aan de volgende fase. ‘We zijn nu nog druk bezig om de verschillende markten te overtuigen, te laten zien wat je allemaal kunt met dit materiaal. Dat betekent beurzen bezoeken, netwerken opbouwen en de hele wereld rondreizen. Langzaam maar zeker zien we de eerste resultaten. Er is veel nieuwsgierigheid.’

CONCRETE PROJECTEN gend systeem. Niet alleen omdat het zo licht en sterk is, maar ook omdat het slijtvast en flexibel is. Normaal gesproken kun je gebakken keramiek niet buigen, dan springt het kapot. Met dit materiaal kun je alles.’

SAMENWERKING Roeland Coumans zet hoog in op samenwerking. Hij nam deel aan het programma LimburgMakers van LIOF en is een vaste klant op de Brightlands Campus waar hij onder meer gebruik maakt van de labs en kennis van DSM. ‘Ideaal voor kleine ondernemers. Alle faciliteiten zijn te huur. Dat betekent dat ik niet hoef te investeren

Zo mocht Roeland Coumans pitchen bij Toulouse Space en is hij geselecteerd voor deelname aan de Mondial Tech in Parijs in oktober, een prestigieuze beurs. Wordt 2019 het jaar van de waarheid? ‘Volgend jaar verwacht ik meer concrete projecten. Internationaal ja, de patentaanvragen voor Europa en de VS lopen. We moeten kunnen opschalen, allereerst met businessmanagers en later in de productie. Hoe we het precies gaan doen, weet ik nog niet. We kunnen licenties uitgeven, werk uitbesteden of zelf produceren. We zijn nu in gesprek met verschillende investeerders.’ www.ceracarbon.com

Automation goes blue. And your machine is ready for the smart factory.

Lenze offers: Scalable hardware, modular software and plenty of brainware, our people. Do you want to your machine better, more flexible, networked and secure? We’ll show you this and much more at the WoTS 2018 at Stand 11D024 and at www.Lenze.com

As easy as that. september 2018

PROCESVERBETERING

HOGE NAUWKEURIGHEID EN KOSTENBESPARING NTS NORMA VERGEN CONTINU INVESTEREN IN EIGEN COMPETENTIES

‘ULTRAPRECIEZE DELEN KUN JE NIET MAKEN IN LANGE SUPPLY CHAINS’ De usp’s van NTS Norma zijn value engineering en ultraprecisie modules en componenten, om het maar even in een goed industrieel jargon uit te drukken. Het Hengelose bedrijf onderscheidt zich daarmee al vele jaren, al lang voordat de NTS Group het in 2016 overnam. En zal dat zeker blijven doen, want de vraag naar modules en componenten die én voldoen aan de hoogste nauwkeurigheidseisen én tegen zo laag mogelijke kosten zijn geproduceerd, neemt alleen maar toe. Groei die slechts ten dele is terug te voeren op de huidige economische hausse: de klanten, machine- en apparatenbouwers in markten als de semicon, analytics, aerospace en medical, stellen nu eenmaal steeds

Ook toeleveranciers moeten substantieel bijdragen aan het verlagen van de productiekosten. En dat lukt ook. Door de bank genomen komt de helft van kostenbesparingen bij de suppliers vandaan, duidt René Vlaskamp, rechts op de foto. Links Frank Biemans. Foto’s: Com-magz

hogere eisen aan de nauwkeurigheid. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ldus ceo Frank Biemans die samen met zijn directeur innovatie René Vlaskamp is aangeschoven voor het interview met Link Magazine. Tijdens het gesprek wordt bovenal duidelijk dat het ontwikkelen van de competenties die nodig zijn voor die usp’s

• Voor micrometer-nauwkeurigheid moet een bedrijf veel technische competenties in huis hebben. • Het vraagt ook mensen die kansen zien om de productiekosten te verlagen zonder de functionaliteit aan te tasten. • ‘Samen met de toeleveranciers bespreken we hoe ze een onderdeel kunnen maken en hoe het goedkoper zou kunnen.’ • NTS Norma investeert veel in het delen en borgen van kennis en ervaring.

september 2018

verre van eenvoudig is. ‘Er komt veel meer bij kijken dan een goed machinepark’, zo stellen de twee managers. ‘We zijn al jaren aan het bouwen en kunnen nog jaren vooruit.’

VERTICALE INTEGRATIE Voor micrometer-nauwkeurigheid moet een bedrijf veel technische competenties in huis hebben, aldus Biemans. ‘Denk aan verspanen, meten, vonken, slijpen, solderen, het uitvoeren van warmtebehandelingen en cleanroommontage. Ook zijn zaken als opspantechnieken, materiaalkennis, trillingsvrije vloeren en klimaatbeheersing van belang. Onze ultraprecieze delen komen vaak in het hart van de machines van onze klanten terecht. De kleinste afwijkingen daarin kunnen de klant performanceproblemen bezorgen. Dan is het heel belangrijk dat je snel terug kunt gaan naar de verspaning, de warmtebehandeling, het vonken et cetera om kleine afwijkingen te corrigeren. Ultraprecieze delen kun je niet maken in lange supply chains.’

een klant onder ogen krijgt, ziet hij direct tal van mogelijkheden om de productiekosten te verlagen zonder de functionaliteit aan te tasten. ‘We produceren hier bijvoorbeeld een bladveertje voor het vastklemmen van de pellicle (een soort membraan, red.) tegen de EUV-reticle, om die tegen vervuiling te beschermen.’ Voor de productie van een chip zijn al snel 80 lagen nodig en dus evenzovele pellicles. Het is een consumable voor de EUV-productie. Straks, als die technologie op grote schaal wordt ingezet, gaat het om 100.000 stuks per jaar. In dit veertje van 10 bij 10 millimeter zat conform de specificaties van de klant een sleufje van 0,2 millimeter breed en daardoor waren veel bewerkingsstappen nodig, waaronder frezen, vonken, etsen en reinigen. ‘Wij hebben voorgesteld die breedte op te rekken tot 0,3 millimeter. Dan kan een aantal stappen vervallen en kan bovendien onbemand worden geproduceerd. Dat scheelt toch al gauw 30 tot 40 procent van de kostprijs.’

DELEN EN BORGEN SCHEELT 30 PROCENT René Vlaskamp is al 35 jaar bij het bedrijf en is één van de mensen die Norma groot hebben gemaakt. Hij is zelf de belichaming van wat nodig is aan kennis en ervaring. Als hij een tekening van

Dat hij zo snel zo’n analyse kan maken, heeft alles te maken met de kennis van en ervaring met produceren die Vlaskamp de afgelopen decennia heeft opgebouwd. Vrijwel elke tekening die hij onder ogen krijgt, bevat ‘fouten of is onnodig

duur’, zegt hij. Dan is bijvoorbeeld een diep gat met een heel kleine diameter in titanium opgenomen. Als je dat probeert te boren, gaat het boortje ‘zwabberen’, weet Vlaskamp. Maar hij weet ook dat het met blote handen beetpakken van een bepaald werkstuk verderop in het proces tot onacceptabele vlekken kan leiden en dat voor bepaalde klanten freeswerk nooit mag worden gedaan op machines waarop ook koper verwerkt wordt. Die kennis en ervaring mag natuurlijk niet alleen besloten zitten in de gut feeling van een of enkele mensen binnen de onderneming. Het bedrijf investeert dan ook veel in het delen en borgen van kennis en ervaring. Biemans: ‘Hoe een freesmachine precies wordt geprogrammeerd, kan uren schelen in de bewerkingstijd. Twintig uur of veertien, met hetzelfde resultaat. Dus is de afspraak dat de programmeurs elkaars werk reviewen. Maar we borgen ook de standaardisatie van tools in onze softwaresystemen. Voor aluminium gebruik je bepaalde boortjes die bij die en die toleranties met die bepaalde snelheid draaien. Kennis op basis van ervaring. Tijdens het programmeren is het voor de engineer een kwestie van het aanklikken van opties.’

leiders vertrouwd zijn met die gesprekken, zorgen ze er natuurlijk wel voor dat ze op de meeste vragen een doordacht antwoord hebben.’

SUBSTANTIEEL BIJDRAGEN

In het voorbeeld van de bladveertjes gaat het om een klein componentje dat NTS Norma in eigen huis kan produceren. Maar dat geldt niet voor ‘Deze zuilen, waarop we de producten opspannen, maken we zelf om de trillingen in product complex samenmachine te minimaliseren’, aldus Frank Biemans. en gestelde modules. Daarbij zijn veelal leverancier die die machine wel in huis heeft.’ toeleveranciers nodig. En ook die moeten sub‘En we mogen ook de ontwikkelaars van de klant stantieel bijdragen aan het verlagen van de proniet vergeten’, voegt Biemans toe. ‘Door met hen ductiekosten. Dat lukt ook. Door de bank genoin gesprek te gaan en zaken als maatvoering en men komt de helft van de kostenbesparingen bij toleranties te challengen, valt er ook veel te halen.’ de suppliers vandaan, stelt Vlaskamp. ‘Bij de start IN HET ‘DNA’ van een nieuw, groot project komen hier op één Maar die focus op kosten en maakbaarheid is dag soms wel zestig toeleveranciers langs. Samen natuurlijk niet alleen een kwestie van overleggen ONE-NTS met de klant bespreken we met die toeleveranen van standaarden vastleggen. Het vergt ook een Samenwerken met partijen buiten de eigen ciers hoe ze het betreffende onderdeel kunnen bepaalde houding van de medewerkers. Het moet Norma-muren is eens te meer gevraagd, nu de maken en hoe het goedkoper zou kunnen. in het ‘dna’ gaan zitten, zo duidt Biemans het. ‘Als NTS Group het One-NTS-programma doorOnlangs dachten we in voert: dat is erop gericht de synergetische vooreerste instantie meerdere delen van de groep beter te benutten. Als er sensoren nodig te hebben ergens binnen NTS een specialist is die iets beter voor het meten van de kan dan de eigen werkmaatschappij is het zaak luchtstromen in een die ook in te zetten, zo is de richtlijn. Gevraagd systeem. Toen stelde een naar die synergie wijst Biemans graag op de nieuleverancier een bepaald we klanten die Norma dankzij de overname door type sensor voor NTS heeft kunnen binnenhalen. Maar het daadwaardoor volstaan kon werkelijk in de dagelijkse gang van zaken over en worden met één sensor weer benutten van de kwaliteiten elders binnen per systeem. Door slimde groep, is minder eenvoudig. René Vlaskamp mer te ontwerpen kan de erkent: ‘Dat is lastig. Dat vergt van het managekostprijs altijd omlaag en ment het continu herhalen van de boodschap. dat gaat bij niemand in de keten ten koste van de Het volledig implementeren van de cultuurwe hier een nieuw project starten, gaat de promarge. Het vraagt wel om toeleveranciers die verandering die One NTS voorstaat, vergt al snel jectleider met zijn mensen aan de slag en komt value engineering als een uitdaging zien. En soms vijf tot tien jaar.’ met een voorstel. Vervolgens stelt het manageook bereid zijn te investeren in nieuwe processen. ment vragen over elke genomen beslissing. WaarAls een toeleverancier mij vertelt dat hij iets om frezen en niet gieten? Waarom met die snelHERHALEN goedkoper zou kunnen doen als hij over een heid? Waarom niet onbemand? Waarom inkoop? Hij kan het weten. Immers, tien jaar geleden nam bepaalde machine zou beschikken, dan zie ik mij Et cetera. Alles is erop gericht om na te gaan of hij als directeur van Norma een Philips-bedrijf in vaak genoodzaakt op zoek te gaan naar een toehet niet goedkoper of beter kan. Zodra projectDrachten over. ‘Die organisatie had nog nooit voor andere klanten gewerkt. De houding was: “Als er kwaliteitsproblemen zijn, even met de ex-Philips-collega’s bellen.” Het helpt dan als je INVESTEREN IN MIDDELEN EN MENSEN ze het nodige, uitdagende werk bezorgt en zorgt voor een up-to-date machinepark. Je moet hun een duidelijke kostenbesparingsdoelstelling NTS Norma investeert fors, in middelen en mensen. mensen rondlopen. ‘Mbo’ers in het derde en vierde jaar meegeven en voortdurend je boodschap over de Jaarlijks steekt het bedrijf miljoenen euro’s in de aanvan hun opleiding. We hebben er nu vijftien in opleiding. noodzaak van kostenbesparing herhalen. Die schaf van nieuwe machines. Maar ook dan wordt op de We laten onze toppers de jonge generatie opleiden. cultuurverandering heeft wel een jaar of vijf kleintjes gelet. Tijdens een rondgang door de grote We hebben ook iemand in huis speciaal voor het ondergevergd, maar nu loopt het in Drachten super.’ productiehal wijst ceo Frank Biemans op een Makinohouden van de contacten met het onderwijs en voor

‘Alles is erop gericht om na te gaan of het niet goedkoper of beter kan’

freesmachine die nog in gebruik moet worden genomen, maar zichtbaar niet splinternieuw is: ‘Hij had bij de vorige eigenaar nog maar 7.000 uur gedraaid.’ Even verderop belanden we in een deel waar veel jonge

het begeleiden van de leerlingen. Tegelijk moet je ook zorgen voor een aantrekkelijk werkklimaat om mensen te behouden.’ Trots: ‘Het afgelopen jaar is hier niemand vertrokken. Een verloop van nul dus.’

www.norma-groep.nl www.nts-group.nl

september 2018

MENS EN ORGANISATIE

JOBBIRD GAAT ARBEIDSMARKTKRAPTE EUROPAWIJD LENIGEN VOOR RUBIX

SNELGROEIERS VINDEN ELKAAR Jobbird is in no-time de grootste vacaturesite van Nederland geworden. Dat succes wil technisch dienstverlener Rubix (voorheen IPH-Brammer Group) aan zich binden, om zelf ook snel door te kunnen groeien. Een gesprek met Jobbird-president Jan-Peter Cruiming en directeur Benelux Meino Noordenbos van Rubix. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

olgens het CBS steeg het aantal vacatures in Nederland in het eerste kwartaal met 8.000 naar 235.000. Ten opzichte van een jaar geleden nam het aantal openstaande functies in de techniek toe met 5.000 naar ruim 65.000, aldus cijfers van het UWV. Zie hier de groeimarkt waarin Jobbird opereert. Met veel succes. Volgens president Jan-Peter Cruiming is Jobbird de grootste vacaturesite van Nederland die een marktaandeel heeft van 80 procent en een half miljoen mensen per jaar aan een baan helpt.

BOOSTEN Het kostte Jobbird slechts zes jaar om zijn ‘matchingmachine’ zo goed aan de praat te krijgen. Dat komt ongetwijfeld mede dankzij het feit dat het plaatsen van vacatures en cv’s gratis is. Geld verdient de Amsterdamse onderneming alleen met het boosten: ‘Als de werkgever daarvoor kiest - 15 procent doet dat - plaatsen wij advertenties op een relevante selectie websites van zo’n duizend partners – denk aan Nu.nl, Google en Facebook. Dat scheelt een factor 16: zonder boosten krijg je 2 sollicitanten, met zijn dat er 32.’ Dankzij de gratis inschrijving kan Jobbird een groot aantal sollicitanten bieden, claimt Cruiming. Maar het succes is ook te danken aan de kwaliteit van de sollicitant. Een werkgever kan op

de Jobbird-site tot in detail aangeven wie hij zoekt, bijvoorbeeld een CAD/CAMspecialist die helemaal thuis is in Autodesk. Vervolgens gaat de zelfontwikkelde kunstmatige intelligentie aan het werk. ‘Elke actie die werkgevers en werkzoekenden op onze website uitvoeren, wordt benut om beide partijen een zo passend mogelijk aanbod te doen. Als ons systeem ziet dat iemand vooral in de binnenstad naar banen zoekt of alleen naar parttime jobs, dan krijgt hij vacatures aangeboden die aan die criteria voldoen. Bij elke actie leert ons systeem en wordt beter. Niet voor niets zijn wij de afgelopen twee jaar benoemd tot beste vacaturesite van Nederland.’

KAF VAN KOREN

President Jan-Peter Cruiming van Jobbird: ‘We geven in Nederland ruim 38 miljard euro uit aan onderwijs. Toch moeten industriële bedrijven als Rubix zelf mensen gaan opleiden.’ Foto: Jobbird

Binnen de selectie die Jobbird vervolgens aanreikt, kan de werkgever in een handomdraai het kaf van het koren scheiden door de aspirant-sollicitanten eerst vijf selectievragen te laten beantwoorden,

NU NOG ALLEEN IN NEDERLAND, VOLGEND JAAR IN HEEL EUROPA Zes jaar geleden verkocht Jan-Peter Cruiming zijn Nationale Vacaturebank en richtte Jobbird op. In die korte tijd heeft de onderneming 80 procent van de Nederlandse vacaturemarkt in handen gekregen, aldus Jobbird. Momenteel staan op de website 210.000 cv’s en ruim 185.000 vacatures van 70.000 werkgevers. Zijn succes wil Cruiming wereldwijd gaan uitrollen, in een moordend tempo, dankbaar gebruikmakend van de opschaalbaarheid die zo kenmerkend is voor internetbedrijven. ‘Volgend jaar zitten we in 28 Europese landen. Het jaar daarop breiden we uit, eerst naar Azië

september 2018

en direct daarna naar de VS. Met als voordeel voor de klant dat ook relevante banen of sollicitanten van net over de grens automatisch worden meegenomen.’ En daarna? ‘Dan verkoop ik Jobbird’, klinkt het vastbesloten. ‘De exit heb ik gepland voor 2020.’ Dat er genoeg belangstelling zal zijn van bijvoorbeeld de grote uitzendbureaus, daarover twijfelt hij niet: ‘Wereldwijd is de behoefte aan geschikte mensen enorm. De vacaturemarkt is een booming miljardenbusiness.’ www.jobbird.com

over onderwerpen als aantal jaren ervaring, vaardigheid in het Nederlands en het up-to-date zijn van de certificeringen. ‘Pas als die vijf vragen allemaal met ‘ja’ worden beantwoord, komt iemand in de sollicitatieprocedure. Dat scheelt de werkgever veel tijd’, aldus Cruiming, die eraan toevoegt dat het gemiddelde opleidingsniveau van de Jobbird-sollicitanten met 40 procent mbo’ers en 40 procent hoogopgeleiden (hbo en wo) relatief hoog is.

GROEIAMBITIES Rubix (tot eind juni in de markt bekend als IPHBrammer) wil het succes van Jobbird nu aan zich binden door de samenwerking met de vacaturebank te intensiveren, om zo de mensen te kunnen werven die nodig zijn voor de eigen groeiambities. Door de fusie vorig najaar van IPH (waarvan Biesheuvel Techniek deel uitmaakte) met Brammer, is een bedrijf ontstaan dat in heel Europa

aanwezig is en daar zijn marktaandeel van 2 à 3 procent de komende jaren fors wil vergroten. De groeistrategie van Rubix, vertelt directeur Benelux Meino Noordenbos, bestaat uit drie stappen. ‘De eerste is de klant – engineering, maar ook de technische dienst - voorzien in diens dagelijkse behoefte aan zaken als draaidelen, gereedschappen, veiligheidsproducten, et cetera. De tweede is, met veel kennis van en online verbinding met de productiesystemen van de klant, de conditie van die systemen op afstand te monitoren en waar

opschalen van de vacaturebank naar heel Europa (zie kader) straks ook over het hele continent.

ERGERNIS Eenmaal geworven moeten de nieuwkomers veelal extra worden opgeleid. Een noodzaak waar Jan-Peter Cruiming zich aan ergert. ‘Veel mensen hebben niet de juiste opleiding gevolgd. Daardoor zijn ze überhaupt niet geschikt of moeten ze eerst een – voor de werkgevers kostbaar – opleidingstraject door alvorens ze inpasbaar zijn.

Voor het beoogde brede en geschakeerde aanbod heeft Rubix veel mensen nodig

business niet is.’ Evenwel gaat Rubix dat doen en Brainport Industrie Campus (BIC) in Eindhoven zal daar een belangrijke rol in spelen, duidt Noordenbos op de samenwerking met het Summa College dat sinds augustus zijn techniekopleidingen naar de campus heeft verkast. Het accent in de opleidingen voor het (nieuw geworven) Rubix-personeel zal onder meer komen te liggen op de producten en diensten van bepaalde A-merken die Rubix voert, denk aan Festo en SKF. ‘Die bedrijven zullen ook een deel van de docenten leveren. Die onderwijzen niet alleen over de mechanica en elektronica. Ook data-analyse wordt een heel belangrijk topic: in de high complexity low volume-industrie van morgen, met alle slimme IoT-technologie, draait het bovenal om data en het analyseren ervan, om er zinvolle informatie uit te halen, voor onderhoud-, engineering- en marketingdoeleinden.’

OOK DETACHEREN nodig - al dan niet predictief – te onderhouden. De derde is het leveren van complete, klantspecifieke mechatronische systemen. Denk aan allerlei aandrijfsystemen, maar ook aan robots. Daarmee behalen we nu al 20 procent van onze omzet en die activiteit zal het hardst gaan groeien’, verwacht Noordenbos. Voor zo’n breed, geschakeerd aanbod heeft de onderneming dus veel mensen nodig. Vandaar de samenwerking met Jobbird, nu nog alleen binnen Nederland, maar met het

Hier laat de politiek forse steken vallen’, meent hij. ‘Wij hebben bijvoorbeeld marketeers nodig. Afgestudeerden marketing zijn vaak niet inzetbaar omdat slechts 10 procent van hun scholing is besteed aan online marketing. Terwijl in de hedendaagse praktijk 90 procent van de marketing online gedaan wordt. We geven in Nederland ruim 38 miljard euro uit aan onderwijs. Toch moeten industriële bedrijven als Rubix zelf mensen gaan opleiden, terwijl dat helemaal hun

Eenmaal opgeleid gaan die mensen voor Rubix aan de slag, maar niet per se binnen de eigen muren. ‘Voor het uitvoeren van groeistap twee en drie, waarbij we steeds meer taken van de klant overnemen, ligt het voor de hand dat we ook mensen bij de klant detacheren’, schetst Noordenbos de strategie die nu wordt uitgerold onder leiding van de nieuwe ceo Martin Gaarn Thomsen. www.rubix-group.com

T SHOR ER Y DELIV TIME

THE ALTERNATIVE APEX DYNAMICS LOW-BACKLASH GEARBOXES, RACKS AND PINIONS WWW.APEXDYNA.NL +31 (0)492 509 995

Runs FasteR ! september 2018

POWERFUL MOTION Drive and Motion Technologies

PLEASE VISIT US WOTS

OFFSHORE ENERGY

2-5 oktober 2018 Jaarbeurs Utrecht Stand: Hal 10-A036

23-24 oktober 2018 Amsterdam Rai Stand: 1.000-E Holland Pavilion NMT

ÂŽ

Dana SAC Benelux brengt u verder Als totaalleverancier van custom-made transmissiesystemen, ontwerpt en produceert Dana SAC Benelux een compleet assortiment van zowel mechanische transmissies, hydraulische en elektrische Brevini componenten als ook de kwaliteitsaandrijfsystemen van Spicer. Door de integratie van de diverse technologieĂŤn en toepassingen, zorgen wij voor de krachtige beweging die u verder brengt. Dana SAC Benelux +31 172 42 80 80 | benelux@dana.com | www.dana-sac-benelux.com

DIENSTVERLENING

DE DATA-UITDAGINGEN VAN HET ACADEMISCH MEDISCH CENTRUM IN AMSTERDAM

OVERAL MEER IN CONTROL Als universitair medisch centrum heeft het AMC drie hoofdtaken. Voorop staat de behandeling van patiënten. Daarnaast wordt in het AMC veel medisch-wetenschappelijk onderzoek verricht. De derde hoofdtaak is het verzorgen van onderwijs en opleiding. Om aan deze taken te kunnen voldoen, is er veel dataverkeer. Dit brengt de nodige uitdagingen met zich mee, aldus Tim Hol van de Algemene Dienst ICT Netwerkbeheer van het AMC.

DOOR JUDITH STEINMEIER

n de Satellite Equipment Room (SER) in het AMC is alle hardware voor alle communicatieverbindingen verzameld. De bestaande SER was voorzien van SER-kasten die al snel te warm werden. Tim Hol: ‘Door een toename van power over Ethernet-apparaten en de hoeveelheid bekabeling nam de temperatuur in de kasten toe. Samen met Minkels hebben we daarom een site survey verricht en is een plan van aanpak opgesteld voor een vernieuwde Satellite Equipment Room.’ Minkels is producent en wereldwijd leverancier van kwalitatief hoogwaardige oplossingen voor datacenterinfrastructuur. ‘Voor de ruimte – die we de ‘SER van de toekomst’ noemen – borduurt Minkels voort op het concept van de MiniCube. Het microdatacenter is klantspecifiek, het is geheel op onze wensen en eisen aangepast. Het zorgt ervoor dat we het netwerk ondersteunen met meer vermogen, terwijl het toch koel blijft. We zijn nu van zestig centimeter brede kasten overgegaan naar racks van een meter breed. Samen met de Legrand-UPS, in-row koeling van Minkels, EXXFIRE-brand-

OVER HET AMC Het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam is een ziekenhuis waar vernieuwende geneeskunde en medische topwetenschap hand in hand gaan. Het AMC is een van de acht universitair medische centra in Nederland en wordt op het gebied van de academische geneeskunde gerekend tot de internationale top. www.amc.nl

Het AMC bouwt samen met Minkels aan de ‘SER van de toekomst’. Foto: Minkels

blussing en Raritan’s intelligente PDU’s en sensoren maakt dit de MiniCube tot een integrale totaaloplossing. Ter introductie is de oplossing op locatie opgebouwd en gepresenteerd aan de beheerders. Vooral de standaardisatie, de lagere uitval, het (op afstand) monitoren van de omgevingsstatus – van temperatuurbewaking tot blussing – en de fijne, vlotte samenwerking met Minkels spraken ons erg aan. Inmiddels hebben we het project dan ook aan Minkels gegund.’

warmtelast namelijk fiks toegenomen; er ontstond een scheefgroei tussen elektrisch vermogen en koelvermogen. We hebben hiervoor uitgebreid onderzoek gedaan naar koelinstallaties. Uiteindelijk zijn we vorig jaar overgegaan van decentraal koelen naar centraal koelen. Hiervoor gebruiken we Phase Change Material, bestaande uit in water

INRICHTING TELECOMRUIMTE De ‘SER van de toekomst’ is niet het enige datacenterproject. ‘Momenteel hebben we binnen het AMC een matig telefonisch bereik. We zijn dan ook een nieuwe computerruimte aan het opzetten voor onze indoor telefonie. Hierbij heeft Minkels volop meegedacht en bijgedragen aan het ontwerp. Deze ruimte wordt voorzien van een Minkels-corridor met Legrand-kabeldraagsystemen, twintig Minkels-kasten met 650-waterkoelers van Minkels en intelligente PDU’s van Raritan. In de ruimte is ook al een stresstest uitgevoerd. Door de temperatuur op te voeren, konden we zien wat het effect op de apparatuur was. Minkels is goed door deze stresstest heen gekomen.’

SECUNDAIR DATACENTER Daarnaast kreeg Minkels de kans om een secundair datacenter binnen het AMC te optimaliseren. ‘De apparatuur in dit uitwijkrekencentrum was aan een upgrade toe. In twaalf jaar tijd is de

‘We ondersteunen het netwerk met meer vermogen, terwijl het toch koel blijft’

opgelost zout. In een noodsituatie komt er uit een buffertank – gedurende een x-aantal uur – genoeg koud water om de koelunit te koelen. Nu kunnen we veel efficiënter koelen dan voorheen. Daarnaast zijn we overgegaan van standaard PDU’s naar de intelligente PDU’s van Raritan. Ook hier zijn we dus meer in control.’

www.minkels.com

september 2018

I-MAKE Optimale productieplanning Juiste voor- en nacalculatie Configureren van producten Digitale productieopdrachten Beheer van gereedschappen

ERP-SOFTWARE VOOR PRODUCTIEBEDRIJVEN OP BASIS VAN MICROSOFT DYNAMICS NAV

Integratie met CAD software Traceerbaarheid en kwaliteit

www.i-make.nl

smart factory

CNC-consult denkt dat het slimmer kan!

Dankzij slimme inzet van ICT gaan uw kostbare productiemiddelen optimaal met elkaar communiceren.

