Link 2019, 02 by henjuitgevers.nl

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

Magazine Magazine

april 2019 | nummer 2 | jaargang 21

THEMA HUMAN CAPITAL RESULTAAT BEHALEN VERGT VEEL MEER DAN RESULTAATGERICHTHEID MODULEBOUWER, MACHINEBOUWER EN EINDGEBRUIKER OVER BIG DATA DELEN OF AFSCHERMEN? THERMO FISHER VIERT 70 JAAR ELEKTRONENMICROSCOPIE VAN CONJUNCTUURGEVOELIGE TECHNOLOGY PUSHER NAAR STEVIGE MARKTLEIDER

MARLOES KEPSER VAN FAMILIEBEDRIJF KEPSER:

‘HET IS GEVAARLIJK OM MENSEN VOORAL OP HUN DIPLOMA’S TE BEOORDELEN’

pneumatisch elektrisch digitaal

Your motion pneumatic | electric | Our solution

www.festo.com/nl

Magazine

2/19

D E VE R B I N D I N G TU SS E N TEC H N O LO G I E, MAR KT E N M E N S

16 THEMA HUMAN CAPITAL: RESULTAAT BEHALEN VERGT VEEL MEER DAN RESULTAATGERICHTHEID Resultaatgerichtheid is de doctrine in onze samenleving. Op school draait het om de rapportcijfers en managers rekenen hun mensen af op het behalen van targets. Hoe effectief is dat? Behaal je daarmee wel het gewenste resultaat, ook als creativiteit gevraagd is? Welk type mens is nodig? De getalenteerde of de doorzetter?

MENS EN ORGANISATIE DIRECTEUR MARLOES KEPSER NOEMT MEDEWERKERS FUNDAMENT VAN BEDRIJF

PRODUCTIESTRATEGIE THERMO FISHER VIERT 70 JAAR ELEKTRONENMICROSCOPIE

‘WE ZIJN GOED. MAAR HOE KUNNEN WE NOG BETER WORDEN?’

VAN CONJUNCTUURGEVOELIGE TECHNOLOGY PUSHER NAAR STEVIGE MARKTLEIDER

Niet lullen maar poetsen. Dat is de cultuur bij het ruim zestig jaar oude metaalbedrijf Kepser in Cuijk. Marloes Kepser voert samen met haar broer Harry de directie. ‘De medewerkers hebben hier alle ruimte om zich te ontwikkelen en hun ideeën te spuien.’

Deze maand viert de ontwikkeling en bouw van elektronenmicroscopen in Eindhoven haar zeventigste verjaardag. Een schets van hoe Thermo Fisher zich ontwikkeld heeft: van technologiegedreven onderneming uitsluitend gericht op de wetenschappelijke markt, tot een marktgedreven bedrijf.

49 72

INNOVATIE OVER HIGHTECH STARTERS EN HUN INNOVATIES, FINANCIERINGSPROBLEMEN EN ANDERE UITDAGINGEN

PROCESVERBETERING MODULEBOUWER, MACHINEBOUWER EN EINDGEBRUIKER EN HUN ZEGGENSCHAP OVER BIG DATA

DELEN OF AFSCHERMEN? Big data is big power, althans in de wereld van de Facebooks en de Googles. Maar data delen is niet altijd vanzelfsprekend. De eindgebruiker is huiverig dat de data bij de concurrent belanden. Terwijl die gegevens ook kunnen duiden op een fout in het ontwerp van de complete installatie. Toch is big data ook in de industrie onvermijdelijk.

Met onder meer een verhaal de kunstmatige alvleesklier van start-up Inreda. Die heeft alles in zich om een wereldhit onder suikerpatiënten te worden.

FPC brengt voor mkb-zwaargewichten Fraunhofer IPT en UT in de ring Lichtgewicht drijft opmars thermoplastische composieten

DGA Platform over innovatie, regulering en paarse krokodillen Zorg over afhankelijkheid van toeleveranciers

STRATEGIE

Meyn levert slachtlijn voor volledig nieuwe, best-in-class fabriek Norsk Kylling ‘We moesten al in een vroeg stadium concrete informatie geven’

Rubix en Freudenberg versterken elkaar in partnership ‘We voegen kennis toe, we klimmen in de ketens’

ZIE VERDER PAGINA 7

april 2019

FAULHABER BXT

Prestaties van een nieuw formaat

NIEUW IEUW

FAULHABER borstelloze platte DC-servomotoren uit de serie BXT

WE CREATE MOTION

Tegenwoordig zijn de meest visionaire ontwerpen niet in Hollywood te vinden, maar in de ontwikkelingsafdelingen van innovatieve bedrijven. Met de nieuwe aandrijvingsserie BXT verlegt FAULHABER de grenzen van wat er mogelijk is in een kleine installatieruimte. De motoren zijn bijzonder compact, met diameters van 22, 32, en 42 mm en lengtes van 14, 16 en 21 mm. Door hun innovatieve wikkeling behalen ze een koppel van maximaal 134 mNm bij continubedrijf en vermogens tot 100 W. FAULHABER BXT - Klaar voor de toekomst.

Meer informatie op www.faulhaber.com/p/bxt/nl FAULHABER Benelux B.V. Âˇ info@faulhaber.nl

EN VERDER:

MARTIN FOUT-AVERSE MASCULINITEIT

8 35

UIT DE MARKT

COLUMN Vitaler personeel, veranderingsgezinder personeel

PROCESINNOVATIE Hogescholen en bedrijven werken samen aan composietproductie

SAMENWERKING Grensregio’s kennen geheel eigen problematiek en uitdagingen

INNOVATIE maxon motor benelux: kennispartner van beweging

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING Lenze transformeert tot strategisch partner

CYBERSECURITY Nederlandse Tesorion beveiligt niet alleen IT maar ook OT

PARTICIPATIES Investering NIBC stelt Trymax in staat om groeiambities te realiseren

BEDRIJFSPROFIEL Coördinatie verkoop noodzaak wil KTR Systems geen steken laten vallen

BEDRIJFSPROFIEL FMI Industrial Automation mikt op bescheiden groei

BESTURINGSTECHNIEK Digitaal besturingssysteem tilt producten Dotec naar hoger plan

COLUMN Focus ook op de 40 procent emotionele klantverwachtingen

AUTOMATISERING CNC-Consult helpt verspaners onderscheidend te worden

BEDRIJFSPROFIEL NTS Hermus focust op maakbaarheid, logistiek en nabewerking

LERENDE ORGANISATIES Nieuwe moeder Nidec zorgt voor nieuwe mindset

PRODUCTIESTRATEGIE cards PLM Solutions viert 20-jarig bestaan

86 99

UIT DE MARKT (vervolg)

PROCESVERBETERING Havatec automatiseert eigen processen

In de Engelstalige special bij deze uitgave een artikel over een meeting van oem’er IAI industrial systems met drie van zijn ketenpartners. Opvallend is de durf die de gesprekspartners van de uitbesteder aan de dag leggen om zich kwetsbaar op te stellen tegenover hun drie belangrijkste system suppliers. Onomwonden wordt erkend dat de communicatie van de eigen engineers met die van de toeleveranciers beter kan, dat er intern nog te veel weerstand is tegen het delen van kennis. Ook vragen ze hoe de kwaliteit van hun forecasts ervaren wordt, zonder direct in de verdediging te schieten als de toeleveranciers verbeterpunten duiden. Fouten toegeven, ik geef het eerlijk toe – al doe ik dat niet graag – doe ik zelf ook niet graag. En in de masculiene industrie hebben veel mensen daar last van, merk ik. Managers die zich in allerlei bochten wringen, zich uitputten in omslachtige verklaringen die er bovenal op neerkomen dat de schuld niet bij hen ligt. Of managers die denken dat de aanval de beste verdediging is en eisen dat passages uit artikelen worden geschrapt, zonder te willen toegeven dat dat is omdat ze daarin de te grote broek van de ceo hebben aangetrokken. Erkende fouten, daarentegen, merk ik bij mezelf, vergeef ik een stuk makkelijker. Ook al heb ik er in praktische zin veelal volstrekt niet minder last van en moet ik me nog steeds evenzeer inspannen voor het herstelwerk. Die vergevingsgezindheid in een relatie ontstaat als fouten maken klaarblijkelijk mag. Fouten mogen maken ontspant. In het themadeel van deze uitgave gaan we dieper in op hoe je als manager zo’n veilige werkomgeving creëert en hoe belangrijk dat is voor het presteren van medewerkers. Zeker in de volatiele, innovatieve markten waarin onze hightech industrie actief is, is het onvermijdelijk dat wat op het ene moment in de ene situatie goed werkte, even later en in een volgend project volkomen fout is. Als het management dat soort misstappen niet accepteert, is de enige die er – stiekem – van leert de foutmaker, terwijl zijn collega’s in het ongewisse blijven. Het creëren van zo’n fout-averse werksfeer komt ooit als een boemerang terug, in vorm van sjoemelsoftware, plotse budgetoverschrijdingen of gewoon een te gering innovatievermogen om te overleven. Ik ben de afgelopen jaren met regelmaat aangesproken op de masculiniteit van Link die bovenal in het oog springt door al die mannen op de cover. Nu weerspiegelt dit magazine de realiteit in de industrie, maar dat mag geen excuus zijn. Ik ben er dan ook trots op dat we dit keer directeur Marloes Kepser van metaalbedrijf Kepser in Cuijk op de voorkant hebben.

AGENDA

MARTIN VAN ZAALEN Hoofdredacteur Link Magazine

COLOFON Magazine

COLOFON

Link Magazine is een managementblad over eigentijdse vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, (semi-)overheid, universiteiten en hogescholen. Link Magazine verschijnt zesmaal per jaar.

JAARGANG 21, NUMMER 2, APRIL 2019 UITGEVER H&J Uitgevers Mireille van Ginkel Bosscheweg 76 5151 BE Drunen (010) 451 55 10 06 51 78 41 97 uitgever@linkmagazine.nl www.linkmagazine.nl

RAAD VAN ADVIES ing. P.A.M. van Abeelen (ISAH), J. Beernink MSc (Golden Egg Check), ing. D.M. van Beers (Festo BV), J.C.A. Buis MBA (RR Mechatronics), ing. B. Draaijer (V en M Regeltechniek), F.M. Eisma (Trumpf Nederland), ir. J.F.M.E. Geelen (Océ), ir. R. van Giessel (voormalig ceo Philips CFT), H. Gijsbers (Thermo Fisher), ir. M.H. Hendrikse (NTS-Group, HTSM-boegbeeld), ing. J.B.P. Hol (Legrand Group), ir. T.J.J. van der Horst (TNO), ir. M.W.C.M. van den Oetelaar (Bosch Rexroth), dr. ir. M. Peters (president & ceo Moba Group), dr. ir. D.A. Schipper (Demcon), E. Severijn (Siemens PLM Software Benelux), J.A.J. Slobbe (ITM Group), H.G.H. Smid (Variass Group), ir. W.W.M. Smit MMC (DBSC Consulting), ing. N.J.F. van Soerland MBA (Philips Healthcare), ir. H.H. Tappel (Bronkhorst High-Tech), W.B.M. van Wanrooij (IBN Productie), ir. S.J. Wittermans (ASML) HOOFDREDACTIE Martin A.M. van Zaalen EINDREDACTIE Pim Campman, Lucy Holl, Wilma Schreiber redactie@linkmagazine.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Mike van Beek, Rudy Breddels, Jos Cortenraad, Hans van Eerden, Wouter Hoeffnagel, André Ritsema, Stephanie Veltkamp COVERFOTO Gerard Verschooten GRAFISCHE VORMGEVING Primo!Studio, Delft DRUK Veldhuis Media, Raalte

martin.vanzaalen@linkmagazine.nl @MartinvanZaalen #linkmagazine.nl

ABONNEMENTEN u 70,50 per jaar ADVERTENTIE-EXPLOITATIE John van Ginkel john.vanginkel@linkmagazine.nl (010) 451 55 10, 06 53 93 75 89 VOLGEND NUMMER Het eerstvolgende nummer van Link Magazine verschijnt 14 juni 2019. Het thema van dit nummer is ‘Het eeuwigdurende spanningsveld tussen sales en engineering: wie slaat de brug?’

ISSN 1568 - 1378 Niets uit Link Magazine mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Desondanks kan de uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden bij eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

april 2019

UIT DE MARKT ITEQ PRESENTEERT ILOAD BELADINGSCOBOT CNC-MACHINES Twee jaar geleden maakte Theo Tolboom, directeur ITEQ in Nijkerk, tijdens de EuroBlech in Hannover kennis met de Taiwanese producent van Techman (TM-)cobots. Deze cobots kunnen worden geïntegreerd in assemblagelijnen, bij machinebe-

LEAN

lading en andere toepassingen. ‘We hadden gehoopt op het dealerschap, maar dat ging naar Valk Welding. Wel hebben we via Valk Welding het subdealerschap weten te verwerven, met als doel binnen ITEQ Engineering (een van de drie werkmaat-

Nieuws over praktijkgericht onderzoek van de verschillende lean-lectoraten van hogescholen. www.linkmagazine.nl/lean

Avans doet onderzoek naar blockchaintechnologie Eind 2015 ontstond een groeiende belangstelling voor de technologie achter de Bitcoin: de blockchaintechnologie. Ondanks het feit dat de Bitcoin de eerste succesvolle toepassing was van deze technologie, gaat blockchaintechnologie naar verwachting revolutionaire gevolgen hebben voor de manier waarop transacties tussen partijen verlopen. De technologie maakt tussenpartijen in transacties overbodig en reduceert de daarmee gepaard gaan-

HBO Lean Event Op 18 september is het HBO Lean Event bij Avans Hogeschool. Opnieuw wordt het beste HBOLean-verbeterproject van studenten gekozen. Verder zijn er presentaties over actuele lean-vraagstukken, zoals de rol van lean bij het creëren van een duurzame samenleving. www.avans.nl

de transactiekosten en doorlooptijden in processen. Naast hoge verwachtingen zijn er tevens veel vragen: wat wordt de standaard als het gaat om de toepassing van blockchaintechnologie? Welke partijen worden bepalend? Welke bestaande processen veranderen en welke nieuwe processen worden mogelijk? Uit onderzoek blijkt dat dergelijke vragen invloed hebben op de mate van acceptatie van nieuwe technologieën. Ondanks de hype en mogelijkheden zijn zelfs de meest innovatieve, technisch superieure technologieën nutteloos als gebruikers ze niet omarmen. Vanuit het lectoraat Improving Business bij Avans Hogeschool onderzoekt Jonathan Pieters wat mensen drijft om blockchaintechnologie te accepteren. Wilt u weten in hoeverre uw organisatie klaar is voor blockchaintechnologie of bent u geïnteresseerd in het onderwerp en wilt u een bijdrage leveren aan dit onderzoek? Kijk dan op: https://bit.ly/2V9sYyy

schappijen van ITEQ, red.) een beladingscobot voor CNC-machines te ontwerpen’, aldus Tolboom. Inmiddels is het eerste prototype afgerond, geintegreerd in de eigen freesbank, en binnenkort worden klanten uitgenodigd om te zien hoe ITEQ dit Close-up van de ILOAD beladingscobot. Foto: ITEQ gedaan heeft. ‘De cobot is in staat om bij een gemiddelde frees- of gesproken moet je dan met twee- of draaibank een nacht onbemand door drieploegendiensten gaan werken, iets wat een enorme impact heeft op te draaien. Ik verwacht dan ook we de organisatie. Met cobots merk je hem zonder al te veel aanpassingen daar niks van.’ Voor het omschakelen in de markt kunnen zetten. Hooguit naar een ander product kan een zal een frees- of draaibank soms net bedrijf volstaan met het wisselen van een iets groter bereik nodig hebben.’ de gripper en van het softwareproDe stand-alone cobot staat op een gramma. Tolboom noemt de ontframe en heeft zeven laden boven wikkeling van de eigen beladingselkaar. Hierin kunnen ruwe producten als grondstof worden geplaatst en cobot een logische stap, gezien de huidige ontwikkelingen in de markt. ook de producten die de machine ‘Wij zoeken continu naar nieuwe gereed heeft, komen hierin terecht. In totaal kunnen er met de standaard mogelijkheden op het vlak van engineering en willen het liefst met eigen rasters 112 producten in opgeslagen producten de markt op. Deze cobot worden; dit aantal kan de cobot in is daar een voorbeeld van’, zegt hij. één nacht verwerken. In geval van ‘Momenteel staan er zo’n 3.000 andere of hogere producten (tot 190 millimeter) is het mogelijk ande- cobots in Nederland, dat zal de komende vijf jaar elk jaar verdubbere rasters erin te leggen of enkele len. Het neemt dus een enorme laden ertussenuit te halen. Tolboom: vlucht en daar moet je bij zijn.’ ‘Werken met cobots is ideaal als je www.iteq.nl snel moet opschalen. Normaal

ONTWERP EN REALISATIE GECERTIFICEERDE CLEANROOMS SCAN DEZE QR-CODE VOOR MEER INFO

april 2019

VIRO NEEMT SOFTWARESPECIALIST EN STRATEGISCH PARTNER DACON ECP OVER Ingenieursbureau VIRO acteert in drie toepassingsgebieden – productengineering, klantspecifieke machinebouw en industriële projecten – en dat voor met name de automotive, offshore, procesindustrie en semicon. Binnen engineering is software de laatste jaren steeds belangrijker geworden. Het adequaat uitvoeren van opdrachten van klanten vraagt steeds vaker nadrukkelijk om kennis van het programmeren van PLC’s en van visualisatiesoftware. Omdat juist dat de kerndisciplines zijn van Dacon ECP uit Oss, heeft VIRO die onderneming afgelopen jaren bij veel projecten nauw betrokken. De samenwerking is nu op een nog hoger niveau gekomen met de overname van Dacon ECP door VIRO. Eind maart maakten VIRO-eigenaar Johan Visser en Dacon ECP-directeur Bert van Druenen de acquisitie officieel met het zetten van hun handtekeningen. Dacon ECP levert zijn diensten via detachering van zijn softwarespecialisten en door het uitvoeren van

projecten tegen een fixed price. De ambitie is meer projectmatig te gaan werken, motiveert Van Druenen de overnamestap. ‘Detacheren is voor klanten het meest laagdrempelig, omdat ze dan zelf in de lead blijven. Maar door te werken in de geest van onze drie kernwaarden – integer, oprecht en eerlijk – merken we dat klanten ons steeds vaker ook het projectmanagement in handen geven. De overname en de inbedding in een groot, multidisciplinair bedrijf zal dat klantvertrouwen verder versterken. En doordat we nu consequent samen met de mensen van VIRO optrekken, worden we veel eerder bij projecten van klanten betrokken. Dat stelt ons in staat meer waarde toe te voegen aan de oplossing voor de klant.’ ‘Voor VIRO’, zegt Martin Dibbets, directeur VIRO Nederland, ‘geldt voorts dat we met de mensen van Dacon ECP onze personele softwarecapaciteit substantieel vergroten. Van groot, strategisch belang omdat software-expertise op steeds meer plaat-

‘TWENTSE VINDING SCHEELT VEEL MEER CO2-UITSTOOT DAN DUURZAME BRONNEN’ Naar schatting 72 procent van alle energie die wordt opgewekt gaat verloren, aldus het onderzoek ‘Estimating the global waste heat potential’ uit 2016. Het grootste deel verdwijnt als restwarmte via de schoorsteen. Encontech, een spin-off van Universiteit Twente, heeft een technologie ontwikkeld waarmee die warmte op een efficiënte manier kan worden omgezet in nuttige mechanische energie, claimt commercieel directeur Patrick Bliek. ‘Het benutten van de enorme hoeveelheid restwarmte die nu in bestaande processen geproduceerd wordt, zou veel meer CO2-uitstoot schelen dan momenteel mogelijk is met alle duurzame energiebronnen bij elkaar.’ Die technologie duidt hij als de heat driven isobaric expansion engine. In deze motor wordt restwarmte benut om vloeistof onder druk te brengen.

Deze energie wordt vervolgens omgezet in mechanische. ‘Het voordeel is dat het ook warmte van relatief lage temperatuur – van beneden de 100 graden Celsius - kan omzetten in mechanische energie’, aldus Bliek. De herkomst van die warmte kan volgens hem van alles zijn. ‘Van traditionele bronnen zoals dieselmotoren van vrachtauto’s of schepen, uit industriële processen, maar ook van biomassacentrales en zonne-energie- of geothermieinstallaties.’ Encontech wil de ‘warmtemotor’ in eerste instantie op de markt brengen voor het aandrijven van pompen en compressoren. ‘Een vijfde van alle elektriciteit in de industrie wordt verbruikt voor het laten draaien van pompen. Die elektriciteit is afkomstig van een centrale waar voor dat doel fossiele brandstoffen verbrand worden. Veel energie-efficiënter is

Johan Visser (links) en Bert van Druenen bezegelen de overname met hun handtekening. Foto: VIRO

sen in onze projecten gevraagd wordt en een cruciaal aspect is binnen systeemintegratie.’ Dacon ECP, dat dertig mensen in dienst heeft en behalve in Oss ook een vestiging in het Belgische Geel, gaat voorlopig verder onder eigen naam. ‘Met onder het logo de toevoeging: ‘Onderdeel van VIRO’’, aldus Dibbets. ‘Het zou zonde zijn om de naamsbekendheid en het vertrouwen dat klanten daaraan verbinden niet te benutten.’ Op enig moment, als de klanten van Dacon ECP voldoende bekend en vertrouwd zijn met de VIRO-organisatie waar Dacon ECP nu deel van uit-

maakt, zullen de Dacon ECP-vestigingen de VIRO-naamgeving krijgen. ‘Maar het blijven zelfstandige vestigingen, met eigen lokaal management, om zo goed mogelijk te kunnen schakelen met de vaak regionale klant.’ VIRO beschikte reeds over vijf vestigingen in Nederland, drie in Duitsland en één in Oostenrijk, met in totaal zo’n 700 medewerkers. Dibbets: ‘We denken met deze uitbreiding onze klanten nog beter van dienst te kunnen zijn en samen technologische vooruitgang te boeken.’ www.viro.nl www.daconecp.com

het die pompen te laten draaien op de mechanische energie die onze warmtemotor haalt uit de warmte die in processen elders in een fabriek worden geproduceerd.’ Bliek is momenteel dan ook druk doende fabrikanten van elektrische pompen en compressoren te interesseren voor de innovatieve technologie van Encontech. ‘We hebben in het hogedruklaboratorium op de campus van de UT twee demonstrators draaien. We zijn nu op zoek naar

een commerciële partij waarmee we deze technologie kunnen uitontwikkelen en naar de markt kunnen brengen. Fabrikanten elders in Europa hebben al belangstelling getoond, maar wij zouden het liefst met Nederlandse partijen aan de slag te gaan, om deze technologie in Nederlandse handen te houden. Die is immers goeddeels met Nederlands belastinggeld gefinancierd.’ www.encontech.nl

DENKEN. april 2019

De eerste volautomatische Laser. Zorgt voor het gehele proces: Van de tekening tot en met het gesorteerde deel.

Bent u al toe aan een doorbraak in lasersnijden? Ervaar een revolutionair nieuw machineconcept, welke uw doorlooptijden halveert. De intelligente volautomaat neemt alle processtappen over. EĂŠn druk op de knop programmeert uw snij- en uitlaadproces, snijdt uw delen hoogdynamisch en sorteert automatisch. Ontdek de TruLaser Center 7030: www.trumpf.info/cltkn9

UIT DE MARKT ICD ZET BIJ EERSTE LUSTRUM FORSE STAPPENOP ONDERWIJSGEBIED Vijf jaar geleden verenigden zes Drachtster ondernemingen zich in het Innovatiecluster Drachten (ICD). Hun ambitie was in NoordNederland een internationaal opererend hightech ecosysteem te ontwikkelen. Anno 2019 werken achttien bedrijven samen met kennisinstellingen, overheden en brancheorganisaties aan oplossingen voor vijf grote uitdagingen. Deze ‘Big 5’ zijn 3D metal printing, remote sensoring en big data, robotics, visual intelligence, en all-electric propulsion. Op onderwijsgebied werkt ICD samen met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en alle mbo- en hbo-techniekopleidingen in het noorden aan speciale technische studierichtingen en opleidingen, inclusief stages. Eerder dit jaar vierde ICD het eerste lustrum en dat werd opgeluisterd met een aantal onderwijsmijlpalen. Zo kunnen RUG-studenten vanaf studiejaar 2020 de mastertrack Mechanical Engineering Smart Factories volgen in het ICD Shared Facility Center in Drachten. RUG, gemeente Smallingerland, provincie Fryslân en ICD tekenden daarvoor

half februari een overeenkomst. Het past in de profilering van de RUG als universiteit die ook technische opleidingen verzorgt, waaronder een nieuwe tweejarige masteropleiding Mechanical Engineering. Naast Smart Factories zal die nog drie tracks kennen: Advanced Instrumentation, Process Design for Energy Systems en Materials for Mechanical Engineering. Voor het eerste jaar wordt gemikt op zestig studenten voor de vier tracks, weet Joost Krebbekx, senior managing consultant bij Berenschot en programmamanager van ICD. ‘Binnen vijf jaar moet het uitgroeien tot een volwaardige opleiding. De belangrijkste drijfveer van de RUG is de eigen bachelorstudenten perspectief geven van een vervolgopleiding en loopbaan in Noord-Nederland. Daarnaast hopen ze zo buitenlandse studenten naar Groningen te halen. Jouke de Vries, voorzitter van het college van bestuur van de RUG, was onder de indruk van wat we hier samen in Drachten doen. Dat zou hij voor de RUG op meer plekken in NoordNederland willen realiseren.’ De

inbreng van ICD omvat de locatie in Drachten en lidbedrijven die afstudeeropdrachten aanbieden In het ICD Shared Facility Center in Drachten staat onder meer een 3D-metaalvoor alle printer. Door de samenwerking met onderwijsinstellingen zullen hier naast medeSmart werkers van ICD-lidbedrijven jaarlijks honderden studenten over de vloer komen. FactoriesFoto: ICD studenten. Tijdens de tweejarige duale opleidingen (werlustrumviering werd ook bekend dat ken en leren gecombineerd), waarhet ICD Shared Facility Center op voor het tweede jaar ook in Drachten het Philips-terrein in Drachten een zal worden verzorgd. upgrade krijgt tot hightech shared Is hiermee voor ICD het onderwijsfacility-gebouw voor techniekopleiplaatje compleet? Krebbekx: ‘Er zijn dingen en bedrijfsleven uit heel vast nog wensen voor de toekomst, Noord-Nederland. Zo zal voor de zeker op wo-niveau, maar hieraan nieuwe mbo-opleiding Smart Indushebben we de komende tijd onze try van ROC Friese Poort een deel handen wel vol. Vanaf volgend jaar van de activiteiten op deze locatie gaan we capaciteit reserveren voor gaan plaatsvinden. Op hbo-niveau ontwikkelen de noordelijke instellin- coördinatie van de logistiek rond alle studenten die hier in Drachten gen, NHL Stenden Hogeschool en zullen komen.’ Hanzehogeschool, samen met ICD nieuwe associate degree-opleidingen, www.icdrachten.nl onder meer voor robotica. Dit zijn

BEFLEX: PCB BATCH SIZE ONE ALS STRATEGIE Tegenwoordig is de productie van kleine series niet erg aantrekkelijk voor ems-aanbieders. Levertijden van vele weken zijn vaak de norm bij de productie van prototypen, en handmatige plaatsing is in toenemende mate onmogelijk omdat de componenten steeds kleiner zijn geworden. Een investering in een geschikt machinepark is bijna onvermijdelijk, zelfs als dit geen deel uitmaakt van de kernactiviteit van het bedrijf. Het Duitse bedrijf Beflex Electronic identificeerde dit probleem en zegt het voor hun klanten te hebben opgelost: ze bieden productie van prototypen aan binnen vijf werkdagen van bestelling tot levering. Beflex heeft zijn visie en bedrijfsmodel vele jaren geleden ontwikkeld; de uiteindelijke pcb binnen een week was het doel. Jens Arnold, managing director van Beflex, legt uit dat deze visie inmiddels is geïmplementeerd en positioneert zich als ‘snelste prototypeleverancier’. Volgens Arnold omvat dit verder de aankoop op zeer

korte termijn van elektronische componenten en pcb’s, evenals een snelle productie van gemonteerde assemblages op de meest geschikte van de drie locaties van Beflex in Frickenhausen, Witten en München. Snelheid en kwaliteit zijn de pijlers onder de reputatie van Beflex als specialist in complexe prototypen van het hoogste niveau. De analyse en digitalisering van bedrijfsprocessen zijn belangrijke instrumenten, niet alleen om de marktpositie te consolideren, maar ook om deze verder uit te breiden. Een pcb produceren binnen één week (inclusief inkoop van materiaal) wordt op de ems-markt als praktisch onmogelijk beschouwd, aldus Arnold. Hiervoor moeten alle elementen in de volledige bedrijfsstructuur en waardeketen op dit doel worden ingericht. Het proces begint met de softwaretools voor aanbesteding; de aanbieding wordt 24 uur na het eerste klantverzoek verstuurd. Vervolgens worden kwalitatief hoogwaardige pcb’s aange-

schaft. ‘Een van de grootste uitdagingen is het beheer van SMD-componenten; de juiste componenten moeten op voorraad zijn en bij het bestellen moet vooraf duidelijk zijn waar de benodigde componenten kunnen worden aangeschaft met de kortste levertijden. Wij maken gebruik van een uitgekiend logistiek managementsysteem dat we door de

jaren heen ontwikkeld hebben’, aldus Arnold. Een Beflex-projectmanager ondersteunt de klant vanaf het allereerste contact tot aan de aflevering. Beflex Electronic produceert producten voor haar klanten op de ‘ultraflexibele’ plaatsingsmachine Cobra van Essemtec en, recenter, ook op een Puma. www.beflex.de

KUNNEN. april 2019

Maatwerk voor onze maakindustrie

Ontmoet Wouter. Hij werkt voor onze projectexpediteur Varekamp Project

zorgt hij voor rimpelloze transporten met vlekkeloze begeleiding. Zekerheid,

Services. Wouter organiseert de wereldwijde speciale transporten van Varekamp.

snelheid en veiligheid staan hoog in het vaandel van Varekamp. Alles is maatwerk.

Op maat uitgevoerde transport opdrachten voor de Nederlandse maakindustrie.

Rotterdam is vaak de uitvalsbasis en de wereld is het speelveld. Wouter komt overal

Wouter beheerst dit bijzondere vak tot in detail. Met zijn team van specialisten

en weet voor elk type projectlading de juiste oplossing.

Heeft u een transportuitdaging? Neem contact op met Wouter via vpservices.com/contact of bel 010 - 4367 717

Varekamp Project Services is onderdeel van

UIT DE MARKT VARIASS VERGROOT CAPACITEIT, ZONDER EXTRA MACHINES Variass, een system supplier die elektronische en mechatronische hightech oplossingen ontwikkelt en produceert, had de afgelopen jaren het economisch tij mee. Voor directeur Henk Smid geen reden om zijn machinepark op voorhand uit te breiden. ‘Wij wilden in de grotere capaciteitsbehoefte voorzien door nieuwe capaciteit slimmer in te zetten en zo extra capaciteit te creëren’, zegt hij. ‘Dus hebben we alle processen onderzocht op de mogelijkheden van digitalisering, robotisering en traceability en bekeken welke vraag uit de markt op ons afkomt en hoe we daar het beste mee om kunnen gaan.’ Assemblability bleek een belangrijk punt. Variass ontwikkelde daarom een tool om op basis van klantdata aan de voorkant van het proces de maakbaarheid van een product te kunnen analyseren. ‘Op basis van kwaliteit en kosten leidt dat tot de keuze voor mens, machine of de combinatie van beide: de cobot’, vertelt Smid. Software is hierin heel belangrijk, met name een open

datastructuur. ‘Je wilt je systeem modulair opbouwen en door middel van software aanpassingen kunnen doen. We kwamen erachter dat we veel meer met data kunnen doen dan onze machines aankunnen. Dat is ook precies de klacht uit de markt: naast dat machines met elkaar moeten kunnen praten, moet je ook bij de software kunnen om zelf meer sturend te kunnen zijn.’ Een slimmere inrichting van de datastroom van klanten heeft veel voordelen, aldus Smid. ‘Dankzij de digitalisering kun je een hogere snelheid halen en je output vergroten. Procesoptimalisatie vergt een nieuwe zienswijze. Vaak ben je geneigd voort te borduren op het bestaande, terwijl je het misschien over een heel andere boeg moet gooien.’ Vandaar dat Variass werkt met een innovation team om out-of-the-box te denken. ‘Ik wil elk jaar 10 procent groeien: in dezelfde vierkante meter huisvesting en zonder uitbreiding van mensen. Dat zorgt voor een enorme innovatiedrang.’ Traceability door middel van RFID zorgt

Variass-medewerkers en cobots aan het werk. Foto: Variass

ervoor dat alle componenten en producten worden gevolgd en duidelijk wordt welke tot verstoring leiden. ‘Een belangrijk onderdeel van procesoptimalisatie.’ Zelf heeft Variass inmiddels vier zelf ontwikkelde soldeercobots staan, die op een heel kleine ruimte tot 0,1 millimeter nauwkeurig componenten kunnen solderen. ‘Dat levert betere kwaliteit, constantheid, een betrouwbaarder product en een

betere kostprijs voor onze klanten. Zij belonen ons daarvoor met extra werk.’ Met die kennis en ervaring helpt Variass Development klanten het innovatie- en ontwikkelproces te versnellen door deelontwikkelingen en het optimaliseren van keuzes. ‘Dat bespaart je een extra serie prototypen. En vergt ook een gedragsverandering bij de klant, daar moeten we samen naartoe groeien.’ www.variass.nl

JUBILEREND MPM: ‘RUST BRENGEN IN SOMS HECTISCHE SITUATIES’ MPM Business Navigators in Veenendaal is een relatief kleine club van projecten interimmanagers. Ze zijn actief in de harde, snel veranderende wereld van grote bedrijven als Howden, Heineken en Airbus Defence and Space Netherlands. ‘Als vennoten hebben we allemaal een lange staat van dienst in projectmanagement. Wij zijn kennispartner voor onze opdrachtgevers. Helpen hen om een strategische opgave te vertalen naar de operatie. Wanneer klanten onze inzet vragen, staan zij meestal aan het begin van een complex proces. Ze hebben op dat moment zelf niet de kennis of de capaciteit in huis om dit proces te managen of uit te voeren. Wij begeleiden, brengen structuur aan en zorgen voor rust in soms hectische situaties’, aldus Joris Barendregt, een van de vijftien vennoten. De scope van MPM (wat staat voor Matching People and Machines) is breed. In het verleden was MPM’er Anita Oosterbeek zo’n anderhalf jaar als projectmanager verantwoordelijk voor system integration bij de bouw van superjachten voor de allerrijksten van deze wereld. Haar

collega en oprichter van de organisatie, Gerrit Klein, begeleidde in opdracht van Heineken de bouw van een greenfield brouwerij in Myanmar, het vroegere Birma. En MPM’er Erik Woerdeman droeg in opdracht van Mitsubishi Turbocharger and Engine Europe (MTEE) de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van een turbocharger in een nieuwe serie automotoren. Deze motoren worden inmiddels geplaatst in vele voertuigen van Daimler, bijvoorbeeld in de nieuwe Mercedes E-klasse Coupé. Een MPM’er moet kunnen verbinden in lastige situaties. Die competentie werd zeker gevraagd van Erik Woerdeman bij de opdracht voor MTEE. Er moest een nieuwe turbocharger worden ontwikkeld. Maar dat betekende ook dat hij verantwoordelijk was voor het opzetten van de supply chain en de productie- en assemblageprocessen. De productie vindt plaats in Nederland en China. Buitenlandse ondernemingen kunnen in China alleen opereren in een joint venture met een Chinees bedrijf. Een tweede uitdagende opdracht waarin verbinden

centraal staat, voert Barendregt momenteel zelf uit bij de Nederlandse vestiging van Airbus Defence and Space Netherlands. Dit ruimtevaartbedrijf ontwikkelt in Oegstgeest motorframes voor de nieuwe Ariane 6, de zesde generatie draagraket van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA die in 2020 gereed moet zijn. ‘Het is mijn verantwoordelijkheid om toeleveranciers tot partners te maken. Om zo de supply chain optimaal af te stemmen op de uit-

eindelijke assemblage van de motorframes. Dat vergt een verandering van mindset.’ Naast verbinden is senioriteit een belangrijke toegevoegde waarde van MPM Business Partners, dat dit jaar twintig jaar bestaat. Barendregt: ‘We beginnen aan een opdracht met heel veel kennis en ervaring op zak. Dat maakt het eenvoudiger om het overzicht te bewaren.’ www.businessnavigators.nl

DOEN. april 2019

UIT DE MARKT STRAKS KUNNEN KLANTEN BETECH LIVE MEEKIJKEN MET KWALITEITSCONTROLE Om te kunnen voldoen aan de stijgende vraag naar productiecapaciteit in de afgelopen jaren, investeerde Betech fors in mensen, machines, productiehallen en digitalisering. Op de vestiging Hoogeveen werd bijvoorbeeld 5.000 vierkante meter bijgebouwd en steeg het aantal machines naar 65 stuks. Daarnaast wordt er hard gewerkt aan de implementatie van een geheel digitale fabriek; de testomgeving die Betech samen met enkele universiteiten, kennisinstellingen, software- en hardwarepartners en data-engineers ontwikkelde, is inmiddels gereed. ‘Na de uitrol over alle machines kunnen klanten straks live meekijken met wat onze kwaliteitsafdeling meet in de productie. Daarnaast zijn er gegevens als het aantal producten dat wordt gemaakt, wanneer gereedschap wordt gewisseld, hoeveel uren de machine draait, hoe het materiaalcertificaat eruitziet, et cetera. Allemaal realtime inzichtelijk. Eigenlijk alles wat van belang is voor de productie en uitlevering van het product’, verklaart Wim van de Beld, ceo Betech.

Al die big data leveren deze leverancier van op maat gemaakte metalen en kunststof onderdelen zelf ook flink voordeel op. ‘Door die data te analyseren, kunnen we straks per machine foutmeldingen tot in detail bekijken en de Overall Equipment Effectiveness (OEE) meten, hoe een machine presteert en welke machine het betrouwbaarst produceert. Dat stelt ons in staat 25 procent efficiënter te produceren met hetzelfde machinepark’, aldus Van de Beld. Om data van alle verschillende software geschikt te maken zodat er zonder menselijke tussenkomst gecommuniceerd kan worden, liet Betech bovendien een eigen softwareplatform en intern datacenter bouwen. ‘De testomgeving loopt goed, maar het zal nog wel minimaal een jaar duren voordat we dit hebben uitgerold over alle machines in Hoogeveen, Groningen en Steenwijk.’ Betech bedient de automotive-, hightech-, machinebouw-, voedings- en medische industrie. Anticiperend op de energietransitie richt Betech zich nu al grotendeels

Betech investeert fors om aan de stijgende vraag te voldoen. Foto: Betech

op e-mobility. Een grote overgang: waar een verbrandingsmotor 2.300 tot 2.500 draaiende delen kent, heeft een elektromotor er slechts vijf tot zeven. ‘Dat zal bij bedrijven veel capaciteit vrijmaken, die business gaan ze kwijtraken. Daarom willen wij vooroplopen en investeren we in modern geoutilleerde productielocaties’, zegt Van de Beld, die onlangs een grote opdracht van Mercedes binnensleepte. ‘De productie verloopt compleet automatisch, wat dat betreft kunnen weinigen aan ons tippen. Als straks alle software aan elkaar ‘geknoopt’ is, komt er bij het inkopen, betalen en ontvangen geen mens meer aan te pas. Daardoor dalen niet alleen de kosten, maar

halen we ook nog eens veel meer rendement uit het machinepark.’ Voor het zover is, moeten nog enkele softwareplooien gladgestreken worden. ‘We hebben veel problemen gehad met leveranciers van ERPpakketten, die moeite hebben om data af te staan of andere data in hun pakket toe te staan’, stelt Van de Beld. ‘En je kunt wel software laten bouwen, maar daarmee is het intellectueel eigendom niet van jou. Dat is een groot risico. Om je toepassing te behouden en data niet op ongewenste plekken te laten belanden, moet je dus maatregelen nemen en zeer slim beveiligd zijn.’ www.betech.nl

SLIMME ASSISTENT VOOR HET DOCKEN VAN TRUCKS

De kick-off van het Vista-project was op het distributiecentrum van Kruidvat in Heteren. Foto: Kruidvat

Een consortium van dertien partijen uit Nederland en Duitsland werkt aan een slim systeem om chauffeurs te assisteren bij het parkeren van hun truck aan het laad- en losplatform, het dock. Het Europese samenwerkingsverband Interreg heeft dit voorjaar een subsidie van 2,1 miljoen euro beschikbaar gesteld

april 2019

voor het project, Vista genaamd. Maandag 11 maart vond de kick-off plaats op het distributiecentrum van Kruidvat in Heteren. HAN Automotive Research, onderdeel van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, is de kartrekker. ‘We willen een visuele assistent ontwikkelen, waarmee een chauffeur zijn truck veiliger

en zonder schade aan het los- en laaddock kan parkeren’, aldus projectleider Jan Benders. Vista is het vervolg op een ander project van HAN Automotive Research: Intralog, een technologie waarmee trucks autonoom achterwaarts kunnen ‘aandocken’. ‘Daar zijn we ook nog druk mee bezig. De eerste demonstratie volgt later dit jaar. De komende vijf jaar voorzien we echter nog geen autonome trucks en de vervoerssector heeft veel behoefte aan een assistent bij het docken. Dus gaan we nu eerst met visuele assistentie aan de slag’, zegt Benders. Vista bestaat uit cameratechnologie, gecombineerd met wiskundige algoritmes. ‘Die bepalen gezamenlijk het optimale pad dat de truck moet volgen om veilig te kunnen aandocken. De chauffeur krijgt die informatie op zijn mobieltje of een scherm in de cabine te zien en weet hoe hij moet rijden. Daarmee kan hij de manoeu-

vre in één keer goed uitvoeren. Het is veiliger en de kans op schade is veel kleiner. En daar wordt de vervoerssector naar eigen zeggen heel erg blij van.’ Er is nog veel werk aan de winkel, stelt Benders. Dit jaar komen er testen laboratoriumopstellingen op de HAN. En er worden gesprekken gevoerd met chauffeurs om hun wensen te vernemen. ‘Dat vind ik het meest spannend: hoe krijgen we de chauffeurs mee? We gaan in ieder geval goed luisteren en hun wensen verwerken in een goede interface.’ Het project loopt tot juni 2022. Dan moet er een werkende demo zijn. Vervolgens kunnen commerciële partijen het overnemen en een jaar later – naar verwachting – Vista op de markt brengen. ‘Ik heb er veel vertrouwen in dat er straks een goedwerkende assistent voor de trucker te koop is’, zegt Benders. www.hanautomotiveresearch.nl

ABI. INNOVATIE IN UITVOERING. De kracht van het idee blijkt uit de realisatie. Als specialist op het gebied van aandrijvingen, motion control en robotics weten we waar we het over hebben. Of het nu om standaard oplossingen of specialistisch maatwerk gaat: alles begint met DENKEN. In een zo vroeg mogelijk stadium. Wat is de werkelijke vraag? Welke oplossing sluit hier perfect op aan? En dat dan tot in de puntjes uitvoeren. Dat is wat we het best KUNNEN, als familiebedrijf met bijna 100 jaar ervaring. De dienstverlening van ABI gaat van advisering tot realisatie. Inclusief naadloos aansluitende begeleiding en professionele trainingen. En altijd vanuit bevlogen vakmanschap. Dat is waar we het voor DOEN.

AANDRIJVINGEN - MOTION CONTROL - ROBOTICS

www.abi.nl

VERSTERKEN INNOVATIEVERMOGEN VERGT FOCUS OP DOORZETTEN EN HET PROCES, NIET OP TALENT EN RESULTAAT

BETER EEN KOFFIEMACHINE DAN EEN CUBICLE Bedrijven die bovenal gericht zijn op resultaat, gaan dat doel niet halen. Biedt het management te weinig ruimte om te falen, dan worden fouten nog steeds gemaakt,

THEMA HUMAN CAPITAL: RESULTAAT BEHALEN VERGT VEEL MEER DAN RESULTAATGERICHTHEID Een stip aan de horizon zetten kan helpen om dat doel te bereiken. Maar die focus mag niet verworden tot een tunnelvisie waarin er geen

maar vervolgens snel weggestopt, met alle gevolgen van dien. Bedrijven die hun mensen

oog is voor de weg ernaar toe. Resultaat-

ruimte geven en hen stimuleren bij falen te blijven doorzoeken naar de oplossing,

gerichtheid is echter wel de doctrine in onze

zijn vaak innovatiever en succesvoller. ‘Voor een beter resultaat moet je juist minder

Westerse samenleving. Op school draait het

aandacht geven aan de uitkomst en meer aan het proces ernaartoe.’

om de rapportcijfers en managers rekenen hun mensen af op het behalen van targets. Hoe effectief is dat? Behaal je met resultaatgericht-

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

ensen die stellen dat ze van nature goed zijn in wiskunde of in talen, zijn nogal eens behept met een ‘zwart-witleermentaliteit’. ‘Met die mindset is een 8 voor wiskunde niet meer dan een bevestiging. Is het echter een 5, dan is de verleiding groot te concluderen dat die knobbel er toch niet is. Ergens moeite voor doen, betekent in hun ogen dat je het niet kunt’, duidt Sandra van Aalderen-Smeets, senior onderzoeker van het lectoraat Wetenschap en Techniek in het Onderwijs van de Saxion Hogeschool. ‘Vervolgens wordt dat als een feit beschouwd, “waar nu eenmaal niets

studies al gauw afvallen.’ Dit kan in haar optiek voorkomen worden als docenten en ouders die groeigerichte mentaliteit stimuleren. ‘Helaas focussen veel scholen op het behalen van goede cijfers, veel minder op het leer- en ontwikkelproces en de inzet van de leerling of student. Niet de ontwikkeling van het kind staat centraal, maar het resultaat.’

heid wel het gewenste resultaat, ook als creativiteit gevraagd is? Zo niet, hoe pak je het dan aan? Moet je je mensen meer de ruimte geven? En welk type mens heb je dan nodig? De getalenteerde, of kom je verder met de doorzetter? En wat heb je als manager zélf nodig om effectief te zijn?

MEER AANDACHT VOOR PROCES En, zo opgeleid en opgevoed, rekenen managers hun werknemers ook met name af op het resultaat. ‘Natuurlijk is dat in een industrieel bedrijf ook heel belangrijk. Maar tegelijk zou veel meer aandacht gegeven moeten worden aan het proces om tot dat resultaat te komen. Met name wanneer geïnnoveerd moet worden, als mensen in teamverband tot iets nieuws moeten komen en niet kunnen terugvallen op een bestaande aanpak. Dan is te weinig focus op het proces vaak funest’, aldus Van Aalderen. In haar ogen kan een teamleider die groeimentaliteit in zijn team bevorderen door bij de start van een project te vragen naar de verwachtingen, en bespreekbaar te maken dat de beoogde weg tot iets anders dan het gewenste resultaat kan leiden. Dan is duidelijk dat er ruimte is voor het leer- en ontwikkelingsproces van het team en de teamleden en kunnen zij indien nodig het met de opgedane kennis en ervaring op een andere manier nogmaals proberen. ‘Door falen direct als acceptabele tussenuitkomst te zien, wordt een sfeer van veiligheid geschapen. Teamleden weten dat ze bij uitblijvend resultaat niet meteen zullen worden afgebrand, door het management of door elkaar. Dat stimuleert het leerproces en motiveert hen om door te zetten en te blijven zoeken naar andere oplossingen.’

• ‘Falen direct als acceptabele tussenuitkomst zien, schept veiligheid.’ • ‘Met alleen talent kom je nergens.’ • ‘Bezielde mensen zijn gelukkiger en productiever.’ • Innovatieklimaat is te meten aan de hand van zes variabelen.

‘Natuurlijk moet iemand het niet vier keer achtereen verkeerd doen’

aan te doen is”. Degenen met een growth mindset zien daarentegen een goed resultaat als het gevolg van de gepleegde inspanning en de gekozen aanpak. Een tegenvaller is dan vooral een signaal om te kijken hóe je geleerd hebt. Of om meer actie te ondernemen.’

BÈTA VALT GAUW AF Die zwart-witmindset steekt vooral de kop op bij mensen actief in het bèta-technische domein, zo constateert Van Aalderen. ‘Mensen denken vaak dat aanleg telt om die materie goed te begrijpen. En omdat het bijna iedereen veel inspanning kost, is de conclusie dat ze er “geen aanleg voor hebben en dat het weinig zin heeft er meer tijd en energie in te steken”. Dat is een van de redenen waarom bij een studiekeuze de bèta-technische

april 2019

OOK FOCUS OP RESULTAAT Marc Hendrikse, ceo van NTS Group (ruim 1.700 medewerkers), stelt dat het behalen van persoonlijk succes voor 40 procent aankomt op ability – talent – en voor 60 procent op attitude – doorzettings-, aanpassings- en leervermogen en zelfreflectie. ‘Dus hoe ambitieus en bereid je bent dat doel na te jagen. Maar wel gecombineerd met de vaardigheid te herkennen wat je niet goed doet. En daar van te leren in plaats van blind door te gaan op de ingeslagen weg.’ Tegelijk is de focus op resultaat van belang. ‘Op een bepaalde leeftijd is het voor een kind relatief gemakkelijk taal of rekenen te leren. Het onderwijs moet dat dan wel benutten en dan is gerichtheid op een goed resultaat heel belangrijk. Je hebt later nu eenmaal bepaalde basisvaardigheden nodig om verder te komen.’ Hendrikse (59) is van een generatie voor wie in het onderwijs het accent heel sterk lag op goede cijfers. ‘Weerbaarheid en doorzettingsvermogen heb ik dan ook niet daar opgedaan. Tegenstand overwinnen, de

deksel op je neus krijgen en toch weer doorgaan. Dat heb ik vooral in de sport geleerd. En natuurlijk van mijn ouders.’

