MET ZORG #10 by Hoofdruimte Utrecht

met

zorg

Magazine dat bijdraagt aan een integrale visie op (AWBZ-)zorg, wonen en leven nummer 10 / december 2013

“We zijn als één grote familie.” Participatie in de praktijk. Zorgen voor mantelzorgers. Leerlingen koken maaltijd. Quality of Life meten. Wetenschappelijk model.

“Die pas is mijn vriend.” Mantelzorgpas geeft rust.

metzorg 01

inhoud kort nieuws p4 thuis bij de klant p6

Rust door de mantelzorgpas.

innovatie p9 De Medido.

wetenschap p10 Quality of Life meten.

in gesprek p12 We zijn een beetje als één grote familie.

Thuis bij de klant “Die pas is mijn vriend.” innovatie p15 Daybook.

met andere ogen p16 Zorgen voor mantelzorgers.

met zorg geregeld p20 Initiatieven vanuit de Zorgkantoren Coöperatie VGZ.

klant aan het roer p22 Als ik het in de zorg voor het zeggen had, dan...

“Koken schiet er bij in voor drukbezette mantelzorgers.”

Wil een collega van u dit magazine ook ontvangen? Stuur dan een mail naar metzorg@vgz.nl. Het magazine is ook digitaal beschikbaar op www.issuu.com/metzorg of op onze website www.vgz-zorgkantoren.nl.

02 metzorg

voorwoord

Participatie. Oude wijn in nieuwe zakken?

colofon Wat gebeurt er allemaal in de AWBZ? De AWBZ is als volksverzekering van groot belang voor de langdurige zorg. En… hoe kunnen we deze zorg op de meest efficiënte manier voor onze klanten regelen? Die vragen brengen de Zorgkantoren Coöperatie VGZ onder de aandacht in het relatiemagazine ‘Met Zorg’. Daarmee willen de Zorg-

De term participatiesamenleving is een buzz-woord geworden. Iedereen

kantoren Coöperatie VGZ vanuit hun huidige rol in

gebruikt het, gepast en ongepast. Ook binnen Coöperatie VGZ worden we

de uitvoering van de AWBZ een bijdrage leveren

in deze discussie meegezogen. Want wat vinden wij hier nu van? Simpel gezegd: meedoen in de samenleving is altijd al ons uitgangspunt geweest.

aan verdere visievorming: hoe past langdurige zorg in het leven van de klant (en niet andersom)? In dit magazine wordt vanuit het perspectief van de

Bij alles wat we organiseren op het gebied van ondersteuning en zorg. Zo

klant geschreven over innovaties en ontwikkelingen

dichtbij mogelijk bij de klant zodat hij zijn leven goed kan leiden. Ook met

op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

die beperking, handicap of ziekte.

We tonen praktijkvoorbeelden en -ervaringen die wat ons betreft richtinggevend zijn voor ontwikkelingen in de zorg. Zorg waarbij het belang van

Niet teveel zorg, en ook niet te weinig. De burger die alleen maar consu-

de klant vooropstaat en die een integraal onderdeel

meert, is zeker niet maatgevend voor de burgers die vanwege hun handicap

is van wonen en leven.

of ziekte een beroep op de overheid moeten doen. Eerder signaleer ik het omgekeerde. Dat mensen laat, soms echt veel te laat, hulp inroepen. Waardoor er overbelasting en uitval ontstaat. Wij zien dat mantelzorgers zich onvoorwaardelijk inzetten, dag in dag uit. Jaren lang. Deze participatie gaat soms ten koste van de gezondheid van

Dit magazine is bestemd voor iedereen die open staat voor een positieve impuls in het denken over de ontwikkelingen in de AWBZ. Redactie Greta Kaag, Hans van Noorden, Paul Saelman, Martine Puhl, Jessica Diepenhorst, Harly Lopez

de mantelzorgers zelf. Vandaar dat wij ons inzetten om mantelzorgers te

Redactieassistentie Melanie de Boer

helpen. Deze Met Zorg gaat hier uitgebreider op in. We blijven luisteren

Concept, ontwerp en tekst

én doorgaan met initiatieven. Laat het ons weten als we samen met u de

hollandse meesters, Hoofdruimte

mantelzorgers verder kunnen helpen.

Fotografie Michel Boulogne, Hoofdruimte, Simone de Blouw, Maarten Feenstra Illustraties hollandse meesters, Kito (cartoon) Dit magazine is ook digitaal beschikbaar op

Met vriendelijke groeten, Ir. Hans van Noorden Directeur Zorgkantoren Coöperatie VGZ

www.issuu.com/metzorg en op www.vgz-zorgkantoren.nl Redactieadres Zorgkantoren Coöperatie VGZ Postbus 676 5600 AR Eindhoven metzorg@vgz.nl

metzorg 03

kort nieuws Onderzoek onder ggz-klanten

Wie helpt je beter slapen: een computer of een mens? Ongeveer 10-15% van alle Nederlanders lijdt aan chronische slapeloosheid. Structureel slecht slapen kan vervelende gevolgen hebben voor de gezondheid en kwaliteit van leven. Daarom zijn goede behandelingen van groot belang. Gelukkig kunnen mensen met de juiste training in 6-12 weken beter leren slapen. Dit blijkt zeker op lange termijn effectiever dan slaapmedicatie. Om de slaaptraining verder te verbeteren, deed de Universiteit van Amsterdam onderzoek. Aan dit project werken mee: Coöperatie VGZ, UvA, Slaapmakend, ARTbv en NSI. Het onderzoek is al gestart met de eerste groep deelnemers en richt zich op twee aspecten: a. Chronische slapeloosheid lijkt goed te verhelpen met cognitieve gedragstherapie. Zowel gesprekken met een psycholoog als online behandeling lijken effectief. Het onderzoek moet uitwijzen wat beter werkt: gesprekken met een psycholoog of online behandeling. b. Belangrijk onderdeel van de training is het bijhouden van een slaapdagboek. Een alternatief hiervoor is een automatische slaapmeting met behulp van een radar of een polsbandje. Het onderzoek moet uitwijzen wat mensen prettiger vinden: een papieren dagboek bijhouden of de automatische slaapmeting. De resultaten verwacht Coöperatie VGZ in de loop van 2014.