CNC-Consult levert o.a. CAD/CAM-software van hyperMILL® en de MES-oplossingen, planning- en gereedschapbeheer software van PROXIA®.

Samen maken we de stap naar industrie 4.0 CNC-Consult Titaniumlaan 86 5221 CK ‘s-Hertogenbosch

+31 (0)73 - 648 01 66 www.cncconsult.nl

BEVEILIGING

CYBERSECURITYCHECK FOX-IT EN RONDETAFELDISCUSSIE ZETTEN DEELNEMERS AAN TOT MAATREGELEN

DATA, GELD EN KENNIS NU BETER BESCHERMD Vorig jaar organiseerde Link Magazine in samenwerking met cybersecuritybedrijf Fox-IT een rondetafeldiscussie over de kwetsbaarheid voor cybercriminaliteit. Voorafgaand deed Fox-IT bij de deelnemende bedrijven een snelle online check op lekken van passwords en andere vertrouwelijke informatie. Met onthutsende resultaten: zes van de zeven bedrijven ‘lekten’, vaak uit meerdere online bronnen. Het heeft ondernemers wakker geschud, zo blijkt uit een kleine rondgang een jaar later – wederom op basis van anonimiteit. ‘Het gaat om veranderingen managen en dat begint altijd met een urgentiegevoel.’ DOOR HANS VAN EERDEN

en van de deelnemers spreekt van een ‘eyeopener’. ‘Geschrokken is een te groot woord, maar het heeft me wel getriggerd. We hebben meteen de onderneming bijeengeroepen en maatregelen genomen. Het gaat om veranderingen managen en dat begint altijd met een urgentiegevoel. Zo heeft iedereen een complex wachtwoord ingesteld, dat ook elke drie maanden moet worden veranderd.’ Een externe consultant bepaalde het cyberrisicoprofiel van het bedrijf en bracht advies uit. ‘Een probleem kan vaak liggen bij een eigen medewerker die gek gedrag gaat vertonen of van wie afscheid is afgenomen en die vervolgens data blijkt te hebben meegenomen naar de concurrent. We hebben daarom naar ons datamanagement gekeken en onze data verdeeld over een database met meerdere compartimenten, waartoe verschillende groepen medewerkers toegang hebben. Dat is beter dan één grote database waar iedereen bij kan. Het maken van back-ups pakken we nu ook beter aan.’ Voorts zijn procedures aangescherpt, zoals voor het vrijgeven van financiële transacties bij afwezigheid van de betreffende opdrachtgever. ‘Wanneer ik in het buitenland ben, worden er soms mails naar onze financiële administratie gestuurd die griezelig echt lijken en waarin ik zogenaamd vraag om snel geld over te maken.’ Een verrassende maatregel is getroffen ter

verbetering van de kennisbescherming. ‘We zijn meer gaan patenteren. We beschermen onze knowhow nu meer met patenten en minder door geheimhouding middels cybersecurity.’

PENETRATIETEST Een van de andere deelnemers kijkt eveneens positief terug op de rondetafeldiscussie van vorig jaar en de check door Fox-IT die eraan voorafging. ‘Wij kwamen redelijk uit die check: schokkende dingen werden niet gevonden. Het ging vooral om de bewustwording; mede daardoor hebben wij enkele acties ondernomen. Zo hebben we een extern bureau gevraagd voor een security-analyse in de breedste zin van het woord; de offerte was echter nog niet naar onze zin. Wel laten we binnenkort een penetratietest uitvoeren.’ Daaruit moet blijken of onbevoegden in het computersysteem van het bedrijf kunnen komen. Die dreiging is een belangrijk aspect bij de invoering van een nieuw MES-systeem waaraan wordt gewerkt. ‘De partij die dat voor ons implementeert, is heel strikt: sommige dingen doen we wel, andere juist niet. Toegang tot onze server via de smartphone gaan we bijvoorbeeld niet doen, ook niet voor zoiets simpels als vrije dagen aanvragen. Collega’s die geen eigen pc hebben, kunnen daarvoor in het bedrijf terecht op bekabelde terminals. Het gaat misschien ten koste van het gebruiksgemak, maar we willen niet bepaalde poorten open laten staan, waardoor anderen van buiten makkelijker binnen zouden kunnen komen.’ Ook liet het bedrijf vanaf een extern adres een fake-mail versturen met een rare vraag naar het bankrekeningnummer van de medewerkers. ‘De helft van de mensen trapte erin. Gevolg was wel dat een paar weken later, bij een mail met een serieuze vraag van onze kant, opeens veel mensen reageerden: ‘Joh, dat gaan we niet doen.’’ Bewustwording geslaagd.

Illustraties: Josje van Koppen

PEOPLE, PROCESS, TECHNOLOGY Het beter beveiligen van it-omgevingen moet altijd verlopen langs de drie assen People, Process en Technology, zegt Marcel van Oirschot, commercieel directeur van Fox-IT, in een reactie. ‘Deze volgorde van stappen is zoals wij het qua prioriteit zien. Hierbij speelt de P van People een heel cruciale rol. Je kunt heel veel geld uitgeven aan Process en Technology, maar als je de menskant vergeet, is het zonde van de investering. Toch is die in securityprojecten heel vaak het ondergeschoven kindje. Waarschijnlijk is investeren in People niet cool en niet direct voldoende zichtbaar. Je kunt thuis het beste alarmsysteem hebben en de beste sloten, als niemand die gebruikt, ben je er niet veiliger door.’ Het bereiken van een optimaal securityniveau vergt dus gelijktijdig investeren op de drie pijlers. ‘Qua geld niet in dezelfde mate op alle drie, maar qua impact wel; alleen dan word je echt veiliger. Starten met een securityscan is een goede manier, waarbij het wel belangrijk is dat iedereen begrijpt dat dit slechts de eerste stap is. Je moet ook aan de slag met de uitkomsten van de scan en de zaken die de grootste impact hebben zo spoedig mogelijk oplossen.’

www.fox-it.com

september 2018

FABRIKANTEN LATEN EUROPESE NICHEMARKTEN ACHTERAAN AANSLUITEN

‘ONVERWACHTS SUCCESVOLLE PRODUCTEN LEVEREN GROOTSTE PROBLEMEN OP’

TOPIC LOGISTIEK IN EEN HOOGCONJUNCTUUR

Het klinkt al een tijdje, ook in de Nederlandse industrie: er is een tekort aan grondstoffen, halffabricaten en componenten. Vrijwel elke sector heeft er last van. Hoe komt dat? Wat zijn de gevolgen? En wat kun je er tegen doen? Link maakte een rondje langs de velden. DOOR ANDRÉ RITSEMA EN MARTIN VAN ZAALEN

at rondje, het moet gezegd, valt nog niet mee. Want veel bedrijven willen niet meewerken aan het verhaal. Op dit moment maar niet, zegt de ene ondernemer. Voor ons nu iets te gevoelig, zegt een ander. ‘De informatie hieromtrent kan tot verwarring bij onze afnemers leiden’, laat iemand weten. ‘Gegeven de huidige marktsituatie komt een interview over dit onderwerp op dit moment erg ongelegen´, zegt een volgende.

BOTTLENECK Goed, de eerste echte stop is bij EBV Elektronik, leverancier van halfgeleiders. Rens Wagter, general salesmanager, herkent het probleem. ‘In de elektronicasector zijn vooral de passieve componenten, zoals condensatoren en weerstanden, dit jaar de bottleneck’, zegt hij. ‘Maar ook voor half-

geleiders, waarvoor normaal gesproken levertijden tussen de twaalf en achttien weken gelden, is een wachttijd tot 45 weken nu geen uitzondering.’ Hoe dat komt, kan Wagter wel duiden. ‘Er is veel meer behoefte aan elektronica dan tien jaar geleden. Neem een auto, daar zitten steeds meer elektronische onderdelen in. Om van de elektrische auto nog maar te zwijgen. Bovendien gaat het overal goed. Mensen consumeren meer en gebruiken dus ook meer elektronica. En een land als China heeft veel meer nodig dan voorheen.’ In zijn eigen bedrijf merkt Wagter dat het veel meer tijd en moeite kost om dezelfde omzet te halen. ‘Het kost ons tot wel veertig procent meer werk. We moeten achter orders aan, achter fabrikanten aan, verwachtingen van klanten managen. Ja, er komt veel meer werk bij kijken om de leveringen aan onze klanten te realiseren.’ Een echte oplossing heeft Wagter niet. Er is, zegt hij, wereldwijd namelijk veel meer vraag dan er geproduceerd kan worden. En productiecapaciteit toevoegen duurt jaren. Wel zou het een stuk schelen als de verschillende marktpartijen onderling wat meer en beter zouden communiceren, vertelt hij. ‘Communiceer met je leverancier en je klant wat er over een jaar nodig is, welke buffervoorraden verlangd worden. En… bestel eerder. Als je schaarste ziet aankomen, bestel dan verder vooruit. En, niet onbelangrijk: houd wat voorraad aan, dan heb je ook zelf een buffer achter de hand.’

PROBLEMEN ONTKEND

Rens Wagter, general salesmanager bij EBV Elektronik: ‘Voor ic’s, waarvoor normaal gesproken levertijden tussen de twaalf en achttien weken gelden, is nu een wachttijd tot 45 weken geen uitzondering.’ Foto: EBV Elektronik

september 2018

Familiebedrijf itsme, een internationale groep van zes organisaties, richt zich met een gevarieerd aanbod van elektrotechniek en werktuigbouw

• VS en China zijn de grote ‘stofzuigers’ die alle beschikbare componenten opzuigen. • ‘Dezelfde omzet halen kost ons tot wel veertig procent meer werk.’ • ‘Meer en betere communicatie in de keten zou een stuk schelen.’ • ‘Leverbetrouwbaarheid gaat vóór zo kort mogelijke levertijd.’

onder andere op industriële eindgebruikers, machinebouwers en technische installateurs. Mededirecteur Henk Oude Brunink ondervond eind vorig jaar de eerste problemen. ‘We merkten dat verschillende fabrikanten later gingen leveren. In eerste instantie werden de problemen ontkend, maar al snel bleek dat er in toenemende mate sprake was van schaarste.’ Oude Brunink wil niet zeggen welke specifieke productgroepen bij itsme in de problemen kwamen, ‘omdat de problemen divers zijn’. ‘Het is niet mogelijk om merken en productgroepen te benoemen zonder ongenuanceerd te worden.’ Voor de klanten vormt de beperkte beschikbaarheid in ieder geval een probleem, zegt de directeur. ‘Ze wachten op componenten en kunnen hun machines en andere installaties niet afmaken, zolang niet alle onderdelen zijn geleverd.’ Zelf zoekt itsme zowel nationaal als internationaal naar onderdelen voor haar klanten. ‘Eigenlijk doen we dat onophoudelijk. En heel soms vind je dan een extra partij van veertig stuks. Maar als je 1.400 stuks aan orders hebt uitstaan, is dat natuurlijk niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Met die veertig kun je de grootste nood bij je klanten lenigen.’ Hoe itsme dat aanpakt? ‘Je neemt contact op met klanten en probeert in overleg de beschikbare onderdelen zo goed mogelijk te spreiden.’ Oude Brunink denkt dat het probleem nog tot minimaal eind dit jaar duurt. Een oplossing heeft hij niet. Wel zou hij het, om het voorzichtig uit te drukken, normaal en klantgericht vinden als de fabrikanten informatie over beschikbaarheid van artikelen delen. ‘Vertel gewoon, het liefst op dagelijkse basis, wat de laatste stand van zaken is. Wat komt er aan producten binnenkort op de markt? Wat mogen we concreet verwachten de komende tijd? Met die informatie kan ik onze klanten op de hoogte

houden. We moeten het samen oppakken en d samen deze tijd goed zien door te komen.’

‘STOFZUIGERS’ Sommige leveranciers willen wel praten, maar alleen op basis van anonimiteit. Zoals een grote, multinationale leverancier van componenten die tot twee jaar geleden voor configure to ordercomponenten een levertijd van twee weken kon garanderen. Maar de markten in vooral de VS en China zijn op dit moment de grote ‘stofzuigers’, die alles wat beschikbaar is aan componenten opzuigen. Vorig jaar waren dat vooral de automotive en semicon, dit jaar is dat nog steeds die halfgeleidermarkt. Daarnaast is de vraag uit de food-productiemarkt enorm gegroeid. Tegelijk is

is het zaak de markt daar nu op haar wenken te bedienen. Liefst natuurlijk zonder dat dat ten koste gaat van de leverbetrouwbaarheid voor de Europese klanten. ‘Dat zou ons bij hen ernstig in verlegenheid brengen. Immers, levertijden en leverbetrouwbaarheid behoren voor onze klanten tot de meest gevoelige en kritische onderwerpen.’

LEVERBETROUWBAARHEID ‘Wij kunnen op dit moment global niet werken volgens het principe ‘wie het eerst komt, wie het

‘Vooral passieve componenten, zoals condensatoren en weerstanden,zijn de bottleneck’ Henk Oude Brunink van itsme: ‘In eerste instantie werden de problemen ontkend, maar al snel bleek dat er in toenemende mate sprake was van schaarste.’ Foto: itsme

de potentie van de industrie in de VS en China groot. Vormt Europa een markt die niet veel meer zal groeien, die twee landen bieden de leverancier wel veel structureel groeiperspectief. Dus

eerst maalt’. Daarvoor ligt de focus te zeer op de markten in de VS en China. Om de kleinere, mature markten in Europa zo goed mogelijk te bedienen, concentreren wij ons hier niet op een

zo kort mogelijke levertijd, maar op een zo hoog mogelijke leverbetrouwbaarheid. Voor een klant LEES VERDER OP PAGINA 66

september 2018

VERVOLG VAN PAGINA 65

weegt het zwaarder dat wij het bestelde daadwerkelijk binnen een afgesproken termijn leveren, dan misschien binnen twee weken terwijl het ook zes weken kan worden. Als wij onze afspraken nakomen, kan de klant zich met zijn processen daarop instellen. Wij helpen de klant daar ook bij. Wij gaan samen met hem na waar echte bottlenecks kunnen ontstaan als wij niet volgens afspraak leveren en waar uitlevering ook later zou kunnen door de volgorde van bouwen iets aan te passen. Ook maken we afspraken over het aantal systemen dat hij dit jaar nog denkt te gaan bouwen; daarvoor leggen we dan een safety stock aan, met alleen de afspraak dat hij die voorraad binnen twee jaar afneemt. Het vervelende is alleen dat het ons, ondanks alle inzet, niet in alle gevallen lukt die leverbetrouwbaarheid te bieden.’

PRIORITERING VERDWIJNT Overigens verwacht hij dat die prioritering per land of continent de komende jaren zal verdwijnen door de steeds sterkere vervlechting van de wereldwijde hightech markten. In elk geval voor de automotive. ‘Welke strategische keuzes de grote automotive-bedrijven ook zullen maken – disruptief voor elektrisch of waterstof, autonoom rijdend en geschikt voor een deeleconomie, of toch voor de incrementele route van geleidelijk innoveren – de hoeveelheid software en chips in een auto zal sterk toenemen. Onze engineers wer-

lubrication

september 2018

NAAR TWINTIG WEKEN Matas in Best produceert hoogwaardige elektronische producten in alle afmetingen en samenstellingen, in kleine tot middelgrote series. Het bedrijf is goed geautomatiseerd en onderhoudt, om verrassingen te voorkomen, via online systemen voortdurend contact met de distributeurs over de vraag wat die aan actieve en passieve elektronicacomponenten op voorraad hebben. Dat lukt goeddeels, maar niet helemaal, maakt directeur Guido Bergman duidelijk. ‘Normaal gesproken zijn het vooral actieve componenten, de ic’s, die de meeste leveringsproblemen opleveren. Nu zijn de levertijden van met name passieve componenten, de weerstanden en de condensatoren, fors opgelopen. Bepaalde weerstanden zijn van vier tot zes weken levertijd naar twintig weken gegaan. De levertijd van MLCC’s (multilayer ceramic condensatoren, red.) met de hogere waardes is opgelopen tot 104 weken, twee jaar.’

OORZAKEN Dat komt omdat fabrikant TDK vorig jaar met de productie gestopt is. De verwachting was dat de markt dat gat snel zou opvullen, maar dat is niet gebeurd, constateert Bergman: ‘Door de groeien-

services

■

www.vanmeeuwen.com

ken daarom nu al aan ontwerpen die intelligent zijn, voorzien van tal van sensoren en ic’s. Maar dat vergroot voor de automotive wel de afhankelijkheid van de semicon supply chain, tot en met die van ASML aan toe.’

■

systems

info@vanmeeuwen.com

■

de economie is de vraag naar bijvoorbeeld smartphones sterk toegenomen. Dat zijn bij uitstek producten waarin heel veel van de componenten die wij nodig hebben verwerkt worden. Ook die MLCC’s. De grote jongens – de multinationale producenten van die elektronica, maar ook de grote automotive- en telecom-oem’ers – trekken de voorraden naar zich toe.’ Voorts telt dat door de grote marktvraag de fabrikanten op een wat andere manier zijn gaan werken, weet Bergman: ‘Produceerden ze eerst voor de voorraad, nu starten ze de productie van een bepaald component pas als ze een groot aantal orders verzameld hebben. Make to order dus, om zo het rendement van hun productielijnen te verhogen, met de zekerheid dat ze die grote series snel kwijt kunnen bij de grote distributeurs. Maar verderop in de keten lopen de levertijden van veel componenten daardoor natuurlijk sterk op.’ In geval van die MLCC’s heeft Matas dat opgelost door in overleg met de klant te switchen naar een ander merk. ‘In andere gevallen volstaat een ander type. Maar voor de actieve componenten werkt dat niet: ic’s zijn vaak een kritisch onderdeel van een ontwerp waar niet of nauwelijks alternatieven voor zijn. Dat lossen we op door te zorgen dat onze klant ons goed informeert over de gevolgen van te late levering, zodat wij weer een goed verhaal hebben naar onze keten. De distributeurs zijn daar gevoelig voor: alleen in uitzonderlijke gevallen zijn wij genoodzaakt extra te betalen.’

chemicals

The Netherlands +31 (0)294 494 494

■

education

Belgium +32 (0)53 76 76 00

Matas-directeur Guido Bergman: ‘Gelukkig automatiseren ook

COMMUNICATIE MET KLANT EN KETEN Veel communicatie met de klant en de keten verloopt bij Matas via geautomatiseerde systemen. ‘Met de belangrijkste klanten hebben we elke twee weken een face-to-face gesprek, over de ontwikkelingen in hun markt en wat die voor ons betekenen. Op basis daarvan stellen we een forecast-overeenkomst op voor de komende 52 weken, zodat de materiaalketen steeds voor minimaal 52 weken gevuld is. De grootste problemen leveren momenteel de producten op die onverwachts succesvoller zijn. Met de belangrijkste distributeurs hebben we elke twee maanden een gesprek over de kwaliteit van de geleverde producten, hun leverbetrouwbaarheid en de forecast – over waar leveringsproblemen zouden kunnen ontstaan en hoe die voorkomen kunnen worden. Parallel daaraan worden onze systemen automatisch gevuld met data over de leveringen van componenten die we binnenkrijgen en over wat we aan gereed product versturen naar onze klant.’ De systemen zijn deels toegankelijk voor klanten en toeleveranciers, zodat die zich voortdurend van de actuele stand van zaken kunnen vergewissen.

GEEN EXCLUSIEVE KENNIS Andere systemen houden bij waar wereldwijd welke voorraden beschikbaar zijn. Gekoppeld aan de eigen orderintake worden automatisch de bestellingen gedaan. Om maar te voorkomen dat eigen voorraden droogvallen en er niet op tijd en

onze distributeurs hun processen steeds meer. Dat biedt meer actueel inzichten voorkomt menselijke, vertragende fouten.’ Foto: Bart van Overbeeke

snel geleverd kan worden. ‘Heel belangrijk voor ons omdat een korte levertijd een belangrijke usp is.’ Dat internet tegenwoordig inzicht biedt in de wereldwijde beschikbaarheid is goed, maar dat heeft ook zijn nadelen, maakt Bergman duidelijk. ‘Voorheen draaide het ook om de goede persoonlijke contacten die je had. Nu wegen die minder, omdat iedereen via internet kan zien waar voorraad is. Die kennis is niet exclusief meer.’ Bergman ligt overigens niet wakker van alle hectiek over de beschikbaarheid van componenten. Deels omdat die in de elektronicabusiness van alle tijden is. Deels omdat zijn bedrijf de automatisering goed voor elkaar heeft en inzicht heeft in waar bottlenecks ontstaan. ‘Gelukkig automatiseren ook onze distributeurs hun processen

steeds meer. Dat biedt meer actueel inzicht en voorkomt menselijke, vertragende fouten.’ www.ebv.com www.itsme.eu www.matas.nl

september 2018

AMB IN STUTTGART 18.–22.09.2018 HAL 7, STAND N°C51

Hole in One: qua maatvastheid. Bewerkingscentra met ongeëvenaarde precisie. Voor de storingsvrije werking van het eindproduct maakt zelfs een paar µ bij een enkele component het verschil. Bewerkingscentra van Hermle overtuigen door een maximum aan mechanische precisie, gekoppeld aan de typische nauwkeurigheid van de drie of vijf assen van Hermle. Meer over de precisie van onze bewerkingscentra op: hermle1.de

Hermle Nederland B.V., info@hermle-nederland.nl

LOGISTIEK MAATWERK VOLGENS VAN EGMOND ELEKTROGROOTHANDEL

LEVEREN MET EIGEN VERVOER, OOK WAAR GEEN POSTCODE IS

TOPIC LOGISTIEK IN EEN HOOGCONJUNCTUUR

Van Egmond Elektrogroothandel vult de levering van componenten aan met logistieke dienstverlening die de klanten toegevoegde waarde biedt. Het bedrijf hanteert daarvoor niet een vast concept, maar levert logistiek maatwerk. ‘In overleg bekijken we wat het beste in het proces van de klant past. Een adequate beschikbaarheid en de kwaliteit van levering, daarmee willen wij het de klant naar de zin maken.’ DOOR HANS VAN EERDEN

oor het leveren van elektrotechnische componenten biedt Van Egmond logistiek maatwerk in verschillende vormen aan zijn klanten, zowel in eerste fabricage (oem) als in onderhoud en service (mro). ‘Dozenschuiven kan iedereen, om het gechargeerd te stellen’, aldus Eelco Jansen, als operationeel manager verantwoordelijk voor inkoop, transport en logistiek. ‘Het is belangrijk om waarde voor de klant toe te voegen aan de leveringen. Wij doen dat met maatwerk. In overleg met de klant wordt bepaald wat het beste past in diens proces, zo nodig ook in samenspraak met leveranciers. Bepaalde fabricaten die de klant rechtstreeks van leveranciers betrekt, kunnen wij overnemen en voor hem op voorraad houden. Wij labelen artikelen voor de klant, stellen kits van componenten samen die just-in-time naar de juiste locaties in de fabriek van de klant gaan, maken kabelassemblages – alles om het leven van de klant te vergemakkelijken. In de kits kunnen we branchevreemde producten meenemen, zoals mechanische onderdelen, persoonlijke beschermingsmiddelen of gereedschappen. Voor een klant die besturingskasten in serie bouwt, leveren we bijvoorbeeld de componenten verpakt per kast aan, met de grijpmaterialen op verrijdbare karren – per kast of een aantal kasten tegelijk, wat voor de klant het efficiëntst is.’

Een voorbeeld van kitlevering door Van Egmond. Foto’s: Morning Road Photography/Van Egmond

GEEN VAST CONCEPT ‘We luisteren naar de behoeften van de klant en richten daar ons logistieke proces voor hem op in’, vat Jansen samen. ‘We werken dus niet volgens één vast concept. We leggen de processen in onze logistieke systemen vast, zodat het goed geborgd is. Als het niet past in onze systemen, proberen we met een goed alternatief te komen. In overleg komen we dan soms tot een betere invulling.’ Daarbij stelt Van Egmond geen ondergrens aan het volume waarvoor het dit maatwerk invult. ‘Een bedrijf dat nu nog niks bij ons doet, kan in potentie een grote klant worden. Als je logistiek waarde toevoegt, is dat een vorm van klantenbinding. Dat zie je bijvoorbeeld bij de magazijnen die we met vendor managed inventory (vmi) op locatie bij de klant beheren. In assortiment en artikelnummers zijn we sterk aan elkaar gekoppeld.’ Een speciale vorm van vmi verzorgt Van Egmond voor klanten die projecten uitvoeren op telkens wisselende locaties. Het magazijn van de klant bestaat dan uit een aantal containers die van project naar project reizen. Van Egmond levert in die containers de grijpvoorraad voor de monteurs en sluit aan bij de planning van de klant om telkens op de juiste locatie te beleveren. Vaak zijn dat locaties in het veld, zonder postcode. ‘Die belevering kunnen we niet invullen met een andere transporteur; een DHL gaat daar niet komen. Het is een van de redenen waarom we eigen vervoer hebben.’ Naast het maatwerk onderscheidt Van Egmond zich met dat eigen vervoer van veel concullega’s. ‘De trend is om het vervoer uit te besteden, maar wij doen 95 procent van het transport met eigen mensen en middelen. De chauffeurs zijn onze ambassadeurs op de weg en onze ogen bij de klant. Zij kennen ook de gevoeligheid van de materialen die ze soms vervoeren. En zo zijn er meer voordelen aan eigen vervoer, die slecht meetbaar zijn maar wel degelijk bestaan. Het maakt ook tracking & tracing van ons transport mogelijk, voor onszelf en voor

Van Egmond stelt geen ondergrens aan het volume waarvoor het logistiek maatwerk invult. ‘Een bedrijf dat nu nog niks bij ons doet, kan in potentie een grote klant worden’, aldus Eelco Jansen, operationeel manager.

de klant, zodat hij bijvoorbeeld weet wanneer hij de materialen precies kan verwachten.’

ADEQUATE BESCHIKBAARHEID De klanten schatten het maatwerk in logistiek op waarde, zegt Jansen tot slot. ‘In het verleden moest deze dienstverlening uit de marge op de producten komen, nu proberen we onze diensten te beprijzen. We gaan in gesprek met de klant over wat onze dienstverlening oplevert. Het is steeds belangrijker om met de klant in diens processen mee te gaan. Welke beschikbaarheid verlangt hij voor de componenten die wij leveren, hoe koppelen wij onze informatiesystemen met elkaar? Dat zijn de onderwerpen bij klantbezoeken.’ Efficiency en verbetering van interne processen blijven op de agenda staan: met automatisering van interne logistieke processen, en bijvoorbeeld het scannen van vmi-magazijnen met hulp van rfid, wil Van Egmond voor de klant verdere besparingen in processen realiseren. ‘Een adequate beschikbaarheid en de kwaliteit van levering, daarmee willen wij het onze klanten naar de zin maken.’

www.vanegmond.nl

september 2018

PIET TAK (B&R) WIL SAMEN MET KLANTEN EN LEVERANCIERS ‘LEVERINGSSTRUBBELINGEN’ VOORKOMEN

‘FLEXIBILITEIT HEEFT EEN PRIJS’

TOPIC LOGISTIEK IN EEN HOOGCONJUNCTUUR

Leveringsproblemen kenmerken de huidige hoogconjunctuur in de maakindustrie. Systeemleveranciers zoals B&R Industriële Automatisering zitten daarbij tussen twee vuren: componentenleveranciers die hun productie te laat opschalen en klanten die hun orders steeds later inschieten en geen goede forecast afgeven. Weliswaar kan de opkomst van standaardsoftware de doorlooptijd in ontwikkeling verkorten, maar in de realisatiefase vormen de leveringstijden voor de automatiseringshardware de bottleneck. Directeur Piet Tak bepleit daarom een betere afstemming en samenwerking in de keten. DOOR HANS VAN EERDEN

e business draait goed, meldt Tak vanuit Breda, evenals bij moederbedrijf B&R Industrial Automation, dat sinds vorig jaar deel uitmaakt van industriële gigant ABB. De overname heeft een nieuwe impuls gegeven aan de investeringen op en rond de hoofdvestiging in Oostenrijk. Zo komt er een nieuwe innovatie- en trainingscampus en versterkt B&R zijn competence centre voor ontwikkeling en bouw van elektromechanische producten. Deze investeringen van honderd miljoen euro in de fabriek van de toekomst leveren alleen al in Oostenrijk duizend nieuwe arbeidsplaatsen op.