FOUTEN ZIJN ONVERMIJDELIJK NTS Group ontwikkelt en bouwt zeer complexe modules en moet het bij uitstek hebben van het innovatievermogen. Daarvoor zijn doorzetters nodig. ‘Natuurlijk gaat het in een commerciële omgeving uiteindelijk om het behaalde resultaat en moet iemand het niet vier keer achtereen verkeerd doen. Maar als je mensen puur op resultaat afrekent, lopen ze op een gegeven moment tegen hun grenzen aan. Dan gaan ze hun fouten verbergen of zelfs regels overschrijden – zoals bij Volkswagen en Imtech is gebeurd’, betoogt Hendrikse, die zijn mensen de ruimte geeft om fouten te maken. ‘Fouten zijn onvermijdelijk, zeker in een innovatief bedrijf als dit, actief in volatiele markten. Wat vandaag werkt, kan morgen ineens niet meer werken. Dan moet je kunnen uitleggen hoe die fout ontstaan is en welke actie je onderneemt om toch tot een goed resultaat te komen.’ Heel belangrijk is volgens hem dat je tijdig onderkent dat je op de verkeerde weg zit, daarvan leert, bereid bent de lat hoger te leggen en de ambitie toont dat je daarover heen wilt komen. ‘Die houding stimuleren wij hier.’

DOORZETTINGSVERMOGEN DOORSLAGGEVEND ‘Mijn meest succesvolle medewerkers? Die zijn slim én beschikken over aanpassings- en doorzettingsvermogen’, meent Maarten Angenent, dga van het Arnhemse Inspiro, ontwikkelaar en producent van micro-elektronica, embedded software & IoT-oplossingen. ‘In het leven komt het echter vooral aan op dat laatste. Met alleen talent kom je nergens, met alleen aanpassings- en doorzettingsvermogen kom je er wel, alleen wellicht ergens anders dan oorspronkelijk de bedoeling was.’ Zelf is hij, naar zijn bescheiden mening, gezegend met beide. ‘Ik heb informatietechnologie aan de TU/e kunnen studeren. Dus enig talent heb ik wel. Maar zonder doorzettingsvermogen had ik nooit dit bedrijf gehad.’ Dat vermogen werd zeventien jaar geleden het meest op de proef gesteld toen Angenent samen met zijn compagnon Frank van Eck besloot softwarebedrijf Ordina te verlaten. ‘Destijds groeiden

‘In het leven komt het uiteindelijk vooral aan op aanpassings- en doorzettingsvermogen. Dan kom je er wel, alleen wellicht ergens anders dan je oorspronkelijke wilde’ Illustratie: Tom van Dun

de bomen tot in de hemel. Het bedrijf hield je liever gedetacheerd bij een klant, want dan leverde je geld op, ook al was daar niets zinvols meer te doen. Dat ging mij en Frank tegenstaan, dus hebben we een andere visie bij het management neergelegd’, zegt hij. Het creëren van betrokkenheid en bezieling stond daarin centraal, door te zorgen dat medewerkers zich bezig konden houden met het ontwikkelen van zinvolle oplossingen voor de klant. ‘Wij geloofden daar heilig in,

maar onze werkgever wilde zijn koers niet wijzigen. Dus besloten we voor onszelf te beginnen.’

LEUK WERK ESSENTIEEL Ook nu is je werk leuk vinden binnen Inspiro – Esperanto voor ‘bezieling’ – nog steeds essentieel, hoewel Angenent weet dat hij het niet altijd iedereen naar de zin kan maken. ‘Binnen opdrachten moet een medewerker soms dingen doen die hij niet leuk vindt. Ik probeer dan eerst

DOORZETTERS VINDEN: ‘HOE GOED KUN JE JE EIGEN FEESTJE ORGANISEREN?’ Innovatieve bedrijven, zo blijkt uit het betoog van Sandra van Aalderen, zijn bij uitstek gebaat bij mensen met een groeigerichte mentaliteit. Het is echter niet eenvoudig in een sollicitatiegesprek van een uur die kwaliteit – of het gebrek eraan – te herkennen. ‘Een vragenlijst levert toch dikwijls vooral sociaal wenselijke antwoorden op. Beter werkt het om een casus voor te leggen, waarin dingen misgaan. En dan na te gaan wat ze denken, voelen en doen. Of de stress verlammend werkt of juist stimuleert het beter te doen.’ Marc Hendrikse heeft ervaren hoe lastig het is om in sollicitatiegesprekken vast te stellen hoeveel door-

zettings- en reflectievermogen een kandidaat heeft. ‘Uit iemands cv kan ik vrij gemakkelijk halen welke capaciteiten een sollicitant heeft. Heeft hij een zware masteropleiding in korte tijd afgerond, dan weet ik dat hij over bepaalde technische kennis en kunde beschikt. Iemands attitude echter is veel lastiger te lezen. Ik probeer die te achterhalen door te vragen naar tegenslagen. Hoe heeft iemand daarop gereageerd, wat heeft hij of zij ervan geleerd? Iemand van rond de vijftig die zegt nog nooit een tegenslag meegemaakt te hebben, heeft dan klaarblijkelijk iets te verbergen. Ik heb graag mensen aan tafel met een snee op hun neus, die goed kunnen

vertellen hoe ze daarmee zijn omgegaan.’ Inspiro kijkt bij het selecteren van medewerkers vanzelfsprekend naar hoe kundig iemand is. ‘Maar ook naar hoe goed hij zijn eigen feestje kan organiseren’, formuleert Maarten Angenent. ‘Want het leven is niet altijd een feest en dan heb je aanpassings- en doorzettingsvermogen nodig om er het beste van te maken. De klussen waar wij ons op concentreren, zijn altijd gericht op de ontwikkeling van elektronica en slimme software. Als je daar geen passie voor hebt, kun je beter elders solliciteren.’

april 2019

THEMA HUMAN CAPITAL: RESULTAAT BEHALEN VERGT VEEL MEER DAN RESULTAATGERICHTHEID aan die medewerker om toch door te zetten en zich aan te passen, of te zorgen dat dat werk anders georganiseerd wordt zodat hij genoeg betrokkenheid en bezieling behoudt om de opdracht succesvol af te ronden’, zegt hij. Incidenteel vertrekt er daardoor wel eens iemand. Maar: ‘Het draait hier om de behoefte van de klant én om de bezieling van de medewerkers. Bezielde mensen zijn gelukkiger en productiever.’

onderkennen dat ze verkeerd bezig zijn geweest’, aldus Versteeg. In hoeverre mensen dat toegeven, hangt sterk samen met de tweede variabele: psychologische veiligheid. ‘Hoe veilig voelen mensen zich om met afwijkende ideeën te komen of tegen hun baas in te gaan? In Nederland, met

INNOVATIEKLIMAAT METEN Bart Versteeg besteedt als innovatiestrateeg bij het Eindhovense design- en innovatiebureau VanBerlo een flink deel van zijn tijd aan onderzoek om het innovatievermogen – de creative equity - van grote bedrijven te meten. Dat vermogen hangt sterk af van de aanwezigheid van mensen die hij duidt als ‘pioniers’ of ‘intrapreneurs’ in een onderneming. ‘Mensen die bij uitstek doorzettings- en aanpassingsvermogen als karaktereigenschap hebben’, zo weet Versteeg. ‘Zij presteren het beste in een omgeving die aansluit op die eigenschappen.’ Een dergelijk innovatieklimaat meet Versteeg aan de hand van zes variabelen. De eerste is het vermogen om te reflecteren op het eigen handelen in een probleemsituatie en op basis hiervan handelingen aan te passen. ‘Vaak ontbreekt dat vermogen. Mensen zijn te veel bezig met de waan van de dag om hun manier van doen rustig te beschouwen. En veel mensen doen dat ook niet graag, uit vrees te moeten

‘Een teamleider kan de groeimentaliteit in zijn team bevorderen door al bij de start van een project bespreekbaar te maken dat de beoogde weg tot iets anders dan het gewenste resultaat kan leiden’, formuleert Sandra van Aalderen, senior onderzoeker van Saxion Hogeschool. Foto: Saxion

helder te krijgen waarom dat zo is. Misschien is het noodzakelijk, omdat hij dat het beste kan of omdat ik er niemand anders voor heb. Het is dan

When automation becomes intuitive… automation goes blue.

‘Ik heb graag kandidaten aan tafel met een snee op hun neus’, zegt NTS-ceo Marc Hendrikse over sollicitanten. Foto: NTS

Software Development

Cyber Security

Digital Business Models Predictive Maintenance

Digital Twin

Digital Engineering

Shouldn’t automation be as easy and efficient as possible? Experience INTUITIVE AUTOMATION from Lenze. www.Lenze.com

april 2019

As easy as that.

zijn directe, weinig hiërarchische cultuur, is die veiligheid er vaak wel, maar dat kan per afdeling sterk verschillen.’ De afdelingsmanager speelt daar met superviserende aanmoediging – de derde variabele – een grote rol in.

ONTMOETING Voorts is de interne cohesie van grote invloed: in hoeverre lossen medewerkers hun probleem zelf op of betrekken ze juist collega’s erbij? Hoe loyaal zijn mensen aan de onderneming en elkaar: gaan ze stipt om vijf uur naar huis of kijken ze of ze nog collega’s kunnen helpen? ‘De inrichting van de werkruimte heeft daar een behoorlijke impact op. Cubicles kunnen de efficiency verhogen, maar voor de interne cohesie en dus het innovatievermogen zijn plekken waar collega’s elkaar en hun bezoek kunnen ontmoeten veel beter. Bij de koffiemachine bijvoorbeeld. Ik zie steeds meer bedrijven waar een klinische lobby met veel marmer wordt vervangen door een huiskamerachtige ruimte die uitnodigt om met elkaar in gesprek te gaan.’ De laatste variabele die Versteeg noemt is uitdagend werk. ‘Voor een afdeling Financiële Zaken is veel routine niet erg, maar voor een r&d-afdeling absoluut wel. Pioniers pakken immers graag nieuwe dingen aan. Die willen ondernemen, proactief zijn en zijn bereid risico’s te nemen. En ze beschikken over voldoende zelfreflectie om niet roekeloos te worden.’

afdelingoverschrijdend team, om interne problemen op te lossen. Zo wordt hun potentie beter benut en voorkom je dat ze weglopen.’

VOORKOM DAT ZE WEGLOPEN

LEERPARADOX

Intrapreneurs zijn schaars en niet altijd eenvoudig te herkennen, constateert Versteeg. Maar dat is wel belangrijk om als management te voorkomen dat ze verpieteren omdat ze niet de ruimte krijgen. De Creative Equity Scan, een methodiek die Versteeg bij VanBerlo ontwikkelde samen met professoren van TIAS School for Business and Society en de TU/e, lokaliseert deze pioniers. ‘Het toont het innovatievermogen van de organisatie en welke afdelingen daaraan bijdragen, waar die pioniers zitten. Omwille van de privacy gebeurt dit overigens niet op persoonsniveau’, zegt Versteeg. ‘Vaak zijn het degenen die zich vastbijten in hun werk, lange dagen maken en overal bij betrokken zijn.’ Zitten deze mensen op de verkeerde plek, probeer ze dan vooral breder in te zetten, adviseert hij. ‘Bijvoorbeeld in een

Is de conclusie nu dat bedrijven met veel doorzetters, met een groeigerichte mentaliteit innovatiever en succesvoller zijn dan bedrijven met veel zwart-witdenkers? Sandra van Aalderen: ‘Voor zover ik weet is dat is nog nooit onderzocht. Maar je kunt wel stellen dat bedrijven met een lerende cultuur zeer waarschijnlijk succesvoller zijn dan bedrijven die bovenal prestatiegericht werken, vanuit een zwart-witleermentaliteit. Dat is de leerparadox: voor een beter resultaat moet je juist minder aandacht geven aan de uitkomst en meer aan het proces ernaartoe.’

Innovatiestrateeg Bart Versteeg ontwikkelde een methode om het innovatievermogen – de creative equity – van grote bedrijven te meten. Dat vermogen is in sterke mate afhankelijk van ‘pioniers’, mensen die bij uitstek beschikken over doorzettings- en aanpassingsvermogen, zo weet hij. Foto: VanBerlo

www.saxion.nl www.nts-group.nl www.inspiro.nl www.vanberlo.nl

‘DE CULTUUR HIER IS OPEN EN VRIJ’ Systeemarchitect Mike Curvers (47) ontwikkelt aandrijvingen en printsystemen bij NTS. De knowhow van dit bedrijf op het vlak van aandrijvingen en systeemprinters is uniek in de markt, denkt hij. ‘Geen enkel ander bedrijf heeft onze kennis en ervaring op het gebied van motion control, elektronica, software en mechatronica. Die helpen onze klanten om hun time-to-market aanzienlijk te verkorten.’ Curvers werkt al twintig jaar bij NTS. ‘Het fijne van NTS is dat we heel veel verschillende klanten hebben

waardoor je heel veel verschillende producten ziet. Wanneer je voor een werkgever kiest die maar één product maakt of maar in één branche zit, zou dat veel beperkter zijn. De kennis die je opbouwt voor de ene klant, pas je elders weer toe. En: wat je zelf ontwikkeld hebt, zie je hier in productie komen.’ De cultuur noemt hij open en vrij. ‘Je wordt behoorlijk vrijgelaten in wat je doet en je krijgt veel verantwoordelijkheid. Je verveelt je hier nooit, ook niet na twintig jaar.’

THE SMART CONNECTION

Wij doen dit door het leveren van hoogwaardige producten, service als ook netwerk oplossingen. Waar u als producent nog niet aan heeft gedacht, heeft Balluff al voor u ontwikkeld. Dit om uw productie proces zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Ons uitgebreide pakket bestaat onder andere uit: Sensors, RFID, Vision, Optical Identifi cation, Safety, Industrial Networking en Connectivity. Balluff is klaar voor de smart industry, u ook?

Balluff B.V. Europalaan 6a 5232 BC ’s-Hertogenbosch Nederland Tel. +31 73 6579702 Fax +31 73 6579786

www.balluff.nl

THEMA HUMAN CAPITAL: RESULTAAT BEHALEN VERGT VEEL MEER DAN RESULTAATGERICHTHEID

DIRECTEUR MARLOES KEPSER WIL DAT MEDEWERKERS VEEL EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID NEMEN

‘HET IS GEVAARLIJK OM MENSEN VOORAL OP HUN DIPLOMA’S TE BEOORDELEN’ Niet lullen maar poetsen. Dat is de cultuur bij het ruim zestig jaar oude metaalbedrijf Kepser in Cuijk. Zo’n tachtig vakmensen co-engineeren, produceren en assembleren halffabricaten, componenten en complete modules onder het kersverse motto ‘Making metal matter’. Marloes Kepser voert samen met haar broer Harry de directie, nadat hun vader twee jaar geleden onverwachts overleed. Ze volgde in de avonduren een brede vakopleiding techniek om nog meer feeling met het werk en met haar mensen te krijgen. ‘De medewerkers hebben hier alle ruimte om zich te ontwikkelen en hun ideeën te spuien.’

DOOR LUCY HOLL

chteraf had Marloes Kepser vroeger liever een technische opleiding willen doen. Die affiniteit met techniek was er altijd al. Vader Chris liet zijn kinderen vrij om te kiezen wat ze wilden: broer Harry deed een sportopleiding, Marloes koos voor hotel- en eventmanagement. Die opleiding was gericht op algemeen management, met vakken als logistiek, inkoop en projectmanagement, dus dat komt ook nu nog allemaal van pas. ‘Wat je in die hotel- en evenementenbranche leert is mensenkennis. Goed met mensen kunnen omgaan is overal van groot belang.’ Je noemt de mensen het fundament van Kepser. ‘Ja, zonder de medewerkers is er geen bestaansrecht. Kepser heeft geen eigen producten, we verkopen capaciteit, dus de inzet van onze mensen. Alle kennis en kunde zit in hen. Sommigen werken hier al tientallen jaren. Zij weten het beste hoe iets wel of niet gemaakt kan worden. Of hoe

MAKING METAL MATTER Kepser in Cuijk levert al ruim zestig jaar plaat- en constructiewerk in prototypes, enkelstuks en kleine series. Marloes Kepser (34) en haar broer Harry (32) vormen de directie sinds het onverwachte overlijden van hun vader Chris. Allround toeleverancier Kepser verzorgt engineering, plaatwerk, profielwerk, verspaning en assemblage. Dochteronderneming Venrooy voert een eigen product waarvoor alles bij Kepser gemaakt wordt: machines en toebehoren voor het (om)wikkelen en leggen van kabels voor onder meer infrastructuur en scheepslieren. Kepser draait 12 miljoen euro omzet met zo’n 80 medewerkers. www.kepser.nl

april 2019

we iets slimmer, goedkoper en beter kunnen produceren. Ze hebben hun kennis, jarenlange ervaring en ook hun praktisch inzicht. We hebben alle facetten op de werkvloer: van lasersnijden tot en met assemblage. Mensen snappen het belang van wat ze doen en waarom een bepaald product er op een bepaalde manier uit moet zien. Stel de zetters doen iets niet goed, dan hebben de lassers daar last van.’ Waarom ging je zelf de vakopleiding techniek doen? ‘Ik ben als kind opgegroeid in het bedrijf. Toen ik hier begon, kon ik een technische tekening lezen en me het eindproduct voor ogen halen. Dat is wat anders dan het echte werk. Naast ons zit een locatie van Stichting Vakopleiding Techniek. De directeur had een nieuwe assistente aangenomen en hij vroeg ons of we samen een basisopleiding in de avonduren wilden volgen. Dat betekende een jaar lang één avond in de week lassen, draaien, frezen: alle facetten die we ook hier hebben. Vond ik heel interessant. Ik heb nu veel meer gevoel bij wat we doen, wat de medewerkers maken.’ Wat heb je eraan dat die vakopleiding pal hiernaast zit? ‘We hebben zes bbl’ers via hen rondlopen, mbo’ers die werken en leren tegelijk. Nogal wat jongeren blijven bij ons werken na hun diplomering en vertellen het verder aan anderen op de vakschool. Tijdens een scholings- en beroepenmarkt bij de vakopleiding hebben we 360 graden foto’s in een virtual reality-bril geprojecteerd. Dat spreekt jongeren aan. Ze rijden ook vaak langs ons bedrijf, herkennen het logo. We hebben een goede naam in de regio, nog steeds zijn mensen verrast hoe opgeruimd en ordelijk zo’n metaalbedrijf als het onze is.’ Hoe beschrijf je jouw manier van leidinggeven? ‘Ik ben niet autoritair. Ik wil op een nieuwe

• ‘Een oude hiërarchische structuur met strakke lijnen is niet meer van deze tijd.’ • ‘Ik ben niet van het pats-boem veranderen, maar we moeten met onze tijd mee. • ‘Robots kunnen zwaar werk verlichten, zodat mensen hier langer met plezier kunnen werken.’ • ‘Willen leren, doorzettingsvermogen en affiniteit hebben met metaal: dat telt het zwaarst.’

manier aansturen en zoveel mogelijk de verantwoordelijkheid bij de medewerkers zelf leggen. Ze moeten de ruimte hebben om zich te ontwikkelen en hun ideeën en mening te geven. Daar worden we alleen maar beter en slimmer van. Ik ga in gesprek en geef aan dat mensen verbeteringen kunnen aandragen. Dat zijn ze van oudsher niet gewend, voorheen vertelde één directeur wat er moest gebeuren. Dat ging heel goed, mijn vader heeft een succesvol bedrijf opgezet, iedereen had veel respect voor hem. Er was wederzijds een warme band. Maar tegenwoordig moeten we het veel meer samen doen en veel communiceren. Iedereen is even belangrijk. Een oude hiërarchische structuur met strakke lijnen is niet meer van deze tijd.’ Is de structuur dan ook anders? ‘Dat harkje in het organogram houd je altijd. Maar iedereen staat voor mij op gelijk niveau. Natuurlijk hebben we leidinggevenden die het werk coördineren en mensen aanspreken op hun gedrag als dat nodig is. Maar we doen het met elkaar. Het was in het begin aftasten. Dat mijn broer en ik het anders doen dan onze vader, hebben we ook een paar keer expliciet verteld. Als ik op dezelfde manier zou moeten werken als hij, zou ik het niet volhouden. Dat past niet bij mij. Ik heb daarin ook veel te leren en stappen te zetten. Soms gaat het voor mij niet snel genoeg, maar ik probeer de mensen zo veel mogelijk in mijn ideeën mee te nemen. Ik heb afgelopen jaren veel geleerd.’ Wat zou je nog beter willen doen? ‘Ik zou meer tijd willen hebben om nog meer aandacht aan de medewerkers te geven, nog meer in gesprek te gaan. We hebben niet echt een vaste overlegstructuur. Een wekelijks vast overleg heeft ook geen functie. Dat past niet binnen de mentaliteit van ons bedrijf. Ik zoek nog naar een goede manier waarop medewerkers zich kunnen uiten. En hoe ik op mijn beurt het beste kan communi-

‘Carel van Sorgen van 247TailorSteel heeft me over van alles aan het denken gezet.’ Zijn openheid verdient navolging, vindt Marloes Kepser: ‘Er zijn talrijke mooie bedrijven in Nederland, we moeten de deuren niet stijf dichthouden.’ Foto: Gerard Verschooten

ceren over mijn plannen. We hadden eerst een jaarlijkse bijeenkomst, ik wil nu elk kwartaal een bijeenkomst om mensen te vertellen over het bedrijf en welke veranderingen we doormaken. Ik ben niet van het pats-boem veranderen, maar we moeten met onze tijd mee. Dat moet je blijven uitleggen.’ Waar denk je dan aan? ‘We willen bijvoorbeeld een papierloze fabriek, er gaat nu heel veel papier rond en dat is nooit actueel. Dus willen we overal schermen neerhangen met tekeningen en andere informatie. Maar dan komen de vragen: “Moet ik nu dan alles achter de computer doen?” “Kan ik mijn tekening alsnog printen?” Het is onwennig. Als je het uitlegt, zien

ik juich het toe als mensen een opleiding willen doen voor hun ontwikkeling. Soms nodigen we iemand uit op de werkvloer: een klant die waterstofgasinstallaties verkoopt en aan wie wij onderdelen toeleveren, heeft samen met een lasadviseur een verhaal gehouden over wat erbij komt kijken, waarom alle keuringen nodig zijn. Dan zien onze lassers ook waarom ze zelf steeds certificaten moeten halen. Het geeft meer feeling als je het geheel ziet. Leverancier MCB uit Valkenswaard heeft een materiaalcursus gegeven.’ Waar kijk je naar als je mensen aanneemt? ‘Het gaat erom of iemand past binnen het bedrijf. Soms heeft een sollicitant een curriculum vitae waarvoor je je petje afneemt. Maar er moet een klik zijn met de collega’s en de sfeer. Diploma’s zijn belangrijk, maar ervaring in de praktijk is net zo belangrijk. Stel, iemand heeft jarenlang vakantiewerk gedaan bij een montagebedrijf, maar niet het juiste diploma. Dan heeft hij wel de ervaring die we kunnen gebruiken. Het is gevaarlijk om mensen vooral op hun diploma’s te beoordelen. Wie het inzicht en de drive heeft, komt er wel. Willen leren, doorzettingsvermogen en affiniteit hebben met metaal: dat telt het zwaarst.’

‘Soms mogen de mentaliteit en motivatie van de nieuwe generatie beter’

mensen in dat online informatie handiger is. We hebben ook al jaren een lasrobot en kijken samen met klanten wat voor robots hier nog meer een aanvulling kunnen zijn. Robots kunnen zwaar werk verlichten, zodat mensen hier langer met plezier kunnen werken.’ Wat doe je aan opleiden? ‘Iedereen mag aangeven als hij een opleiding wil doen in het verlengde van zijn werk. We doen geen harde beloftes voor een andere functie of een ander niveau. Iedere functie bij ons is vervuld. Daar ben ik open en transparant over. Maar

Maak je je zorgen over het aanbod van mensen en hun competenties? ‘Soms mogen de mentaliteit en motivatie van de nieuwe generatie beter. Jongeren willen interessant werk, anders gaan ze weer. Ik snap dat ze na een paar jaar soms ergens anders willen kijken. De meesten zijn van harte welkom als ze daarna hier terug willen komen met alle opgedane

ervaring. Het gras is altijd groener bij de buren, ga daar maar kijken of het beter bij je past. We doen veel om mensen te binden en te boeien. We bieden een prettige werkomgeving, goede werkomstandigheden. Er is veel afwisseling door de veelheid aan klanten.’ Eén van jullie kernwaarden is ‘gedijen op vertrouwen’. Wat bedoel je daarmee? ‘We komen onze afspraken na, richting klanten en medewerkers. We bouwen intern en extern aan partnerschap. Ik geef vertrouwen, ik vertrouw erop dat mensen kwaliteit leveren, dat ze ook elkaar erop aanspreken als iemand de kantjes er vanaf loopt. Soms is het lastig om iedereen gemotiveerd te krijgen. Mensen moeten snappen dat goed werk leveren belangrijk is. De meesten snappen dat ook prima. Voorop lopen in duidelijkheid is ook zo’n kernwaarde: we zeggen waar het op staat, zodat mensen weten waar ze aan toe zijn.’ Wat is mooi aan je directeurschap? ‘Ik ben trots op dit bedrijf, op de mensen en de producten, op wat er nog voor ons ligt. We zijn goed, maar hoe kunnen we nog beter worden? Pas geleden nodigde Carel van Sorgen van 247TailorSteel in Varsseveld me uit. Ik greep het met beide handen aan, ik heb grote bewondering voor hem, hij is een inspiratiebron. Hoe 247TailorSteel zijn processen op orde heeft, is indrukwekkend. Hoe ze daar in ploegen werken en met het personeel omgaan: op de werkvloer worden veel data verzameld en daar hangen ook extra beloningen aan vast. Carel van Sorgen heeft me over van alles aan het denken gezet. Er zijn talrijke mooie bedrijven in Nederland, we moeten de deuren niet stijf dichthouden. Misschien ben je concurrent van elkaar, maar we hebben allemaal onze eigen klantenkring en kunnen veel van elkaar leren.’

april 2019

MORE TOUCH. MORE PC. MORE POWER. www.br-automation.com/multitouch

< < < < < < < < <

THEMA HUMAN CAPITAL: RESULTAAT BEHALEN VERGT VEEL MEER DAN RESULTAATGERICHTHEID

CONFED GROUP ZIT NOOIT OM MEDEWERKERS VOOR ASSEMBLEREN VERLEGEN

‘PRODUCTIVITEIT DOET NIET ONDER VOOR DIE IN EEN REGULIER BEDRIJF’ Directeur Peter Hobbelen van Confed Group is gegrepen door het sociaal ondernemerschap. Hij bouwt aan een netwerk van ondernemingen in de maakindustrie. Het wordt een satellietorganisatie met Amersfoort als kennis- en ontwikkelcentrum en, over het land verspreid, allerlei productielocaties waar een fors percentage medewerkers vanuit de oude sociale werkvoorziening en de participatiewet werkt. Confed in Dordrecht is nu al één van die locaties. ‘Als ik niet binnen vijf jaar een bedrijf heb met zeg duizend mensen, dan zal niemand me erg serieus nemen in mijn streven naar inclusieve arbeid.’

• Peter Hobbelen heeft een missie: zo veel mogelijk mensen met afstand tot de arbeidsmarkt zinvol werk laten doen. • De medewerkers zijn ‘absoluut loyaal’ aan het bedrijf. • Het mixed people-concept met marktconforme activiteiten werkt. • De arbeidsmarkt kijkt nog onwennig aan tegen deze mensen als serieus arbeidspotentieel.

DOOR LUCY HOLL

arenlang stond Jolanda vleeswaren te snijden bij een slagerij. Ze kwam zonder werk en zat vijf jaar thuis. Nu bedient ze met veel plezier de slangenpers bij Confed in Dordrecht. Ze maakt en controleert afsluitingen op slangen voor kokendwaterkraan Quooker. Na al die jaren thuis zitten, stelde Baanbrekend Drechtsteden haar voor om eens bij Confed te kijken. ‘We kregen een rondleiding, ze dachten aan iets met de printplaten voor mij. Maar we liepen langs de pers en ze zagen dat dit werk me aansprak. Ik vind het leuk om met machines te werken. Het was even wennen om weer elke dag te werken, maar nu voel ik me helemaal thuis. Ik weet precies wat ik moet doen.’ Ze zit op een ‘mannenafdeling’, zegt ze. ‘Ze helpen me met tillen, als ik dat vraag. Maar ik probeer het altijd eerst zelf.’ Binnen Baanbrekend Drechtsteden werken de Sociale Dienst Drechtsteden, UWV en Randstad Groep Nederland samen om mensen met een uitkering of arbeidsbeperking weer aan het werk te krijgen. ‘Jolanda kwam heel onzeker binnen, maar ze voelt zich nu als een vis in het water. Ze heeft zo'n wilskracht, ze doet niet onder voor de collega’s’, zegt Karen van Rijs, personeelsadviseur, job- en verzuimcoach en preventiemedewerker bij Confed. Directeur Peter Hobbelen en zij kunnen een hele trits voorbeelden noemen van mensen die bij Confed precies op hun plek zijn.

MAN MET EEN MISSIE Peter Hobbelen heeft een missie. Hij wil zo veel mogelijk mensen met – zoals de overheid dat noemt – afstand tot de arbeidsmarkt zinvol werk laten doen. Daar varen werknemers en werkgevers wel bij. Tot vorig jaar stond op het pand in Dordrecht nog de naam AssemblyPartner. Hobbelen was directeur-eigenaar van het bedrijf met 130 medewerkers dat hij van de sociale werkvoorziening had overgenomen. Afgelopen zomer

Peter Hobbelen en Karen van Rijs: ‘Iedereen op de werkvloer heeft zijn eigen problematiek waarmee rekening gehouden wordt en andersom. Dat zorgt uiteindelijk voor een productiviteit die niet onder doet voor die in een regulier bedrijf.’ Foto’s: Sam Rentmeester

nam Hobbelen ook het bedrijf Confed Groep (100 medewerkers in Amersfoort en 170 medewerkers in Slowakije) over van Arjan Reedijk en werd zijn AssemblyPartner onderdeel van die Confed Group. De groep ontwerpt, assembleert, monteert en produceert hoogwaardige elektro(tech)nische modules en systemen. In Dordrecht valt 80 procent van de medewerkers onder de categorie ‘mensen met afstand tot de arbeidsmarkt’, zo ook Jolanda. In Amersfoort is die verhouding precies andersom. ‘Beide vestigingen hebben vanzelfsprekend een eigen cultuur. Die brengen we bij elkaar. Dat is wennen, maar wat ik zie is heel positief. We zijn

onlangs met de top-twintig van het management de hei op geweest en hebben het onder meer over de kernwaarden van Confed Group gehad. Zonder dat ik een voorzet hoefde te geven, kwamen we eensgezind tot dezelfde waarden: mensgericht, resultaatgericht en klantgericht, met als overkoepelend sausje de focus op impact en zingeving. We willen mensen perspectief geven.’ De missie van Confed Group was al ‘Bringing technology to life’. Daar is nu aan toegevoegd ‘by innovating products and processes with great people’. Hobbelen: ‘We zijn een commercieel bedrijf dat LEES VERDER OP PAGINA 25

april 2019

[Click & Connect]

PushPull produces the best connections in no time.

The interface with added value for your device. Operates all lifelines: power, signal and data. Corresponds to industrial Ethernet standards. The easiest and fastest way to safely connect devices, with time savings of up to 60%.

FOLLOW OUR LEAD. Als system supplier en EMS specialist ontwikkelt, industrialiseert en produceert Variass elektronische en mechatronische hightech oplossingen voor haar klanten. Variass draagt bij aan producten die er in onze wereld écht toe doen. Voor de markt van morgen, op het gebied van Defensie & Security, Medisch en Industrie. +31 (0) 598 61 94 75 | contact@variass.nl | www.variass.nl

april 2010

VERVOLG VAN PAGINA 23

goede producten aan zijn klanten levert en continu aan innovatie doet. We kijken hoe we onze productieprocessen zo kunnen inrichten dat we met onze medewerkers een zo efficiënt mogelijke productie draaien. En dan met great people.’

TIG ZONNEBANKEN De medewerkers in Dordrecht komen uit de doelgroep van de vroegere sociale werkvoorziening en de participatiewet. Ze hebben in meer of mindere mate een arbeidsbeperking en zijn vaak niet in staat om op eigen houtje werk te vinden en te houden. Sommigen hebben een fysieke of verstandelijke beperking, bij anderen spelen psychische problemen. Karen van Rijs kent ieders achtergrond, indicatie, competenties en bijzonderheden. Zij weet precies wie het beste waar kan werken, zodat de productiviteit maximaal is. Het is hier geen sociale werkplaats meer. Het is een regulier, commercieel bedrijf, er moet productie gedraaid worden. Maar medewerkers die even die aandacht nodig hebben, krijgen die van haar. ‘We kijken bij iedereen wat hij kan en niet wat hij niet kan. Waar zitten de kwaliteiten? De meesten werken zelfstandig, ze weten wat ze moeten doen. Mensen zijn enthousiast en trots, ze doen weer mee. Je ziet het in Facebookberichtjes: “Vandaag hebben we weer tig zonnebanken in elkaar gezet voor klant Sunshower.” De klant reageert daar weer op met een like. Dit is een doelgroep die schouderklopjes nodig heeft. Van “Fijn dat je er weer bent, we hebben je gemist”.’

ARBEIDSRITME VASTHOUDEN Peter Hobbelen noemt de medewerkers ‘absoluut loyaal’ aan het bedrijf, het feit dat ze deze kans krijgen om te werken, waarderen ze. Elke afdeling heeft een afdelingshoofd, met daaronder team-

‘We kijken bij iedereen wat hij kan en niet wat hij niet kan’

verantwoordelijken. Ze begeleiden in het werk en geven instructies. Personele zaken worden begeleid door Karen van Rijs. Want natuurlijk, er zijn medewerkers met sociale problemen, schulden of verslavingsproblematiek. Dat nemen mensen mee naar hun werk. ‘Sommigen worden somber als de blaadjes gaan vallen. Dat moet je in de gaten houden. Ik word ingeseind, haal ze even uit hun werk en maak een praatje. We proberen te voorkomen dat al die thema’s ook bij de werkleiding en op de afdeling terecht komen.’ Als Karen van Rijs er niet uitkomt, kan ze doorverwijzen naar externe hulp of bijvoorbeeld een sociaal wijkteam inschakelen. ‘Mensen hebben vaak niet de vaardigheden om zelf hun zaken op te lossen, maar soms is het met één telefoontje van mij gebeurd. Dan kunnen ze zich weer op hun werk

Jolanda staat achter de slangenpers bij Confed: ‘Ik vind het leuk om met machines te werken.’

concentreren.’ Wat er ook speelt: het is belangrijk dat mensen gewoon komen werken en in hun arbeidsritme blijven. Peter Hobbelen: ‘Als je medewerkers zo ondersteunt, is dat net het beetje extra wat ze nodig hebben. We hebben nauwelijks verloop. Er wil hier niemand weg. Niet omdat ze niet hard hoeven te werken, maar omdat ze worden geaccepteerd en gewaardeerd.’ Er zijn nogal wat mensen die elders hebben gewerkt en daar door hun bijzonderheden het pispaaltje werden, zich niet staande konden houden. Hier vallen ze niet op. ‘We zijn hier net even wat verdraagzamer onderling, iedereen heeft zijn eigen problematiek waarmee rekening gehouden wordt en andersom. Dat zorgt uiteindelijk voor een productiviteit die niet onder doet voor die in een regulier bedrijf.’ Complex werk is wellicht niet haalbaar voor de meesten, maar door het werk uit elkaar te trekken en er kleinere taken van te maken, lukt het wel. Karen van Rijs: ‘Overal liggen goede beschrijvingen bij: hoe controleer je een product, welke tools gebruik je? We werken met mallen om het werk eenvoudiger te houden.’ Smart beamers, cobots en smart glasses doen langzamerhand hun intrede voor nog meer ondersteuning.

STERKE CONCENTRATIEBOOG Het mixed people-concept met marktconforme activiteiten werkt. Het is een misvatting dat het lekker goedkoop is om mensen met achterstand op de arbeidsmarkt aan het werk te zetten. ‘Misschien had ik met enkel reguliere werknemers wat minder mensen nodig, maar dan zou ik nooit die motivatie en loyaliteit ervaren. Ik durf ook te stellen dat reguliere medewerkers sommige taken absoluut niet beter zouden doen. Een

aantal mensen heeft een concentratieboog waar ik nog wat van kan leren. Werk waarbij veel mensen al snel zouden afhaken, doen ze in een continu tempo, met dezelfde kwaliteit.’ Peter Hobbelen wil het bedrijf in rap tempo verder uitbouwen. ‘Als ik niet binnen vijf jaar een bedrijf heb van zeg duizend mensen, dan zal niemand me erg serieus nemen in mijn streven naar inclusieve arbeid. Ik wil een stevig fundament neerzetten en hoop dat het ook navolging krijgt. Laatst had ik een toeleverancier op bezoek die bijna van zijn stoel afgleed van verbazing. Hij zit ernstig verlegen om arbeidskrachten, ik heb geen enkel probleem met de capaciteit. Als ik een high-end engineer of een embedded software engineer nodig heb voor de ontwikkelclub in Amersfoort, moet ik natuurlijk ook goed zoeken. Maar het aanbod van mensen die assembleren is meer dan voldoende.’ Onderdeel van zijn missie is om meer bedrijven uit de sociale werkvoorziening te halen en bij de Confed Group te trekken. In de sociale werkvoorziening werken nog zo’n 100.000 mensen, onder wie 18.000 in industriële bedrijven. ‘Daar zie ik mogelijkheden. Ze bellen nu mij al in plaats van dat ik erachter aan moet lopen, omdat ze in mijn concept geloven.’ Eigenlijk zit het hem dwars dat er altijd gesproken wordt over mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt, wil hij nog even kwijt. Dat waren ze misschien toen ze nog niet bij Confed werkten. ‘Maar nu zou ik ze veel eerder mensen met een voorsprong op de arbeidsmarkt willen noemen. Ik geloof ook dat niet zij een afstand hadden tot de arbeidsmarkt hadden maar eerder dat de arbeidsmarkt een afstand had tot deze groep.’ De arbeidsmarkt kijkt nog heel onwennig aan tegen deze mensen als serieus arbeidspotentieel. ‘Maar als bedrijven er serieus werk van maken zijn ze heel goed, efficiënt en met continuïteit in te zetten in tal van processen.’ www.confed.eu

april 2019

THEMA RESULTAAT BEHALEN VERGT VEEL MEER DAN RESULTAATGERICHTHEID

MANAGERS OP ZELFVERKENNING IN EEN STEEDS COMPLEXERE WERELD

STILSTAND IS VOORUITGANG Managers doen hun werk beter als ze af en toe wat wijsheid tanken en aan zelfreflectie doen. Maar ja, geen tijd, kan niet, komt ooit nog wel, klinkt het. Sommigen pakken dat anders aan, en doen een leiderschapsprogramma, gaan op pelgrimage of nemen rigoureus een sabbatical. Dat werpt zijn vruchten af. Wie geen tijd heeft, kan tijd maken. Een minuut of tien mediteren op een dag doet al wonderen.

DOOR LUCY HOLL

eo Erwin Hissink van Kinkelder Saw Blade Group in Zevenaar (380 medewerkers), wereldspeler op het gebied van industriële cirkelzaagbladen, vertrok recentelijk ‘zomaar’ een week naar San Francisco. ‘Waarom ben ik dit programma in hemelsnaam gaan doen? Ik ben al zo vaak weg van mijn bedrijf ’, peinsde hij toch weer even. Hissink neemt deel aan de Global Innovation Leadership Course van vijf maanden. Dat is een internationaal executiveprogramma van Comenius in Leusden voor managers die ‘inspiratie, richting en best practices zoeken om hun koers te bepalen in deze complexe en soms verwarrende wereld’ en die de harde noodzaak zien van nieuwe manieren van denken en organiseren. ‘Een tijdreis naar de toekomst’, noemt Comenius het. De deelnemers hebben bijzondere bijeenkomsten in innovatiehubs als Eindhoven, San Francisco, Silicon Valley en Shanghai. Hissink: ‘Tsja, het blijft lastig om tijd te nemen voor dit soort zaken. De waan van de dag is te vaak leidend. Maar wil je met je bedrijf overleven, dan moet je desondanks proberen om af en toe uit die dagelijkse

versiteiten van Stanford en Berkeley: wat zijn de technologieën van de toekomst, hoe manage je disrupties, wat kan een bedrijf met alle maatschappelijke uitdagingen? ‘Als ik dan eenmaal in het vliegtuig zit, zijn de twijfels snel weg. Veel ondernemers gunnen zich de tijd niet voor zo’n programma. De werkdruk is natuurlijk hoog. Maar dit is avontuur, dit is openstaan voor het onbekende. Ik neem tijd voor zelfreflectie en denk na over mijn kernwaarden.’ Grote veranderingen in het bedrijfsleven blijven lastig, weet hij inmiddels uit ervaring. ‘Mensen houden het vaak liever bij het oude. Ik wil mijn bedrijf en mijn medewerkers in het veranderingsproces meekrijgen. Daarom probeer mezelf continu te ontwikkelen.’

ZELFVERKENNING Bijna een kwart eeuw organiseert Comenius ('Voor wie alles al denkt te weten') programma’s voor visie- en leiderschapsontwikkeling. Vrijplaats Comenius, gelieerd aan de Rijksuniversiteit Groningen, laat leiders reflecteren op ‘het veilige en bekende en het ongemakkelijke en vreemde’. Waartoe zijn wij op aarde, is een vraag die binnen de leergangen graag gesteld wordt. Of nog zo eentje: ‘Zorg je wel goed voor je ziel?’, zegt directeur Pieter-Matthijs Gijsbers. ‘We willen drukbezette bestuurders en executives op gezette tijden uit hun werk laten stappen en aan zelfverkenning laten doen.’ Waarom doen ze wat ze doen, doen ze het effectief, hebben ze er plezier in, hoe ‘organiseren’ ze hun gevoel? Gijsbers: ‘Mensen leren vaak beter luisteren. Ceo’s die voortdurend zelf aan het woord zijn in vergaderingen, horen niks. Wie spreekt, vertelt wat hij al weet. Ben je nieuwsgierig naar de ander, naar het nieuwe? Dat zijn heel basale vragen, met invloed op je zakelijke en persoonlijke leven. ‘

‘Wie voortdurend zelf aan het woord is in een vergadering, hoort niks’

gang van zaken te stappen. Ik wil weten hoe ik – en daarmee mijn bedrijf – optimaal kan acteren in een steeds veranderende markt. Dat uitwisselen van ideeën met ondernemers uit compleet verschillende sectoren is zo boeiend.’

DISRUPTIEF Het ‘global’ van de course spreekt Hissink aan: Kinkelder exporteert 95 procent van zijn producten naar zo’n tachtig landen. En goed leiderschap en aandacht voor innovatie noemt hij cruciaal. In de VS was de groep onder meer te gast op de uni-

april 2019

PELGRIMEREN IN DE BOSSEN Gijsbers woont in Beek-Ubbergen en heeft een opvallend project bedacht. In zijn achtertuin

loopt de Walk of Wisdom, een eigentijdse pelgrimsroute van 136 kilometer vanuit Nijmegen (zie kader). ‘Een prachtig initiatief. Ik ben zelf ook een verwoed pelgrim, wie niet in zijn leven? Bij Comenius gaan managers tot nu toe vooral figuurlijk met elkaar op pelgrimage.’ Hij bedacht een combinatie: laat een groep managers samen over de pelgrimsroute lopen en bied hun een pelgrimage vol ontmoetingen. De route staat vast. Maar op een bepaald punt sluit bijvoorbeeld de rector van de Radboud Universiteit aan voor een gesprek, op een ander punt zingt een koor een diepzinnig lied, elders is een meditatie op het Waalstrand. Een pilot met een woningcorporatie is gaande. ‘Misschien laten we de deelnemers ook eens een stuk helemaal alleen lopen om hun zonden te overdenken’, lacht Pieter-Matthijs Gijsbers. ‘Pelgrimeren moet je eigenlijk alleen doen.’ Zelf pelgrimeerde hij ooit in Israël. Hij had het ambitieuze plan om van Eilat naar Libanon te lopen, maar liet dat al snel los. Toeval bepaalde zijn verdere route. Hij ging op pad zonder te weten wie hij zou ontmoeten en waar hij ’s avonds zou eindigen. Die vrijheid ervaren, het tempo vertragen: louterend noemt hij het. ‘Stel dat je in je manier van managen ook die ruimte kunt inbouwen. Oké, doelen halen is belangrijk voor een onderneming, maar er is ook zoiets als afstand nemen, loslaten, overdenken. Dat is voor veel mensen een enorme ontdekking. Het geeft energie.’ Pelgrims lopen in een natuurlijk tempo met de neus naar voren. Een mooie metafoor, vindt Gijsbers: ‘Het is verdergaan op je pad en dingen achterlaten. Al kun je altijd even teruggaan en een stuk opnieuw lopen.’

WANDELEN ALS WAY OF LIFE ‘Zo, en nu ga je zeker de Kilimanjaro beklimmen’, zeiden mensen tegen duurzaam ondernemer Ivo van Zuidam, toen hij aankondigde dat hij een sabbatical ging houden. Van Zuidam studeerde werktuigbouwkunde en bedrijfskunde, werkte in de automotive en bij organisatieadviesbureau Accenture, zette met een partner First Consulting op en verkocht zijn aandeel in 2016. Het bedrijf was groot en succesvol, maar de waan van de dag slokte hem op. Die Kilimanjaro in Tanzania trok hem helemaal niet. Hij wilde bij zijn gezin zijn, niets hoeven, afstand nemen, wijsheid opdoen. Hij volgde cursussen architectuur, filosofie en

De Walk of Wisdom rondom Nijmegen leidt grotendeels over onverharde paden. Foto: Jan Alers

natuurkunde en zat een week in een klooster. Ook Van Zuidam woont in de buurt van Nijmegen en liep de Walk of Wisdom, deels alleen, deels met anderen. ‘Ik ben me diepgaand in wandelen en de goede effecten ervan gaan inlezen. Het is een way of life geworden.’ Langzamerhand ontstonden plannen voor nieuwe ondernemingen, met als absolute randvoorwaarde het behoud van een goede werk-privébalans. ‘Ik wil kennis overdragen, ik ben goed in nieuwe business ontwikkelen en weet hoe ik bedrijven door onstuimige groeifasen heen moet loodsen. Daarom begeleid ik nu ondernemers en managers.’ En opmerkelijk: Van Zuidam neemt ook zijn klanten mee de bossen in. ‘Eén-op-één. Het is voor velen een openbaring, ze komen in dikke auto’s aanrijden, en voelen in de loop van de dag dat er ruimte in hun hoofd komt. Ze kunnen met meer afstand naar zichzelf en hun organisatie kijken en gaan met glasheldere inzichten terug. Stilstand is vooruitgang, dat idee.’

EIGENTIJDS PELGRIMEREN Pelgrimsroute Walk of Wisdom (136 kilometer) leidt door een gevarieerd landschap met on-Nederlandse hoogteverschillen. Het grootste deel is onverhard. Vertrek- en eindpunt is Nijmegen. Ieder loopt de tocht op eigen wijze: in een aantal dagen achtereen, in maandelijkse etappes, alleen, in een groep. Het liefst met telefoon en internet uit. De route bestaat vier jaar. Inmiddels hebben al zo’n 4.000 mensen een startpakket aangeschaft. De Walk of Wisdom won onlangs de publieksprijs in de wedstrijd ‘Maak Gelderland mooier: de Gelderse Prijs voor Ruimtelijke Kwaliteit 2018’ van de provincie Gelderland. www.walkofwisdom.org

EMOTIONEEL BREIN Van Zuidam vertelt over de amygdala in het oudste deel van onze hersenen. Dat ‘emotionele brein’ staat de hele dag aan en heeft te maken met waakzaamheid, stress, angst en niet meer kunnen ontspannen. ‘Managers willen alles weten, alles doen, ze vergaderen de hele dag. Ga de natuur in en de wijsheid komt vanzelf. Vaak zijn het uiterst rationele mensen die ik begeleid, maar er heeft nog nooit iemand gezegd dat dat wandelen waardeloos is.’ Een kleine twee jaar geleden zette Van Zuidam het Humboldt Huis op, een netwerk van experts. ‘Humboldt’ staat symbool voor ondernemerschap, verbeelding en het bieden van compleet andere perspectieven op strategische vraagstukken. En onlangs richtte hij samen met twee zakenpartners TOM op. TOM levert technisch operationeel management, direct inzetbaar voor de energietransitie. Winstmaximalisatie boeit hem totaal niet meer. ‘Ik wil creëren, inspireren. Als je enkel economische belangen najaagt, gaan we met zijn allen ten onder.’

DOEN, DOEN, DOEN Laurens Guelen, manager continuous improvement bij FrieslandCampina Coöperatieve Zaken, zoekt het ook steeds meer in innerlijke balans. Hij zet binnen FrieslandCampina projecten op om leaner te werken, broodnodig in steeds veranderende markten. Iedereen staat continu in de modus ‘doen, doen, doen’, ervaart hij. Hij ziet collega’s om zich heen met stress- en gezondheidsklachten die ’s avonds en in het weekend toch vrolijk doorwerken. ‘Vroeger nam ik letterlijk een stapel vakliteratuur op papier mee naar huis. Nu is de verleiding groot om online door te gaan, dat kan altijd en overal. Natuurlijk is het goed dat de dingen gebeuren. Maar compleet gefocust zijn op werk is niet slim op den duur.’ Over een paar jaar wil hij ergens vanuit Portugal

in een maand tijd iets van 600 kilometer alleen lopen en in pelgrimsstad Santiago de Compostela eindigen. En ook hij heeft het startpakket van de Walk of Wisdom bij Nijmegen aangeschaft en loopt die route alvast als goede oefening. ‘Het mooie van een pelgrimage is het teruggeworpen worden op jezelf. Het is ontdekken, doorgaan, zelf dingen oplossen. Ik ervaar het als zeer verrijkend.’