04 metzorg

Zorg aan mensen met een psychische stoornis wordt dichterbij georganiseerd, integraal met andere domeinen zoals wonen en welzijn. De huisartsenpraktijk vangt nu meer op waar eerder specialistische zorg werd ingezet. Bovendien gaat de langdurige ggz vanuit de AWBZ per 2015 over naar de Zorgverzekeringswet. Maar wat vinden gebruikers van ggz-zorg van deze veranderingen en wat zijn hun wensen en ervaringen? Om dit te weten te komen is een kwalitatief onderzoek gehouden. De belangrijkste conclusies: • ggz-klanten zijn tevreden over de functie van een Praktijkondersteuner Huisarts ggz (als deze maar onafhankelijk, objectief en deskundig blijft en voldoende tijd heeft voor een gesprek); • ggz-klanten ervaren geen goede begeleiding vanuit ontslag klinische opname naar huis; met name mantelzorg wordt nauwelijks betrokken bij behandelplan en opties begeleiding thuis; • oudere ggz-klanten met meerdere aandoeningen ervaren de communicatie met behandelaar veelal als onpersoonlijk en het zorgaanbod als onoverzichtelijk; • ggz-klanten weten vaak niet welke behandelopties er zijn; • ggz-patiënten ervaren dat er te snel medicatie wordt voorgeschreven. Het doel is om deze klanten zoveel mogelijk mee te nemen bij de implementatie en verbetering van het ggz-beleid van Coöperatie VGZ. Zo kan de zorg beter aansluiten bij de behoeften van onze ggz-klanten.

Gezin met jongere met een LVB hervindt zelfstandigheid Sinds 2012 bieden Stichting Prisma en De La Salle Multisysteem Therapie (MST) voor jongeren met een Licht Verstandelijke Beperking (LVB). Dit intensieve behandelaanbod kan ingezet worden bij een dreigende uithuisplaatsing en verbetert het prosociale gedrag en vermindert delict risico’s. Al eerder bewees MST zich als een effectieve behandeling voor jongeren met gedragsproblemen. Prisma ontwikkelde samen met De Viersprong een adaptatie voor de doelgroep LVB. Kenmerkend voor MST is de eigen regie van ouders en versterking van het eigen netwerk. Cruciaal is de kracht van het gezin zelf. Resultaten zijn direct inzichtelijk dankzij de MST volgdata. Daaruit blijkt dat 90% van de jongeren nog thuis woont aan het einde van de behandeling en bijna 85% recidiveert niet in die tijd. Een vergelijkbaar percentage heeft werk of gaat naar school aan het einde van de behandeling. Follow up-data geven aan dat ook na een half jaar nog steeds in 85% van de casussen sprake is van een succes. Voor 2014 zal Zorgkantoren Coöperatie VGZ deze trajecten opnieuw inkopen. Het is een alternatief voor de veelal gedwongen opname van jongeren met een LVB en antisociale en oppositionele persoonlijkheidsproblematiek.

Service Organisatie voor alle burgers Het stelsel van de Langdurige zorg in Nederland verandert. De zorg die nu binnen de AWBZ valt, wordt opgeknipt. De zware intramurale zorg op het gebied van de gehandicaptenzorg en de verpleging en verzorging wordt Oordeel over dementieondergebracht in de nieuwe Wet zorg in de regio in kaart Langdurige Zorg (WLZ). Thuisverpleging gebracht en langdurige ggz gaan naar de zorgverzekeringswet (ZVW). De Iedere twee jaar onderzoekt Alzheimer resterende zorg wordt overgedragen Nederland samen met NIVEL de naar de gemeenten in Nederland dementiezorg in Nederland met de Op maandag 23 september 2013 (Jeugdwet en Wmo). De beoogde Dementiemonitor Mantelzorg. In dit bezochten meer dan duizend familieonderzoek geven mantelzorgers hun leden en andere naasten van mensen ingangsdatum is 1 januari 2015. Enkele gemeenten hebben de behoefte oordeel over dementiezorg. Naast een met dementie de Mantelzorgdag uitgesproken dit traject gefaseerd en landelijke rapportage worden er Dementie in Alkmaar. Zij namen deel rapportages per dementieketen aan diverse workshops, bezochten de met minimale risico’s voor de klant te opgesteld (bij minimale respons van informatiemarkt, woonden lezingen bij doorlopen. Vanuit de Drechtsteden 30 mantelzorgers). De rapportages en genoten van een wellness-activiteit. (6 samenwerkende gemeenten) is bieden nuttige aanknopingspunten om Bart Beerepoot, zorginkoper AWBZ bij duidelijk aangegeven dat zij streven de zorg binnen de dementieketen nog het Zorgkantoor Noord-Holland Noord, naar een Service Organisatie voor alle burgers. Om dit goed te kunnen beter af te stemmen op wensen en gaf een lezing over de veranderingen neerzetten, is meer tijd nodig dan nu behoeften van de mantelzorger. De binnen de AWBZ en de gevolgen Dementiemonitor Mantelzorg loopt daarvan voor mantelzorgers. Voor hen beschikbaar. Samen met de Drechtnog t/m december 2013. U kunt helpen is het vaak een lastig onderwerp omdat steden onderzoeken de VGZ Zorgkantoren nu de mogelijkheden om tijdens door de monitor onder de aandacht te zij vaak al tegen de grenzen van hun de overheveling en gedurende een brengen bij mantelzorgers en hen te kunnen aanzitten. Vaak hebben ze het periode van tenminste twee jaar daarna vragen om medewerking. Zij kunnen beeld dat in de toekomst nog meer de vragen online beantwoorden via inzet verlangd wordt om de kwetsbare vanuit Coöperatie VGZ ondersteunende diensten te verlenen op het vlak van de www.alzheimer-nederland.nl/dmm. naaste te ondersteunen. Ook de U kunt ook schriftelijke vragenlijsten mantelzorgpas en de mantelzorgfolder WMO. Denk hierbij aan administratie aanvragen bij Maaike Hootsen van werden geïntroduceerd. Deze producten en declaratie, koppeling van vraag en aanbod en advisering op het vlak van Alzheimer Nederland: zorgen ervoor dat de mantelzorger inkoop. De intentie is om hieraan een m.hootsen@alzheimer-nederland.nl makkelijker de deur uit durft te gaan, pilot te koppelen op het vlak van of 033 303 25 46. In maart 2014 zijn zich veiliger voelt en weet waar informatievoorziening, zoals die in de resultaten per dementieketen mogelijkheden voor ondersteuning de nieuwe situatie vorm moet krijgen. beschikbaar. Coöperatie VGZ is te vinden zijn. Voor gemeenten en medefinancier van het onderzoek en zorgverzekeraars is het een gezamenlijk Duidelijkheid over de definitieve heeft input geleverd voor de vragenuitdaging de mantelzorger overeind te doorgang van dit traject wordt verwacht in januari 2014. lijst. VGZ gebruikt de uitkomsten van houden. Stichting Geriant en haar het onderzoek door (zorginkoop-) cliëntenraad organiseerden de afspraken te maken met de ketens Mantelzorgdag in het AFAS-stadion over de verbeterpunten. van voetbalclub AZ in Alkmaar. Univé Zorg was hoofdsponsor.