BETERE FORECAST Naast het vinden van de juiste mensen voor het opvangen van de groei, heeft Tak maar één zorg en dat zijn ‘leveringsstrubbelingen’. ‘We hebben problemen om alle spullen op tijd aan onze klanten te leveren en dat heeft grotendeels met onze eigen toelevering te maken. Motoren en gearboxes laten we op onze specificatie bij derden bouwen. Net als veel andere middelgrote bedrijven in Europa hebben die te laat ingezien dat de markt weer ging aantrekken en daardoor niet op tijd opgeschaald. Ze breiden nu uit, maar dat hadden ze twee jaar geleden al moeten doen.’ Bovendien is de markt nog altijd heel beweeglijk, aldus Tak. ‘De business is aangetrokken, maar de markt kan binnen een paar maanden weer veranderen door wat er gebeurt op het politieke wereldtoneel met Trump en de reacties die hij oproept.’ Leveranciers en ook klanten blijven daardoor voorzichtig in het opschalen. ‘Het zou erg helpen als klanten hun orders op tijd inschieten. Voor een betere afstemming zouden ze ons beter en eerder moeten informeren met bijvoorbeeld een rolling forecast. Bij veel klanten is hier nog ruimte voor verbetering.’ Dus blijft er veel klantcontact nodig om orders zo vroeg mogelijk op te halen en leveringsproblemen uit te leggen.

MAATWERK De komende tijd wordt dat niet minder, voorziet Tak. ‘Ik hoor van diverse klanten dat de doorlooptijd van order tot inbedrijfstelling nog verder naar beneden moet.’ Alternatieven voor niet-leverbare componenten zijn er meestal weinig. ‘Soms kunnen klanten uitwijken naar een ander, groter (dus overgedimensioneerd, red.) type component; maar dan zit men er in de seriePiet Tak: ‘Ik hoor van diverse klanten dat de doorlooptijd van order tot inbedrijfmachinebouw voor hele series stelling nog verder naar beneden moet.’ Foto: B&R aan vast en worden dus opeens alle machines duurder.’ daardfunctionaliteit; B&R doet dat met z’n Series die overigens wel steeds kleiner worden in mapp-technologie. Programmeren wordt dan de smart industry van nu. ‘De standaardmachine snel configureren, wat de time-to-market kan bestaat eigenlijk niet meer. De eindgebruiker wil bekorten. Op voorwaarde dat software vroegeen steeds groter deel van de machine zelf kuntijdig wordt opgepakt – daar schort het volgens nen bepalen en dus moet de machinebouwer in Tak nog wel eens aan. ‘Dan zit software toch nog het technisch design steeds meer maatwerk aan het eind van de machineontwikkeling. Dat inpassen. Dat komt de uniformiteit en doorkan niet meer, want er komt in de besturing stroomtijden niet ten goede. Vroeger legde je, als steeds meer software.’ er veel stuks van een component werden besteld, Tegelijk blijft de levering van hardware kritiek. alvast wat meer op voorraad, zodat je de volgende Tak: ‘Het is en-en, we moeten op meerdere terkeer snel kon leveren. Nu heb je weinig zekerheid reinen een tandje bijzetten om in de pas met de dat de volgende drie machines nog hetzelfde zijn. markt te blijven lopen wat gevraagde hoeveelDus als je teveel op de plank legt, is het de vraag heden en korte levertijden betreft. Flexibiliteit of je het ooit nog afzet. Flexibiliteit heeft een prijs.’ blijft belangrijk, nu bijna elke machine maatwerk is. Wel moeten machinebouwers de standaardbasis waar zij dat maatwerk aan toevoegen, zo EN-EN breed mogelijk houden. Met onze mensen Die flexibiliteit – en daarmee de toegevoegde kunnen ze in de ontwerpfase brainstormen hoe waarde – verschuift in de machinebouw naar ze daarvoor een goed concept kunnen opzetten, software, die allerlei functies van hardware overin hardware én software. Als we dit alles doen, neemt. Het tekort aan software-engineers kan kan het totale risico van leveringsproblemen ook hier voor leveringsproblemen zorgen. Grote omlaag.’ aanbieders van automatisering spelen daarop in door hun software gebruiksvriendelijker te maken en aan te bieden in de vorm van intelligente softwareblokken met goed geteste stanwww.br-automation.com

september 2018

STRATEGIE

FAMILIEBEDRIJF KTR KIEST VOOR ORGANISCHE GROEI IN CONSOLIDEREND WERKVELD

BEDRIJFSCULTUUR ALS WERVINGSMIDDEL OP KRAPPE ARBEIDSMARKT KTR is de afgelopen acht jaar gegroeid van een omzet van 100 miljoen euro in 2010 naar 234 miljoen vorig jaar. Het beste resultaat ooit in de bijna zestigjarige geschiedenis van de fabrikant van aandrijfsystemen als koppelingen, remmen en koelsystemen uit het Duitse Rheine. En de nog nieuwe ceo Nicola Warning, vorig najaar aangetreden als opvolger van Josef Gerstner, rekent erop dit jaar weer een record te vestigen: ‘Tot nog toe ligt onze orderintake 10 procent hoger dan vorig jaar.’ Een groei die ze deels verklaart uit de hoogconjunctuur, want ook de concurrentie ziet de omzetcijfers omhoog gaan, weet ze. Doel is dan ook het huidige wereldwijde marktaandeel met 6 à 7 procent te laten stijgen, door organische groei.

‘We hebben geen moeite om mensen te vinden. Andere grote bedrijven in deze regio slagen daar minder goed in’, weet Nicola Warning, sinds vorig najaar de ceo van KTR. Foto: KTR

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

‘O

rganische groei is momenteel het meest geschikt voor ons familiebedrijf, want in tegenstelling tot acquisitie en integratie versterkt dit de bedrijfscultuur.’ Die cultuur is belangrijker dan ooit, nu het technisch vakpersoneel ook op de Duitse arbeidsmarkt bijzonder schaars is geworden, aldus Nicola Warning. ‘Onderdeel ervan is zorgen voor de beste werkomstandigheden. Onze mensen hebben flexibele werktijden, beschikken over allerlei secundaire faciliteiten als trainingen en opleidingen, en we bieden hun persoonlijke ontwikkelingsprogramma’s begeleid door mentoren. Elke woensdag komt hier een fysiotherapeut langs om mensen te behandelen, we stellen leasefietsen van de zaak beschikbaar et cetera. Die aandacht en zorg bieden we ons personeel niet alleen in goede

september 2018

tijden. Ook in de crisis van 2009 hebben we niemand ontslagen.’

met deze regio te maken. Andere grote bedrijven hier slagen er minder goed in om voldoende geschikte mensen aan te trekken.’

BEHOUDEN EN AANTREKKEN ‘Dat doen we allemaal om onze mensen gemotiveerd te houden, bereid om die extra mile voor de klant af te leggen en zo de klantrelatie te versterken. Maar ook om mensen te behouden. Met succes: in de afgelopen 10 jaar was het verloop niet meer dan 1 procent op een personeelsbestand van ruim 400 mensen. En we doen het ook om aantrekkelijk te zijn voor nieuwe medewerkers.’ Met het oog daarop werkt KTR nauw samen met onder andere de Fachhochschule Münster en stelt het bedrijf leerlingen in de gelegenheid voor projecten in het buitenland aan de slag te gaan. ‘Ja, dat maakt KTR aantrekkelijk. We ontvangen veel open sollicitaties en hebben geen moeite om mensen te vinden. Nee, dat heeft niet

CO-DEVELOPMENT MET KLANTEN In wélke markt KTR organisch wil groeien, laat de onderneming in hoge mate afhangen van de sterktes van de lokale dochteronderneming – het bedrijf beschikt over 24 dochters in evenzoveel landen. Zo is KTR in Nederland sterk vertegenwoordigd in de maritieme sector (in totaal behaalt KTR 3 procent van zijn omzet in ons land). Op die lokale markten wordt gezocht naar potentiële key-customers waarmee in co-development en binnen een langdurige relatie nieuwe producten ontwikkeld kunnen worden, waar nodig met ondersteuning vanuit de r&d in Rheine. ‘Zo hebben onze r&d-mensen met een klant in Frankfurt een coupling alignment scan

ontwikkeld voor het digitaal meten van afwijkingen in diens pompsystemen, op afstand uitleesbaar voor de operator, om zo stilstand te voorkomen. Met als eindresultaat een lagere total cost of ownership voor de eindklant. Dat is steeds het doel van onze co-developmentprojecten.’

den.’ Tegelijk investeert KTR in het verbeteren van zijn processen en logistiek. Zo is in mei het KTR Ident-systeem in gebruik genomen. ‘Daarmee kunnen we de klant sneller voorzien van een volledig gedocumenteerd product waarvan het gehele productieproces traceerbaar is. Tegelijkertijd scheelt het ons veel handling.’

BESCHERMING TEGEN PRIJSDRUK Die kennis van de (eind)klant en diens technologie die KTR op deze manier heeft vergaard, beschermt het bedrijf tegen de prijsdruk die uitgaat van de concurrentie en distributeurs die voortdurend consolideren en hun schaal vergroten. ‘Natuurlijk is de klant altijd geïnteresseerd in een lagere prijs voor aandrijfcomponenten, maar nog belangrijker is voor hem dat de kosten van het complete systeem naar beneden gaan. Die service kunnen de grote distributeurs nooit bie-

CV NICOLA WARNING KTR was voor Nicola Warning niet nieuw en vice versa. In 2008 en 2009 was zij hoofd sales Europe bij de multinational. Voordien en nadien werkte zij in verschillende functies, laatstelijk als ceo business segment couplings, voor het Duitse Flender, een aandrijfspecialist voor onder andere de procesindustrie en onderdeel van Siemens. Warning studeerde werktuigbouwkunde aan de Fachhochschule Dortmund.

LOCAL FOR LOCAL Voorts moet de organische groei voortvloeien uit de investeringen die KTR doet in nieuwe vestigingen. Zo gaan nog dit najaar in China de deuren open van een nieuwe fabriek voor de productie van koelsystemen en is recentelijk een productievestiging geopend in Taiwan en een verkoopkantoor in Chili. Warning licht toe: ‘Chili heeft een omvangrijke mijnbouwsector die voor ons een belangrijke usermarket (aftermarket, red.) vormt. De wijze waarop we daar onze verkoop gaan uitvoeren, moet een blauwdruk opleveren voor de manier waarop we later in Australië de mijnbouw-usermarkt willen veroveren. Taiwan hebben we gekozen omdat daar een belangrijke oem-markt zit. Dat is sowieso onze insteek: local for local. In de VS produceren voor de VS, in China voor China en in Europa voor Europa.’

THINK TANK Meest opvallend is de investering van KTR in een nieuwe vestiging in de buurt van Düsseldorf waar begin 2019 een Think Tank zijn werkplek krijgt: een multidisciplinair team van technici afkomstig

YOUNG PROFESSIONALS Om onderscheidend te zijn, wil KTR zijn menselijk kapitaal zo lang mogelijk aan zich binden. Dat geldt bij uitstek voor de jongeren binnen de onderneming. Vandaar het programma Young Professionals waarin jonge medewerkers, onder begeleiding van een persoonlijke mentor, werken aan een eigen project. Dat kan de ontwikkeling van een nieuw product zijn, al dan niet samen met een klant, maar ook iets heel anders. ‘Twee keer per jaar organiseren we een event waar deze young professionals de resultaten presenteren aan het voltallige management. Zo maken ze zichzelf meer zichtbaar en worden tegelijkertijd bruggen geslagen tussen de verschillende afdelingen’, aldus Nicola Warning.

van verschillende locaties en afdelingen van de onderneming. ‘We hebben er bewust voor gekozen die denktank niet hier in Rheine onder te brengen. We willen ze de ruimte geven die nodig is voor het out-of-the-box denken, om te kunnen werken aan de ontwikkeling van compleet nieuwe producten. Dan werkt het niet als ze voortdurend worden afgeleid door vragen vanuit de dagelijkse business.’

www.ktr.com

Digitalization hits the spot. How do you thrive in the age of disruption? With Siemens digital innovation solutions, you can digitalize your entire innovation process, from the idea through production to your customers. Get smarter. Go faster. Think bigger. Transform your business.

siemens.com/plm

september 2018

Uw sector is ons vertrekpunt.

Als ondernemer wilt u graag een bank die aandacht heeft voor uw sector. Onze sectorspecialisten denken graag met u mee. Zij zijn op de hoogte van de actuele ontwikkelingen binnen de industrie. En weten wat nu nodig is om uw plannen op korte en lange termijn te realiseren. Voor meer informatie: abnamro.nl/industrie

MAARTEN Maarten J.G. van Teeffelen is directeur van CNC-Consult & Automation BV in Den Bosch. Dat is sinds 1995 actief binnen de maakindustrie en houdt zich bezig met het optimaliseren van productieprocessen richting smart factories.

www.cncconsult.nl

JE ONDERSCHEIDEN DOE JE MET EEN PROCESENGINEER, NIET MET EEN VAKMAN ‘Ben je al met industrie 4.0 zaken bezig?’, vroeg ik laatst aan een toeleverancier in de hightech industrie. ‘Ja hoor, we hebben op bijna alle 5-assige machines een automatische belading staan.’ Mij werd weer duidelijk dat we in de BV Nederland nog een lange weg te gaan hebben. ‘We lopen toch niet achter?’, hoor ik u denken. Jawel, we lopen achter. Om te kunnen blijven concurreren moet het proces worden geautomatiseerd en niet alleen de machine. We moeten af van het denken dat de efficiëntie van de machine het belangrijkste is in een productieproces. Als je met meer dan vijf machines werkt moet je in tijd gaan denken, in doorlooptijd en niet alleen in efficiëntie. Teveel aan efficiëntie op een bepaalde plek in het proces kan zelfs een bottleneck vormen, omdat verderop de hoeveelheden niet kunnen worden verwerkt. Belangrijk is te kijken in het proces waar het product ligt te wachten totdat het de volgende stap in kan gaan. Bottlenecks aanpakken en oplossen, inventariseren, standaardiseren en automatiseren. Voor de gemiddelde ondernemer in de metaalindustrie is dit wel even wennen. Mensen zijn opgeleid als metaalbewerker voor het traditionele vakmanschap: met een stuk materiaal, gereedschap en machine kun je iets volgens tekening perfect maken. En daar zijn we ook heel erg goed in: we hebben goede opdrachtgevers, goede mensen en leveren kwalitatief goede producten, vaak nog op tijd ook. Maar dit

komt vaak tot stand in een hectische omgeving waarbij goede mensen in slechte processen werken. Het traditionele vakmanschap is echter aan het verdwijnen. We spreken inmiddels over procesengineers die het maakproces zodanig voorbereiden dat een product onbemand geproduceerd kan worden. Dat is de enige manier om je te onderscheiden van je concurrerende buurman. Die buurman heeft namelijk vergelijkbare mensen, machines, gereedschappen en CAM-software. Wie zich wil onderscheiden, moet het proces optimaliseren zodat levertijd en leverbetrouwbaarheid beter zijn. Wie zo ook nog meer onder de streep overhoudt, maakt optimaal gebruik van de mogelijkheden van Industrie 4.0. Om te overleven moet de maakindustrie dus stappen zetten. Hoe krijgen we deze sense of urgency? Automatiseringsconsultancies als CNC zullen moeten aantonen dat de benodigde stappen ook het verwachte resultaat opleveren. Wij doen dit door de benodigde stappen strak te definiëren en in beeld te brengen met een Smart Scan. Dat brengt het huidige proces in kaart en legt de bottlenecks bloot. Met een investeringsplan kan vervolgens de terugverdientijd worden bepaald. Maar je kunt je als ondernemer ook de vraag stellen: ‘Ben ik tevreden met het netto operationeel resultaat van mijn onderneming?’ Als het antwoord daarop ‘nee’ is, is het hoog tijd, niet voor een extra machine, maar voor het optimaliseren van je proces.

september 2018

SMART CITIES

NIET IOT, MAAR TRANSPARANTE COMMUNICATIE CRUCIAAL VOOR SUCCES SMART CITY

‘SLIMME STAD’ CREËER JE NIET VANACHTER BESTUURSTAFEL, MAAR OP STRAAT

John Baekelmans, managing director bij imec Nederland: ‘Wij werken aan algoritmen waarmee het indoorluchtkwaliteitssysteem kan uitrekenen hoeveel extra verse lucht een ruimte nodig heeft.’ Foto: Bart van Overbeeke

september 2018

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

Met IoT-technologie kunnen steden ‘smart’ worden gemaakt, in de zin dat de leefbaarheid wordt verhoogd. Evidente oplossingen voor dito problemen bestaan hierbij

CITY OF THINGS ANTWERPEN: BURGER CENTRAAL

echter niet, zo heeft John Baekelmans, voorheen chief technology officer bij Cisco en nu managing director & vice-president bij imec Nederland, ervaren. ‘Je moet altijd zorgen voor optimale ‘inclusiviteit’ van de burger.’ ink Magazine arriveert een kwartier te laat: files... Langs de ring van Antwerpen, vertelt John Baekelmans, staan op drie strategisch gekozen punten wegsleepauto’s van de Recovery Service F.A.S.T. (= Files Aanpakken door Snelle Tussenkomst). Die staan tijdens de spits precies daar stand-by waar ze het snelst auto’s met panne kunnen wegslepen – zodat de weg zo snel mogelijk weer vrij is. Geen overbodige luxe in de door verkeersopstoppingen geteisterde Vlaamse stad. Waarmee niet gezegd is dat er in een stad vanzelfsprekende oplossingen voor evidente problemen bestaan. Baekelmans, in zijn huidige functie bij imec Nederland en in zijn vorige baan bij Cisco nauw betrokken bij het creëren van smart cities, weet daar alles van.

PROCESSIE VAN ECHTERNACH Langs die route komen tot het slim oplossen van juist die grootste, meest breed gedragen leefbaarheidsproblemen is een grote uitdaging, zo heeft Baekelmans ondervonden in de jaren dat hij namens Cisco in Barcelona werkte. Hij begon er in 2009, met als kers op de taart de verkiezing in 2014 van Barcelona tot ‘slimste stad van de wereld’. Maar dat vergde dus wel

OPTIMALE ‘INCLUSIVITEIT’ Dat wordt direct duidelijk als hij, bij wijze van interviewaftrap, gevraagd wordt naar de definitie van ‘smart city’. Zorgvuldig formulerend: ‘Dat is een stad waar met slimme technologieën (IT en IoT, red.) de leefbaarheid op een zo hoog mogelijk niveau gebracht wordt. Maar, het probleem is dat er geen eenduidige definitie bestaat van ‘leefbaarheid’. Wat de ene burger ervaart als een probleem voor de leefbaarheid, ziet een ander als ondergeschikt; een oplossing die in de ene stad algemeen ervaren wordt als geschikt, krijgt afkeuring in de andere. Het realiseren van een smart city vereist dan ook dat het stadsbestuur heel goed op de hoogte is van wat er speelt. En dat is vaak lastig te achterhalen’, weet Baekelmans, die al bij Cisco actief was om tal van steden (waaronder Barcelona, Kopenhagen, London, San Francisco en Chicago) slimmer te maken. ‘Mijn beginvraag aan het stadbestuur was steeds: benoem drie prioriteiten voor het verhogen van de leefbaarheid. Bewust geen tien of 25, maar slechts drie. Dat lijkt eenvoudig, maar blijkt vaak heel lastig. Natuurlijk kun je wijkbijeenkomsten houden en via het internet meningen vergaren, maar dan mis je onvermijdelijk al die mensen die geen tijd hebben of de uitnodiging hebben gemist. Die voelen zich dan niet gehoord en zijn het al gauw niet eens met de oplossingen. Bijvoorbeeld omdat die inspelen op problemen die zij niet relevant vinden. Je moet dus altijd zorgen voor optimale ‘inclusiviteit’.’ Kun je de burger vervolgens ook nog overtuigen dat de voordelen van innovaties voor hem veel groter zijn dan de nadelen, dan is hij er wel voor te winnen, is Baekelmans ervaring.

SILO’S VERBINDEN Die inclusiviteit betreft niet alleen de burgers, maar ook de verschillende afdelingen binnen een gemeente. ‘Stel dat veiligheid én mobiliteit grote problemen voor de leefbaarheid zijn. Dan doe je er goed aan daar direct alle afdelingen bij te betrekken. Doe • ‘Succes staat of valt bij je dat niet, dan kun je de camera’s optimale inclusiviteit.’ die je installeert om onveilige punten te bewaken niet zomaar inzetten • ‘Er is altijd een partij nodig om ook de verkeersintensiteit te die de verschillende silo’s monitoren. Want die camera’s zijn binnen een gemeente weet betaald uit het budget van de politie te verbinden.’ en dus kan de dienst Wegbeheer die • ‘Duurzaamheid is heel niet zomaar gebruiken. Je hebt dus belangrijk, maar mag niet ten altijd een partij nodig die de leiding koste gaan van veiligheid.’ neemt, die een visie heeft, die de • ‘Een idee dat de burgers burgers betrekt en weet wat die burbreed dragen, heeft de gers willen, en die de verschillende meeste kans op succes.’ silo’s binnen een gemeente weet te verbinden.’

‘Er zijn 32 pilotprojecten gedraaid; negen zijn uiteindelijk daadwerkelijk stadsbreed geïmplementeerd’

Het City of Things-programma van Antwerpen, met imec als penvoerder, wordt uitgevoerd volgens het model ‘quadrupel helix’: de ambitie van de burger staat centraal. Samenwerkingsverbanden tussen ondernemers, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en de overheid geven invulling aan dit proces. De partijen vullen elkaar aan en versterken elkaar, met als doel dat de innovatie direct bijdraagt aan de behoefte van de burger. Bedrijven die in het Vlaamse programma meedraaien zijn vooral multinationals, maar ook enkele kleinere, lokale spelers. Daaronder Cisco, Nokia, Telenet, Proximus en de Vlaamse AI-specialist en scale-up Robovision. Nog niet betrokken is het Eindhovense Sorama. Deze Nederlandse scale-up is heel actief in het werkveld van smart cities en werkt daartoe onder meer nauw samen met de Emmense specialist in smart lighting Sustainder. Die heeft de geluidscamera van Sorama geïntegreerd in een slimme lantaarnpaal. www.imec-int.com/en/cityofthings

vijf jaar. Het blijkt een proces dat zich voltrekt als de Processie van Echternach: drie stappen vooruit en twee achteruit. En dat is nog flatteus uitgedrukt. ‘Wij hebben daar 32 pilotprojecten gedraaid. Negen zijn uiteindelijk ook daadwerkelijk stadsbreed geïmplementeerd. Onder de afvallers zaten zo op het oog heel evidente oplossingen voor dito problemen. Slimme verlichting was er zo een. Stadsverlichting kost veel geld. Door de lampen te vervangen door leds konden we al 30 procent besparen. Die besparing kon oplopen tot 70 procent dankzij een systeem dat ervoor zorgt dat verlichting alleen brandt waar mensen zijn. Licht dat dus meebeweegt met de fietser of voetganger. Toch heeft dat het niet gehaald: de burger vond het te donker en daarom te onveilig. Duurzaamheid wordt heel belangrijk gevonden, maar het mag niet ten koste gaan van de veiligheid.’

OV ON DEMAND Wel geïmplementeerd is ‘snelle stadswifi’. ‘Iedereen vindt dat echt een verantwoordelijkheid van de gemeente. Die zorgt niet alleen voor een fysieke infrastructuur van goede kwaliteit, maar ook voor een goede digitale connectiviteit.’ Barcelona heeft nu ook een ov-systeem waarmee mensen via een app kunnen aangeven wanneer ze bij welke halte willen worden opgehaald. Ze krijgen dan een melding wanneer ze worden opgepikt en hoe laat ze op hun bestemming zijn – met een paar minuten speling, gegarandeerd. Wel waren extra busbanen nodig en moeten bussen overal groen licht krijgen om op tijd te kunnen arriveren. Dat idee droegen de burgers breed en het is een succes: mensen laten de eigen auto staan en pakken de bus.

CITY OF THINGS-PROGRAMMA Voor het ontwikkelen van dergelijke oplossingen is veel technologie nodig, IoT-technologie. Dat verklaart de betrokkenheid van imec bij het ontwikkeLEES VERDER OP PAGINA 79

september 2018

Intelligent vetsmeersysteem – Twee in één De smeerautomaat CONCEPT2 van Schaeffler verzorgt de smering van industriële machines zoals ventilatoren, motoren en tandwielkasten met exact de juiste hoeveelheid vet op het juiste tijdstip. De CONCEPT2 kan twee lagers bedienen, zelfs als deze op verschillende wijze gesmeerd moeten worden, en vervangt dus twee afzonderlijke smeerautomaten. Het ontwerp en de besturing zijn zo eenvoudig mogelijk gehouden; de CONCEPT2 werkt autonoom als batterij-versie en de 24 V DC-versie kan zonder veel programmeerwerk worden geïntegreerd in een machine-besturingssysteem. www.schaeffler.nl/smering

VERVOLG VAN PAGINA 77

len van smart city-technologie, onder de noemer City of Things-programma. Technologie die de imec-vestiging in het Holst Centre op de High Tech Campus Eindhoven niet alleen ontwikkelt, maar ook, op kleine schaal, uitprobeert. Baekelmans wijst naar een printplaatje waarop andere elektronica gemonteerd is: een experimentele sensor, die CO2-gehalte, temperatuur, luchtvochtigheid en lichtintensiteit meet. Elke ruimte in het gebouw van het Holst Centre is ermee uitgerust. Op zijn telefoon opent hij een app: er verschijnt een plattegrondje waarop in kleur het actuele CO2-gehalte is geprojecteerd. Kamer 27, waar wij zitten, begint al wat rood uit te slaan. ‘Wij werken hier aan algoritmen waarmee dit indoor-luchtkwaliteitssysteem kan uitrekenen hoeveel extra verse lucht een ruimte nodig heeft. Heel belangrijk als je weet dat het sick building syndroom debet is aan 20 procent van het ziekteverzuim. Het systeem kan ook laten zien dat en hoeveel mensen er in een ruimte zijn. En het kan dienen als navigatiesysteem. In deze tijd van flexwerk is het handig dat het systeem tot op dertig centimeter nauwkeurig kan bepalen waar je collega met wie je iets wilt afstemmen uithangt.’

OUTDOOR-UITVOERING Diezelfde technologie wordt al toegepast in Antwerpen, in de outdoor-uitvoering. Twintig auto’s van postbezorgbedrijf BPost zijn uitgerust met compacte kastjes die overal in de stad de luchtkwaliteit meten en dat doorgeven aan de experimentele ‘centrale’ in Eindhoven. Die data zijn online ook voor de burgers toegankelijk. Een eerste stap, erkent Baekelmans. ‘Van de conclusie dat hij in de vuilste straat van de stad woont, wordt een burger niet enthousiast. Maar het systeem is ook in staat te meten om welke sóórt fijnstof het gaat. Zo is de bron te achterhalen en kun je gericht maatregelen nemen. Maar zover zijn we nog niet. Voor Antwerpen is het idee om uiteindelijk zes hubs in te richten, knooppunten verspreid over de stad, van waaruit Mobility As A Service (MAAS, red.) geleverd kan worden. Die kosten veel geld, dus dat is niet morgen geregeld. Het belangrijkste is ook hier dat je transparant bent in je communicatie en de burger steeds nauw betrekt.’