TORNADO Guelen mediteert dagelijks een minuut of tien. En als er iets lastigs speelt, dan juist nog wat langer. Hij doet af en toe mee aan een stilteweekend. Het heeft hem rustiger gemaakt, hij kan meer afstand nemen. Hij trekt de vergelijking met een tornado. ‘In de kern daarvan is het windstil, en kun je kijken wat er aan de hand is om je heen. Aan de randen van de tornado raas je alleen maar mee. Die andere manier van kijken helpt me in mijn werk: mijn collega’s en het bedrijf worden daar eveneens beter van.’ Hij zoekt ook wijsheid in boeken, en noemt bijvoorbeeld de bestseller ‘Kom hier dat ik u kus’ van Griet Op de Beeck. Dat boek gaf hem meer kijk op zijn plek in zijn familiesysteem en wat zo’n plek in iemands leven doet. ‘Mijn valkuil is mijn enorme betrokkenheid, ik loop andere mensen soms voor de voeten. Ik snap nu beter waar mijn bevlogenheid vandaan komt. Traditionele managementboeken en -trainingen gaan vooral over cognitieve aspecten, dat is de bovenkant van de ijsberg, het gaat erom wat onder water zit. Je kunt wijsheid overal vinden.’

www.kinkelder.nl www.comeniusleergang.nl www.tomwerkt.nl www.humboldthuis.nl www.frieslandcampina.com

april 2019

SAMENWERKING

MEYN LEVERT SLACHTLIJN VOOR VOLLEDIG NIEUWE, BEST-IN-CLASS FABRIEK NORSK KYLLING

‘WE MOESTEN AL IN EEN VROEG STADIUM CONCRETE INFORMATIE GEVEN’ Hoe haal je een miljoenenopdracht binnen? Door een optimale, state-of-theart aanbieding te doen natuurlijk, maar ook door véél geduld uit te oefenen, een hoop energie erin te steken, heel vaak op en neer te reizen naar de klant en te zorgen dat het vertrouwen en het goede gevoel er is. Zo scoorde Meyn Food Processing Technology uit Oostzaan de order voor een nieuwe slachtlijn (waarde ‘tussen de 10 en 20 miljoen euro’) van Norsk Kylling in Noorwegen. De eerste steen van de ultramoderne fabriek moet nog worden gelegd. ‘Zo’n greenfield-project kom je niet elk jaar tegen, aldus area salesmanager Aize Land. DOOR LUCY HOLL

e inkt van het contract is nauwelijks droog, maar er wordt in Oostzaan al druk geëngineerd aan de nieuwe slachtlijn voor Norsk Kylling. Het heeft jaren

DUURZAAM EN ETHISCH ‘Het is onze droom om een fabriek te bouwen die niet alleen kip van de hoogste kwaliteit en de laagste prijs voor klanten garandeert, maar ook op alle niveaus ethisch en duurzaam is’, aldus Kjell Stokbakken, ceo van Norsk Kylling. ‘De consument wil gezonde producten, traceerbaar en duurzaam geproduceerd.’ Norsk Kylling werkt nauw samen met zo’n 150 lokale boeren. Pluimveebedrijven in Noorwegen zijn veelal kleinschaliger dan in Nederland. De ultramoderne productiefaciliteit moet een zeer lage footprint hebben qua energieverbruik en CO2-uitstoot. Samen met TrønderEnergi en GBS ontwikkelt Norsk Kylling een intelligent energiesysteem. Voor allerlei leveranties zijn contracten afgesloten met vooraanstaande partijen in Europa, naast Meyn gaat het bijvoorbeeld om Norwegian Dynatec, JBT FoodTech, Marel en Cabinplant. De fabriek vormt het beginpunt van een nieuw industriecluster in het gebied met een totale investering van 185 miljoen euro.

april 2019

Aize Land is accountmanager bij Meyn voor onder meer Scandinavië, Italië en Australië. Zeer uiteenlopende landen, zo lijkt het, maar ‘ze hebben allemaal een sterke focus op veiligheid en technologie en op een sterk geautomatiseerde productie’. Foto’s: Meyn

geduurd voordat het zover was. Al in 2016 kwam Norsk Kylling bij Meyn met plannen voor een nieuwe fabriek. Wat heet: het moest de best-inclass slachterij in Europa worden, qua dierenwelzijn, duurzaamheid, energieverbruik, hygiëne, onderhoud en rendement (in dit geval: hoeveel vlees er van een geslachte kip af komt). De huidige slachterij van Norsk Kylling in Støren zit op 9.000 kippen per uur, dat moet naar 15.000 stuks per uur. Daarbij willen de Noren zo weinig mogelijk mensen aan de lijn hebben, want die zijn moeilijk te vinden en duur. Dus moet alles zo veel mogelijk geautomatiseerd verlopen. Met een zo gering mogelijke footprint wat betreft CO2-uitstoot.

ANDERE EIGENAAR ‘Norsk Kylling is al langer klant van Meyn’, vertelt Aize Land. ‘Ze hebben in Støren diverse apparatuur van ons staan voor hun primair proces, soms ook tweedehands. Een jaar of zeven geleden zijn ze overgenomen door de Noorse supermarktketen REMA 1000 en sindsdien is er een groot veranderproces op gang gekomen. Ze hebben nu ook een andere relatie met hun toeleveranciers. Voorheen deden ze aardig wat onderhoud zelf, in 2014 hebben we een service agreement getekend: onze specialisten doen gericht, preventief onderhoud, kunnen op afstand op de controlepanelen meekijken en geven advies. Meyn heeft sowieso 24/7 een help-

desk ter beschikking voor zijn klanten wereldwijd.’ Norsk Kylling zag de performance verbeteren. De samenwerking met Meyn is stevig en het onderlinge vertrouwen groeide.

IDEEËN SPUIEN Meyn levert aan pluimveeverwerkingsbedrijven in meer dan honderd landen en was daarom één van de partijen die destijds benaderd werden om mee te denken over de nieuwe slachterij, die bij Orkanger in het midden van Noorwegen, niet ver van Trondheim, aan een fjord moet komen te staan. Een heel stel toeleveranciers moest eerst een globale offerte en lay-out indienen. Vervolgens werd een aantal van hen uitgekozen om mee te draaien in workshops in Noorwegen. Onder leiding van een Deense consultant moesten ze uitgebreid vertellen hoe zij de nieuwe slachterij zouden inrichten, wat voor technologie ze konden inbrengen, en hoe er volgens hen een optimaal rendement behaald zou kunnen worden. Aize Land: ‘Wij namen deel met een groepje specialisten van Meyn. In dezelfde workshop zaten vertegenwoordigers van Ishida, een van oorsprong Japans bedrijf met een vestiging in GrootBrittannië, specialist in het verpakken van de kip aan het eind van de productielijn. We hebben samen oneindig zitten schuiven met machines, er kwamen allerlei ideeën op tafel. Het ging er zeer serieus aan toe, zo’n compleet nieuwe slachterij vanuit het niets bouw je niet zomaar. We moesten

in die workshops al in een vroeg stadium concrete informatie geven.’ Norsk Kylling gebruikte de workshops heel slim om alle eigen wensen aan te scherpen. Aan de hand van de opgedane informatie schreven de Noren een tenderdocument met de exacte eisen en specificaties.

EIGEN ZALEN EN DEUREN In november 2017 kwam er een officiële Request for Tender. Net na de jaarwisseling van 2017-2018 leverde Meyn zijn aanbiedingsdocument in en volgde er nog een presentatie in Noorwegen. Eind januari startten de eerste prijsonderhandelingen. ‘In zo’n tender wordt erg veel gevraagd, je kunt als aanbieder niet overal ja op zeggen, dus werk je met een deviation list: wat kunnen we wel of niet leveren.’ De data staan in het geheugen van Aize Land gegrift: op 19 en 20 februari waren de eindonderhandelingen, in een hotel in Trondheim met nog steeds meerdere gegadigden. Meyn moet het in dit soort procedures veelal opnemen tegen bekende concurrenten, waaronder Marel Stork Poultry Processing uit Boxmeer en Linco Food Systems uit Denemarken. ‘We hebben elkaar in het hotel niet gesproken, wel gezien. Dat ging allemaal in eigen zalen en via eigen deuren. De klant had er ook geen belang bij dat we elkaar

tussendoor zouden spreken. Het is één groot onderhandelingsspel, op technologie, op prijs. Wij waren opnieuw met een forse delegatie vanuit Meyn vertegenwoordigd, inclusief de verkoopdirecteur en degene die het project nu trekt.’

GOEDE BORREL

Toen viel in dat Noorse hotel de beslissing: De Meyn Rapid Plus Breast Deboner wordt onderdeel van de nieuwe productielijn. twee van de drie onderdelen van de tender waarop Meyn had ingeschreven, waaronder het grote primary aldus Aize Land. Meyn is gekozen om zijn uitsteprocessing-deel, gingen naar Meyn. Het gaat om kende naam in de wereld, denkt hij. ‘We bouwen alles na de aanvoer van de kippen van opfokboertechnologisch hoogwaardige lijnen en leveren derijen, dat wil zeggen de hele processing aan de uitgebreide ondersteuning. We hebben de lijn slachtlijn: het ontveren, schoonmaken, koelen, volgens de stand van zaken van dat moment automatisch opdelen in vleugeldelen, borstdelen verkocht, maar nemen alle innovaties van nu en poten, ontbenen, verdelen op gewicht en kwanatuurlijk mee.’ liteit door vision technology, et cetera. En vanzelfsprekend zit er ook weer een servicecontract 100 PROCENT aan vast. Voor het Inmiddels zit Meyn midden in de engineeringsverwerken en verfase, de klant wil alle ontwerpen in 3D aangepakken daarna werd leverd krijgen. Het terrein bij Orkanger is bouwhet Deense Cabinrijp en de eerste steen wordt weldra gelegd. plant geselecteerd, Najaar 2020 gaat Meyn leveren, voorjaar 2021 een concurrent van worden de installaties opgebouwd en getest. ‘Ik Ishida waarmee ben meer dan twee jaar intensief met dit traject Meyn in de workbezig. Dit doe je voor 100 procent of je doet shop zat. ‘Je hebt het niet. Zo’n bijzonder greenfield-project kom gedurende zo’n proje niet elk jaar tegen, het gaat meestal om verces geen idee naar vanging van oude lijnen of uitbreiding op een wie de opdrachten bestaand terrein van de klant. Dit wordt voor uiteindelijk gaan en ons ook een belangrijk referentieproject, waar we of er wat terugkomt nieuwe klanten mee naartoe kunnen nemen. voor alle inspanninNorsk Kylling vindt dat prima, ze produceren gen. Misschien ga je voor de eigen markt: de productie daar is duur, met lege handen vlees is duur, exporteren doen ze niet of nauwenaar huis. We heblijks. Iedereen mag komen kijken.’ ben naderhand in het hotel een goede www.meyn.com Impressie van het nieuwe complex van Norsk Kylling bij Orkanger. borrel gedronken’, www.norsk-kylling.no

‘IN NOORWEGEN IS MEER KETENINTEGRATIE’ ‘In Noorwegen kan zo’n nieuwe plant waarbij Norsk Kylling nauw samenwerkt met kippenboeren in de omgeving veel sneller en makkelijker van de grond komen dan in Nederland. Daar is meer integratie’, zegt Albert Hoekerswever. Hij begeleidt sinds een jaar of tien bedrijven in de agrifoodketen om samen te werken aan gedeelde waardeproposities. Hoekerswever is initiatiefnemer van KIP van Oranje, een Keten Innovatie Platform gericht op de ontwikkeling van vitale en duurzame ketenconcepten in de pluimveesector door middel van cocreatie. ‘In Nederland zijn veel ketens nog steeds sterk gefragmenteerd. Vergeleken met het buitenland hebben we hier een unieke ketenstructuur, waarbij elke schakel verant-

woordelijk is voor zijn eigen ‘winkel’. Dat maakt het lastig om partijen te verbinden. Iedereen is toch vooral met zijn eigen belang bezig, niet met het gezamenlijk ketenbelang. Dat is wel aan het veranderen, want ketensamenwerking komt steeds meer voor. Veel seinen in de markt staan op groen, maar de praktijk is weerbarstig. Dat is echter een kwestie van tijd.’ KIP van Oranje is waardegedreven en gericht op het verkorten van de keten en het uitbouwen van innovaties tot integrale oplossingen. Het platform is bezig om een nieuw cocreatieproject op te zetten, waarover Hoekerswever nog niet veel kan zeggen. KIP van Oranje neemt graag de rol van matchmaker en ketenwaarderegisseur

op zich. Het platform werkt met innovators samen aan vraagstukken die het individuele bedrijfsbelang overstijgen en tegelijkertijd impact hebben op het functioneren van de keten en het imago van de sector. De opensource insteek staat voorop. KIP van Oranje werd vorig jaar geïntroduceerd tijdens de internationale vakbeurs VIV Europe 2018 in Jaarbeurs Utrecht en presenteerde zich onlangs met het congres ‘The Dutch way of circular agriculture’ tijdens VIV Asia in Bangkok.

www.pluimveeweb.nl/kennispartner/ kip-van-oranje/

april 2019

PRODUCTIESTRATEGIE

THERMO FISHER VIERT ZEVENTIG JAAR ELEKTRONENMICROSCOPIE

VAN CONJUNCTUURGEVOELIGE TECHNOLOGY PUSHER NAAR STEVIGE MARKTLEIDER

‘Zo werkt dat in onze sector. Klanten werken voor hun onderzoek met onze apparatuur, geven hun feedback en dragen zo in belangrijke mate bij aan onze innovaties.’ Vice-president Hein Gijsbers (rechts) en product marketing manager Marc Storms bij de Cryo TEM. Op de achtergrond doen klanten uit Zweden er hun eerste ervaringen mee op. Foto: Bart van Overbeeke

april 2019

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

Deze maand viert de ontwikkeling en bouw van elektronen-microscopen in Eindhoven haar zeventigste verjaardag. Een schets van hoe dit bedrijf zich – eerst als Philips, toen als FEI en tegenwoordig als Thermo Fisher Scientific – ontwikkeld heeft: van technologiegedreven onderneming uitsluitend gericht op de wetenschappelijke markt, tot een marktgedreven bedrijf met drie hoofdmarkten: materiaalkunde, halfgeleiders en biologie/life sciences. Tegelijk een onderneming die al decennia groeit door op gezette tijden technologische doorbraken te realiseren, met steeds de klant als wegbereider. r zit voor bijna dertig jaar historisch besef aan tafel. Vice-president Hein Gijsbers is reeds acht jaar in dienst, productmarketingmanager Marc Storms al weer 21 jaar. Ze werken voor een bedrijf dat zeventig jaar geleden als Philips Electron Optics van start ging. Dat in 1997 werd overgenomen door het Amerikaanse FEI Company en dat sinds 2016 als divisie Materials & Structural Analysis (MSD) deel uitmaakt van het eveneens Amerikaanse concern Thermo Fisher Scientific. Het jubileum markeert het jaar – 1949 – waarin de eerste commerciële elektronenmicroscoop van de hand ging. Een technologie die de Duitse natuurkundige Ernst Ruska als geestelijk vader heeft, maar waarvoor ook dankbaar gebruik is gemaakt van de gloei- en röntgenlampenkennis waar het moederbedrijf groot mee is geworden.

• ‘Elke belangrijke innovatieslag heeft zich vertaald in een hogere omzet’ • De FIB -applicatie maakte de instrumenten plots interessant voor de halfgeleiderindustrie. • De klant was hard nodig om zichtbaar te maken welke toepassingen relevant waren. • ‘De detailengineering en productie van de onderdelen laten we aan toeleveranciers’

Waarmee hij tegelijk duidt op de Transmissie Elektronen Microscoop (TEM) die de onderneming op de markt brengt, naast de Scanning Elektronen Microscoop (SEM), die bij uitstek geschikt is om het oppervlak van een object zichtbaar te maken. De FIB-applicatie maakte de instrumenten van Philips plots ook interessant voor de halfgeleider-industrie, voor het bestuderen van chips. Rond 2007 – het bedrijf heette inmiddels FEI – kwam daar de derde belangrijke markt bij: de life sciences oftewel de laboratoria van universiteiten, onderzoeksinstituten, academische ziekenhuizen en de farmaceutische industrie.

VERGROTINGSFACTOR VAN TWEE MILJOEN Het basisprincipe van de elektronenmicroscoop heeft veel gemeenschappelijk met de fotonische of lichtoptica, een technologie die in 1670 ontstond met de uitvinding van de lichtmicroscoop door de Delftenaar Antoni van Leeuwenhoek. Hein Gijsbers heeft een nagemaakt exemplaar van het apparaatje onder een stolp op zijn bureau staan. Waar dat gebruikmaakt van fotonen om een object zichtbaar te maken, benut de elektronenmicroscoop daarvoor elektronen. Vervolgens wordt de elektronenbundel niet door een set glazen lenzen geleid om een beeld met een hoge resolutie te produceren, maar door een elektromagnetisch veld, opgewekt door elektromagnetische lenzen. De eerste instrumenten van dit type die Philips op de markt bracht, hadden een vergrotingsfactor van maximaal 80.000. De modernste apparaten zijn in staat tot meer dan twee miljoen keer te vergroten. ‘Daarmee maak je een object zichtbaar dat 6.000 keer kleiner is dan de breedte van een haar. Als je onze microscopen als een verrekijker zou kunnen hanteren, kun je vanaf de maan een boomblad in je tuin onderscheiden’, illustreert Gijsbers.

INNOVATIESLAGEN Sinds de start in ‘49 is de omzet van de onderneming gegroeid, veelal gelijkmatig, maar soms ook schoksgewijs. ‘Elke belangrijke innovatieslag die we hebben kunnen maken, heeft zich vertaald in een hogere omzet’, weet Gijsbers. De ontwikkeling van het veldemissie elektronenkanon (field electron gun (FEG)) in 1978 produceerde een veel intensere elektronenbron, waardoor de resolutie van de beelden een grote stap vooruit maakte. Een uitkomst voor de materiaalkundigen, wetenschappers die toen nog een groot deel van de klandizie vormden. Tien jaar later bracht Philips de Focussed Ion Beam (FIB) op de markt. Toen al was de onderscheidende factor niet meer de vergroting, maar een specifieke toepassing. ‘Met een ionenstraal kan tegenwoordig een deel uit een sample gesneden worden’, schetst Storms. ‘Zo blijft er een plakje over dat dun genoeg is om een elektronenbundel doorheen te sturen, om zo het binnenste van de sample te kunnen bestuderen.’

CRYO-ELECTRON MICROSCOPY De positie op die markt is fors versterkt met de meest recente, baanbrekende innovatie: Cryo-Electron Microscopy Single Particle Analysis, kortweg CryoEM SPA. Met die technologie worden samples, eiwitten bijvoorbeeld, razendsnel afgekoeld waardoor het water erin een uiterst fijne ijsstructuur krijgt, zogeheten ‘amorf ijs’. Zo komt het preparaat in een ‘stabiele toestand’. ‘Van die bevroren structuur wordt een groot aantal elektronenmicroscopische opnamen gemaakt’, legt Storms uit. ‘Die vertalen we met intelligente software naar een 3D-opname van de eiwitstructuren in de sample. Zo maken we bijvoorbeeld de interactie tussen de verschillende eiwitten zichtbaar. Je kunt er dus duidelijk proteïnen mee zien. Voorheen werd dat gedaan met technieken als NMR en kristallografie, totdat klanten ontdekten dat onze Cryo-EM SPA veel betere resultaten oplevert.’ Het bezorgde FEI in de life sciences de marktleiderspositie. Dat ‘ontdekken’ door klanten ging niet vanzelf, verhaalt Gijsbers. ‘Aan cryoelektronenmicroscopie is decennialang gewerkt door tal van wetenschappers, alvorens wij de techniek in 2008 met de introductie van onze Titan Krios TEM op de markt brachten. Vervolgens is er een onderzoeksgroep mee

‘Opschalen vergt dat je je niet laat leiden door het not invented here-syndroom’

LEES VERDER OP PAGINA 33

april 2019

creating machines together

ontwikkeling en serieproductie van mechatronische machines en systemen

SYSTEM DEVELOPMENT

SYSTEM ENGINEERING

WWW.M-T-A.NL

SYSTEM SUPPLY

VERVOLG VAN PAGINA 31

aan de slag gegaan die in 2009 voor het eerst over haar ervaringen publiceerde in Nature magazine. Een tweede groep maakte vervolgens de voordelen openbaar. En zo is de bal gaan rollen.’ In 2017 kregen de verkoopcijfers van de onderneming – inmiddels in handen van Thermo Fisher Scientific – een extra boost toen drie wetenschappers, de Zwitser Jacques Dubouchet, de Duitser Joachim Frank en de Schot Richard Henderson, de Nobelprijs ontvingen voor hun grote bijdrage aan de ontwikkeling van de cryo-elektronenmicroscopie.

NAAR MARKTGEDREVEN ‘Zo werkt dat in onze sector. Klanten – want dat zijn deze drie winnaars ook – werken voor hun onderzoek met onze apparatuur, geven hun feedback en dragen zo in belangrijke mate bij aan onze innovaties. Wij beschikken over een omvangrijke Advisory Board waarin we met klanten uit onze drie hoofdmarkten uitwisselen waar we mee bezig zijn. Professor Henderson, een moleculair bioloog van Cambridge University, heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan onze direct electron detector die de elektronenbundel omzet in beeld. Die is zo gevoelig dat daarmee uit elektronenbundels van een lage intensiteit een beeld met een hoge resolutie geproduceerd kan worden. Die lage intensiteit voorkomt dat het preparaat gaat koken. Voorheen moest het daarvoor chemisch behandeld worden, waardoor de opnames minder scherp werden’, aldus Storms. Dat voluit benutten van de inzichten van de klant heeft een extra impuls gekregen onder de FEI-ceo Don Kania. Was het bedrijf in de Philips-tijd sterk technologiegedreven, georganiseerd rond productgroepen, onder Amerikaanse leiding werd de organisatie marktgedreven, ingericht rond

marktgroepen. Want die klant was niet alleen hard nodig om mee te ontwikkelen, maar ook om zichtbaar te maken welke toepassingen voor de markt relevant waren. Gijsbers: ‘Technologisch zou het mogelijk zijn nog kleiner te kijken. Maar meer detail kunnen zien dan afzonderlijke atomen heeft niet veel zin. Dus moet je scoren met het ontwikkelen van specifieke applicaties van de elektronenmicroscoop, zoals de Cryo TEM.’

ECOSYSTEMEN

THERMO FISHER SCIENTIFIC De divisie Materials & Structural Analysis (MSD) van Thermo Fisher Scientific maakt deel uit van de brand Thermo Scientific. Andere ‘merken’ zijn Applied Biosystems, Invitrogen, Fisher Scientific and Unity Lab Services. Daarmee biedt de multinationale onderneming een zeer breed aanbod: van pipetjes voor bloedafname tot high-end analysesystemen. Over 2018 behaalde het beursgenoteerde bedrijf een omzet van 24 miljard dollar met wereldwijd zo’n 70.000 medewerkers. MSD, dat zijn hoofdkantoor heeft in Hillsboro, maakt geen eigen financiële cijfers bekend sinds de overname in 2016. Toen beschikte de onderneming over 3.000 werknemers en was goed voor een omzet van 1 miljard euro. Sindsdien is het personeelbestand met ongeveer 20 procent per jaar gegroeid.

Klanten van Thermo Fisher Scientific zijn dus een zeer belangrijke partij in het ecosysteem van de onderneming. Maar leveranciers zijn dat evenzeer, voegt Gijsbers er meteen aan toe. Mee-ontwikkelende leveranciers als imec in Leuven, Prodrive in Eindhoven en Jenoptics in het Duitse Jena. Partijen die bepaalde elektronica leveren of verantwoordelijk zijn voor delen www.thermofisher.com/fei van de elektronendetector. ‘Alles wat direct te maken heeft met de elektronenkolom, met de bron en de stacks van elektromagnetische lenzen ontwikkelen en assembleren we zelf hier in Eindhoven. De detailengineering en productie van de onderdelen laten we over aan toeleveranciers.’ De vestigingen in het Amerikaanse Hillsboro en het Tsjechische Brno beschikken over een kwalitatief vergelijkbaar ecosysteem. ‘Onze vestiging in Hillsboro ligt recht tegenover een grote r&d-vestiging van Intel. In Brno wordt nauw samengewerkt met de grote Brno University of Technology. In die stad zitten we al dertig jaar en in die tijd heeft die vestiging zich enorm ontwikkeld. Het is nu onze grootste site, waar zeer veel gedreven, heel goed opgeleide, innovatieve mensen werken aan met name de SEM.’ Toen tussen 2008 en 2010 productie- en ontwikkelcapaciteiten werden overgeheveld naar Tsjechië, was er in Eindhoven in eerste instantie de nodige weerstand, uit vrees voor het verloren gaan van kwaliteit en arbeidsplaatsen, weet Gijsbers. ‘Opschalen vergt dat je je niet laat leiden door het not invented here-syndroom. Groeien kunnen de drie vestigingen mede dankzij elkaar. Met elk hun eigen ecosysteem.’

GEEN ARBEIDSMARKTPROBLEEM

3D-reconstructie van het SARS-virus verkregen met de Cryo-EM SPA. Opnames als deze hebben het inzicht in de structuur van dit potentieel dodelijke virus verbeterd en zo bijgedragen aan de ontwikkeling van een beter vaccin. Foto: Thermo Fisher

Zo heeft het bedrijf zich ontwikkeld van een technology push-onderneming, actief op alleen de academische markt, tot een market pull-onderneming actief op drie hoofdmarkten. Veel minder gevoelig voor de nukken van de volatiele halfgeleiderindustrie, maar, met de Cryo-EM SPA marktleider in de life sciences. Veel energie wordt momenteel gestoken in het gebruiksvriendelijker maken van de microscopen, een uitdaging waarin de in 2012 verworven Franse imaging processing-specialist VSG een belangrijke rol speelt. Het betreden van compleet nieuwe markten staat niet op de agenda. Voor een snellere groei is dat ook niet nodig, maakt Hein Gijsbers duidelijk. Cijfers kan en mag hij van het moederconcern niet geven, maar een jaarlijkse toename van het aantal medewerkers in zowel Eindhoven als Brno met meer dan 20 procent is veelzeggend. ‘Een krappe arbeidsmarkt? Nee, daar merken we niets van, niet in Tsjechië, maar ook niet hier. Wij beschikken over fantastische technologie. Mensen vanuit de hele wereld komen graag hierheen om daarmee aan de slag te kunnen.’

april 2019

Uw sector is ons vertrekpunt.

Als ondernemer wilt u graag een bank die aandacht heeft voor uw sector. Onze sectorspecialisten denken graag met u mee. Zij zijn op de hoogte van de actuele ontwikkelingen binnen de industrie. En weten wat nu nodig is om uw plannen op korte en lange termijn te realiseren. Voor meer informatie: abnamro.nl/industrie

PROCESVERBETERING

HAVATEC MECHANISEERT KLANTEN EN AUTOMATISEERT EIGEN PROCESSEN

‘EAGERNESS OM TE AUTOMATISEREN IS HIER GROOT’ Door mechanisatie is de snijbloemensector een stuk minder arbeidsintensief geworden, mede dankzij de sorteer-, bos- en handlingmachines van Havatec. Dit snelgroeiende bedrijf investeerde de afgelopen twee jaar stevig in nieuwbouw en automatisering. ‘We hebben grote slagen gemaakt in procesbeheersing en -efficiency.’ Mede dankzij PLM Xpert, dat met PRO.FILE PLM de verbindende schakel leverde tussen het CAD-programma (Solid Edge) en het eveneens nieuwe ERP-systeem (Ridder iQ). DOOR PIM CAMPMAN

avatec is gespecialiseerd in mechanische oplossingen voor de snijbloemenindustrie, gecombineerd met in eigen huis ontwikkelde software. Het NoordHollandse bedrijf ontwikkelt, bouwt, verkoopt, installeert en onderhoudt machines in heel veel soorten en maten. Dit betreft onder meer boeketlijnen, transportbanden, elastiekbinders en vuilafvoersystemen, in drie categorieën: low-, mid- en hightech. In het hoge segment biedt Havatec sorteermethoden aan gebaseerd op röntgen-, kleurencameraen infraroodtechniek. Trosrozen, gerbera’s, tulpen, anjers, lelies, alstroemeria’s: voor iedere snijbloem is er een passende oplossing, die op turnkey basis in binnen- en buitenland wordt geleverd. ‘Wij hebben klanten over de hele wereld, behalve Antarctica’, claimt Havatec.

INNOVATIE LEVENSADER ‘Innovatie is de levensader van ons bedrijf ’, zegt Johan Immink, manager engineering. ‘Zo’n twintig mensen zijn continu bezig om nieuwe concepten te ontwikkelen, want de insteek is om elke jaar twee nieuwe machineconcepten op de markt te brengen. De marktsegmenten zijn ook niet zo groot dat je elk jaar honderden machines aan de man kunt brengen. Er zijn, zeg maar, niet honderd gerbera-telers te bedenken die nog geen machine van ons hebben. Wel zie je dat bloementelers opschalen, waardoor het voor hen interessant en rendabel is om van bijvoorbeeld lownaar mid- of hightech te gaan. Hun oude systeem nemen we dan zonder meer terug, zeker als dat van ons komt. Dat refurbishen we dan en zoeken er een koper voor. Wij zijn een dienstverlener, die zijn klanten helpt hun stelen tegen een zo laag mogelijke kostprijs te verwerken.’

ALLES OP ÉÉN PLEK Augustus vorig jaar verhuisde Havatec van Noordwijkerhout naar Nieuw-Vennep. De belangrijkste reden: alles op één locatie doen.

Johan Immink: ‘De afgelopen vijf jaar zijn we enorm gegroeid, van zo’n dertig naar tachtig medewerkers. Daardoor moesten we steeds ruimtes bijhuren. Op het laatst zaten we op tien plekken op het industrieterrein in Noordwijkerhout. Al dat heen en weer gerij en spullen bij elkaar zoeken was een verspilling van tijd en geld.’ Een enorm verschil met vandaag. In Nieuw-Vennep huist heel Havatec in één fraai en ruim pand: 4.000 Johan Immink, manager engineering van Havatec, in de nieuwe, lichte bedrijfsruimte: vierkante meter bedrijfs‘Wij zijn een dienstverlener, die snijbloementelers helpt om hun stelen tegen een zo ruimte, 1.500 vierkante laag mogelijke kostprijs te verwerken.’ Foto: Pim Campman meter kantoorruimte. Ontworpen en ingericht met oog voor wat er bij een fijne hoofden van mensen en er ging heel veel tijd verwerkplek komt kijken: daglicht waar je ook bent, loren met zoeken.’ Kortom, Havatec was eraan zit-stabureaus en goed geoutilleerd. En boventoe dieper inzicht in en meer greep op de procesdien efficiënt, mede dankzij de vier automatische sen te krijgen. magazijntorens, 11,5 meter hoog en met 340 plateaus.

LASTIGE ERP-KEUZE MEER GREEP EN INZICHT Die Kardex-torens zijn het zichtbare gedeelte van de automatiseringsslag die Havatec de afgelopen twee jaar heeft geleverd. Maar zonder een goede, onderliggende it-infrastructuur kun je daar niets mee. Immink: ‘Toen ik in maart 2017 binnenkwam, was er consensus over dat er een ERP-systeem moest komen, maar concreet was er niets. Ja, Solid Edge (CAD-tekenprogramma, red.) en heel veel Excel-bestanden. Dat ga ik niet afkraken, want het werkte wél: informatie was traceerbaar, hoewel lastig, tijdrovend en niet waterdicht qua risico op fouten. Er was geen voorraadbeheersysteem, alle servicebonnen werden handmatig aangemaakt, de monteurs hadden geen zekerheid of wat op de stuklijsten stond er daadwerkelijk was, enzovoort. Veel kennis zat in de

Allereerst werd een aantal ERP-leveranciers geconsulteerd. Immink: ‘De keuze was uitermate lastig, om twee redenen: alle prospects hadden zich super ingeleefd in hoe onze processen verlopen; dat verdient echt een compliment. En de tweede reden betreft iets waar je in alle automatiseringstrajecten tegenaan loopt: je koopt iets en implementeert het, maar je weet niet precies wat het kan. Daar kom je pas na verloop van tijd achter.’ Een lang verhaal kort: Havatec koos voor Ridder iQ. ‘Hun propositie was dik in orde en ze hebben bijna duizend klanten in de maakindustrie, dan doe je toch iets goed.’ Het was nog wel een dingetje dat Solid Edge en Ridder iQ niet rechtstreeks te koppelen zijn. LEES VERDER OP PAGINA 37

april 2019

april 2010

STEPHANIE Stephanie Veltkamp is directeur van Jeveka in Almere. Jeveka is leverancier van bevestigingsartikelen voor de best passende verbinding. Het bedrijf investeert continu in zijn medewerkers, klanten, producten en leveranciers.

VITALER PERSONEEL, VERANDERINGSGEZINDER PERSONEEL Meegaan met de snelle veranderingen op het gebied van automatisering en robotisering. Werken tot 67 jaar of ouder. Voor bedrijven biedt dit grote kansen en mogelijkheden. Tenminste, als we in een ideale wereld zouden leven waarin iedereen een leven lang fit en vitaal blijft en veranderingen omarmt. Mijn ervaring is dat medewerkers echt wel open staan voor verandering en, als het werk interessant is, ook voor langer werken. Toch is dit niet altijd even makkelijk. Het brengt voor veel mensen zelfs serieuze uitdagingen met zich mee. Meegaan met veranderingen is makkelijker wanneer je je fit voelt. Dus om als bedrijf mee te gaan of zelfs voorop te lopen op het gebied van robotisering en automatisering, is het van belang om vitale medewerkers te hebben. Die ook tegen hun zestigste nog open staan voor nieuwe systemen. Mensen van die leeftijd hebben per slot van rekening nog een jaar of tien tot het pensioen en dat is best lang als je je werk niet meer kan bijbenen. Niet-gemotiveerde collega’s verminderen de motivatie van anderen. Een neerwaartse spiraal. Om die te voorkomen zijn wij een vitaliteitstraject gestart. We geven via een webportaal, workshops en coaching aandacht aan voeding, bewegen en ontspanning. Het aantal deelnemers en hun enthousiasme is groot: mensen stimu-

leren elkaar. Het is zeker niet de bedoeling dat iedereen eind dit jaar een marathon loopt en alleen maar worteltjes knabbelt, maar een iets beter gewicht, een beetje meer bewegen, een goede nachtrust en wat meer groente en fruit doen al wonderen voor je energie. Ik merk dat mensen echt bezig zijn met hun levensstijl, ze spreken elkaar erop aan. Dit jaar gaan we over op een nieuw computersysteem. Een grote verandering. Ik hoor steeds vaker van medewerkers dat ze niet kunnen wachten tot ze mogen testen en tot we echt overstappen. Een enorme vooruitgang in de veranderbereidheid. Mensen willen wel veranderen, maar ze willen niet graag veranderd worden. We hebben niet de verandering gepropageerd, maar de veranderbereidheid gestimuleerd. Vitale mensen zijn veranderingsgezinder, want ze hebben er de energie voor. Er zijn nog meer voordelen aan vitale medewerkers. Het is in deze tijd van arbeidsmarktkrapte ideaal wanneer je medewerkers tot hun 67e goed inzetbaar zijn en proactief meegaan met veranderingen. Tegelijk is het ook een prachtige employer branding waardoor we meer proactieve medewerkers aantrekken. In plaats van een neerwaartse, hebben we nu een opwaartse spiraal te pakken. En het grootste voordeel van vitaliteit voor mij is dat het me meer energie en enthousiasme geeft om met vitale en proactieve mensen te werken.

www.jeveka.com

VERVOLG VAN PAGINA 35

Daarvoor kwam PLM Xpert uit Bergambacht in beeld. Dat softwarebedrijf bood met het databeheersysteem PRO.FILE een off-the-shelf oplossing. Die meer doet dan koppelen alleen, vertelt Johan Immink: ‘Data zoeken in Solid Edge gaat via een directory-structuur, en dat is behoorlijk

‘We hadden niks, dat maakt het ook makkelijker’

lastig. Daarmee vergeleken is het terugzoeken en hergebruiken van iets wat eerder getekend is in ProFile een stuk eenvoudiger. Je kunt niet alleen de hele machinesamenstelling bekijken, maar ook revisies daarop zijn gedocumenteerd en snel op te zoeken.’

inzicht’. ‘Je hebt toegang tot heel veel data, die je kunt analyseren en gebruiken bij bijvoorbeeld je inkoop.’ Hij noemt nog een grote pre: ‘Minder zoekfrustratie.’ Om het plaatje compleet te maken, regelt het warehousemanagementsysteem Power Pick Global het beladen en ontladen van de magazijntorens. ‘Wij sturen het systeem aan via ERP. We maken in ERP een order aan, er gaat een signaaltje naar de toren, een lade met (ook) de juiste onderdelen gaat naar beneden en een ledlamp geeft aan welk onderdeel de monteur moet hebben.’ PRO.FILE ging vorig jaar april live, Ridder iQ een maand later en sinds de verhuizing op 15 augustus draait alles, ook het Kardex-systeem. Hoe is de implementatie gegaan? ‘Best tijdrovend, maar het is wel soepel verlopen. Ook omdat er eagerness was om te automatiseren: de mensen waren al dat zoeken en die tijdverspilling zat. Dus de veranderbereidheid is heel groot. En we hadden niks, dat maakt het ook makkelijker.’ Van PLM Xpert horen we dat een interne dedicated projectmanager – in dit geval Johan Immink – goed werkt: ‘Met één aanspreekpunt hoeft de leverancier niet steeds het hele bedrijf door.’

NU EVEN CONSOLIDEREN GROTE VERANDERBEREIDHEID Versiebeheer dus, waarvoor in PRO.FILE de structuur ‘as designed, as built, as maintained’ ontwikkeld is. Met, zegt Immink, een hele trits voordelen: snelle reproduceerbaarheid, minder risico op fouten, veel tijdwinst en ‘ontzettend veel

Plannen om meer stappen te zetten in automatisering heeft Havatec voorlopig niet. ‘We hebben gezegd: laten we eerst de bestaande processen automatiseren en, als we dat voor elkaar hebben, een tijdje consolideren. Pas als bedrijfsbreed de handelingen geautomatiseerd zijn, kun je zeggen:

PRO.FILE ‘Met PRO.FILE kunnen alle aan producten, onderdelen en materialen gerelateerde data en documenten op een zeer gedetailleerd niveau gemanaged worden’, verklaart Bas Verbunt, consultant bij PLM Xpert. ‘Daarmee is het de product data backbone voor alle digitale informatie die relevant is voor een product: één systeem dus voor het beheren van alle productgerelateerde documenten. PRO.FILE ondersteunt innovatie door meer hergebruik en het hebben van een compleet digitaal productdossier. Dankzij deze volledige digitalisering van de CAD- en ERP-omgeving heeft Havatec in korte tijd productdatamanagement volledig kunnen invoeren.’

dit of dat werkt niet helemaal goed of prettig en dit of dat erbij zou toch wel fijn zijn. Maar zo ver zijn we voorlopig niet; we zitten nog steeds in de implementatiefase. Binnenkort zetten we een enquête uit om de tevredenheid van onze medewerkers te peilen en te achterhalen of we nog issues gemist hebben.’

www.havatec.com www.plmxpert.nl www.profile-plm.nl www.ridder.nl

april 2019

SAMENWERKING

RUBIX EN FREUDENBERG VERSTERKEN ELKAAR IN PARTNERSHIP

‘WE VOEGEN KENNIS TOE, WE KLIMMEN IN DE KETENS’ Rubix is in Europa de grootste toeleverancier van parts, spare-parts en industrial supplies, met 1,6 miljoen producten in het assortiment. Partnerships met klanten en leveranciers vormen de kern van de strategie. De net beklonken samenwerking met het Duitse Freudenberg Sealing Technologies, toonaangevend producent van onder andere afdichtingen en technische componenten voor de automotive en algemene industrie, past daar naadloos in.

DOOR JOS CORTENRAAD

et is half februari als Bjorn Emonts in het hoofdkantoor van Rubix Benelux in Son en Breugel de eerste meeting met het nieuwe team van twaalf productspecialisten afsluit. ‘Een enthousiaste club met ambities’, stelt de product category director tevreden vast. ‘Ervaren specialisten die zijn vrijgemaakt om zich te verdiepen in het productengamma van Freudenberg. Geen sinecure, want dat assortiment bestaat uit duizenden onderdelen voor pompen, aandrijvingen, hydraulische systemen, enzovoort. Denk aan diverse soorten afdichtingen, ventielen, membranen, accumulatoren, balgen, pakkingen. Kortom, het complete gamma, dat heel breed wordt toegepast in de maakindustrie en machinebouw.’ Rubix is vanaf nu preferred distributor van Freudenberg in de Benelux. ‘Uiteraard is het dan wezenlijk dat onze mensen deze producten goed kennen als ze bij bestaande klanten of nieuwe prospects binnenkomen.’

Van links naar rechts achter een stel oliekeerringen: Marcel Rozendaal, sales director Benelux bij Freudenberg, Bjorn Emonts, product category director, en Meino Noordenbos, ceo Benelux (beiden Rubix Group). Foto: Bart van Overbeeke

weerslag op de machinebouw en de gebruikte componenten. De groothandel wordt steeds belangrijker in de driehoek met producent en klant.’

LANGDURIGE SAMENWERKING NIEUWSTE NORMEN Een groothandel met diepgaande productkennis. Dat lijkt overdreven. ‘Juist niet’, zegt directeur Meino Noordenbos van Rubix Benelux. ‘De markt verandert, de maakindustrie verwacht van zijn toeleveranciers meer en meer toegevoegde waarde. Een flens, nanometer of stuk gereedschap uit het magazijn halen en versturen, dat is geen kunst. Daarmee is ook geen marge te halen. Er is altijd wel een concurrent die het goedkoper doet, al dan niet uit Azië.’ De klantvragen worden in zijn ogen ook steeds complexer en ingewikkelder. ‘Het gaat erom dat je de klant ontzorgt, adviseert bij de juiste keuze, meedenkt en kijkt naar alternatieven voor de standaardoplossingen. Bijvoorbeeld onderdelen die duurzamer zijn, minder onderhoud vergen, minder snel slijten’, zegt hij. ‘Of die voldoen aan de nieuwste normen. In de voedingsindustrie bijvoorbeeld worden de eisen praktisch met de dag opgeschroefd. Dat heeft zijn

april 2019

Dichter op de klant zitten, de strategie is niet nieuw. Eerder bouwde Meino Noordenbos onder de naam Biesheuvel Techniek en later BT Bram-

‘Groothandel steeds belangrijker in de driehoek met producent en klant’

oem’ers als tweede. ‘Na de fusie tussen Biesheuvel en Brammer hebben we een assortiment met ruim 1,6 miljoen artikelen beschikbaar. Gereedschappen, smeermiddelen, lagers, hydrauliek, pneumatiek, persoonlijke bescherming en meetapparatuur. Daar kan geen concurrent in Europa aan tippen.’ Wat ook helpt, is dat Rubix doorgaans met een vestiging dicht bij de klant in de buurt zit en vanuit centrale magazijnen in onder meer Venlo snel kan leveren. ‘Het is echter de kunst om bij zo veel mogelijk klanten dat brede pakket te leveren en langdurige samenwerking aan te gaan. Daarin hebben we de laatste jaren de nodige vooruitgang geboekt. We hebben partnerships met oem’ers zoals Canon Océ, ITM, KMWE en Zehnder en beheren nu de magazijnen voor zo’n vierhonderd grote en kleine ondernemingen. We zijn hoger in de keten geklommen, zitten aan tafel met r&d-afdelingen en denken mee over innovaties.’

NIEUW KLANTENBESTAND mer met een aantal overnames aan een netwerk van 72 vestigingen in de Benelux met 950 medewerkers. Met de groothandel voor het mkb als eerste pijler en de partnerships met de grotere

Op het gebied van afdichtingen was er echter nog een wereld te winnen voor Rubix. ‘Klopt’, zegt Bjorn Emonts. ‘We werkten al langer met producten van Freudenberg en Dichtomatik, maar

nu worden we preferred distributor. Daar zijn we uiteraard erg gelukkig mee. Het vult een lacune in ons dienstenaanbod én we krijgen toegang tot een nieuw klantenbestand.’ Marcel Rozendaal, regionaal verantwoordelijk voor Freudenberg en directeur van Dichtomatik, knikt. Ook hij is tevreden met de samenwerking. ‘In de wereld van de oem’ers hebben we een uitstekende positie’, zegt hij. ‘Daar zitten we ook aan tafel als supplier die meedenkt en unieke producten en oplossingen bedenkt en maakt. Onze r&d-afdeling is voortdurend bezig met innovaties. Freudenberg is een innovatief bedrijf met 50.000 medewerkers, aanwezig in zestig landen en met een omzet van meer dan 10 miljard euro, maar het blijft voor ons lastig om het mkb te bereiken.’ Zijn salesafdeling richt zich voornamelijk op oem’ers, distributeurs en nichemarkten. De strategie is vooral de samenwerking zoeken met grote distributieorganisaties in Europa, die een breed klantenbestand hebben en daardoor veel mensen kunnen bereiken. ‘Samen met de distributeur wordt dan een programma opgezet, waar ook de juiste productkennis op de juiste plaats gedoseerd wordt aangeboden. Rubix zit wel in dat fijnmazige netwerk in de Benelux, waar wij graag gebruik van maken.’

FORSE INVESTERING Dat zal niet vanzelf gaan. ‘Nee’, erkent Bjorn Emonts. ‘Het kost tijd en investeringen voordat we het productengamma van Freudenberg volledig beheersen. Vandaar het twaalfkoppige team

RUBIX NAAR BIC-CAMPUS Rubix vestigt zich per direct op de Brainport Industries Campus in Eindhoven. ‘Hier kunnen we onze waarde bewijzen met slimme logistieke oplossingen’, zegt directeur Meino Noordenbos. ‘Wij willen omhoog in de keten, ons ontwikkelen tot multispecialist op het vlak van tooling en mechatronica met bijbehorend technisch advies. Dat sluit naadloos aan bij de trend van outsourcing door de oem’ers. Op deze campus kunnen we zowel onze logistieke kennis als onze expertise op het gebied van mechatronica, de lineaire techniek, robotica en 3D-printing volledig inzetten.’ Hart van de BIC langs de A2 in Eindhoven wordt de fabriek van de toekomst. Een plek waar de maakindustrie machines waaronder 3D-printingfaciliteiten

met productspecialisten. Zij krijgen opleidingen en cursussen. Hier, in Duitsland en online. Uiteindelijk moeten zij op locatie de klanten ontzorgen en helpen met innovaties. Meedenken en terugkoppelen met in dit geval Freudenberg. Precies zoals we dat al met andere producten doen.’ Een forse investering van beide kanten, weet ook Meino Noordenbos. ‘Natuurlijk, maar deze aanpak werkt, dat hebben we in het verleden met andere productgroepen en partners bewezen. Onze mensen ontwikkelen zich van salesengineers tot productengineers. Voor onze bestaande klanten hebben ze extra toegevoegde waarde

deelt en innovaties in de praktijk kan testen. Wezenlijk onderdeel van de BIC-route is een volledig geautomatiseerd en gerobotiseerd toeleveringssysteem. Materialen en goederen worden ondergronds aangeleverd en met automatische systemen tot bij de machines gebracht. ‘Het is de bedoeling dat Rubix in dit systeem een leidende rol gaat vervullen. Cruciaal is dat we heel snel kunnen reageren op de vraag en verschillende variaties’, aldus Noordenbos. ‘Dit is de toekomst van de maak-industrie: gerobotiseerd, logistiek gestuurd met Internet of Things, op maat en snel. Als we als Nederlandse maakindustrie onze leidende rol willen houden, dan is dit de weg. Voor Rubix is dit een geweldige kans.’

omdat ze meer van de flow-producten weten’, verklaart hij. ‘En met deze samenwerking krijgen we toegang tot relaties van Freudenberg, wat ons de kans biedt om onze andere producten te presenteren. Maar bottomline is: we voegen kennis toe, we klimmen in de ketens. Dat is de enige manier om toekomstbestendig te zijn. Met het simpelweg uitleveren van componenten en onderdelen red je het niet.’ www.rubix-group.nl www.freudenberg.com www.dichtomatik.nu

Hoogwaardige elektronica producten voor intelligente machines en apparaten Protonic ontwikkelt en produceert industriële elektronica voor OEM’ers en heeft hiervoor alle kennis in huis. • Research • Engineering • Productie info@protonic.nl | www.protonic.nl

april 2019

ADVERTORIAL

KOSTEN BESPAREN ÉN MEER MANKRACHT OP DE ENGINEERINGSAFDELING

EXES GROUP ZIET VRAAG NAAR OUTSOURCING TOENEMEN Bedrijven hebben vaak een flinke kluif aan het organiseren van de engineeringsafdeling. Los van technische uitdagingen kampen ze met een gebrek aan capaciteit op de afdeling vanwege het structurele tekort aan technici. Een fluctuerende orderintake in combinatie met korte doorlooptijden vraagt bovendien om een flexibele aanpak op engineering. Het zijn redenen waardoor Exes Group de vraag naar outsourcing van engineeringswerkzaamheden ziet stijgen.

ls specialist in ‘outsourcing of engineering’ ziet Exes Group dat opdrachtgevers steeds vaker kiezen voor flexibele inzet van Indiase engineers vanuit kostenperspectief. Hoe dat kan? Volgens Joey Wils, oprichter van Exes Group, is het geen hogere wiskunde. ‘Voor hetzelfde geld voor 1 fte in Nederland heb je in India meer handen die werk verzetten’, legt hij uit. ‘Op jaarbasis praat je dan al snel over een besparing van 30 á 40 duizend euro per fte.’