Een dag voor mantelzorgers

metzorg 05

thuis bij de klant

06 metzorg

“Die pas is mijn grote vriend” Netty van der Burgt (70) heeft sinds november 2012 de Mantelzorgpas in haar portemonnee. Daarop staan de telefoonnummers van haar kinderen, zodat hulp verleners contact met hen kunnen opnemen, mocht haar iets overkomen. Een hele geruststelling voor haar man Adrie (70), die vanwege zware COPD vrijwel continu haar zorg nodig heeft. “Heb je je portemonnee wel bij je? Dat is het eerste wat ik vraag als zij naar buiten gaat”, zegt Adrie van der Burgt. Hij moet er niet aan denken dat zijn vrouw iets overkomt, want hij kan letterlijk niet zónder haar. Vierentwintig uur per dag heeft hij haar hulp nodig. Voor de dagelijkse verzorging, om de zuurstof aan te sluiten of hem gerust te stellen als het hem eens teveel dreigt te worden. Hij heeft nog maar tien procent longcapaciteit over en

heeft vaak ook niet de adem om te zeggen wat hij te zeggen heeft. “Behalve dat slangetje naar de zuurstof zien mensen er niets van. Daardoor houden ze ook niet zomaar rekening met je.”

Dichtbij

"Uw ziekte heeft dus een enorme impact op jullie leven en dat van uw kinderen”, stelt Helma Vermeer, consulent van De Mantelzorgwinkel in Uden vast. Zij komt bij het echtpaar Van der Burgt sinds zij twee jaar geleden in het centrum van Uden kwamen wonen. “Zolang ik nog alles zélf kan doen, doe ik dat”, zegt Netty van der Burgt. Het echtpaar hoefde nog geen hulp in te schakelen. Daardoor blijft er geld over daarmee is zijn energie nog maar heel om er samen eens een paar dagen uit te beperkt. “Stilzitten is niks voor mij”, gaan. Of om een weekje mee te varen zegt Adrie. Maar hij heeft gewoon de met de Zonnebloem, zoals afgelopen energie niet meer. Een winkel heeft zomer. “Heerlijk”, verzucht Netty. hij al lange tijd niet meer van binnen “Hoefde ik even niets te doen.” Ze zorgt gezien en zelfs het loopje naar de met liefde voor hem hoor, maar het is keuken is een hele onderneming. wél zwaar. Adrie heeft het er moeilijk Adrie, van zichzelf een echter prater, mee dat hij steeds zo’n groot beroep

"Zolang ik nog alles zélf kan doen, doe ik dat”

moet doen op zijn vrouw: “Dan zie ik haar maar sjouwen – en ik zit maar op de bank”. Het vliegt hem ook aan dat hij zo afhankelijk is van haar zorg: stel dat haar wat overkomt, wat dan? Zijn emoties benemen hem dan soms letterlijk de adem. En daarover maakt Netty zich dan weer bezorgd.

Afspraken Toen ze vorig jaar via de Mantelzorgwinkel hoorden over de mantelzorgpas, wisten ze meteen dat het iets voor hen was. Van hun vier kinderen wonen er drie dichtbij. Binnen twee uur kunnen ze bij hun vader thuis zijn, als dat nodig is. Alle zorg voor Adrie hebben ze als familie doorgesproken.

metzorg 07

dat er iemand thuis zit die zorg nodig heeft en de achterwacht inschakelen. De pas heeft het formaat van een bankpasje. Er staan de namen en telefoonnummers op van degenen die de mantelzorger vervangt wanneer deze plotseling uitvalt. Bij de pas hoort een map waarin de mantelzorger alle belangrijke informatie en dagelijkse gewoontes van de zorgvrager bijhoudt. Een vervanger kan hierdoor makkelijker inspringen en weet waar hij terecht kan voor ondersteuning. Het Expertisecentrum Familiezorg in Tilburg De afspraken en contactgegevens staan in de map die nu altijd op een vaste plek op tafel ligt. De Mantelzorgpas maakt de zorg beter bespreekbaar, weet consulent Helma: “Welke zorg neemt de mantelzorger intussen allemaal op zich? Op wie kan hij of zij terugvallen voor hulp en ondersteuning?

pas is daarom ook belangrijk voor mantelzorgers van mensen met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH), dementie of een psychische aandoening, vertelt Helma: “Zij zijn vaak minder goed in staat om hulp te vragen en hun behoeften kenbaar te maken.” Adrie voeg er aan toe: “Het geeft ons

“Het geeft ons veel rust dat we het nu zo geregeld hebben.”