SONGDO: DE ‘MAAKBARE’ STAD BESTAAT NIET John Baekelmans heeft in zijn tijd bij Cisco over de hele wereld smart city-projecten uitgevoerd. Die ervaring heeft hem geleerd dat het implementatieproces in elke stad anders verloopt. Vooral omdat de wensen of eisen van de burger steeds weer anders zijn. Zo hecht de westerse mens veel waarde aan privacy, veel meer dan de doorsnee Aziaat. Ook is de behoefte aan een besluitvormingsproces dat democratisch verloopt lang niet overal even groot. Zo was Baekelmans betrokken bij de ontwikkeling van de eerste slimme stad ter wereld: Songdo in Zuid-Korea. Dat verliep relatief eenvoudig, met als belangrijke reden: bij de start van het project bestond de stad nog alleen op de tekentafel. ‘Als je nieuwe technologie vanaf het eerste begin mee kunt nemen in het stadsontwerp, dan vergemakkelijkt dat de zaak. En ook telt dat de Koreaan vlotter wat privacy opgeeft als hij daar zinvolle diensten voor terugkrijgt. Als de burger daar ’s morgens naar zijn werk vertrekt, schakelt een systeem de verwarming en alle elektronica automatisch uit. Het systeem weet precies hoe laat de bewoner weer thuiskomt en kent al diens persoonlijke voorkeuren. Dus laat het bijvoorbeeld op woensdagavond het bad vollopen met water van exact de gewenste temperatuur… Een compleet servicepakket dat de gebruiker een paar dollar per maand kost.’ Tegelijk toont Songdo aan dat de ‘maakbare’ stad niet bestaat. Ruim twaalf jaar na de start van het project wonen er slechts 70.000 mensen, een kwart van wat de ontwikkelaars geraamd hadden, aldus een recent artikel in de South China Morning Post. www.songdoibd.com

In de tweede week van oktober organiseert Link Magazine bij Holst Centre in Eindhoven een ronde tafeldiscussie over smart cities. Overheden en technologiebedrijven worden uitgenodigd om aan te schuiven. Voor meer informatie: john.vanginkel@linkmagazine.nl. www.imec-int.com

FOLLOW OUR LEAD. Als system supplier en EMS specialist ontwikkelt, industrialiseert en produceert Variass elektronische en mechatronische hightech oplossingen voor haar klanten. Variass draagt bij aan producten die er in onze wereld écht toe doen. Voor de markt van morgen, op het gebied van Defensie & Security, Medisch en Industrie. +31 (0) 598 61 94 75 | contact@variass.nl | www.variass.nl

september 2018

SAMENWERKEN IN DE KETEN

FOCUS VAN FIELDLAB THE SMART CONNECTED SUPPLIER NETWORK WERPT VRUCHTEN AF

SNEL, FOUTLOOS EN ONBELEMMERD INFORMATIEDELEN IN DE KETEN Concurrentie vindt in toenemende plaats tussen ketens in plaats van individuele bedrijven. Dus wordt informatiedelen binnen leveranciersketens van steeds groter belang. De oem’er die zijn keten het best heeft georganiseerd, heeft een concurrentievoorsprong. Binnen het fieldlab The Smart Connected Supplier Network wordt gewerkt aan een methode om snel, foutloos en gecontroleerd informatie te kunnen delen. Doel: de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie verbeteren.

• ‘De keten is zo sterk als de zwakste schakel.’ • ‘Informatiedeling is hiervoor van cruciaal belang.’ • ‘Verschillende standaarden die elkaar verstaan, dat is de grote uitdaging.’ • ‘Uiteindelijk willen we toe naar een volledig digitale fabriek.’

fabriek: alleen nog opdracht geven om een bepaald product te produceren, waarna automatisch de benodigde productielijnen gaan draaien.’

WIE MAG WAT DOEN?

Onderzoeker Matthijs Punter van TNO: ‘De oem’er die zijn keten het best georganiseerd heeft, is spekkoper.’ Foto: Vincent Basler

DOOR WOUTER HOEFFNAGEL

et fieldlab is een initiatief van topsector Hightech Systemen & Materialen (HTSM), Brainport Industries, softwareleveranciers en TNO. De focus ligt op het vereenvoudigen van veilige, betrouwbare en snelle datadeling binnen de toeleveranciersketen, zonder belemmering door problemen met interoperabiliteit tussen alle vigerende softwaresystemen. ‘Doel is betere verbindingen te maken in de keten, zodat informatie kostenefficiënter en met minder fouten gedeeld kan worden. Het fieldlab draait om het standaardiseren van informatie’, aldus John Blankendaal, directeur van Brainport Industries.

ZO STERK ALS DE ZWAKSTE SCHAKEL Matthijs Punter, onderzoeker op het gebied van data science & smart industry bij TNO: ‘In de

september 2018

informatie-uitwisseling vanuit oem’ers richting hun directe toeleveranciers zijn de afgelopen jaren al flinke stappen gezet, onder meer via inkoopportalen en product lifecycle management (PLM-systemen, red.). De grote uitdaging is die naar de volledige toeleveranciersketen uit te breiden. De keten is immers zo sterk als de zwakste schakel. Daarom richt het fieldlab zich op informatie-uitwisseling tussen oem’ers, tier 1 toeleveranciers én ook de kleinste partijen in de keten.’ Dit komt voort uit het inzicht dat concurrentie steeds meer tussen ketens in plaats van tussen individuele bedrijven plaatsvindt. ‘De oem’er die zijn keten het best georganiseerd heeft, is spekkoper – want die heeft een voorsprong op de concurrentie’, zegt Punter. In eerste instantie legt het fieldlab de focus op het delen van orders, voorspellingen, planningsgegevens, 3D-tekeningen, facturen en logistieke informatie. ‘Uiteindelijk willen we toe naar een volledig digitale

Informatiedeling is hiervoor cruciaal, en die moet aan verschillende eisen voldoen. Blankendaal: ‘Van belang is dat informatie foutloos en snel kan worden uitgewisseld, maar ook dat partijen dezelfde taal spreken, elkaar goed begrijpen. Dat vraagt om duidelijke afspraken over de betekenis van data in alle facetten, waaronder ook locatie- en artikelgegevens. Daarnaast moet informatie worden gedeeld op een infrastructuur die veilig én gecontroleerd is. Veilig wil zeggen: goed beveiligd, zodat gedeelde informatie niet kan uitlekken. Je wilt niet dat je data bij de concurrent terechtkomen. Gecontroleerd betekent dat partijen de controle behouden over de informatie: wie mag wat doen met welke informatie?’ Standaarden borgen dat de data voor alle partijen in de keten duidelijk en uniform zijn. In de praktijk werken maakbedrijven echter veelvuldig voor klanten in uiteenlopende sectoren die verschillende standaarden hanteren. De betekenis van data kan hierdoor per sector verschillen. Punter: ‘De grote uitdaging is het vertalen van deze ‘dialecten’. Hoe zorg je dat je de specifieke coderingen en talen die in bepaalde sectoren nodig zijn, behoudt – terwijl over de grote gemeenschappelijke delen wel overeenstemming wordt bereikt.’

INDUSTRIAL DATA SPACE Een belangrijke rol hierbij speelt Industrial Data Space, dat het veilig uitwisselen en koppelen van data in business-ecosystemen mogelijk maakt. Het Smart Connected Supplier Network is als eerste in Nederland bij dit Duitse initiatief aangehaakt. Omdat veel bedrijven met buitenlandse klanten en toeleveranciers samenwerken, zet dat zoden aan de dijk. Punter: ‘Bovendien maakt dat ook andere toepassingen mogelijk, zoals op het

gebied van servitization. Als onderdeel van Industrial Data Space zijn technieken voor het delen van data ontwikkeld, die voor uiteenlopende cases kunnen worden ingezet. Binnen het fieldlab The Smart Connected Supplier Network worden deze technieken geschikt gemaakt voor gebruik in de Nederlandse industrie, waarbij de focus ligt op semantiek.’ Bij het fieldlab zijn de maakbedrijven Eurotechniek, Neways, KMWE, NTS-Group en Van Raak Staal betrokken. Evenals de ERP-leveranciers Fujitsu Glovia, MKG, INAD, Infor, Isah en Ridder Data Systems. Ketenlink, Supplydrive en Tradecloud verzorgen als ‘intermediairs’ koppelingen tussen ERP-systemen. Met de kanttekening dat niet alle ERP-leveranciers gebruikmaken van die intermediairs. ‘Sommige kiezen ervoor zelf integratiemogelijkheden te ontwikkelen’, vertelt Matthijs Punter. ‘Hoewel directe concurrenten, werken zij binnen het fieldlab samen aan een gemeenschappelijk doel: de industrie vooruithelpen door informatiedeling te vereenvoudigen.’

Directeur Eric Bakker van Supplydrive: ‘In principe kunnen we elk softwaresysteem, ongeacht leverancier of leeftijd, verbinden met ieder willekeurig ander softwaresysteem, mits beide systemen connectiemogelijkheden hebben.’ Foto: Supplydrive

GEAUTOMATISEERD UITWISSELEN Supplydrive is dus één van deze intermediairs. Het heeft binnen het fieldlab een bibliotheek met connectors ontwikkeld, waarmee bedrijven hun eigen ERP-systeem snel en eenvoudig kunnen integreren met softwaresystemen van toeleveranciers of opdrachtgevers. Supplydrive is een spinoff van ERP-leverancier MKG. ‘MKG levert een ERP-systeem voor mkb-bedrijven met maximaal 200 medewerkers binnen de toeleveranciersketen van de metaalsector. Deze ERP-oplossing is volledig afgestemd op de behoeften van deze nichemarkt’, aldus directeur Eric Bakker. ‘MKG legt al langer de focus op ketenintegratie; dat blijkt wel

productieseries steeds meer orders verwerkt worden. De administratieve druk op mkb’ers in de toeleve-ranciersketen neemt hierdoor toe, waardoor zij dit proces vaker willen automatiseren. Dat vereist steeds meer connectiviteit tussen de softwaresystemen van toeleveranciers en de portalen van hun opdrachtgevers.’ Supplydrive biedt deze automatisering via haar connectors. Die zorgen er niet alleen voor dat de toeleverancier de benodigde data in het ERPsysteem van de opdrachtgever kan opvragen, maar ook dat data geautomatiseerd, op de juiste wijze, worden vertaald. Neem een inkooporder van de opdrachtgever, die in het systeem van de toeleverancier via een geautomatiseerde vertaling wordt omgezet in een verkooporder. Dat dringt de administratieve last terug en vermindert de kans op fouten. Bakker: ‘MKG ERP kan afwijkende gegevens geautomatiseerd detecteren. Zo controleert het systeem of de meest actuele producttekeningen zijn ge-bruikt en slaat het alarm als een nieuwe revisie beschikbaar is. Deze controle ervaren onze klanten als een belangrijke meerwaarde.’

Fieldlab The Smart Connected Supplier Network draait om het standaardiseren van informatie

uit de nominatie voor ketenintegratie op de beurs ESEF 2014. Binnen het fieldlab The Smart Connected Supplier Network hebben we ons daar verder op toegespitst en een bibliotheek ontwikkeld met connectors om integraties op te zetten. De connectors zijn niet alleen geschikt voor MKG’s ERP-systeem, maar ook voor andere ERP-systemen. Daarom is de bibliotheek ondergebracht bij Supplydrive.’

ADMINISTRATIEVE DRUK Bakker wijst erop dat de administratieve last van grote bedrijven in toenemende mate de toeleveranciersketen wordt ingedrukt. ‘Oem’ers en tier 1’s werken steeds vaker met portalen waarin hun toeleveranciers allerlei informatie moeten aanleveren – om orders op te halen, opdrachtbevestigingen in te voeren en facturen aan te leveren. Tegelijkertijd moeten door kleinere

GEEN SINECURE Ketenintegratie realiseren is geen sinecure. Bedrijven maken vaak gebruik van verschillende softwaresystemen, die gegevens in allerlei bestandsformaten opslaan – en ze hanteren voor bepaalde data andere definities. De software is doorgaans standaard niet compatibel. Wat Supplydrive oplost met behulp van connectors. ‘In principe kunnen we elk softwaresysteem, ongeacht leverancier of leeftijd, verbinden met ieder willekeurig ander softwaresysteem, mits beide systemen connectiemogelijkheden hebben. Hiervoor zijn allerlei connectors beschikbaar in

de vorm van API’s en EDI, maar ook portalen met webservices of SFTP – dat richten we dan in. Gebruikmaken van de standaarden uit het fieldlab vergemakkelijkt dat. Die hebben niet alleen betrekking op het bestandsformaat waarin data worden opgeslagen, maar definiëren ook welke gegevens beschikbaar dienen te zijn in berichten die tussen verschillende systemen worden verzonden.’ Supplydrive heeft de oplossing technisch laagdrempelig gemaakt. ‘Onze doelgroep voert vaak gespecialiseerd werk uit en wil zich volledig kunnen richten op de kernactiviteiten, zonder zich bezig te hoeven houden met de ICT die hiervoor nodig is. Door de complexiteit uit het opzetten van ketenintegraties te halen, is hiervoor geen specialistische kennis nodig’, zegt Bakker. ‘Daarnaast hebben we de integratiekosten laag gehouden om ieder bedrijf, ongeacht omvang, de mogelijkheid te bieden ervan gebruik te maken. De oplossing is schaalbaar; de prijs is afhankelijk van het aantal connecties dat klanten willen opzetten.’

VERTROUWEN SLEUTELWOORD In de twee jaar dat Supplydrive actief is, heeft het haar ketenintegratie bij verschillende klanten uitgerold. Standaard wordt een pilotproject uitgevoerd, waarbij het nieuwe geautomatiseerde systeem wordt opgezet naast het bestaande berichtensysteem op basis van bijvoorbeeld e-mail. ‘Deze redundantie is van groot belang, aangezien onze klanten in hoge mate afhankelijk zijn van dit berichtenverkeer. Zonder kunnen zij bijvoorbeeld geen nieuwe orders ophalen, wat hun productie in gevaar brengt. Door het oude systeem in eerste instantie te handhaven, kunnen klanten in hun eigen tempo met het nieuwe systeem aan de slag en ermee vertrouwd raken.’

www.brainportindustries.com www.tno.nl www.supplydrive.com

september 2018

STRATEGIE

LINK CAFÉ IN BIERBROUWERIJ OVER DE UITDAGINGEN RONDOM DIGITALISERING

‘WE POMPEN NU TERABYTES AAN KLANTDATA DOOR DE CLOUD’ ‘We zitten vol energie en enthousiasme. Die stoppen we in ons bier, in het brouwen en bottelen, in de smaak. De rest is bijzaak.’ Aldus de Oirschotse bierbrouwerij Vandeoirsprong. Was het in de industrie maar net zo eenvoudig. Dat is het niet, wordt ook half juni weer duidelijk tijdens Link Café in de brouwerij over de uitdagingen rondom Smart industry/Industrie 4.0 waarbij alles aan alles gekoppeld is. De veertig aanwezigen hangen aan de lippen van spreker Hein Gijsbers als hij vertelt over de vergaande digitalisering bij Thermo Fischer Scientific. Biba Visnjicki van Fraunhofer Project Center krijgt wat

• ‘Analyseapparatuur moet veel gebruiksvriendelijker en eenvoudiger.’ - ‘Als je klanttevredenheid niet goed is, red je het niet in deze wereld.’ - ‘Het gaat erom samen de nieuwe basis onder de industrie te leggen.’ - ‘Wederzijds vertrouwen in de keten is de start.’

gepruttel over zich heen als ze begint over standaarden in de digitale supply chain. Gelukkig kan er ongecompliceerd geproost worden aan het eind van de middag. DOOR LUCY HOLL

‘V

roeger zaten we in het lab, nu steeds meer in de fab. We zijn van nature een academisch georiënteerd bedrijf en komen nu in het hart van de industrie.’ Zo vat Hein Gijsbers, vice president operations, kort en krachtig de veranderingen samen bij het voormalige FEI, sinds 2016 opgenomen in de divisie Materials & Structural Analysis Division (MSD) van Thermo Fischer Scientific, wereldwijd de grootste speler in life sciences met een jaaromzet van meer dan 20 miljard dollar. Thermo Fischer heeft een breed aanbod: van pipetjes voor bloedafname tot high-end analysesystemen. De divisie MSD richt zich op elektronenmicroscopie en -spectroscopie en telt zo’n 5.000 medewerkers, onder wie 750 r&d’ers (van wie ongeveer 50 procent software-engineers). De grootste vestigingen zitten in Eindhoven en in Brno (Tsjechië).

SAMPLE IN, ANTWOORD UIT Tien jaar lang werd er samen met een groot aantal partners ontwikkeld aan een compleet nieuwe

september 2018

technologie. Dat leverde de Cryo-Electron Microscopy Single Particle Analysis op. ‘Vroeger gebruikten labs enorme cyclotrons. Nu kun je met een Cryo EM-machine je analyses doen. De ontwikkeling ervan was jarenlang zwoegen, er zijn momenten geweest dat we wilden stoppen. Nu zijn we marktleider en volledig door ons eigen succes overrompeld. De verwachting is dat de omzet uit elektronenmicroscopie met meer dan 20 procent per jaar groeit. Hierdoor staan we voor allerlei uitdagingen’, vertelt Hein Gijsbers tijdens Link Café. Drie onderzoekers, de Zwitser Jacques Dubouchet, de Duitser Joachim Frank en de Schot Richard Henderson, allemaal qua leeftijd een eind in de zeventig, kregen vorig jaar de Nobelprijs voor de Scheikunde voor hun bijdragen aan de ontwikkeling van de cryo-elektronenmicroscopie. Ook dat helpt enorm voor de business. Gijsbers: ‘Voorheen waren academisch opgeleiden nodig voor het bedienen van een microscoop met alle toeters en bellen. Nu groeien we naar sample in, antwoord uit. We hebben ook te maken met een ander soort klant, we moeten

meer ondersteunen.’ Hij wijst op de explosieve groei van de semiconductorsector in China, de overheid ondersteunt die sector met heel veel geld, er zijn steeds meer lokale spelers. ‘Wij hebben veel plezier van die ontwikkeling daar. Maar de analyseapparatuur moet wel veel gebruiksvriendelijker en eenvoudiger. Mensen zijn gewend aan hun eigen devices zoals hun smartphone. Ze verwachten een geheel andere beleving dan het ingewikkelde apparaat dat een cyclotron voor wetenschappelijk onderzoek is.’

NIET BIJ TE HOUDEN Normaal groeit de installed base van de divisie MSD met 7, misschien 8 procent per jaar. Nu is het wat betreft de life sciences installed base een veelvoud. Eerder werd al fors geïnvesteerd in het servicenetwerk, maar desondanks is de groei niet bij te benen. Want waar haal je honderd extra service engineers voor high-end apparatuur vandaan? Bovendien gaat het steeds vaker om machines in een workflow en niet om individuele oplossingen. Gijsbers: ‘We zijn maar eens heel goed gaan nadenken samen met een consultancybureau: welke reis moeten we afleggen om de complexiteit in de tang te krijgen?’ De oplossing zit onder meer in remote asset management, machineto-machine learning en augmented reality. ‘Wat kunnen we doen met realtime productdata, vroegen we ons af. Kunnen we een nieuw businessmodel ontwikkelen met veel meer service en onderhoud op afstand?’ De machines gene-

reren enorme hoeveelheden data. Hoe krijgt de klant aan de hand daarvan betekenisvolle informatie? ‘We hebben het over terabytes aan gegevens, het was een groot vraagstuk hoe we die pakketten data überhaupt door de cloud konden krijgen, maar dat is gelukt. We kunnen nu remote service en analyse aanbieden. Bij één klant bijvoorbeeld staan 50 systemen verdeeld over 5 fabrieken en meten we 66 parameters realtime. Alle data worden Spreker Hein Gijsbers heeft alle aandacht van de zaal als hij vertelt over de vergaande digitalisering bij Thermo Fischer Scientific. 24/7 teruggepompt Foto’s: Bart van Overbeeke naar ons remote servicecenter. Daar laten we er slimme algoritmes op los, waardoor die zit net weer bij een andere divisie van het met de klant. ‘Als je klanttevredenheid niet goed we de klant beter kunnen bedienen. Vanzelfspreimmens grote Thermo Fischer Scientific. is, red je het niet in deze wereld. Customer loyalty kend doen we aan preventive maintenance en is de allerbelangrijkste parameter voor ons.’ hebben al meermalen downtime kunnen voorIntussen is ook de keten van spare parts compleet CHATROOM komen.’ De algoritmes zijn samen met Sioux uit overhoop gegooid. De niet-commerciële klanten Gijsbers en consorten hebben nog genoeg uitEindhoven ontwikkeld. ‘We kunnen niets zonder hebben misschien wat minder haast, maar semidagingen over. Dit jaar moet er een app komen onze leveranciers op onze reis naar vergaande conklanten willen bij een probleem hun onderzodat klanten snel en gemakkelijk kunnen zien digitalisering van de keten.’ delen binnen vier tot acht uur geleverd hebben, hoe het ervoor staat met hun machines: wat zal over de hele wereld welteverstaan. Daarom werkt die dag probleemloos lopen en welke machine heeft misschien wat meer zorg nodig? Er wordt GEHEIME RECEPTEN een chatroom ingericht voor dagelijks contact De zaal luistert vol bewondering toe. ‘Zij zijn LEES VERDER OP PAGINA 85 groot en wij zijn klein’, reageert Rik Smabers, coo van IHI Hauzer Techno Coating in Venlo, vanuit het publiek. ‘Hoe krijg je het in hemelsnaam voor VIERDE EDITIE LINK CAFÉ elkaar dat klanten data afgeven? Bij ons is dat een uitdaging. Klanten verwerken geheime recepten op onze machines en worden heel nerveus als we om data vragen. Als de machine kapot is, krijgen Versnellen en flexibiliseren staan bij machinebouwers kopie van de fysieke we toegang, maar continu gegevens sturen doen behoorlijk hoog op de agenda (40 procent). Onderwerwereld in een realtime ze echt niet graag.’ pen die minder prioriteit hebben, zijn digitale transfordatamodel, en 3) het Bij een groot deel van de klanten van Hein Gijsmatie en businessinnovatie; hier is respectievelijk ontwikkelen van op blockchain geïnspireerde bers ligt dat eenvoudiger, zegt hij. ‘Het gaat om 17 procent en 11 procent van de machinebouwers oplossingen met gedistribueerde, gedecentraliseerde onderzoeksinstituten waarmee we iets makkelijdatabases. mee bezig. Aldus enkele uitkomsten van het Siemensker afspraken kunnen maken, dat is lastiger met In een informele cafésfeer praatten de deelnemers benchmarkonderzoek ‘Kansen en knelpunten in de industriële klanten.’ Bij een commercieel bedrijf per tafel over de vragen die de inleiders Hein Gijsbers smart machine industry’, naar de digitale volwassenheid bood MSD al eens een gratis test van een half jaar en Biba Visnjicki hun voorlegden. Ruim zestig oem’ers van producten en processen in de machinebouw. aan. ‘Speel er maar mee, het kost je niets. Na zes en toeleveranciers waren op het event afgekomen. Die uitdagingen rondom digitalisering en Industrie 4.0 maanden komen we onze ‘spullen’ – onze werBas Kuper, vice president en managing director waren ook het onderwerp van het vierde Link Café kende oplossing en een stuk infrastructuur – Benelux van medeorganisator Siemens Industry van Link Magazine, sponsored by Siemens Industry weer ophalen, zei ik. Na die tijd waren ze heleSoftware: ‘Zo’n cafésetting werkt. Mensen gingen zelfs Software en Berenschot, en half juni georganiseerd in maal om en wilden niet meer terug.’ Toen bleek in de pauze druk door met discussiëren.’ Oirschot, niet ver van Best en Eindhoven. van alles mogelijk, met natuurlijk goede afspraken over intellectueel eigendom en beveiliging. De benchmark van Siemens ‘Kansen en knelpunten Joes Wigman, managing director van de adviesgroep ‘En wij vinden digitalisering op zich al complex’, in de smart machine industry’ is te downloaden via Operations bij Berenschot, leidde de middag en ging zucht directeur Henk-Jan Snellink van WPhttps://sie.ag/2iMgviV in zijn introductie in op Gartner’s top 10 aan technoHaton, producent van deegverwerkingssystemen. logische ontwikkelingen, met daarin onder meer blockHij ruikt veel kansen. ‘Je hebt dit nu mooi ontwww.plm.automation.siemens.com chain, digital twins, AI, cloud to edge en conversational wikkeld voor de semicon en de farmaceutische www.utwente.nl/nl/fraunhofer platforms. De ontwikkelingen zijn samen te vatten in industrie. Komt de hele food hier nu achteraan? www.berenschot.nl 1) het gebruik van data om met behulp van algoritmes Wat gebeurt er aan marketing en verkoop?’ De www.linkmagazine.nl doelgericht waarde te creëren, 2) het maken van een food wordt niet vergeten, reageert Gijsbers. Maar

september 2018

Credit: Krones AG

VOOR AL UW EISEN, BIEDT BALLUFF EEN COMPLETE SYSTEEMOPLOSSING. Wij doen dit door het leveren van hoogwaardige producten, service als ook netwerk oplossingen. Waar u als producent nog niet aan heeft gedacht, heeft Balluff al voor u ontwikkeld. Dit om uw productie proces zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Ons uitgebreide pakket bestaat onder andere uit: Sensors, RFID, Vision, Optical Identification, Safetey, Industrial Networking en Connectivity. Balluff is klaar voor de smart industry, u ook? Balluff B.V. · Europalaan 6a · 5232 BC ’s-Hertogenbosch · Nederland Tel. +31 73 6579702 · Fax +31 73 6579786

www.balluff.nl

VERVOLG VAN PAGINA 83

Thermo Fischer Scientific nu alleen nog maar met logistiek dienstverlener DHL: 95 procent ís er nu binnen die acht uur. En nog zoiets: de machines worden in vier weken gebouwd, maar dan volgen zo’n zes maanden van afregelen en instellen. ‘Dat wil je ook niet. Dus moeten de machines leren zichzelf af te regelen en te kalibreren. We maken alles simpeler met artificial intelligence. Een aparte ontwikkelgroep bij ons is alleen maar bezig met AI en machine learning. Wat we doen, is één grote spannende IT-journey.’

TERUGKOPPELING Gijsbers wil van de toehoorders weten wat ze missen in zijn verhaal en wat hij misschien nog sneller en beter kan doen. ‘Wat zijn bedrijf gemist heeft? Ze hebben helemaal niks gemist’, zegt Huub van der Vrande van Neways Electronics uit Son aan één van de tafels. ‘FEI is heel vroeg begonnen om ballast te outsourcen. Ik heb twintig jaar geleden hun productie gekocht. Early involvement, en dus echt ontzorgen, is steeds meer het kenmerk van onze relatie.’ Dat klinkt goed. ‘Maar wat betekent al dat monitoren en al die data bij klanten verzamelen voor de toeleverketen?’, vraagt John Blankendaal, directeur van Brainport Industries en betrokken bij Fieldlab The Smart Connected Supplier Network, zich af. ‘Is er een behoorlijke terugkoppeling die keten in?’ Ook dat zit in de pijplijn, reageert Hein Gijsbers. Een volgende stap is om data over de betrouwbaarheid van de modules terug te koppelen aan de toeleveranciers, zodat ook die hun producten verder kunnen verbeteren. ‘We selecteren twee key suppliers voor een pilot, we kijken hoe we data kunnen delen. Ook zij moeten onze applicaties goed leren kennen. Alleen naar de technologie van de eigen modules kijken is niet genoeg, ook de toepassing bij de klanten is voor hen relevant.’

