met
zorg
Magazine dat bijdraagt aan een integrale visie op (AWBZ-)zorg, wonen en leven nummer 8 / mei 2013
Gewoon thuis, in je eigen bed, met je vrouw dicht in de buurt Als je ouders allebei dement zijn. Zorg: een kwestie van geluk? Waarom is gezondheid zo belangrijk voor mensen? Als ik het in de zorg voor het zeggen had... '...Och, dan zou ik het gewoon maar zo laten.'
“Ontroerend, grappig en supermooi gemaakt, twitterde de wethouder.” ‘Familieberichten’. Een bijzondere voorstelling
metzorg 01
inhoud kort nieuws p4 thuis bij de klant p6
04
Gewoon thuis, in je eigen bed, met je vrouw dicht in de buurt.
p
innovatie p9
Het Zelfregiecentrum.
wetenschap p10
Zorg: een kwestie van geluk?
in gesprek p12
We willen de burger dichter bij huis helpen.
09
p
Thuis bij de klant 'Gewoon thuis, in je eigen bed, met je vrouw dicht in de buurt' innovatie p15
06
Beelden van kwaliteit.
p
met andere ogen p16
Starring: met en zonder beperking.
met zorg geregeld p20
Initiatieven vanuit de Zorgkantoren Coรถperatie VGZ.
klant aan het roer p22
Starring: met en zonder beperking
Als ik het in de zorg voor het zeggen had, dan...
Wil een collega van u dit magazine ook ontvangen? Stuur dan een mail naar metzorg@vgz.nl. Het magazine is ook digitaal beschikbaar op www.issuu.com/metzorg of op onze website www.vgz-zorgkantoren.nl.
02 metzorg
22
12
p
p
16
p
voorwoord
Meedoen
colofon Wat gebeurt er allemaal in de AWBZ? De AWBZ is als volksverzekering van groot belang voor de
We staan als samenleving voor de opgave om meer te doen met minder geld. Het beschikbare geld zal in de komende jaren bovendien anders worden besteed dan we gewend waren. Belangrijk blijft dat iedereen mee
langdurige zorg. En… hoe kunnen we deze zorg op de meest efficiënte manier voor onze klanten regelen? Die vragen brengen de Zorgkantoren Coöperatie VGZ onder de aandacht in het relatie-
kan blijven doen. Het woord ‘samenredzaamheid’ zal nog vaak klinken.
magazine ‘Met ZORG’. Daarmee willen de Zorg-
Het gaat om solidariteit. Om wederkerigheid. Want we hebben elkaar
kantoren Coöperatie VGZ vanuit hun huidige rol in
nodig. Oud en jong. Mensen die leven zonder zorg – en mensen die leven met zorg in de breedste zin van het woord.
de uitvoering van de AWBZ een bijdrage leveren aan verdere visievorming: hoe past langdurige zorg in het leven van de klant (en niet andersom)? In dit magazine wordt vanuit het perspectief van de
Hoe houden we zorg breed bereikbaar en betaalbaar? Die grote vraag leidt tot vele kleine oplossingen en initiatieven. Een aantal daarvan vindt u in dit nummer van Met Zorg. Het zijn frisse ideeën en voorbeelden van denken binnen én buiten de bestaande systemen. Door accenten nét anders te leggen, wordt er meer mogelijk. In de G-Niale Kunstweek komen jongeren met en zonder beperking bij elkaar en maken samen kunst. Ervaringsdeskundigen vertellen hun verhaal in het zelfregiecentrum. Dankzij de soepbus krijgen mensen de kans weer hun plek te vinden in de samenleving. De inzet van verpleegkundig specialisten in het verpleeghuis zorgt voor meer tijd, kwaliteit en efficiënte middeleninzet. Slim met mensen en middelen omgaan. Wij vinden dat we iedereen nodig
klant geschreven over innovaties en ontwikkelingen op het gebied van wonen, welzijn en zorg. We tonen praktijkvoorbeelden en -ervaringen die wat ons betreft richtinggevend zijn voor ontwikkelingen in de zorg. Zorg waarbij het belang van de klant vooropstaat en die een integraal onderdeel is van wonen en leven. Dit magazine is bestemd voor iedereen die open staat voor een positieve impuls in het denken over de ontwikkelingen in de AWBZ. Redactie Greta Kaag, Hans van Noorden, Paul Saelman, Martine Puhl, Jessica Diepenhorst, Harly Lopez
hebben en hierbij streven wij naar zoveel mogelijk zelfregie. Coöperatie
Redactieassistentie Tineke Groels
VGZ heeft maatschappelijk ondernemen hoog in haar vaandel staan.
Concept, ontwerp en tekst
Houdbaarheid van de zorg vinden we een groot goed. Iets om voor te strijden. En het belangrijkste is om dat met elkaar te doen.
hollandse meesters, Hoofdruimte Fotografie Michel Boulogne, Rob ter Bekke, Hoofdruimte Illustraties hollandse meesters, Kito (cartoon)
Met vriendelijke groeten, Ir. Hans van Noorden Directeur Zorgkantoren Coöperatie VGZ
Dit magazine is ook digitaal beschikbaar op www.issuu.com/metzorg en op www.vgz-zorgkantoren.nl Redactieadres Zorgkantoren Coöperatie VGZ Postbus 676 5600 AR Eindhoven metzorg@vgz.nl
metzorg 03
kort nieuws Op de goede weg terug met de Soepbus Over op IBAN Het bankrekeningnummer van alle Nederlanders gaat veranderen. Vanaf 1 februari 2014 kan alleen het zogenaamde IBAN-nummer gebruikt worden, een langer bankrekeningnummer dat ook uit letters bestaat. Bedrijven kunnen al eerder over gaan op IBAN. Bij de Zorgkantoren Coöperatie VGZ gebeurt dat medio 2013 en worden er aanpassingen gedaan bij de afdeling persoonsgebonden budget en administratie zorgaanbieders. Het kan dus voorkomen dat u tot 1 februari 2014 uw huidige rekeningnummer en uw IBAN naast elkaar moet gebruiken. Lees verder op www.overopiban.nl.