introduceerde de 'Mantelzorgpas' vorig jaar. Diverse zorgkantoren hebben het systeem al overgenomen. Uit een enquête onder de deelnemers in Tilburg blijkt dat de pas hen een gerust gevoel Een gesprek daarover schept duideveel rust dat we het nu zo geregeld geeft, dat mantelzorgers nu vaker de lijkheid voor alle betrokkenen. De hebben. Netty is een stevige vrouw, zorgvrager en de mantelzorger kunnen maar er kan haar ook iets overkomen. deur uitgaan en dat zij ook meer begrip ervaren van derden voor hun situatie. // zo zelf ook zaken aankaarten. Zo kun Als ze haar nu vinden en ze zien dat je in alle rust bedenken hoe je de zorg kaartje, dan bellen ze onze kinderen. In de regio Noord-Oost en Middengeregeld wilt hebben. Dat lukt niet als Die pas is mijn grote vriend!” Brabant is de Mantelzorgpas via je al in paniek bent.” De mantelzorg-

De mantelzorgpas

Wat als je als mantelzorger in het ziekenhuis belandt en je zieke partner, kind, ouder of vriendin zit alleen thuis? Om de stress bij mantelzorgers te verminderen is de Mantelzorgpas bedacht. Deze wordt gefinancierd door de Zorgkantoren Coöperatie VGZ en is gratis beschikbaar voor álle mantelzorgers. Op deze pas kunnen hulpverleners in geval van nood zien

08 metzorg

De Mantelzorgwinkel aan te vragen, bel 0413 33 47 80 of mail naar info@demantelzorgwinkel.nl. Voor de regio NHN is de pas aan te vragen via het Mantelzorgcentrum 072 562 76 18 of kijk op www.mantelzorgcentrum.nl Voor de regio Midden-Holland is de pas aan te vragen via Palet Welzijn 0800 935 94 56 of kijk op www.paletwelzijn.nl

Wanneer welke medicijnen?

PIL

innovatie De Medido is een slimme medicijndoos die via internet verbonden is met de apotheek en de zorgcentrale. Deze staat thuis bij een cliënt maar kan ook meegenomen worden naar bezoek of op vakantie. Hij of zij blijft langer zelfstandig en krijgt altijd exact op tijd de juiste medicijnen. Die zijn er vooraf ingezet door de apotheker. Via een webportal stelt hij de tijd in als ze moeten worden ingenomen. Op dat moment geeft de Medido een piepsignaal. De cliënt drukt op de knop bovenop de medicijnbox en krijgt een zakje met het juiste medicijn. Neemt de gebruiker de medicijnen niet, dan gaat via internet een waarschuwing naar de Zorgcentrale. Deze bellen met de cliënt of sturen een thuiszorgmedewerker langs om te kijken wat er aan de hand is. De klant is voor de inname medicatie en op het juiste moment niet meer

Zijn ze wel ingenomen?

afhankelijk van de komst van de thuiszorg, maar draagt hier zelf zorg voor, geholpen door Medido. www.innospense.com metzorg 09

wetenschap

Quality of Life meten. Het Three-level Outcome Model Quality of Life voor Zorg, Welzijn en Preventie (TOM-QoL) biedt vanuit een bedrijfskundig perspectief zicht op de effecten van interventies van het gezamenlijke voortbrengingsproces in zorg, welzijn en preventie onafhankelijk van hoe deze vanuit de Zvw, WMO, AWBZ en WPG gefinancierd worden. Hierbij is niet het zorgen welzijnsaanbod het uitgangspunt (fee for service) maar de gerealiseerde outcome/ effect voor zowel de klant/patiënt/ burger als de populatie. Het model werkt vanuit twee perspectieven: Het individuele klant/patiënt/ burger-perspectief en het populatie-perspectief. Paul Gielen ontwikkelde dit model voor zijn masterscriptie. Aanleiding daarvoor vormen alle veranderingen in de zorg, waarin de kernwoorden zijn: opsplitsing AWBZ, ontschotten, vraaggericht in plaats van aanbodgericht werken, samenwerking tussen instanties en eigen regie van burgers. Levert dit betaalbare zorg op? En welk effect hebben de interventies in de zorg op de kwaliteit van het leven van de klant/patiënt/burger? Welke indicator kan daarvoor worden gebruikt? Enkele alinea’s uit zijn scriptie. “Tot dusver worden in de zorg hooguit procesindicatoren toegepast om sturing

10 metzorg

te geven aan de zorg. Die hebben meestal alleen betrekking op de inspanningen (het proces of het product of de dienst) van de zorg. En zeggen weinig over het effect voor de klant. Er zijn ontwikkelingen om de waarde van zorg te bepalen door de kosten in de tijd te registreren en deze af te zetten tegen de klantervaring i.e. het effect op de kwaliteit van leven van de klant. CQ-indexen worden uitgebreid met PROMs (Patient Reported Outcome Measures) die de bijdrage aan de kwaliteit van leven inzichtelijk moeten maken. Het blijft echter meestal beperkt tot de Zvw gefinancierde zorg en tot gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven.” “Zorg is echter individueel gericht terwijl preventie en welzijn ingezet worden voor een groep inwoners of populatie in de samenleving. Preventie en welzijn vallen onder het gemeentelijke domein en gaan uit van gebiedskenmerken en gezondheidsindicatoren in een gebied. De financieringen van individuele zorg en populatie-gebonden welzijn en preventie-interventies zijn niet op elkaar afgestemd. Bovendien wordt binnen de eigen sector aanbodgericht gewerkt en ontbreekt het aan gezamenlijke doelstellingen en werkwijzen.” “Kortom: er is nog geen adequate (generieke) outcome-indicator voorhanden om het effect van de interventies in zorg en welzijn te meten of te sturen richting de gewenste doelstellingen. Willen de veranderingen überhaupt effect sorteren op de kwaliteit van

leven van klant/patiënt/burger, dan moeten deze gericht zijn op gedragsverandering van de klant/patiënt/ burger om meer verantwoordelijkheid te nemen voor zijn gezondheid en participatie in de zorgen welzijnsinterventies. Daarnaast moeten verbetering van de kwaliteit van zorginterventies, ondersteunende diensten en preventieve maatregelen leiden tot gewenste kostenbeheersing in de publieke sector. In het overheidsbeleid zijn vier veranderlijnen te onderscheiden die veel samenhang vertonen: 1. Patient centered care, cure en preventie met zelfmanagement en e-health 2. Populatiegerichte benadering 3. Sturing op outcome/effect 4. Verandering van klant/patiënt gedrag Op het gebied van deze vier veranderlijnen is internationaal onderzoek gedaan naar vormen van populatiegerichte zorg en patient centered integrated care, cure en preventie. Ook in Nederland wordt ervaring opgedaan met de eerste proeftuinen. Hierbij ligt de focus sterk op populaties in de zorg met een bepaalde medische indicatie en op het bepalen van de waarde van een medische interventie of het bewerkstelligen van substitutie van de tweede naar de eerste lijn. VGZ doet dit bijvoorbeeld in Maastricht, Haarlem en Eindhoven. Echter, in de wijze van financieren (fee for service) en de aard van de dienstverlening (aanbodgericht en niet vraaggestuurd), verandert niet veel.”

