otwierającego niniejszy artykuł. Niezwykłą popularność książek fantasy w Polsce lat 90. można tłumaczyć również tym, że pisarstwo fantasy dostarczało alternatywnego języka do opisu zmieniającej się rzeczywistości, w której wobec porażki lewicy brakowało jakiegokolwiek języka krytycznego innego niż bezkrytyczny język modernizacji i rozwoju. Pratchett natomiast opisuje świat dokładnie takim, jakim jest w oczach ludzi zupełnie pozbawionych złudzeń. U Pratchetta nic nie jest maskowane ani upiększane ideałami demokracji i nowoczesności: ziemia jest płaska, politycy są skorumpowani i upojeni władzą, kapitalizm jest dziki i wszechobecny, a bogowie — złośliwi. W takim świecie chaos jest znakomicie zorganizowaną siłą, która musi pokonać porządek, tak samo jak McDonalds na placu Defilad musiał w końcu pokonać Muzeum Sztuki Nowoczesnej — było wielu oburzonych takim rozstrzygnięciem, mało kto mógł powiedzieć jednak, że go to naprawdę zdziwiło. „Chaos” w sposobach. w jakich wpływa na życia „zwykłych ludzi” w mieście, jest płaski niczym dysk Pratchetta — mało jest tu tajemniczej emergencji, więcej — prostych zależności władzy. Dlatego ważne jest, by ani go nie romantyzować, ani nie ulegać pokusie łatwego sprzątania, gdyż to ostatnie często ostatecznie przynosi jeszcze więcej chaosu. W sercu chaosu jest także infrastruktura społeczna, której prawdziwa ochrona wymaga czegoś więcej niż utrzymywanie status quo. Dlatego w globalnych studiach miejskich słowo „chaos” powinno nam służyć nie tylko jako pojęcie, ale raczej jako dzwonek alarmowy: kiedy słyszymy słowo „chaos”, rewizji powinniśmy poddać raczej istniejące porządki.
Artykuł jest nieco zmienionym, autorskim tłumaczeniem tekstu The Cunning of Chaos and Its Orders: A Taxonomy of Urban Chaos in Post-Socialist Warsaw and Beyond, który ukazał się w książce Joanny Kusiak i Moniki Grubbauer Chasing Warsaw. Socio-material Dynamics of Urban Change after 1990 (Goniąc Warszawę. Społeczno-materialna dynamika transformacji po 1990), wydanej w tym roku nakładem wydawnictwa Campus. Autorzy tekstów: Karl Schloegel, Regina Bittner, Magdalena Staniszkis, Jacek Gądecki, Dominik Bartmański, Włodzimierz Karol Pessel, Aneta Piekut, Wojciech Kacperski, Roch Sulima, Kacper Pobłocki, Joanna Kusiak i Monika Grubbauer. Książka jest dostępna w księgarni Bęc Zmiany: www.beczmiana. pl/sklep
Joanna Kusiak socjolożka i miejska aktywistka, doktorantka Uniwersytetu Warszawskiego i Darmstadt University of Technology. W roku 2011 oraz 2012 Fulbright Advanced Visiting Researcher na City University of New York. Zajmuje się badaniem miejskich transformacji oraz pojęciem miejskiego chaosu w miastach Europy Środkowo-Wschodniej i Globalnego Południa.
Tekst w całości dostępny będzie wkrótce na stronie www.obserwatoriumkultury.pl
No80 / czytelnia
166—167