Deelnemers gezocht voor panel dementie Alzheimer Nederland en Coöperatie VGZ zoeken mantelzorgers die zorgen voor een naaste met dementie en deel willen nemen in het panel van mantelzorgers. De deelnemers worden regelmatig bevraagd over hun wensen, behoeftes en problemen aangaande dementie. Doel is de zorg, ondersteuning en de kwaliteit van leven te verbeteren voor de mantelzorger en dementerende. Meer informatie is te vinden op www. alzheimerpanel.nl. Ook kunnen mantelzorgers zich daar direct aanmelden.
04 metzorg
Er zijn mensen die om wat voor reden dan ook buiten de maatschappij terechtkomen en niet op eigen kracht de weg terug vinden. Zij hebben hulp nodig, maar vragen daar niet om. Zij blijven letterlijk aan de zijlijn staan en zijn thuis- en dakloos geworden. Nooit door eigen keuze. Om deze mensen een weg terug te bieden en te verleiden tot participatie, hulp en zorg, is de Soepbus gestart. In Noorden Midden-Limburg kunnen dak- en thuislozen er terecht voor soep, broodjes en dekens, en vooral voor de ‘routekaart’ terug naar de maatschappij. Elke dinsdag rijdt de Soepbus naar een vaste locatie. Deze is inmiddels bekend bij de dak- en thuislozen in Venlo. De Soepbus wordt bemand door een professional en een ervaringsdeskundige die de doelgroep kent. Dit vergemakkelijkt het contact met hen. Dankzij de Soepbus heeft een aantal mensen de weg naar hulp, ondersteuning en/of zorg gevonden. Zij participeren op eigen niveau al in de maatschappij en gaan met kleine stapjes vooruit. De maatschappelijke opbrengst is niet alleen kwaliteit van leven voor deze mensen, maar zeer zeker ook minder overlast voor de omgeving, zoals verslaving, criminaliteit en zwerven op straat. De Soepbus is een gezamenlijk initiatief van maatschappelijk ondernemer Rendiz in Venlo en Leger des Heils. De Zorgkantoren Coöperatie VGZ hebben dit mede mogelijk gemaakt.
Succesvol project maakt jongeren sterk in werk De zorgaanbieder Sterk in Werk (Koraalgroep) heeft het project arbeidsparticipatie opgezet om jongeren die nu dagbesteding genieten een stap hogerop de arbeidsparticipatieladder te laten zetten. Sterk in Werk deed dit samen met de Zorgkantoren Coöperatie VGZ regio Noordoost-Brabant en het UWV. Tot nu toe zijn er mooie resultaten behaald onder de eerste groep deelnemende jongeren. Zo blijkt dat 37% van de jongeren die in 2011-2012 deelnamen na de interventie van Sterk in Werk positief is uitgestroomd: zij volgen nu een opleiding of hebben (betaald) werk. Behalve dat de jongeren zich hebben kunnen ontwikkelen, maken ze nu gemiddeld 38% minder gebruik van AWBZ-zorg, zo signaleert het zorgkantoor. De investering in het project betaalt zich daarmee uit. De tevredenheid onder de deelnemende jongeren is groot. Naar aanleiding van het succes start in 2013 een nieuwe groep van twintig jongeren.
Nieuw onderdeel op website voor gemeenten De website van Zorgkantoren Coöperatie VGZ bevat sinds kort informatie voor gemeenten. Gemeenten vinden er onder andere uitleg over de huidige taken van de zorgkantoren, de zorg die ingekocht wordt, de transitie van begeleiding naar de Wmo en wijknetwerken. De informatie is te vinden via: www.vgz-zorgkantoren.nl/gemeente. aspx. Dit onderdeel is een uitbreiding op de bestaande informatie voor consumenten en zorgaanbieders.
ZZP-ers in de thuiszorg scoren hoog
Begin 2013 heeft in de pilot contractering ZZP-ers (Zelfstandigen Zonder Personeel) in de Thuiszorg een tweede inkoopronde plaatsgevonden. In deze ronde zijn 32 nieuwe ZZP-ers geconStarring: de praktijktracteerd door de Zorgkantoren Coöperatie VGZ. In totaal zijn nu 94 assistente ZZP-ers gecontracteerd in vijf van de zeven regio’s van de VGZ Zorgkantoren. Om patiënten goed te informeren over De klanten zijn zeer tevreden over hun het inzetten van de praktijkassistente ervaringen met de ZZP-ers in 2012. In binnen de huisartsenpraktijken is een een klanttevredenheidsonderzoek geven voorlichtingsfilmpje gemaakt. Deze ze een gemiddeld rapportcijfer van wordt getoond in de wachtkamers van hoger dan een 9. In 2014 zal de pilot Coöperatie VGZ organiseerde eind de huisartsenpraktijken. Coöperatie contractering ZZP-ers in de Thuiszorg april de Generatietop in de Rode Hoed VGZ, NPCF en Zorgbelang maakten het worden voortgezet. in Amsterdam, samen met PGGM en filmpje in samenwerking met huisartsen. Voor meer informatie over de pilot Actiz. Wetenschappers, bestuurders, Het laat precies zien wat een praktijkcontractering ZZP-ers in de thuiszorg politici, journalisten en vakbondsassistente doet, dat ze speciaal opgeleid kunt u contact opnemen met de Zorgmensen bespraken daar de mogelijkis en ook geheimhoudingsplicht heeft. kantoren van VGZ via het emailadres heden om de solidariteit tussen jong Dat werkt geruststellend voor de patiënt. zzpersinkoop@vgz.nl. en oud te behouden. Dit past binnen De praktijkassistente is onderdeel van de brede discussie over houdbaarhet team zorgaanbieders en werkt nauw heid van de zorg. Hans van Noorden, samen met de huisarts. Door het filmpje directeur Zorgkantoren Coöperatie aan te bieden, ondersteunt Coöperatie VGZ noemde het een optimistische, VGZ de zorgaanbieders in hun compositieve bijeenkomst, "met veel frisse municatie naar patiënten. Met de komst ideeën over hoe we, binnen én buiten van de praktijkondersteuner verbetert de bestaande systemen, de accende zorg. Het is belangrijk dat patiënten ten nét anders kunnen leggen en zo weten dat ze de juiste zorg krijgen die samen meer mogelijk kunnen maken.” hen toekomt van de juiste persoon en Concrete adviezen en resultaten afop het juiste moment. Het filmpje is te komstig van de Generatietop worden vinden op www.youtube.com. Zoek op omgezet in aanbevelingen aan politiek 'triagefilm VGZ' Den Haag. Wilt u het voorlichtingsfilmpje aanvragen voor gebruik in uw huisartsenpraktijk? Stuur dan een mail naar j.gudden@vgz.nl. Dan ontvangt u het filmpje in het juiste bestandsformaat.