(Concept) Model outcome-sturing Kwaliteit van Leven en Welzijn

Persoonskenmerken (NAW, geslacht, inkomen, opleiding ...)

diensten door transparante sturing op effect/outcome. Dit leidt tot een meer

Gezondheidskenmerken (BMI, beweegnorm, bloeddruk, diagnose, ...) Individu

kosteneffectieve inzet van publieke

middelen en wijze van organiseren.

Populatie

• Gezamenlijke populatiegerichte

Hulpvraag

SF 36

Gezondheid gerelateerde Qol

Welzijn gerelateerde Qol

ASCOT

Gemeente & Zorg verzekeraar

benadering door gemeenten en zorgver zekeraars uitgaande van kwaliteit van leven én welzijn brengt selectieve preventie (public health) en geïndiceerde preventie vanuit zorg en ondersteunende

Scoring in relatie tot leeftijd gerelateerde Qol RVM en Qosc ASCOT

Profiel Qol (% vermindering en verbeterpotentieel)

Inzet/effort veranderbereidheid

Interventie (pakket)

Fase veranderbaarheid, Triade model

Kosten interventies (ZVW, WMO, AWBZ, WPG)

Individu Paul Gielen, onder begeleiding van professor Emile Curfs, 2013

Resultaat Qol verbetering na interventie/6mnd/1jr

Model Op basis van literatuuronderzoek, deskresearch, kwalitatieve inhoudelijke gesprekken met deskundigen en interviews met toonaangevende stakeholders komt Gielen met een nieuw model dat vanuit een bedrijfskundig perspectief zicht biedt op het gezamenlijke voortbrengingsproces in zorg, welzijn en preventie. “Hierbij is dus niet het zorgen welzijnsaanbod het uitgangspunt maar de gerealiseerde outcome/ effect voor de klant/patiënt/burger én de populatie. Het model start bij de hulpvraag door de klant/patiënt/burger (patiënt centered). Het incorporeert kwaliteit van leven, kwaliteit van welzijn en de eigen inzet van de klant/ patiënt/burger. Hierbij is effectmeting in de tijd mogelijk waarbij de effectiviteit van de interventies en de kosten ervan kunnen worden geobjectiveerd. Hierdoor is ook de toegenomen waarde van de interventies meetbaar. In het model wordt gebruik gemaakt van een objectief klantprofiel gebaseerd op

diensten bij elkaar. Deze preventievormen kunnen vervolgens effectiever worden

Socio/Psycho/ Som. & Omgevings interventies

Zorg Welzijn Preventie Veiligheid Milieu Wonen Opleiding Arbeid ...

ingezet gebaseerd op actuele profielen van de patiënten/burgers, van de populatie en van hun inzet/veranderbereidheid. 3. Beleidsniveau • Op basis van geregistreerde profielen van een populatie in een gebied en de daar-

Organisatie Beleid

voor uitgevoerde interventies kunnen gemeenten en zorgverzekeraars

kwaliteit van leven en kwaliteit van welzijn, passend bij de domeinen van de International Classification of Functioning Disability and Health (ICF) (WHO, 2001). De gewenste gedragsverandering en veranderingen worden in het zorgen welzijnssysteem op drie niveaus gefaciliteerd:

preventief beleid ontwikkelen, over de domeinen heen, gericht op verhoging van de gemiddelde profielscore van kwaliteit van leven en welzijn. • Outcome/effect kan worden gebruikt als uitgangspunt voor financiering (inkoop) van zorg, welzijn en preventie, maar ook voor een herstructurering van organisatie en structuur van de zorg.”

1. Individueel patiënt niveau • Het bevorderen van patient centered integrated care en cure over de domeinen

Lopende zaken TOM-QoL:

heen, bestaande uit een effectieve

• NPCF wil met het model de transities

bijdrage aan de hulpvraag en passend bij het individuele profiel van kwaliteit van leven en welzijn. • Het ontwikkelen van meer keuzebewustheid van de hulpvrager door het

in de zorg monitoren, gaat in de lead richting CVZ en Actiz • ZonMW wil proeftuinen meefinancieren passend bij activiteiten van zorg en ondersteuning in de buurt

zichtbaar maken van het effect van het

• VWS belegt meeting met meerdere

interventieaanbod, en de kosten ervan,

interne afdelingen en het RIVM

op de kwaliteit van leven en welzijn, gerelateerd aan de eigen inzet.

• TNO heeft TOM-QoL in de plannen voor 2014 opgenomen als een van de programmalijnen. Er is financie-

2. Organisatieniveau

ring vrijgemaakt voor de ontwikke-

• Verbetering van de kwaliteit van het

ling van een app ter ondersteuning

aanbod van zorg en ondersteunende

van de voorbereidingsfase.

metzorg 11

in gesprek

12 metzorg

“We zijn een beetje als één grote familie” Zelf geniet de heer Eegdeman rustig van zijn middagslaapje, maar buiten, in de binnentuin van woonlocatie Wilgenhoven, is het een levendige boel. Bezoekers maken een praatje met elkaar, verzorgers groeten iedereen vrolijk. "Gezellig hè", zegt verpleegkundige Rik Remmerswaal (33). "Het voelt hier als een kleine gemeenschap op zich: bewoners, verzorgend personeel en familie." Meneer Eegdeman woont sinds twee jaar in de kleinschalige woongroep voor demente mensen in Stolwijk. Zijn zoon Krijn Eegdeman (58) komt hem een paar keer per week opzoeken. De echtgenote van de heer Eegdeman woont zelfstandig in een appartement boven de woongroepen in Wilgenhoven en komt iedere dag op bezoek bij haar man. "Ze hoeft maar de lift te pakken en ze is bij hem", zegt haar zoon.