KENNIS- VERSUS ARBEIDSINTENSIEF WERK Wils vervolgt: ‘Onze klanten kiezen er vaak voor om het eigen personeel te laten focussen op kennisintensief werk en onze engineers in te zetten op arbeidsintensieve werkzaamheden. Door deze demarcatie toe te passen, kan het eigen personeel zich meer bezighouden met innovatie, R&D en conceptontwikkeling. Werkzaamheden waar domeinkennis voor nodig is.’ Dankzij outsourcing is het bedrijf daarnaast een stuk flexibeler. Wils’ collega Nick van den Dungen vult aan: ‘In de dynamische West-Europese maakindustrie is het belangrijk om snel te kunnen open afschalen. Door delen van het engineeringsproces uit te besteden, kan een bedrijf fluctuaties eenvoudiger managen.’

EXTRA CAPACITEIT BIJ HOOG VOLUME Exes Group heeft een breed scala aan oplossingen op het gebied van onder meer mechanisch, elektrisch en software engineering. Van den Dungen: ‘Je kunt ons zien als aanvulling op het eigen personeel. Extra krachten die onder andere data converteren, productietekeningen maken, wijzigingen doorvoeren of bijvoorbeeld illustraties en manuals maken.’ Naast ondersteuning op de dagelijkse gang van zaken ziet Exes Group vaak dat bedrijven een lange lijst met verbetertrajecten hebben waar simpelweg geen capaciteit voor is. Dit soort ‘nice to haves’ of ‘achterstallig onderhoud’ hoopt zich in de loop der tijd alsmaar op. Door die activiteiten extern te laten uitvoeren, krijgt het de benodigde aandacht. ‘Onze Indiase engineers kunnen dat werk volledig uit handen nemen en zelfstandig uitvoeren. Projectmanagement organiseren we lokaal vanuit Nederland. Zo willen we onze klanten compleet ontzorgen,’ verklaart van den Dungen.

ONSITE EN OFFSHORE INZET Exes Group heeft een pool aan circa 1.200 hoog opgeleide technici in India, die zowel onsite als offshore kunnen worden ingezet. Joey Wils: ‘Er is al jaren

sprake van een groeiend tekort aan technici in Europa en deze problematiek zal de komende jaren alleen maar toenemen. Zeker hoog opgeleide engineers zijn schaars. Maar door uit een andere vijver te vissen, die vele malen groter is, ontkomen onze klanten hieraan.’ Exes Group beschikt over NEN-4400 certificering en erkend referentschap, waardoor de Indiase engineers voor zowel korte als langere periodes in Nederland aan de slag kunnen. ‘Door de combinatie onsite – offshore realiseren we een snelle kennisoverdracht. Zelfs wanneer onze engineers onsite werken, is dat prijstechnisch voordeliger dan inhuur van Nederlandse engineers.’

‘Door arbeidsintensief werk te outsourcen, kan het eigen personeel zich meer bezighouden met innovatie, R&D en conceptontwikkeling. Werkzaamheden waar domeinkennis voor nodig is.’ Nick van den Dungen

SNEL EN EFFECTIEF INZETBAAR Natuurlijk vraagt het werken met buitenlandse krachten de nodige inspanning bij aanvang. Maar dankzij de ervaring van Exes Group zijn de engineers uit India snel effectief inzetbaar. ‘Wij zijn al meer dan tien jaar een solide partner in het uitbesteden van engineeringswerkzaamheden. Wanneer een bedrijf bij ons aanklopt, inventariseren we samen welke werkzaamheden binnen het engineeringsproces veel tijd kosten, relatief eenvoudig zijn uit te besteden of juist het meeste voordeel geven bij outsourcing’, legt Wils uit. ‘Samen worden vervolgens werkinstructies opgesteld om klantspecifieke werkmethodieken eigen te maken.’

Nick van den Dungen en Joey Wils (rechts): ‘Exes Group is al tien jaar een solide partner in het uitbesteden van engineeringswerkzaamheden.’

LEERCURVE Van den Dungen ziet dat veel bedrijven sceptisch zijn rondom outsourcing. ‘Enerzijds denkt men dat de coördinatie dermate veel tijd in beslag neemt dat men het beter zelf had kunnen doen. Maar bij outsourcing moet een langetermijnvisie centraal staan. Natuurlijk zal een opstartfase meer effort vragen, maar na verloop van tijd neemt dit af vanwege de leercurve die je samen doormaakt. Anderzijds is men huiverig om bedrijfsgevoelige informatie te delen. Heel begrijpelijk, maar voor ons is het vanzelfsprekend correct om te gaan met de data en IP van onze klanten. Diverse non disclosures, vaste protocollen voor IP ontsluiting en remote connecties zijn daarom geïntegreerd in de dienstverlening van Exes Group.’

Ook ondersteunt Exes Group bij technieken als Augmented Reality en de toepassing van RFID in productie- en logistieke processen. Van den Dungen merkt dat steeds meer bedrijven open staan voor outsourcing van dat soort werkzaamheden: ‘We moeten af van het idee dat India een ontwikkelingsland is waar geen ruimte is voor deze nieuwe technieken. Sterker nog, ik denk dat veel mensen versteld zullen staan van wat we van de Indiërs kunnen leren.’

Exes Group is gevestigd op de High Tech Campus te Eindhoven. Vanuit het hart van de Brainport Region bedient Exes talloze bedrijven in de maakindustrie in West-Europa.

TOEKOMSTPERSPECTIEF In de komende jaren voorziet Exes Group een verschuiving naar activiteiten op het gebied van Industry 4.0. Joey Wils: ‘De wereld is steeds meer data-driven. Naast het verkrijgen van nieuwe data kan Exes Group ook ondersteunen bij het analyseren van deze data. We hebben engineers tot onze beschikking die zijn gespecialiseerd in het vinden van verbanden en het opstellen van algoritmes. Door deze technieken toe te passen, kunnen we bijvoorbeeld uitval van machines voorspellen en voorkomen.’

‘Voor ons is het vanzelfsprekend correct om te gaan met de data en IP van onze klanten.’ Exes Group

Joey Wils

High Tech Campus 9 5656 AE Eindhoven 040 - 820 01 09 info@exes-group.com www.exesengineering.nl

INNOVATIE

FPC BRENGT VOOR MKB ZWAARGEWICHTEN FRAUNHOFER IPT EN UT IN DE RING

LICHTGEWICHT DRIJFT OPMARS THERMOPLASTISCHE COMPOSIETEN Materiaalinnovatie kan bijdragen aan oplossingen voor de huidige milieu- en klimaat-

van CO2-emissie kunnen niet volledig met de geijkte maatregelen worden gehaald. Dus moeten problematiek. Zo zijn met vezelversterkte kunststoffen (composieten) onderdelen en bedrijven innoveren, onder meer door over te producten te maken die licht én sterk zijn en dus bijvoorbeeld in (vracht)auto’s voor minder stappen naar nieuwe materialen.’ Gewicht reduceren kan op verschillende manieren, verklaart brandstofverbruik en dus minder CO2-emissie zorgen. Thermoplastische composieten Muhammad Niazi, projectmanager bij FPC. Bijlenen zich goed voor productieautomatisering en recycling. Alle reden voor het Fraunhofer voorbeeld door in constructies hoge-sterktestaal of aluminiumlegeringen toe te passen, die met Project Center (FPC) om bedrijven in (Oost-)Nederland te ondersteunen bij de productie relatief weinig gewicht de gewenste mechanische eigenschappen (sterkte en stijfheid) bieden. en verwerking daarvan. Daarvoor combineert het FPC de materiaalexpertise van de Of door in een productontwerp alleen daar mateUniversiteit Twente met de productie-expertise van Fraunhofer IPT. riaal toe te voegen waar dat voor de gewenste eigenschappen, zoals sterkte, nodig is; topologie-optimalisatie heet dat. Vervanging van mechanische door elektronische functies kan ook uitkomst bieden. Kunststoffen, tot slot, zijn een stuk lichter dan metaal. Voor de gewenste mechanische eigenschappen moeten ze worden versterkt met carbon- of glasvezels. Deze vezelversterkte kunststoffen (composieten) zijn er in twee varianten: thermohardend en thermoplastisch. Van thermohardend composiet worden nu bijvoorbeeld al de bladen van grote windmolens gemaakt. Productie gebeurt echter in een arbeidsintensief proces, waarbij schadelijke vluchtige stoffen kunnen vrijkomen en recycling is lastig. Op beide punten bieden thermoplastische composieten een aantrekkelijk alternatief: productie is wel goed te automatiseren en recycling na gebruik is Henning Janssen toont bij Fraunhofer IPT een demo-opstelling voor het wikkelen van tape van thermoplastisch composiet en een drukvat als voorbeeld van een veelbelovende toepassing. Foto: Pascal Moors relatief eenvoudig. ‘Circulariteit wordt steeds belangrijker, dus ook op het punt van recycling zal de regelgeving verder aanscherpen’, licht DOOR HANS VAN EERDEN Produktionstechnologie IPT en de Universiteit Visnjicki toe. Twente (UT). Naast digitalisering van de bedrijfsThermoplastische composieten zijn niet voor alle processen in brede zin focust FPC op additive et Fraunhofer Project Center for Advantoepassingen geschikt, onder meer omdat ze manufacturing, precisie-assemblage en lichtced Manufacturing Technologies and zacht worden bij hoge temperatuur, tekent Niazi gewicht. Solutions (FPC) in Enschede helpt aan. Maar de eerste toepassingen in structuurbedrijven in de maakindustrie bij hun delen staan aan de vooravond van commerciële transitie naar advanced manufacturing in de COMPOSIETEN geest van Industrie 4.0. Voor concrete projecten toepassing. Hij noemt als voorbeeld interieurLichtgewicht is een belangrijk thema in veel combineert FPC de expertises van de beide delen voor auto’s. De potentie is echter veel industrieën, zegt Biba Visnjicki, director business founding partners, het Fraunhofer-Institut für groter. In de automotive heeft dat alles te maken development van FPC. ‘De doelen voor reductie

H 42

april 2019

met de opkomst van elektrisch rijden. De behuizingen voor accu’s kunnen bijvoorbeeld van thermoplastische composieten worden gemaakt, of de drukvaten voor waterstof, als de elektrische auto van de toekomst zijn energie gaat krijgen van brandstofcellen. Voor Nederland zijn ook sectoren als de chemie en de offshore interessant; pijpen en leidingen van dit materiaal zijn goed bestand tegen corrosie en agressieve stoffen. Behuizingen van smartphones en laptops worden er ook al van gemaakt, maar voor deze hoogvolume-consumentenproducten is Azië de werkplaats van de wereld.

MATERIAALGEDRAG? Willen bedrijven hiermee aan de slag, dan komen ze met fundamentele vragen over het materiaal, weet Niazi. ‘Wat is de levensduur van zulke onderdelen, wat gebeurt er als ze op een bepaalde manier worden belast, hoe sterk zijn ze precies?’ Bedrijven moeten eerst het materiaal zelf beheersen, zegt Visnjicki. ‘Daarvoor zijn theoretische modellen, simulaties en testen nodig. Daarom werken wij samen met professor Remko Akkerman.’ De UT-hoogleraar productietechnologie doet met zijn groep onderzoek naar de eigenschappen van thermoplastische composieten. ‘We ontwikkelen tools die ontwerpers moeten helpen om grip te krijgen op het gedrag van het materiaal. Wat doet het eigenlijk tijdens productie, als het in gesmolten toestand is? Wat betekent het dat het zeer anisotroop is, dat wil zeggen: hoe

hangen de eigenschappen van onderdelen af van de oriëntatie van de vezels? Het persen van het materiaal in bepaalde vormen kunnen we al goed simuleren (om vooraf te bepalen hoe het proces moet verlopen, zodat het resultaat de gewenste mechanische eigenschappen heeft, red.), maar de industrie vraagt om meer. Processen zoals het wikkelen van tape of het lassen van thermoplastische onderdelen zijn nog niet plug & play (dat wil zeggen: zonder diepgaande studie vooraf van het materiaalgedag in elk specifiek geval, red.) uit te voeren. Hier is nog meer fundamenteel begrip van het materiaal voor nodig om het ontwerpproces te kunnen verkorten. Veel aandacht is er ook voor het maken van grotere structuren die niet meer in een pers passen en toch in korte cyclustijden moeten worden geproduceerd.’

PRODUCTIETECHNOLOGIEËN Voor de productie komt dan Fraunhofer IPT in beeld als een wereldwijd vooraanstaande specialist in productie(-automatisering). ‘Wij leggen ons toe op lichtgewichtproducten en de push daarvoor komt vanuit de Duitse automotive. Op dit gebied zijn we al dertig jaar actief, wat onder meer heeft geresulteerd in spin-offs van nieuwe productietechnologie’, vertelt Henning Janssen, hoofd van de afdeling voor vezelversterkte kunststoffen en lasersysteemtechniek. ‘De materialen en ook de machines zijn al beschikbaar, maar die zijn nog wel duurder dan voor bijvoorbeeld thermohardende materialen, onder meer omdat

• ‘Productie van thermoplastische composieten is goed te automatiseren en recycling is relatief eenvoudig.’ • ‘Nog meer fundamenteel begrip van het materiaal is nodig om het ontwerpproces te kunnen verkorten. • ‘Functie-integratie bespaart tijd en kosten bij de uiteindelijke assemblage en verhoogt de ontwerpflexibiliteit.’ • ‘We hebben complementaire skills. Die combinatie maakt FPC tot een excellent platform om op samen te werken.’ • Onze uitdaging is de voordelen van thermoplastische composieten voor een breder scala aan toepassingen te benutten.’ • ‘Wij kunnen complete oplossingen bieden, dat is onze toegevoegde waarde.’

ze op hogere temperatuur moeten werken. De uitdaging is nu de kosten omlaag te brengen.’ De productie van thermoplastische composieten begint met dunne tape en zogeheten (tailored) blanks, grotere bouwstenen die in standaardvorm of op maat voorgevormd worden geleverd. LEES VERDER OP PAGINA 44

Digitalization extends your reach. How do you thrive in the age of disruption? With Siemens digital innovation solutions, you can digitalize your entire innovation process, from the idea through production to your customers. Get smarter. Go faster. Think bigger. Transform your business.

siemens.com/plm

april 2019

VERVOLG VAN PAGINA 43

Complete onderdelen en producten worden uit tape en blanks opgebouwd en vervolgens gevormd. ‘Deze vorm van productie is additief, lijkt wel wat op gieten en is te combineren met 3D-printen.’ Conventionele (metaal)bewerkingen als frezen en boren zijn echter ook mogelijk. Een belangrijk aspect is functie-integratie, vervolgt Janssen. Het is relatief eenvoudig om onderdelen met specifieke functies, ook van een ander materiaal zoals metaal, in een composietproduct te integreren. Dat bespaart tijd en kosten bij de uiteindelijke assemblage en verhoogt de ontwerpflexibiliteit.

SAMENWERKING

Biba Visnjicki en Muhammad Niazi van FPC: ‘Wij kunnen bedrijven helpen bij fundamentele vragen over het materiaal, maar ook bij de keuze van de juiste technologie voor hun productieproces en de opschaling daarvan.’ Foto: Arjan Reef

levert ongetwijfeld weer nieuwe onderzoeksvragen op. Onze uitdaging is de voordelen van thermoplastische composieten voor een breder scala aan toepassingen te benutten, elk met hun eigen beperkingen en eisen.’

TOOLCELL XT AFKANTPERS BRING BARE METAL TO LIFE

Meer flexibiliteit en maximale doorvoer

INTEGRATE

meegenomen. Zo werkt hij in het ThermoPlastic composites Research Center in Enschede onder meer samen met Boeing. Binnen FPC kan hij z’n blikveld nu verruimen. ‘Het geeft ons de mogelijkheid ook in andere domeinen te werken en dat

ToolCell XT, de afkantpers met gereedschapswisselaar van LVD, heeft 50% meer opslagruimte voor gereedschappen en creëert hiermee tal van mogelijkheden. Wilt u kleine aantallen buigen, meer diverse en complexe stukken produceren of snel schakelen tussen materiaalsoorten? Reken dan op ToolCell XT dankzij: • • • • •

Een groter gereedschapsmagazijn Kortere wisseltijden Een nauwkeurige plaatsing van alle gereedschappen LVD’s adaptieve hoekmeetsysteem Easy-Form® Laser Een volledige integratie met de CADMAN® software

BEND

Er is nog wel meer begrip nodig van de verschillende productieprocessen, zoals het vormen. Daarom werkt IPT al vele jaren samen met de UT-onderzoekers, meldt Janssen. ‘Zij zijn experts in het simuleren van wat er gebeurt in een enkele laag materiaal en in het begrijpen van de fysica. Wij ontwikkelen nieuwe processen en bouwen nieuwe machines voor de productie.’ Akkerman beaamt dit: ‘We hebben complementaire skills. Zij zijn goed in het automatiseren van de productie, wij begrijpen goed wat het materiaal doet. Die combinatie maakt FPC tot een excellent platform om op samen te werken.’ Akkermans focus lag tot nu toe vooral op de aerospace; in vliegtuigen is elke kilo aan gewichtsbesparing immers

LASER

PUNCH

We help you bring bare metal to life: lvdgroup.com.

SHEET METALWORKING, OUR PASSION, YOUR SOLUTION

april 2019

VOOR HET MKB Kansen zijn er genoeg, aldus Akkerman. ‘Nederland heeft al een sterk ecosysteem, met producenten van materialen en onderdelen en spelers die innovatieve concepten voor productietechnologie ontwikkelen.’Een gigant als Boeing heeft zelf zijn netwerk van technologieleveranciers. Bedrijven in andere sectoren, met name mkb’ers, hebben dat niet. Voor hen komt FPC in actie, verklaart Muhammad Niazi. ‘Wij bestrijken de hele keten, van materiaal- en productontwikkeling tot productie, automatisering en recycling. Wij kunnen bedrijven helpen bij fundamentele vragen over het materiaal maar ook bij de keuze van de juiste technologie voor hun productieproces en de

toe gaan over automatisering.’ FPC kan ook nog bijdragen met marktverkenningen, vult Henning Janssen aan. ‘Wij kunnen ook het businessperspectief hanteren: welke markt is veelbelovend, welke technologie is het meest geschikt, welke materialen zijn interessant, waar ligt de fit met de reeds aanwezige kennis, waar in de waardeketen kan men zich het beste positioneren?’

CONCURREREN MET DUITSLAND De ambities binnen FPC zijn groot. Janssen: ‘Wij willen bijdragen aan vergroting van het marktaandeel van thermoplastische composieten in de automotive, de offshore en de consumentenproducten. De markt daarvoor wordt volwassen, er is

‘Onze ambitie is Nederlandse toeleveranciers op het hoge niveau van Duitse suppliers te brengen’

opschaling daarvan. We beginnen altijd met een audit, waarbij we naar hun producten en processen kijken, en op basis daarvan doen we suggesties voor de keuze van technologie waarmee ze zich kunnen verbeteren. De meeste vragen tot nu

standaardisatie van materialen en processen, de eigenschappen van producten worden consistenter, er zijn meer producenten die weten wat ze doen. Maar zoals altijd bij opkomende productietechnologieën moet de supply chain nog wel

verder vorm krijgen.’ FPC-projecten kunnen daaraan bijdragen. ‘De focus ligt meestal op het vinden van de optimale technische oplossing voor een concrete toepassing. Dat kan reiken tot aan prototyping en een turnkey-oplossing voor productie en automatisering die we in samenwerking met industriële partners realiseren. Daar moeten altijd ook de materiaaleigenschappen en het productontwerp bij worden betrokken.’ Niazi: ‘Zo kunnen wij complete oplossingen bieden, dat is onze toegevoegde waarde. Met FPC mikken we niet op een high-performance-markt als de aerospace, maar op hoogvolume-markten als de automotive en de olie & gas. Nederlandse toeleveranciers zijn nu nog terughoudend om voor de automotive te kiezen omdat ze een groot risico zien in het concurreren met de gevestigde tier-1 en tier-2 suppliers uit Europese landen zoals Duitsland. Maar als ze kiezen voor thermoplastische composieten in een opkomende markt als elektrische auto’s, kunnen wij hen helpen om oem’ers te laten zien dat ze producten zoals accubehuizingen en drukvaten kunnen produceren op hetzelfde niveau als die Duitse suppliers. Onze ambitie is Nederlandse toeleveranciers op dat hoge niveau te brengen.’

www.utwente.nl/en/fraunhofer www.ipt.fraunhofer.de/en/Competencies/ Productionmachines.html www.utwente.nl/en/et/ms3/research-chairs/pt

Promoting ideas. Building on experience. Remaining curious.

Industriële sensoren. Uw wensen zijn onze inspiratie. Uw processen verbeteren is onze doelstelling. Wij delen onze kennis en ervaring, en staan altijd open voor nieuwe ideeën. Samen denken we een stap vooruit en creëren we nieuwe mogelijkheden voor een succesvolle toekomst. Innovatie is onze passie – en daarmee uw concurrentievoordeel. Meer informatie: www.pepperl-fuchs.com

Your automation, our passion.

april 2019

INNOVEREN

DGA PLATFORM OVER INNOVATIE, REGULERING EN PAARSE KROKODILLEN

ZORG OVER AFHANKELIJKHEID VAN TOELEVERANCIERS ‘Eigenlijk ging het nergens over’, zegt gastheer Arend van der Sluis ter afsluiting van de tweede bijeenkomst van het DGA Platform van Link Magazine, begin februari bij ITMGroup (inmiddels omgedoopt tot Tembo). Want de zorgvuldig voorbereide stellingen over innovatie door machinebouwers in samenwerking met hun toeleverketen zijn nauwelijks aan bod gekomen. Maar intussen heeft hij wel een boeiende schets gegeven van de innovatiestrategie voor zijn bedrijf dat groot is geworden in de inmiddels krimpende

• Kijken naar andere producten helpt risico’s te spreiden. • Huiver rond inhuur externen reden voor insourcen. • ‘Van het inkopen van ip heb ik altijd spijt gehad’ • Regelgeving rond innovatiesubsidies mag flexibeler.

tabaksmarkt. De sterke regulering van die sector blijkt innovatie aan te jagen. DOOR HANS VAN EERDEN

orig jaar startte Link Magazine met het DGA Platform om ondernemers, veelal directeur-grootaandeelhouders, uit de maakindustrie een podium te bieden voor strategische reflectie en het uitwisselen van ervaringen, ideeën en oplossingen. Link doet er verslag van – zonder deelnemers expliciet te citeren, om hen vrijmoedig te laten praten over geslaagde en minder geslaagde projecten en initiatieven. Tijdens de tweede bijeenkomst, op het hoofdkantoor van ITMGroup in Kampen, vertelt bestuursvoorzitter Arend van der Sluis tijdens zijn presentatie en de aansluitende rond-

STELLINGEN In samenspraak met Link Magazine heeft Arend van der Sluis enkele stellingen voorbereid over hoe machinebouwers hun innovatie kunnen organiseren samen met hun toeleverketen. Ze komen aan tafel in Kampen slechts impliciet aan de orde. Machinebouwers moeten heel snel kunnen innoveren en vervolgens opschalen, om een zo groot mogelijk deel van de (nieuwe) markt te kunnen bedienen, zo luidt de onderliggende boodschap. Omdat een machinebouwer daarvoor niet alle technologische competenties in huis heeft en ook niet beschikt over toereikende productiecapaciteit, moet hij de samenwerking zoeken en in de supply chain de rol van systeemintegrator vervullen. Dat heeft uiteenlopende consequenties, aldus twee van de stellingen: • Het onderwijs moet veel meer worden geconcentreerd op het ontwikkelen van het vermogen tot integraal samenwerken. • De bredere verdeling van verantwoordelijkheden en risico’s over de strategische partners leidt tot een verschuiving van marges in de keten, resulterend in een lagere winstgevendheid voor de machinebouwer.

april 2019

leiding gedreven over de transformatie die zijn bedrijf doormaakt. Met het bouwen van machines voor de tabaksindustrie heeft ITM (International Tobacco Machinery) geleerd platformen te ontwikkelen voor productie in hoge volumes met hoge precisie en hoge flexibiliteit. Dat hoge volume spreekt voor zich en die hoge precisie is onder meer nodig om de productie op hoge snelheid ongestoord te laten verlopen. De hoge mate van flexibiliteit tot slot is er in de loop der jaren ingeslopen, omdat de tabaksindustrie onder invloed van de toenemende, gezondheidsgedreven regulering producten – en dus de productie – steeds sneller moest aanpassen en vernieuwen. ‘Die strak gereguleerde markt biedt ons nieuwe kansen’, zegt Van der Sluis. Hij illustreert dat met de recente Brusselse verordening dat het klassieke belastingzegeltje op het pakje sigaretten niet meer over de vlakvullende gezondheidswaarschuwing heen mag worden geplakt. Machinebouwers meldden afnemers dat ze hun machines dan maar moesten vervangen door aangepaste varianten. ITM ontwikkelde snel een module die in bestaande productielijnen kan worden ingevoegd om het klusje te klaren. Voor klanten is dat een veel efficiëntere oplossing en zo geeft ITM de concurrentie het nakijken.

focus kwam te liggen op het reduceren van dit soort risico’s.’

RIETJES Om de risico’s verder te spreiden, kijkt ITM ook naar compleet andere producten. ‘Vandaar de nieuwe naam voor onze groep, Tembo’, verklaart Van der Sluis. ‘Zo kunnen we avonturen buiten de tabaksindustrie een betere plek geven.’ Tembo is Swahili voor olifant. Een mooi voorbeeld zijn rietjes. Per 2021 doet de EU plastic rietjes in de ban. De markt lijkt daar nog niet op te reageren, dus is ITM in het gat gesprongen en ontwikkelde een machine voor de productie van papieren rietjes; een rietje is immers eigenlijk niets anders dan een sigaret zonder tabak en filter.

‘Met uurtje-factuurtje krijg je geen continuïteit in relaties’

MODULAIR PLATFORM Natuurlijk ging ITM zich ook toeleggen op gezondere varianten voor het klassieke roken, zoals tobacco heating en e-vaping. De productie van de e-sigaret bijvoorbeeld vereist assemblage van microcomponenten tot 0,01 millimeter nauwkeurig. ‘Wij hebben daar een modulair platform voor gebouwd, maar soms werd een nieuw product alweer gekilld voordat er grote aantallen konden worden gemaakt. Vervolgens moesten wij de machine weer aanpassen voor een nieuwe versie. Onze conclusie was dat we een nog meer modulair platform moesten ontwikkelen, zodat ook volgende generaties van een nieuw product erop gemaakt kunnen worden. Onze

Binnen een half jaar stond er een prototype dat tien keer sneller en twee keer kleiner was dan bestaande machines. Het lijkt een simpel product, maar vanwege de food-toepassing zijn de eisen extreem hoog. ‘Daarom doen we het in cocreatie met de beste leveranciers van papier en lijm. We ontwikkelen het product en de machine tegelijkertijd en bekijken daarbij alle mogelijke variabelen. We willen bewijzen dat het kan door met onze machine zelf rietjes te gaan produceren. McDonald’s loopt er al warm voor. Zo krijgen we ook meer dan alleen de marge op de machines.’

risico te ontwerpen en niet in opdracht van een specifieke klant die ip kan opeisen.

PAARSE KROKODILLEN Nieuwe technologie ontwikkelen is niet zonder risico. Terecht dat er subsidieregelingen bestaan om die innovatie te stimuleren, vinden de dga’s. Voor het overige mogen van hen alle subsidies worden afgeschaft. En de regelgeving rond die innovatiesubsidies mag wel wat flexibeler. Zodat niet toevallige provinciegrenzen de samenwerking tussen partners in een innovatieproject bemoeilijken. Of dat ambtenaren moeilijk doen als het innovatiebudget een keer niet volledig wordt opgemaakt omdat er efficiënt en effectief gewerkt kon worden. Arend van der Sluis wil zijn contacten in Den Haag benutten om wat ‘paarse krokodillen’ uit de weg te ruimen. Maar ook op gemeentelijk niveau valt er nog winst te behalen, luchten meerdere ondernemers hun hart, bijvoorbeeld door het versnellen van nu tergend langzaam verlopende vergunningstrajecten. Wethouders en ambtenaren uitnodigen en vroegtijdig informeren over uitbreidingsplannen, luidt de succesformule van een van de ondernemers. Samen om tafel werkt het beste, bewijzen ook het succesverhaal van Tembo en de geslaagde tweede bijeenkomst van het DGA Platform. www.baxmetaal.nl www.q-fin.nl www.wemo.nl www.houdijk.com www.trioliet.nl www.vanmac.nl www.nieuweweme.nl www.meilink.eu www.itmgroup.eu/www.tembo.eu www.voortman.net

Illustratie: Josje van Koppen

DE NIEUWE FLEXIBILITEIT Kortom, Tembo opereert in turbulente markten. Reden om heel veel externe engineeringcapaciteit in te schakelen en voor de assemblage samen te werken met tal van partners die een deel van de verantwoordelijkheid en het risico overnemen. ‘Vroeger haalden we onze flexibiliteit uit uitzendkrachten, nu uit partnerschappen. Met uurtjefactuurtje krijg je in relaties geen continuïteit.’ Relaties moeten tegenwoordig voor de lange termijn zijn, klinkt het instemmend aan tafel in Kampen. Een praktische consequentie van deze dynamiek in innovatie is dat bij Tembo het aantal werkplekken per fte niet ligt op 0,75 van het ‘nieuwe werken’, maar op 1,5. Meer bedrijven signaleren dit fenomeen. Teams worden geformeerd rond nieuwe projecten, soms zelfs fysiek bij elkaar op de werkvloer, en engineers moeten snel tussen die projectplekken en hun reguliere werkplek kunnen schakelen. De afhankelijkheid van externen beziet Van der Sluis wel met enige huiver. Andere machinebouwers delen die zorg en bij sommigen is het zelfs reden om weer te gaan insourcen, bijvoorbeeld door bepaalde bewerkingen weer in eigen huis te doen. ‘Daardoor worden de doorlooptijden korter. En we hebben er nu het volume voor, waardoor het ook uitkan.’ Intellectueel eigendom (ip) is eveneens een aandachtspunt. ‘We werken nu al bij de ontwikkeling van een prototype samen met partners, maar houden wel

altijd zelf de ip’, zegt Van der Sluis. ‘Dat geldt voor ons ook’, reageert een collega. ‘Van het inkopen van ip heb ik altijd spijt gehad.’ Voor Tembo ook reden om nieuwe machineplatformen voor eigen

DEELNEMERS TWEEDE BIJEENKOMST DGA PLATFORM •

•

Anton Bax, directeur-eigenaar van Bax Holding (130 medewerkers, 20 miljoen euro omzet) in Bergeijk, bestaande uit vier toeleveranciers, waaronder Bax Metaal (samengesteld plaatwerk en buisconstructies in rvs) en oem’er Q-Fin (ontbraammachines). Paul Hoekstra, directeur van Wemo (85 medewerkers, 23 miljoen euro omzet) in Den Bosch, dat productielijnen en speciaalmachines voor plaatbewerking ontwikkelt en bouwt. Bart Houdijk, ceo van Houdijk Holland (180 medewerkers, 50 miljoen euro omzet) in Vlaardingen, dat verpakkingslijnen voor koekjes, biscuits en crackers ontwikkelt en assembleert. Robert Liet, algemeen directeur van Trioliet (250 medewerkers, 75 miljoen euro omzet) in Oldenzaal, dat zich bezighoudt met de ontwikkeling, productie en verkoop van voermachines en -systemen voor de rundveehouderij. Leo van Loen, directeur van Vanmac (80 medewerkers, 11 miljoen omzet) in Amersfoort, dat systemen voor het beheer van off-road openbaar groen

•

(zuigwagens, bladblazers en verticuteer-units) ontwikkelt, produceert en vermarkt onder de merknaam Trilo. Ben Nieuwe Weme, directeur-eigenaar van NieuweWeme Groep (150 medewerkers, 30 miljoen euro omzet) in Oldenzaal, met zes bedrijven die elk complete producten kunnen ontwikkelen, engineeren, produceren, distribueren en in bedrijf stellen. Peter Rikken, ceo van Meilink Groep (300 medewerkers, 65 miljoen euro omzet) in Borculo, die de gehele verpakkingsketen bestrijkt met zeven oplossingen, van ontwerp en optimalisatie van industriële verpakkingen tot het verpakken en transporteren. Arend van der Sluis, bestuursvoorzitter van ITMGroup, nu Tembo (1.200 medewerkers, 200 miljoen euro omzet) in Kampen, die productieoplossingen ontwikkelt voor hoog volume, hoge precisie en hoge flexibiliteit in de tabaksindustrie en andere sectoren. Mark Voortman, ceo van Voortman Steel Group (500 medewerkers, 145 miljoen euro omzet) in Rijssen, die zich toelegt op staalbouw en machinebouw (CNC-gestuurde staalbewerkingssystemen).

april 2019

Partner in Strategische R&D Productontwikkeling Fijnmechanisch ontwerpen Procesontwikkeling Prototypebouw

www.trios.nl heeft de wil en het vermogen om problemen op te lossen

vanegmond.nl Elektrogroothandel IndustriĂŤle Automatisering Kenniscentrum

Uw kennispartner van ontwerp tot levering

FLINK bericht over de wereld van starters en hun innovaties, financieringsproblemen en andere uitdagingen. De naam, FLINK, haakt natuurlijk aan bij die van dit magazine, maar duidt bovenal op een wezenlijke karaktereigenschap van elke startende hightech ondernemer waar de interesse van (formal) investors naar uitgaat – meer nog dan naar de innovatie in kwestie: heeft de starter doorzettingsvermogen, weet hij mensen voor zich te winnen met zijn overtuigingskracht, durft hij beslissingen te nemen?

IN FLINK: 53 NNTS ontwikkelt dakpan-zonnepanelen 54 Prijs voor ceo Rudinac van Robot Care Systems

KUNSTMATIGE ALVLEESKLIER INREDA HEEFT ALLES IN ZICH OM EEN WERELDHIT ONDER SUIKERPATIËNTEN TE WORDEN

NOOIT MEER ZORGEN OM HYPO’S EN HYPERS

‘Een zogeheten health technology assessment door Radboudumc in Nijmegen heeft uitgewezen dat ons systeem vier QALY’s oplevert, vier levensjaren van goede kwaliteit’, aldus Robin Koops. Foto: Com-magz

Het lichaam van diabetespatiënten type 1 is niet in staat zelf de hormoonhuishouding op orde te houden. Dus zijn deze mensen genoodzaakt voortdurend hun bloedwaardes te meten, insuline of glucagon te spuiten en hun eet-, drink- en beweeggedrag nauwlettend in de gaten te houden. Start-up Inreda van suikerpatiënt Robin Koops hoopt volgend jaar de eerste kunstmatige alvleesklier op de markt te

DOOR MARTIN VAN ZAALEN

brengen die al dat meten en spuiten overneemt. Nooit meer zorgen om hypo’s en hypers. ‘Je kunt weer normaal gaan leven.’ De vraag is of dat Koops zelf gaat lukken, maar dan om bedrijfseconomische redenen. Hem wacht een wereldmarkt van zo’n 50 miljoen patiënten.

uikerziekte is in feite een aandoening aan de alvleesklier, het orgaan dat zorgt voor de aanmaak van insuline. Dat hormoon is nodig om glucose, de suikers die het lichaam van energie voorzien, toegang te geven tot de lichaamscellen – van spieren bijvoorbeeld. Het teveel aan glucose wordt als glycogeen opgeslagen in de spieren en de lever, als energiereserve. Om die aan te spreken, is glucagon

nodig, een tweede hormoon dat de alvleesklier aanmaakt. Daarom dient een diabeet zichzelf die twee hormonen toe. Voor de meeste patiënten die type 2 hebben (bij wie de alvleesklier te weinig insuline aanmaakt) kan dat in de vorm van pillen; degenen die type 1 hebben (hun alvleesklier maakt geen insuline aan) moeten die stoffen bij zichzelf injecteren.

LEES VERDER OP PAGINA 50

april 2019

VERVOLG VAN PAGINA 49

ONDUIDELIJK PATROON Dat doen suikerpatiënten om de zoveel uur of wanneer ze een hypo of een hyper aan voelen komen. In het eerste geval is de bloedsuikerspiegel te laag, in het tweede geval te hoog. Een hypo of een hyper kan ontstaan door een veelheid aan factoren: te weinig rust, stress, onvoldoende eten, intensief sporten, alcoholgebruik, et cetera. Het is lastig er een patroon in te herkennen. De meeste patiënten voelen een hypo aankomen: ze worden duizelig, gaan zweten, de concentratie neemt af, het taalgebruik wordt warrig… Als snel iets zoets

‘Ik ben dit bedrijf gestart om een groot probleem op te lossen‘

eten niet helpt, kunnen ze buiten bewustzijn raken en moeten zij glucagon geïnjecteerd krijgen om weer uit de hypo te geraken. Eenmaal bij zullen ze nog uren last hebben van vermoeidheid en

spierpijn. Een hyper – die onder andere zorgt voor prikkelbaarheid en moeheid – kan voorkomen worden door insuline in te spuiten. Er zijn ook patiënten die hypo’s en/of hypers niet voelen aankomen en daardoor plots kunnen flauwvallen. Autorijden is dan uit den boze. Op de korte termijn zijn hypo’s en hypers vooral (heel) lastig, op de lange termijn zorgen ze voor een forse verhoging van de kans op hart- en vaatziekten, blindheid en zelfs amputaties van ledematen.

SCEPTISCHE MEDICI Omdat hun lichaam niet zelf de hormoonhuishouding in balans houdt, moeten diabetici die dus voortdurend zelf in de gaten houden en waar nodig actie ondernemen. Duidelijk zal zijn, diabetes beheerst het leven van alle mensen met type 1, en een deel van hen met type 2. Zo veranderde ook het leven van Robin Koops, inmiddels 26 jaar geleden. De dga van Variak, ontwikkelaar en bouwer van laboratoriuminstrumenten en verwerkingsapparatuur voor met name de food en de farma, liep er negen jaar mee rond tot hij in 2004 de knoop doorhakte. Hij startte een tweede onderneming, Inreda. Met als doel een

kunstmatige alvleesklier te ontwikkelen die de patiënt gemakkelijk met zich mee zou kunnen dragen. De medici reageerden in eerste instantie sceptisch. In hun ogen was het onmogelijk een apparaat te ontwikkelen dat zo snel een te laag of te hoog glucosegehalte in het bloed zou kunnen meten en vervolgens precies de juiste hoeveelheid insuline en glucagon toe te dienen om een hypo of een hyper te voorkomen. Inmiddels zijn we vijftien jaar verder en is de vermarkting in zicht. In de loop van dit jaar volgt nog een serie tests met proefpatiënten voor het verkrijgen van de noodzakelijke CE-certificering, waarna Inreda eind 2019 de eerste marktgeschikte series kan bouwen.

DRIE INNOVATIES Het instrument dat de start-up uit het Twentse Goor op de markt brengt, zorgt ervoor dat binnen vijftien minuten na het meten van een te lage bloedsuikerspiegel die spiegel weer op het gewenste niveau is gebracht, vertelt Koops. Dat vergde drie kerninnovaties: twee algoritmes en één toedieningssysteem. ‘Ik heb op mijn buik twee sensoren, een primaire en een back-up. Die meten onderhuids de glucosewaarde. Die meting wordt niet gedaan in het bloed – dat kan infecties veroorzaken – maar in het buikvocht. Veranderingen in de bloedspiegel worden echter met enige vertraging meetbaar in dat buikvocht. Het

Vlakbodem 10

3247 CP Dirksland

the Netherlands

+31 187 602 744

www.tbp.nl

info@tbp.nl

focus on cost drives out quality focus on quality drives out cost eabeurs.nl | 14 t/m 16 mei | stand 7B048

april 2019

De kunstmatige alvleesklier bevat drie kerninnovaties: twee algoritmes en één toedieningssysteem. Foto: Marloes Hemmelder

eerste algoritme zorgt ervoor dat de meting toch heel snel kan worden omgerekend naar een toe te dienen hoeveelheid hormoon.’ Omdat ook allerlei andere factoren – stress, sport, eet- en drinkgedrag – van invloed zijn op die bloedsuikerspiegel, ontwikkelde Koops nog een tweede algoritme. Een algoritme dat leert hoe de bloedsuikerspiegel van een bepaalde patiënt reageert op al die factoren. ‘Daardoor kan het systeem als

dertig medewerkers – onder wie drie suikerpatiënten – met uiteenlopende specialismen in hun bagage. Werktuigbouwers en elektrotechnici, technisch geneeskundigen, softwarespecialisten, biologen en ook een psycholoog. ‘Want vergis je niet. Als je deze kunstmatige alvleesklier gaat gebruiken, verandert je leven compleet. Ik draag ons instrument nu drie maanden, maar voel nog steeds de aandrang te controleren hoe het gaat. Het is lastig de zorg om mijn glucosespiegel los te laten en weer normaal te gaan leven, net als 26 jaar geleden.’

VIER QALY’S

‘De medici reageerden in eerste instantie sceptisch’

het ware anticiperen op het stijgen of dalen van die spiegel. En dat lukt steeds beter naarmate de patiënt het systeem langer draagt.’ De derde innovatie zorgt ervoor dat de benodigde dosis insuline of glucagon niet op één plaats in één keer aan de bloedbaan wordt toegevoegd, maar in kleine doses die sneller in het bloed worden opgenomen.

UITEENLOPENDE SPECIALISMEN Innovaties waaraan Koops, zelf van huis uit werktuigbouwkundige, begonnen is met twee vrienden. De ene zorgde voor de software, de andere – de diabeetverpleegkundige die Koops in het ziekenhuis in Almelo behandelde – regelde de voor het testwerk benodigde medische pompsysteempjes. Inmiddels telt de onderneming zo’n

De vraag is of dat Koops überhaupt gaat lukken, maar dan niet om medische, maar om bedrijfseconomische redenen. Want er kan nogal wat markt op Inreda afkomen. Alleen al in Nederland lopen 120.000 diabeten type 1 rond. Wereldwijd zijn dat er zo’n 50 miljoen. Voor al die mensen kan de vinding van het Twentse bedrijf de kwaliteit van leven en hun levensverwachting significant verhogen. Terwijl de zorgkosten substantieel omlaag zullen gaan. Zorgverzekeraars hanteren daarvoor de zogeheten Quality Adjusted Life Year-norm. Eén QALY staat voor één gewonnen levensjaar van goede kwaliteit. Gaat het bijvoorbeeld om een kankerpatiënt met een beperkte levensverwachting, dan zijn zorgverzekeraars bereid daarvoor tot 80.000 euro per jaar aan vergoeding te verstrekken. In het geval van chronische ziekten zoals diabetes is zo’n 20.000 euro per jaar nodig voor regelmatige controles, ziekenhuisopnames (bijvoorbeeld vanwege hart- en vaatziekten), et cetera. ‘Een zogeheten health technology assessment door Radboudumc in Nijmegen heeft uitgewezen dat ons systeem vier QALY’s oplevert, vier levensjaren van goede kwaliteit’, claimt Koops. ‘En dat tegen een investering van ongeveer 11.000 euro per jaar, een bedrag dat

verder omlaag zal gaan naarmate ons systeem volwassener wordt.’

KALM VERMARKTEN Zeker zolang er geen concurrerende systemen op de markt zijn – Koops kent ze niet – mag gerekend worden op veel enthousiasme, zowel vanuit de zorgsector als van patiënten. Toch wil hij zijn product in een kalm tempo op de markt brengen. Eerst alleen in Nederland, pas daarna internationaal. Het produceren in serie moet worden geoptimaliseerd. Dat in nauwe samenwerking met leveranciers uit de regio, bedrijven die nu ook al de kunststof- en metaaldelen, de elektronica en andere componenten voor de prototypes leveren. Voorts moet er een goede, gecertificeerde serviceorganisatie worden opgezet die in staat is problemen van patiënten snel en adequaat op te lossen, schetst Koops het werk dat nog wacht. Toch lijkt enige haast wel geboden. Wie een een blik werpt op de site www.allesoverdiabetes.com treft daar maar liefst twaalf kunstmatige alvleesklieren in ontwikkeling, ook van grote multinationals.

DRIVER Evenwel kan Inreda de komende jaren uitgroeien tot een medtech-bedrijf van formaat. Anders dan menig collega-medtech-ondernemer is Robin Koops niet van plan het dan op een gunstig moment voor een mooi bedrag te verkopen aan een grote (Amerikaanse) multinational, die de productie vervolgens naar elders verhuist. Stellig: ‘Zeker niet. Vrijwel elke medtech-ondernemer werkt aan een oplossing voor medische problemen die hijzelf niet heeft. Ik ben dit bedrijf gestart om een groot probleem voor mezelf en andere suikerpatiënten op te lossen. Geld is nooit mijn driver geweest en zal het ook niet worden.’ www.inredadiabetic.nl

april 2019

ADVERTORIAL

GOVERS ACCOUNTANTS/ADVISEURS PASSIE VOOR DE FINANCIËLE PERFORMANCE VAN BEDRIJVEN IN DE MAAKINDUSTRIE

DUURZAME CONCURRENTIEVOORDELEN

Als accountant willen we het verhaal achter de cijfers kennen. Weten waarom een onderneming het goed doet, of wat er moet gebeuren om te verbeteren. Duurzame concurrentievoordelen zijn daarbij bijzonder belangrijk. In het Engels wordt dit beeldend beschreven als de ‘moat’, ofwel de ‘slotgracht’ die een onderneming heeft om concurrenten op afstand te houden. De term moat werd geïntroduceerd door Warren Buffett in een inmiddels legendarisch artikel in zakenblad Fortune in 1999 : “The key to investing is not assessing how much an industry is going to affect society, or how much it will grow, but rather determining the competitive advantage of any given company and, above all, the durability of that advantage. The

products or services that have wide, sustainable moats around them are the ones that deliver rewards to investors.” De beoordeling van duurzame concurrentievoordelen is niet alleen interessant voor zuivere beleggers, maar ook voor ondernemers. Ondernemers zijn immers actieve beleggers, weliswaar met een portefeuille met relatief weinig diversificatie. Analisten van onderzoeksbureau Morningstar hebben de volgende vijf factoren geïdentificeerd die een onderneming een concurrentievoordeel kunnen geven: • immateriële activa (patenten, overheidslicenties, merknaam, knowhow) • overstapkosten (gemak waarmee een klant kan overstappen naar een concurrent) • netwerkeffect (groeiende binding van klanten) • kostenvoordeel (goedkoper produceren) • efficiënte schaal (schaalvoordelen binnen een sector) Het is onze ervaring dat deze vijf factoren ook in de supply chains van hightech, automotive en food het verschil kunnen maken. Benieuwd naar onze visie? Bel Paul Mencke om onze aanpak persoonlijk te ervaren.

Govers Accountants / Adviseurs Beemdstraat 25 5653 MA Eindhoven Postbus 657 5600 AR Eindhoven

T F E I

+31 40 2 504 504 +31 40 2 504 599 mencke@govers.nl www.govers.nl www.uhy.com

KORT NNTS ONTWIKKELT MET STUDENTEN DAKPAN-ZONNEPANELEN No Nonsense Technical Solutions (NNTS) is een nieuw type engineeringsbureau. NNTS in Enschede heeft een uniek concept: het bedrijf maakt gebruik van multidisciplinaire teams van studenten om projecten uit te voeren. Met deze teams, geleid door fulltime projectleiders, voert NNTS diverse projecten uit op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Door de uitgebreide pool van studenten van verschillende opleidingen kan voor elke vraag een passend team worden samengesteld. Zo vormt de start-up de brug tussen de academische wereld en het bedrijfsleven en overheden. Het bedrijf zet zich volop in voor het bereiken van de global goals. Naast de genoemde focus op verduurzaming en innovatie staat ook samenwerking met andere organisaties hoog in het vaandel. NNTS helpt regelmatig lokale ondernemers om hun innovaties te realiseren. Zo ook Geert

Grimme, een ondernemer uit Beerze, die de hulp van NNTS inriep voor het ontwikkelen van een werkend prototype van zijn innovatie: het Grimme Solar System (GSS). Maar wat is daar zo vernieuwend aan? Geert Grimme herkende twee dingen voor hij met het idee kwam: consumenten vinden traditionele zonnesystemen niet mooi en de installatie van de panelen kost veel tijd, moeite en kosten. Het GSS springt op deze beide punten in: de zonnepanelen hebben de vorm van een dakpan, waardoor ze er esthetisch beter uitzien. Hierdoor is het systeem niet alleen mooier, maar ook effectief: overal waar een dakpan past, past ook een zonnepaneel, waardoor heel het dak volgebouwd kan worden. Daarnaast zijn er voor de installatie van de zonnepanelen slechts een paar kabels nodig, een enorme verbetering ten opzichte van de wirwar aan kabels benodigd voor

Zonnepanelen in de vorm van een dakpan. Foto: GSS

traditionele zonnesystemen. Grimme zag veel potentie in het GSS en besloot dan ook een externe partij in te schakelen voor de realisatie van een werkend prototype. Via Novel-T (kennispark Twente) werd Grimme in contact gebracht met NNTS. Al snel bleek er een klik te zijn tussen de ondernemer en het engineeringsbureau. Nadat het papierwerk rond was, stelde NNTS een team samen voor het project, bestaande uit universitaire studenten elektrotechniek en werktuigbouwkunde, onder leiding van een fulltime projectleider. Allereerst stelde

het team een uitgebreid programma van eisen op, waaruit naar voren kwam waar het GSS allemaal aan moest voldoen om overeen te komen met de eisen van de opdrachtgever en optimaal te functioneren. Vervolgens onderzocht het team of de ontwikkeling van het prototype volgens het programma van eisen technisch haalbaar was. Dit gebeurde in uitgebreid overleg met Solliance, leverancier van de zonnepanelen. Gezamenlijk is de beste (technische) configuratie gezocht voor de zonneLEES VERDER OP PAGINA 54

THE INTEGRATOR.