Generatietop
metzorg 05
thuis bij de klant
06 metzorg
“Gewoon thuis, in je eigen bed, met je vrouw dicht in de buurt” De ouders van Carla Freriks zijn beiden dement. Sinds verpleegkundig specialist Petra de Jong haar intrede deed in het verpleeghuis, verloopt de zorg een stuk rustiger en aangenamer.
Met een triomfantelijk gezicht zwaait meneer Bosman zijn deur open. Trots toont hij hun ruime slaapkamer, de kast met zijn jeu de boule trofeeën, de zitkamer. Hier en daar steken spijkers in de muren: het ene moment hangen hier schilderijen, het volgende moment zijn de muren kaal. Want meneer Bosman is hele dagen in de weer met versjouwen van meubels, verhangen van lijsten. "Hij werkte jaren in een kledingwinkel: alsmaar ordenen, overhemden opvouwen, bloezen bij elkaar leggen", legt zijn dochter Carla Freriks uit. "Nu is rommelen in huis zijn dagtaak geworden." Sinds augustus 2011 woont meneer Bosman samen met zijn vrouw, op zorglocatie Rosagaerde, een kleinschalig verpleeghuis voor mensen met dementie van Stichting Maas-
Duinen. Het kostte Freriks drie en een half jaar, en 'bloed, zweet en tranen' om een plek te vinden waar haar ouders samen konden wonen. "Het gebeurt nauwelijks dat een echtpaar allebei dementie heeft. Er komen dus zelden twee plaatsen vrij in een huis. Bovendien zitten mijn ouders in verschillende fasen van de ziekte – mijn moeder heeft mijn vader ingehaald. Dat maakte gezamenlijke plaatsing nóg ingewikkelder", legt Freriks uit. "Maar ik wilde perse niet dat mijn vader ergens anders ging wonen, ik wist dat ik ze dan nooit meer samen zou kunnen krijgen."
Onrust en huilen
“Ik ben een vertrouwd gezicht, van mij accepteert hij het.”
Ook toen Freriks eenmaal een woongroep voor haar ouders had gevonden, was het niet makkelijk. "Iedere twee weken kwam ik mijn vader halen om met hem naar het ziekenhuis te gaan voor een bezoek aan de dermatoloog – mijn vader heeft een chronische wond aan zijn been. En iedere vier weken nam ik
hem mee naar de uroloog om zijn katheter te verwisselen." Maar meneer Bosman had helemaal geen zin in 'dat gedoe'. "Hij snapte niet wat we gingen doen. De wachtkamers, de parkeerplaatsen, steeds weer andere verpleegkundigen – het waren te veel prikkels." En dat was niet het enige: "Als ik met hem weg moest, kon ik
metzorg 07
mijn moeder niet meenemen. Zij snapte óók niet waar we heen hingen. Steeds weer liet ik haar huilend achter." Die onrust is nu verleden tijd. Een half jaar geleden deed Petra de Jong haar intrede in huize Rosagaerde. De Jong is verpleegkundig specialist, een relatief nieuwe functie die als het ware tussen een arts en een verpleegkundige of verzorgende in zit. Ze staat dichter bij de bewoners dan een arts, maar heeft meer medische bevoegdheden dan een verpleegkundige. Voortaan doet De Jong de katheterverwisseling en wondcontrole van meneer Bosman. Gewoon thuis, in zijn eigen bed, met zijn eigen vrouw dicht in de buurt. "Ik ben een vertrouwd gezicht, van mij accepteert hij het", zegt De Jong.
ik hier veel rondloop kan ik proactief te werk gaan. Als ik bijvoorbeeld zie dat een bewoner steeds meer aan een rolstoel gekluisterd raakt, bespreek ik met de zorg maatregelen om huidletsel te voorkomen."
akkoord. "We beslissen uiteindelijk altijd samen", zegt ze. "Ik ken mijn ouders natuurlijk het beste. En ik weet hoe mijn vader is als hij iets niet wil." Het plan werkte: inmiddels slikt meneer Bosman zijn medicijnen weer.