Wat is het idee achter de particpatie? In de zomer van dit jaar kregen moeder en zoon Eegdeman en alle andere familieleden en partners van de bewoners van Wilgenhoven te horen dat zorgorganisatie Vierstroom van hen verwacht dat zij minimaal vier uur per maand ‘wat bijdragen aan het welzijn van de bewoners' - meehelpen in de woongroep dus. Het is geen wettelijk verplichting, wel een morele plicht. Wat vond Krijn Eegdeman van die regel? "Niet meer dan normaal! Sterker nog: vier uur per maand is hartstikke weinig. In de media leidde die zogenaamde verplichting voor veel ophef, maar hier niet hoor. Dit is

een dorp, hier zijn mensen begaan met elkaar.Ik kwam al veel bij mijn vader, en dat doe ik nog steeds."

maken: gewoon een gesprekje aanknopen met de bewoners of een spelletje met ze doen. Het leidt tot verrassende situaties, vorige week zag Wat doet u zoal om hulp te ik Krijn ineens op een trap in de bieden op de woongroep? binnentuin een boom staan snoeien. Eegdeman: "Één keer in de drie weken Toen dacht ik wel even: hoort dit wel? doe ik de boodschappen voor twee Maar van de andere kant: waarom niet?" woongroepen. Verder doe ik allerlei Eegdeman: "Hier boven, naast mijn handen spandiensten die toevallig moeder, woont een heel actieve man. voorbij komen. De kopjes van tafel Hij was van plan die bomen te snoeien, opruimen, de tafel dekken. Heel normale maar ik zei: daar komt niks van in, jij dingen, dat doe je thuis toch ook?" gaat dat trappetje niet op. Ik doe het Remmerswaal: "Het hoeft niet wel. Op een ochtendje heb je zo vier, ingewikkeld te zijn. We vragen niet vijf bomen gedaan."

“Het zijn kleine alledaagse dingen waarmee mantelzorgers het verschil maken.” van de mantelzorgers om uitgebreide bingoavonden te gaan organiseren ofzo. En we vragen ook niet om zorgtaken over te nemen. Die blijven de zorgprofessionals doen. Het zijn de kleine alledaagse dingen waarmee mantelzorgers het verschil kunnen

Is er sinds de nieuwe participatieregel iets veranderd? Eegdeman: "Nou, eigenlijk niet. Ik vind het vanzelfsprekend om te helpen. De familieleden van de andere bewoners van de woongroep zijn al net zo. We zijn een beetje als één grote familie."

metzorg 13

Remmerswaal: "Precies. Het mooie is: als een mantelzorger hier vaak komt, herkennen de andere bewoners van de woongroep hem op den duur ook. Ze weten natuurlijk niet écht wie het is, maar die mantelzorger wordt wel een bekend gezicht voor ze. Dat geeft hen een vertrouwd gevoel. Bovendien leren de mantelzorgers ook elkaar wat beter kennen. Het creëert betrokkenheid als je van elkaar weet: ah, dat is de zoon van meneer X, of de dochter van mevrouw Y."

Welke effecten heeft die betrokkenheid op de bewoners? Remmerswaal: "Door mensen als Krijn, die met een lach binnenkomen, gaat het welzijn van de bewoners omhoog. Want de bewoners denken: hé wat leuk, daar komt weer iemand die aandacht voor mij heeft. En hé hij kent mijn naam! Hij weet dus wie ik ben. Aandacht vindt iedereen fijn." Eegdeman: "Als ik hier kom met mijn kleindochter, dan zie ik die oude mevrouwtjes gewoon opfleuren bij

14 metzorg

zo'n klein meisje. Dat is zó mooi." Remmerswaal: "Precies! Dan weet je waar je het voor doet. Daar doe ik het óók voor, daarom werk ik in de zorg."

Wat vindt u van de samen werking met de mantelzorgers, meneer Remmerswaal? Hoe steunt dit u in uw werk? Remmerswaal: "Wij kunnen nog zo hard ons best doen, de familieleden kennen de bewoners natuurlijk veel en veel beter dan wij. Als je goed contact hebt met familieleden en partners kom je meer te weten over

ben ik ook melkman geweest." Remmerswaal: "Als ik meneer Eegdeman 's ochtends ga wekken, is hij vaak een beetje pinnig. Hij zit dan niet goed in zijn vel. Meestal vraagt hij hoe laat het is. 'Zo laat al?', klinkt het vervolgens. 'Vroeger stond u veel eerder op hè? U moest de melk gaan brengen', zeg ik dan. Zo hebben we meteen een gesprek, waardoor hij zich beter op zijn gemak gaat voelen. Door het verleden te gebruiken, lukt het contact te maken. Juist voor die aanknopingspunten uit het verleden heb je de familie nodig. Uit zichzelf

“Goede zorg kan eigenlijk niet zonder de hulp van familie.” de achtergrond en geschiedenis van de bewoners. Dat vind ik heel fijn." Eegdeman: "Tijdens mijn eerste ontmoeting met Rik hadden we het meteen al over het beroep van mijn vader: eerst boer, toen melkman. Zelf

komen de bewoners helaas niet meer met die verhalen. Ik kan daarom wel stellen: als je de zorg voor deze mensen goed wil doen, kun je eigenlijk niet zonder de hulp van familie." //

Zelfkennis

innovatie

Wanneer werd ik boos?

De gebruiker van de app Daybook voert allerlei gegevens over zichzelf in op zijn tablet. Met Daybook monitort hij zichzelf en krijgt inzicht in eigen gedrags- en leefpatronen. Wanneer krijg ik een woedeaanval? Ook kan hij of zij daar actie aan verbinden. Wanneer kan ik beter een vriend bellen of een rondje gaan lopen bijvoorbeeld? De app is ontwikkeld door een ex-ggz-cliënt met financiële steun van Coöperatie VGZ en GGZ NHN. Meer informatie: p.klumpenaar@ggz-nhn.nl of mvolkers@qualityinmind.nl of kijk op www.daybook.nl Vanaf medio december online.