ANGSTAANJAGENDE VOORSPRONG Data uitwisselen in de complete digitale supply chain vraagt om standaarden, is de overtuiging van Biba Visnjicki, director business development

bij het Fraunhofer Project Center for Advanced Manufacturing Technologies and Solutions (FPC) bij Universiteit Twente. Zij is de tweede inleider in het Link Café die middag. ‘Wat betekent Industrie 4.0 voor de supply chain? Daar moeten we echt over nadenken, Hein Gijsbers, vice president operations bij de divisie Materials & want onze industrie is onze welvaart. Structural Analysis Division van Thermo Fischer Scientific: ‘Mensen Duitsland loopt voorop met Industrie verwachten een geheel andere beleving dan het ingewikkelde 4.0, en dat zeg ik niet om ons op de apparaat dat een cyclotron voor wetenschappelijk onderzoek is.’ borst te slaan. Die voorsprong is eerder angstaanjagend, want Duitsland kan het niet alleen.’ Daarom trekt Fraunhofer (69 instituten, meer dan 25.000 medewerkers, 12.000 projecten voor toegepast onderzoek) met zijn kennis Europa in, het is tijd om te delen. ‘Het gaat er niet meer om of we Nederlands, Frans of Duits zijn, maar om samen de nieuwe basis onder de industrie te leggen. We leven in een compleet nieuw Biba Visnjicki, director business development tijdperk, met een nieuwe mindset.’ bij het Fraunhofer Project Center for Advanced Januari vorig jaar kwam Fraunhofer Manufacturing Technologies and Solutions: ‘Duitsland loopt voorop met Industrie 4.0, naar Nederland en heeft nu een vestimaar Duitsland kan het niet alleen.’ ging in Twente (zie het vorige nummer van Link Magazine voor een uitgebreid interview met Biba Visnjicki). Alle bedrijven in de keten genereren data. Die data zijn de eerste stap. Doe iets met de te ontwikkelen? Er is niet één juist antwoord. gegevens en het leidt tot informatie en vervolgens Denk er eens over na’, zet ze de deelnemers aan intelligentie. Dan kunnen (automatische) beslishet werk. ‘Dit is echt een Duitse invulling, zeer singen genomen worden en dat leidt tot actie. De grondig en theoretisch klopt het helemaal. Maar databackbone moet sterk zijn. Visnjicki noemt moeten er echt standaarden komen om de data in nog maar weer eens de in opmars zijnde digital de keten te kunnen uitwisselen?’, klinkt het aan twin, de digitale interpretatie van de fysieke proéén van de tafels. Moeten we überhaupt stanductieomgeving, vol kunstmatige intelligentie: daarden willen die iedereen gebruikt? Oké, er zijn alles wordt gecheckt en gemonitord tijdens het communicatie-issues in de keten, maar maak het proces. ‘Op werkelijk elk moment van de producniet te bureaucratisch. Keep it simple. En als er al tie moet informatie uitgewisseld worden. En die standaarden moeten komen, laat die dan vanuit informatie moeten alle partners in de supply de industrie, vanuit de businesskant, ontstaan en chain op dezelfde manier interpreteren.’ niet vanuit de overheid of een instituut als Fraunhofer. Top-down gaat niet werken. William Smit van DBSC Consulting: ‘Grote KEEP IT SIMPLE oem’ers gaan nooit allemaal precies hetzelfde Hoe complex wordt het in die digitale supply systeem gebruiken. In de diverse ketens zijn heel chain, wat is het grootste probleem dat we moeverschillende partijen leidend, die komen echt ten tackelen? Technologisch kan er veel, zegt niet tot één standaard. Er komen vast geen honVisnjicki, maar begrijpt iedereen in het netwerk derden communicatieprotocollen, maar wel een elkaar? ‘Industrie 4.0 vraagt om datastandaarden, stuk of vier, vijf, aangezwengeld door dominante maar wie zijn de key players om die standaarden partijen in een keten.’ Henk-Jan Snellink van WPHaton gelooft niet in per se te creëren standaarden: ‘Het kan best zijn dat er organisch iets ontstaat, los van de beste bedoelingen van Fraunhofer.’

WERELDVREDE Het bier komt op tafel in Vandeoirsprong, de stemming wordt joliger. ‘We waren heel dicht bij wereldvrede bij ons aan tafel, maar wat we met die standaarden aan moeten, is een lastiger vraag’, grapt iemand. Het moet iets zijn wat iedereen in de keten bindt, zonder ook maar één partij een voorrangspositie te geven. Gespreksleider Joes Wigman: ‘De grootste vraag is die naar het ‘why’, het waarom. Waarom willen we dit? Wie heeft er belang bij deze ontwikkeling? Wederzijds vertrouwen in de keten is de start.’

september 2018

INNOVATIE

TWENTSE FRAUNHOFER-VOORPOST HELPT INDUSTRIE NAAR 3D-PRINTEN OP INDUSTRIËLE SCHAAL

ADDITIVE MANUFACTURING ALS TOEVOEGING AAN HET PRODUCTIEPALET De hype rond additive manufacturing (AM) concentreert zich op de unieke producten die deze vormvrije techniek kan voortbrengen. In de industriële praktijk geldt AM meer als nieuwe schakel in de totale productieketen. Die visie draagt het Fraunhofer Institute for Production Technology IPT uit in de samenwerking met Universiteit Twente (UT) en hogeschool Saxion binnen het Fraunhofer Project Center. ‘In Nederland zijn nog veel vragen over AM te beantwoorden. Fraunhofer geeft ons support om AM in de industrie verder te brengen.’

• ‘AM is nu onderdeel van de hele procesketen voor grote series.’ • Flexibiliteit is een belangrijke driver. • ‘Certificering is nog steeds een grote uitdaging, maar geen showstopper.’ • Nederlandse bedrijven hebben zich minder laten meeslepen door de hype rond AM.

brink, hoofd van de businessunit Tool and die making bij het Fraunhofer IPT. Samen met bedrijven – van kleine dienstverleners tot grote gereedschapmakers – doen ze onderzoek aan printprocessen, materiaalontwikkeling en kwaliteitsmonitoring. De 25 bedrijven die zich al hebben aangesloten bij ACAM, bepalen mede de onderzoeksagenda, meldt Wollbrink. ‘Ze leren in de onderzoeksconsortia voor de verschillende projecten ook van elkaar.’ Dit model spreekt Biba Visnjicki aan. ‘In Nederland zijn nog veel vragen over AM te beantwoorden. Fraunhofer geeft ons support om AM in de industrie verder te brengen. Wij volgen met het FPC het samenwerkingsmodel van ACAM: instituten, universiteit en bedrijven die samen aan concrete projecten werken. En we hopen dat er, net als bij ACAM, spin-offs uit voortkomen.’

PRODUCTIEKETEN ‘Het onderzoek aan additive manufacturing is een teamprestatie van het Fraunhofer IPT en FPC.’ Van links naar rechts Moritz Wollbrink (IPT), Biba Visnjicki (FPC), Kai Winands (IPT), Kristian Arntz (IPT) en Arjen den Hollander (FPC). Foto: Pascal Moors

DOOR HANS VAN EERDEN

e twee thema’s van het Fraunhofer Project Center for Advanced Manufacturing Technologies and Solutions (FPC) op de UT-campus zijn digitalisering (Industrie 4.0) en AM. Over digitalisering sprak Biba Visnjicki, director business development bij het FPC, in het juninummer van Link Magazine. Met AM treedt het FPC dit najaar naar buiten, door er op 10 oktober in Enschede een conferentie over te houden voor het Nederlandse bedrijfsleven (zie kader). Dan wil het FPC zijn onderzoeksagenda voor AM presenteren. In dit nummer van Link alvast een voorzet.

september 2018

ZWAARTEPUNT AKEN 3D-printen, de populaire term voor AM, is binnen de Duitse Fraunhofer-Gesellschaft (72 instituten, 25.000 medewerkers) een belangrijk onderzoeksthema. Een zwaartepunt ligt in Aken, waar het Fraunhofer IPT en ook het Fraunhofer ILT (Institute for Laser Technology) zijn gevestigd en nauw wordt samengewerkt met de RWTH, een van Duitslands grootste en oudste technische universiteiten. Voor het coördineren van het werk van de meer dan 200 onderzoekers die alleen al in Aken met AM bezig zijn, is ACAM (Aachen Center for Additive Manufacturing) opgericht. ‘De instituten en de universiteit wisten van elkaar niet wat ze deden’, vertelt Moritz Woll-

Niet alleen vanwege het industriële perspectief is het Fraunhofer IPT, met zijn achtergrond in de massaproductie van industriële goederen, de aangewezen partner voor deze samenwerking. Dat zit ’m ook in de lange historie in 3D-metaalprinten, zegt Kristian Arntz, hoofd van de afdeling Nonconventional manufacturing processes and technology integration. ‘IPT is hier al meer dan 25 jaar geleden mee begonnen en heeft in Aken de meeste basispatenten gevestigd. Maar we zijn en blijven productiemensen. We gaan niet nieuwe printprocessen ontwikkelen en er dan toepassingen voor zoeken. Nee, wij proberen de behoeften van de industrie te begrijpen en daar oplossingen voor te ontwikkelen op basis van onze kennis van productietechnologie. AM kan een van die oplossingen zijn, maar we kijken naar de hele waardeketen.’ Deze nieuwe manier van denken is van de laatste jaren, zegt Kai Winands, groepsleider voor lasermateriaalbewerking bij het Fraunhofer IPT. ‘De proceskennis van AM heeft zich nu zover

ontwikkeld dat we verder gaan dan single-product E thinking, met 3D-printen losse producten maken. AM is nu onderdeel van de hele procesketen voor grote series. Het printproces zelf is niet meer de beperking, het perspectief is nu breder.’ Dan gaat

‘De AM-technologie kan leiden tot echt innovatieve oplossingen’

het bijvoorbeeld over de combinatie van conventionele bewerkingen, zoals draaien en frezen, met printen voor hetzelfde product en over de nabewerking, zoals polijsten en oppervlaktebehandeling.

DRIVER Procesintegratie is dan ook een van de grootste uitdagingen. Flexibiliteit is een belangrijke driver, verklaart Winands. ‘Vroeger duurde de ontwikkeling van een nieuw model auto zeven jaar en waren er vervolgens miljoenen dezelfde onderdelen nodig. Die werden efficiënt met conventionele technieken gemaakt. Tegenwoordig verloopt de ontwikkeling veel sneller en worden auto’s, bijvoorbeeld elektrische, in veel kleinere series gemaakt en zijn meer customized onderdelen

nodig.’ Visnjicki: ‘Het gaat om de economische haalbaarheid van manufacturing on demand. Daar ligt ook de grote waarde van de digitalisering.’ Bij productwijziging is voor printen alleen een nieuw digitaal bestand nodig, voor sommige conventionele technieken moeten dan nieuwe gereedschappen worden gemaakt. Arntz: ‘In onze visie gaat AM de industriële productie niet compleet veranderen, het voegt er nieuwe functionaliteiten en mogelijkheden aan toe.’

3D2SKY Het eerste AM-project in de Duits-Nederlandse samenwerking van het FPC loopt nu bij Aeronamic in Almelo. Met subsidie van de provincie Overijssel wordt in dit 3D2SKY-project onderzoek gedaan naar het 3D-metaalprinten van vliegtuigonderdelen, vertelt projectleider Arjen den Hollander van het FPC. ‘Met de voortgaande ontwikkelingen op AM-gebied, zoals een nieuwe golf aan hardware, dient zich ook een nieuwe groep van bedrijven aan die profijt kunnen hebben van AM. In dit project gaat het om de toegevoegde waarde die AM in high-end markten kan bieden.’ Certificering van de geprinte producten is een van de onderwerpen, meldt Den Hollander – een belangrijk thema in een sector waar de grote spelers, zoals Airbus en Boeing, nu nog elk hun eigen standaarden hanteren. Fraunhofer is op AM-gebied breed betrokken bij initiatieven voor certificering en standaardisering, verklaart Wollbrink. ‘Het is nog steeds een grote uitdaging, vooral in de medische en de aerospace-industrie,

‘READY FOR ADDITIVE MANUFACTURING 2018!’ Op woensdagmiddag 10 oktober houdt het FPC op de UT-campus het congres ‘Ready for Additive Manufacturing 2018!’. Naast Biba Visnjicki en Ian Gibson van het FPC en Kristian Arntz, in zijn hoedanigheid van managing director van ACAM, spreekt Güngör Kara, chief digital officer van het Duitse EOS (fabrikant van 3D-printers). Op het programma staan ook bijdragen van de Duitse allround producent Toolcraft en een nog aan te kondigen Nederlands bedrijf. Afsluitend is er een discussie met de industrie over de toekomst van AM en de snelheid van integratie van AM in productieprocessen.

maar het wordt geen showstopper, verwacht ik. Uiteindelijk zal de certificering op hetzelfde niveau komen als voor conventioneel geproduceerde onderdelen.’

SHARED FACILITY Het 3D2SKY-project moet spin-off krijgen naar bedrijven in de regio die complexe hightech producten maken voor andere markten. Daarom fungeert de nieuwe printer die Aeronamic met de provinciale subsidie heeft aangeschaft als shared facility, die via het FPC toegankelijk is voor collega-bedrijven. Daarnaast vindt in het project LEES VERDER OP PAGINA 88

september 2018

VERVOLG VAN PAGINA 87

kennisdeling met het hightech mkb plaats via cases en workshops. De inbreng van het Fraunhofer IPT in het project is breed, meldt Moritz Wollbrink: kennis, workshops en hardware. Zo zijn in Aken machines beschikbaar voor nabewerkingen en metingen aan eerste producten die in Almelo worden geprint. Van IPT-zijde roemt Kai Winands de opstelling van Aeronamic: ‘Ze hadden hiervoor nog niks aan AM gedaan, maar

hebben Wollbrink en Winands inmiddels ervaren. ‘Ze beginnen gewoon en zijn niet bang te falen.’

UITNODIGING Het Aeronamic-project is een pilot voor het FPC op AM-gebied, verklaart Biba Visnjicki. ‘Het onderzoek is een echte teamprestatie van IPT, FPC en UT. We wilden weten hoe we als instituten en bedrijven het beste konden samenwerken en aan welke kennis behoefte was.’ Nu zich dat

'In veel andere delen van de wereld wordt het potentieel van AM nog steeds niet gezien, terwijl de technologie kan leiden tot echt innovatieve oplossingen' stelden meteen de juiste vragen. Ze hadden zich goed voorbereid op dit project. Duitse bedrijven gaan zitten en luisteren eerst maar eens wat wij te vertellen hebben.’ Nederlandse bedrijven hebben zich minder dan bijvoorbeeld hun Duitse collega’s laten meeslepen door de hype rond AM, observeert Kristian Arntz. ‘Daardoor hebben ze nu meer tijd nodig voor kennisontwikkeling, bijvoorbeeld in samenwerking met ons, maar zijn ze ook realistischer in hun verwachtingen van AM.’ En als ze er dan voor kiezen, gaan de Nederlanders meteen energiek en hands-on aan de slag,

heeft uitgekristalliseerd, zijn de volgende projecten in voorbereiding en is een onderzoeksagenda opgesteld, die volgende maand dus wordt gepresenteerd. Bedrijven worden van harte uitgenodigd om deel te nemen aan het FPC-onderzoeksprogramma, vult Ian Gibson aan. Deze zomer werd hij aan de UT benoemd tot hoogleraar design engineering, als opvolger van Fred van Houten, de geestelijk vader van het FPC, en ook tot wetenschappelijk directeur van het FPC. De geboren Brit pionierde in 3D-printen ‘lang voordat het een cool onderwerp was’, en bekleedde

leerstoelen in Zuidoost-Azië en Australië. Hij keerde terug naar Europa omdat het ‘the place to be’ is voor toepassingsgericht onderzoek – ‘in de VS bijvoorbeeld bepaalt Defensie de onderzoeksagenda en komt de industrie op de tweede plaats’. En omdat de samenwerking Fraunhofer-universiteit-bedrijfsleven daarvoor een uniek model biedt, zeker ook op het gebied van AM. ‘Ik keek al jaren met enige afgunst naar de ontwikkelingen in Europa’, zei Gibson bij zijn aanstelling. ‘Want in veel andere delen van de wereld wordt het potentieel van AM nog steeds niet gezien, terwijl de technologie kan leiden tot echt innovatieve oplossingen, zeker in combinatie met andere smart manufacturing-technieken.’ Samenwerking met het FPC is volgens Gibson voor mkb’ers aantrekkelijk omdat ze zonder grote investeringen en expertise van systeemintegratie toch r&d kunnen bedrijven aan complexe, hooggeïntegreerde producten en systemen. ‘Zo kunnen wij bijdragen aan versterking van de maakindustrie in Nederland.’ Zijn ambitie is om naast het regionale mkb ook multinationals bij het onderzoek van het FPC te betrekken, ‘zodat ze wellicht vestiging in de regio gaan overwegen. Als jullie lezers geïnteresseerd zijn, laten ze niet aarzelen; wij staan open voor business.’ www.utwente.nl/en/fraunhofer www.ipt.fraunhofer.de/en/trends/ additive-manufacturing.html www.ipt.fraunhofer.de/en/Businessunits/ Toolanddiemaking.html

World of Technology and Science (WoTS) 2-5 oktober 2018 – Jaarbeurs Utrecht Kom naar onze stand 10a008. Ontdek onze nieuwste Proces Automation oplossingen en ervaar één van onze Mixed Reality toepassingen op een werkende gerobotiseerde afvalsorteermachine. Beleef daarnaast hoe makkelijk het is om uw machine in de Cloud te brengen!

schneider-electric.nl/wots

september 2018

PRODUCTONTWIKKELING

TURCK NEDERLAND HELPT LAUNCHING CUSTOMER VISCON GROUP MET EFFICIËNTERE AUTOMATISERING

MEER SAMENSPRAAK, MINDER MODULES, MEER WAARDE Een trend in industriële automatisering is decentralisatie: niet alles meer in de centrale besturingskast regelen, maar waar mogelijk en zinvol ter plekke op de verschillende proceslocaties. Een project van Viscon Group telde ruim zestig werkstations met in het eerste ontwerp twee i/o-modules (met elk een eigen ip-adres) per station. Leverancier Turck Nederland kwam met een alternatief waarin één module per station volstond. Voor Viscon betekende dat een fikse besparing op componenten, bekabeling en ip-adressen. DOOR HANS VAN EERDEN

VAN TWEE NAAR ÉÉN

iscon Group in ’s-Gravendeel automatiseert material handling in de food en agro. Belangrijke componenten daarbij zijn sensoren voor de detectie van kratten, dozen en producten zoals bloempotten. Op aangeven van sensorsignalen worden (verpakkings)bewerkingen gestart en gereed gemeld en transportbanen gestart dan wel gestopt. Al meer dan tien jaar is Turck Nederland de vaste partner van Viscon Group voor sensoren, aansluitkabels en machineverlichting (voor indicatie van de machinestatus). Het begon met de zoektocht naar een alternatief voor een sensor met vaste kabel. Bij Turck vond Viscon een geschikte set van sensor met kabelconnector en losse kabel, die de installatie en het onderhoud vereenvoudigt. Die eenvoud karakteriseert nog steeds de relatie tussen Viscon Group en Turck, vertelt Ard Mackloet. Als hoofd van de elektro-afdeling (twintig medewerkers) bij de Viscon Group stuurt hij de elektrotekenkamer, de panelenbouw en de bekabeling voor alle projecten aan. ‘De lijnen met Turck zijn kort, we hebben goede afspraken over prijs, levering en logistiek, en de communicatie is helder. We maken bijvoorbeeld afspraken over de jaarafname van componenten, maar daarin kunnen over het jaar fluctuaties zitten. Wij houden zelf minimaal voorraad aan en bestellen bij Turck per project (via een EDI-koppeling, red.). Zij houden daarom voorraad voor ons aan en informeren ons proactief als bijstellingen nodig zijn omdat bepaalde componenten meer of minder worden besteld dan afgesproken. Ook denken ze mee over standaardisatie van sensoren, aansluitingen en kabels, zodat we zo weinig mogelijk verschillende artikelen hoeven aan te houden, en advi-seren ze over eventuele alternatieven.’

Een goed voorbeeld van de meerwaarde die Viscon haalt uit de samenwerking met Turck, is een project voor de automatisering van inpakstations. DaarSensor, handscanner en werkverlichting kunnen op een besturing worden aangesloten bij zijn aansluitingen via de nieuwe i/o-module van Turck. Illustratie: Turck nodig voor sensoren, werkverlichting (indivoor Turck Nederland. Hierbij werd nieuwe techcatie van opeenvolgende bewerkingsstappen) en nologie (BEEP: Backplane Ethernet Extention handscanners, voor het loggen van bewerkingen Protocol) gebruikt voor het reduceren van het en bakken. De productie is strak gereguleerd en aantal ip-adressen binnen een Profinet-netwerk. vergt daarom veel tracking & tracing. Mackloet: Viscon is wel vaker ‘proefkonijn’ voor nieuwe ‘In overleg met Turck hebben we verschillende producten van Turck, verklaart Maarten Rami/o-modules bekeken. In ons eerste ontwerp bach, business development manager automation hadden we per werkstation – de installatie telt er systems Turck Nederland. ‘Turck is van oorin totaal ruim zestig – twee i/o-modules. Turck sprong componentenleverancier en maakt een kwam echter met een alternatief, een i/o-module waarmee je zowel de handscanner en de sensor ontwikkeling door naar het adviseren van klanten kunt uitlezen als de werkverlichting kunt aanen hen desgewenst ook ondersteunen bij het sturen. Qua prijs verschilde dat aanzienlijk, het implementeren, bijvoorbeeld van de software bespaarde op de bekabeling en we konden het voor de aansturing van onze componenten. Het aantal spare parts omlaag brengen. Ook belangis tegenwoordig veelal een samenspraak, waarin rijk was dat elke i/o-module een eigen ip-adres in beide partijen ideeën opperen. Omdat wij zowel de besturing heeft. Het voorstel van Turck halde hard- als software ontwikkelen, zijn we in staat veerde dus het totaal aantal benodigde ip-adresom verschillende oplossingen aan te dragen. De sen. Zo kwamen we samen tot een mooi eindklant, Viscon in dit geval, maakt dan uiteindelijk ontwerp met een mooie prijsstelling. Op dit de keuze. Het idee voor de besparing op het moment zijn we bij de klant aan het installeren.’ aantal modules kwam uit onze koker. Dat lijkt op het eerste oog misschien niet handig voor onze business, maar het betekent voor onze klant wel LAUNCHING CUSTOMER meer waarde.’ De inzet van de nieuwe i/o-module in het project was het gevolg van een pilot (een project in Oostenrijk voor het kweken van sla op water), www.viscon.eu waarin Viscon fungeerde als launching customer www.turck.nl

september 2018

MENS EN ORGANISATIE

CONFED GROUP BOUWT NETWERK VAN SOCIALE ONDERNEMINGEN IN MAAKINDUSTRIE

‘KIJK NIET NAAR DE FUNCTIE, KIJK NAAR DE MENS’ Peter Hobbelen, ceo van Confed Group, en Arjan Reedijk, tot voor kort ceo en nu adviseur, zien het helemaal voor zich: Confed kan uitgroeien tot een satellietorganisatie met een centraal kennisen ontwikkelcentrum in Amersfoort en een stel gespecialiseerde productielocaties elders in Nederland en Slowakije. ‘Amersfoort’ doet het meest kennisintensieve werk, waarborgt innovaties in het productieproces en staat de andere onderdelen met raad en daad terzijde. En niet onbelangrijk: we hebben het hier over een sociale onderneming.

• Confed wil uitgroeien tot een satellietorganisatie met een centraal kennisen ontwikkelcentrum en een stel productielocaties. • Het is een voorbeeld van een sociale onderneming. • Recent werd AssemblyPartner toegevoegd, ontstaan vanuit de sociale werkvoorziening. • ‘Het sociale aspect is onze kracht.’

werkvoorziening voortkomt. ‘Ik wil meer onderdelen met potentie eruit halen en ben naar andere sectoren gaan kijken. AssemblyPartner was het begin van een netwerk van sociale ondernemingen in de maakindustrie.’

VERSCHRALING

Arjan Reedijk (rechts) droeg deze zomer het directeurschap over aan Peter Hobbelen: ‘Dit is het begin van een netwerk van sociale ondernemingen in de maakindustrie.’ Foto’s: Errie Hazeleger

DOOR LUCY HOLL

eze zomer is een belangrijke stap gezet om tot die satellietorganisatie te komen. Confed Group heeft al langer zijn hoofdvestiging in Amersfoort (100 medewerkers) en een productielocatie in Slowakije (170 medewerkers). Confed ontwerpt, assembleert, monteert en produceert hoogwaardige elektro(tech)nische en modules en systemen. Het nam recent AssemblyPartner in Dordrecht (130 medewerkers) over. Hobbelen, die daarvan directeur-eigenaar was, volgt nu Reedijk op en het geheel heet inmiddels Confed Group. Er komen ongetwijfeld nog productielocaties bij.

september 2018

Dat zijn bijzondere locaties, want Hobbelen en Reedijk zijn gegrepen door sociaal ondernemerschap. Ze willen waar mogelijk in het land delen van de sociale werkvoorziening met maakindustrie overnemen. Die productievestigingen kunnen dan leunen op de kennis en kunde in Amersfoort. Peter Hobbelen: ‘AssemblyPartner was onderdeel van de sociale werkvoorziening Drechtwerk. Ik heb er in 2016 een zelfstandige sociale onderneming van gemaakt.’ Hij werkte voorheen bij Fokker, Daimler Benz en de sociale werkvoorziening Hameland in Groenlo. Hij is medeoprichter van De Meewerkers, dat onder andere het nu succesvolle Emma Safety Footwear in Brunssum overnam en ook uit de sociale

De wetgeving rondom de sociale werkvoorziening is veranderd. Mensen moeten zo veel mogelijk op basis van loonwaarde gedetacheerd worden naar of (met loonsubsidie) in dienst genomen worden door het reguliere bedrijfsleven, terwijl dat niet voor iedereen de meest ideale oplossing is. De speciale werkplaatsen verschralen. Er is sprake van desinvesteringen en kapitaalvernietiging, aldus Hobbelen en Reedijk. Bedrijven worden compleet ontmanteld of er blijft uiteindelijk niet veel meer over dan wat afdelingen voor eenvoudig werk. Commerciële ondernemingen nemen wellicht onderdelen over, maar dat is niet zelden omdat ze de machines en klanten willen bemachtigen. De gedetacheerde medewerkers haken op den duur alsnog af omdat er teveel verlangd wordt. Al die opgebouwde infrastructuur ontmantelen is eeuwig zonde, vinden ze bij Confed. Nederland heeft hard productiecapaciteit nodig: werk uit China en Oost-Europa komt terug, onder meer omdat de kostenvoordelen minder worden. In Nederland is een groot gebrek aan menskracht. Dus houd die productielocaties vooral in stand.

SCHROEVENDRAAIER ‘We krijgen een groot gebrek aan mensen die een schroevendraaier vast kunnen houden’, benoemt Reedijk het. Jaren geleden begon hij er al over na te denken: ‘We zijn ons allerlei vragen gaan stellen. Wat willen we met Confed? Hoe brengen we het type werk en het type mens dichter bij elkaar?

De elektronicaproductie kent allerlei gradaties aan werk: de ene medewerker vindt repeterend werk fijn, met een duidelijke structuur. De ander wil zijn creativiteit kwijt in het ontwerpen. We zijn destijds met twee sociale werkvoorzieningen een proef begonnen: wat kunnen we bereiken als we mensen met een beperking bij ons detacheren?’ Dat was in het begin best lastig. Er was weerstand en angst. Mensen voelden zich soms bedreigd in hun eigen functie, moesten wennen aan de gedetacheerden op de werkvloer, er waren zorgen over de kwaliteit. Maar in de praktijk ging het langzaam maar zeker steeds beter. Zo’n twintig procent van de medewerkers in Amersfoort heeft nu een sociale werkvoorziening-achtergrond. Arjan Reedijk: ‘We zijn een tijdje geleden op zoek gegaan naar een grotere organisatie om mee samen te werken. Confed en AssemblyPartners kenden elkaar al langer. We zitten al jaren in dezelfde markt, we losten wel eens wat voor elkaar op, bijvoorbeeld als wij meer repeterend werk hadden dan we aankonden. Zo begon de samenwerking. Door de overname is nu een bijzondere combinatie ontstaan: we bieden onze klanten extra mogelijkheden en flexibiliteit én er is een stevig fundament voor inclusief ondernemen.’

DENKEN IN TAKEN Het geheim bij Confed zit ’m volgens Hobbelen en Reedijk in het denken in taken en niet in functies. Voor een functie, een complex samenstel van taken, heeft iemand wellicht niet alle competenties. Maar combineer een aantal taken die precies bij iemand passen en hij kan prima functioneren. In de elektronica zit heel divers werk met toegevoegde waarde: bekabeling maken, printplaten assembleren, eindassemblage. ‘Ooit dacht ik ook in termen als snel, competitief, slim en gezond bij het werven van mensen’, zegt Hobbelen. ‘Maar sinds ik de sociale werkvoorziening heb leren kennen, is mijn denkwijze compleet veranderd. Het is geweldig om de grote inzet en motivatie te zien van mensen met een beperking.’ Het gaat om mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking en steeds meer met een psychische beperking: mensen die zeer stressgevoelig zijn of bijvoorbeeld een autisme spectrum

De productie bij Confed: ‘Als je aandacht besteedt aan mensen die aan de zijlijn staan, levert dat zoveel op.’

bedienen. Als je aandacht besteedt aan mensen die aan de zijlijn staan, die echt willen werken en die niet de kans krijgen, levert dat zoveel op.’ Deze mensen kunnen misschien niet voluit de stap zetten naar het ‘gewone’ bedrijfsleven, maar met de juiste omstandigheden en begeleiding kunnen ze tot hun recht komen. ‘Als we iemand vanuit de sociale werkvoorziening of vanuit het UWV WERKbedrijf aanstellen, hopen we altijd dat die kan blijven. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen: we hebben het soms geprobeerd met mensen, drie maanden, zes maanden, negen maanden, en dat het toch niets werd. Dan gaan we niet verder. We zijn geen filantropen. We moeten aan de onderkant van de streep wel resultaat boeken natuurlijk.’