Altijd in overleg
In de gezamenlijke woonkamer van Rosagaerde bladert Freriks met haar moeder in een fotoalbum. "Kijk, hier waren jullie in Nieuw-Zeeland. En hier ben je bij de Hema." "Echt waar?", vraagt haar moeder. "Jazeker, daar heb je jaren gewerkt." De oude vrouw knikt geëmotioneerd. "En hier zijn jullie lekker uit eten met een wijntje erbij. Dat doen jullie graag." Meneer Bosman komt naast zijn vrouw staan en glimlacht naar haar. Het lukt hen niet meer met elkaar te praten - ze
De Jong coördineert de zorg en overlegt veel met de familie van de bewoners. Zo wilde meneer Bosman een paar maanden geleden steeds vaker zijn diabetesmedicijnen niet nemen. "Het werd een dagelijks discussiepunt tussen hem en zijn verzorgenden", zegt De Jong. "Na akkoord van de arts belde ik Carla op om te overleggen of we niet tijdelijk zouden stoppen." Freriks: "In eerste instantie leek het me niks. Ik was
Medische taken De Jong is samen met de specialist ouderengeneeskunde verantwoordelijk voor de medische zorg in Rosagaerde. Voor specifieke gevallen schakelt ze een arts in, maar in veel gevallen behandelt ze zelf. "De verzorgenden zijn samen met mantelzorgers als Carla de oren en ogen van de patiënten. Zij pikken veel signalen op: de ene bewoner wordt verkouden, de ander heeft een probleem met zijn voet. Twee keer per week loop ik visite bij de bewoners om de gesignaleerde zaken verder te onderzoeken. Omdat
08 metzorg
bang dat zijn bloedsuikerspiegel te erg zou oplopen." De Jong: "Ik heb uitgelegd dat we dat tijdelijk kunnen accepteren. In de tussentijd konden we hem medicijnen geven waardoor zijn gedrag verandert, en hij wat toegankelijker zou worden. Ook dát is mijn taak als verpleegkundig specialist: goed uitleg geven zodat iedereen weet waar we mee bezig zijn." Freriks ging
begrijpen elkaars woorden niet meer – maar hun handen vinden elkaar moeiteloos. "Ze trekken meteen naar elkaar toe – nog steeds", zegt hun dochter zacht, terwijl ze toekijkt hoe haar ouders hand in hand de kamer door schuifelen. // Om privacyredenen is 'Bosman' een gefingeerde naam.
Bron
innovatie Lage drempel. Open inloop. Een goed gesprek met een ervaringsdeskundige. Re誰ntegratie, dagbesteding, vrijwilligerswerk, coaching en scholing. Het Zelfregie足 centrum spreekt iedereen aan op de meeste passende manier. Doen waar je gelukkig van wordt. Uitgaan van je
Lage drempel
eigen kracht. Zodat mensen aanknopingspunten vinden om het stuur weer in handen
Een goed gesprek
te nemen van hun eigen leven.
www.zelfregiecentrum.nl
Open inloop
metzorg 09
wetenschap
Zorg: een kwestie van geluk? “’Waarom is gezondheid zo belangrijk voor mensen?’ Dat vroegen we ons een jaar of zeven geleden af. Het antwoord dat we kregen van onze verzekerden was: om de dingen te kunnen doen die je wilt doen. Ofwel, om gelukkig te kunnen zijn. Maar wat weten we eigenlijk van geluk?”, vertelt Pieter van Haren. Hij is consultant Zorgvernieuwing bij Coöperatie VGZ. Samen met collega Jorn Leistra is hij verantwoordelijk voor de betrokkenheid van VGZ bij de Gelukswijzer, een langlopend onderzoek naar wat mensen geluk bezorgt. Hij licht toe waarom Coöperatie VGZ het belangrijk vond om zich aan het onderzoek te verbinden. En welke volgende stap hij nu samen met enkele zorginstellingen zou willen zetten.
Oproep voor zorgaanbieders. Pieter van Haren en Jorn Leistra komen graag in contact met enkele zorginstellingen die van gedachten willen wisselen over een onderzoek naar geluk onder hun cliënten. Interesse? Mail naar ZorgvernieuwingOndersteuning2@vgz.nl.
10 metzorg
“Je kunt op allerlei manieren naar gezondheid kijken. Wij kwamen op het algemene gevoel van ‘lekker in je vel zitten’: gewoon gelukkig zijn. Maar geluk is een heel breed begrip. Daarom zijn we op zoek gegaan naar informatie daarover”, begint Pieter van Haren. Zo kwam hij in contact prof. dr. Veenhoven, die verbonden is aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en onderzoek doet naar geluk. “Hij had net een wetenschappelijk onderzoek gedaan waaruit bleek dat de beste voorspeller van je gezondheid op lange termijn is hoe gelukkig je nu bent”, vertelt Van Haren. Sturen op geluk. Vanwege die link tussen geluk en gezondheid groeide het idee om onderzoek te gaan doen. “En dan met name naar: hoe krijg je grip op geluk? Wat draagt bij aan geluk?”, zegt Leistra. “Het gaat er overigens niet om dat geluk een doel op zich wordt, geluk is een uitkomstmaat”, vult Van Haren aan. “Je kunt wel kijken naar wat je een geluksgevoel geeft. Aan de hand daarvan kun je bepalen hoe je kunt sturen op geluk.” Zo is de Gelukswijzer ontstaan – een langlopend onderzoek waarin de deelnemers aangeven hoe hun geluksniveau op verschillende momenten is. Zo krijgen ze zicht op hoe hun geluk zich ontwikkelt en welke factoren daarop van invloed zijn. “Zo kunnen we mensen ondersteunen bij dagdage-
lijkse keuzes om zich gelukkiger te voelen”, legt van Haren uit. Opzet Gelukswijzer. Onderzoek leert dat zo’n 40% van ons geluk samenhangt met onze dagelijkse leefstijl. “Maar welke levensstijl bevordert je dagelijks geluk?” zegt Van Haren. “Dat verschilt van mens tot mens. De Gelukswijzer geeft inzicht in wat je dagelijks geluk bepaalt.” Deelnemers aan dit onderzoek vullen online vragen in en houden in een GeluksDagboek bij hoe ze activiteiten hebben ervaren. Wat waren mooie momenten, waar kregen ze energie van? Ze kunnen hun geluk vervolgens vergelijken met anderen personen die op hen lijken: zijn ze met een andere tijdbesteding beter af of niet? Als veel mensen gedurende langere tijd hun bevindingen bijhouden, ontstaat een beeld van hoe keuzes in het leven, zoals trouwen, vroeg met pensioen gaan of
”De beste voorspeller van je gezondheid op lange termijn is hoe gelukkig je nu bent.” een huisdier nemen, doorwerken in het geluk. “Als je mensen vraagt wat ze denken dat hen gelukkig maakt, geven ze over het algemeen de verkeerde antwoorden”, vertelt Leistra. Dat blijkt uit diverse studies en onderzoeken. De dagboekstudies geven het echte beeld van wat je daadwerkelijk een geluksgevoel geeft.