LINKING INDUSTRY AND INNOVATION. VSE houdt het overzicht en houdt het simpel. Voor u! ALS HET GAAT OM: Motion control

IndustriĂŤle automatisering

HygiĂŤnisch ontwerp

Robot-integratie

Vision & Sound applicaties

Service & onderhoud

www.vse.nl

april 2019

VERVOLG VAN PAGINA 53

panelen. Toen kon NNTS echt aan de slag: het ontwerp voor het systeem werd concreet gemaakt en de ontwikkeling kon beginnen! De studenten elektrotechniek focusten zich op het opzetten van het elektrisch ontwerp: de accu, schakelaars en de omvormers. De studenten werktuigbouwkunde ontwikkelden het mechanisch ontwerp. Deze multidisciplinaire samenwerking mondde uit in een werkend prototype: een succes voor Geert Grimme en NNTS. Nu Grimme het werkende prototype heeft, kan hij deze laten zien op diverse beurzen op het gebied van duurzaamheid. Zo stond hij van 19 tot en met 21 maart op de Solar Solutions Expo in Haarlemmermeer, op uitnodiging van Solliance. Hij had een plek op een innovatieplatform, waar onder andere het werkende prototype te zien was. Tegelijkertijd wordt het systeem klaargemaakt voor de introductie op de markt. De ontwikkeling van het GSS laat zien hoe belangrijk (lokale) samenwerking kan zijn voor de ontwikkeling van nieuwe innovaties en het bereiken van global goals zoals verduurzaming. www.nnts-group.nl

Expertise – Passion – Automation

ROBOTICA-INGENIEUR MAJA RUDINAC-VOORNEVELD WINT VIJFDE PRINS FRISO INGENIEURSPRIJS Maja Rudinac-Voorneveld, ceo van Robot Care Systems en Robot Robots, is Ingenieur van het Jaar 2019. Zij ontving de vijfde Prins Friso Ingenieursprijs bij ASML in Veldhoven in het bijzijn van prinses Beatrix en prinses Mabel. Het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs kent de prijs jaarlijks toe aan een ingenieur die zich onderscheidt in expertise, innoverend vermogen, maatschappelijke impact en ondernemerschap. Maja Rudinac-Voorneveld wilde iets vinden voor ouderen of bijvoorbeeld Parkinson-patiënten die de kracht missen om zelf goed te kunnen te lopen en in een isolement dreigen te raken. Samen met haar team ontwikkelde zij Lea (Lean Empowering Assistent), een robot in de vorm van een rollator. De robot gebruikt sensoren en camera’s om het lopen te stabiliseren en te vergemakkelijken, data te meten en obstakels te vermijden. In zorginstellingen kan Lea een stukje van de taken van het personeel overnemen. Over het design is lang nagedacht, het moest

voor de gebruiker toegankelijk ogen en herkenning opwekken. Lea helpt haar gebruikers hun bewegingsvrijheid en zelfstandigheid terug te krijgen. Rudinac-Voorneveld ontwikkelde naast de zorgrobot onder meer ook een autonoom rijdende bus voor bijvoorbeeld shuttlevervoer op luchthaven Schiphol en servicerobots voor in pakMaja Rudinac-Voorneveld ontwikkelde met haar team de Lea, huizen of in grote een robot in de vorm van een rollator. Foto: Robot Care Systems publieke ruimtes. ‘Maja is een gedreven en uiterst gebalanceerde ingeenorme kennis op het gebied van nieur, die de vele facetten van het robotica om een verschil te maken’, ingenieurschap van concept tot aldus juryvoorzitter Micaela dos ontwikkeling beheerst. Haar werk is Ramos. actueel, maatschappelijk relevant en www.kivi.nl zeer innovatief. Ze gebruikt haar www.robotcaresystems.nl

Innovatie is nog maar het begin Innoveren betekent voor SMC aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen. U vertrouwt op de kwaliteit van onze automatiseringssystemen. U wilt machines of productielijnen bouwen die energiezuinig zijn, een veilige werkomgeving bieden en ook minder CO2 uitstoot opleveren. Maar wat u nog meer bezighoudt, is hoe onze producten en technische kennis bijdragen aan uw voorsprong in de markt. Daarom voelen wij ons niet alleen verantwoordelijk voor innovatieve producten en oplossingen, waarvan wij er jaarlijks zo’n vijftig introduceren. Wij begrijpen vooral uw uitdagingen om het nog beter te doen. Dus helpt SMC u om de beste in uw markt te worden. www.smc.nl

april 2019

PROCESINNOVATIE

HOGESCHOLEN EN BEDRIJVEN WERKEN SAMEN AAN VOLLEDIG AUTONOME COMPOSIETPRODUCTIE

LEREN HOE TE DIGITALISEREN De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) bouwt samen met onder meer QING Mechatronics en DSM aan een Smart Production Cell. Een gedigitaliseerd proces waarmee ook onderdelen van composiet volledig autonoom geproduceerd kunnen worden. Voor toepassing in de automotive, maar mkb’ers uit andere sectoren zijn eveneens van harte welkom in Arnhem om hun licht op te steken. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

p de productievloer van een van de fabriekshallen op Industriepark Kleefse Waard staat een metaalpers. Dankzij vlijtig schuren en lakken door enkele studenten van Peter Verschut, senior projectmanager Smart Production Center (SPC) van HAN Automotive Research, ziet de metershoge machine er weer als nieuw uit. Het apparaat stamt echter al uit de jaren zestig. Even verderop staat een moderne, felgele Fanuc productierobot, die de komende anderhalf jaar moet opgaan in de Smart Production Cell, een gedigitaliseerd productiesysteem. De bewerkingsmachines van de Smart Production Cell vormen samen één volledig geïntegreerd geheel. Daarmee kunnen volledig autonoom producten worden gemaakt, in een grote variëteit, flexibel, van kleine series tot massaproductie. Daartoe is niet alleen de producttekening (de CAD-file) gedigitaliseerd, maar ook het complete productieproces. Het grote voordeel van zo’n digital twin – de digitale versie van het echte product en proces – is dat, voordat er ook maar één bewerkingshandeling wordt verricht, met simulaties exact kan worden bepaald hoe iets het beste gemaakt kan worden. En als de productie eenmaal 24/7 draait, houden al die machines en robots precies bij welke bewerking ze wanneer voor welk product en welke batch hebben gemaakt.

PRODUCTIE-EXPERIMENTEN Juist die controleerbaarheid van zo’n smart, digitaal productieproces maakte dat de eerste experimenten in Nederland plaatsvonden in de aerospace. Een vliegtuigbouwer wil om kwaliteitsredenen in detail aangetoond zien dat vliegtuigonderdelen gemaakt zijn in processen waarin alle voorgeschreven stappen nauwgezet zijn doorlopen. De productiecel die in Arnhem gebouwd wordt, zal dan ook in eerste instantie vooral worden benut voor experimenten met de productie van onderdelen van het lichtgewicht composiet – de modernste vliegtuigen van Airbus

en Boeings bestaan voor 80 procent uit dat materiaal. De onderdelen zijn echter niet bestemd voor vliegtuigen, maar voor auto’s. Peter Verschut (links) en Bram de Vrught bij de metaalpers uit de jaren zestig die de komende ‘Maar’, benadrukt tijd geïntegreerd wordt in de gedigitaliseerde Smart Production Cell. Foto: Com-magz Bram de Vrught van ingenieursbureau QING Mechatronics in Arnhem, ‘deze automatisering nodig, op een wijze als waar het experimenteeromgeving is ook bedoeld voor SPC aan werkt. DSM beschikt over de kennis van mkb-ondernemers uit andere sectoren. Om te composieten materialen en kan die ook voor testontdekken hoe je digitale technologie implewerk, en later voor massaproductie, toeleveren. menteert.’ De materialen zijn tevens recyclebaar en passen Peter Verschut is trekker van project, met de geheel in het concept van de circulaire economie. opdracht te onderzoeken hoe zo’n smart systeem ‘Voorts kennen wij de automotive en de vereisten voor het produceren van lichtgewicht autovan de oem’ers en hun toeleveranciers heel goed. onderdelen eruit zou kunnen zien. Inmiddels Die willen bijvoorbeeld voorspelbaarheid van leidt hij een project waarin behalve QING ook en garanties over de levensduur van materialen, EDAG, Firestone, Hollander Techniek, TM iets waar je al in het ontwerp rekening mee moet Induction Heating, cards PLM Solutions en houden’, verklaart Vorage. ‘Ook willen we op Siemens Industry Software samenwerken. De deze manier jonge engineers al tijdens hun studie laatste twee bedrijven zijn al langer betrokken bij in aanraking laten komen met deze nieuwe digital-twin experimenten voor de aerospace en productietechnologie en geavanceerde materiabrengen de daarin geleerde lessen in, naast de len, om designs te realiseren die nu nog niet nodige hardware en software. mogelijk zijn.’

VOORSPELBAARHEID EN GARANTIES

MULTIDISCIPLINAIRE TEAMS

Ook materiaalontwikkelaar DSM neemt deel, vertelt Tim Vorage, global market development manager bij het globaal opererende bedrijf en tevens lid van de SPC-stuurgroep. Het team van het DSM-composietenteam levert vooral kennis en materialen, zoals ForTii® PA4T gebaseerde composieten. ‘Auto’s zijn de afgelopen decennia elk jaar gemiddeld tien kilo zwaarder geworden, onder meer door allerlei veiligheidsequipment aan boord en door hybride aandrijvingen en batterijpakketten. Met extra CO2-uitstoot als gevolg. Dus is het zaak onderdelen nu ook van lichtere composieten te kunnen maken. Dat vergt momenteel nog veel handwerk.’ Voor de massaproductie die de automotive vereist, is volledige

Naast de HAN zijn ook Saxion, Fontys en de Hogeschool Rotterdam betrokken bij het project. Op dit moment sleutelen zo’n vijftien studenten, van verschillende studierichtingen, in multidisciplinaire teams aan diverse deelprojecten voor dat geïntegreerde, digitale productiesysteem. ‘Integratie is belangrijk en voorwaarde voor succes’, duidt Verschut. ‘Want zomaar een snelle robot in een bestaande lijn schuiven, verlegt hooguit de bottleneck naar elders op die lijn.’

www.qing.nl www.dsm.com www.han.nl

april 2019

DIENSTVERLENING

SPECIALISTEN VAN EGMOND GROEP ZITTEN STEEDS VAKER MET ENGINEERS VAN DE KLANT AAN TAFEL

DE VRAAG ACHTER DE VRAAG Machinebouwers zijn goed in het bouwen van machines, dat doen ze al jaren. Maar de basis van een ontwerp ligt misschien wel aardig ver in het verleden. Op een gegeven moment is een verfrissende vertaalslag nodig om te voldoen aan de compleet nieuwe eisen van bijvoorbeeld Industrie 4.0 of duurzaamheid. Elektrogroothandel en leverancier van industriële automatiseringsoplossingen Van Egmond Groep in Doetinchem denkt graag mee met zijn klanten. Welke stappen zijn er te zetten, wat zijn de kosten en baten? ‘We spelen in op urgente thema’s die bij klanten leven.’

DOOR LUCY HOLL

m met een voorbeeld te beginnen: Meyn Food Processing Technology in Oostzaan was er veel aan gelegen om een grote order voor een nieuwe slachtlijn voor Norsk Kylling in Noorwegen binnen te halen (zie het artikel op pagina 28). Meyn is al lange tijd klant van Van Egmond Groep en vroeg zijn toe-leverancier om ook in dit geval te sparren over een aantal wensen van Norsk Kylling. William Vermij, technisch specialist voor machinebouwers en grote eindgebruikers van Van Egmond Groep: ‘De Noren eisen bijvoorbeeld uitgebreide energiemonitoring. Ze streven naar een energieneutrale fabriek en willen veel data uit de diverse machines halen. We hebben het met Meyn gehad over slimme, efficiënte productie, over de juiste componentenkeuze.’ Alles in de industrie moet sneller, innovatiever, duurzamer en veiliger. Van Egmond Groep kan daarover meedenken met zijn klanten. De functie van technisch specialist is vrij nieuw binnen het bedrijf. Voorheen was William Vermij technisch commercieel adviseur. ‘De nadruk lag meer op accountmanagement. Ik had daarbij toch vooral contacten met de inkopers bij onze klanten. Als technisch specialist kom ik sneller en gemakkelijker in contact met de engineers, ze zien mij als productspecialist met wie ze het over technische details en innovaties kunnen hebben.’

WERK UIT HANDEN NEMEN In de industrie en zeker bij machinebouwers (oem’ers) is behoefte aan technische ondersteuning, benadrukken Vermij en commercieel directeur Hans de Croon. Ondernemingen hebben moeite om vakmensen te vinden en kijken buiten de deur. De Croon: ‘Wij denken mee, nemen voorwerk uit handen, doen onderzoek op de markt en geven suggesties. Klanten willen geholpen worden bij werk dat ze eerst zelf deden. De

engineers binnen bedrijven focussen liever op Commercieel directeur Hans de Croon (links) en technisch specialist William Vermij. ‘Klanten willen geholpen worden bij werk dat ze eerst zelf deden.’ nieuwe zaken en hebben Foto: Van Egmond Groep vaak niet de tijd en de ruimte om in ontwikkelof reeds gemaakte keuzes? Of is wellicht de huiprojecten allerlei fabrikanten op bezoek te laten dige keuze toch de beste? Ik kan samen met de komen. We zien bepaalde ontwikkelingen en engineers een preselectie maken op basis van de trends in de markt. Die kennis delen we.’ Van specificaties.’ Egmond liet een extern bureau aan A-klanten vragen wat ze willen en waar behoefte aan is. ‘Ze zoeken een partij die zich echt met hen verbindt OPTIMALE KEUZE en begrijpt wat ze nodig hebben. We willen éénEen klant zoekt wellicht een oplossing om zijn op-één gesprekspartner voor dat soort klanten systeem intelligenter te maken. Hoe kan dan zijn.’ rekening gehouden worden met MVO, met CO2De adviseurs van Van Egmond Groep spraken de reductie? Welke rol spelen thema’s als standaarengineers bij de klant voorheen een stuk minder. disatie, monitoring, traceerbaarheid, dataverzaWilliam Vermij: ‘Terwijl we diepgaande kennis meling en de communicatie tussen componenten van een aantal productsegmenten hebben. Ik van verschillend fabricaat? Hans de Croon: ‘Het is weet bijvoorbeeld veel van industriële automatiniet alleen een vraag-antwoordspel tussen de sering, aandrijftechniek, detectie en machineveiklant en ons. De adviseurs kunnen bij elke vraag ligheid. Dat sluit naadloos aan op wat engineers een wedervraag stellen en op zoek gaan naar de nodig hebben. We staan hen op allerlei terreinen vraag achter de vraag. Ze kunnen onafhankelijk bij om tot een optimaal, toekomstbestendig advies geven. We vinden het belangrijk om meersysteem te komen.’ waarde te bieden. Vroeger werd een groothandel nogal eens een dozenschuiver genoemd, maar het gaat ons allang niet meer enkel en alleen om OUT-OF-THE-BOX artikelnummers doorkrijgen en leveren maar. Klanten hebben volgens Vermij nogal eens de We zijn op logistiek en technisch vlak een neiging om een component uit een systeem éénop-één te vervangen. Ze houden de lijst aan die gesprekspartner en willen samen tot die optimale jaren geleden bepaald is. Dat leidt tot kleine varikeuze van componenten en systemen komen.’ aties op dezelfde machine. ‘Ik wil de klant aan het Het is voor klanten soms wennen, omdat ze vaak denken zetten: moeten we net dat stapje anders toch meer informatie op het gebied van ontwikof verder zetten, zodat de machine ook over een keling moeten prijsgeven. Maar ze merken dat aantal jaren nog voldoet?’ Die meer out-of-thehet veel voordelen biedt. De Croon: ‘Als onze box aanpak werpt zijn vruchten af. Vermij: ‘Naast voorstellen en ideeën meegenomen worden, is het geijkte aanbod kunnen we ook andere merdat voor ons natuurlijk van groot belang. We ken meenemen. Ik houd in mijn adviezen rekebewijzen ons richting de klant en richting de ning met marktontwikkelingen, kijk naar nieuwe A-fabrikanten. Ook die vinden het steeds belangaanbieders en kan alternatieve oplossingen voorrijker dat we technische knowhow hebben en dragen. Dat biedt klanten overzicht: wat wordt uitdragen.’ nu toegepast, wat zijn de voordelen van andere merken en past dat binnen het totale programma www.vanegmond.nl

april 2019

GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING

GRENSREGIO’S KENNEN GEHEEL EIGEN PROBLEMATIEK EN UITDAGINGEN

‘INVOERING CO2-BELASTING WERKT ALLEEN OP EUROPESE SCHAAL’ Frans Timmermans, eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, bracht medio maart een werkbezoek aan NHL Stenden Hogeschool Emmen. Met Nederlandse en Duitse vertegenwoordigers van bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen sprak hij over grensoverschrijdende thema’s in de regio, zoals werkgelegenheid, kennis-

mannen en vrouwen tot nul te reduceren, op voorwaarde dat bedrijven transparantie tonen op dit punt. ‘Daarnaast moeten opleiding, kinderopvang en zorg voor de kinderen geregeld zijn, zodat vrouwen daadwerkelijk carrière kunnen maken.’

ontwikkeling, behoud van afgestudeerden voor de regio, infrastructuur en logistiek. ‘We zouden de CO2-belasting op Europese schaal moeten invoeren en die gelden

LEVEL PLAYING FIELD

De volgende vraag hangt samen met de positie van Drenthe als logistiek knooppunt. Ben Blog, managing director en mede-eigenaar van Graaco Logistics in Coevorden, stelt dat de regio nog succesvoller zou zijn als er sprake zou zijn van een level playing field: nu moet het railvervoer betalen voor de infrastructuur, waar dit bij vervoer over water niet het geval is. In het kader van de duurzaamheidsgedachte verdient deze modaliteit een grotere kans, betoogt hij. Dan zullen er, naast de bestaande railverbindinFrans Timmermans was in Emmen. Voordat de fotograaf afdrukte vroeg Timmermans de studenten een stap naar voren te doen en de vuist te ballen. Onder het motto: 'Jullie bepalen de toekomst.' Foto: Guido Hansman gen naar Rotterdam en Scandinavië, meer verbindingen worden opgezet naar Oost- en Zuid-Europa. Timmermans DOOR WILMA SCHREIBER mbo’ers met een opleiding in de logistiek, zorg en beaamt dat een duurzame oplossing niet mogehightech voor de regio behouden, maar stelt dat lijk is zonder een forse investering in rail voor het aan de andere kant ook goed is voor hun ontimmermans is in Emmen op uitnodiging personen en goederen. Knelpunten zijn de nog wikkeling – en dus voor hun toekomstige werkvan de hogeschool, de gemeente, Ondergeringe aandacht van de politiek en de technische gever – dat ze ervaring in het buitenland opdoen. nemerskring Emmen en de Techniek uitdaging om treinen snel energiezuinig te Timmermans onderschrijft dat een dergelijke Sociëteit Emmen. Karel Groen, directeur maken. ‘Daarnaast is er in Europa nog een hele stage grote voordelen heeft: je leert jezelf en je Eems-Dollard Regio, trapt af met de stelling dat weg te gaan qua uniformering van spanning, eigen cultuur kennen doordat je kennis maakt de grensregio veel bereikt heeft en vraagt of veiligheidseisen en eisen aan machinisten.’ met een andere cultuur. ‘Dat komt boven op de Timmermans ervoor kan zorgen dat het huidige economische winst van nieuwe skills opdoen. In Interreg-programma behouden blijft. De plannen de toekomst zullen jongeren in hun gehele om rekening te houden met landsgrenzen verEUROPESE CO2-BELASTING? arbeidzame leven nooit genoeg hebben aan hun kleinen in zijn ogen het werkgebied en dat levert Dat triggert Bart Labrie, ceo en eigenaar van opleiding. Bijscholing is altijd nodig. En de minder geld op. Timmermans stelt dat voor de H&P Moulding in Emmen, lid van de Program samenleving heeft er baat bij als we dit breder vierde industriële revolutie inderdaad meer Board Dutch Techzone en voorzitter van invullen met Europese uitwisseling en daar ook grensoverschrijdende activiteiten nodig zijn. En SUSPACC (Sustainable Plastics And Chemicals bedrijven bij betrekken.’ dat die grenzen nu in de weg zitten. ‘Als er één Cluster), een organisatie van chemische (mkb-) Daniele Kösters, Samtgemeindebürgemeisterin sector is die beïnvloed wordt door 5G, artificial bedrijven in Zuid-Oost Drenthe: is een Europese van Emlichheim, net over de grens, pleit voor intelligence en robotisering, dan is het de aanpak van klimaat- en CO2-belasting niet veel meer vrouwen in technische beroepen en ziet logistieke sector. Ook mbo-opleidingen zouden eerlijker voor bedrijven in grensregio’s? Klopt kansen in een grensoverschrijdend concept dat grensoverschrijdend en interactief moeten operehelemaal, aldus Timmermans, en bovendien kan de toegankelijkheid en mobiliteit van Duitse sturen, daar wil ik op inzetten. Brainport Eindhoven de huidige ongelijkheid leiden tot verhuizing van denten en arbeidskrachten moet vergroten. Hierheeft ons geleerd dat de beste prestaties tot stand bedrijven, wat schadelijk zou zijn voor de econovoor werkt zij samen met Land Niedersachsen en komen als ook het mbo is aangeschakeld.’ mie. ‘We zouden de CO2-belasting op Europese de provincie Drenthe aan een treinverbinding schaal moeten invoeren en die gelden uitsluitend tussen Emmen en Rheine, die in 2024 klaar moet gebruiken om het klimaatbeleid te realiseren. Pas BELONINGSVERSCHIL NAAR NUL zijn. Timmermans vertelt dat hij een programma dan zijn we goed bezig.’ Hendrik van der Ploeg, Hier haakt Gitta Luiten, wethouder onderwijs in wil invoeren om het beloningsverschil tussen de gemeente Hardenberg, op in: zij zou graag directeur Emmtec Services in Emmen, wijst op

uitsluitend moeten gebruiken om het klimaatbeleid te realiseren.’

april 2019

247TAILORSTEEL.COM 24 uur per dag en 7 dagen per week online tailor-made producten direct te bestellen Al vanaf één stuk maar ook seriematig. De vlakbedlasers, kantbanken en profiellasers staan voor u klaar.

Discover Sophia Your personal online assistant. Smart. Simple. Sophisticated. www.247TailorSteel.com

de unieke aardgasinfrastructuur in (Noord-) Nederland en vraagt zich af hoe realistisch het is deze in te zetten bij omschakeling van aardgasop waterstofmoleculen. En welke stappen het bedrijfsleven vervolgens zou moeten zetten, en wat Brussel of de Nederlandse overheid hierin kan betekenen. Volgens Timmermans is de

‘Wie van zich laat horen, komt of blijft in Brussel boven aan de stapel’

unieke situatie van het Noorden bekend en biedt dit naast distributie van energie ook mogelijkheden voor opslag van grote hoeveelheden wind en zonne-energie. ‘Om de aandacht vast te houden, blijft het nodig aanvullende informatie naar Brussel te brengen. Wie van zich laat horen, komt of blijft in Brussel boven aan de stapel.’

‘ONGELOOFLIJK PROTECTIONISME’ Diem Do, directeur van CodeGorilla in Groningen dat programmeeropleidingen verzorgt, stelt dat er te weinig Europese gelden naar het mkb gaan en pleit voor een topsector sociaal ondernemerschap om jongeren en vrouwen in de regio

te helpen hier een bedrijf te starten. Timmermans stelt voor eerst te analyseren waarom jongeren wegtrekken. ‘Zijn de arbeidsmogelijkheden elders beter, ontbreekt hier kinderopvang of cultureel aanbod? Je ziet inmiddels ook een omgekeerde beweging, dat jongeren terugkeren omdat de kwaliteit van leven in de regio beter is.’ In de ogen van Maureen Nederhoed, directeur installatietechniek bij Harwig in Emmen, heeft de Dutch Techzone veel mbo’ers nodig, maar bemoeilijkt uiteenlopende weten regelgeving het werken over de grens. Daarin is nog een hele weg te gaan, stelt Timmermans. ‘We schieten nog tekort als het gaat om beroepskwalificaties, onder meer vanwege een ongelooflijk protectionisme bij beroepsgroepen. Logisch nadenken is het devies, want in hoeverre vormt iemand met een Nederlandse opleiding een risico voor een Duitse werkgever?’ Joop Brink, wethouder arbeidsmarkt in Coevorden, zou de bestuurlijke drukte willen verminderen en pleit voor een nieuw offensief om vanuit Europa de regio voor 100 procent economisch te ontsluiten. Timmermans benadrukt nogmaals het belang om zichtbaar te blijven in Den Haag en Brussel. ‘En leg als mkb contact met je oosterburen. Als je onderdeel kunt worden van dat enorme Duitse netwerk, zit je gebeiteld.’

DIALOOG MET STUDENTEN De EC-vicevoorzitter besluit zijn werkbezoek met een dialoog met de Europese burgers van de toekomst: studenten van het Drenthe College en NHL Stenden Hogeschool Emmen. Duurzaamheid houdt de jongeren bezig, zo blijkt uit de vragen die hij krijgt. Waarom moet Nederland zo nodig een voorbeeldfunctie vervullen als andere landen het veel slechter doen op dit vlak? Timmermans stelt dat wanneer Nederland een voorbeeld kan zijn, Europa ook sneller en breder kan omschakelen. En de rest van de wereld zal nieuwsgierig naar ons economisch model kijken en dat proberen te volgen. ‘De redenering dat we, wanneer Europa hogere normen stelt, een concurrentieachterstand oplopen, klopt niet. Europa is een koopkrachtige markt, waar andere landen graag actief zijn, waardoor ze onze normen zullen overnemen. Dat stemt mij optimistisch.’ Ter afsluiting weet Cees Bijl, gedeputeerde van de provincie Drenthe, Timmermans nog te verleiden tot een videoboodschap aan Anco Jansen, aanvaller bij FC Emmen die hij kent uit zijn Roda JCtijd. Tevergeefs: Emmen verliest die avond van Fortuna Sittard, maar de aanwezigen bij het werkbezoek hebben ongetwijfeld aan inspiratie gewonnen. www.nhlstenden.com www.emmen.nl www.ondernemerskringemmen.nl/ techniek-societeit www.dutchtechzone.nl

april 2019

INNOVATIE

MAXON MOTOR BENELUX VOEGT (ON)ZICHTBAAR WAARDE TOE IN DE KETEN

VAN MOTORENLEVERANCIER NAAR KENNISPARTNER VAN BEWEGING Tot begin deze eeuw was maxon motor benelux vooral een verkoopkantoor. Nu is het meer en meer leverancier van hoogprecieze aandrijfsystemen die complete problemen voor zijn klanten oplost. Voor bedrijven in de industrie, en bijvoorbeeld ook in de medische sector, de luchten ruimtevaart en de agrosector. Turning ideas into solutions is de slogan die daarbij hoort. ‘We willen meedenken met de klant, daaruit halen we onze groei’, zegt Mark van Zutphen, manager marketing & sales. DOOR LUCY HOLL

ooie voorbeelden van hoe maxon motor benelux dat doet, zijn er genoeg, aldus Van Zutphen. Maar het gaat niet om het kwistig strooien met projecten van klanten. ‘We voegen slimmigheden toe, zonder dat het altijd meteen in de openbaarheid komt. We gaan voor langetermijnrelaties en willen aan het succes van de klant bijdragen.’ Zichtbaar en onzichtbaar. Hij omschrijft zonder namen te noemen een bijzondere opdracht uit de medische hoek. ‘Het gaat om het heel precies doseren van iets, waarvoor veel finetuning van de mechatronica nodig is. Het wordt iets revolutionairs. We zetten daarvoor de wereldwijde kennis en kunde van maxon in. Ons streven is niet zozeer dat soort ontwikkelprojecten op zich. We kijken naar de potentie, we willen uiteindelijk hoogprecieze producten maken en leveren.’ Dat zit er bij deze klant duidelijk aan te komen.

COMPLETE MODULES Zijn collega Steven van Roon, business development manager, vult aan: ‘In het verleden waren we vooral leverancier van motoren of combinaties van losse producten. Nu is het onze ambitie om complete geïntegreerde modules te leveren, al

DRIVEN BY PRECISION maxon motor benelux (50 medewerkers) opereert al ruim veertig jaar vanuit Enschede. maxon motor (2.500 medewerkers), met het hoofdkantoor in Zwitserland, is wereldwijd marktleider op het gebied van hoogprecieze aandrijfsystemen. Alles draait om klantspecifieke systeemoplossingen, kwaliteit en innovatie. De systeemoplossingen zijn te vinden in bijvoorbeeld chirurgische handapparatuur, humanoïde robots, hoogprecisie industriële installaties en de marsrovers Opportunity en Insight Lander. maxon motor is wereldwijd actief in tal van hightech sectoren waarin aandrijving essentieel is.

april 2019

dan niet plug-and-play. Klanten besteden een deel van de ontwikkeling en toelevering uit in de keten. Het is de ambitie van maxon motor om complete geïntegreerde modules Dat is natuurlijk langer aan de te leveren. Foto: maxon motor gang, zeker in bijvoorbeeld de semicon en voor specialistische normen. De besturing die maxon ontwikkelde, onderdelen. Een klant kijkt naar het geheel. Bij detecteert na een referentieverplaatsing de grootmaxon draait alles om motion en mechatronica.’ te en het gewicht van de deuren. Vervolgens Om world class te kunnen zijn, maken oem’ers worden automatisch de optimale parameters gebruik van world class competenties van partberekend, en waar nodig gecorrigeerd. In slechts ners in de keten, aldus Van Zutphen. ‘Dat gaat enkele stappen is de deuraandrijving geconfiguveel verder dan enkel en alleen capaciteit reerd en klaar voor gebruik. De systeemoplossing inkopen. Wie voorop wil lopen in de markt, moet combineert een borstelloze maxon motor met samenwerken met topspelers op deelgebieden.’ een klantspecifieke behuizing en geïntegreerde De experts van maxon denken graag mee met de besturing. klant. Van Roon: ‘We willen onze meerwaarde laten zien door actief kennis en kunde aan te dragen. Waar dat van toepassing is, nemen we HARDWARE EN BRAINWARE ook zelf het initiatief. Bij bestaande klanten zegMark van Zutphen: ‘We zitten hier in de Benelux gen we bijvoorbeeld: “Jullie gebruiken al een paar met de klant om tafel en brainstormen over de jaar deze module, maar we hebben verbetervoorbenodigde technologie. We kunnen putten uit de stellen. Kunnen we daar eens over praten?” Bij expertise van de complete maxon-organisatie, nieuwe klanten moet dat groeien, maar de markt specifiek van Zwitserland en Duitsland. Onze herkent ons natuurlijk duidelijk als de specialist kwalitatief hoogstaande hardware en de brainop aandrijfgebied.’ ware van onze mensen, lokaal en wereldwijd, vormt een perfecte combinatie.’ De andere manier van werken vraagt andere LANGDURIGE SAMENWERKING competenties van de medewerkers van maxon Vanzelfsprekend is er de webshop van maxon motor benelux om snel en makkelijk componenmotor benelux. Dan gaat het volgens Van Zutten te bestellen. Voor de vaak kleinere klanten die phen en Van Roon om bijvoorbeeld strategisch weten wat ze nodig hebben een prima oplossing. kunnen meedenken. Het draait niet om de Maar de echte groei moet komen uit dat meeverkoop van componenten op korte termijn. denken over complexe toepassingen en uit langEr wordt ook meer supply chain management durige samenwerking. gevraagd: ‘We willen toegevoegde waarde leveren, Een mooi, al wat ouder ‘meedenk’-voorbeeld wat ook betekent dat we buiten ons basisassortiwaarover wel gecommuniceerd kan worden – het ment moeten kunnen kijken, en tier 2 suppliers product is al lang en breed geïntroduceerd – is de aansturen.’ Bovendien zijn meer projectmanageonzichtbare deuropener. Samen met een Zwitsermentkwaliteiten vereist. ‘We willen zowel techse liftfabrikant ontwikkelde maxon een systeemnisch innovatief als efficiënt werken voor onze oplossing voor de aandrijving van liftdeuren. klanten.’ Het vraagt meer van de medewerkers en Deze deuraandrijving is verpakt in een behuizing maakt werken bij maxon motor benelux attracen kan meteen op de liftcabine worden gemontiever. ‘We werken op een hoger niveau aan teerd. En hier begint het eigenlijke werk. Want oplossingen. Die betrokken houding in de keten er zijn verschillende lifttypes met cabines in veris onze drijfveer.’ schillende groottes, van verschillende materialen en conform verschillende nationale veiligheidswww.maxonmotor.nl

Wij zijn Nidec Netherlands Uw partner in aandrijven en besturen

sinds 1973 op de markt met veel technische noviteiten op het gebied van gelijkstroomregelaars, frequentieregelaars, servoregelaars en servomotoren. opgericht in 1919 en heeft dus een 100 jaar rijke historie in elektromotoren, motorreductoren en generatoren. Samen zijn wij Nidec Netherlands, onderdeel van Nidec Japan wereldleider in de productie van elektromotoren, generatoren en regelaars.

Commander C Zesde generatie Commander open loop frequentieregelaar

Commander ID300: een op de motor geĂŻntegreerde frequentieregelaar

Digitax HD: nieuwe generatie geavanceerde servoregelaar in uniek compacte behuizing

PLSES 4500 spatwaterdichte inductiemotor voor industriĂŤle koeling

DFS of Dutch Free Standing regelaar voor technische ruimte of naast machine/applicatie

INDUSTRIËLE DIENSTVERLENING

LENZE TRANSFORMEERT VAN SEC LEVERANCIER TOT STRATEGISCH PARTNER CONSUMER GOODS

‘SAMEN MET KLANT NU JUISTE KEUZES MAKEN VOOR GOEDE BUSINESS STRAKS’ In hun werkveld is zó veel gaande dat machine(module)bouwers er niet aan ontkomen om ingrijpende keuzes te maken. Maar welke zijn de juiste? En waar begin ik? ‘Door hun en onze knowhow te bundelen en samen te sparren en brainstormen, gaan we de beste weg vinden’, claimt machineautomatiseerder Lenze. Die investeert niet alleen stevig in technologieontwikkeling, maar ook in kennis van zijn focusmarkten en zelfs de maatschappij.

ziet. Nederlander Marcel Toonen gaat die kar global trekken, na dat eerder succesvol in de Benelux te hebben gedaan. ‘In consumer goods onderscheiden wij drie segmenten: foodprocessing, robotics & handling en verpakkingstechniek’, vertelt hij. ‘Packaging is voor ons de meest interessante, dat komt overal terug.’ Als voorbeeld noemt hij de populaire mini-chocoladereepjes. Als die zijn geproduceerd (= foodprocessing) dan worden ze per stuk verpakt, per x aantal in een zakje gestopt (= packaging), de zakjes gaan in dozen die op pallets gestapeld worden (= robotics & handling), die in het magazijn opgeslagen worden en later naar de eindklant worden getransporteerd (= intralogistics, een van de andere focusgebieden van Lenze, red.).

IDEALE PLAATJE Aan dergelijke processen worden steeds hogere eisen gesteld: het moet allemaal nog sneller, robuuster, flexibeler, vloeiender, kostenefficiënter en energiearmer. In het ideale plaatje dat Vissers schetst, ‘praten’ de machines in de productielijn met elkaar en ‘leren’ ze van elkaar, gaat het omstellen op steeds andere productvarianten snel en soepel, zonder dat daar mensen aan te pas komen – en ‘waarschuwen’ de machines proactief als er iets fout dreigt te gaan of onderhoud nodig is, Marc Vissers (links) en Marcel Toonen op de Brainport Industries Campus. ‘Haak je niet aan bij wat er gaande is, dan ben je straks op zijn best nog een partij die mee moet in prijsgevechten – een distributor.’ Foto: Bart van Overbeeke om stilvallen van de lijn te voorkomen. De afgelopen jaren zijn onder de paraplu van Industrie 4.0 (het Duitse equiDOOR PIM CAMPMAN programma Lenze 2020+ als driver bouwen we valent van Smart Industry) grote stappen gezet op die vlakken veel kennis op.’ om dat plaatje in te kleuren. Geholpen door ontn dat gaat heel breed, vertellen Marcel wikkelingen als het industrieel Internet of Things Toonen, de nieuwe global segment manaSTRATEGISCH PARTNER (IIoT) – dat machinebouwers in staat stelt om ger consumer goods, en Marc Vissers, Daarmee transformeert Lenze van sec leverancier marketing strategy coordinator Europe hun machines op afstand te monitoren, resetten van aandrijf- en controlesystemen naar strateWest. ‘In de gesprekken met klanten komt onze en upgraden – en big data-analyse om dat adegisch partner – solutions provider – die machiproductpropositie op het laatst. Dat is de resulne(module)bouwers in de volle breedte onderquaat te doen en machine learning te faciliteren. tante van de behoeften en strategie van de klant, steunt, van initieel idee tot en met aftersales. ‘Rocket science, die voor een deel al gerealiseerd is’, gecombineerd met majeure trends in hun markt Onder andere in de sector consumer goods, een zegt Vissers. ‘De uitdaging is nu om samen met en met maatschappelijke ontwikkelingen als markt die Lenze heeft geoormerkt als één van de de machinebouwer boven tafel te krijgen welke environment & safety’, aldus Vissers. ‘Met ons focusgebieden waar het bedrijf veel groeikansen keuzes hij in zijn situatie op dit moment al kan

E 62

april 2019

maken om in die ontwikkelingen mee te gaan. Ga je op je handen zitten, dan mis je de boot.’

SCEPSIS PAREREN Volgens Toonen zien machinebouwers heus wel dat ze iets moeten doen. ‘Maar de omslag maken van mechatronica naar digitaal, dat is niet niks.’ Hij ziet een groep machinebouwers die daar heel vooruitstrevend mee aan de slag gaat. ‘Maar daar staan grotere groepen tegenover met een houding van “ik wacht nog even af ” of “laat maar waaien, zo’n vaart zal het niet lopen”. Vooral met die laatste groepen gaan wij het gesprek aan. Niet met de insteek van dat varkentje gaan we voor jou wassen, maar aftastend en informerend: wat wil jij nou precies, is dat realistisch, waar ga je tegen-

niveau en cyber security op zakelijk niveau niet? Daar praten we in brainstormsessies met klanten over, en met die insteek winnen we meestal vrij snel vertrouwen. Negen van de tien keer gaat het om mindset.’

TAAL VAN KLANTEN In die rol van sparringpartner investeert Lenze stevig, ook door simpelweg de taal van de klanten machtig te zijn. ‘Je moet de terminologie snappen die voor machinebouwers en ingenieursbureaus in die sector gesneden koek is. Anders word je niet als een serieuze gesprekspartner gezien’, aldus Marcel Toonen. Hij weet wat goed gaat werken: ‘Door de knowhow van klanten en onszelf te bundelen en met elkaar te sparren en te brainstormen, gaan we samen de beste weg voor de klant vinden om straks nog steeds goede business te hebben.’ Met Lenze in de rol die klanten maximale meerwaarde wil bieden en daartoe ook zijn salesforce flink uitbreidt. Marc Vissers: ‘Als gezond bedrijf met focus op wat onze klanten naar de toekomst toe sterker maakt, zijn wij uitstekend gepositioneerd om hen daarbij te ondersteunen. Dat mede dankzij de oplossingen die wij bieden op gebieden als model-driven engineering, draadloze en ‘open’ connectiviteit (machines van

‘Uber yourself before you get Kodak-ed’

aan lopen, wat zijn in jouw situatie de beste keuzes?’, verklaart hij. ‘Scepsis pareren is ook een dingetje. De digitalisering op privéniveau is al best lang gaande. We hebben allemaal een smartphone, die ons vertelt hoeveel tijd het kost om op het werk te komen en waarmee we e-bankieren. Waarom vertrouw je e-banking wel op privé-

verschillende leveranciers die samenwerken, zonder barrières door verschillende standaarden, red.), veiligheid en schaalbaarheid.’

BAK AAN KNOWHOW Lenze positioneert zich als frontrunner in die Industrie 4.0-transitie, mede dankzij de in software-oplossingen gespecialiseerde dochterbedrijven Encoway en Logicline. ‘Hun enorme bak aan knowhow helpt natuurlijk meer dan een beetje om in die digitalisering stappen te maken’, zegt Toonen, verwijzend naar de SPS IPC Drive, een grote beurs die in november plaatsvond in Neurenberg en waar Lenze zijn visie presenteerde op hoe de processen in de toekomst gaan lopen: pick & produce. Marc Vissers: ‘Haak je niet aan bij wat er gaande is, dan ben je straks op zijn best nog een partij die mee moet in prijsgevechten – een distributor.’ Waar Marcel Toonen aan toevoegt: ‘Uber yourself before you get Kodak-ed, zoals in onze whitepaper The Digital Challenge gesteld wordt. Anders gezegd: houd niet koste wat kost vast aan je verdienmodel, in het geval van Kodak – nota bene de uitvinder van de digitale camera – het verkopen van filmrolletjes, want voor je het weet halen spelers die wel vol inzetten op digitale fotografie je links en rechts in.’ Lenze wil zijn klanten en prospects voor dat scenario behoeden – door als partner die van wanten weet de dialoog aan te gaan.

www.lenze.com

itsme is de toonaangevende, onafhankelijke leverancier van industriële automatiseringstechnologie en toeleverancier van elektrotechnische en mechanische producten, diensten en oplossingen. Met een assortiment van meer dan twee miljoen artikelen, uitgekiende oplossingen en een team van 550 competente medewerkers in vijf landen vergroten wij uw omzet, verminderen wij uw risico en verlagen wij uw kosten. Persoonlijk en digitaal, nationaal en internationaal en altijd toegesneden op uw situatie. De wereld om ons heen verandert en wij zien het als een uitdaging om aan de wensen van onze klanten te kunnen blijven voldoen. Wij omarmen verandering en houden onze organisatie in beweging, zodat wij nog sneller en accurater kunnen anticiperen en reageren. De mens blijft daarbij een van de belangrijkste factoren. Vroeger was het hebben van talent alleen voldoende om succesvol te zijn. Vandaag de dag zien wij dat doorzettings- en aanpassingsvermogen een steeds belangrijkere factor speelt. Medewerkers met doorzettingsvermogen zijn optimistischer over de toekomst en beschikken over het vermogen om zich snel aan te passen en te verbeteren. Samen met onze huidige en nieuwe collega’s houden wij itsme fit voor de toekomst. Elkaar blijven ontwikkelen hoort daarbij. Zo kunnen we vooruit blijven kijken, anticiperen op veranderingen en blijven we relevant voor onze klanten. Onze mensen stellen daarbij uw succes centraal. itsme | Making You Succeed!

www.nl.itsme.eu

april 2019

CYBERSECURITY

NEDERLANDSE TESORION BEVEILIGT NIET ALLEEN IT MAAR OOK OT

CYBERSECURITY BIJZONDER UITDAGEND IN MAAKINDUSTRIE Bij cybersecurity gaat het vooral over de IT, de informatietechnologie op kantoor, en krijgt de OT, de operationele technologie op de werkvloer, veel minder aandacht. Terwijl de risico’s daar misschien wel groter zijn, gezien de voortschrijdende digitalisering van de industrie en de opkomst van het Internet of Things (IoT). Dat zegt Marcel van Oirschot van Tesorion, aanbieder van complete cybersecurity-oplossingen voor kantoor, fabriek, cloud, mobiele devices en IoT.

DOOR HANS VAN EERDEN

e naam, Tesorion, is nieuw, maar de dienstverlening is volwassen. De onderneming is vorig jaar namelijk ontstaan uit de samenvoeging van drie gevestigde bedrijven op het gebied van cybersecurity: i-to-i, Nováccent en Quarantainenet. Tesorion telt 160 cybersecurityspecialisten op vier locaties en biedt met deze bundeling van krachten managed security services vanuit een ‘all-in platform’. ‘Veel bedrijven hebben al een bepaalde cybersecurityoplossing’, verklaart Van Oirschot. ‘Die kunnen wij aan ons platform koppelen, zodat we de klant een complete oplossing voor detectie, respons en preventie kunnen bieden met behoud van de investering die hij zelf al heeft gedaan.’ Het platform kan daarvoor met heel veel beveiligingssystemen en -software connecten. Tesorion runt onder meer een 24/7 security operations centre en een 24/7 incident team dat bedrijven helpt bij het afhandelen van beveiligingsincidenten zoals een informatielek of een cyberaanval. ‘Daarnaast verzorgen wij consultancy voor begeleiding van cybersecurityprojecten, van implementatie van nieuwe oplossingen tot certificering volgens de ISO 27001 standaard voor informatiebeveiliging. Hiervoor hebben we een team van meer dan 75 consultants beschikbaar.’

KWETSBAAR Tesorion focust vooral op middelgrote bedrijven in diverse sectoren, waaronder de maakindustrie. Die branche is bijzonder interessant vanwege de voortschrijdende digitalisering, zegt Van Oirschot. ‘Er gaat veel intellectueel eigendom in die sector om en de OT werkt steeds digitaler in verbinding met de IT. Dat maakt het geheel wel kwetsbaar.’ Het besef van de cyberbedreigingen voor de OT is nog niet zo groot en de werelden van IT en OT praten vaak niet met elkaar, signa-

leert hij. Terwijl de beveiliging juist uitdagender is voor de OT. ‘Voor een ITsysteem kun je dat nog een keer apart testen. Maar voor de OT, met machines die continu draaien, is dat heel lastig.’ Bovendien zijn de consequenties van een incident groter. ‘Als de IT komt stil te liggen is dat vervelend, maar bij OT is de continuïteit van de productie en dus van de business in het Marcel van Oirschot: ‘Bij een cyberincident met de OT is de continuïteit van de productie geding. Je wilt bijen dus van de business in het geding.’ Foto: Tesorion voorbeeld niet dat jouw dure vijfassige bewerkingsmachines stilstaan; continu draaien is die niet aan het internet zijn gekoppeld verdienen de enige manier om die investering er weer uit te aandacht, vervolgt Van Oirschot. Vaak hebben halen.’ De beveiliging zelf is ook lastiger. Tesorion dergelijke air-gapped installaties namelijk wel streeft ernaar zoveel mogelijk automated detection service nodig en dan worden ze benaderd door & response te verzorgen. ‘Een laptop kan je autoeen servicemonteur met laptop die aan het net matisch uitschakelen als er een cyberdreiging is hangt en gebruikt wordt voor inspectie. ‘Ook gedetecteerd; vervelend maar er is geen verdere daar hebben we een oplossing voor ontwikkeld.’ schade. Pompen of afsluiters kun je echter niet Kortom, cybersecurity is een specialisme, wil hij automatisch uitschakelen. Daarvan zijn vooraf maar zeggen, en dat kun je het beste onderbrende consequenties niet te overzien.’ gen bij specialisten die daar fulltime mee bezig zijn. ‘Tesorion is een 100 procent cybersecuritybedrijf en 100 procent Nederlands.’ Het bedrijf CLOUD EN ‘AIR GAP’ BEVEILIGEN met de nieuwe naam wil nu eerst zijn footprint Dankzij IoT komen er steeds meer verbindingen en zichtbaarheid in eigen land vergroten en op van de OT met het internet, bijvoorbeeld via de termijn in Noordwest-Europa groeien, schetst cloud, en dus steeds meer toegangspoorten voor Van Oirschot tot slot de ambities. Van Oirschot kwaadwillenden. Terwijl de beveiliging van IoTwas tot eind vorig jaar in dienst van Fox-IT dat devices – denk aan wachtwoorden die nog op de in Britse handen is. standaardinstelling staan – vaak matig is geregeld. Daar valt dus nog veel te winnen, te beginnen bij bewustwording. Maar ook de installaties www.tesorion.nl

april 2019

PARTICIPATIES

INVESTERING NIBC STELT TRYMAX IN STAAT OM GROEIAMBITIES TE REALISEREN

SAMEN OPTREKKEN – IN GOEDE ÉN MINDER GOEDE TIJDEN NIBC Bank heeft een ‘substantieel’ minderheidsbelang genomen in Trymax Semiconductor Equipment BV. De participatie stelt de Nijmeegse ontwikkelaar/ bouwer van innovatieve machines voor de chipfabricage in staat de ontwikkeling van een nieuw machineplatform te versnellen en zijn productiecapaciteit verder te vergroten. ‘Met NIBC aan boord kunnen we de stap naar het next level zetten’, aldus ceo en co-founder Leo Meijer.

DOOR PIM CAMPMAN

rymax werd in 2003 opgericht als een bedrijf dat service verleent aan machines van derden, die draaien bij chipfabrikanten. ‘In 2008 zijn we tevens machines die we zelf ontwikkelen in de markt gaan zetten’, vertelt Leo Meijer. ‘Daarop ligt nu volledig onze focus: met de servicegroep zijn we het afgelopen jaar gestopt.’ Rode draad in NEO-machines van Trymax is dat ze lagen van siliciumschijven (wafers) verwijderen, legt hij uit. ‘Dat doen we met behulp van een plasma, geïoniseerd gas dat specifieke lichtgevoelige deeltjes bevat die een reactie aangaan met de wafer, waarna we een laagje kunnen verwijderen.’ Deze essentiële – sterker nog: noodzakelijke – bewerking komt in diverse fasen van de state-ofthe-art chipfabricage terug, onder andere bij het verwijderen (‘lakstrippen’) van etspatronen (‘masker’) op de wafer. Het Nijmeegse techbedrijf levert zijn NEO’s in zes varianten. ‘De klant heeft de keus uit een machine met één, twee of eventueel vier proceskamers. Dat hangt af van de productiecapaciteit die hij wil halen. Je kunt je voorstellen dat een universiteit of kleine fabriek met één proceskamer toe kunt. En aan de andere kant van het spectrum heb je de grote fabrikanten, die heel veel wafers per uur moeten produceren. Dan komen vierkamermachines economisch in the picture. Verder is er de keuze uit twee platformtypes: één voor wafers tot 200 millimeter en één voor wafers van 200 tot 300 millimeter.’