ZORGVULDIGE BEGELEIDING Mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt aan het werk zetten is geen simpele, goedkope manier om meer arbeidscapaciteit te krijgen, benadrukken Hobbelen en Reedijk. Het vraagt zorgvuldige coaching en begeleiding. Collega’s moeten de juiste werkinstructies geven op de werkvloer. Daar moet je je organisatie op inrich-

‘We bewijzen dat je én rendabel kunt ondernemen én een sociale onderneming kunt zijn’

stoornis of verslaving hebben. Hobbelen: ‘Je moet goed weten hoe je deze medewerkers kunt belasten. Een autist gedijt in een prikkelarme omgeving: we hebben een operator met klassiek autisme die een complete machine bedient als geen ander; hij heeft een concentratieboog, daar zeg je u tegen. Of denk aan een voormalig gameverslaafde die uitstekend een robotarm kan

ten, benadrukt Reedijk. ‘We vliegen elkaar allemaal voorbij in deze wereld, maar er zijn gelukkig genoeg medewerkers die een deel van hun werktijd met anderen bezig willen zijn om die op een hoger niveau te brengen.’ Een sociale onderneming heeft juist aantrekkingskracht, weten de twee. Steeds meer mensen willen niet alleen geld verdienen of aan technisch

interessante producten werken, maar tegelijkertijd ook meehelpen om de wereld mooier te maken. Peter Hobbelen is aangesloten bij Enactus, een wereldwijde organisatie die jongeren stimuleert om met sociaal ondernemen bezig te zijn. ‘Steeds meer jongeren zijn niet gefocust op een carrière bij Unilever of op de Zuidas, maar willen betekenisvol werk doen en maatschappelijke vraagstukken aanpakken. Ik heb een financieel manager aangenomen die elders veel geld zou kunnen verdienen, maar hij wil sociaal ondernemen.’

NIET TE LANGZAAM Confed wil de satellietgedachte met de centrale locatie in Amersfoort en productielocaties verspreid over het land zo goed en efficiënt mogelijk doorvoeren: elk onderdeel krijgt zijn kernactiviteiten en kan daarin sterker worden. Waar komt welke expertise? Is het werk arbeidsintensief of juist technologisch intensief? Wat kan onderling toegeleverd worden? Er is zo veel werk dat alle extra capaciteit hard nodig is. Hobbelen en Reedijk gaan op zoek naar nog meer onderdelen in Nederland om onder de Confed-paraplu te brengen. Dat moet getemporiseerd, maar ook weer niet té langzaam omdat anders alle capaciteit in de sociale werkvoorziening verdampt is. Gemeenten zijn geïnteresseerd, want die hebben de opdracht om zo veel mogelijk mensen goed te plaatsen. ‘Ze zien in ons een partij die werkgelegenheid als belangrijke waarde ziet, en niet op het klantenpakket en machinepark uit is’, zegt Hobbelen. Confed wil graag een voortrekkersrol spelen: ‘Het sociale aspect is onze kracht. Als wij het goede voorbeeld geven en laten zien hoe het in de praktijk werkt, hopen we dat andere ondernemers dit navolgen en ook de daad bij het woord voegen als het om inclusief ondernemen gaat. We bewijzen dat je én rendabel kunt ondernemen én een sociale onderneming kunt zijn.’

www.confed.eu

september 2018

AUTOMATISERING

VAN MODEL-BASED DESIGN TOT ARTIFICIAL INTELLIGENCE; MATHWORKS LEVERT ER TOOLS VOOR

‘SYSTEEMGEDRAG MOET WEL VOORSPELBAAR BLIJVEN, OOK ALS ALGORITMES AUTOMATISCH ZIJN GEGENEREERD’ Voor een eenvoudige engineer zijn de hypes in de virtuele wereld van rekenen, modelleren, simuleren en controleren/besturen haast niet te volgen – van model-based design naar big data naar artificial intelligence (AI)... MathWorks heeft er in zijn portfolio van wiskundige software in ieder geval de tools voor, ook voor AI. De industrie pakt het voorzichtig op, zo bleek tijdens MATLAB EXPO 2018 Benelux die deze zomer in Utrecht en Gent (B) plaatsvond. DOOR HANS VAN EERDEN

et is nog niet te laat om met artificial intelligence te beginnen. Die geruststellende boodschap gaf Loren Shure tijdens MATLAB EXPO 2018 Benelux. AI is een grote hype, maar MathWorks-veteraan Shure bewaart de rust. ‘De vraag is natuurlijk: Bent u klaar voor AI? Maar omgekeerd ook: Is AI al klaar voor u?’ Shure werd ruim dertig jaar geleden als allereerste werknemer aangenomen en werkt als consulting application engineer nog steeds aan de ‘wonderful’ technologie van het softwarebedrijf: MATLAB (voor algoritmeontwikkeling, dataanalyse, visualisatie en numerieke berekeningen) en Simulink (modelgebaseerd ontwerpen en simuleren van multi-domein dynamische systemen).

KLAAR VOOR AI Inmiddels zijn de MathWorks-tools uitgebreid met applicaties voor onder meer internet of things (IoT, voor toepassingen als predictive maintenance) en deep learning. Deep learning is een vorm van machinaal leren waarbij kunstmatige neurale netwerken informatie(patronen) uit datasets kunnen destilleren. Bijvoorbeeld om op basis van sensorinformatie voetgangers en verkeersborden

• Het is nog niet te laat om met artificial intelligence (AI) te beginnen. • ‘We helpen engineers te starten met AI in een omgeving waarmee ze al vertrouwd zijn.’ • Vanderlande is eraan toe om aan mechatronische ontwerpen ‘brains’ toe te voegen • MATLAB/Simulink eist vaak een rol op als centraal ontwikkelplatform.

september 2018

te herkennen (door zelfrijdende auto’s) of een aanstaande machinestoring te voorspellen. Daarmee komt AI in beeld voor engineers die MATLAB en Simulink gebruiken. Maar altijd, benadrukt Shure, binnen de complete workflow voor systeemontwikkeling: rekenen, modelleren, simuleren en controleren/besturen. ‘Met alleen maar AI behaal je geen compleet resultaat. Het is gewoon een belangrijke bouwsteen van een autonoom systeem waarvoor MathWorks de development toolchain biedt.’ MathWorks beantwoordt de vraag ‘Is AI klaar voor u?’ dus positief. Shure: ‘We helpen engineers te starten met AI in een omgeving waarmee ze al vertrouwd zijn. We verLoren Shure, consulting application engineer bij MathWorks, tijdens MATwachten dat ze expert in hun eigen LAB EXPO 2018 in Gent: ‘Met alleen AI behaal je geen compleet resultaat. domein zijn, maar ze hoeven geen Het is gewoon een belangrijke bouwsteen van een autonoom systeem specialist in data science te zijn.’ Het waarvoor MathWorks de development toolchain biedt.’ Foto: MathWorks antwoord op de omgekeerde vraag, ‘Bent u klaar voor AI?’ hangt af van de beschikbaarheid van data. Het begint met data genomen. Die werden ‘gevoerd’ aan een bestaand die vooraf worden verzameld en geclassificeerd neuraal netwerk voor een andere toepassing dat (voetganger of verkeersbord, wel of geen storing, er kritieke breuken in kon herkennen. enzovoort). Deze data worden gebruikt om het In systemen waarvan het falen tijdig moet worneurale netwerk eerst te ‘trainen’ in het onderden voorspeld, ontbreekt het ook vaak aan volscheiden van de relevante features, voordat het doende trainingsdata. Want zolang dat falen nog wordt losgelaten op nieuwe data. niet is voorgekomen, zijn er geen fysieke data om mee te trainen. MATLAB en Simulink bieden dan uitkomst: een model van het systeem (digital TRAININGSDATA twin) kan worden gebruikt om het falen te simuAls er weinig trainingsdata beschikbaar zijn, kan leren en zo virtuele trainingsdata te genereren. transfer learning soms uitkomst bieden. Neurale Uiteraard moeten fysieke faaldata, indien netwerken die zijn getraind voor een bepaalde beschikbaar, worden meegenomen. taak (zeg: het herkennen van voetgangers en verkeersborden) blijken met beperkte aanpassingen ook geschikt voor heel andere taken. Shure AGV’S EN ROBOTS noemt een Japans project voor het boren van een Dat de combinatie van model-based design en AI tunnel. Voor het bewaken van de stabiliteit van krachtig kan uitwerken, zien ze ook bij Vanderde tunnel werden foto’s van de tunnelwanden lande, marktleider in systemen voor material

handling op vliegvelden en in warehouses en pakketdistributie. Bart van Dartel is er als r&dmanager competence development verantwoordelijk voor de ontwikkeling van competenties in (nieuwe) technologieën als robotica, machine learning en embedded systems. Hij vertelde op MATLAB EXPO 2018 in Utrecht over de achterliggende trend, flexibilisering. Dat vertaalt zich voor de systemen van Vanderlande in de transitie van het transport van koffers en pakketten over transportbanden en rollenbanen, afgehandeld door mensen, naar het vervoer van individuele items met agv’s – automatisch geleide voertuigen die autonoom door complexe omgevingen kunnen navigeren – en handling door robots. Modelbased design van die mechatronische systemen legt daarvoor het fundament. ‘We gaan steeds meer denken in platformen die een bepaalde basis aan functionaliteit bieden en die we gefaseerd uitbouwen met nieuwe technologie. Die basis moet stabiel zijn, in de software en de hardware, zodat we daarop de volgende generatie producten kunnen doorontwikkelen. Men zegt wel dat het onderscheid tegenwoordig met de software (voor besturing, red.) wordt gemaakt, en niet met de mechanica, maar het mechanische platform moet stabiel en robuust zijn en dus een extreem hoog kwaliteitsniveau hebben.’ Vanderlande bereikt dat hoge niveau in de ontwerpfase met hulp van de tools van MathWorks.

De industrie pakt toepassen van AI-tools voorzichtig op

het model met behulp van simulatie een optimale alternatieve route of handeling worden bepaald, die vervolgens wordt gecommuniceerd zodat alle devices die in hun planning kunnen meenemen. Verder zijn er ook al AI-tools die het ontwerpproces zelf ondersteunen De flexibiliseringstrend bij en bijvoorbeeld Vanderlande in transport en helpen te bepahandling – van vaste rollenbanen len wat een naar autonome mobiele robots – vraagt om meer intelligentie in optimale conhet systeemontwerp. structie is. Foto’s: Vanderlande ‘Soms levert dat inzichten op die je zelf niet had kunnen bedenken. De mens kan zich dan meer focussen op de echt creatieve oplossingen.’ Tegelijkertijd moet de mens wel greep houden op het complete ontwerp, tekent Van Dartel aan. ‘Als op elk device iets met intelligentie draait, moeten we het hele systeem wel blijven snappen. Het systeemgedrag moet deterministisch en voorspelbaar blijven – dus niet: “Ik heb ook geen idee waarom het algoritme dat doet ...” – ook als algoritmes niet allemaal met de hand zijn gecodeerd maar automatisch gegenereerd. Onze klant moet een betrouwbare performance krijgen, die wij vooraf moeten aantonen.’

VIRTUAL COMMISSIONING ‘We kunnen vroegtijdig al concepten toetsen door simulatie met gedetailleerde modellen en sneller nieuwe functies in het complete systeem integreren en testen. Als we de modellen geverifieerd hebben, kunnen we met Simulink de code genereren. Daarmee staan we nog aan het begin, omdat we nog veel legacy-code hebben en onze flexibiliteit niet willen verliezen: als on-site bij een installatie de plc-programmeur nog code moet aanpassen, willen we nu nog niet dat hij helemaal terug moet naar het model.’

BRAINS Inmiddels is Vanderlande eraan toe om aan de mechatronische ontwerpen ‘brains’ toe te voegen, vervolgt Van Dartel. ‘Technologieën als machine learning en AI zijn nu zover uitontwikkeld dat engineers er praktisch mee uit de voeten kunnen en de tools en ook rekenkracht beschikbaar hebben voor concrete toepassingen. Met hulp van MATLAB en Simulink kunnen we complexere algoritmen voor de besturing van onze systemen ontwikkelen.’ Hij illustreert dat met een eenvoudige toepassing. Als een agv of een robot een obstakel tegenkomt, rapporteert die dat en kan in

Performance vooraf aantonen, Vintecc doet het met virtual commissioning. Karel Viaene, medeeigenaar van Vintecc, sprak op MATLAB EXPO in Gent over deze toepassing van model-based design: het modelmatig testen en opleveren van complexe installaties. ‘Wij zien het als een middel om complexere innovaties sneller en betrouwbaarder in de markt te zetten en tegelijk de beheersbaarheid en kwaliteit van het eindproduct te verhogen’, verklaren Viaene en zijn collega en Vintecc-oprichter Vincent Theunynck. ‘Dit tot tevredenheid van onze klanten uit de logistieke, industriële of agrarische wereld. De MathWorks toolchain is hierin een betrouwbare partner en daarnaast maken wij natuurlijk gebruik van wat de open-source community aan relevante tools aanbiedt. MATLAB/Simulink biedt heel wat interfaces om met andere tools te interacteren, waardoor het vaak een rol als centraal ontwikkelplatform opeist. Mechanica, elektronica en software voor een machine worden samen gesimuleerd ruim voor een eerste prototype is gebouwd. Dit maakt het mogelijk om een concept virtueel te testen, inclusief de interactie tussen verschillende functionele modules en – via sensoren actuatormodellen – met de omgeving van de machine.’

OVERSCHAKELING Virtual commissioning zal echter nooit een vervanging zijn voor physical commissioning, tekenen Viaene en Theunynck aan. ‘Virtual commissioning zorgt voor een ‘first-time right’ ontwerp, voor een reductie van de ontwikkelingstijd en de kosten. De inspanning om een virtuele machine te creëren die 100 procent de werkelijkheid voorstelt, zou niet opwegen tegen de tijd nodig om de laatste problemen – specifiek aan de fysische machine – tijdens de fysische inbedrijfstelling op te lossen. Men moet hier dus op het juiste punt de overschakeling maken.’ AI komt hier nog niet bij kijken. ‘Het toepassen van AI op industrieel niveau is binnen Vintecc wel een belangrijk ontwikkelingstraject, met huidige toepassingen vooral rond beeldverwerking. Het verzamelen van kwalitatieve data is key en precies daarop richt zich onze derde pijler, rond machine diagnostics. Dit betekent in eerste instantie het verzamelen, visualiseren en exploreren van data van een machine(park) en vervolgens het verwerken van deze data en het ter beschikking stellen (offline en online) van deze resultaten voor het ontwikkelen van datagedreven algoritmes.’ Ook zonder AI valt voor virtual commissioning nog wel wat zending te bedrijven. Viaene en Theunynck tot slot: ‘De industrie erkent de mogelijkheden, vooral voor de automatische koppeling met de CAD-modellen is er veel interesse. De technieken worden tot op vandaag wel veel minder gebruikt dan in bijvoorbeeld automotive, maar kennen een gestage opgang.’

www.matlabexpo.nl www.mathworks.nl www.vanderlande.com www.vintecc.com

september 2018

PARTNERS

AIRCRETE GROEIT RAZENDSNEL MET DE BOUW VAN KOLOSSALE GASBETONPLANTS OP ALLE CONTINENTEN

SAMEN MET TWENTSE PARTNERS DE WERELD VEROVEREN De afgelopen drie jaar heeft Aircrete haar omzet steeds weten te verdubbelen. Ceo Jop van Boggelen verwacht dit jaar door te groeien naar 30 miljoen dollar en in 2019 naar 40 miljoen. Inderdaad in US dollars, want Aircrete – gevestigd op een onopvallende plek op een doorsnee industrieterrein in het Twentse Oldenzaal – exporteert volop: bijna honderd procent van de omzet komt van buiten Europa. Begin deze eeuw gestart door de vader van Van Boggelen, opereert Aircrete sinds 2012 met het huidige ‘verticaal geïntegreerde’ businessmodel. Partners als Meilink spelen daarin een cruciale rol.

• ‘Wij verkopen een totaaloplossing, geen verzameling machines.’ • ‘We nemen de klant bij de hand in ‘de educatiefase’ waarin we ons helemaal richten op zíjn producten.’ • ‘Projecten gaan we samen met onze partners in.’ • ‘Gedeeld ondernemerschap: we delen de revenuen én de risico’s.’

bouwen daarmee ter plekke modelwoningen in verschillende varianten. Zodat de klant precies kan zien hoe de woning eruit komt te zien, hoe hij die kan bouwen, welke set gasbetonnen bouwblokken hij daarvoor nodig heeft en wat ’m dat huis per stuk gaat kosten. We nemen de klant bij de hand in – wat wij noemen – ‘de educatiefase’ waarin we ons helemaal richten op zíjn producten. Zodra hij ervan overtuigd is hoe hij zijn project of business succesvoller kan uitvoeren, ziet hij het bouwen van een Aircrete gasbetonfabriek als logisch onderdeel van de totaaloplossing.’

VOORDELEN

Jop van Boggelen (links) en Peter Rikken bij een schaalmodel van de snijmachine. Foto: Com-magz

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

e onderneming begon in 2002 met het toeleveren van engineeringscapaciteit aan bestaande gasbetonfabrieken. Tegenwoordig is het ontwerpen, bouwen en runnen van turnkey gasbetonfabrieken de core business. Veelal met een gemiddelde productiecapaciteit van 300.000 kuub gasbeton op jaarbasis, goed om 7.000 kleine woningen van zo’n vijftig, zestig vierkante meter te bouwen. Typisch het formaat dat in veel opkomende economieën in Azië en Zuid-Amerika in grote aantallen gebouwd wordt. Met – veelal gewapend – gasbeton als belangrijkste materiaal. Dat de Oldenzaalse familieonderneming – behalve Jop van Boggelen en zijn Braziliaanse vrouw zijn ook beide broers actief in

september 2018

het bedrijf – in zo’n hoog tempo kan groeien, schrijft hij bovenal toe aan een onderscheidende benadering van de klanten, veelal grote projectontwikkelaars.

‘EDUCATIEFASE’ ‘Wij verkopen een totaaloplossing die onze klanten succesvoller maakt, geen verzameling machines. Vanaf een vroeg stadium in de ontwikkeling van een bouwproject denken we mee en rekenen we tot in detail uit wat de klant nodig heeft aan capaciteit, wat de geproduceerde gasbetonelementen kosten en wat dan een prefab-huis kost dat voor 90 procent uit gasbeton wordt opgetrokken. De benodigde panelen produceren we vervolgens in onze eigen fabrieken. We verschepen ze naar de projectlocatie van de klant en

Het gasbeton zelf – een Zweedse vinding van bijna honderd jaar oud – staat zelden ter discussie. Wordt het in Nederland vooral in losse blokken van zestig bij twintig centimeter toegepast voor binnenmuren, elders in de wereld worden er complete woningen uit opgetrokken. Voorzien van ijzeren bewapening is het gasbeton prefabsysteem sterk genoeg om een constructie tot vier verdiepingen uit op te bouwen. Het is veel lichter dan beton (‘zeventig procent is immers lucht’), recyclebaar (‘vermalen tot poeder kan gasbeton opnieuw als grondstof dienen’), brandwerend (‘sinds de torenbrand in London is de belangstelling voor gasbeton als gevelbekleding merkbaar toegenomen’) en (geluids)isolerend (‘in Australië staat ‘ons’ gasbeton als geluidsscherm langs de snelweg’), duidt Van Boggelen de voordelen. De fabrieken die Aircrete bouwt zijn zo’n 10.000 vierkante meter groot. Daarop staat een productielijn waarin eerst zand, cement, kalk, gips, aluminiumpoeder en een klantspecifiek additief in water gemixt wordt. Vervolgens krijgt dat een paar uur de tijd om te rijzen, een chemische proces waarbij er luchtbelletjes in het materiaal achterblijven en het volume ruim verdrievoudigt.

De ‘semiplastische cakes’ die dan zijn ontstaan, worden met een soort grote eiersnijder, voorzien van snijdraden, in plakken gesneden, die een autoclaaf ingaan waar ze bij 190 graden Celsius en 12 bar ‘afgebakken’ worden.

‘PARTNERS’ De vele tonnen wegende cilinders, die de basisconstructie vormen van de autoclaven, produceert Aircrete in China. Ze worden vandaar rechtstreeks naar de klant, waar ook ter wereld, getransporteerd. Daar worden ze onder supervisie van Aircrete-engineers van de benodigde elektronica en nog meer hardDe plant van Aircrete in Mexico. Foto: Aircrete ware voorzien en geinstalleerd. De overige productiemachines worden in Nederland kelijk van ‘partners’. ‘Want wij kunnen dit niet gebouwd, met name door productiepartners in alleen. Daarom zijn wij zo transparant mogelijk en rond Twente. Aircrete doet alle engineering: de in onze communicatie. Projecten gaan we samen machines worden compleet op detailspecificatie in, van het begin tot en met de installatie bij de van de Twentse oem’er opgebouwd uit onderklant. Gaat er ergens iets mis, dan lossen we het delen die het bedrijf goeddeels zelf inkoopt. Ook samen op. Het is gedeeld ondernemerschap: we het ontwerp van de besturing van de fabriek en delen de revenuen én de risico’s.’ Dat geldt voor de machines neemt het bedrijf voor zijn rekebijvoorbeeld Machinefabriek Westerhof en ning, inclusief de systemen waarmee de machines Odemar Metaal uit Denekamp en onder meer online en remote gediagnostiseerd en softwareook voor Machinefabriek Huitink uit Oldenzaal, matig onderhouden kunnen worden. Eenmaal die allemaal betrokken zijn bij het produceren gereed wordt de factory acceptance test (FAT), van modules en equipment van het totale begeleid door Aircrete-specialisten, bij de toeproductiesysteem. leverancier uitgevoerd. Hoewel Aircrete alle engineering voor zijn reke150 ZEECONTAINERS ning neemt en de toeleveranciers puur build-toTot de twaalf belangrijkste partners van Aircete print werken, spreekt Jop van Boggelen nadrukbehoort tevens Meilink in Borculo. Dat is, vertelt ceo Peter Rikken, medeverantwoordelijk voor de finale processtap in Nederland: het verpakken en het regelen van de logistiek. Een uiterst belangPRIJS VOOR EXPORTSUCCES rijke stap, zo blijkt. Niet in de laatste plaats omdat het per gasbetonfabriek gaat om 150 zeecontainers aan equipment die in batches van acht Jop van Boggelen is de ceo van de Aircrete Group. tot tien containers tegelijk getransporteerd moeDat bedrijf bestaat uit Aircrete Europe (in Oldenzaal, ten worden. Aan de hand van de verpakkingstecirca veertig werknemers), dat de gasbetonproductiekening die Aircrete met feedback van Meilink plants ontwerpt, bouwt en turnkey over de hele wereld maakt, worden de te vervoeren machines in de oplevert. Daarnaast heeft de groep geïnvesteerd in container ingetekend. Zodanig dat er zo veel drie eigen productieplants, met elk plusminus honderd mogelijk, zo groot mogelijke – reeds van bedrawerknemers, in Mexico, Argentinië en Brazilië. De ding voorziene – modules ingepast kunnen sterke internationale oriëntatie van de onderneming en worden, met zo min mogelijk riskante handling. de successen die het wereldwijd boekt, waren medio Dit ‘stuwen’ doet Meilink soms bij de betreffende juni voor de jury van de World Trade Center Twente toeleverancier, maar vaker op de eigen plant in Export Award reden om deze prijs aan Aircrete toe Borculo. ‘Het vullen van een container kan te kennen. De andere finalisten waren het eveneens makkelijk een dag duren; die tijd staan we bij de Oldenzaalse Selo, ontwikkelaar en bouwer van toeleverancier op zijn productievloer waar hij aan procesinstallaties, en Techmar uit Hengelo, dat tuinde slag wil met een volgende machine. Dus vaak verlichting ontwerpt, ontwikkelt en levert. vervoeren we de module of machine naar onze eigen locatie, waar we alle ruimte hebben ons www.wtctwente.nl werk goed te doen’, vertelt Rikken.

CREATIVITEIT EN FLEXIBILITEIT Meilink doet zijn vervoerswerk aansluitend op de FAT en dan ontstaat er nog wel eens een spanningsveld. Van Boggelen: ‘Wij testen heel grondig, namens de klant. Als er dan afkeur is, kan de machine nog niet weg. Een losse container nasturen is geen optie, omdat er dan vaak veel hogere invoerrechten geheven worden. Zo’n situatie vraagt van alle betrokkenen de nodige creativiteit en flexibiliteit. Van de machinebouwers die bijvoorbeeld eerst machine twee en drie klaarmaken. En van Meilink die eerst daarmee aan de slag gaat.’ Rikken: ‘Wij zorgen dat een complete batch de boot in Rotterdam altijd haalt. Mocht dat toch eens niet lukken, dan transporteren we alles naar Antwerpen of desnoods Marseille, als dat de volgende haven is die het schip aandoet. Of we vinden een ander schip dat minder havens aandoet en daardoor toch op de afgesproken tijd bij de klant kan zijn. Dat inclusief al het papierwerk en de aanpassingen daarin.’

RISICO DELEN Precies dat bedoelt Van Boggelen met ‘partneren’. Ter illustratie verhaalt hij over een grote klant in Australië. ‘Die wilde heel graag dat wij ook de verantwoordelijkheid namen voor de turnkey logistiek en de kosten daarvan meenamen in onze offerte, met een klein bedrag voor de containers. Peter kwam met het voorstel de benodigde 150 containers hier te kopen en in Australië weer te verkopen en bij de klant alleen het verschil in rekening te brengen tussen aankoopprijs en de geschatte verkoopprijs. Dat risico hebben we samen gedeeld. Zo hebben we samen als partners business voor beide bedrijven binnengehaald.’ www.aircrete-group.com www.meilink.eu

september 2018

SMARTGELEVERD GEINVESTEERD

Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

MARITIEM

Asia Ltd UK aan Alewijnse in opdracht heeft gegeven. De keuze viel op Alewijnse Marine vanwege de eigen vestiging in Vietnam en de recente succesvolle projecten die het samen met Damen deed in dat land.

IHC modificeert McDermott-pijpenlegger equipment en de inbedrijfstelling. Het J-lay systeem voor (ultra-)diepwaterprojecten heeft een capaciteit van 1.500 ton en kan alle soorten en maten pijpleidingen verwerken. De conversie start in augustus 2019. De oplevering staat zomer 2020 op de rol. www.royalihc.com

Royal IHC gaat het pijpenleg- en constructieschip AMAZON van McDermott International Inc. (Houston, VS) modificeren. De opdracht omvat de bouw en installatie van het door IHC ontworpen, gepatenteerde J-lay pijpenlegsysteem en de bijbehorende multi-joint fabriek, aanpassingen aan de scheepsconstructies, vervanging van

ELEKTRONICA

Sintecs groeit door op nieuwe stek Sintecs is verhuisd naar Gebouw N, een gerenoveerd voormalig Thalespand op het High Tech Systems Park in Hengelo. Het bedrijf, dat het afgelopen jaar tien nieuwe medewerkers aannam, kan daar goed doorgroeien.

Sintecs beschikt in Gebouw N (Haaksbergerstraat 67) over een ruim kantoor en een modern lab voor het testen en productierijp maken van complexe elektronica. www.sintecs.nl

MARITIEM

Alewijnse Marine groeit in Vietnam

Software Support Your Team

Project

Product Management

Wila bestelt tweede Chiron-productiecel Wila, fabrikant van tooling, klemsystemen en bomberingen voor kantpersen, investeert in een tweede productiecel met in totaal vier bewerkingscentra van Chiron. Om die een plaats te kunnen geven, wordt de fabriekshal in Lochem

verbouwd. De eerste Chiron Mill 6000 van de tweede cel wordt nu bij Chiron in het Duitse Tuttlingen geassembleerd. www.wila.nl www.chiron.de

FINANCIERING

Anders Invest investeert in Aldowa Investeerder in de maakindustrie Anders Invest heeft een meerderheidsbelang (65 procent) genomen in Aldowa, marktleider in het ontwerpen, produceren en monteren van metalen en composieten gevelbekledingen. Bekende projecten waaraan het Rotterdamse bedrijf – met een composietenfabriek in

Breda – veelal vanaf de ontwerpfase meewerkte, zijn de Markthal en het Centraal Station in Rotterdam. Voor Anders Invest, dat zich richt op Nederlandse, technische mkb’ers met groeipotentie, is dit de dertiende investering. www.andersinvest.nl www.aldowa.nl

Maak een sprong in het diepe… Project Management

Design & Construct

Team Eltrex

rond. Het schip is de eerste van drie ultramoderne vistrawlers die de Britse scheepsbouwer Shipbuilding

INDUSTRIE

Samen met ons!