Meetinstrument en interventie. Coöperatie VGZ ontwikkelt samen met de Erasmus Universiteit Rotterdam de Gelukswijzer. “De intentie is om het onderzoek tien jaar te laten doorlopen. De Gelukswijzer draait nu drie jaar, er hebben 70.000 mensen een profiel aangemaakt. Daar kunnen we onderzoek op baseren”, vertelt van Haren. “Met de Gelukswijzer is een meetinstrument gemaakt om te bepalen hoe gelukkig een bepaalde groep mensen is, maar het is meer”, vervolgt hij. “De Gelukswijzer op zich is al een interventie. Het invullen van het dagboek maakt dat je stil staat bij
van infrastructuur tot wetgeving, moet gericht zijn op het verkrijgen van een optimaal leefklimaat in Nederland, zodat het een plek is waar alle mensen gelukkig kunnen zijn.” Hij vindt dat je ook de zorg zo kunt benaderen. “Wat is de belangrijkste opdracht van de zorg? We willen dat mensen er gelukkiger uitkomen dan ze erin gaan”, licht Van Haren toe. “We willen daarom verder met de Gelukswijzer in de zorg.” Hij zoekt nu om te beginnen enkele instellingen die samen met hem de mogelijkheden willen onderzoeken hoe de Gelukswijzer kan helpen de zorg te verbeteren. “Je
“Het idee is om geluk in zorginstellingen te meten en van daaruit tot betere zorg te komen.” jezelf.“ De Gelukswijzer geeft je ook aanknopingspunten om te bepalen: waarvan zou ik gelukkig kunnen worden? “Als een groep vergelijkbare mensen een top 5 heeft van dingen waar ze gelukkig van worden, en jij hebt die niet in jouw top 5 staan, kun je denken: laat ik dat ook eens proberen.” Geluksmachine. Van Haren haalt een uitspraak van Mark Rutte aan: “Toen hij aantrad als minister president stelde hij dat de overheid geen geluksmachine is. Ik denk dat hij ongelijk heeft. De overheid zou wel moeten sturen op geluk. Alles wat de overheid doet,
kunt er gericht mee onderzoeken hoe het staat met het geluk in je instelling. Bij bewoners én bij medewerkers. Want je hoort wel eens zeggen dat geluk besmettelijk is. Als je gelukkige medewerkers hebt, kunnen die ook bewoners aansteken.” Het idee is om geluk in zorginstellingen te meten en van daaruit tot betere zorg te komen. Samen met hen willen Van Haren en Leistra kijken naar het geluk van mensen en nagaan welke mogelijkheden er zijn om dat geluk te vergroten. Wat is gezondheid? ‘Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet
slechts de afwezigheid ziekte of andere lichamelijke gebreken.’ Van Haren wijst op de definitie die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al sinds 1948 hanteert. Er is een terugkerende discussie of die definitie nog wel voldoet. Zou deze bijvoorbeeld niet meer in moeten gaan op het vermogen om met fysieke en emotionele en sociale uitdagingen om te gaan en daarbij ‘eigen regie’ te voeren? “Ons idee over gezondheid verandert met de jaren. Gezondheid wordt nog wel gezien als de afwezigheid van ziekten. Het is meer dan dat. Gezond zijn houdt ook een fysisch en psychisch welbevinden in. En als je het helemaal overnieuw mag denken, komt ‘geluk’ in beeld”, zegt Van Haren. “Goede zorg is dan meer dan alleen technisch zorg verlenen. Goede zorg betekent dan: doen wat nodig is om ervoor te zorgen dat mensen een zo lang en gelukkig mogelijk leven kunnen leiden.” //
Gelukswijzer.nl Iedereen kan hier meedoen in het grote geluksonderzoek. Vul op gelukswijzer.nl de geluksvergelijker in of het GeluksDagboek en leer jezelf beter kennen. Zo participeer je ook in het onderzoek en laat je tegelijk ‘mensen zoals jij’ leren van jouw ervaringen.
metzorg 11
in gesprek
12 metzorg
“We willen de burger dichter bij huis helpen.” In het Noord-Hollandse Andijk start de pilot ‘wijkgericht werken’. Doel is een gezamenlijke aanpak van zorg, welzijn en wonen voor de inwoners. Dirk Kuipers, wethouder Wmo/welzijn van de gemeente Medemblik en Gerrit van Keulen, voorzitter van de dorpsraad van Andijk gaan erover met elkaar in gesprek. Waarom wijkgericht werken? Kuipers: “Elk jaar geven we een gemeentegids uit waarin alle maatschappelijke organisaties staan die een rol spelen als het gaat om zorg en wonen en welzijn. Maar een burger heeft gewoon een vraag en wil daarop een antwoord.” Van Keulen: “Vanuit de samenwerkende organisaties wordt actie ondernomen zodra ergens een zorgvraag opduikt of wanneer de omstandigheden dat noodzakelijk maken.” Kuipers: “Daarnaast gaat er minder geld van de overheid naar de gemeente. Er moet worden bezuinigd. Dat brengt reorganisaties met zich mee.” Van Keulen: “Als dorpsraad kijken wij wat minder naar de kostenkant. Wat we willen, is dat het netwerk ten goede komt aan de inwoners.” Kuipers: “Ook in zorg en welzijn gaan instellingen mogelijk samenwerken – bijvoorbeeld omdat ze kunnen besparen op overhead en op vastgoed. Elke organisatie zal z’n bestaansrecht moeten blijven bewijzen.” Van Keulen: “Een andere reden is de vergrijzing. In Andijk wonen zo’n 6500 mensen en we hebben de grootste aandeel van 80-plussers hier.”