HEEL FLEXIBEL De Trymex-machines onderscheiden zich in de markt doordat ze ‘klanten heel veel flexibiliteit

april 2019

Half maart werd de participatie van NIBC beklonken. Foto: Trymax

bieden’, claimt Leo Meijer. ‘Dat zit hem in het handlen van verschillende typen substraten. Silicium, bijvoorbeeld, heb je in verschillende diameters en diktes. Ons platform kan die allemaal handlen en processen. Bovendien hebben wij er in onze ontwikkeling op ingespeeld om nieuwe materialen, die de laatste jaren heel sterk opkomen, aan te kunnen.’ Dat Trymex succesvol is, kan hij stevig onderbouwen. ‘We zitten op een installed base van ruim 250 systemen wereldwijd – machines die, afhankelijk van type en uitvoering, tussen de 300.000 en ruim 1 miljoen euro kosten. En we hebben nu zo’n 60 medewerkers: iets meer dan 35 werken er in het hoofdkwartier in Nijmegen en kleinere aantallen in onze regiokantoren in het Chinese Suzhou en in Milaan.’ Omzetcijfers houdt Meijer graag voor zich. ‘In 2018 zijn we FD Gazelle geworden: dus ja, we zijn een snelgroeiend bedrijf.’

VOORAL TIER 2 Trymex heeft vooral tier 2-klanten: Texas Instruments, Infineon, STMicroelectronics en zo meer. De grote drie – Intel, Samsung en TSMC – niet, nog niet. ‘Voor hen zijn we nog even een maatje te klein’, vertelt Leo Meijer. ‘In die high-end markt mee kunnen gaan, vergt forse investeringen en een ander soort platform. Daarom hebben we ons tot nu toe op de fabrikanten daar net onder gericht. Die zijn voor ons, als betrekkelijk

nieuwe speler in de markt, toch makkelijker toegankelijk. Maar de tier 1’s staan absoluut op onze radar: de komende drie tot vijf jaar gaan we ons ook op hen richten.’ Een platform in aantocht heeft Trymax ‘UV Curing’ gedoopt. ‘Heeft niets met etsen te maken, het adresseert een andere stap in de halfgeleiderfabricage. Wel een stap waar wij een behoorlijk gat in de markt zien. Momenteel zijn we het prototype aan het testen. In de loop van dit jaar verwachten we de eerste commerciële leveringen te kunnen doen. Onder meer om dat goed van de grond te tillen, is de participatie van NIBC natuurlijk meer dan welkom.’

GOEDE MATCH Die participatie werd onlangs, op 15 maart, beklonken. Meijer: ‘Eind 2017 besloten we voor onze volgende groeistap externe financiering aan te trekken. Afgelopen zomer hebben we minstens tien kandidaten geïnterviewd – waaronder NIBC, waarmee we overigens al lang voordat we dat besluit namen contact hadden.’ Een lang verhaal kort: Trymax koos voor NIBC. ‘De doorslag gaf dat zij een sterke focus hebben op de hightech maakindustrie en een team dat zich specifiek op de semiconductor-industrie richt. Zij hebben dus een bovengemiddelde kennis van onze sector en weten bijvoorbeeld heel goed dat die cyclisch is – met nu eens periodes van hoogtij, dan weer een paar kwartalen dat het tegenzit. NIBC wordt

daar, zeg maar, niet zenuwachtig van: hun cultuur is er één van samen optrekken – in goede én minder goede tijden. En ze zien de groeipotentie van Trymax. Kortom, een heel goede match.’

con, als klant gehad. Bijvoorbeeld ASML, toen dat nog een heel stuk kleiner en risicovoller was, in de rol van medefinancier. En onze aandelenafdeling volgde techbedrijven zoals Besi en Neways op de beurs.’

WARM HART Jules Bernaerts, vicepresident hightech industry & technology bij NIBC, denkt daar precies zo over. ‘Wij geloven echt in deze participatie. Het is een mooie kans om te laten zien dat wij technologie – hardware, software en it-services – en de hightech maakindustrie een warm hart toedra-

‘De ondernemer blijft aan het roer, wij gaan niet in de driver seat zitten’

gen. Twee jaar geleden zijn we begonnen daar hernieuwde focus op te leggen. Waarbij we ons specifiek op de semiconductor-gerelateerde industrie richten. Inmiddels zijn we zo ver dat we menen daarvan een bovengemiddelde kennis te hebben.’ ‘In het verleden’, vervolgt hij, ‘hebben we wel meer hightech machinebouwers, ook in de semi-

SLiM

RISICOKAPITAAL De relatie met Trymax is van een heel andere orde, legt Bernaerts uit. ‘Hier gaat het om equity, om investeren, risicokapitaal inbrengen; dat is wel even wat anders dan hightech bedrijven financieren of volgen op de beurs. Dat maakt het extra spannend en uitdagend.’ Mede vanwege NIBC’s visie en strategie ten aanzien van participaties. ‘Een gesloten fondsstructuur, waarin je per se over vijf of zeven jaar uit zo’n investering moet gaan, dat kennen wij niet, dat staat voor ons niet vast. Doorgaans gaan wij voor langetermijnparticipaties en kijken we met onze kennis van de semiconsector door die volatiliteitscycli heen.’ En NIBC doet uitsluitend minderheidsparticipaties. ‘Onze focus en strategie is bedrijven met een sterk management, dat stevig onderbouwde groeiambities heeft, te ondersteunen om die ambities te realiseren. De ondernemer blijft aan

Een variant uit de NEO-serie van Trymax

het roer, wij gaan niet in de driver seat zitten. Wij zijn nadrukkelijk een investeerder die de ondernemer in control laat. Trymax past perfect in dat plaatje.’ www.trymax.nl www.nibc.com

automa seren in plaatbewerking

WiCAM levert machine-ona ankelijk so ware voor het .SLiM aansturen van plaatbewerkende produc eprocessen dankzij: • 2D & 3D CAD georiënteerde so ware • Logis ek gestuurde auto nes ng • Gebaseerd op een papierloos concept • Geïntegreerd binnen de systemen van uw bedrijf WiCAM biedt maximale gebruiksvriendelijkheid, ﬂexibiliteit en output binnen de moderne wereld van CAD/CAM voor plaatwerk. .SLiM | Sheetmetal Language for intelligent Machines

Uw partner in technische automa sering

WiCAM Benelux B.V. T +31 (0)88 021 55 00 E benelux@wicam.com I www.wicam.com

april 2019

BEDRIJFSPROFIEL

COÖRDINATIE VERKOOP NOODZAAK WIL KTR SYSTEMS IN DE MARKT GEEN STEKEN LATEN VALLEN

‘ALS VERKOOPKANTOOR ZIJN WIJ HET OOR IN DE MARKT’ Hij had verwacht dat koppelingen er ondertussen wel uitgetekend zouden zijn. Gebeurde niet. Of dat elektrische aandrijvingen de mechanische aandrijvingen zouden vervangen. Ook die ontwikkeling laat op zich wachten. KTR Systems zit dus op rozen, maar sluimert geen moment. Meedenken met klanten die wel een andere weg inslaan, is cruciaal. ‘Dat stelt meer eisen aan je productenpakket, dagelijkse kost bij ons.’

DOOR WILMA SCHREIBER

an het woord is Hans Hagedoorn, vestigingsdirecteur van KTR Benelux in Hengelo, een van de 23 dochterondernemingen die het Duitse moederbedrijf KTR Systems in zijn 60-jarig bestaan heeft opgebouwd. Hengelo is ook bijna toe aan een feestje: vestiging én directeur bestaan volgend jaar twintig jaar. ‘In 2000 leek het wel of de markt op ons zat te wachten: rechtstreeks zakendoen met de Hans Hagedoorn, vestigingsdirecteur van KTR Benelux: ‘Er is nog maar één aandeelhoudster bij KTR, al het geld gaat terug in het fabrikant was nieuw en werd als prettig bedrijf.’ Foto: Arjan Reef ervaren. Deuren gingen open, vooral vanwege de kennis die KTR al sinds 1959 heeft opgebouwd’, vertelt Hagedoorn. Inmiddels telt KTR Benelux negen medewerkers, aanbod om in Rheine internationaal verkoopdie daar zit, kan de producten niet aangesleept van wie één een home office heeft in België. directeur te worden, wees hij af. ‘Daar kom ik in krijgen.’ een hiërarchie terecht. Op afstand kan ik er met KTR Benelux zit op steenworp afstand van het een andere bril naar kijken en er tegenaan duwen. hoofdkantoor in Rheine, wat een bijzondere ONE-STOP SHOPPING positie oplevert. ‘We fungeren als testomgeving Als ik daar zit, duwen ze tegen mij aan’, lacht hij. Door de groei van KTR – zowel in aantal vestiomdat we in de buurt zitten én omdat we beDan, serieus: ‘We hebben hier natuurlijk wel iets gingen als omzet (2018: 234 miljoen euro) – grijpen waar het om gaat. Als mensen ergens ter kwam ook KTR Benelux in een flow terecht. neergezet. Een goed team, een prachtig pand en wereld worden aangenomen, komen ze hier langs ‘We hebben een mooi productportfolio en geen de omzet stijgt nog steeds. Ik kan mijn eigen tijd om te horen hoe we werken: alleen digitaal, via directe concurrent. De concurrentie die er is, indelen, ben aan die vrijheid gewend geraakt. supersnelle glasvezel, zo efficiënt mogelijk’, zegt richt zich op één enkel segment. One-stop shopBovendien vind ik machinebouw en de breedte Hagedoorn. Als dochteronderneming rapporteert ping is dan ook een van onze sterke punten’, aldus van de industrie te leuk. Ik wil hier helemaal niet KTR Benelux één keer per maand aan het hoofdHagedoorn. weg.’ Hoe breed licht hij nader toe: ‘Elk treinstel kantoor; verder opereert het bedrijf net als elke Naast groei in de verkoop van bestaande producvan NS heeft koppelingen van KTR, ze zitten in andere dochter volledig zelfstandig. ‘Uiteraard ten, breidt KTR Systems het productportfolio verpakkingsmachines, in graafmachines en zelfs hangen we allemaal in het ERP-systeem en zijn steeds uit met nieuwe producten, uit eigen koker in kermisattracties. Tachtig procent van de markt de cijfers volledig transparant. Maar hoe ik de of door overname. ‘Daar zijn klanten doorgaans is gevuld met onze koppelingen.’ bedrijfsvoering of marktbenadering aanpak, heel blij mee. Wij zijn vaak de eerste vestiging die De afgelopen twintig jaar heeft Hagedoorn veel bepaal ik zelf.’ de nieuwe producten verkoopt.’ Uitbreiding met innovaties en marktontwikkelingen voorbij zien nieuwe locaties gebeurt met eigen mensen die komen. Tot zijn verbazing is de rol van koppelinzich vestigen in het betreffende land, zoals gen nog niet uitgespeeld. ‘We dachten dat ze op MEEST BETROUWBARE OPLOSSING laatstelijk Chili. ‘KTR richt zich daar op open een gegeven moment er wel uitgetekend zouden Het internationale karakter was een van de redemining, een enorme vervangingsmarkt. De man worden; nooit gebeurd. Of dat elektrische aannen voor Hagedoorn om ‘te blijven kleven’. Een

april 2019

drijving de mechanische aandrijving zou vervangen; ook dat gaat maar heel langzaam. Eigenlijk is er dus vrij weinig veranderd’, zegt hij. ‘We zijn dan ook bijna geen klanten kwijtgeraakt omdat ze een machine anders gingen ontwikkelen of een andere techniek toepasten. Bij het bestaande systeem blijven blijkt toch de meest betrouwbare oplossing.’ Achteroverleunen is er echter niet bij: meedenken met klanten die wel een andere weg inslaan, is cruciaal. ‘Dat stelt meer eisen aan je

met veel eigen vermogen. ‘Er is nog maar één aandeelhoudster, al het geld gaat terug in het bedrijf. Dat betekent nieuwe machines en uitbreiding met nieuwe productgroepen. Elk jaar zijn er nieuwe ontwikkelingen. Dat is goed en houdt ons scherp.’ Een ander facet van de ‘familie’ is dat er in twintig jaar van maar één of twee vestigingsmanagers afscheid is genomen. ‘Het is een heel stabiele groep mensen die elkaar twee keer per jaar zien: één keer in Europa en één keer elders ter wereld. De informatie-uitwisseling is uitstekend en verloopt via een digitaal sharepoint. Klanten die internationaal actief zijn, zijn ondergebracht bij een key account manager. Die houdt bijvoorbeeld global pricing in de gaten, zodat het product in Frankrijk niet een tientje goedkoper wordt verkocht.’ Ook op marktniveau zijn afspraken gemaakt. KTR zet momenteel wereldwijd in op agrotechniek, material handling, pompen & compressors en maritiem. Hagedoorn is branchemanager voor maritiem. ‘Ik ga overal naartoe waar ik denk dat we iets kunnen doen. Zo sta ik in juni samen met de Scandinavische landen op de Norshipping in Noorwegen. Die coördinatie is noodzakelijk om in de markt geen steken te laten vallen’, verklaart hij. ‘Het betreft markten waar KTR Systems méér

'We dachten dat koppelingen er wel uitgetekend zouden gaan worden. Nooit gebeurd' productenpakket, je moet je portfolio uitbreiden om met hen mee te kunnen groeien. Dat is dagelijkse kost bij ons. In Rheine zitten in totaal zo’n 160 engineers, zo’n vijf tot tien per productgroep, om dit mogelijk te maken’, stelt Hagedoorn. ‘Daarbij zijn wij als verkoopkantoor het oor in de markt. Wij komen met eisen van klanten. Onze catalogus is niet voor niets verdubbeld in de afgelopen tien jaar.’

CONTINU INNOVEREN Die bereidheid tot continu innoveren is mede te danken aan het feit dat KTR een familiebedrijf is,

wil doen of waar het bedrijf wil voorkomen dat die uit de vingers dreigen te glippen naar de concurrent.’ Eind 2017 ging de markt explosief omhoog, wat niemand voorzien had en machinebouwers in grote problemen bracht. ‘Je kunt het niet produceren, ruwe materialen zijn niet beschikbaar, magazijnen zitten vol. Jammer dat het niet geleidelijker ging’, aldus Hagedoorn. ‘Het liefst wil je je belangrijkste klant én alle andere klanten blijven bedienen, maar dat gaat niet.’

NIEUWE MARKTBENADERING De grote vraag is welke rol de verkoopkantoren in toekomst hebben in de marktbenadering. ‘Alle informatie is tegenwoordig online te vinden. Dat verklaart ook de teruggang in beursbezoek, mede doordat een aantal grote marktbegeleiders zijn weggevallen als exposant’, zegt Hagedoorn, die zelf voor KTR wereldwijd een hardcopy magazine met foto’s en een online versie met film ontwikkelde vol projecten en nieuws. Bang dat de afzetmarkt van KTR zal wegvallen, is hij niet. ‘We zitten nog steeds in de groei, met dit jaar een omzettarget van +8 miljoen euro, 1,5 miljoen meer dan vier jaar geleden. Nu we naast koppelingen ook koelen remsystemen verkopen, wordt de markt steeds breder en kunnen we meer producten aanbieden. En doordat we innovatief zijn, kunnen we steeds meer winnen.’

www.ktr.com

Direct inzicht door voorraad op weegschalen Automa sch voorraadbeheer Bewezen technologie Lagere cost of ownership Van bakjes tot pallets Monitoring door weegschalen

Orderpicken en verzenden

april 2019

BEDRIJFSPROFIEL

FMI INDUSTRIAL AUTOMATION MIKT OP BESCHEIDEN GROEI VOOR MEER KRITIEKE MASSA OP ALLE DISCIPLINES

‘EEN HOGER REPEATGEHALTE ZOU GOED ZIJN VOOR DE BUSINESS’ Sinds de overname door FMI in 2017 werkt FMI Industrial Automation in Drachten hard aan meer bekendheid in de markt en aan business development. Doel: de klantbasis verbreden en de continuïteit in de orderintake verhogen. One-off machines horen bij het bedrijf, maar het repeatgehalte mag omhoog. Om klanten sneller te kunnen bedienen, wordt tevens aan de ontwikkeling van een generiek platform met Industrie 4.0-technieken gewerkt.

DOOR WILMA SCHREIBER

MI is een echt maakbedrijf dat groot geworden is in metaalbewerking. Het bedrijf telt meerdere vestigingen. Met de overname van Irmato in 2017 werd de engineeringcapaciteit flink uitgebreid met zo’n honderd medewerkers. ‘Dat was een belangrijke stap voor FMI. Het is een heel andere tak van sport: we produceren als FMI niet alleen onderdelen, maar maken César Mol, managing director bij FMI Industrial Automation: ‘Het is van belang continu onder de aandacht te brengen dat we niet ook speciaalmachines, productietooling alleen onderdelen produceren, maar ook machines bouwen voor producerende bedrijven.’ Foto: Antoinette Borchert en complete productielijnen. Zo verbreedde het bedrijf zijn propositie en steeg de meerwaarde voor de klant’, aldus César volume, low mix en een grote verscheidenheid Mol, tot 2017 senior projectmanager bij Irmato ‘Daarmee is de balans in de groep hersteld. We aan machines, met name voor de markten en sindsdien managing director van FMI hebben een heldere structuur neergezet en zijn consumentenproducten en automotive’, vat Mol Industrial Automation. De overname leverde nu omzetverantwoordelijk. Daar hebben we de het nog even samen. FMI ook extra klanten op, waaronder Philips organisatie natuurlijk wel op moeten inrichten. Consumer Lifestyle. ‘Daardoor heeft FMI er een Zo hebben we nu allerhande ondersteunende schepje bovenop kunnen doen qua omzet. De diensten in eigen huis.’ Daarnaast verhuisde FMI SWEET SPOT engineering-afdelingen vormen sinds de overIndustrial Automation juli vorig jaar van het In de afgelopen twee jaar slaagde FMI Industrial name een substantieel aandeel van de omzet.’ Automation erin een aantal nieuwe opdrachten Philips-terrein in Drachten naar een eigen locatie. binnen te halen. Zo mocht het met Philips een lijn bouwen voor de nieuwe generatie van een VERRIJKING HELDERE IDENTITEIT consumentenproduct en een aantal repeats van Ook qua personeel betekende de overname een Qua propositie heeft FMI Industrial Automation verrijking met de komst van een flink aantal een heldere identiteit: het bedrijf profileert zich eerder ontwikkelde machines om het productiemedewerkers op hbo- en wo-niveau. ‘Rond de als machinebouwer die speciaalmachines levert proces verder te verbeteren. ‘En een producent overname zijn er mensen weggegaan, maar inaan producerende bedrijven (‘we noemen onszelf van flowmeters heeft ons gevraagd een machine tussen hebben we de nodige oud-medewerkers de production automation experts’). Het levert te bouwen om een complexe range van producen mensen die we eerder inhuurden weer kunnen productieapparatuur die nauwkeurige onderdeten geautomatiseerd te produceren vanwege de aantrekken. Geen gekke prestatie in een tijd len samenstelt, bewerkt en ook meetmachines grote toename van hun aantallen. Dat soort waarin iedereen overal terecht kan. Zij erkenden om die onderdelen te inspecteren. Ten derde richt projecten past precies in onze sweet spot’, zegt de ontwikkeling van het bedrijf en zijn teruggeFMI Industrial Automation zich op de handling Mol. ‘Als we dat goed doen, is er potentie om komen’, stelt Mol. Inmiddels heeft FMI Industrial van onderdelen, vaak door middel van visionmeer te doen. Het is een internationale speler, Automation ruim vijftig medewerkers in dienst. guided robotics. ‘Klein, nauwkeurig, 24/7, high dus dat biedt kansen, ook buiten Nederland.’

april 2019

GEZAMENLIJKE PROJECTEN Voor een andere nieuwe klant werkt FMI Industrial Automation samen met FMI Engineering in Best. Het betreft productieapparatuur voor onderdelen voor een toeleverancier van een bierproducent. ‘Die bestaan uit diverse machinedelen, waarvoor FMI Engineering in Best de mechanische engineering oppakt. Wij verzorgen het besturingsstuk voor de complete machine en verder engineeren en bouwen we een van de

‘We merken dat klanten nog niet meteen aan FMI denken. Daarom is het van belang continu onder de aandacht te brengen dat we niet alleen onderdelen produceren, maar ook machines bouwen voor producerende bedrijven. Dat is zeker nog geen gemeengoed na twee jaar. Dus hebben we nog het nodige te doen aan marketing en communicatie.’ Om klanten sneller te kunnen bedienen, werkt FMI Industrial Automation aan de ontwikkeling

big data, en deze moeten ook beschikbaar zijn voor derde partijen. Onze machines moeten dat faciliteren, dus data leveren en vervolgens ook kunnen reageren op data’, zegt Mol. FMI Industrial Automation investeert zelf in beide trajecten en werkt hierbij als deelnemer aan het Innovatie Cluster Drachten (een regionaal ecosysteem van samenwerkende hightech bedrijven en kennisinstellingen, red.) met diverse partners en launching customers samen.

BESCHEIDEN GROEI

‘Onze machines moeten data leveren en vervolgens ook kunnen reageren op data’

modules hier in huis’, verklaart Mol. ‘FMI Engineering had het niet in zijn eentje gekund en wij ook niet. Het feit dat we gezamenlijk dergelijke grote projecten kunnen doen, is aantrekkelijk voor klanten. Waar het maakbedrijf FMI voorheen nooit een speler was in de markt van productiemachines, is het nu ineens een partij waarmee je in zee kunt en die nieuwe klanten kan aantrekken.’

NOG GEEN GEMEENGOED Grotere herkenbaarheid in de markt zou realisatie van dit streven dichterbij kunnen brengen.

van een generiek platform met Industrie 4.0technieken. Hierdoor hoeven machines niet langer volledig van scratch ontwikkeld te worden maar is meer hergebruik mogelijk en zullen machines deels alleen geconfigureerd hoeven te worden. ‘Denk aan een stuk besturing, robotica, vision en motion, dat we daarna aan de hand van de vraag van de klant verder opbouwen. Dat is een trend die in Industrie 4.0 heel gangbaar is’, aldus Mol. Een dergelijk platform past bij de ambitie van FMI Industrial Automation om een smart industry enabler te zijn. ‘Machines genereren data,

De komende tijd staat een bescheiden groei op het programma. ‘Dit jaar willen we richting de zestig medewerkers gaan om een iets grotere partij te zijn. Meer kritieke massa op alle disciplines – mechanisch, software, elektrisch, metrologie en assemblage. Zeker een uitdaging gezien de huidige arbeidsmarkt’, zegt Mol, die tevens inzet op versteviging en continuering van de klantbasis. ‘Méér doen bij bestaande klanten en nog meer nieuwe klanten binnenhalen. Dus verbreding én verdieping, zodat we minder afhankelijk zijn van één grote opdracht.’ Ook continuïteit van de orderintake staat op zijn verlanglijst, de uitdaging van elke machinebouwer. ‘Je werkt een halfjaar aan een machine van een miljoen euro, maar daarna heb je een nieuwe machine nodig. Oneoff machines horen bij ons bedrijf, dat vinden we als techneuten ook prachtig. Maar een hoger repeatgehalte zou goed zijn voor de business.’ www.fmi-international.com

made in Slovakia • paneelbouw voor al uw machines • nederlands management • UL 508A gecerti ceerd • enkelstuks en seriematig • lean georganiseerd • uiterst kostenef ciënt

slovakia

+421 37 286 2040

of cevdesk@vandoren.nl www.vandoren.nl

april 2019

PROCESVERBETERING

MODULEBOUWER, MACHINEBOUWER EN EINDGEBRUIKER OVER ZEGGENSCHAP OVER BIG DATA

DELEN OF AFSCHERMEN? Big data is big power, althans in de wereld van de Facebooks en de Googles. In de industrie lijkt het nog niet zo’n vaart te lopen. De data zijn nog niet zo big en het is samenwerking wat de klok slaat in de keten. ‘Wij monitoren alleen om onze klanten te helpen.’ Maar data delen is niet altijd vanzelfsprekend. De eindgebruiker is huiverig dat de data bij de concurrent belanden. Terwijl die gegevens ook kunnen duiden op een fout in het ontwerp van de complete installatie. Redenen waarom data soms worden afgeschermd. Toch is big data ook in de industrie onvermijdelijk.

Servicemedewerkers van Bronkhorst meten instrumenten door. Op de achtergrond de analoge signalen met een multimeter en op de voorgrond de digitale signalen met eigen software. Foto: Bronkhorst Nederland

DOOR HANS VAN EERDEN

ig data in de industrie heeft nog een bescheiden omvang, is de indruk van Ger Jan Dorland. Hij is salesmanager bij Bronkhorst Nederland in Veenendaal, verkoopkantoor voor Bronkhorst High-Tech, fabrikant van flowmeters en -regelaars in het lage flowbereik. ‘De helft van de klanten leest onze instrumenten nog analoog uit. De andere helft doet dat via een industriële bus, maar vaak halen ze slechts twee variabelen op, de gemeten flowwaarde en het setpoint, dat ze via de bus ook kunnen instellen. Er is echter veel meer statusinformatie die de klant kan gebruiken in zijn proces.’ Naast de totale flow die een meter heeft verwerkt, als mogelijke indicatie voor noodzakelijk onderhoud, is dat bijvoorbeeld het aantal draaiuren, vult Remco van Nierop, area salesmanager Zuidoost-Nederland, aan. ‘Hoeveel uur het apparaat onder spanning is geweest, hoeveel power cycles het heeft doorlopen.’ En bij flow-

april 2019

regelaars kan worden gekeken naar de aansturing van de regelklep. Neemt de daarvoor benodigde spanning in de loop van de tijd toe, dan kan dat duiden op vervuiling. Tot dusver komen die data niet meteen bij Bronkhorst terecht, meldt Dorland. Veel data worden uitgelezen bij de jaarlijkse kalibratie van instrumenten. ‘We hebben nog geen instrumenten in de cloud. Dat zijn we wel aan het onderzoeken. Vanwege de veiligheid van hun data zijn bedrijven heel voorzichtig en kunnen we niet inbellen op hun installaties.’

HUIVERIG Predictive maintenance begint wel te leven bij klanten, merkt Dorland. ‘Machinebouwers willen data uit onze instrumenten gaan halen en zien daar kansen voor service uit voortvloeien. Eindgebruikers willen vooral een groot scherm waarop een geel stoplicht kan oplichten: ‘Pas op, onderhoud nodig’.’ Op dit moment gebeurt er dus nog niet veel met de data, noch bij Bronkhorst noch bij klanten. ‘Dataloggen voor comple-

• ‘De klant kan veel meer statusinformatie gebruiken in zijn proces.’ • ‘Dataloggen voor complete analyses gaat nog te ver.’ • ‘Wij monitoren alleen om onze klanten te helpen.’ • ‘Machinebouwers beginnen te kijken naar de total cost of ownership.’

te analyses gaat nog te ver, de klant is nu vooral gebaat bij een alarmsignaal. Maar we zien wel de wens ontstaan vanuit markt. Daarom willen we meer doen met de intelligentie die al in onze apparaten zit en de software om die eruit te halen gebruiksvriendelijker maken.’ Discussies over data gaan nog voornamelijk over praktische zaken, zoals het busprotocol dat wordt gebruikt, meldt Van Nierop. Data die machinebouwers uit de instrumenten halen, in geval zij zelf de kalibratie doen, delen ze nog niet met Bronkhorst. Onder meer omdat die data veel kunnen zeggen over het functioneren van de machine of installatie, illustreert Dorland. ‘Een storing in onze meter kan bijvoorbeeld een gevolg zijn van drukpieken die optreden door een fout ontwerp van een installatie.’ Reden voor machinebouwers om deze data af te schermen. Eindgebruikers zijn eveneens huiverig om data ter beschikking stellen die iets zeggen over hun installatie, want ze willen absoluut niet dat die bij de concurrent terecht kunnen komen.

APP VOOR EINDGEBRUIKER Toch is big data ook in de industrie onvermijdelijk. ‘We zien kansen voor predictive maintenance, maar zetten nu vooral in op energie-efficiency’, vertelt manager engineering Dennis Bosman bij SMC Nederland in Amsterdam, onderdeel van de Japanse wereldmarktleider in pneumatiek. ‘Vier jaar geleden hebben we daar de Airline Maintenance Service voor in het leven geroepen. Vooral de grotere eindgebruikers hebben daar interesse in, voor verbetering van hun oee (overall equipment effectiveness, red.) en tegenwoordig ook voor reductie van de CO2-uitstoot door energiebesparing. Persluchtlekkages veroorzaken vaak storingen en die verlagen de oee. Wij installeren flow- en drukmeters in het persluchtsysteem van de klant en koppelen die aan dataloggers via 3G, 4G of het netwerk van de klant. Vervolgens komt de datastroom binnen op onze servers. We visualiseren, analyseren en komen waar mogelijk met verbetervoorstellen om het persluchtverbruik en de bijkomende CO2-uit-

stoot te reduceren. Samen met de klant kijken we bijvoorbeeld wat er in het weekend gebeurt als de fabriek is gesloten maar de persluchtinstallatie niet is uitgeschakeld. Elk verbruik duidt dan op oneigenlijk persluchtverbruik.’ Sinds kort heeft SMC een app waarop de eindgebruiker al die data realtime krijgt gevisualiseerd. ‘Dan kan hij zelf zo nodig meteen maatregelen nemen. Dat helpt om bewustwording te creëren over het reduceren van het energieverbruik voor perslucht’, verklaart Roy Schep, project engineer energy efficiency.

SMART GEBOUWBEHEER

Ook in gebouwen kunnen monitoring en big data een belangrijke rol spelen. Dat is de boodschap van Engie Cofely België, een dienstverlener die zich onder meer toelegt op het beheer van gebouwen en infrastructuur. BijNIET GEPASSEERD zondere aandacht Deze monitoring levert eigenlijk geen discussies gaat daarbij uit naar op met de klant, meldt Schep. ‘Klanten zijn heel Op het hoofdkantoor van Engie Cofely België voerde Schaeffler België een pilot uit met condition monitoring voor gebouwbeheer. Foto: Engie de klimaatbeheererg blij dat wij die data omzetten in informatie en sing voor kritische daar visualisaties van maken.’ Bosman vult aan: ruimtes, zoals de ser‘Wat ook helpt, is dat wij de data niet gebruiken verruimte waar een bank alle transacties opslaat voor andere doeleinden. Wij monitoren alleen zijn geïntegreerd in de sensoren voor eerste verof de controlekamer van een luchtverkeersom onze klanten te helpen. We hoeven geen werking van de meetdata. Dat maakt de centrale leiding, verklaart Christian Marchand. Hij is een generieke data over de eigen componenten te ververwerking efficiënter. De informatie wordt eenvan de managers in de businessunit Brussel, die zamelen, want die hebben we zo uitvoerig getest voudig via het PoE-netwerk (Power over Ethernet) meer dan 500 medewerkers telt en gebouwen van dat we daar alles al van weten, zoals hun levensverzonden naar zogeheten SmartQB’s. Deze onder meer de Europese processoren hebben een touchpanel waarop Unie, EuroControl en standaardtekstberichten kunnen verschijnen die MasterCard in portfolio de mogelijke bron van een (op handen zijnde) heeft. Op zoek naar oplosstoring aangeven. Dat kan de gebouwbeheerders singen voor het slimmer aanzetten tot direct ingrijpen of tot actie op een organiseren van het later moment, afhankelijk van het risico. ‘Zo gebouwbeheer kwam helpen onze oplossingen om storingen in de Marchand in contact met kritische delen van gebouwen te voorkomen’, zegt Schaeffler België, de levePierre Dupont, key account manager industry bij rancier van aandrijftechSchaeffler België. niek die sinds enkele jaren ook smart producten voor SLEUTEL TOT SUCCES onderhoud en service aan‘Voor complexe problemen is Engie ook direct biedt. Bij wijze van pilot voerde Schaeffler eerst duur.’ Ook voelen machinebouwers zich niet via PCI (Peripheral Component Interconnect, red.) een project uit op het hoofdkantoor van Engie gepasseerd als SMC rechtstreeks bij eindgebruiverbonden met onze experts op het gebied van Cofely België in Brussel, dat daarmee fungeerde kers monitort, weet Schep. ‘De markt is aan het trillingen en condition monitoring in Aken.’ Deze als launching customer in de Benelux voor de veranderen. Eindgebruikers hadden natuurlijk experts kunnen uitzoeken wat de data zeggen nieuwste smart oplossingen van Schaeffler. altijd al van doen met de total cost of ownership over de toestand van een systeem, ze kunnen (tco), maar machinebouwers keken daar minder adviezen uitbrengen en ook helpen bij het opzetnaar. Dat begint te komen, nu vragen ze soms om ten van onderhoudsplannen. Dit alles zorgt voor COMFORTVERHOGEND EN KOSTENBESPAREND inzicht in het energieverbruik van hun machines. maximale beschikbaarheid van de kritische sysDe pilot betrof onder meer de trading room waar En verbeteringen in hun machines die uit de temen en werkt tegelijkertijd comfortverhogend Engie energiehandel bedrijft. Als daar bijvoormonitoring voortvloeien, koppelen we naar hen en kostenbesparend, verklaart Marchand. ‘Omdat beeld computers falen vanwege problemen met terug.’ onderhoud op het juiste moment, niet te vroeg of het koelsysteem, heeft dat grote financiële consete laat, plaatsvindt en omdat er van medewerkers quenties. Schaeffler veel minder klachten en vragen komen over de installeerde er zijn klimaatbeheersing die allemaal afgehandeld SmartCheck-sensoren, moeten worden. Dit zijn de voordelen van echt die naast directe meting toestandsgebaseerd onderhoud.’ van trillingen en temDe experts krijgen toegang tot alle data, uiteraard peratuur ook elk type via een beveiligde verbinding. Gevaar voor lekken analoge of digitale outis er niet, bezweren Christian Marchand en Pierre put van vochtigheids-, Dupont, want de monitoring is in de it volledig druk- of flowsensoren losgekoppeld van het primaire proces in het kunnen verwerken. betreffende gebouw. Zo zijn effectieve samenAls in een ventilator of werking en het delen van expertise en data hier koelpomp ongewone de sleutel tot succes. trillingen optreden, detecteert de SmartCheck dit als een mogelijke indicatie van nadeMet flow- (en druk)meters in het persluchtsysteem van de klant kan SMC data verzamelen rend falen. Intelligentie www.bronkhorst.nl en vervolgens visualiseren en analyseren om waar mogelijk te komen met verbeteren statistische indicawww.smc.nl voorstellen voor reductie van het persluchtverbruik en de bijkomende CO2-uitstoot. toren van bekende www.engie-cofely.be Foto: SMC mogelijke problemen www.schaeffler.be

‘De helft van de klanten leest onze instrumenten nog analoog uit’

april 2019

BESTURINGSTECHNIEK

DIGITAAL BESTURINGSSYSTEEM TILT PRODUCTEN DOTEC NAAR HOGER PLAN

HOBBELPAARD WORDT RASPAARD De conventionele pneumatiek binnenbrengen in het Industrie 4.0-tijdperk, waarin connectiviteit en monitoring op afstand belangrijke voorwaarden zijn. Dotec ging de uitdaging aan en ontwikkelde samen met Festo een nieuw digitaal besturingssysteem voor de tilhulpen die het produceert. Per april 2019 is het nieuwe besturingssysteem de standaard voor alle roll handlers die bij Dotec de deur uitgaan.

DOOR WILMA SCHREIBER

e samenwerking kwam tot stand toen Albert Smit, hoofd r&d bij Dotec en al ruim 25 jaar bezig met pneumatische besturingen, een filmpje zag van de Festo Motion Terminal (VTEM). ‘In de huidige situatie zijn te veel componenten nodig, dat moest beter in mijn ogen. Daarom waren we zelf al met plcoplossingen bezig. Qua sensoren lukte dat goed, bij de actuatoren bleef het steken. De oplossing van Festo was precies wat we zochten.’ Marcel van Ginkel, technisch projectleider bij Festo, vergelijkt de Festo Motion Terminal met een smartphone, die de losse telefoon, agenda, navigatiesysteem en fototoestel van vroeger in apps combineert. ‘We hebben een universeel ventiel ontwikkeld, dat vijftig losse componenten vervangt. Via software kun je allerlei functionaliteiten ingeven. Bijvoorbeeld als flowventiel het ene moment een tilhulp actief sturen en als ie stilstaat het laten fungeren als drukventiel. Dankzij de piëzo-techniek kun je snel schakelen tussen alle functies.’ In april geeft Festo na een aantal pilotprojecten de VTEM vrij voor de gehele markt.

(V.l.n.r.) Willem van de Wal, Marcel van Ginkel (beiden Festo), Rob Verhagen, Wouter Verhagen en Albert Smit (alle drie Dotec). Foto’s: Antoinette Borchert

blijft niet per ongeluk een kraantje openstaan.’ Wouter Verhagen noemt meer voorbeelden. ‘Als grote rollen op een as getild moeten worden, belemmeren die soms het zicht. Met het nieuwe besturingssysteem gaat de tilhulp meteen naar de gewenste hoogte. Dat biedt klanten comfort, snelheid en veiligheid. En eerder moesten bij het

KWESTIE VAN VINKJES Tot op heden moest Dotec in één keer alle gewenste opties in de handler verwerken, zodra de klant een tilhulp aanschaft. Dat is nu verleden tijd. ‘Met de VTEM zijn de opties ook achteraf toe te voegen. Naar de klant gaan of de machine terughalen hoeft dus niet’, zegt Wouter Verhagen, directeur sales bij Dotec. En door de overgang van handmatige bediening naar automatische koppeling aan het productieproces kunnen klanten hun proces optimaliseren. ‘Onlangs hebben we een glasplaathandler geleverd die panelen één centimeter boven de snijtafel zachtjes laat landen. Kleine dingen, waarvan de klant zegt: “Graag!”’, zegt Rob Verhagen. Albert Smit wijst op een ander voordeel: ‘Het scheelt veel tijd omdat de zuignappen niet handmatig hoeven worden bijgeschakeld en ook de foutmarge gaat omlaag. Er

april 2019

‘Ook wij gaan richting autonome systemen’

legen van een vat stoppers het omhoog gaan van de handler tegengaan als het vat lichter werd. Nu zijn de graden precies af te lezen en gaat dit automatisch.’ De instellingen op de VTEM zijn makkelijk – en dankzij de VPN-verbinding ook op afstand – te wijzigen. ‘Kwestie van een vinkje plaatsen of weghalen’, aldus Smit. Het aantal apps zal naar verwachting in de tijd steeds toenemen.

EFFICIËNTERE DAG De connectiviteit die de VTEM mogelijk maakt, brengt ook track&trace binnen handbereik, een belangrijke eis in de medische sector. ‘Klanten kunnen voortaan het basismateriaal van binnenkomst tot op de rol volgen door een label te scannen. Zij vinden het prettig als wij ons in het proces kunnen aan- en afmelden. Dat sluit voor hen de track&trace-keten’, aldus Rob Verhagen. De nieuwe techniek maakt ook het servicen straks een stuk eenvoudiger. Wouter Verhagen: ‘Eerder belde ik ’s ochtends met klanten in het Verre Oosten, ’s middags in Europa en ’s avonds in de VS. Nu we online kunnen meekijken met onze machines, zijn de taal- en tijdbarrières weg. Dit systeem gaat ons een efficiëntere dag bezorgen.’ Dat ook Festo wereldwijd opereert, versterkt de ondersteuning. Momenteel ontwikkelt Smit een visualisatie-app voor drie niveaus. De operator kan via zijn tablet of smartphone inloggen en de algemene snelheid of voorkeuren aanpassen. De technische dienst kan uitgebreidere parameters instellen en storingen verhelpen. ‘En wijzelf kunnen op afstand systeeminstellingen en eventueel de software wijzigen. Wel zo makkelijk als de klant in India zit.’ Een andere optie van de VTEM is het loggen van

storingen. Willem van de Wal, sales engineer bij Festo: ‘Hierdoor kun je terughalen onder welke omstandigheden storingen plaatsvonden. Daarnaast zie je op het dashboard trends in een component; bijvoorbeeld dat hij veroudert en begint te slijten. En een waarschuwing geven om te kijken hoe een staalkabel erbij staat na duizend keer bewegen. Normaal ontdek je dat pas op het moment dat de component uitvalt.’ Die informatie levert big data op waarmee Dotec weer zijn voordeel doet. Smit: ‘Je krijgt nieuwe informatie gebaseerd op het functioneren van alle tilhulpen. Een conclusie kan zijn dat de staalkabels na 100.000 bewegingen vervangen moet worden. Zo kunnen we bijtijds de juiste onderdelen opsturen en stilstand voorkomen.’

NIEUWE STANDAARD Ook bij storingen biedt de VTEM meer duidelijkheid. ‘Je kunt 70-80 procent van alle storingen waarvoor je niet hoeft te gaan rijden eruit filteren, zoals een slangetje in de knoop of een te lage compressordruk. Daarmee hebben we al veel gewonnen’, zegt Smit. ‘En als zich elke donderdagavond een storing voordoet, kun je kijken of een machine in de buurt misschien de oorzaak is. Dat is niet te doen met een momentopname of aan de hand van het verhaal van een operator.’ Meer weten bevordert ook de veiligheid, aldus Rob Verhagen. ‘Vroeger was het vacuüm vaststellen een helse klus, nu kan dat op afstand en kunnen we disfunctioneren voorkomen. Bovendien is glashelder hoeveel vacuüm een machine had; dat

maakt een einde aan moeilijke discussies met de klant.’ Vanaf nu is het nieuwe besturingssysteem de standaard voor alle roll handlers van Dotec. De basisbesturing kost niet meer dan de conventionele: de klant betaalt pas extra bij aparte modules. Toch is er nog enige koudwatervrees in de markt. ‘Klanten zijn qua pneumatiek alleen mechanische componenten gewend en moeten eraan wennen dat er nu een draadje bij komt’, zegt Rob Verhagen, die overtuigd is van de meerwaarde van de nieuwe bestuMarcel van Ginkel (links) van Festo en Albert Smit van Dotec demonstreren het bedieningsgemak van de roll handler uitgerust met de VTEM. ring. ‘Een klant in de VS die nog met het oude systeem werkt om een nokas in de motor te tillen, heeft een reservemachine besteld. Daarop simuleren we uitziet. ‘Dan zijn robotica en agv’s binnengesijhet oude en nieuwe systeem en leggen het vast peld. Ook wij gaan richting autonome systemen, op film om het verschil te laten zien tussen een misschien deels met cobots, om de processen hobbelpaard en raspaard. Ik ben bijna zeker dat nog sneller en efficiënter te laten verlopen. De ze zullen juichen.’ bewegingen en het aandrijfsysteem zitten er nu in. Voor robotisering is verdere ontwikkeling noodzakelijk op het vlak van sensoren, beeldNAAR AUTONOME SYSTEMEN herkenning, gedrag en reinforcement learning Voor de verdere ontwikkeling van de besturing (een vorm van machine learning, kunstmatige en om in te spelen op vragen uit de markt, blijft intelligentie, red.). We hebben nog het nodige Dotec nauw samenwerken met Festo. ‘Als heel huiswerk te doen.’ goede partner ondersteunt Festo met proof of concept, kennis en technical support. Als het goed is, weten zij wat wij nodig hebben vóór wij www.festo.com het zelf weten,’ lacht Smit, die voorspelt dat de www.dotec.nl industrie er over vijf tot tien jaar compleet anders www.dotecrollhandling.com

A matter of investment

Van engineers tot constructeurs. Van lassers tot inkopers. Van receptionist tot servicemedewerker. Van CNC-operators tot aan de chau eur. Iedere vakman binnen Kepser drukt vanuit kennis en ervaring zijn eigen stempel op het eindproduct. Daar investeren we graag in. Los van elkaar zijn we al goed, maar zo wordt het samen nog beter. www.kepser.nl

april 2019

MIKE Mike van Beek is oprichter/eigenaar van Expectations in Wehl. Met jarenlange ervaring op strategisch, financieel en operationeel niveau helpt Expectations bedrijven in het b2b-segment om nieuwe kansen in een veranderende wereld te grijpen. De verwachtingen van de klanten vormen het startpunt. Zo leren organisaties letterlijk vanuit klantperspectief denken.

www.expectations.nl

FOCUS OOK OP DE 40 PROCENT EMOTIONELE KLANTVERWACHTINGEN Succesvolle bedrijven hanteren een outside-in benadering. In de praktijk merk ik regelmatig dat veel bedrijven hiermee worstelen. Omdat ze nog te intern gericht zijn, denken ze te weten wat de klant verwacht. Maar meerwaarde in de keten creëren kan niet meer zonder te weten wat klanten verwachten en dat vervolgens echt te begrijpen. Al enkele jaren brengen technische bedrijven de verwachtingen van hun klanten in kaart met de Expectations Monitor. Wanneer we alle verwachtingen analyseren, blijkt dat 60 procent hiervan rationeel is. Ze gaan over prijs, product, levertijd, et cetera. Bedrijven met een sterk ontwikkelde inside-out visie richten zich voornamelijk op deze rationele zaken. De focus blijft beperkt tot het nog schoner, sneller, efficiënter, duurzamer en goedkoper maken van hun product. Bedrijven die zich willen onderscheiden, richten zich echter op de 40 procent van de verwachtingen die betrekking hebben op emotie. Ze gaan over gedrag, samenwerken, ontzorgen, relatie, et cetera. Zij focussen op het versterken van de relatie door bijvoorbeeld meer diensten aan het product toe te voegen. Voor deze bedrijven zijn de rationele zaken niet meer dan de randvoorwaarden om überhaupt op de markt werkzaam te kunnen zijn. Om deze stappen te kunnen zetten, worden er andere vaardigheden van de interne organisatie gevraagd. Door verwachtingen van klanten op een slimme manier te delen

met de interne organisatie, ontwikkelt het een meer outside-in aanpak. Medewerkers merken dat ze hun expertise kunnen inzetten om invulling te geven aan de verandering. Onlangs begeleidden we een handelsbedrijf dat veiligheidscomponenten levert aan oem’ers, onderhoudsbedrijven en gebruikers met complexe productieprocessen. Het bedrijf is toonaangevend in dit vakgebied door de specifieke kennis. Toch wilde het zich verder ontwikkelen. Als handelsbedrijf kon er aan het product niets veranderd worden en men vroeg zich af of alleen kennis als toevoeging in de toekomst voldoende zou zijn om succesvol te blijven. Nadat het de verwachtingen van de eigen klanten in kaart had gebracht, hebben we een matrix gemaakt waarmee we het niveau van waardecreatie voor de klant én het soort verwachting met elkaar vergeleken. Hieruit bleek dat de verschillende klantsegmenten verwachtingen van een andere aard hadden. Waar bij het ene segment de nadruk lag op het efficiënter maken van het bestelproces, was bij het andere segment duidelijk dat de component kennis te mager was. Uit de verwachtingen bleek, dat de rol van adviseur werd gevraagd. De verwachtingen zijn ze in multifunctionele teams besproken. Met behulp van ieders expertise en de betrokkenheid is het bedrijf nu in staat om werkelijk invulling te geven aan de verwachtingen van de klanten. Het bedrijf kan met de klanten meebewegen.

ADVERTORIAL

PILZ CONFIGUREERBARE BESTURINGSSYSTEMEN VOLOP IN ONTWIKKELING De configureerbare besturingssystemen PNOZmulti 2 van Pilz hebben veel functies en zijn flexibel inzetbaar. U kunt de besturingssystemen inzetten voor het realiseren van meerdere veiligheidsfuncties op uw machine of installatie.

NIEUWE UITBREIDINGSMODULEN De productfamilie is nu uitgebreid met twee veilige modulen. Deze modulen kunnen zowel op de basismodulen PNOZ m B0 en PNOZ m B1 worden aangesloten. De veilige tweepolige halfgeleideruitgangsmodule PNOZ m EF 8DI2DOT is uitermate geschikt voor de bewaking van mechanische persen. Op de veilige analoge ingangsmodule PNOZ m EF 4AI kunnen ingangen van meetomvormers of sensoren met gestandaardiseerde stroomsignalen worden aangesloten. Druk, temperatuur, vulniveau en afstand, kunnen hierdoor betrouwbaar worden geregistreerd. CONFIGURATIE – NU OOK OFFLINE SIMULEREN De configuratie vindt zoals gebruikelijk plaats met de softwaretool PNOZmulti Configurator. Een nieuwe feature in de tool is dat u vanaf versie 10.9 uw geconfigureerde gebruikersprogramma met de functie ‘Simulatie’ al vóór de inbedrijfstelling kunt testen. Deze simulatie biedt u een flinke besparing bij het ontwerpen en u kunt complexe logica gemakkelijk verifiëren. Een comfortabel hulpmiddel om eventuele fouten vroegtijdig te herkennen, te analyseren en te verhelpen! 76

april 2019

ONLINE BESTELLEN Bestel uw veiligheidsrelais PNOZmulti 2 basismodule snel en eenvoudig online in de Pilz E-Shop via productnummer 772100 op www.pilz.nl. De basislicentie voor de configuratietool bestelt u eenvoudig via productnummer 773010B.

www.pilz.nl

AUTOMATISERING

CNC CONSULT HELPT VERSPANERS ONDERSCHEIDEND TE WORDEN

‘NIET MACHINE, MAAR SLIMME SOFTWARE MAAKT HET VERSCHIL’ ‘Slimme software is het enige waarmee productiebedrijven een voorsprong kunnen behalen op hun concurrenten.’ Dat stelt Maarten van Teeffelen, directeur bij CNC-Consult in Den Bosch. Zijn bedrijf helpt verspanende bedrijven de stap te zetten naar de slimme verspanende fabriek van morgen. De twee ‘verspaners’ Vermo en JMBA hebben inmiddels met slimme software hun processen sneller, betrouwbaarder en flexibel gemaakt.

onderdelen van het productieproces aan.’ Op basis van de vergaarde informatie kunnen organisaties de juiste stappen zetten naar een effectieve inrichting van hun eigen productieomgeving, claimt de CNC-Consult-directeur.