Purchasing

in Motion

Supply Chain Solutions

Test Services

Production & Planning

Account Management

Hardware Engineering

Alewijnse Marine heeft de complete elektrische installatie op de offshore vistrawler Atlantic Titan bijna afge-

De drie vistrawlers, een nieuwe generatie ultramoderne offshore vissersvaartuigen van een Canadese rederij, worden ingezet in de zeeën ten noorden van Canada. www.alewijnse.com

Quality Assurance

www.wjadvocaten.nl

anders | durven | denken

september 2018

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

AUTOMOTIVE

OVERNAMES

Konijnenburg Wielen slaat slag in Slovenië

INDUSTRIE

Trumpf breidt digitale portfolio uit Trumpf heeft met de overname van het Zwitserse softwarehuis Teufel Solutions een volgende stap gezet richting Industrie 4.0. Teufel Solutions is ontwikkelingspartner voor TruTops Fab, een productiebestu-

ringssysteem waarmee plaatbewerkingsmachines van Trumpf volledig beheerd kunnen worden. De overname wordt eind dit jaar afgerond. www.trumpf.com

MARITIEM

Aalberts neemt VAF Instruments over Aalberts Industries heeft het Dordtse VAF Instruments overgenomen. VAF (jaaromzet 20 miljoen euro, 85 medewerkers) is marktleider in maritieme meet- en regelsystemen en hightech sensors, met in-house fabricage, r&d en 24/7-

service. VAF’s oplossingen reduceren het brandstofverbruik en de CO2-footprint, en optimaliseren de onderhoudsprogramma’s van schepen. www.aalberts.com, www.vaf.nl

ICT

Derde acquisitie Simac dit jaar Simac heeft het Franse Wavetel overgenomen, de derde acquisitie dit jaar door het Veldhovense technologieconcern. Wavetel (165 medewerkers) verkoopt testen meetapparatuur en heeft een sterke positie in West-Europa en NoordAfrika op het gebied van testen,

meten en monitoren van telecomen it-netwerken. Simac lijfde eerder dit jaar it-adviseur Aranea Management Consulting in Den Bosch en het Belgische Asterion Electronics (kabels, connectoren en andere communicatieproducten) in. www.simac.com

MACHINEBOUW

Petersime neemt grootste concurrent over Petersime, gespecialiseerd in machines die kippeneieren uitbroeden, heeft zijn grootste concurrent, het Amerikaanse Chickmaster Incubator Company uit Ohio, overgenomen. Daarmee kreeg het Belgische bedrijf in één klap 65 procent van de wereldmarkt in handen.

Petersime (550 medewerkers) levert broedmachines – samen goed voor zo’n 150 miljoen kuikens per dag – over de hele wereld. Het hoofdkwartier en de r&d- en productieafdelingen staan in het OostVlaamse Zulte. www.petersime.com

HEALTHCARE

Philips neemt EPD Solutions over Philips heeft met de overname van het Britse EPD Solutions het portfolio op het gebied van interventionele beeldvormingssystemen, slimme katheters en plannings- en navigatiesoftware verder uitgebreid. EPD Solutions heeft een systeem

ontwikkeld dat gedetailleerde 3Dbeelden van de anatomie van het hart genereert. Deze markt is nu al meer dan twee miljard euro waard en groeit met dubbele cijfers. De overname kost Philips ongeveer 210 miljoen euro. www.philips.com

ELECTRONICA

JC-Electronics verwerft DAX Automation Het Nederlandse JC-Electronics, specialist op het gebied van revisie van industriële elektronica, neemt DAX Automation over. Dit Britse

bedrijf is wereldwijd leverancier van nieuwe, gebruikte en gereviseerde elektronica. www.jc-electronics.com

Konijnenburg Wielen heeft een 50%-belang genomen in het Sloveense LIV Kolesa, de vijfde zwenkwielenfabriek van Europa (170 medewerkers, 14 miljoen euro omzet in 2017). Dankzij zijn geautomatiseerde persen, slimme interne logistiek en gunstige loonkosten is LIV Kolesa de meest competitieve Europese transportwielenproducent. Door productie van Azië naar

Slovenië over te brengen, kan Konijnenburg de levertijd van grote volumes maatwerkproducten van tien tot enkele weken reduceren. Konijnenburg Wielen maakt samen met de Zuid-Limburgse wielenproducent Vlukon deel uit van Konindustries BV. www.konijnenburg.nl, www.livkolesa.si

ALLLIANTIES 3D-TECHNOLOGIE

BOSEbuild werkt samen met Ultimaker BOSEbuild, de productontwikkelingsafdeling van BOSE, is een samenwerking aangegaan met Ultimaker om met behulp van 3Dprototypen sneller producten te kunnen testen. Dit doen ze bijvoor-

beeld bij de headphones, waar de jukken een essentiële rol spelen in het succes van het product. www.build.bose.com www.ultimaker.com

AANDRIJFTECHNIEK

Dana en Brevini samen in Dana SAC Benelux Brevini Nederland BV (Dana Brevini Benelux) en Brevini Fluid Power BV opereren sinds deze zomer als één bedrijf onder de naam Dana SAC Benelux BV. Dana, dat met name sterk is in aandrijfassen, zocht versterking op de industriële markt met een aanvullend produc-

tenportfolio. Het Italiaanse Brevini bleek de perfecte match, als top-3 speler in Europa met een compleet portfolio aandrijfsystemen en componenten op mechanisch, conventioneel en hydraulisch gebied. www.dana.com www.brevini.com

3D-TECHNOLOGIE

Flam3D partner voor RapidPro 2019 Kennis- en netwerkorganisatie Mikrocentrum en het Vlaamse platform Flam3D bundelen hun krachten voor de vakbeurs RapidPro 2019 (13 en 14 maart in Veldhoven). RapidPro is de belangrijkste beurs met congres voor 3D-print/ additive manufacturing van de

Benelux. Via de samenwerking willen ze nog meer toonaangevende sprekers vastleggen, een relevant programma opzetten en zorgen dat zo veel mogelijk Vlaamse spelers in de 3D-printingsector met een stand op de beurs gaan staan. www.rapidpro.nl

3D-TECHNOLOGIE

Fabriek vol 3D-metaalprinters lonkt voor AI Additive Industries (AI) en het Duitse metaalconcern SMS Group testen in een fabriek in Mönchengladbach uit hoe poeders voor 3Dmetaalprinters efficiënt geproduceerd en poederreststromen goed opgewaardeerd kunnen worden. AI levert een MetalFab 1-machine. Slaagt de test, dan overwegen de partners een poederfabriek met naastgelegen fabriekshal te bouwen

waarin tot wel twintig van die 1,8 miljoen euro kostende 3D-metaalprintmachines geplaatst kunnen worden. AI gaat bovendien samenwerken met LPW Technology. Metaalpoeder-managementoplossingen van LPW worden een integraal onderdeel van de MetalFAB1-machines van AI. www.additiveindustries.com

septemberl 2018

UIT DE MARKT (vervolg) MAAKBEDRIJVEN STEKEN KOPPEN BIJEEN VOOR OPLOSSEN CAPACITEITSPROBLEEM ‘Groeien ondanks het tekort aan technisch personeel.’ Dat is het vaste thema van een serie bijeenkomsten van Brainport Industrie Campus en Metaalunie. Met als doel op zoek te gaan naar technologie of organisatorische maatregelen om de productiecapaciteit te verhogen, zonder meer personeel aan te stellen. De eerste twee sessies zijn inmiddels geweest. Begin september was bij Knapen Trailers een meeting over hoe het probleem met ‘verandermanagement’ kan worden aangepakt. De eerste sessie, in juni, bij VHE Industrial Automation, leverancier van complexe kabelbomen en aandrijf- en besturingsunits, had als onderwerp ‘het verhogen van de efficiency in de werkplaats’, ingebracht door production manager Jos te Dorsthorst. ‘Een zinvolle bijeenkomst waarin we enkele goede adviezen hebben gekregen’, blikt hij terug. Een van de tips was het meer ‘zelfsturend’ maken van de monteurs.

‘Het was bijvoorbeeld gebruikelijk dat de monteurs dagelijks wel vijf of zes keer contact hadden met hun werkvoorbereider. Omdat die wil weten hoe het project ervoor staat, of omdat de monteur met een vraag zit. De afspraak is nu dat er nog maar één keer, aan het begin van de dag, overleg is. De vragen of opmerkingen worden opgespaard en bewaard tot die meeting, tenzij het om iets gaat dat echt spoed vereist. Dit werkt al heel behoorlijk.’ Een andere maatregel, die nog wel wat moet indalen, is het betrekken van de monteurs bij de kick-off meeting van een project. ‘Naast de betrokken engineer, de werkvoorbereider en de testengineer schuift nu ook de monteur aan. Ze bespreken de tekeningen, het beschikbare budget en de planning. De vrees is altijd geweest dat, als je open aangaf hoeveel tijd er was, de monteurs die tijd helemaal zouden gebruiken. Het effect lijkt echter dat het bewustzijn van de planning ervoor zorgt dat

monteurs eerst iets afmaken en niet langer stipt om vier uur naar huis gaan – ongeacht wat er allemaal dringend af moet.’ Te Dorsthorst acht het nog te vroeg voor Impressie van de sessie bij VHE. Foto: VHE definitieve conclusies, uit te stellen tot het volgende overmaar hij durft wel te stellen dat de leg.’ De volgende meeting is bij monteurs hun nauwere betrokkeneen van de andere deelnemers, heid als prettig ervaren. ‘Door hun Inno-Metaal, Driessen Las- en aanwezigheid bij de kick-off worden Plaatwerken, KMWE Toolmanagers, ze meer mede-eigenaar van het Berlingr Automatiseringstechniek project. En dat ze hun vragen en en Wilmink Poedercoating. opmerkingen een dag lang moeten verzamelen, lijkt ook goed te werken: www.vhe.nl www.brainportindustriescampus.com het stelt ze in de gelegenheid zelf www.metaalunie.nl eens goed over een oplossing na te denken en anders het zoeken ernaar

THE INTEGRATOR.

LINKING INDUSTRY AND INNOVATION. VSE houdt het overzicht en houdt het simpel. Voor u! ALS HET GAAT OM:

100

Motion control

Industriële automatisering

Hygiënisch ontwerp

Robot-integratie

Vision & Sound applicaties

Service & onderhoud

september 2018

www.vse.nl

ACCERION SURFT OP STORMACHTIG GROEIENDE MARKT De markt voor autonome mobiele robots groeit met 75 procent, van 1,1 miljard dollar dit jaar naar zeven miljard in 2022. Die voorspelling van marktonderzoeker Interact Analysis past in het straatje van Accerion. Drie jaar geleden lanceerde de Venlose start-up een nieuwe, robuuste navigatietechnologie die net als de computermuis alleen gebruikt maakt van de ondergrond. Het sensorsysteem van Accerion kent een hoge nauwkeurigheid en betrouwbaarheid in positionering en vereist geen lastige en dure infrastructuur. Voor eerste toepassingen mikte Accerion op de logistiek in magazijnen en industriële productieomgevingen en de markt reageerde meteen enthousiast. ‘Het is gekkenwerk op klantengebied en we moeten echt moeite doen om de productie bij te houden’, zegt oprichter Willem-Jan Lamers van het bedrijf, dat zich inmiddels in de scale-up-fase bevindt. ‘We hebben nu al meer dan twintig klanten wereldwijd. Bij de meeste doen we pilotprojecten, maar we hebben ook al enkele repeat orders genoteerd

voor soms tientallen stuks. Dan heb je het meteen over een vloot van robots die met onze sensoren zijn uitgerust. Komende maand worden deze op twee plekken in een operationele omgeving ingezet. We zitten nu in de interessante transitie dat we steeds meer bij klanten in die operationele modus komen. Daarom zijn we voor de productie een partnership aangegaan met EPR.’ Dat bedrijf op de Novio Tech Campus in Nijmegen legt zich toe op het assembleren van complexe elektronicaproducten. ‘De aanpak van EPR past goed bij Accerion door de focus op standaardproducten voor de verschillende marktsegmenten en custom-uitvoeringen voor hoge volumes.’ Terwijl de markt stormachtig groeit, blijft Accerion nieuwe producten ontwikkelen. Zo komt er een eenvoudiger en sterker geïntegreerd sensorsysteem voor kleine servicerobots zoals die bijvoorbeeld in ziekenhuizen al opereren. Ook introduceert Accerion volgend jaar een ‘lijnvolger’; deze kan virtuele lijnen volgen. Dat scheelt het regelmatig

opnieuw verven van lijnen. ‘En we zijn erachter gekomen dat onze technologie oplossing biedt voor problemen die traditionele technieken kennen, zoals bij het docken van robots aan machines. Doordat ons Accerions Jupiter-sensor was binnen een halve dag op een mobiele robot geïntegreerd bij een Duitse klant, Götting KG. Foto: Accerion systeem de vloer nauwkeurig bemonstert, kunnen robots er volgend jaar, voorziet Lamers. ‘We hebben bijvoorbeeld nog een vacatunauwkeuriger mee docken. Daarre voor computer vision engineer.’ naast werkt onze technologie in Tevens is Accerion een nieuwe drukke en dynamische omgevingen financieringsronde gestart. Lamers waar veel veranderingen plaatsbespeurt bij investeerders veel vinden. Ook is het mogelijk robots interesse in de vernieuwende technosneller te laten rijden dan met logie voor een groeiende markt. conventionele technologieën.’ www.accerion.tech Voor die nieuwe ontwikkelingen moet Accerion ook groeien in perso- www.eprpartner.com neelsbestand, van zes medewerkers op dit moment naar tien-plus

Expertise – Passion – Automation

Bezoek ons in hal 10, stand C 018 2 t/m 5 oktober, Jaarbeurs Utrecht

Elektrische Aandrijvingen

Energy Efficiency

Industry 4.0 www.smcpneumatics.nl

september 2018

101

UIT DE MARKT IJSSEL LANCEERT PLATFORM VOOR PREDICTIVE MAINTENANCE Technisch dienstverlener IJssel, ooit voortgekomen uit truckbouwer Scania Nederland in Zwolle, is uitgegroeid tot een specialist in smart industry. Het bedrijf telt nu ruim 500 medewerkers op negen locaties verspreid over het land, meldt directeur Rien Slingerland. ‘Zo hebben we sinds enkele jaren een vestiging in Broek op Langedijk, dedicated voor het onderhoud van alle rollen en walsen van Tata Steel in IJmuiden, en zitten we nu ook op Brainport Industries Campus in Eindhoven. Daar organiseren we de logistiek tussen de verschillende ‘bewoners’ en zijn we de trekker van het Advanced Manufacturing Logistics-project.’ Een smart industry-speerpunt van IJssel is predictive maintenance in de maak- en de procesindustrie. Daarvoor ontwikkelt het bedrijf samen met launching customers als Tata Steel en Coca-Cola (in Engeland) het UptimeWorks hardwareen softwareplatform. De basis is (online) monitoring van installaties voor het verzamelen van procesparameters als druk, temperatuur en trillingen in rotating equipment: uit die big data moeten slimme algoritmen voorspellingen over het toekomstige (faal)gedrag destilleren. Eind juni was de officiële lancering van UptimeWorks en daarbij intro-

duceerde IJssel enkele nieuwe tools voor data-acquisitie: een trillingssensor die op installatieonderdelen kan worden ‘geplakt’ en zelfstandig met de cloud communiceert en een mobiel device voor het lokaal uitlezen van sensoren. Met de nieuwe producten speelt IJssel in op een van de grootste uitdagingen voor predictive maintenance, namelijk de onderhoudsdataverzameling die vaak nog niet is gedigitaliseerd. ‘Met deze twee nieuwe technieken in UptimeWorks kunnen we die dataverzameling versneld realiseren, waardoor we ook de opbouw van de faalhistorie en de ontwikkeling van de algoritmen kunnen versnellen’, verklaart Martin Blenkers, manager predictive maintenance van IJssel. ‘Zo bieden we met UptimeWorks de klant een betere propositie. We kunnen de risico’s beter inschatten en nieuwe problematieken voorspellen en daardoor eventuele gevolgschade, zoals veiligheidsissues, kwaliteitsproblemen en productie-uitval, voorkomen. Als we de klant vroegtijdig informeren over risico’s, kan hij bijvoorbeeld een geplande stop van een installatie beter benutten voor het verhelpen van komende problemen. Zo kan IJssel meer verantwoordelijkheid nemen voor het presteren van de installatie

De nieuwe uClip data-acquisitiemodule is onderdeel van het UptimeWorks-platform van IJssel.

van de klant.’ Vanuit zijn oorsprong – IJssel nam de verantwoordelijkheid voor de onderhoudsorganisatie bij Scania over – is het bedrijf al gewend om op basis van prestatieverplichting te werken, vult Slingerland aan. ‘Met sommige klanten hebben we nu al de afspraak dat zij ons betalen aan de hand van de verhoging van de uptime die wij voor hun installatie realiseren. De hulpmiddelen van UptimeWorks stellen ons in staat om nog beter permanent de equipment van klanten in de gaten houden. Onze ambitie daarbij is om businessmodellen op te schuiven en nog meer performance-based te gaan

werken. Daarvoor hebben wij 100 procent voorspelbaarheid van het gedrag van de installaties nodig en UptimeWorks helpt ons daar geweldig bij.’ UptimeWorks heeft nog een belangrijk pluspunt, vervolgt Slingerland. ‘Met online monitoren hoef je minder mensen lokaal aanwezig te hebben bij de klant. Nu kunnen we met hulp van internet of things en de cloud vanuit Nederland installaties in het buitenland monitoren en klanten op afstand adviseren.’ Troubleshooting kan voor een groot deel via Skype, augmented reality en conference calls, vult Blenkers aan. www.ijssel.com

SIEMENS VERSTEVIGT ZIJN POSITIE IN DE CLOUD MET OVERNAME MENDIX Siemens Digital Factory heeft deze zomer Mendix overgenomen. Dit Rotterdamse softwarebedrijf is pionier en leider in de zogeheten ‘cloud native low-code applicatie-ontwikkeling’. ‘Dit is een manier’, legt Bas Kuper uit, ‘om met bouwblokken op grafische wijze heel snel – tot tien keer sneller – applicaties te programmeren. Je hoeft in feite geen verstand te hebben van programmeren om het te kunnen: de code wordt automatisch, op de achtergrond, gegenereerd.’ Aldus de managing director Benelux van Siemens PLM Software dat onder Siemens Digital Factory ressorteert. De applicaties die gebouwd kunnen worden, zijn specifiek bedoeld voor het halen van zinvolle informatie uit

102

september 2018

proces- en productdata. Siemens Digital Factory beschikt reeds over MindSphere, een platform waarmee die data in de cloud verzameld kunnen worden, met apps kan daar iets waardevols mee gedaan worden, licht Kuper toe. ‘Met de digitalisering van de industrie creëren we een digitale kopie – een digital twin – van de realiteit, van zowel de producten als de processen. Die leveren veel data op. Zo kan een auto die uit de fabriek komt en de weg op gaat tijdens zijn leven heel veel data genereren. Als je daarvoor speciale apps ontwikkelt, kun je bijvoorbeeld uit de data van de remsystemen informatie halen waarmee de dealer kan zien wanneer de remschoenen vervangen moeten worden of hoe de

ontwerpers hun ontwerp kunnen verbeteren. En zo kunnen er ook apps gebouwd worden waarmee procesdata, bijvoorbeeld over trillingen in een productiemachine, omgezet kunnen worden in informatie over het noodzakelijke onderhoud.’ Siemens heeft voor Mendix plusminus 600 miljoen neergeteld. Daarmee komt de totaalinvestering van het bedrijf in overnames van softwarebedrijven wereldwijd op zo’n 10 miljard euro in de afgelopen 10 jaar. Geld dat onder meer gestoken is in de overname van het Nederlandse Tass, het Belgische LMS en het Amerikaanse Mentor. Mendix behoudt zijn eigen merk en cultuur. Derek Roos blijft ceo en treedt toe tot het senior leadership

team van Siemens PLM Software. ‘Het is in de wereld van softwareontwikkeling een zeer bekend merk en wordt door Gartner geduid als leider in het ‘2018 Magic Quadrant voor Enterprise High Productivity Application Platform as a Service’. Het heeft met name buiten de industrie, onder andere in de fintech, veel klandizie’, aldus Kuper die weet dat Siemens op zoek blijft naar interessante softwarebedrijven om over te nemen. Mendix wordt dus onderdeel van Siemens Digital Factory dat per 1 oktober omgedoopt wordt in Siemens Digital Industry en de businessunit Siemens PLM krijgt per die datum de naam Siemens Software. www.plm.automation.siemens.com

ECO-RUNNER 8: ZUINIGER DOOR SAMENWERKING Het is de droomwens van elke autofabrikant en autorijder: een auto die misschien wel 5.000 kilometer kan rijden op een liter brandstof. In Delft zijn ze ermee bezig. Daar heeft een studententeam van de TU Delft de zogeheten Eco-Runner 8 gebouwd. Een auto die inderdaad dergelijke afstanden op de equivalent van één liter benzine kan afleggen. De auto deed begin juli in Londen mee met de Shell Eco-Marathon Europe, een wedstrijd met superzuinige voertuigen van studententeams uit Europese landen. Het team is in de categorie ‘Prototype’ derde geworden. Om die podiumplek te behalen legde het voertuig 684 kilometer af op 1 m³ waterstof, oftewel van Amsterdam naar het zuidelijkste puntje van Italië op slechts 1 liter

brandstof. Voorts is de Vehicle Design Prototype Award binnengesleept. De TU Delft doet al een aantal jaren met de Eco-Marathon mee. Volgens Marten Kruidhof, chief Power-Train van het Delftse team, was de missie van de Eco-Runner om duurzame mobiliteit te promoten. ‘We geloven dat waterstof een cruciale rol kan vervullen, samen met andere duurzame technologieën in de energietransitie waar we naar streven.’ In de auto is een protonuitwisselingsmembraan-brandstofcel gebruikt, die waterstof laat reageren met zuurstof om elektriciteit op te wekken. ‘De brandstofcel bestaat uit een batterij aan cellen waarin de reactie plaatsvindt en een regelsysteem, dat onder andere de gasconcentraties op

BUSINESS SOFTWARE EVENT 2018 HELPT MET TRANSITIE NAAR DIGITAAL De maakindustrie is in snel tempo aan het veranderen. Zo neemt de rol van software in de productieketen sterk in betekenis toe. Veel ondernemingen bevinden zich in een digitale transformatie. Deze omschakeling heeft effect op het gehele proces: van klantbehoefte via ontwerp tot aan de eindgebruiker. De weg naar papierloos werken is geen gemakkelijke. Het juiste gebruik van een smartphone of tablet vraagt training en gewenning. Om nog maar niet te spreken van koppelingen, integraties en alle security maatregelen om hackers buiten de deur te houden. Dit vraagt een heldere visie op automatiseren en het verbeteren van bedrijfsprocessen. Het Business Software Event in de Midden Nederland Hallen in Barneveld belicht op

9 oktober 2018 de laatste softwareontwikkelingen om bij deze transitie, oftewel de weg naar Industry 4.0, te helpen. Er is een uitgebreid lezingenprogramma. Een van de key note speakers is Ton Verschuren van SEW Eurodrive. In zijn voordracht ‘Begrijpbare visualisatie = minimale automatisering’ legt hij uit hoe met visualisatie de enorme hoeveelheid data die gedigitaliseerde processen genereren vertaald kan worden naar zinvolle informatie. Hij doet dat aan de hand van de ervaringen binnen zijn eigen bedrijf waar visualisatie mede de aanzet heeft gegeven tot minimalisering van de levertijd, verdubbeling van de omzet en halvering van het aantal medewerkers. www.business-software-event.nl

peil houdt, terwijl het vocht en warmte afvoert. Het regelsysteem moet niet alleen de chemische efficiëntie maximaliseren, maar ook zijn eigen gebruik minimaliseren. Het gegenereerde vermogen is afhankelijk van de elektrische aandrijving die hieraan gekoppeld wordt. Aangezien dit afhangt van het rijgedrag, moest de brandstofcel efficiënt zijn in een vrij groot vermogensbereik. We speculeerden dat de brandstofcel inclusief regelsysteem efficiënter zou opereren als hij niet het piekvermogen hoefde te leveren maar het gemiddelde, en zo altijd optimaal opereert.’ Het team kiest ervoor ‘systemen te ontwikkelen die van ons vragen onze grenzen te verleggen. Deze constante zoektocht naar nieuwe kennis, betere materialen en nieuwe productiemethoden is noodzakelijk om de meest efficiënte auto te maken. De samenwerking met bedrijven is hierbij essentieel.’ Eén van die bedrijven is EPR Partner in Nijmegen. Het bedrijf assembleert printed circuit boards. Over de samenwerking met EPR is Kruidhof te spreken. ‘Ze

namen de tijd om ons uit te leggen waar we naar moesten kijken, en wat we moesten doen om een werkend product te maken.’ ‘We hebben het Eco-Runnerteam geholpen met het ontwikkelen en het produceren van twee printplaten’, zegt Laura van Hoof-van Tits van EPR. ‘De studenten hadden een printplaatje ontworpen dat in de praktijk niet te produceren was. Dat is niet zo heel vreemd natuurlijk, want ze hebben maar beperkte tijd en ervaring. Ze hebben ons benaderd en samen hebben we twee printplaten ontwikkeld die wel geproduceerd konden worden. En die hebben we vervolgens voor ze gemaakt.’ EPR heeft vaker voor studententeams gewerkt. Met dit team was het goed samenwerken, zo zegt Van Hoof. ‘Bij de Eco-Runner was er direct al een speciale teammanager aangesteld, die als een spin in het web het gat tussen het team en de meewerkende bedrijven wist te dichten. De communicatie was goed, de samenwerking verliep op rolletjes.’ www.ecorunner.nl www.eprpartner.com

DIT IS GEEN STUK METAAL , MAAR EEN STERKE MARKTPOSITIE.

TEAMPRESTATIE BELOOND MET JOHAN BOESSENKOOL PRIJS De Johan Boessenkool Prijs is dit jaar voor het eerst niet aan één maar aan vier ‘vakkanjers’ van het Almelose Pius X College toegekend. Machinefabriek Boessenkool, dit jaar winnaar van de Nederlandse Innovatie Prijs, haakt hiermee in op de huidige praktijk dat succesvol praktijkwerk vrijwel altijd door teamwerk tot stand komt. De prijs, die alweer voor de 49e keer uitgereikt werd, viel toe aan Yannick Eilers, Jay Raamsteeboers, Gijs

Bosma en Tim Dierink, studenten aan de opleiding Metaal en Elektro. Het viertal bereikte in de vakkanjers-competitie de landelijke finale. Machinefabriek Boessenkool, onderdeel van de Osse Equipment Manufacturing Group, wil met de prijs de betrokkenheid bij de (metaal-)technische opleidingen in de regio Twente en het belang van toekomstig technisch talent onderstrepen. www.boessenkool.com

MEER OVER VOORSPRONG OP PHOENIX3DMETAAL.COM

Fĳenhof 6 | 5652 AE Eindhoven | +31 (0)40 25 32 944

september 2018

103

UIT DE MARKT MAMALOC: NIEUWE MICROTECHNIEK VOOR BEHANDELING BORSTKANKER

de marker moet worden verwijderd. Ook is het laagdrempeliger dan het werken met radioactieve markers, dat veel protocollen vereist.’ Momenteel wordt de MaMaLoc gevalideerd en het product komt naar verwachting in 2019 op de markt. www.mubion.com www.sirius-medical.com www.jansen-pt.com

ONTDEK LVD Wendbaarheid, innovatie & teamwork

BRING BARE METAL TO LIFE

Bij LVD zit plaatbewerking in ons bloed. Het is onze passie! We zetten elke dag alles op alles om innovatieve en toonaangevende plaatbewerkingsmachines en softwareoplossingen te leveren. Natuurlijk allemaal volgens de principes van Industrie 4.0!