Kuipers: “Daar komt meer bij kijken dan Wie is bij de wijknetwerken alleen zorg. Ondersteuning van mantel- betrokken? zorgers. Aanbod van woonvoorzieKuipers: “Zorgkantoor Noordningen waar ouderen kunnen blijven.” Holland Noord en Zorgverzekeraar Coöperatie VGZ ondersteunen het Waar is het idee voor de initiatief. Met hen hebben we het wijknetwerken ontstaan? convenant ondertekend voor de Kuipers: “Het idee is ontstaan vanuit de samenwerking.” Proeftuinen, een project voor kwetsbare Van Keulen: “Wij kregen de vraag of ouderen in Medemblik. Ook daar pro- we het initiatief van de wijknetwerkberen we welzijn en zorg makkelijk en aanpak wilden ondersteunen. Daar dichtbij voor mensen te organiseren.” hebben we ‘ja’ tegen gezegd. Als het Van Keulen: “Dat is ook het basisidee voor mensen makkelijker wordt om achter wijknetwerken.” de juiste zorginstantie te vinden, is Kuipers: “Ook grote gemeenten als dat in hun belang.” Venlo en Nijmegen werken met een Kuipers: “We hebben niet echt een wijkgerichte aanpak.” nieuw loket gecreëerd op een vaste plek.” Van Keulen: “Hier gaat het om de Van Keulen: “Nee, dan denken de dorpskern Andijk. Het is ook interes- mensen ook: alweer een nieuwe insant om ervaring op te doen in een stantie. Dat werkt niet. Het gaat om plattelandskern.” meer dan alleen een meldpunt. Het Kuipers: “Andijk is onderdeel van belangrijkste is om op een andere een grotere gemeente met zeventien manier naar een zorgaanvraag te kernen.” kijken, over instellingen heen.” Van Keulen: “En als dorpsraad zijn Kuipers: “Wijknetwerken brengen we de ogen en oren van de lokale verbetering. Er was een scheiding overheid. Wij komen op voor de coltussen welzijn en zorg. Wij waren niet lectieve belangen van de bevolking de enigen die dat constateerden. Door van Andijk.” goed overleg tussen instanties kan soms dure zorg worden uitgesteld.”
metzorg 13
Hoe ziet wijkgericht werken eruit?
kan gaan om een huisarts. In elk geval iemand die naar je vraag luistert Kuipers: “Een voorbeeld: een mevrouw en de juiste actie onderneemt.” had haar man verloren, leefde alleen, Kuipers: “Ik hoorde bijvoorbeeld al raakte zelfs ondervoed en was geval- van een huisarts die een praktijklen. Moest ze nu opgenomen worden ondersteuner ging aannemen om de rol in de wijk te vervullen.” in een ziekenhuis? Na een gesprek met een wmo-consulent bleek dat ze Van Keulen: “Als iemand met psychosociale klachten in een wijk woont, gewoon geen zin in eten meer had. Ze voelde zich eenzaam. De oplossing heeft dat bijvoorbeeld ook met de was niet zorg leveren maar een kook- veiligheid te maken. Ook daarop kan cursus organiseren, waar ze meer leerde worden ingesprongen. Al is Andijk over goede voeding en contacten had gelukkig een rustig dorp…” met medecursisten.”
“Dat is inderdaad de essentie van de wijknetwerken: effectieve zorg dichtbij.” Van Keulen: “Het is een zwaarbeladen woord wat ik nu ga gebruiken, maar het gaat over medemenselijkheid. Mensen weten gewoon de weg niet meer naar hulpverleners. Samen met de gemeente zorgen wij ervoor dat de informatie bij de mensen komt, zodat ze zelf weten waar ze terecht kunnen. Voor wat dan ook, sociaal maatschappelijke hulp, eerstelijnszorg, noem maar op. Het is ook belangrijk dat de mensen de gezichten kennen van het wijknetwerk.” Kuipers: “Wijkgericht werken is ook meer vraaggericht werken. Alle instanties hebben hun eigen activiteiten, maar de samenwerking kan beter. Nu komt er een meer samenhang door het wijknetwerk.”
Wanneer is de aanpak een succes?
Kuipers: “Het pilot project gaat twee jaar lopen. De wijkgerichte aanpak start zomer 2013. We beginnen met een nulmeting van de huidige stand van zaken.” Van Keulen: “Dat is niet zo eenvoudig te meten.” Kuipers: “Nee, niet alles is meetbaar. Maar er zijn wel meetinstrumenten. We kunnen kijken naar de kosten van zorg nu en over twee jaar aan het einde van de pilot. Is er minder beroep op zorg gedaan? Zijn door de wijkgerichte aanpak meer mensen langer thuis blijven wonen in verge lijking met andere plaatsen?” Van Keulen: “Het is niet onze insteek om instanties te veranderen. Wie zijn erbij betrokken? Kuipers: “Dat is ook niet de insteek Van Keulen: “In het wijknetwerk gaat van de gemeente. Het zorgpalet is inhet om een wijkverpleegkundige, een gewikkeld. De taak van de gemeente jongerenwerker en een coördinator is om de juiste hulp te organiseren op de van de woningbouwvereniging. Het juiste plek. Het zal soms lastig zijn.”
14 metzorg
Van Keulen: “Maar over het doel is iedereen het wel eens.” Kuipers: “We willen de burger dichter bij huis helpen…” Van Keulen: “…waarbij instanties efficiënt en effectief samenwerken.” Kuipers: “Dat is inderdaad de essentie van de wijknetwerken: effectieve zorg dichtbij.”
Bereik je inderdaad de juiste mensen? Van Keulen: “Wij hebben er vooral op gelet dat de informatie duidelijk is. Zodat mensen zien dat het ten goede komt van henzelf.” Kuipers: “Ik wil jullie wel een compliment maken voor de nieuwsbrief die je maakt.” Van Keulen: “We proberen onze doelgroep zo goed mogelijk te bereiken met duidelijke informatie.” Kuipers: “Zo kunnen we succesvol zijn met de wijknetwerken, door als gemeente en dorpsraad goed samen te werken.” Van Keulen: “We kunnen elkaar versterken. We hebben dezelfde doelen.” Kuipers: “Ja, het welzijn van de burger.” Van Keulen: “Het collectief belang.”