Wat gebeurde er toen?

Wat maakte mij boos?

metzorg 15

met andere ogen

Wat kunnen we doen om de zorg te verbeteren? Iedereen kan suggesties daarvoor aandragen bij Coöperatie VGZ Zorgvernieuwing. Een daarvan is ‘I Cook 4 You’, een idee dat de Vrijwilligers en Mantelzorg Centrale Almere (VMCA) indiende bij Coöperatie VGZ. Leerlingkoks maken een goede maaltijd voor drukke mantelzorgers die zelf nauwelijks aan koken toekomen.

16 metzorg

Zorgen voor mantelzorgers Een mantelzorger heeft niet alleen een zorgtaak, maar vaak ook een baan en/of een gezin. Het is een hele uitdaging om aan het einde van de dag ook nog eens te koken. Dat schiet er nogal eens bij in en de keuze valt op een snelle, maar minder gezonde hap.

Wens “Iemand die voor me kookt.” Die wens hoorde de Vrijwilligers en Mantelzorg Centrale Almere (VMCA) geregeld toen zij aan hun achterban vroegen waarmee zij onder meer geholpen zouden zijn. De VMCA maakte daar een idee voor het project ‘I Cook 4 You’ voor. Zij dienden het in bij Coöperatie VGZ in het kader van de wedstrijd VoorGoedeZorg waar vernieuwende ideeën welkom zijn. Daarmee wonnen ze praktische ondersteuning en advies om het idee te realiseren. In mei ging I Cook for You van start in de Stedenwijk van Almere.

Steun Rundergehakt met bruine uiensaus, marquise puree en gebraisseerde andijvie met rookspek is deze keer het gerecht van de week. Voor EUR 3,- wordt het gemaakt én thuis metzorg 17

bezorgd bij de mantelzorgers. Ze zijn er blij mee. “Het smaakt naar meer! Wij zijn echt blij met dit project/initiatief!”, laat een van hen weten op de website icook4you.nl. Overigens is het niet eenvoudig om de kosten laag te houden, vertelt Jos Alders, projectcoördinator Informele Zorg van de VMCA: “We hebben moeite om quitte te spelen. Voor 2013 en 2014 is een sponsor gevonden die een gedeelte van de kosten op zich neemt.”

Leerlingen De maaltijden worden verzorgd door leerlingen van de VMBO-MHV-school Echnaton. Eén keer per week (op donderdag) koken zij een betaalbare en dagverse maaltijd voor een wisselend aantal mantelzorgers en hun gezinnen. Zij bezorgen deze zelf met de ‘I Cook 4 You’-bakfiets. De leerlingen zijn trots op hun werk. De school vindt het positief dat zij koken, zelf verantwoordelijk zijn en in

“Koken schiet er bij in voor drukbezette mantelzorgers” contact komen met mensen uit de buurt. Zo levert het initiatief ‘I Cook 4 You’ voor iedereen iets op: mantelzorgers een goede maaltijd en leerlingen een zinvolle praktijk ervaring. En indirect is de zorg natuurlijk gebaat bij mantelzorgers die zich gesteund weten en hun werk blijvend aankunnen. Jos Alders: “Sinds het schooljaar 2013 heeft de school de coördinatie van het project overgenomen. VMCA zorgt voor promotie van het project onder mantelzorgers en verzorgt de inschrijvingen.

Kookprojecten. Aan het begin van het project was er veel belangstelling vanuit het land. Jos Alders: “Nu er meerdere initiatieven worden getoond om bijvoorbeeld in de buurt te koken, merk ik dat het verzorgen van maaltijden op meerdere manieren wordt uitgevoerd. Zo zijn er ook zorginstellingen die voor mantelzorgers koken, kookprojecten, eettafels en bepaalde doelgroepen die voor buurtbewoners koken.” Alders geeft aan dat ook de school altijd open staat voor samenwerking om het project uit te breiden, afhankelijk van personele mogelijkheden.

18 metzorg

Ervaring. Wat zou Jos Alders meegeven aan een instantie die een soortgelijk project wil opzetten? â&#x20AC;&#x153;Mijn advies is om intensief contact te hebben met de doelgroep. Vaak zijn mantelzorgers te bescheiden. Ze denken dat een ander het harder nodig heeft. Juist door persoonlijk contact en hun belastbaarheid en behoeften na te vragen, helpt de mantelzorgers over de drempel te komen. Het gaat erom dat ze zichzelf toestaan de verlichtende dienstverlening te benutten. Uiteindelijk maken ze dankbaar gebruik van het aanbod.â&#x20AC;? //

metzorg 19

met zorg geregeld

De Zorgkantoren Coöperatie VGZ zijn actief in de regio’s Midden-Brabant, Midden-Holland, Nijmegen, Noordoost-Brabant, Noord- en Midden-Limburg, Waardenland en Noord-Holland Noord. Op deze pagina’s vindt u een paar voorbeelden van wat hun inzet bijdraagt aan betere zorg.

Open voor zorgvernieuwing Coöperatie VGZ nodigt verzekerden en zorgaanbieders uit mee te denken over verbetering van zorg, of het nu gaat om medische kwaliteit, klantbeleving en/of zorgkosten. Sluit het voorstel aan bij de behoefte van de patiënt? Is er een duidelijk voordeel voor de patiënt of zijn omgeving? Dat zijn belangrijke criteria. Het idee moet nieuw zijn in Nederland en

Werk mee aan betere zorg. een indiener moet zelf tijd en/of geld in het project willen steken. Van belang is ook of het aansluit bij een van de thema’s van Coöperatie VGZ. Een team komt zes keer per jaar bij elkaar om de ingediende voorstellen te beoordelen. De indiener krijgt binnen twee maanden een

reactie. Alles over het indienen van een voorstel is te vinden in het digitale loket Zorgvernieuwing, vgz.nl/overvgz/vernieuwing-inde-zorg. Hier is een een link naar het platform ‘Deel het met VGZ’ (deelhetmet.vgz.nl) waar wensen en ideeën over de zorg welkom zijn zonder uitgewerkt plan.