INTEGRATE

‘Tumoren zijn met echografie of mammografie goed zichtbaar, maar tijdens een operatie echter slecht te onderscheiden van gezond weefsel. Nu wordt een draad met weerhaakje in de tumor aangebracht, de chiDe MaMaLoc. Foto: SMS rurg volgt die draad tijdens de operatie tot hij bij de tumor komt, waarna deze wordt weggesneden. Een pijnlijke ingreep, waarbij vaak onnodig veel weefsel wordt weggehaald’, vertelt Reurink. ‘Bij de MaMaLoc kan de arts met een detectiesonde de ingebrachte markers vinden dankzij de magnetische straling. Op basis van vooraf gemaakte beelden weet hij precies hoeveel weefsel om

BEND

te capsule met twee bakjes voor de magneetjes. Het project paste precies bij ons. De ervaring van JPT met laserlassen maakte het team compleet. Zij assembleren het product ook.’ Vorig jaar ontving het driemanschap al de Achterhoekse Innovatie Award voor de MaMaLoc. Voor het zover was, was een zoektocht noodzakelijk naar de juiste instellingen en parameters. ‘Het materiaal titanium was destijds nieuw voor ons. Dus moet je kijken naar de specificaties, of het lasbaar en goed dieptrekbaar is. Het is klein, complex en niet zo maar te doen’, aldus Reurink. ‘JPT werkt in hetzelfde kleine bereik, we trekken vaker samen op. Zij zijn bedreven in het draadvonken, een heel nauwkeurige methode om materiaal weg te nemen, en in het laserlassen van heel dunne deeltjes.’ De nieuwe markertechniek heeft verschillende voordelen boven de bestaande behandelmethoden.

Dankzij onze wendbaarheid en teamwork kunt u rekenen op een sterke klantenservice. Overal en op elk moment.

PUNCH

We help you bring bare metal to life: lvdgroup.com.

23 - 26 OK TOBER 20 18

Hal 12 F 104

LASER

Het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis en Universiteit Twente ontwikkelden de techniek voor de MaMaLoc: een marker met twee magneetjes erin, die met apparaten buiten het lichaam kunnen worden opgespoord dankzij de magnetische straling. ‘Het ontwerp van de marker is een vernieuwende, inmiddels gepatenteerde techniek. Sirius Medical Systems, een spin-out van beide instellingen, wilde er een maakbaar product van maken. Daarvoor kwamen ze terecht bij JPT in Borculo en die klopten weer bij ons aan’, vertelt Ronald Reurink, kartrekker van Mubion, een spin-off van ingenieursbureau Trios in Neede die twee jaar geleden van start ging. Het specialisme van Mubion is microdieptrekken, een productietechniek die noodzakelijk was voor het verder uitwerken van de MaMaLoc. ‘De marker bestaat uit twee diepgetrokken hulsjes die aan elkaar gelast worden. Zo ontstaat een dich-

SHEET METALWORKING, OUR PASSION, YOUR SOLUTION

september 2018

105

CONNECT TO THE FUTURE WITH IFS APPLICATIONS 10 YOUR BUSINESS APPLICATION, RUN YOUR WAY

UIT DE MARKT GARTNER IDENTIFICEERT VIJF OPKOMENDE TECHNOLOGIETRENDS DIE DE GRENZEN TUSSEN MENS EN MACHINE VERVAGEN Onderzoekbureau Gartner komt in zijn ‘Hype Cycle for Emerging Technologies, 2018’ met 35 mustwatch technologieën. Gartner heeft ze samengevat in vijf technologische trends die de grenzen tussen mens en machine zullen vervagen. Wat zijn die vijf trends?

1. Artificial Intelligencetechnologieën AI-technologieën zijn vrijwel overal binnen tien jaar. Deze technologieën stellen nu early adopters in staat om zich aan te passen aan nieuwe situaties en om problemen op te lossen die ze nog niet eerder zijn tegengekomen. Maar AI komt ook voor de massa beschikbaar. Cloud computing, de maker-community en open source zorgen ervoor dat AI straks alom vertegenwoordigd is. Deze trend wordt mogelijk gemaakt door onder meer de volgende technologieën: AI Platform as a Service (PaaS), Kunstmatige algemene intelligentie, Autonoom rijden, Autono-

me mobiele robots, Conversational AI-platform, diepe neurale netwerken, slimme robots en virtuele assistenten. 2. Gedigitaliseerde ecosystemen Opkomende technologieën vereisen een revolutie in dataopslag, geavanceerde rekenkracht en ondersteunende ecosystemen. De verschuiving van gecompartimenteerde technische infrastructuur naar ecosysteem-enabling platformen legt de basis voor compleet nieuwe bedrijfsmodellen. Ze vormen de brug tussen mens en technologie. Deze trend wordt mogelijk gemaakt door de volgende technologieën: Blockchain, Blockchain voor gegevensbeveiliging, Digital Twin, IoT Platform en kennisgrafieken. 3. Doe-het-zelf biohacking In het volgende decennium begint de mensheid aan zijn ‘transhuman’tijdperk: biologie kan dan worden

‘gehackt’, afhankelijk van levensstijl, interesses en gezondheidsbehoeften. Biohacking kent vier categorieën: technologische augmentatie, nutrigenomics, experimentele biologie en grinder biohacking. Het blijft de vraag in hoeverre de samenleving bereid is om dit soort toepassingen te accepteren en welke ethische kwesties ermee gemoeid zijn. Deze trend wordt mogelijk gemaakt door de volgende technologieën: Biochips, Biotech – Gekweekt of kunstweefsel, Brain-Computer Interface, Augmented Reality, Mixed Reality en Smart Fabrics. 4. Transparante ervaringen Technologie zal steeds meer mensgericht worden. Technologie zorgt voor slimmere woon- en werkomgevingen. Deze trend wordt mogelijk gemaakt door de volgende technologieën: 4D Printing, Connected Home, Edge AI, Self-Healing System Technology, Silicium Anode-batterijen, Smart

Dust, Smart Workspace en Volumetric Displays. 5. Alomtegenwoordige infrastructuur Infrastructuur staat de doelen van een organisatie niet meer in de weg. De komst en massale populariteit van cloud computing en de vele variaties zorgen voor infrastructuur die altijd onbeperkt beschikbaar is. Deze trend wordt mogelijk gemaakt door de volgende technologieën: 5G, Carbon Nanotube, Deep Neural Network ASICs, Neuromorphic Hardware en Quantum Computing. Meer hierover is te lezen in het rapport ‘Hype Cycle for Emerging Technologies, 2018’. Dit onderzoek maakt deel uit van het Gartner Trend Insightrapport ‘2018 Hype Cycles: Riding the Innovation Wave’.

www.gartner.com

PILZ: UW PARTNER IN CYBER SECURITY! Niet alleen op het gebied van safety gelden normen en richtlijnen om veiligheid te waarborgen. Ook op het gebied van security moet u voldoen om de veiligheid van uw mensen en systemen te garanderen. De nieuwe richtlijn ‘Cyber security voor industriële automatisering en besturingssystemen’ (IEC 62443) moet voorkomen dat bedrijven en componenten insecure zijn. e nieuwe richtlijn helpt u bij het managen van industriële security binnen uw organisatie. Vaak wordt weten regelgeving gezien als een hoofdpijndossier, maar de praktijk wijst uit dat voldoen aan de geldende eisen ervoor zorgt dat u weerbaarder bent voor cyberaanvallen en hackers. Want het is niet de vraag wanneer u gehackt wordt, maar hoe u ermee omgaat!

Pilz geeft u graag handvatten en inzicht in de toepassing van de geldende weten regelgeving voor Cyber Security. Onze consultants ondersteunen u met hun services op het gebied van cyberveiligheid.

Wilt u meer informatie over de IEC 62443 (Cyber security voor Industrial Automation and Control Systems) en hoe u hieraan kunt voldoen? Neem contact met ons op voor de mogelijkheden. https://cybersecurity.pilz.nl/

september 2018

107

UIT DE MARKT BINNE VISSER NIEUWE VOORZITTER INNOVATIECLUSTER DRACHTEN Hij vindt dat Noord-Nederland zichzelf best wat beter mag verkopen. Zeker als het aankomt op de innovatieve technische maakindustrie. Want naast hightech bedrijven is inmiddels een uniek ecosysteem opgebouwd waarin onderwijsinstellingen, bedrijfsleven en overheden samenwerken. Hierdoor is de regio aantrekkelijk voor jong talent. Precies de doelgroep die de nieuwe voorzitter Binne Visser wil bereiken. Hij volgt Kor Visscher op, die in juni met pensioen ging. ‘Het is de kunst aantrekkelijk te zijn om jong technisch talent te boeien en uiteindelijk aan ons te binden.’

Opgegroeid bij Philips in Drachten, hij viert er deze zomer zijn zilveren jubileum, heeft hij ervaring in onder meer engineering, projectmanagement, supply chain management en r&d. De industrie kent voor hem nog maar weinig geheimen. Dat blijkt wel als hij in 2017 wordt uitgeroepen tot Maintenance Manager van het Jaar. Hij heeft het vermogen om onderhoud van machines en productielijnen voorspelbaar te maken. Van collectief naar gepland onderhoud. ‘Een storing oplossen is goed, maar zorgen dat de storing nooit meer voorkomt is beter.’ Daarom bekijkt Visser zaken van alle kanten en doorbreekt

POST EN DEKKER INVESTEERT IN ARBEIDSMARKTCOMMUNICATIE Post en Dekker engineers en consultants ondersteunt machine- en apparatenbouwers in de maakindustrie bij het creëren van nieuwe business. Dat doet de system developer door flexibele, slimme en innovatieve productfamilies te ontwikkelen en borgen. ‘Wij hebben de ambitie om daarmee te groeien’, meldt directeur Eric-Jan Dekker. ‘We willen van nu 25 naar in eerste instantie 30 medewerkers en zoeken zowel (senior) engineers als projectleiders.’ Daartoe investeert Post en Dekker

om van de eigen werving een specialisme te maken en is het in zee gegaan met FairSterk, specialist in arbeidsmarktcommunicatie en recruitment. Samen met FairSterk heeft Post en Dekker zijn profiel scherp gedefinieerd. ‘We willen onze kernwaarden naar voren laten komen en mikken op mensen die gaan voor teamwork – samen weten we meer – en uitdagend, afwisselend werk voor toonaangevende oem’ers. We willen als samenwerkingspartner de maak-

hij oude patronen met nieuwe ideeën en werkmethoden. ’We verzamelen veel data over onze machines, maar zien als mens nog niet de helft van de interacties tussen alle onderdelen. Als je die zichtbaar maakt, kan je voorspellen wanneer je machine onderhoud nodig heeft.’ Als kersverse voorzitter schat hij de mogelijkheden van het bedrijvencluster hoog in. ‘Wat wij doen is uniek in Nederland. Natuurlijk zijn er meer samenwerkingsverbanden en bedrijvenclusters, maar nergens wordt zoveel kennis, talent en bestuurskracht gekoppeld om een aantrekkelijke industriële regio te maken.’ Dit past naadloos in de opdracht van staatssecretaris Mona Keijzer om in elke regio in Nederland een zogenaamde Smart Industry Hub in te richten. ‘Met de bedoe-

industrie ondersteunen om haar roadmap voor technologie- en marktontwikkeling waar te maken. Met ons verhaal willen we echte ontwikkelaars aanspreken. Ze moeten integraal en gestructureerd kunnen denken en werken en een passie voor techniek en innovatie hebben. Daarbij zorgen wij ervoor dat die passie en structuur niet haaks op elkaar komen te staan. Ontwikkelen is een gestructureerd proces waarbij je voldoende ruimte moet laten voor mensen om hun passie kwijt te kunnen. Dat gaat niet alleen over creativiteit, maar ook over het behalen van goede resultaten.’ De samenwerking met FairSterk

SYMPOSIUM IMPACT: LEREN VAN BEST PRACTICES VAN LEAN-GOEROES EN -STUDENTEN Gerenommeerde lean-denkers én hbo-(oud)studenten krijgen op 11 oktober tijdens IMPACT 2018 in het Van der Valk Hotel NijmegenLent de vloer om best practices te presenteren van continu verbeteren in organisaties. Een mooie gelegenheid voor managers uit de industrie om te leren van hoe andere bedrijven lean implementeren en met welk effect. En ook voor consultants die worstelen met ontwikkelen implementatieproblemen en voor studenten die aan het begin staan van een bedrijfsopdracht op het gebied van lean, six sigma, Total Productive Maintenance, et cetera, kan deze middag heel waardevol zijn. Aldus de organisatie van het

108

september 2018

symposium ‘IMPACT – Lean leren door te doen’, het Lean-QRM Centrum van Hogeschool Arnhem Nijmegen. Een befaamde best practice is van Toyota. Lean-goeroe Isao Yoshino zal vertellen over de ontwikkeling van de Toyota-cultuur. Yoshino is ook langdurig en nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van NUMMI, de eerste Toyota-fabriek buiten Japan. Eén van de best practices van Toyota is het gebruik van ‘A3’ als communicatiemiddel, onderdeel van de A3 Lean-methode. Expert op het gebied van A3-management is de Amerikaanse Katie Anderson, dga van KBJ Anderson Consulting en verbonden

aan het Lean Enterprise Institute. Zij vertelt op de conferentie wat A3-management betekent en hoe managers het kunnen gebruiken in het stroomlijnen van hun organisatie. Vanuit het hbo voeren studenten vele praktijkgerichte onderzoeken uit bij organisaties om bedrijfsprocessen te verbeteren. Ook vanuit verschillende hbo-lectoraten wordt waardevol onderzoek gedaan. Tijdens de middagconferentie presenteren studenten best practices. Ook zal de verkiezing plaatsvinden van het beste hbo-verbeterproject van het studiejaar 2017/2018. Aanmelden voor de conferentie via: lectoraat.lean@han.nl

ling om in de regio de krachten te bundelen zodat de digitalisering van de economie, Industry 4.0, in een stroomversnelling komt.’ www.icdrachten.nl

Voorzitter Binne Visser. Foto: IC Drachten

bevalt Dekker goed. ‘We hebben de arbeidsmarktcommunicatie echt verbeterd en het hele werving & selectieproces op een hoger niveau gebracht. We deden het volgens mij al aardig, maar hebben dat proces nog verder aangescherpt. Daarin is een cv best belangrijk, maar we proberen duidelijk op onze kernwaarden te selecteren: nieuwsgierigheid, innovatie, verantwoordelijkheid dragen, een teamplayer zijn. Dat is voor ons belangrijker dan alleen een keurig afgeronde tu- of hts-opleiding. En we houden daaraan vast, ook als we krap komen te zitten. Liever met een paar goede medewerkers minder hard groeien dan met een hok vol mensen zitten die niet bij ons passen.’ Naast engineers is Dekker vooral op zoek naar seniors. ‘Bij projecten werken wij meestal in een gemengd team samen met de klant en ligt de lead voor de systeemarchitectuur bij ons. Die rol van systeemarchitect is typisch voor een senior.’ Maar ook voor juniors wil Post en Dekker aantrekkelijk zijn. ‘We moeten millennial-proof – flexibel, opleidingsgericht, duurzaam – zijn, zo kregen we van FairSterk te horen.’ De vestigingslocatie, AmsterdamNoord, kan daar wellicht aan bijdragen. Dankzij de recente opening van de Noord/Zuidlijn is Post en Dekker slechts een metroritje verwijderd van het bruisende hart van onze hoofdstad. www.postendekker.nl/werken-bijpost-en-dekker

GERRIT VAN DER BEEK VERRUILT LITEQ VOOR AME Eigenlijk had hij de eerste machine nog bij de klant willen afleveren, de eerste omzet willen draaien, bekent Gerrit van der Beek. Hij heeft het over Liteq dat lithografie-oplossingen biedt voor geavanceerde behuizing van microchips – ook wel ‘advanced packaging’ genoemd. Maar ook al zit het nog jonge bedrijf (sinds medio vorig jaar onderdeel van Kulicke & Soffa) dicht tegen dat moment aan, Van der Beek zal er niet bij zijn. Want sinds 1 augustus staat zijn bureau even verderop aan de Eindhovense Esp, bij AME (Applied Micro Electronics). Hij kreeg het aanbod van de aandeelhouders daar de positie van ceo te gaan bekleden, nadat eerder dit jaar de oprichter en directeur Marc van Sloun was overleden. ‘En dit is ook een heel mooi bedrijf dat met zijn verticale integratie hoogwaardige, complete elektronische modules en producten ontwikkelt en produceert.’ AME telt ongeveer 250 men-

<FOTO >

Gerrit van der Beek. Foto: Bart van Overbeeke

sen van wie een groot deel actief is in het toepassen van de drie kerntechnologieën: power conversion, internet of things (IoT) en sensoren & actuatoren. www.kns.com www.ame.nu

JAN-WILLEM NEGGERS VOLGT FRANS SCHMETZ OP ALS DIRECTEUR VAN HIGH TECH CAMPUS EINDHOVEN Frans Schmetz verlaat High Tech Campus Eindhoven en doet afstand van zijn huidige functie als managing director van High Tech Campus Eindhoven Site Management. Frans Schmetz heeft het bedrijf meer dan 9 jaar geleid en verlaat HTCE Site Management om andere persoonlijke interesses na te streven. ‘Het was een geweldig avontuur’, aldus Schmetz. ‘Ik ben er trots op de voortdurende groei van de campus te hebben ervaren en te accelereren

PERSONALIA

naar een hightech ecosysteem met meer dan 11.000 werknemers en 170 bedrijven.’ Jan-Willem Neggers, partner bij Ramphastos Investments, en Freek Smolders, directeur van Ramphastos Real Estate Investments, zullen de leiding nemen over HTCE Site Management. Jan-Willem Neggers en Freek Smolders zijn sinds 2012 betrokken bij de ontwikkeling van de campus. www.hightechcampus.nl

Begin november verhuist Capi Europe, fabrikant van kunststofbloempotten, naar een nieuw pand in Tilburg. Een investering van twintig miljoen euro, waarmee het aantal vierkante meters meer dan verdubbelt. Zo telt het nieuwe magazijn 20.000 en een achttien Rob Karsmakers is bij NTS-Group Luxexcelpalletplaatsen denkt nog dit jaar opvollaaddocks. van Capi in Eindhoven benoemd in de nieuwe ger gevondenDe te sterke hebbengroei voor de huidiEurope, dat in ruim. Streng zestig landen functie van chief operations officer. ge ceo, Hans Streng gaf eerder verkoopt, verklaart directeur-eigenVoordien bouwde en leidde hij diverse te kennen het in Turnhout (B) gevestigaar Toineinvan deteVen metverlaten. de opmerPhilips-fabrieken in Azië en Europa, de bedrijf 2018 willen king klopt aan heeft het product. waaronder van 2009 tot 2016 die in Sinds dat zijn alles komst, in 2015, hij ‘Lichtgewicht, natuurlijke uitstraling, Drachten. Luxexcel getransformeerd en gerepositioneerd tot bouwer van een 3D-machineplatform voor brillenzen. Bert-Jan Woertman is aangesteld als campusdirecteur van Brainport De Ginkelse Hoeve in Drunen, Industries Campus in Eindhoven. Tot van Oud-ondernemer domicilie Link-uitgever en voormalig vanbeschikVNO-NCW Bernard 1 september was hij commercieel H&J Uitgevers,voorzitter is nu ook directeur van de campus vanbaar de TU/e. voor alle Wientjes mogelijkeisbijeenkomMark Williams opgevolgd Woertman is mede-oprichtersten-op-maat. van Devoorzitter sfeervolle als vanGinkelse de Vereniging van de HighTechXL. Hoeve wordt al regelmatigChemische gebruikt Industrie. Nederlandse voor rondetafelbijeenkomsten voor DAF-president Preston Feight de industrie, waarover verslag wordt minister van is Wouter Bos , voormalig gepromoveerd tot PACCAR gedaan executivein Financiën en momenteel bestuursLink De lichte vice president. Harry Wolters voorzitter vanruimte het VU Medisch wasMagazine. biedt allerlei Centrum, wordtvoor de eerste bestuursEuropees verkoopdirecteur van DAF en mogelijkheden gezelschappen tot zestien voorzitter vanpersonen: Invest-NL. In dat inveswordt de nieuwe president van DAF vergadering, workshopstort en brainteringsvehikel de overheid tweeënTrucks en vicevoorzitter vanvan PACCAR. stormsessie tothalf lunch of diner. miljard euro terGastcofinanciering vrouw Mireillevan van Ginkel: ‘Zo’n bij- met een vernieuwende projecten Eric Saris en Katja Pahnke zijn in aangename, dimensie waarvoor maatschappelijke de non-executive board vaneenkomst Prodrive in een huiselijke leidt totengeheel andescale-ups bij banken nu Technologies Group Rick Harwig en sfeerstart-ups re gesprekken. Mensenaankloppen. voelen zich vergeefs Alfred Kleinknecht opgevolgd. Saris hier corpois senior executive vicepresident ontspannen en geïnspireerd.’ Ook rate strategie en organisatieontwikkeopen tuinhuis is te huur. ling bij Rabobank. Pahnke ishet onder www.ginkelsehoeve.nl meer directeur van TMC Technology Executives en managing director van het TU/e High Tech Systems Center.

Govers Accountants/Adviseurs

It all begins with a beating heart. We believe that every new life deserves the best start, driven by a reliable heart. That’s why we create the beating heart of electronics: PCBAs. Find your beating heart at:

+31(0)24 352 5666 | www.eprpartner.com

Onze klanten behoren tot de top in hun sector, of wij ondersteunen hun ontwikkeling daar naar toe. Dat doen we door een hoge kennis van de waardeketens, door focus op performanceverbetering, en door actieve oriëntatie op de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen met aantrekkelijke verdienmodellen. Beemdstraat 25

T 040 2 504 504

5653 MA Eindhoven

F 040 2 504 599

Postbus 657

E mencke@govers.nl

5600 AR Eindhoven

I www.govers.nl

september 2018

109

Business Software Event 2018 Innovative solutions for manufacturing industries

• Bereid uw bedrijf voor op weg naar Industry 4.0 • Software tools voor efficiënter produceren, kortere doorlooptijden en realtime inzicht • ICT trends en ontwikkelingen vertaald naar de praktijk • Tips en tricks voor meer grip op interne processen • Onafhankelijke expo & inhoudelijk congresprogramma

SMART MANUFACTURING

Gratis toegang! Meld u direct aan via: business-softwareevent.nl

Georganiseerd door:

VAKBEURS & CONGRES 9 oktober 2018, 09.30 - 17.30 uur Midden Nederland Hallen Barneveld

AGENDA

10 OKTOBER 2018

18-20 SEPTEMBER 2018

2 OKTOBER 2018

TIV HARDENBERG 2018 – HARDENBERG Twintigste editie van dit vakevent: het is inmiddels uitgegroeid tot het centrum van de slimme maakindustrie in Noord- en Oost-Nederland. Zie: www.evenementenhal.nl/tiv

PHOTONIC INTEGRATION CONFERENCE EINDHOVEN Vierde editie van event over de technologische ontwikkelingen in geïntegreerde fotonica. Met aandacht voor onder meer businessmodellen, praktijkcases in optical sensing, verlichting & energie, telecom, healthcare & life science, robotica, fabricageprocessen en integratie fotonica-micro-elektronica. Zie: www.phiconference.com

26-27 SEPTEMBER 2018 KUNSTSTOFFENBEURS (VAKBEURS EN CONFERENTIE) – VELDHOVEN Event voor de kunststof- en rubberindustrie. Met veel aandacht voor twintig jaar Kunststoffenbeurs en actuele thema’s als circulaire economie, duurzaamheid, slimme grondstoffen, nieuwe materialen, kostprijsbesparing, innovatieve productiemethodes, productontwikkeling en kansen voor de maakindustrie. Zie: www.kunststoffenbeurs.nl

30 SEPTEMBER-5 OKTOBER 2018 PHOTONICS APPLICATIONS WEEK (PHAPPS) – EINDHOVEN Nieuw event voor professionals die meer willen weten over de praktische toepassingen van fotonica in hun industrie(tak). Met workshops, exposities, lezingen, debatten, hackatons en netwerkevents. Zie: www.phappsweek.com

SOFTWARE-CENTRIC SYSTEMS CONFERENCE – EINDHOVEN Event waarin toppers uit de industrie en van kennisinstituten ideeën en ervaringen delen over hoe via softwareontwikkeling de time to market en time to value te verbeteren. Zie: www.softwarecentricsystems.com

11 OKTOBER 2018 SMART SYSTEMS SUMMIT – EINDHOVEN Event, ontstaan uit het samengaan van de Bits&Chips Smart Systems Conference en de Smart Systems Industry Summit van DSP Valley. Over de laatste ontwikkelingen en hoe kansrijk die zijn. Zie: www.smartsystemssummit.com

2-5 OKTOBER 2018 WOTS (WORLD OF TECHNOLOGY & SCIENCE; BEURS EN CONFERENTIE) – UTRECHT Trefpunt voor automatisering. De WOTS is ontstaan uit het samengaan van Het Instrument en Industrial Automation & Drives. Dit jaar is ook de beurs Industrial Processing geïntegreerd. Zie: www.wots.nl

20-28 OKTOBER 2018

9 OKTOBER 2018

28 NOVEMBER 2018

BUSINESS SOFTWARE EVENT – BARNEVELD Diverse sprekers lichten toe hoe hun organisaties met behulp van de laatste softwareontwikkelingen voortgang maken in de transitie naar Industrie 4.0. Zie: www.business-software-event.nl

BENELUX RF CONFERENCE – NIJMEGEN Professionals van bedrijven uit Nederland – en voor het eerst ook - België delen kennis en ervaringen op het gebied van hightech RF-technieken. Zie: www.beneluxrf.com

DUTCH DESIGN WEEK – EINDHOVEN Zeventiende editie van de Dutch Design Week, het grootste designevenement van Noord-Europa. Met ruim 2.500 deelnemers, die verspreid over meer dan 100 locaties nieuw werk, prototypes en concepten presenteren. Zie: www.ddw.nl

21 NOVEMBER 2018 (SEMINAR EN AWARDS) - UTRECHT Industriële topondernemers schuiven weer voor een interview op het scherp van de snede aan tijdens het seminar van de zeventiende editie van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards op 21 november (vanaf 15.00 uur in Boerderij Mereveld). Thema van de talkshow is ‘Van offshoren via digitalisering naar ?? in de Nederlandse industrie’. Aansluitend is de uitreiking van de awards voor de best knowledge supplier, best logistics supplier en best customer. Tijdens DISCA’18 wordt ook het 20-jarig bestaan van Link Magazine gevierd. Link organiseert het evenement samen met ING en ISAH. Aanmelden kan via disca@linkmagazine.nl. Zie: www.linkmagazine.nl

11-12 DECEMBER 2018 INTERNATIONAL MICRONANO-CONFERENCE 2018 (iMNC) – AMSTERDAM Dertiende editie van internationaal platform voor de industrialisatie van micro-/nanotechnologie. Speciale aandacht voor organ-on-a-chip, microfluidics, biosensing and functionele oppervlakken en interfaces. Zie: www.micronanoconference.org

Passion for Industrial automation

Engineering | Panelenbouw | Kabelassemblage

VHE is uw partner in industriële automatisering met de disciplines engineering, panelenbouw en kabelassemblage. Wij bedienen onze innovatieve klanten vanaf de allereerste engineering, via prototypen tot en met efficiënte repeterende productie.

Nieuwe website! www.vhe.nl

Deliver what we promise | Together | Fast & Flexible www.vhe.nl

september 2018

111

isah.com

VAN SMART INDUSTRY NAAR RESULTAAT? JE MAAKT HET MET ISAH

De wereld om ons heen verandert snel. Internet of Things, Big Data, Robotisering. De digitale transformatie is volop bezig, ook in de maakindustrie. Als Smart Industry Ambassadeur helpen wij bedrijven de transitie te maken naar een digitale wereld waarin ICT diep doordringt in alle facetten van het productieproces. In ons gratis eBook “Aan de slag met Smart Industry” gaan we dieper in op de bijdrage die ERP software kan leveren als onderdeel van de vierde industriële revolutie. Download ons gratis eBook nu op blog.isah.com/smart

Maak het met Isah.