Wat geef je anderen mee die ook een wijkgerichte aanpak overwegen? Kuipers: “Tegen collega’s van andere gemeenten die interesse hebben voor wijknetwerken zou ik zeggen: leun niet achterover, neem actie en toon initiatief. Dan merk je dat samen werking echt zin heeft.” Van Keulen: “En betrek ook de bevolking daarbij. Voorkom dat het weer zo’n opgelegd verhaal wordt. Zorg dat je draagvlak creëert.” //
www.dorpsraadandijk.nl
Open
innovatie Kijken. Luisteren. De tijd nemen om te zien wat er gebeurt tussen cliënt en zorgverlener. Dat is wat er gebeurt in het project Beelden van kwaliteit. Onderzoekers brengen het dagelijks leven van cliënten in beeld.
Kijken
Een kwaliteitspanel maakt aanknopingspunten voor verbetering bespreekbaar. Alleen met cijfermatige kwaliteitsmetingen is dit niet te realiseren. Beelden van kwaliteit verbindt daarom ‘verantwoorden’ en ‘verbeteren’.
www.beeldenvankwaliteit.nl
In beeld brengen
Luisteren
metzorg 15
met andere ogen
Vijf over zeven. Theater De Vest stroomt vol voor een uitverkochte voorstelling. Backstage heerst een uitgelaten sfeer. Kleedkamers zitten vol. De acteurs maken zich klaar. De laatste regieaanwijzingen klinken op het toneel. Gezonde spanning. Hangt het licht goed? Nog een klein half uurtje en dan start ‘Familieberichten’. Een bijzondere voorstelling die tegelijk de afsluiting vormt van een al even bijzondere week: De G-Niale Kunstweek. Een beeldverslag. 16 metzorg
Starring: met en zonder beperking. Van 25 februari t/m 5 maart 2013 vond de G-niale Kunstweek plaats in Alkmaar. Het initiatief is opgezet om mensen mét en mensen zónder een beperking samen kunst en cultuur te beleven en te maken. Op diverse locaties in Alkmaar waren activiteiten georganiseerd. Achtentwintig culturele organisaties uit de stad deden mee, waaronder theater De Vest, de bibliotheek en het Stedelijk Museum. “Via het beleven van kunst en cultuur willen we mensen bij elkaar brengen”, vertelt Jeanet Heinen. Zij was vanuit MEE als projectleider bij de G-Niale Kunstweek betrokken.
Gewoon meedoen.
Prominent onderdeel van het programma was de voorstelling ‘Familieberichten’. Op 5 maart werd met een uitvoering hiervan de G-Niale kunstweek succesvol afgesloten. Aan Familieberichten werkten Theatergroep Eenhoorn en Productiehuis Siberische Bruiloft samen. De voorstelling bestaat uit zeven delen, elk met een eigen regisseur. Het centrale thema dat de afzonderlijke delen verbindt, is het familieleven, met iemand met een beperking erbij. De vertrouwde omgeving, maar toch ook een metzorg 17
bron van irritaties, jaloezie en ergernissen – zoals dat in het gewone leven kan voorkomen. “In één van die zeven delen wordt niet eens gesproken, maar toch vertelt die zonder woorden precies wat er aan de hand is. Dat mensen niet ‘gewoon’ mee mogen doen. Het gebeurt toch nog te vaak”, vertelt projectleider Jeanet Heinen.
Familieberichten.
In het stuk staan acteurs met een beperking samen op het podium met ‘normale’ spelers. Dat maakt de voorstelling extra bijzonder. Het initiatief tot de voorstelling is genomen door Cara Stolp, artistiek leider van theatergroep Eenhoorn. Zij vindt het belangrijk dat er contact is tussen haar groep en gastspelers: “Als je altijd binnen hetzelfde kringetje blijft, boor je geen nieuwe bronnen aan. Door samen te werken daag je elkaar uit en ontdek je nieuwe mogelijkheden in jezelf.” De voorstelling ‘Familieberichten’ was op verschillende plekken in Noord-Holland te zien.
“Dat deel vertelt zonder woorden precies wat er aan de hand is.” 2014?
In de G-Niale Kunstweek vormde ‘Familieberichten’ een mooie afsluiting. Na afloop van de mooie voorstelling sprak Cees Huisman, bestuurder bij MEE Noord-Holland, van een ‘verbindende voorstelling’. Ook de Alkmaarse wethouder Anjo van de Ven (met onder meer Welzijn en Cultuur in haar portefeuille) was aanwezig en zegde toe dat wat haar betreft volgend jaar de G-Niale Kunstweek een vervolg krijgt. Op twitter schreef zij ’s avonds nog over de voorstelling: “Ontroerend, grappig en supermooi gemaakt.”
Expositie. Rond het thema van de week, ‘familie en sociale netwerken’, was verder bij Theater De Vest een expositie te zien met foto’s van acteurs, gefotografeerd in hun favoriete rol, en schilderijen gemaakt door teams van BestBuddies. Deze expositie hangt dit jaar op verschillende locaties van Coöperatie VGZ, die ook als sponsor bij de G-Niale Kunstweek betrokken was. // www.g-nialekunstweek.nl
18 metzorg
“Ontroerend, grappig en supermooi gemaakt, twitterde de wethouder.�
metzorg 19
met zorg geregeld
De Zorgkantoren Coöperatie VGZ zijn actief in de regio’s Midden-Brabant, Midden-Holland, Nijmegen, Noordoost-Brabant, Noord- en Midden-Limburg, Waardenland en Noord-Holland Noord. Op deze pagina’s vindt u een paar voorbeelden van wat hun inzet bijdraagt aan betere zorg.