Zelfstandig en verzorgd In een vertrouwde omgeving.

Centraal in het Brabantse dorp Haps ligt de SchitteRing, een multifunctioneel zorgcentrum. met zes bewoners per groep en is tijdens de laatste levensfase deel Er wonen senioren met dementie sterk verbonden met de dorpsgeuit te blijven maken van hun of een verstandelijke beperking in meenschap. De band met vrijwilvertrouwde omgeving in het eigen een kleinschalige woonvorm. ligers en mantelzorgers en een dorp. Dit is een voorbeeld hoe de De begeleiding en verzorging is in thuisgevoel staan centraal. Oudere V&V en de gehandicaptenzorg handen van Zorgcentra Pantein en mensen met psychogeriatrische samen de leefbaarheid van kleine Dichterbij. Zij namen het initiatief aandoeningen en/of een verstankernen ondersteunt door intersectot de SchitteRing. Het woonzorgdelijke beperking, dieeen 24-uur nabije samen Wie te werken. Coöperatie Onderwerp van gesprek: kan de klant zijn budget op juiste maniertoraal beheren? gaat de zorg centrum telt vier groepswoningen zorg nodig kunnen zorgde voor de financiering. verlenen en tegen welk tarief (budgetplan)? Wathebben, zijn rechten enzo plichten VGZ van de klant?

20 metzorg

Het begint met een dak Niet eerst een heel begeleidingstraject doorlopen met als beloning een eigen huis, maar juist als eerste stap een eigen huis - Housing First. Dat is de methode die Leger des Heils in Dordrecht volgt. Er is een klein aantal voorwaarden: huur betalen, geen overlast veroorzaken en begeleiding accepteren. Housing First is voor chronische dak- en thuislozen die zorg meden, regelmatig overlast veroorzaakten en daardoor in contact kwamen met politie en justitie. Zij hebben veel problemen tegelijk waarbij

Met een woning krijgen mensen nieuwe perspectieven. eerdere hulptrajecten zijn mislukt. Sociale dienst, woningcorporaties en subsidiegevers werken samen aan Housing First. Er zijn met de Zorgkantoren van Coöperatie VGZ afspraken gemaakt over de financiering (cliëntgebonden) en de gemeente Dordrecht betaalt een bijdrage voor de ontwikkelkosten. Inmiddels zijn zeven cliënten gehuisvest na jarenlang dakloos te

zijn geweest. Met een woning krijgen de mensen nieuwe perspectieven, beginnen zich weer af te vragen wat belangrijk is in het leven en raken gemotiveerd om te werken aan hun toekomst. Ze vragen om schuldhulpverlening en om (vrijwilligers)werk. Kwaliteit van leven gaat omhoog, de overlast vermindert en de kosten dalen. Een vicieuze cirkel is doorbroken.

met zorgen Vooruitkijken en een structurele aanpak zijn nodig om goede mantelzorg te waarborgen.

metzorg 21

klant aan het roer

“Als ik het in de zorg voor het zeggen had, dan…” Wat zou jij doen als jij aan het roer stond in de zorg? Deze keer gingen we naar activiteitencentrum de Zilvermeeuw in Alkmaar. Dit centrum biedt werk en dagbesteding aan mensen met een lichamelijke handicap, chronische ziekte of niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Zes cliënten en een vrijwilligster hadden wel een antwoord klaar. “…werd er niet bezuinigd op voorzieningen die belangrijk zijn voor de kwaliteit van leven voor gehandicapten, zoals vervoer. Nu zeggen mensen soms hun afspraak voor behandeling af omdat ze geen geld hebben voor een taxi.” “…en dan zouden gehandicapten minder formulieren hoeven in te vullen en terug te sturen.” René Bark (44)

“…zou de instelling voor dag behandeling waar ik als vrijwilliger werk niet verdwijnen. Dat gebeurt nu wel. Dat vind ik heel erg. Mensen met een aandoening vinden daar zó veel: bezigheid, gezelligheid, sociale contacten.” Vera Melker (60)

“…hadden we soms wat meer contact met de begeleiding. Nu gaat dat goed, maar een tijdje terug was er veel verloop onder het personeel en kende je elkaar soms niet eens meer bij naam.” Peter van der Vlugt (69)

“…zou ik graag zorg krijgen voor mijn lichaam. Bijvoorbeeld fysiotherapie en massage doen mijn lichaam erg goed en helpen goed te blijven lopen.” Esther Boers (30

“…zou er meer ruimte zijn voor spontane acties. Nu moet ik wekenlang van tevoren al begeleiding aanvragen als ik ergens naartoe wil, naar een feest of een festival.” Dennis Prins (21)

“…zou ik ervoor zorgen dat het geld dáár komt waar het echt nodig is: bij de dagelijkse zorg voor mensen. En niet te vergeten bij de mantelzorgers die daaraan bijdragen.” Evert Hoogendonk (59)

De klant aan het roer Keuzevrijheid en zeggenschap voor klanten, daar hecht Zorgkantoren Coöperatie VGZ grote waarde aan. Concreet betekent dat onder meer: de klant helpen zijn weg te vinden binnen de AWBZ, keuze bieden uit zorg in natura of een eigen pgb en begrijpelijke informatie over de zorg geven. Kortom, de rol vervullen van vraagbaak, adviseur of gids. Maar ook leggen we vast wat klanten van ons kunnen verwachten.

22 metzorg

â&#x20AC;&#x153;â&#x20AC;Śzorg ik dat mensen met een beperking erop uit kunnen en ook eens op vakantie kunnen. Met begeleiding die nodig is.â&#x20AC;? Wendelien Sprenkeling (44) metzorg 23

het laatste woord

“Sluipenderwijs wordt er steeds meer een beroep op je gedaan. Het beperkt je wel degelijk in je sociale leven.” Vroukje Hartlief, al 33 jaar mantelzorger voor haar man Jan, wordt geïnterviewd voor een lokale Drentse krant.

024 metzorg