VOORSPRONG MET SOFTWARE

Traditioneel investeren ondernemers in de maakindustrie graag in nieuwe productiemachines. Zo worden indrukwekkende machineparken gecreëerd. Machines die met hun CNC-besturingen, gevoed door CAD/CAM-programmering, in staat zijn snel en nauwkeurig te produceren. Niet voor niets wordt deze technologie binnen de verspanende industrie steeds vaker ingezet, constateert Van Teeffelen. Productiebedrijven zijn zich ervan bewust, dat ze op termijn met machines niet langer In 2018 is JMBA benaderd om onderdelen te leveren voor de lagers in de Ain Dubai, het grootste reuzenrad ter wereld. Foto: AllesoverDubai. het verschil maken. ‘Daarom is nu investeren in software noodzakelijk, om straks niet voor onaangename verrasDOOR RUDY BREDDELS wordt geautomatiseerd, wordt er al snel gesprosingen te komen staan. Sterker nog, op dit ken over Smart Industry. Op zich geen probleem, moment is software het enige waarmee producmits het grotere geheel maar niet uit het oog e Nederlandse toeleverindustrie, waartiebedrijven een voorsprong kunnen behalen ten wordt verloren. Ondernemers moeten hun onder de verspanende bedrijven, staat opzichte van concurrenten. Software is immers horizon verleggen en bepalen waar ze met hun dagelijks voor grote uitdagingen. Tijdens in staat de kennis van mensen te borgen in een productie naartoe willen. En ze moeten zich beurzen en events worden kreten als systeem. Slimme software zorgt voor de integratie realiseren dat dit vaak gepaard gaat met aanzienSmart Industry en Internet of Things op de betussen processen, waarmee dubbel werk en lijke investeringen. Het in kaart brengen van de zoekers afgevuurd, maar slechts een enkeling pijnpunten kost echter maximaal vijfduizend kent de inhoud achter deze termen exact. ‘Smart fouten worden voorkomen.’ Aldus Van Teeffelen euro. Een investering die ondernemers duidelijkIndustry is meer dan een modewoord’, aldus wiens CNC-Consult ‘alle tools in huis heeft’ om heid verschaft over wat nodig is om volledig Maarten van Teeffelen, directeur bij CNC-Coneen Smart Factory professioneel in te richten. inzicht in hun productieproces te krijgen.’ sult. ‘Zodra er binnen productieomgevingen iets Naast expertise en knowhow levert CNC-Consult Door de snel veranderende markten en voortCAD/-CAM-software, gereedschapsbeheer, durende wijzigingen in organisaties, blijven pijnproductiedatamanagement, productieplanning punten continu de kop opsteken. ‘Vandaar dat in en MES-software. het verbeterproces de belangrijkste bottlenecks • Met slimme software kunnen productiebedrijven continu gemonitord en bijgestuurd moeten worCONCRETE BIJSTURING een voorsprong behalen op hun concurrenten. den’, aldus Van Teeffelen. ‘Maar hiervoor moeten Belangrijk is dat met al die software de doorloop• Belangrijk is dat met al die software de bedrijven wel de mogelijkheid hebben. Dit is tijd verkort kan worden. ‘De maakindustrie in doorlooptijd verkort kan worden. precies wat wij voor ogen hebben met SMARTNederland moet meer gaan denken in tijd en • ‘Breng eerst de pijnpunten in de productie in Way. Allereerst willen wij een beeld krijgen van minder in efficiëntie. Als we kijken naar de doorkaart.’ de huidige situatie binnen een productieproces. looptijd van een product, blijkt de meeste tijd • ‘Bij CNC-Consult doen ze wat ze beloven en Door een SMART-Scan brengen we de belangverloren te gaan tussen verschillende bewerkindenken flexibel met ons mee.’ rijkste pijnpunten in kaart. Vervolgens pakken we met een gedetailleerd implementatieplan alle LEES VERDER OP PAGINA 79

Een van hen mag nu meebouwen aan de Eye of Dubai.

april 2019

nee,

PLM is bij ons geen one-size-ﬁts-all

Staat het digitaliseren van product creatie processen op jouw agenda? Dan zoek je daarvoor uiteraard de best passende software. Maar voordat we je een demo op maat presenteren, zetten we onze lifecyclescan in om jouw probleemstelling helder neer te zetten.

Start vanuit de kern Een gedegen intakeproces betekent volgens ons namelijk geen one-sizeﬁts-all; onze specialisten nemen de tijd om je organisatie écht te leren kennen. Want soms is wat je vraagt, niet wat je nodig hebt.

Wil je onze hulp bij het uitwerken van een tastbare PLM visie? Neem dan contact met ons op.

cardsplmsolutions.com

gen. Langere wachttijden staan kortere levertijden in de weg.’ Waarbij Van Teeffelen aantekent dat een betrouwbaar productieproces belangrijker is dan een snel proces. ‘Bij een optimaal ingerichte productieomgeving zijn de tussentijden geminimaliseerd en wordt een product of productserie met een korte doorlooptijd foutloos door het productieproces geloodst.’ Hiervoor is echter een gedetailleerde productieplanning noodzakelijk, gebaseerd op de daadwerkelijke capaciteit van de beschikbare mensen en machines. Vanuit ERP wordt de planning gevoed met routing, voorcalculatietijden en levertijden. ‘Op basis van deze input kan de software voor productieplanning haar werk optimaal en automatisch uitvoeren’, schets Van Teeffelen de gang van zaken. ‘Het werk van een planner wordt weer leuk: geen eindeloos planningsoverleg meer, maar concrete geautomatiseerde bijsturing van het proces om te zorgen voor een optimale leverbetrouwbaarheid. Wij laten de klant graag kennismaken met onze complete MES-oplossing (planning, machinemonitoring (MDE) en productieordermonitoring (BDE), red.).’

ware van OpenMind stelt het bedrijf in staat vanaf kantoor te programmeren. ‘Dankzij PROXIA Gereedschapbeheer hoeven we niet onnodig te zoeken naar gereedschappen. Wij dachten eerst vanuit machines, maar inmiddels zijn we ervan overtuigd dat je het volledige proces – inclusief ERP – in de hand moet hebben. Met het oog op de toekomst is de computer het belangrijkste gereedschap geworden. De genoemde software sluit naadloos op elkaar aan. Oké, ik verschiet weleens van de licentiekosten, maar gezien het resultaat is de investering in deze software het meer dan waard.’ Recentelijk was er in huis een driedaagse gebruikerstraining. ‘Dankzij de tips en trucs van een professionele partner krijgen wij nieuwe inzichten. Sterker nog, het geeft ons bedrijf nieuwe energie.’

PASSIE EN KWALITEIT

ALL-IN-ONE

Vermo is een allround metaalbewerker. Het familiebedrijf, opgericht in 1962, is gespecialiseerd in het vervaardigen van hoogwaardige mechanische componenten uit verschillende materialen. Daarnaast bouwt de onderneming in eigen huis complete samenstellingen en modules, inclusief vervaardiging, inkoop, assemblage en logistiek. Vermo’s handelsmerk is ‘passie en kwaliteit’. Dagelijks houden de mensen van de Helmondse onderneming zich bezig met het produceren van hoogwaardige enkelstuks delen en kleine tot middelgrote series. Jaren geleden zagen zij het licht. Om te overleven in de markt moet Vermo continu innoveren en automatiseren, aldus direc-

ingerichte productieomgeving zijn de tussentijden geminimaliseerd en wordt Machinefabriek JMBA is een een product of productserie met een korte doorlooptijd foutloos door het bedrijf waar klanten van op aan productieproces geloodst.’ Foto: CNC-Consult kunnen. Afspraak is afspraak bij dit allround metaalbewerkingsbedrijf in Someren, maakt oprichter Jan Meeuws duidelijk. ‘Betrokkenheid ervaren. Het fijne is dat je verschillende processen en ambitie onderscheiden ons van anderen in de kunt bedienen, vanuit dezelfde vertrouwde tabmarkt. Door robotisering en automatisering hebbladen. Ook de contacten met de helpdesk van ben wij onszelf kunnen specialiseren in series, CNC-Consult verlopen zeer soepel. Ze denken maar ook in kleine aantallen. JMBA heeft alle oplossingsgericht met ons mee.’ competenties in huis en is daarmee een volwaardige all-in-one-partner.’ EYE OF DUBAI JMBA, gestart in 2012, is flink uit haar jasje De medewerkers bij JMBA blijven graag up-togegroeid. ‘Wij kunnen een hoge kwaliteitsstandate. Naast OpenMind gebruikt JMBA sinds daard hanteren, doordat vorig jaar ook PROXIA ToolDIRECTOR en iedereen in het bedrijf FactoryDIRECTOR. ‘Het invoeren van gereedoog heeft voor detail. schappen kost nu nog de nodige tijd, maar deze Onze medewerkers vorslimme software gaat ons straks veel tijd bespamen het belangrijkste ren. PROXIA sluit naadloos aan op hyperMILL, kapitaal. Alleen met dus dat maakt de cirkel rond. Dankzij waardegoed ‘gereedschap’ kun volle tips van ervaren CNC-professionals krijgen je mooie dingen maken.’ we voortdurend nieuwe inzichten en blijven we Ook heeft JMBA een scherp’, aldus Meeuws. eigen frees- en draaiafIn 2018 is JMBA benaderd om onderdelen te deling met robotbelaleveren voor de lagers in de Ain Dubai, het grootding en verzorgt het bedrijf onder meer kunstste reuzenrad ter wereld. The Eye of Dubai is 210 stofverspaning van klein tot zeer groot, plaatwerk meter hoog, een hoogte waarbij de London Eye met 6-kW-fiberlaser en kanten met LVD-Toolschril afsteekt. ‘Daar zijn we met z’n allen stiekem cell. Op de las- en montageafdeling worden de best een beetje trots op’, zegt Meeuws. ‘Dat uitgesamenstellingen geproduceerd. rekend wij, van alle metaalverwerkende bedrijven in de wereld, zijn uitgekozen om aan dit prestigeproject te mogen meewerken, is toch fantastisch. WINNEN MET SOFTWARE Inmiddels zijn er al diverse extra opdrachten uit ‘Dankzij eigen voorraad kunnen we in de meeste voortgekomen.’ gevallen snel schakelen en leveren. Maar alleen met software kun je de wereld winnen’, concludeert Meeuws. ‘Klanten houden van korte levertijden en mede dankzij hyperMILL kunnen wij sneller, foutloos en volautomatisch programwww.cncconsult.nl meren. De CAD/CAM-software is gebruikswww.vermobv.nl vriendelijk en wij hebben nog geen beperkingen www.jmba.nl

VERVOLG VAN PAGINA 77

Maarten van Teeffelen, directeur bij CNC-Consult: ‘Bij een optimaal

‘De maakindustrie in Nederland moet meer gaan denken in tijd en minder in efficiëntie’

teur-eigenaar Gert-Jan Verbunt. ‘Tijdens de crisis konden wij voor een relatief laag bedrag de licentie van ons oude CAD/CAM-pakket verlengen. Dit bleek een verkeerde keuze want er ontstond een bottleneck bij het versturen van data naar de machines. Direct na de crisis hebben we dit rechtgezet door te kiezen voor hyperMILL, gewoon het beste pakket in de markt. De samenwerking met CNC-Consult loopt op rolletjes. Net als wij doen ze wat ze beloven en denken flexibel met ons mee.’

NIEUWE ENERGIE Vermo werkt voor bedrijven als ASML, Thermo Fisher en Weir en dan ligt de lat hoog. De soft-

april 2019

BEDRIJFSPROFIEL

NTS HERMUS FOCUST VOOR FRAMES & CABINETS OP MAAKBAARHEID, LOGISTIEK EN NABEWERKING

‘WE MIKKEN OP VIJFTIG PROCENT GROEI’ NTS Hermus in Venray legt zich toe op plaatwerkproductie voor dynamische markten. Daarmee bedient het de top van de hightech machinebouw. ‘We bieden klanten een hoge toegevoegde waarde en zijn daardoor niet de goedkoopste. Wel kunnen we samen met de klant de total cost of ownership van diens machines en apparaten verlagen met onze hoge kwaliteit, slimme logistieke concepten en embedded engineering.’ een stabiel product op een kostenefficiënte manier maBinnen NTS is NTS Hermus (tachtig medeken, dat kennen wij werkers) het ‘flowbedrijf ’ voor plaatwerk. ‘Wij niet meer. Klanten hebben voor elke locatie heel scherp gedefinigeven wel forecasts eerd waarin het moet excelleren’, verklaart Peter van den Biggelaar en Peter Huijs, operator laserlasrobot, bij een staaltje technisch vakmanschap van NTS Hermus: een kap met een nauwkeurige, uitwendige laserlas die af, maar ze willen André Bakermans, executive director voor de geen enkele nabewerking meer behoeft. Foto’s: Vincent Knoops producten al snel Frames & Cabinets bedrijven en lid van de NTSweer wijzigen en directie. Voor NTS Hermus in Venray is dat proorders bespoedigen duceren in flow om de klant telkens precies op strak plaatwerk én lakwerk nodig voor producten of juist uitstellen. Toch verwachten ze een mooie tijd te beleveren en tegelijkertijd de bezetting van van een kwalitatief zeer hoog niveau.’ prijs, daar zit wel een spanningsveld. Bij voorkeur de eigen productie zo gelijkmatig mogelijk te sluiten we met de klant een logistiek contract af. houden. Als vestigingsdirecteur ad interim is Want vanwege de huidige, ‘moeilijke’ arbeidsBakermans verantwoordelijk voor de efficiënte MAAKBAARHEID markt kunnen we niet eenvoudig opschalen, operatie van deze locatie. NTS Hermus doet Naast de uitgekiende logistiek en hoogwaardige waardoor we slechts een beperkte flexibiliteit plaatwerkproductie (onder meer pons-laserafwerking profileert NTS Hermus zich ook met hebben. Een logistiek contract geeft de klant de snijden, buigen en (laser)lassen), heeft daarvoor engineering. ‘We hebben toegang tot Developzekerheid dat wij productiecapaciteit voor hem eigen engineering in huis en verzorgt de mechament & Engineering binnen de groep, maar ook beschikbaar hebben en geeft ons de mogelijkheid nische eindmontage van frames en behuizingen. mensen op locatie voor engineering’, vertelt Peter de productie lean te organiseren met een gelijkvan den Biggelaar, NPI & technology officer (NPI matige bezetting. Binnen de doorlooptijd in prois new product introduction). ‘Die ‘embedded’ ZEKERHEID EN FLEXIBILITEIT ductie ligt een order vast, daarbuiten zijn de engineering zit dicht bij de productie en kijkt De uitdaging om de productie in flow te organiklanten vrij om te wijzigen in aantallen. Om dat heel anders naar plaatwerkoplossingen dan de seren wordt alleen maar groter, schetst Bakerte kunnen opvangen houden wij een kleine voorengineers van de klant.’ De trend is dat de maakmans. ‘De wereld is dynamischer geworden, onze raad aan. Als een klant bijvoorbeeld vijftig probaarheidskennis van plaatwerk bij klanten minmarkten kennen een hoge agility. Grote series van ducten per jaar nodig der wordt, aldus Bakermans. ‘Zij ontwikkelen heeft, plannen wij er producten en verkopen die, de rest moeten toeéén per week in, met leveranciers doen. Precies de rol die NTS wil vereen variatie van één vullen, door integrale oplossingen naar de klant meer of minder.’ te brengen en maakbaarheidskennis te bundelen. Heijunka heet dat in Wij moeten het hebben van de toegevoegde het lean-gedachtewaarde die wij onze klanten leveren. We kunnen goed: de productie niet de laagste prijs bieden, echter wel samen met nivelleren om tot hen onderzoeken hoe we de total cost of ownerflow te komen. ‘Het ship kunnen verlagen, met een hoge kwaliteit, brengt onze leverperslimme logistieke concepten en embedded engiformance omhoog.’ neering.’ Van den Biggelaar: ‘We kijken of het Daarbij is de logistiek ontwerp van de klant maakbaar is en de gevraagvan NTS Hermus de toleranties haalbaar zijn. Vaak sparren we met nauw gekoppeld hem over bepaalde ontwerpkeuzes en of het niet met NTS Finish, dat anders kan, eenvoudiger en dus vaak goedkoper. voor veel plaatwerkSoms vraagt hij ons zelfs om het complete producten de aansluiproductontwerp en industrieel design te maken. Frank Lensen, teamleider montage (links), en André Bakermans bij een cabinet met complex tende nabewerking Daarvoor brengen wij onze kennis van alle plaatwerk van NTS Hermus en hoogwaardige lakafwerking door NTS Finish. verzorgt. ‘We hebben maaktechnologieën in.’ DOOR HANS VAN EERDEN

april 2019

VAKMANSCHAP Natuurlijk beschikt NTS Hermus over een modern machinepark voor lasersnijden en buigen, maar daarmee is het bedrijf niet uniek, erkent Van den Biggelaar. ‘Het echte onderscheid maken wij met de factor mens. Onze medewerkers hebben veel ervaring met plaatwerk en weten precies hoe ze kwaliteitsproducten moeten maken.’ De grootste opgave is dan ook die vakmensen te behouden en de vakmensen van de

‘De trend is dat de maakbaarheidskennis van plaatwerk bij klanten minder wordt’

toekomst te ontwikkelen, vult Bakermans aan. ‘Zij moeten met de nieuwste machines kunnen werken, maar ook alles van plaatbewerking weten. Want je kunt bijvoorbeeld pas een lasrobot programmeren als je weet hoe je moet lassen.’ Lasersnijden is tegenwoordig plug & play-technologie, laserlassen daarentegen vereist nog veel vakmanschap, vervolgt Van den Biggelaar.

‘Bijvoorbeeld kennis over hoe je de laserstraal precies moet positioneren en welke focusafstand je moet kiezen. We bouwen zelf de gereedschappen, de opspanmallen, en daar stoppen we heel veel kennis van het laserlasproces in. De simpele producten in grote aantallen worden allang elders gemaakt, wij blijven juist grenzen verleggen.’ Een voorbeeld is esthetisch laswerk aan de buitenkant van een behuizing. Daarvoor moet plaatwerk heel precies worden gesneden en gebogen en vervolgens met een nauwkeurigheid van een tiende millimeter worden gelast, zodat nabewerking overbodig is.

VIJFTIG PROCENT NTS Hermus heeft al stappen gezet in de stroomlijning van productie, maar moet nog flexibeler worden, stelt André Bakermans. Daartoe gaat het bedrijf investeren in vrij-programmeerbare machines, zoals een speciale kantbank, om zonder omsteltijden verschillende producten achter elkaar te kunnen maken. Zo wil NTS Hermus uiteindelijk one-piece flow mogelijk maken. Die flexibilisering vereist verdergaande robotisering en digitalisering, richting een papierloze werkvloer. ‘Om die investeringen te kunnen doen, moeten we nog groeien’, verwoordt Bakermans zijn ambitie. ‘Met name in high-complexity producten. Daar kunnen we als NTS onze kennis van heel nauwkeurige plaatsing en beweging inzetten voor het maken van stabiele frames met de gewenste statische en dynamische eigenschappen. We mikken op vijftig procent groei.’

PROFIEL NTS ontwikkelt, produceert, assembleert en test (opto-)mechatronische systemen en mechanische modules voor hightech machinebouwers in markten als semiconductor, digital printing, life sciences & analytical en industrial systems. Het integrale aanbod is georganiseerd in vier hoofdcompetenties: Development & Engineering, Precision Component Manufacturing, Frames & Cabinets en Systems Assembly. Voor Frames & Cabinets werken 420 medewerkers op vijf locaties. NTS Hermus in Venray doet de fabricage van frames en behuizingen in dunne plaat voor hightech machines en apparaten. NTS CombiMetaal, sinds kort op de NTS Campus in Eindhoven, verzorgt de productie van prototypes en kleine series plaatproducten. NTS Botech in Helmond maakt producten van graniet, metaal en combinaties daarvan, die bijvoorbeeld kunnen dienen als zware, stabiele basis van een hogeprecisiesysteem. NTS Finish in Bergeijk is specialist in oppervlaktebehandelingen zoals lakken, coaten en bedrukken van producten. Tot slot verzorgt het Tsjechische NTS Prometal een breed scala aan activiteiten, waaronder plaatwerk, draaien freeswerk, poedercoaten en assemblage. www.nts-group.nl

I-MAKE Optimale productieplanning Juiste voor- en nacalculatie Configureren van producten Digitale productieopdrachten Beheer van gereedschappen

ERP-SOFTWARE VOOR PRODUCTIEBEDRIJVEN OP BASIS VAN MICROSOFT DYNAMICS NAV

Integratie met CAD software Traceerbaarheid en kwaliteit

www.i-make.nl april 2019

LERENDE ORGANISATIES

NIEUWE MOEDER NIDEC ZORGT VOOR NIEUWE MINDSET BIJ CONTROL TECHNIQUES EN LEROY-SOMER

MEER INNOVATIE AAN PRODUCTEN EN PROCESSEN, MITS IN BELANG VAN DE KLANT Nu Control Techniques en Leroy-Somer tot de Nidec Corporation behoren, moet de focus primair liggen op de eigen technische producten. Wat niet moet worden uitgelegd als ‘technology push’. ‘Bij elke beslissing die wij hier of elders binnen het concern nemen vragen we ons altijd nadrukkelijk af: is dit in het belang van de klant?’ Een gesprek met de sales directors van de beide Nidec-business units. DOOR MARTIN VAN ZAALEN

n de jaren negentig kocht het Amerikaanse Emerson eerst de Franse specialist Leroy-Somer en een paar jaar later het Britse Control Techniques. Echter pas in 2013 werden in diverse landen de vestigingen van de twee bedrijven zo veel mogelijk op één plek samengebracht. Voor Nederland betekende dit dat Leroy-Somer in 2014 introk bij Control Techniques in Sliedrecht. Waren de twee bedrijven tot dan betrekkelijk onafhankelijk van elkaar opererende BV’s, vanaf dat moment moest er veel meer samenhang komen om de synergetische voordelen te benutten. Slechts drie jaar later werden de twee wereldwijd opererende ondernemingen gekocht door Nidec Corpora‘Wij hebben elk onze eigen focus: hij op motoren, ik op frequentieregelaars’, aldus Bastiaan Streefkerk (links). ‘Maar, dat betekent niet tion. Deze Japanse multinational, groot dat we nu steeds met z’n tweeën naar klanten moeten gaan’, zegt Bastiaan de Boer. Foto: Com-magz in elektromotoren, staat juist focus op één technische specialisatie voor ogen voor de bedrijven die tot de groep behoSomer recent een hybride motor op de markt ren. Indachtig de filosofie van oprichter en ceo met z’n tweeën naar klanten moeten gaan. gebracht waarin de techniek van de permanentShigenobu Nagamori – ‘all for dreams’ – die als Verderop in klanttrajecten, als het meer aankomt magneetmotor gecombineerd wordt met die pay-off onder het Nidec-logo staat. Wat zoveel op de detailkennis van de producten, is dat wel van de reluctantiemotor. ‘In feite een motor die betekent als: ‘Doe je uiterste best je dromen waar het geval, maar bij een eerste oriëntatie bij een voldoet aan de classificatie IE5, die met een te maken en richt je daarbij op één ding, want nieuwe klant vanzelfsprekend niet. Dan plukken rendement van rond 97 procent een vol procent dan is de kans het je lukt het grootst.’ we nog de vruchten van de tijd waarin we veel minder energieverlies heeft dan de nu wettelijk kennis van elkaar en van elkaars productgroepen voorgeschreven IE3-motor. Hoe we weten dat de hebben opgedaan.’ EIGEN FOCUS klant juist die efficiencyverhoging wil? Omdat we Die managementfilosofie ‘je op één ding richten’ heel vaak, meer dan ooit, bij de klant over de betekende dat de focus voor de salesmensen in BIJ DE KLANT vloer komen.’ Nederland op de eigen, afzonderlijke ‘pilaar’ – Die focus op de producten betekent geenszins dat frequentieregelaars, elektromotoren, generatoren de aandacht minder op de klant komt te liggen, en klantspecifieke oplossingen – moest komen te verzekert De Boer. ‘Integendeel. Als onderdeel LUISTEREN liggen. Het benutten van de synergie kwam dus van het Nidec-concern hebben Control TechniBij Nidec, schetst Streefkerk, gaat het om het ontminder centraal te staan, verhalen Bastiaan de ques en Leroy-Somer veel meer ruimte om te wikkelen van de beste technologie die optimaal Boer, sales director voor Leroy-Somer, en Bastiinvesteren in het innoveren van producten en aansluit bij de wensen van de klant. ‘Voor ons als aan Streefkerk, sales director voor Control Techprocessen, mits goed voor de klant. Bij elke salesmensen draait het er nu om zoveel mogelijk niques. ‘Wij hebben elk onze eigen focus: hij op beslissing die wij hier of elders binnen het conbij de klant te zitten, heel goed ons oor te luistemotoren, ik op frequentieregelaars’, aldus Streefcern nemen, vragen we ons altijd nadrukkelijk af: ren te leggen en natuurlijk zoveel mogelijk te kerk. ‘Maar dat betekent niet dat we nu steeds is dit in het belang van de klant?’ Zo heeft Leroyscoren.’

april 2019

En die klant is vaak niet meer dezelfde onderneming: ‘Voorheen lag de focus op het bezoeken van de eindgebruiker, tegenwoordig gaan wij vooral naar de oem’er die onze technologie in zijn machines opneemt. Immers, in de meeste sectoren is het toch echt de machinebouwer die bepaalt wat hij toepast’, aldus Streefkerk.

medewerker centraal staat. Dat het bedrijf naar de mensen wil luisteren. Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de gedachten van die medewerker. En om die vervolgens zo goed mogelijk te kunnen bijsturen en in lijn te brengen met de Japanse visie: “Denk goed na alvorens je iets doet, opdat je het in één keer goed doet”.’

JAPANSE VISIE

LEREN

De overname door Nidec heeft de nodige koerswijzigingen met zich meegebracht. Een nieuwe mindset die – Japan eigen – top-down is gecommuniceerd. Nagamori heeft alle productieplants bezocht en heeft daar de mensen toegesproken.

Leroy-Somer en Control Techniques moeten conform die visie ‘lerende organisaties’ worden, indachtig een andere stelregel van de oprichter: ‘Als je elke dag een verbetering doorvoert, presteer je beter dan de dag ervoor.’ Wat de voor de hand liggende vervolgvraag uitlokt: ‘Noem eens een verbetering die recent is doorgevoerd?’ Het antwoord onderstreept nog maar eens dat binnen Nidec technologische specialisatie toch echt gepaard gaat met een sterke focus op de concrete, actuele vraag van de klant die snel geholpen wil worden: ‘Wij zijn als verkooporganisatie meer onderling gaan overleggen. Meer informeel, ad hoc en bilateraal’, aldus De Boer. ‘Even direct met elkaar sparren werkt efficiënter, dan met je vragen of opmerkingen wachten op het centrale overleg. Het doel: met de brede set aan aandrijftechnologische competenties waarover we beschikken voor de klant de meest innovatieve aandrijfoplossingen creëren. Wat dat betreft is er niets veranderd.’

‘We komen heel vaak, meer dan ooit, bij de klant over de vloer’

Via een videoverbinding konden de medewerkers in Sliedrecht zijn bezoek aan de fabrieken in Frankrijk en Wales live volgen. Twintig minuten speech, gevolgd door veertig minuten vragen voor de zaal. Een veelzeggende tijdsverdeling, vindt Streefkerk. ‘Het zegt dat, na de klant, de

NIDEC NETHERLANDS Nidec is een wereldleider in de ontwikkeling en productie van elektromotoren, generatoren en regelaars. Wereldwijd zijn er meer dan zes miljard Nidec-elektromotoren, in de vermogensrange van 3 watt tot 75 Megawatt, in gebruik voor zeer uiteenlopende toepassingen: van diskdrives, autospiegels en wasmachines tot en met motoren met megawatt-vermogen voor processen in de olie & gas, de staalindustrie en de hybride-voortstuwing van schepen. Het bedrijf telt meer dan 110.000 medewerkers, verdeeld over 300 bedrijven in 40 landen. Op 1 februari 2017 werden Control Techniques en Leroy-Somer onderdeel van Nidec. Sinds oktober 2018 maken beide bedrijven deel uit van Nidec Netherlands in Sliedrecht. Deze BV bestaat uit verkoopgroepen per productgroep: Control Techniques voor de frequentieregelaars, Leroy-Somer voor motoren, motorreductoren en generatoren – en ISA, de ‘solutiontak’, voor grote klantspecifieke systemen. Voorts zit er in Sliedrecht nog een serviceorganisatie. Wandelend door het pand valt de kleur groen op. Dat blijkt geen Nidec-groen te zijn, maar het groen van het Control Techniques-logo dat net twee kleuren verderop in de kleurwaaier zit. Die kleur blijft zeker aanwezig in de uitingen van Control Techniques, verzekert Bastiaan Streefkerk: ‘We hanteren ‘Nidec’, ‘LeroySomer’ en ‘Control Techniques’ nu als merknamen, zeer bekende namen met een rijke geschiedenis. Het zou zonde zijn die weg te gooien.’

www.nidec-netherlands.nl

april 2019

PRODUCTIESTRATEGIE

20-JARIG CARDS PLM SOLUTIONS STEEKT TEGENWOORDIG IN OP STRATEGISCH NIVEAU

‘OOIT VERKOCHTEN WE SOFTWARE, NU SPARREN WE OVER DE PRODUCT-ROADMAP’ Een nieuwe website, huisstijl en logo. Een groot personeelsfeest en een geweldige barbecue voor klanten en relaties. cards PLM Solutions laat het jubileum niet stilletjes voorbijgaan. Ceo en eigenaar Erik Burghoorn blikt terug en vooruit op het sterk veranderde speelveld in de machinebouw en hightech toelevering. En signaleert vier megatrends met grote impact op het productiecreatieproces. ‘De lenigheid van onze organisatie biedt ons geweldige kansen.’

DOOR PIM CAMPMAN

n 1999 gaf Erik Burghoorn een mooie baan bij een gerenommeerde softwareleverancier op en begon voor zichzelf. ‘Niet gehinderd door enige voorzichtigheid en terughoudendheid; op een kale vloer, met een telefoon en fax’, vertelt hij. Om meteen met zijn neus op de feiten gedrukt te worden: de baas bij wie hij was vertrokken, cancelde de deal die ze hadden gesloten. Wat de klanten die Burghoorn al had, niet pikten. ‘Niet doorgaan? Dat zullen we nog wel eens zien!’ – en ze belden die baas: ‘Hoor eens: ik doe zaken met Erik, niet met jou.’ De baas zwichtte. Moraal van dit verhaal? ‘In de omgang met mensen draait alles om eerlijk en betrouwbaar zijn’, vertelt Burghoorn, ‘Om like, trust en respect: elkaar aardig vinden en vanuit de klik die je hebt vertrouwen opbouwen. Beschaam je dat niet – vertrouwen komt te voet en gaat te paard, zei mijn oma altijd – dan ontstaat er wederzijds respect en kun je heel mooie dingen doen.’

UIT DE HARDWARE Burghoorn begon zijn reis in softwareland in de tijd dat de tekenplank plaatsmaakte voor 2DCAD. ‘Een fantastische tijd. In het land der blinden was eenoog koning, en je kon 100 procent productiviteitswinst bieden.’ Toen hij cards startte, was 3D-CAD in opmars. ‘Over product lifecycle management (PLM, red.) spraken we nog niet echt; dat was voor grote bedrijven. We zaten nog erg in de tijd van die grote werkstations en zware beeldschermen. Veel hardware in combinatie met software; daar was iedereen druk mee. Als partner van Sun en HP hebben we veel hardware geleverd.’ Het bedrijf dat nu cards PLM Solutions heet, begon als cards Engineering en de hardware was

april 2019

in ICT Solutions ondergebracht. ‘Een aantal jaren geleden zijn we daarmee gestopt. Door eroderende prijzen en marges moest je om nog iets te verdienen zeer grote volumes draaien. Dus hebben we dat afgebouwd en volledig gefocust op PLM. Een goede keuze, die ons geen windeieren heeft gelegd.’

Erik Burghoorn, ceo en eigenaar van cards PLM Solutions: ‘In die twintig jaar heb ik geleerd hoe belangrijk partnerships zijn.’ cards PLM Solutions is de grootste partner van Siemens Software Benelux, met de premium status Platinum Smart Expert Partner. Foto: cards PLM

GROEIEND MEDICAL

TAAL VAN DE KLANT

cards is door de jaren heen gestaag gegroeid. Tegenwoordig werken er ruim veertig man (‘ja, het blijft wel een mannenberoep, dat krijgen we niet echt veranderd’). Die werken in en vanuit Best, Genk (voor de Belgische markt) en sinds kort ook Hengelo (op het High Tech Systems Park). ‘Oost-Nederland is belangrijk voor ons. Een bloeiende regio; we groeien er flink en denken daar makkelijker talent te kunnen aantrekken dan in de regio Eindhoven.’ Het gros van cards’ klanten zijn maakbedrijven: machinebouwers en vooral toeleveranciers van machinebouwers. Burghoorn ziet veel van die first en second tiers in de medical devicesmarkt stappen. ‘Die markt is heel hot aan het worden. En je hebt er met strenge weten regelgeving, compliancy en de FDA te maken. Daardoor neemt de interesse in PLM toe: PLM zorgt voor systematische ontwerpcontroles en maakt de auditing-processen beter en makkelijk te sturen.’

‘Consequentie is,’ zegt hij, ‘dat we mensen aan boord moeten hebben die in de medische wereld geacteerd hebben en de taal van de klant spreken. Die zijn we nu aan het werven.’ Waardoor het profiel van de cards-populatie verandert. De eerste medewerkers die Burghoorn aannam, waren constructeurs, engineers. ‘Hts- en mts-werktuigbouwers die het leuk vonden om als consultant klanten te helpen om het beste uit CAD-software te halen. Of die op de helpdesk van ASML, DAF en Philips NX support deden. Dat verschuift heel erg: mensen die we nu aannemen, hebben een bedrijfskundige, wiskundige of it-opleiding en zijn veel meer mechatronisch onderlegd.’ In zijn ogen wordt PLM eindelijk gezien als cruciaal voor de bedrijfsvoering. ‘Heel lang waren directeur-eigenaren wel erg betrokken bij ERP-selecties, maar vonden ze PLM iets van de tekenkamer; laat die maar beslissen over de aanschaf. Terwijl PLM of PDM enorm bepalend is voor je productcreatieproces.’

MEGATRENDS Burghoorn ziet vier megatrends met grote impact op dat productcreatieproces. Globalisering is daar eentje van. ‘Dat machinefabriekje in Strijp dat nu niet alleen veel groter maar ook wereldwijd actief is – met verkoop, maar ook met productie, logistiek en service. Dat heeft grote impact op de bedrijfsvoering en de manier waarop je producten ontwerpt en maakt. Mede omdat de weten regelgeving steeds strenger wordt en per regio sterk verschilt. Hoe ga je daarmee om in

optreden. ‘Al die nieuwe technologie biedt mogelijkheden om het productcreatieproces drastisch te verkorten en de foutkans tot nul te reduceren. Digitale tweelingen als basis voor onze digitale fabrieken – die zijn er nu.’ Met een kernteam van klanten, en ook minder formeel, bespreekt cards deze megatrends frequent. ‘We toetsen wat hun behoeften zijn, waar ze met hun business naartoe willen en wat de beste weg is om daar te komen. Een prima springplank voor ons om over de bühne te

‘Heel lang vonden directeur-eigenaren PLM iets van de tekenkamer’

je ontwerpproces, zodat je niet te zwaar engineert, maar ook niet te voorzichtig?’ En dan die time-to-market: de noodzaak om supercomplexe producten alsmaar sneller én first time right te ontwerpen, te maken en op de markt te zetten. Hoe krijg je dat voor elkaar? Dat brengt Erik Burghoorn op de megatrend multidisciplinair ontwerpen. En op de vele innovatieve softwareoplossingen, zoals digital twinning – waar de fysieke en virtuele wereld worden verenigd om problemen te kunnen voorspellen voordat ze

brengen wat PLM daarin kan betekenen en om good practices uit eerdere projecten te delen. Je ziet ons dus sterk naar business consultancy verschuiven. Ooit verkochten we software, nu sparren we met klanten over hun productroadmap voor de komende drie, vijf jaar. Ook daarvoor halen we andere competenties in huis: mensen die meer vanuit processen denken en minder vanuit de applicatie, die met klanten kunnen meedenken en de soft skills hebben om goed te presenteren. De lenigheid van onze

organisatie biedt ons geweldige kansen.’ cards heeft veel millennials in dienst. ‘Die zoeken flexibiliteit, afwisseling, creativiteit, een leven lang leren. En ja, ook een goed salaris, maar een goede werk-privébalans staat voorop. Al vind ik dat nog wel eens lastig, het is wel een van onze onderscheidende factoren.’

VOLGENDE GOLF De kolossale hoeveelheden data die automatiseringssystemen als PLM genereren, in combinatie met ontwikkelingen als Internet of Things en big data analytics, banen de weg naar slimme toepassingen, als predictive maintenance en modeling. En naar nieuwe verdienmodellen als betalen voor gebruik in plaats van bezit, schetst de cards-ceo. ‘Dat wordt de volgende golf. De kunst is scherp in het vizier te hebben waar het naartoe gaat, zodat we de organisatie daarop kunnen inrichten en toerusten. Veel toetsen bij klanten helpt ons daar enorm bij.’ Tot besluit: ‘In die twintig jaar heb ik geleerd hoe belangrijk partnerships zijn. Waarom kiezen bedrijven voor cards PLM Solutions? Hoe vreemd het uit mijn mond misschien ook klinkt: zelden omdat Teamcenter de beste PLM-oplossing is. Waar het om draait, is een goede staat van dienst en vooral om eerlijkheid en vertrouwen. En dat krijg je niet automatisch, dat moet je verdienen.’

www.cardsplmsolutions.nl

Wilt u een sprong maken in de ontwikkeling van uzelf en uw bedrijf? Bekijk het trainingsaanbod van de Berenschot Academy • Hoe word ik een toponderhandelaar? • Strategie in een digitaliserende wereld • Managen van een agile organisatie

www.berenschotacademy.nl

april 2019

UIT DE MARKT (vervolg) PASSIE VOOR DE INDUSTRIE: DRIJFVEER VOOR LINK ÉN JUBILEUMCADEAU De redactie van Link Magazine heeft de uitgevers John en Mireille van Ginkel, in het kader van het 20-jarig bestaan van het tijdschrift, een bijzonder kunstwerk geschonken. Het is een bronzen uitvoering van het jubileumlogo, van de hand van Harrie Vranken. Niet alleen een begenadigd kunstenaar, maar ook iemand met een passie voor de industrie, dezelfde passie waaruit Link is ontstaan. Het kunstwerk is overhandigd onder het genot van een etentje, vrijwel exact op de dag dat Link Magazine nummer 1 in februari 1999 van de persen rolde. Harrie Vranken was maanden met het kunstwerk bezig toen hij nog eens goed naar de tekst keek. ‘Twintig jaar? Dan is Link ontstaan in een tijd dat de industrie in Nederland stevig onder druk stond. Impopulair bij politiek en jongeren.’ De Hengelose kunstenaar weet dat omdat hij, voordat hij eind vorig jaar met pensioen ging, EZ-beleidsmedewerker was bij zijn gemeente. En in die rol was hij in de jaren 90 nauw betrokken bij allerlei activiteiten om ‘de industrie weer de plek te geven in de samenleving die zij verdient’. ‘Ik realiseerde me toen al terdege dat de industrie een stuwende kracht is van de economie. Terwijl in die tijd, door de opkomende globalisering, steeds meer productieactiviteiten naar China verdwenen en de lande-

lijke politiek er totaal geen aandacht voor had.’ En dat raakte Vranken, ook persoonlijk. ‘Ik had en heb een passie voor de industrie. In mijn studententijd heb ik bij verschillende bedrijven gewerkt, onder andere bij gieterijen in Duitsland waar ik voor het eerst met het bronsgieten in aanraking kwam. En later als beleidsmedewerker van de afdeling Brabant van VNO. Ik ben in zo veel bedrijven geweest, waar allerlei bijzondere innovaties ontstonden, aan processen en materialen. Tegenwoordig het printen van metaal, heel fascinerend. En ga eens kijken in een bedrijf als Boessenkool in Almelo. Daar kijk je echt je ogen uit, zo bijzonder waar ze daar mee bezig zijn.’ Met die bevlogenheid voor de sector was Vranken dan ook een enthousiast deelnemer aan het Industriestedenoverleg, waaraan in eerste instantie, in 1993, alleen Hengelo, Enschede, Zaanstad en Tilburg deelnamen. Zes jaar later sloten ook steden als Eindhoven, Deventer, Emmen en Almelo aan. Met als doel ideeën uit te wisselen over hoe de industrie in de eigen gemeente gerevitaliseerd kon worden en hoe het innovatievermogen een impuls kon krijgen. Eén van de ideeën was gericht op het versterken van de interactie tussen kennisinstellingen en bedrijven, herinnert Vranken

zich. ‘Wij hebben – samen met de gemeente Enschede, met als trekker de Verenigde Maakindustrie Twente – een project opgezet om onderzoekers van Saxion Hogeschool en Universiteit Twente drie dagen rond te laten lopen bij industriële bedrijven. Voor een quickscan, om zo te achterhalen wat ze voor die ondernemingen konden betekenen. In alle betrokken steden zijn dergelijk projecten uitgevoerd en die hebben er stevig aan bijgedragen dat de relatie tussen kennisinstellingen en bedrij- Uitgevers John en Mireille van Ginkel met het jubileumlogo in brons. ven nu heel anders is. Foto: Gerard Verschooten Toen was er veel afstand, kennisinstellingen waren het Zaalen hem eind vorig jaar vroeg een niet gewend zich met praktische toe- bronzen kunstwerk te maken voor het 20-jarig bestaan van dit blad, passingen bezig te houden. Wellicht pakte Harrie Vranken die klus met vanwege het toen zo gekoesterde graagte op. Om een vriend een dienst ideaal van academische vrijheid. te bewijzen, een technische uitdaging Tegenwoordig zijn die contacten aan te gaan én omdat hij als lezer veel gemakkelijker te leggen’, aldus van Link al een jarenlange band Vranken. heeft met het magazine. Toen zijn fietsmaat en hoofdredacwww.harrievranken.nl teur van Link Magazine Martin van

VDL LEVERT TACHTIG AUTOMATISCH GELEIDE VOERTUIGEN VOOR SINGAPORE VDL Automated Vehicles gaat tot 2023 tachtig elektrische én autonoom rijdende voertuigen leveren aan havenoperator PSA (Port of Singapore Authority). Deze voertuigen worden vanaf 2021 ingezet voor de logistiek in de containerterminal van de haven van Singapore. Met de order zijn tientallen miljoenen euro’s gemoeid. De order van PSA is goed voor ongeveer 100.000 uur werk en levert extra werkgelegenheid op in Brabant en in Singapore. In Nederland heeft VDL hiervoor vooral behoefte aan engineers en softwareprogrammeurs. In Singapore, waar de

april 2019

eindassemblage van de AGV’s deels zal plaatsvinden, zal de lokale serviceorganisatie van VDL worden uitgebreid. De AGV’s zullen 24/7 containers vervoeren. VDL Automated Vehicles is een samenwerkingsverband van meerdere VDL-bedrijven waarbij de uitvoering ligt bij VDL Steelweld in Breda. VDL Containersystemen in Hapert, dat onder meer zogeheten spreaders levert voor havens, levert modules toe. In 2015 heeft VDL al twee prototypes AGV’s geleverd aan PSA in Singapore. www.vdlgroep.com www.singaporepsa.com

Het type automatisch geleide voertuig (rechts) dat VDL Automated Vehicles eerder aan PSA leverde. Foto: VDL Groep

GELDERSE MILJOENEN VOOR ONEPLANET De provincie Gelderland heeft ja gezegd tegen het OnePlanet-initiatief, waarin onderzoekscentrum Imec, de universiteiten van Nijmegen en Wageningen en het Radboudumc hun krachten bundelen om op ict gebaseerde innovaties op het gebied van voedsel, landbouw en gezondheid te realiseren. Nadat het initiatief op enkele pun-

ten was aangepast, gingen Provinciale Staten ermee akkoord met een subsidie van 65 miljoen euro, uitgesmeerd over acht jaar. Zo haakt TNO niet pas later aan, maar meteen al, en komen er lijntjes naar het (hbo-)onderwijs en bedrijfsleven in Gelderland en naar de Universiteit Twente. In de hoofdvestiging van OnePlanet in Wageningen zal het

accent liggen op verduurzaming van de voedselproductie met behulp van robotica, kunstmatige intelligentie, data-analyse en connectiviteit. In de dependance in Nijmegen zal preventieve gezondheidszorg centraal staan. OnePlanet sluit goed aan op een ander initiatief: het opzetten van een Chip Integration Technology Center (CITC) op de Novio Tech

K3D-ADDFAB SCHAALT 3D-METAALPRINTEN OP VOOR HIGHTECH EN LUCHTVAARTINDUSTRIE In 2013 was AddLab in Eindhoven een van de eerste open innovatiecentra voor 3D-metaalprinten. Recent hebben de partners KMWE, NTSGroup, Machinefabriek De Valk en K3D het vervolg van hun samenwerking aangekondigd. Onder de naam K3D-AddFab schalen de partners hun gedeelde infrastructuur op naar serieproductie van toepassingen voor de hightech industrie en luchtvaartindustrie. K3D heeft al eerder succesvol een samenwerkingsverband in

Terborg opgezet en na de aankoop van hun eerste MetalFAB1-systeem in 2016 zijn er al meer dan 45.000 onderdelen voor industriële toepassingen geprint. Met K3D als organiserende partner wordt K3D-AddFab het tweede centrum in hun groeiende gedistribueerde productienetwerk in Nederland. K3D-AddFab is hiervoor een samenwerking aangegaan met Additive Industries, de enige Nederlandse fabrikant van industriele 3D-metaalprintsystemen. Het

MetalFAB1-systeem zal op de gloednieuwe Brainport Industries Campus (BIC) in Eindhoven geïnstalleerd worden. ‘We zijn er trots op dat onze unieke samenwerking op het gebied van industrieel 3D-metaalprinten nu een volgende fase ingaat en dat we nu specifiek opschalen naar serieproductie van hightech onderdelen en componenten voor de luchten ruimtevaart’, aldus Luuk Wissink, ceo van K3D. ‘Binnen K3D-AddFab

Campus in Nijmegen. Het CITC komt uit de koker van diverse semiconductorbedrijven, de universiteiten van Nijmegen en Delft en TNO. Het moet een open technologiecentrum worden dat zich richt op research en ontwikkeling op het vlak van chip-integratie. www.gelderland.nl

werken we samen aan onze ontwikkelprojecten voor de hightech industrie en vliegtuigbouwklanten, zoals Airbus. De gezamenlijke locatie op BIC helpt ons om de additieve technologieën te combineren met onze kernactiviteiten in subtractieve processen, zoals frezen en draaien’, stelt Edward Voncken, ceo van KMWE. Jan-Cees Santema, sales director europe van Additive Industries noemt K3D-AddFab enerzijds de proeftuin voor gedistribueerde 3Dfabricage in veeleisende markten. ‘En anderzijds fungeert het als een extra trainingen demonstratiecentrum om de hoek van ons hoofdkantoor in Eindhoven.’ www.addlab.com

Engineering / Production / Machine Builder

You see it every day: the technological world is constantly evolving. Techniques are becoming more advanced, problems are becoming more complex. A progressive partner like Mevi can offer the perfect solution. No matter how complex; we have the required expertise, techniques and purposeful attitude to solve any of your engineering, prototyping and production problems. We will rise to any challenge. Mevi will solve it for you!

Mevi Fijnmechanische Industrie B.V. Wethouder den Oudenstraat 1 6055 5706 ST Helmond,

Tel.: +31 - 492 53 86 15 Fax: +31 - 492 53 87 35

info@mevi.com www.mevi.com

april 2019

UIT DE MARKT OTOLIFT TRAPLIFTEN WINT METAALUNIE SMART MANUFACTURING AWARD 2019 ‘Koninklijke Otolift Trapliften is internationaal actief als ontwikkelaar, producent en installateur van trapliften. Er is van maatwerk naar een modulair product overgestapt. Innovatie vinden we terug in alle fases van het bedrijfsproces. Naast producten procesinnovatie zet het bedrijf sterk in op organisatorische sociale innovatie.’ Met deze woorden omschreef juryvoorzitter Anita Van Gils de winnaar van de Metaalunie Smart Manufacturing Award 2019: Koninklijke Otolift Trapliften uit Bergambacht. GSE uit Brummen en Vanmac uit Amersfoort waren de runners-up. Koninklijke Otolift Trapliften ontwikkelt, produceert, installeert en onderhoudt trapliften. Het bedrijf heeft een 100 procent modulaire traplift ontwikkeld op de dunste enkele rail ter wereld met gepatenteerde software in de liftstoel. Runner-up GSE levert robuuste, slimme doseersystemen met bijbehorende software en diensten. Daarmee helpt het bedrijf drukkers en hun inktleveranciers om verspillingen in de printworkflow tegen te gaan. De andere runner-up, Vanmac (handelsnaam Trilo), ontwikkelt en produceert machines voor het onderhoud aan landschappen en groene infrastructuren. Beide bedrijven hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de digitalisering van hun processen en producten. Otolift heeft zich volgens de jury op excellente wijze onderscheiden. ‘Het bedrijf stimuleert het ondernemend vermogen van de medewerkers, zorgt voor toegevoegde waarde naar

april 2019

klant & medewerker toe, maar ook voor een versterking van de concurrentiepositie en de continuïteit van het bedrijf. Otolift heeft een eigen ontwikkelafdeling die op maat software heeft geschreven en ontwikkeld voor de procesbesturing. Het bedrijf heeft een diepe en indrukwekkende integratie van digitalisering. Hierbij heeft men een zeer goed doordachte implementatie van RFID en barcodering gerealiseerd alsook een aansturing van de spuiterij (poedercoating) alsook procesbegeleiding en werkinstructie via Shop Floor Control’, aldus Van Gils. De bekendmaking van de winnaar zorgde voor luid gejuich van het Otolift-personeel dat in groten getale was meegekomen met managing director Alex Ooms die de Metaalunie Award ontving uit handen van de juryvoorzitter. Metaalunievoorzitter Fried Kaanen overhandigde het winnende bedrijf een cheque ter waarde van 5.000 euro. De jury complimenteerde naast Ooms ook Maarten Hummelen (GSE) en Leo van Loen (Vanmac) met hun onderneming: ‘Alle drie aansprekende top smart-maakbedrijven.’ De jury bestond uit Anita Van Gils (lector Familiebedrijven Hogeschool Windesheim), Aukje Kuypers (Zakenvrouw van het Jaar 2018 en algemeen directeur van technisch dienstverlener Kuijpers), Martin van Zaalen (hoofdredacteur Link Magazine), Arjan Ester (ceo Aebi Schmidt en winnaar van de Smart Manufacturing Award 2018) en Paul d’Hond (projectleider Kamer van Koophandel Rotterdam).