Hulp bij bewust kiezen voor PGB In opdracht van VWS voeren de Zorgkantoren Coöperatie VGZ vanaf 1 januari 2013 persoonlijke gesprekken met alle nieuwe klanten die aangeven dat zij een persoonsgebonden budget (PGB) wensen. Het helpt hen bewust te kiezen tussen de zorgmogelijk heden: zorg in natura of PGB. Ook helpen de gesprekken preventief fraude te signaleren. Medewerkers van de afdelingen Zorgtoewijzing en PGB voeren de gesprekken. Elke nieuwe klant die vanaf 1 januari een indicatie krijgt voor PGB wordt door de afdeling Zorgtoewijzing gebeld. Er volgt intensieve telefonische
De uitleg over het PGB ervaren ze als leerzaam en nuttig. begeleiding. Ook vindt de eerste check plaats of de klant in staat is zijn PGB te beheren. Deze kan overigens besluiten om alsnog zorg in natura te kiezen. Blijft de keuze voor een PGB, dan stuurt de klant alle ingevulde formulieren naar de afdeling PGB. Als deze in goede orde zijn ontvangen vindt er een ‘bewust keuze gesprek’ plaats. De budgethouder zelf moet bij dit gesprek aanwezig zijn. Het is op kantoor of
(bij bijzonderheden) bij de klant thuis. Onderwerp van gesprek: kan de klant zijn budget op een juiste manier beheren, wie gaat de zorg verlenen en tegen welk tarief (budgetplan). Ook wordt de klant bewust gemaakt van zijn rechten en plichten. Klanten geven aan dat ze het prettig vinden om over hun situatie en het PGB te praten. De uitleg over het PGB ervaren ze als leerzaam en nuttig.
Onderwerp van gesprek: kan de klant zijn budget op een juiste manier beheren? Wie gaat de zorg verlenen en tegen welk tarief (budgetplan)? Wat zijn rechten en plichten van de klant? 20 metzorg
Polikliniek seksuologie De polikliniek seksuologie is voor kinderen en jongeren met een (licht) verstandelijke beperking en hun ouders met vragen en/ of problemen op het gebied van seksualiteit. Het kan gaan over verkering en (seksuele) relaties, of problemen voortkomend uit onder meer autisme of ADHD of om seksuele trauma’s. Daarnaast kunnen óók professionals in de zorg en het onderwijs er terecht, onder meer voor een training. De seksuele ontwikkeling en problemen zijn niet los te zien van de totale ontwikkeling van de jongere. Er is daarom een multidisciplinair team aanwezig. Dit bestaat
Oog voor de totale ontwikkeling. uit een seksuoloog, behandel coördinator, GZ-psycholoog en systeemtherapeut. Wanneer nodig worden andere deskundigen bij het team betrokken, zoals een arts, psychiater en therapeuten. De polikliniek is gevestigd op het terrein van initiatiefnemers De Hondsberg (Oisterwijk) en De La Salle (Boxtel). Jongeren en hun ouders zijn tevreden over het werk van de polikliniek, het resultaat van de diagnostiek en de heldere aanmeldingsprocedure, zo leert onderzoek. Zij zien de polikliniek
als grote meerwaarde. Geen andere polikliniek heeft een dergelijk aanbod en expertise. Contactgegevens van het cliëntenbureau van De Hondsberg (013 – 52 32 826) of van De La Salle (0411 – 652 333). De Zorgkantoren Coöperatie VGZ, regio Midden- en Noordoost Brabant, hebben dit gefinancierd met innovatiemiddelen. Na de ontwikkeling is de financiering nu geregeld in de productieafspraken.
met zorgen Aanpak met wijknetwerken maakt zorg toegankelijker
metzorg 21
klant aan het roer
“Als ik het in de zorg voor het zeggen had, dan…” Wat zou jij doen, als je het in de zorg voor het zeggen had? Die vraag krijgen bewoners van Woonzorgcentrum Steijndeld in Gorinchem. Zij krijgen letterlijk het roer in handen. “…ging er meer geld naar de verpleging. De zorg wordt duurder, maar er kan steeds minder. De mensen moeten maar naar de thuiszorg. Of mantelzorg – maar wat is dat nou, als je weinig familie hebt die ook nog ver weg woont? Hier in huis hoeft niets te veranderen, hoor. Allemaal schatten zijn het.” Sophia van der Valk (93)
“Dan zou ik een aparte slaapkamer willen. Of een keukentje waar ik zelf een eitje kon bakken. Het eten dat je hier krijgt is lekker hoor, maar ik zou wel weer eens zelf willen koken.” Wilhelmina van Deursen-Van Bommel (87) Bommel (87)
“Och, ik zou zoveel willen veranderen – maar dat vertel ik niet. Als ik wat mocht wensen, is het dat mensen niet onverschillig zijn. En dat de vrouw die het eten opdient, haar haren dan netjes in een staart heeft.” JF Bijderwieden (91)
“Eens per week komen ze onze woning schoonmaken. Dat zou van mij best wat vaker – en beter – mogen gebeuren. Dan kreeg ook mijn man vaker een wasbeurt, want zelf doet hij dat niet. En ik mis daarvoor de energie.” Kiek van Gessel (73)
“…dan zou ik best een hond hier in huis willen hebben. Want ik houd erg van dieren. Maar daar kan ik zelf jammer genoeg niet voor zorgen.” Rinie van der Ploeg (79), links “…dan varen we met een boot over de Linge. Als het mooi weer is. En dan nemen we lekker eten en drinken mee.” Magdelien Brussé (78), in het midden Roelofje van Houwelingen (89), rechts op de bank
De klant aan het roer
Keuzevrijheid en zeggenschap voor klanten, daar hecht Zorgkantoren Coöperatie VGZ grote waarde aan. Concreet betekent dat onder meer: de klant helpen zijn weg te vinden binnen de AWBZ, keuze bieden uit zorg in natura of een eigen pgb en begrijpelijke informatie over de zorg geven. Kortom, de rol vervullen van vraagbaak, adviseur of gids. Maar ook leggen we vast wat klanten van ons kunnen verwachten.
22 metzorg
“...Och, dan zou ik het gewoon maar zo laten.� Marie van der Spoel (77) metzorg 23
het laatste woord
“Vader behoort tot de generatie die niet goed ‘praten’ kan. (…) De jongere generatie, die in het verzorgingshuis werkt, verwacht wel van hem en van moeder dat ze zeggen wat ze willen, wat ze kunnen, waar ze ‘pijn’ hebben.” ‘Binnen is het stil’, gastblog op de website van een adviesbureau in de zorg, mei 2013, over de generatiekloof tussen de medewerkers en de mensen die ze verzorgen.
024 metzorg