Met de uitreiking van de diverse awards werden de bedrijven uit de maakindustrie in de schijnwerpers gezet. Foto: Metaalunie

De uitreiking was tijdens de tweede Avond van de Maakindustrie, in de Jaarbeurs in Utrecht. Deze avond vervult de behoefte van een gezamenlijke feestavond voor de branche. Naast de Metaalunie Smart Manufacturing Award werden ook de NRK Rethink Awards Duurzame Producten uitgereikt. Zo lieten

bedrijven zien hoe innovatief, succesvol en belangrijk ze zijn. Daarmee is de Avond van de Maakindustrie ook een graadmeter voor de Nederlandse economie. www.metaalunie.nl, www.otolift.nl www.gsedispensing.com, www.vanmac.nl, www.nrk.nl

VANDERLANDE IS BESTE WERKGEVER Medewerkers van Vanderlande in Veghel, producent van transportsystemen voor interne logistiek, riepen hun bedrijf uit tot de Beste Werkgever van 2018-2019 in de productie en industrie. Dat heeft Effectory bekend gemaakt op basis van haar jaarlijkse Beste Werkgevers-onderzoek. In dit onderzoek beoordeelden bijna 450.000 medewerkers hun werkgever. De best scorende organi-

saties zijn het afgelopen jaar beloond met het ‘Beste Werkgevers Keurmerk’: Nederlands grootste, onafhankelijke keurmerk voor goed werkgeverschap. Eerlijk, gratis en alleen te verdienen door een goede beoordeling door de eigen mensen. De winnaars per branche mogen zich nu een jaar lang ‘Beste Werkgever 2018-2019’ noemen. www.vanderlande.com

SMARTGELEVERD GEINVESTEERD

Link Magazine bericht over de levering van of de investering in smart technologie en de toegevoegde waarde daarvan voor de gebruiker. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

ENGINEERING

centrum is er ook ruimte voor het assembleren van lasrobotinstallaties. Dat opent voor het bedrijf uit Alblasserdam de mogelijkheid om

Test engineers tbp naar BIC tbp electronics verhuist zijn afdeling test-engineering naar Brainport Industries Campus in Eindhoven. Het team, tien vaste krachten sterk en nu nog gevestigd in Eersel, neemt zijn intrek in een modern onderkomen op deze nieuwe A-locatie van de hightech maakindustrie. De bedrijfslocatie is 400 vierkante meter groot en omvat een royale

ontwikkelruimte, spreekkamer en werkplekken. Ton Plooy, ceo van tbp Electronics in Dirksland: ‘Stilstaan is geen optie, we moeten vooruit! We zijn heel blij met de verhuizing van onze testengineers naar het hart van de hightech maakindustrie. Samen kunnen we grote stappen zetten.’ www.tbp.nl

AUTOMOTIVE

Grote order e-bussen voor Ebusco en VDL Ebusco, VDL en Heuliez leveren nog dit jaar in totaal 162 elektrische bussen voor het stads- en streekvervoer in Groningen en Drenthe. Openbaarvervoersbedrijf Qbuzz, dat sinds eind 2017 tien elektrische VDL-bussen in de vaart heeft, heeft dan de grootste elektrische busvloot van Europa. Ebusco uit Deurne levert zestig e-bussen voor het streekvervoer, VDL 43 stadsbussen, het Franse Heuliez 59 e-voertuigen

die de stad Groningen en de omliggende woonkernen verbinden. In 2020 schaft Qbuzz ook twintig tot dertig door waterstof aangedreven zero emission bussen aan. Nu zijn dat er nog twee, allebei van Van Hool. De conventionele bussen van Qbuzz rijden op synthetische diesel van rest- en afvalstoffen. Vanaf december dit jaar ligt de CO2-emissie 90 procent lager dan momenteel. www.qbuzz.nl

in de toekomst systemen in Tsjechië te bouwen. www.valkwelding.com

MARITIEM

Pentair scoort order voor baggerschepen Pentair gaat Royal IHC 102 Pentair Fairbanks Nijhuis pompsets leveren. Het gaat om koelwater-, spoelen glandpompen voor twee nieuwe baggerschepen (type snijkopzuigers), die worden ingezet om het Suezkanaal te verdiepen en onderhouden. De schepen zijn speciaal ontwikkeld voor het baggeren in harde grond. Het ontwerp is geba-

seerd op IHC’s cutter suction dredger ‘Mashhour’, waarvoor Pentair bijna 25 jaar geleden dertig pompsets leverde. De nieuwe order wordt helemaal in de vestiging Winterswijk geproduceerd. De engineering, het gieten, het monteren en testen van de pompen doet Pentair in eigen huis. www.fairbanksnijhuis.com

METAAL

Meijer gaat werken met Tradecloud-platform Meijer Metal en Meijer Handling Solutions integreren hun leveranciers via het Tradecloud-platform. Inkooporders uit het ERP (ISAH) worden automatisch verstuurd naar leveranciers. Die kunnen de orders twee minuten later inzien via een

portal of via integratie met hun eigen ERP-systeem. Orderbevestigingen die matchen, worden ‘zero touch’ verwerkt terug in de MRP-planning van Meijer. www.meijer-handling-solutions.com

LOGISTIEK

KMWE kiest voor Hänel In de nieuwbouw van KMWE op de Brainport Industries Campus zijn drie Hänel-plateauliften geïnstalleerd. Daarmee heeft KMWE meer dan 28.000 opslaglocaties tot haar beschikking voor snijgereedschappen, toolhouders en meetmiddelen. Op een netto vloeroppervlakte van krap 24 vierkante meter is 600

vierkante meter opslagcapaciteit gerealiseerd. KMWE wilde ruimtebesparing, sneller en efficiënter werken en realtime overzicht welke gereedschappen beschikbaar zijn. Met de drie Lean Liften inclusief de HänelSoft-WMS-software kan nu papierloos gewerkt worden. www.haenel.nl

PLAATBEWERKING

Bystronic van Hardinxveld naar Meerkerk Bystronic heeft de oude vestiging in Hardinxveld verruild voor een nieuw kantoorpand in Meerkerk. De fabrikant van plaatbewerkingsmachines heeft daar meer ruimte en state-of-the-art voorzieningen, waaronder een remote supportcenter en trainingsruimten. Het nieuwe pand is energiezuinig en ademt een

Zwitserse sfeer, een verwijzing naar het Zwitserse moederbedrijf. Tijdens de opening toonde het bedrijf zijn nieuwe mobiele kantbank op wielen, die bestaat uit een kleine 7-assige robot en Xpert(Pro)-afkantpers. De buigcel won tijdens Euroblech 2018 een award. www.bystronic.nl

ROBOTICA

Nieuwbouw voor groeiend Valk Welding Tsjechië Valk Welding verhuist eind dit jaar naar een nieuw en groter pand in het Tsjechische Paskov. De lasrobotbouwer en -leverancier vestigde zich in 2004 in Tsjechië. Sindsdien zijn de activiteiten in Midden-

Europa sterk gegroeid naar, vandaag, zo’n 500 geïnstalleerde installaties. In de nieuwe faciliteit heeft Valk Welding de ruimte voor verdere groei. Naast kantoren, magazijn, democentrum en opleidings-

april 2019

SAMENONDERNEMEN Link Magazine signaleert fusies, allianties en overnames in de industrie. Voor meer informatie: www.linkmagazine.nl

ROBOTICA

OVERNAMES

Fizyr versterkt Vanderlande in smart robotics

MEDISCHE TECHNOLOGIE

Sioux neemt Duits medtech-bedrijf over Sioux Technologies heeft het Duitse medische technologiebedrijf 4 plus GmbH overgenomen. Dat verschaft Sioux toegang tot een interessant netwerk in de Duitse medische wereld en uitbreiding van haar kennis en kunde van medische hightech. Voor 4 Plus, al twintig jaar succesvol in hardware- en softwareontwikkeling, biedt de krachtenbundeling nieuwe vaardigheden op het gebied van bijvoorbeeld

kunstmatige intelligentie, wiskunde, mechatronica en breed opgezette projecten. Karl Kapp, Tibor Takács en Arnoud de Geus hebben de dagelijkse leiding van de Duitse Sioux-telg. Die zal voortaan naar buiten treden als Sioux 4 Plus. 4 Plus heeft meer dan vijftig hooggekwalificeerde ingenieurs in dienst en werkt voor klanten als Siemens, WaveLight, Dürr Dental, GME en Thermo Fisher. www.sioux.eu

PLAATWERK

Parcom neemt meerderheid in 24TailorSteel Private-equityfonds Parcom Capital neemt een meerderheidsbelang van 60 procent in 247TailorSteel. Dat stelt de leverancier van lasergesneden plaatwerk, gebogen onderdelen en buizen-op-maat in staat om verder te groeien in Europa. 247TailorSteel (480 medewerkers, omzet dit jaar richting de 100 miljoen euro)

heeft nu vestigingen in Varsseveld en het Noord-Duitse Oyten. De participatie door Parcom Capital wordt in het tweede kwartaal van 2019 beklonken. Over het overnamebedrag en verdere details worden geen mededelingen gedaan. www.247tailorsteel.com www.parcomcapital.com

Vanderlande is een strategische samenwerking aangegaan met Fizyr. Samen gaan zij technologie voor artificial intelligence ontwikkelen voor de geautomatiseerde order-picking- en opslagsystemen en de ontlaad- en palletiseerrobots van het Veghelse bedrijf. De uitkomsten daarvan worden opgenomen in Vanderlandes product-

portfolio Smart Item Robotics voor maga-zijnen, pakketdiensten en op lucht-havens. Fizyr ontwikkelt deep learning computer vision-software, die robots in staat stelt grote aantallen items (als koffers en dozen) van verschillende grootte en gewicht adequaat en snel te transporteren. www.vanderlande.com www.fizyr.com

OPLEIDEN

Festo helpt ROVC uit de brand Technisch opleider ROVC heeft het door brand verwoeste practicum in Ede opnieuw ingericht. Festo Didactic heeft geholpen door zijn locatie beschikbaar te stellen voor practicumdagen en levert een bijdrage aan de opbouw. ROVC heeft bij Festo Didactic diverse leersystemen aangeschaft voor onder meer cursussen en trainingen in PLC-besturingstechniek. Met de

D-variant van MPS-modules – uitgerust met AR, QR en RFIDfuncties, kunnen cursisten in het practicumgedeelte zelf een productielijn vormgeven. Mede hierdoor is ROVC in staat om technici te laten werken met de nieuwste installatietechnieken. www.rovc.nl www.festodidactic.nl

ALLIANTIES MARITIEM

Samen werken aan waterinjectievaartuigen Van Oord en Kooiman Marine Group slaan de handen ineen voor de bouw van twee state-of-the-art waterinjectievaartuigen. Die zullen multi-inzetbaar zijn – ze kunnen waterinjectiebaggeren, massflowen en powerjetten – en hebben slimme systemen aan boord voor bijvoorbeeld deiningscompensatie en dynamic positioning. Daardoor kan het baggeren efficiënter en in hoge mate voorgeprogrammeerd verlopen. Dankzij de wendbaarheid en geringe diepgang zijn de schepen

uitermate geschikt voor het baggeren van ondiepe havens. Het hybride energiemanagementsysteem regelt dat energie uit restwarmte, die normaal verloren gaat, in accu’s wordt opgeslagen en onder andere wordt gebruikt voor de voortstuwing. De dieselelektrische motoren verlagen de CO2-uitstoot. Het eerste waterinjectievaartuig is eind 2020 operationeel. www.vanoord.com www.kooimanmarinegroup.nl

Electro-Watt Electronica Assemblage

verancie rt uw huidige le Hoe snel reagee n wat u bedoelt? Snapt hij metee

ter! Dat kan vast be

MEDISCHE TECHNOLOGIE

Makkelijker opereren met AR-bril op Philips en Microsoft hebben een innovatieve augmented reality-toepassing ontwikkeld voor minimaal invasieve kijkoperaties. Bij dat type ingrepen worden door een sneetje in de huid instrumentjes als katheters ingebracht en naar het hart of een ander orgaan geleid. Tijdens de procedure kunnen de artsen het

april 2019

gebied dat ze behandelen niet direct zien of aanraken: ze zijn aangewezen op röntgen of een andere beeldvormende techniek, en op beeldschermen. In de AR-oplossing van Philips en Microsoft, worden de beelden in 3D op een speciale bril (HoloLens 2) geprojecteerd. www.philips.nl, www.microsoft.com

Electronics & Applications Beurs Stand 7C109 Dé beurs voor de elektronica professional 70 jaar in de branche | Flexibel | Samenwerken Korte levertijd | Beste prijs-kwaliteit

UIT DE MARKT KETENINTEGRATIE MAAKINDUSTRIE CENTRAAL OP BUSINESS SOFTWARE EVENT 2019

Hänel Kantoor- en Magazijnsystemen Efficient tool storage with intelligent intralogistics solutions from Hänel

Impressie van de vorige editie van het Business Software Event. Foto: Mikrocentrum

Binnen het Regionaal Centrum voor Het Business Software Event vindt dit jaar plaats op 20 juni op de nieuwe locatie van Mikrocentrum, Run 1115 in Veldhoven. Deze editie staat in het teken van ‘Businesssoftware voor de maakindustrie - uw bedrijfsproces stap voor stap efficiënter ingericht’. Centraal staat de noodzaak van voortgaande ketenintegratie en procesverbetering met behulp van software. Een beursvloer met veertig specialistische bedrijven en een stevig en inspirerend congresprogramma. ‘Het zijn beproefde ingrediënten waarmee Mikrocentrum al menig bezoeker uit diverse vakgebieden op weg heeft geholpen met concrete antwoorden op zijn vragen. Ook zijn tijdens dergelijke evenementen al heel wat duurzame zakenrelaties ontstaan. Het Business Software Event is inmiddels uitgegroeid tot een belangrijk softwareevent voor de Nederlandse industrie, waar alles van ERP, PDM en PLM tot en met CAD, CAM, MES, WMS en CRM in onderling verband onder één dak te vinden is. Maar ook overkoepelende processen zoals integratie en business intelligence komen aan bod’, aldus eventmanager Timo van Leent. Op het Business Software Event draait alles om het verkrijgen van inzicht in bedrijfsprocessen, het verbeteren van de business en de softwaretools die hiervoor kunnen worden ingezet. Van Leent: ‘Het

event staat voor intensieve interactie tussen experts, vakgenoten, relaties en (collega-)aanbieders. De focus ligt op de succesverhalen van collega-bedrijven: waar liepen zij tegen aan, hoe hebben ze het aangepakt en wat zijn de lessons learned? Dit event, met informatieve presentaties, inspirerende cases en persoonlijke ontmoetingen op de beursvloer, is de gelegenheid bij uitstek voor bewustwording van de kansen die businesssoftware biedt aan de (maak)industrie.’ Het Business Software Event richt zich op de maak- en assemblageindustrie in Nederland en België. Dit betreft klantenorder- en voorraad-gestuurde bedrijven in onder meer de automotive, elektronica, machine- en apparatenbouw, metaalbewerking, rubber- en kunststofverwerking en scheepsbouw. Het event bestrijkt een scala aan bedrijfsprocessen: verkopen, ontwerpen, configureren, plannen, inkopen, voorraad houden, maken, assembleren, leveren, service en onderhouden. Bezoekers kunnen zich laten informeren over de optimalisatie van hun software. Daarnaast zijn de laatste ontwikkelingen op automatiseringsgebied te zien. Ook het vertalen van trends zoals smart industry, big data, SaaS/cloudsoftware naar de praktijk komt aan bod. Voor eindgebruikers is het event gratis toegankelijk. www.business-software-event.nl

Products such as the Lean-Lift®, the Multi-Space®, the Lockomat® and the Rotomat® are high-tech systems for automated tool storage. Hänel lifts can be operated with integrated Hänel tool management software as stand-alone solutions, or as integrated systems supported by Hänel’s versatile control system in conjunction with a host tool management application. Hänel advantages: n Various types of tool holders and tray dividers n Parallel and fast tool access n Height-optimized storage and optimal capacity utilization n Container payloads of up to 1,000 kg depending on system model n Safe and secure tool storage Hänel storage systems can be operated with nearly all tool management software solutions now available! For more information about tool storage with Hänel systems go to: haenellinks.com/nl/lm/gereedschapsopslag

Hänel Kantoor- en Magazijnsystemen Nieuwland Parc 13a NL - 2952 DA Alblasserdam E-Mail: info@haenel.nl www.haenel.nl

Ideas that move the world . . .

april 2019

UIT DE MARKT ABN AMRO: HOGERE WERKDRUK LEIDT TOT MEER VERZUIM EN LAGERE WINSTMARGE INDUSTRIE Het jaar 2018 was druk voor de Nederlandse industrie. Toch heeft ruim een op de drie (36 procent) van de mkb’ers de winstmarge vorig jaar zien verslechteren. Dit blijkt uit een enquête onder 149 ondernemers in opdracht van ABN AMRO. De resultaten werden gepresenteerd op de Avond van de Maakindustrie in de Jaarbeurs te Utrecht door David Kemps, sector banker industrie. De belangrijkste oorzaak van de verslechtering van de winstmarge zijn de gestegen personeelskosten (62 procent). Veel ondernemers hadden om aan de extra vraag te voldoen meer personeel nodig. De loongroei voor vast personeel viel met 2,4 procent nog wel mee, maar uitzendkrachten werden volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maar liefst 6,2 procent duurder. De personeelskosten liepen daarnaast op door overuren, meer verzuim en uitval van personeel. Ondernemers die hun winstmarge

in 2018 wel op peil hebben gehouden, zetten in op drie belangrijke aspecten van de bedrijfsvoering. Allereerst blijken deze bedrijven vaker te investeren in het opleiden van hun medewerkers. Dat leidt vermoedelijk tot een hogere arbeidsproductiviteit. Een tweede factor is het gebruik van nieuwe verdienmodellen. Bedrijven die hun klanten naast producten ook diensten aanbieden, wisten de winstmarge vaker te handhaven dan bedrijven die dat niet doen. De derde factor is productie in lagelonenlanden. Bedrijven die een deel van de productie daar laten uitvoeren – al dan niet in een eigen fabriek – kunnen hun winstmarge in tijden van hoogconjunctuur beter op peil houden. Dit komt ver-

FPT-VIMAG EN NEVAT GAAN SAMENWERKEN OP HET GEBIED VAN SMART INDUSTRY FPT-VIMAG, de branchevereniging voor de productietechnologie en automatisering, en NEVAT, het netwerk van ambitieuze toeleveranciers, gaan strategisch samenwerken op alle facetten van smart industry. Dat maakten Menko Eisma, vicevoorzitter van FPT-VIMAG, en Corné van Opdorp, voorzitter van NEVAT, bekend tijdens de Avond van de Maakindustrie half maart in Utrecht. Beide partijen zien de ‘smart factory’ als de toekomst van de maakindustrie. ‘Slimme processen, nieuwe machines, digitalisering en opleiden van medewerkers zijn hiervan cruciale onderdelen. Leden van FPTVIMAG hebben veel kennis van nieuwe productietechnieken en mogelijkheden voor automatisering en digitalisering’, aldus Ramon Dooijewaard, directeur FPTVIMAG. De NEVAT technology roadmaps geven concreet richting

aan de stappen naar de smart factory. NEVAT en FPT-VIMAG spreken dezelfde taal: net als in de Formule 1 bepalen optimale samenwerking en de beste technieken de winnaar. Zonder de juiste tools kun je niet winnen. NEVAT en FPT-VIMAG stellen dat het mkb van de maakindustrie nog veel stappen kan zetten op deze roadmap naar de smart factory. Daarom gaan de brancheorganisaties een strategische samenwerking aan. De eerste concrete stap is een Smart Industry Skills lab op het gebied van gerobotiseerd lassen bij de stichting Vakopleiding Metaal. Doel is om kennis over gerobotiseerd lassen te delen met bedrijven en opleidingen en deze kennis om te zetten in nieuw lesmateriaal. FPT-VIMAG sluit aan op dit skillslab en brengt kennis van haar leden in. www.fpt-vimag.nl www.nevat.nl

moedelijk doordat de extra kosten die gepaard gaan met het opvoeren van arbeidsintensief werk in die landen beperkt blijven. Voor een gezonde winstmarge is het van belang om te investeren in een hogere arbeidsproductiviteit. Die wordt niet alleen bereikt met robotisering en digitalisering, maar tevens met het opleiden van personeel om bijvoorbeeld efficiënt met nieuwe technologie te kunnen werken. Ook loont het om strategisch na te

denken over het uitbesteden van activiteiten met lage toegevoegde waarde. De meeste bedrijven die zich puur richten op productie en niets uitbesteden, kunnen de winstmarge moeilijker op peil houden. Het onderzoek is uitgevoerd door ABN AMRO in samenwerking met de Koninklijke Metaalunie, FPTVIMAG, de Federatie NRK en de Jaarbeurs. Het complete rapport is te vinden op https://insights. abnamro.nl/contact/david-kemps/

TMC OPENT VESTIGING IN ENSCHEDE TMC heeft een kantoor geopend in Enschede. TMC is al te vinden in andere steden met een technische universiteit. Enschede is daarmee een logische aanvulling op Eindhoven en Delft. Bovendien bedient TMC reeds klanten in deze regio. ‘Hiermee kunnen we de relatie met onze klanten en de technische professionals van de toekomst versterken’, aldus ceo Ronald van Gerwen van TMC Nederland. ‘We zien de groei die deze regio doormaakt. Vanzelfsprekend willen wij kunnen beantwoorden aan de toenemende behoefte aan getalenteerde technische mensen die daarmee gepaard gaat. In 2016 zijn we hierover al in gesprek geraakt met Oost NL. Volgens hen is TMC een uitstekende match vanwege onze expertise en ondernemende dna.’ Van Gerwen ziet met name kansen voor TMC op het gebied van nanotechnologie en smart manufacturing. Maar ook in food, health en energy, speer-

punten in de regio Oost-Nederland, is TMC thuis. Daniel Aydin gaat TMC Enschede leiden. ‘Twente is een regio met een sterk technologisch karakter en kampt net als de rest van Nederland met schaarste op de arbeidsmarkt. Ik ben naar TMC overgestapt omdat zij met hun unieke bedrijfsmodel in staat zijn de wensen van technische professionals en de behoefte van onze opdrachtgevers perfect op elkaar af te stemmen. Mensen echt verder helpen met hun carrière, dat spreekt mij enorm aan. En als mensen groeien, dan groeien de organisaties waarvoor zij werken mee.’ TMC is een internationaal hightechbedrijf. De zogeheten employeneurs met meer dan dertig nationaliteiten staan klanten wereldwijd bij op het gebied van onderzoek, ontwikkeling en techniek. Employeneurs denken en handelen in principe als ondernemers, maar dan vanuit de positie van werknemers. www.tmc-employeneurship.com

april 2019

UIT DE MARKT HANSKAMP WINT ACHTERHOEK OPEN INNOVATIEPRIJS MET KOEIENTOILET De Achterhoek Open Innovatieprijs is in de wacht gesleept door Hanskamp. Dit bedrijf uit Doetinchem ontving de onderscheiding voor het CowToilet, een systeem dat de koe op ingenieuze wijze stimuleert in een speciaal ontworpen urinoir te plassen. Dit voorkomt vermenging van urine met de mest en daarmee het vrijkomen van ammoniak die uiteindelijk de biodiversiteit aantast, aldus directeur Henk Hanskamp. De opgevangen urine kan worden omgezet in meststoffen die de boer weer over zijn land kan uitrijden, zo duidt hij de win-win van zijn koeientoilet dat hij volgend jaar op de markt hoopt te brengen. Hanskamp kreeg de prijs, een sculptuur en een geldbedrag, overhandigd uit handen van de winnaar van vorig jaar, Gerben Heideman van Varex Imaging. De twee runners-up waren Convergence Industry uit Enschede en Drop2Drink uit Hardenberg. Het event vond plaats in Het Innovatiecentrum in Ulft. De Achterhoek Open Innovatieprijs is een open landelijke competitie. Iedere ondernemer die technolo-

gisch innoveert, maakt kans op de prijs, mits hij daartoe in openheid samenwerkt met één of meer partners. Immers, een belangrijke doelstelling van de award is open innovatie te bevorderen, vanuit de overtuiging dat die wijze van innoveren het concurrentievermogen van de industrie vergroot. Kanshebbers hoeven echter niet in de Achterhoek gevestigd te zijn. Vandaar dat een flink deel van de 31 inzendingen vanuit andere regio’s afkomstig zijn, waaronder ook één uit Duitsland. De jury bestond uit voorzitter Wybren Jouwsma van Bronkhorst High-Tech, prof. Henk Volberda van de Amsterdam Business School en Arnold Stokking van TNO. Zij selecteerden de drie finalisten. De finale keuze maakte het publiek in de zaal. Dat werd over de inzendingen nader geïnformeerd aan de hand van drie filmpjes en korte interviews die Peter van Zadelhoff van RTLZ, presentator van de avond, had met de drie ondernemers. De drie finalisten, hun innovaties en partners zijn: - Convergence Industry ontwikkelde

Wereldwijd marktleider

een lab-ona-chip waarmee dna kan worden opgevangen in vloeistofdruppels ter grootte van enkele picoliters. Het product is ontwikkeld in samenwerking met het Uppsala De finalisten van de Achterhoek Open Innovatieprijs 2019. Foto: Com-magz Genome Wavin uit Hardenberg (buffering en Center in Zweden, Samplix Aps en opvang van regenwater), Intewa uit Statens Serum Institut uit DenemarAken (D) (onderdelen voor het ken en Micronit Microtechnologies watercircuit), PB International uit uit Enschede. De innovatie wordt bij Zelhem (ultrafiltratiemembranen), Convergence Industry geproduceerd Schneider Electric in Hoofddorp en is vorig jaar door het bedrijf op (besturingstechniek en automatisede markt gebracht. Inmiddels zijn er ring), Mijn Waterfabriek uit Hardenvijftien systemen verkocht. berg (kennis van regenwatersyste- Drop2Drink ontwikkelde samen men), Wetlantec in Ruinerwold met partners een waterzuiverings(helofytenfilters) en de Hogeschool unit waarmee op veilige en betrouwvan Arnhem en Nijmegen (uitbare wijze van regenwater drinkwawerking businessmodel door vijf ter gemaakt kan worden. Voor de studenten). Het product wordt innovaties is samengewerkt met

op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing

Parker Hannifin is wereldwijd marktleider in de ontwikkeling, productie en verkoop van technologieën, systemen en componenten op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing. Parker levert producten in negen technologieën: hydrauliek, pneumatiek, slangen&koppelingen, afdichtingen, procesbeheersing, filtratie, klimaatbeheersing, electromechanica en luchtvaart. Naast producten levert Parker ook complete systemen, aggregaten en power-units. parker.nl

april 2019

PERSONALIA seriematig in Zelhem geproduceerd door PB International. Voor het op de markt brengen is de nieuwe onderneming D2D Water Solutions opgericht. - Hanskamp ontwikkelde het CowToilet waar de koe kan plassen, met als belangrijk voordeel het afvangen van de broeikasgas ammoniak. De veehouderij is voor 90 procent verantwoordelijk voor de ammoniakuitstoot. Nederland moet in 2030 25 procent ammoniakreductie hebben bereikt. Het CowToilet reduceert 56 procent, aldus Hanskamp. Partners zijn IQue Digital Media Design uit Emmer-Compascuum, Jadap International uit Eibergen, Metal Work Pneumatic uit Ede en Locis Adviseurs uit Varsseveld. Een aantal van deze partners gaat het product ook produceren. Hanskamp brengt het CowToilet medio 2020 op de markt. Partners van de Open Achterhoek Innovatieprijs zijn CIVON, RCT Gelderland, Smart Industry Boost en VNO-NCW Achterhoek. Link Magazine is betrokken als Event Partner. www.achterhoekopeninnovatieprijs.nl

Siem Jansen vertrekt per 1 juni als

directeur van de NOM. Hij wordt programmadirecteur van het Nationaal Programma Groningen. Het is mede zijn verdienste dat er nu een sterke en geroemde ontwikkelingsmaatschappij staat in Noord-Nederland, aldus de raad van commissarissen.

Arno Monincx volgt per 19 april Begin John Eijgendaal november op verhuist als chiefCapi financial Europe, officer fabrikant van Aalberts. van kunststofbloemNa dertig jaar bij potten, dat bedrijf, naar waarvan een nieuw twintigpand als cfo, in Tilburg. gaat Eijgendaal Een investering op eigen verzoek van twintig met miljoen pensioen.euro, Monincx waarmee was verantwoorhet aantal vierkante delijk voor meters businessmeer development, dan verdubbelt. mergers Zo&telt acquisitions het nieuwe en magazijn een aantal 20.000 operationele palletplaatsen businessteams. en achttien laaddocks. De sterke groei van Capi Europe, dat in isruim Katja Pahnke per 1zestig maartlanden vertrokverkoopt, verklaart directeur-eigenken bij TMC om zich helemaal te kunaar de opmernen Toine wijdenvan aan de haarVen rol met als managing king datvan alles product. director hetklopt TU/e aan Highhet Tech ‘Lichtgewicht, natuurlijke uitstraling, Systems Center, waarin zij aanjager is van valorisatie-accelerator Eindhoven Engine. Wim Simons (60) heeft afscheid

Bert de Vries heeft het commerciële

team versterkt bij de Eindhovense vestiging van MathWorks, ontwikkelaar van wiskundige computersoftware voor ingenieurs en wetenschappers. De Vries komt van softwarebedrijf Sofon waar hij salesmanager was.

genomen als algemeen directeur bij Timmerije, fabrikant van kunststofproducten in Neede. In opdracht van Hydratec Industries, de holding waaronder Timmerije ressorteert, zoekt wervingsbureau Mercuri Urval een opvolger. Simons kwam in 2011 bij Timmerije, na eerder managementfuncties te hebben vervuld bij onder andere Deerns en Voestalpine Polynorm Van Niftrik.

Leon Ros is Wim Nieuwenhuis opge-

volgd als general manager van fijnmetaalbedrijf Audacious Sheet Metal in Zevenaar. Ros was daar eerder onder meer manager engineering & verkoop binnendienst. Voordien werkte hij als engineer bij VIRO Engineering in Hengelo (Ov). Henk Volberda heeft eerder dit jaar zijn

leerstoel Strategic Management & Business Policy aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit ingeruild voor de leerstoel Strategic Management & Innovation aan de Business School van de Universiteit van Amsterdam. Fred Harbers is de nieuwe ceo van

Hencon Holding in Ulft, multinationale leverancier van speciale voertuigen voor de zware industrie. Harbers komt van Aebi Schmidt Holding, waar hij director group supply chain management was. Carmen van Vilsteren, directeur stra-

tegic area Health van de TU Eindhoven, is de nieuwe voorzitter van de Topsector Life Sciences & Health. Zij heeft haar sporen verdiend in de medische industrie, bij Philips en later als ceo en cofounder van onder meer Microsure.

nieuw EB80-BOXI klein & krachtig

de kracht van pressie Metal Work Nederland B.V. Postbus 90, 6710 BB EDE Voltastraat 9, 6716 AJ EDE Tel. + 31 (0)318-665 111 www.metalwork.nl

Metal Work België - Belgique Mechelsesteenweg 277, B-1800 VILVOORDE Tel. + 32 (0) 2-751 6120 www.metalworkpneumatic.be

april 2019

UIT DE MARKT PLM VOOR DE MAAKINDUSTRIE MET PRO.FILE NEXT NAAR VOLGEND NIVEAU Alle mogelijke informatie in een productieomgeving zo structureren dat deze maar op één plaats en op één manier opgeslagen wordt en toch voor alle toepassingen in het bedrijf beschikbaar is. Altijd actueel en altijd compleet. Dat lijkt voor sommigen een mooie droom, maar die is al werkelijkheid. Sterker nog: voortdurende innovaties brengen de mogelijkheden van PLM naar een steeds hoger niveau. Tijdens de Gebruikersdag van PLM Xpert uit Bergambacht werden de nieuwste mogelijkheden van het PRO.FILE Next-platform uit de doeken gedaan. Een drukbezocht evenement eind januari in DeFabrique in Utrecht, waar zowel gebruikers als potentiële gebruikers aanwezig waren om bijgepraat te worden over de ontwikkelingen. De PRO.FILE Next-software is de volgende generatie en volledig nieuw ontwikkeld, aldus de ceo van PROCAD, Raimund Schlotmann, in zijn voordracht. ‘Het biedt een een-

voudige manier om in te spelen op nieuwe en complexe eisen aan producten, projecten en organisatie en geeft bedrijven een voorsprong in het tijdperk van digitalisering. Er is een volledig nieuwe infrastructuur ontwikkeld voor teamwork die de complete ondersteuning biedt voor de gehele organisatie en dankzij een app ook op mobiele apparaten. Er is een sluitend informatieverband tussen productdata en het maakt van data bruikbare en overal beschikbare realtime informatie.’ PRO.FILE Next is geschikt voor dataopslag en verwerking in de cloud, zo maakte de PROCAD-ceo ook duidelijk. ‘Het werkt met generieke objecten en is compatible met PRO.FILE 8.X.’ Een ander belangrijk voordeel is dat er minder gebruik wordt gemaakt van e-mail en meer van instant messaging. Typerend voor de oudere PLM-systemen is dat ze veel maatwerk vergden om aan de specifieke eisen en wensen van een bedrijf te worden

Hugo Botter spreekt zijn gehoor toe tijdens de Gebruikersdag van PLM Xpert. Foto: PLM Xpert

aangepast. Maatwerk betekent programmeren. Bij PRO.FILE Next gaat het niet om programmeren maar om configureren. In zijn demonstratie toonde Schlotmann hoe eenvoudig bijvoorbeeld de deliverables van betrokken machinebouwers, elektrotechnici en softwarespecialisten in één geïntegreerd systeem worden beheerd, met dezelfde regels en voorschriften voor iedereen. Hugo Botter, managing director van

PLM Xpert, ziet de slag die PROCAD maakt met de ontwikkeling van PRO.FILE Next als een stevige. ‘Om de maakindustrie te kunnen bedienen met de beste oplossing en alle uitdagingen die daarbij komen kijken het hoofd te kunnen bieden, was er eigenlijk een hele nieuwe ontwikkeling nodig. Dat vraagt lef, en je merkt dat de markt dat waardeert.’ www.plmxpert.nl

Designed to perform Nieuwe TS2 serie – SCARA design opnieuw uitgevonden Eerste 4-assige robot met volledig gesloten structuur Uniek cylindrisch werkbereik Buitengewone snelheid en herhaalnauwkeurigheid Uitgebreide connectivity, Ethernet Cat5e op de tools Geïntegreerde tool changer

People drive change. Robots accelerate the pace. Stäubli – Experts in Man and Machine

www.staubli.com

Stäubli Benelux N.V., Tel. +32 56 36 40 04, robot.be@staubli.com

april 2019

CEO VAN MACHINEFABRIEK BOESSENKOOL WINT KIVI-PRIJS Eelco Osse is winnaar van de Prins Friso Ingenieurs publieksprijs 2019. Die prijs van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI) werd half maart uitgereikt bij ASML in Veldhoven tijdens de Dag van de Ingenieur. Werktuigbouwkundig ingenieur Eelco Osse ontwikkelde diverse innovatieve machines voor een schoner milieu, circulaire economie en hernieuwbare bronnen. Daarbij opereert hij uitermate vraaggericht en is hij in staat om zijn kennis op zeer diverse vraagstukken in te zetten, van het innovatief recyclen van spuitbussen tot het ontwerpen van landbouwmachines. Osse is ceo van Machinefabriek Boessenkool en Osse Equipment

Manufacturing Group. ‘Ik vind het zo mooi dat het bij deze prijs niet alleen draait om de technische hoogstandjes’, reageerde hij. ‘Het gaat om expertise en innoverend vermogen, maar dan wel gekoppeld aan ondernemerschap en de impact op de maatschappij. Ik wil met mijn werk een betere wereld achterlaten.’ De Prins Friso Ingenieurs juryprijs ging naar Maja Rudinac-Voorneveld, ceo van Robot Care Systems en Robot Robots (zie pagina 54). Runner-up werd Almer van der Stoel, medeoprichter van CRUX Engineering, adviesbureau in de geotechniek. www.kivi.nl www.boessenkool.com

DAMEN ONTWIKKELT MILIEUPONTON VOOR WADDENZEE Damen Shipyards Den Helder heeft op de locatie Texel-Oudeschild een maritiem milieuponton in gebruik genomen. Het ponton is speciaal ontworpen voor het zonder morsen verwerken van vloeibaar scheepsafval. Het kan alle soorten scheepsafval innemen, zoals afvalwater, ballastwater, bilge-water, spuitwater, olie en verf. De afvalstoffen worden direct gefilterd, gescheiden en zo nodig gereinigd, waarna ze voor ver-

Achter elke Achter elke expert staat expert staat een sterk team. een sterk team. Elke technologische ontwikkeling Elke technologische ontwikkeling brengt nieuwe uitdagingen met brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. zich mee. Wij hebben de juiste experts Wij de juiste experts om hebben u bij te staan. om u bij te staan.

nietiging afgevoerd, schoon op het riool geloosd of hergebruikt worden. Vanwege het grote belang voor het kwetsbare natuurgebied de Waddenzee, hebben het Waddenfonds en de provincie Noord-Holland aan de ontwikkeling meebetaald. Damen zal het ponton als demoproject onder de aandacht brengen bij andere scheepswerven en(jacht)havens. www.damen.com

QUANTUMLAB QUTECH EN MICROSOFT VAN START Het onderzoekslab van QuTech en Microsoft op de TU Delft-campus is officieel van start. Het onderzoek richt zich op het concept voor quantumcomputers gebaseerd op de zogenoemde Majorana-pseudodeeltjes en op topologische supergeleidende nanostructuren. Microsoft en QuTech (waarin de TU Delft en TNO samenwerken aan quantumtechnologie) kennen elkaar al

geruime tijd. Dat wetenschappers aan de TU Delft in 2012 het zogenoemde Majorana-deeltje ontdekten, was mede te danken aan financiële steun van de Amerikaanse softwaregigant. In 2016 begon Microsoft in Delft een eigen lab onder leiding van QuTech-directeur Leo Kouwenhoven. www.qutech.nl

www.murrelektronik.com/nextlevelsolutions www.murrelektronik.com/nextlevelsolutions

april 2019

ADVERTORIAL

BOZ GROUP VOLOP IN BEWEGING

IN DE GROEI VAN KLANTEN MEEGAAN De orderportefeuille is goed gevuld en de druk zit er goed op in Bergen op Zoom bij BOZ Group, tier-1 toeleverancier van precisieplaatwerk. De 25% groei van vorig jaar is goed opgevangen, nieuwe medewerkers worden gedegen ingewerkt, de bouw van een nieuwe productiehal ligt op schema en de slimme plaatwerkfabriek krijgt steeds meer vorm. Tussen de bedrijven door zet de kersverse voorzitter van brancheorganisatie NEVAT zich in om professionalisering en samenwerking in de maakindustrie verder aan te jagen. Corné van Opdorp, directeur van BOZ Group: ‘Als klanten bijvoorbeeld aangeven 40% te willen groeien, wil ik kunnen zeggen dat we daar graag in meegaan.’ Foto: Tim van der Most

OZ Group in Bergen op Zoom is, met meer dan 130 medewerkers, gespecialiseerd in ontwikkeling & engineering, plaatbewerking, poedercoaten en assemblage, inclusief laserlassen. Het bedrijf levert plaatdelen, lichte constructies, modules en compleet geassembleerde machines en apparaten aan onder meer de voedingsmiddelen-, agro-, elektrotechnische, medische en farmaceutische industrie en de machine- en apparatenbouw. BOZ Group bouwt gestaag aan haar ‘smart factory’, door te investeren in digitalisering, nieuwe machines, slimmere logistieke processen en goed opgeleide medewerkers. De huidige booming markt vraagt erom.

DRUK De crisis was spannend, tien jaar geleden, met als belangrijkste vraag voor veel ondernemers: ‘Heb ik voldoende werk voor mijn mensen?’ De huidige tijden zijn echter uitdagender, zegt Corné van Opdorp. Want die interne druk is er nog steeds, nu in omgekeerde richting: ‘Heb ik voldoende mensen voor het werk?’ En daar komt dan de externe druk van klanten bovenop: ‘Is hier voldoende capaciteit voor mijn opdrachten?’ De BOZ Group zet alle zeilen bij, met investeringen in mensen en machines, in digitalisering en robotisering. INTERNE BEGELEIDING Vorig jaar groeide BOZ Group liefst 25% in omzet en had daardoor een stevige opgave in het personeelsbeleid. ‘In de huidige arbeidsmarkt moeten we allereerst zorgen dat we onze bestaande mensen gemotiveerd aan boord houden. Het aantrekken van nieuwe mensen kost vervolgens ook veel inspanning. De meesten van hen komen vakonbekwaam binnen, dus het duurt enige tijd voor ze productief worden. We investeren daarom veel in scholing, onder meer samen met collegabedrijven uit West-Brabant en verschillende brancheverenigingen in het skillslab voor gerobotiseerd lassen. Maar we doen ook veel aan interne begeleiding. Het is verleidelijk daarop te bezuinigen omdat het zo druk is, maar dat moet niet. Voordeel van interne begeleiding is namelijk dat we meteen kunnen zien of die nieuwe mensen het vak in zich hebben en bij ons passen.’ VOLDOENDE CAPACITEIT Ondertussen blijft BOZ Group de productiecapaciteit uitbreiden met nieuwe machines. Medio april moet de nieuwe productiehal klaar zijn, met onder meer een nieuwe installatie voor laserlassen met geautomatiseerde draadtoevoer. Met drie van zulke installaties heeft BOZ Group forse capaciteit, misschien wel de grootste in ons land, voor gerobotiseerd laserlassen. Er komen verder ook TIG/MIG-robotlasinstallaties te staan, een nieuw Kardex magazijn en een 6-kW fiberlaser. ‘Die is bedoeld om op te schalen in onze cnc-lasersnijcapaciteit. Ik heb

graag wat overcapaciteit om klanten sneller te kunnen voorzien. Als zij aangeven 40% te willen groeien, dan wil ik kunnen zeggen dat we daar graag in meegaan. Is er bijvoorbeeld storing of onderhoud, dan moet er voldoende capaciteit zijn om met levertijden niet in de problemen te komen.’ COBOTS BOZ Group wil de capaciteit verder verhogen door stappen te zetten in de robotisering en cobotisering van de productie. Van Opdorp ziet kansen in de logistieke afhandeling bij lasersnijders en kantbanken. Achter de robot op die machines kan een cobot worden ingeschakeld, een robot die samenwerkt met een operator, die ’m kan inleren voor telkens wisselende taken. Die snelle wisseling van kleine series, typerend voor de high-mix, low-volume productie bij BOZ Group, blijkt nog wel wat hobbels op te werpen voor een gestroomlijnde inzet van cobots. ‘We zijn nog aan het experimenteren, maar dit is wel de technologie van toekomst. De grootste uitdaging is de samenwerking tussen mens en robot.’ SAMENWERKEN EN LEREN De samenwerking tussen bedrijven kan ook nog beter, zegt Van Opdorp als kersverse voorzitter van NEVAT (Netwerk van Ambitieuze Toeleveranciers). ‘Ik zie bij veel bedrijven initiatieven richting een smart factory, maar als ze meer samen zouden doen, kunnen ze snellere stappen zetten en meer van elkaar leren. Naast succesvolle bedrijven die echt gas geven, zie ik ook veel kleine en middelgrote bedrijven die achterblijven. De verschillen worden te groot, we BOZ Group hebben elkaar nodig. Bongaertsweg 8 Ik bepleit meer 4612 PL Bergen op Zoom openheid, zodat we T +31 (0)164 24 09 10 beter zien wat er F +31 (0)164 25 29 65 op ons af komt en E boz@bozgroup.eu kunnen leren van de I www.bozgroup.eu ‘best in class’.’

AGENDA 16 APRIL 2019 THE NEXT PRODUCT (EXPO + CONGRES) – VELDHOVEN Voor r&d-managers, productmanagers en directieleden die een (concreet) plan of idee voor een nieuw product hebben en bedrijven willen ontmoeten die het pad van idee naar succes bewandeld hebben. Zie: www.mikrocentrum.nl/evenementen

25 APRIL 2019 INDUSTRIAL INTERNET OF THINGS (CONGRES) – AMSTERDAM Industrial IoT staat voor technologieën en oplossingen om de efficiëntie van organisaties te verbeteren. Het congres helpt deelnemers om deze technologie en oplossingen toepassen in infrastructurele en industriële omgevingen. Zie: www.iot.heliview.nl

14-16 MEI 2019 Electronics & Applications (BEURS) - UTRECHT Beurs voor industriële elektronica. De E&A-beurs presenteert de gehele keten, van componenten tot productie en van

design services tot vormgeving. Ontmoetingsplek voor engineers, ontwerpers, ontwikkelaars en niet-technische mensen op zoek naar oplossingen. Zie: www.eabeurs.nl

15-16 MEI 2019 MATERIALS+EUROFINISH 2019 (VAKBEURS + CONGRES) – LEUVEN Materiaalkunde meets oppervlaktetechniek. Het event geeft een compleet overzicht van de hele keten van grondstof tot gerealiseerd product. Ontdek op Materials de aspecten voor een goed product en geef dat de finishing touch op Eurofinish. Zie: www.materials.nl

12-13 JUNI 2019 VISION, ROBOTICS & MOTION 2019 (VAKBEURS + CONGRES) – VELDHOVEN Vakbeurs (18e editie) waar bezoekers alles vinden om betrouwbaarder, veiliger en sneller te produceren. Met de laatste innovaties en oplossingen rondom machine vision, robotica, motion control, sensoriek en machineautomatisering. Zie: www.vision-robotics.nl

20 JUNI 2019

26-27 JUNI 2019

BUSINESS SOFTWARE EVENT (EXPO + CONGRES) – VELDHOVEN Event waarin de laatste ontwikkelingen op het gebied van innovatieve software, stapsgewijze procesoptimalisatie en voortgaande ketenintegratie in de maakindustrie centraal staan. Naast ERP, PDM, PLM, CAD, CAM, MES, WMS en CRM komen de overkoepelende processen zoals integratie, cloud en business intelligence diepgaand aan bod. Zie: www.business-software-event.nl

AGRI FOOD INNOVATION EVENT (EXPO EN CONFERENTIES) – VENLO Derde editie, met een expositie, vier conferenties – 3D Food Printing Conference, Healthy Nutrition Conference, Vertical Farming Conference en Smart Farming Conference – en activiteiten als labtours en democorners. Zie: www.agrifoodinnovationevent.com

13-14 NOVEMBER 2019

PRECISIEBEURS – VELDHOVEN Jaarlijkse ontmoetingsmoment rond precisietechnologie. Met dit keer extra 20 JUNI 2019 DUTCH SYSTEM ARCHITECTURE CONFERENCE aandacht voor businesskansen voor de Tweede editie van event waarin sprekers fijnmechanische industrie. Met Big Science-congresprogramma. Groeiuit de civiele wereld, transport en highmarkten in de spotlight zijn onder meer tech hun kennis en ervaringen op het (aero)space en precisietechnologie in gebied van systeemarchitectuur en de gezondheidszorg. -engineering delen. Zie: www.incose.nl Zie: www.precisiebeurs.nl

20 JUNI 2019 MARITIME24 – ROTTERDAM Nieuw business event gericht op het opdoen van kennis en het aangaan van nieuwe relaties met leveranciers in de maritieme sector. Met deelnemers als Wagenborg, Fugro, Kotug, Jumbo, HvS Dredging support, OOS international, Boomsma Shipping, Clearwater, RollDock, Boskalis, Van Weelde Shipping, Jan de Nul en JR Shipping. Zie: www.maritime24.org

21 NOVEMBER 2019 DISCA’19 - UTRECHT Link Magazine organiseert op donderdag 21 november de achttiende editie van de Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards, in samenwerking met ING en ISAH. Vanaf 15.30 uur in Boerderij Mereveld in Utrecht. Aanmelden kan nu al, via disca@linkmagazine.nl

Beweeg mee met uw klanten

KLANTVERWACHTINGEN ALS UITGANGSPUNT VOOR UW EIGEN STRATEGIE. Met onze outside-in aanpak helpen wij organisaties te groeien.

Door mee te bewegen, houdt u aansluiting bij de veranderende verwachtingen van uw klanten. Hoe u dat doet, is onze expertise. Neem, voor een eerste gratis adviesgesprek, contact op met: Mike van Beek SENIOR CONSULTANT mvb@expectations.nl +31 6 53 86 98 20 www.expectations.nl

april 2019

isah.com

DOOR INZICHT STUREN OP RESULTATEN? JE MAAKT HET MET ISAH

Voor veel maakbedrijven is realtime inzicht in het productieproces een uitdaging. Zo ook voor Sollas; producent van high tech verpakkingsmachines. Zij pakte deze uitdaging op. En met succes.

Wilt u weten hoe Sollas 10% meer rendement realiseerde? Download de gratis case study op:

blog.isah.com/rendement

De concurrentiepositie is verbeterd en het rendement is toegenomen met maarliefst 10%.

Maak het met Isah.