#DO18

NUMER 3[18]/2015 NIEREGULARNIK BEZPŁATNY

W NUMERZE: /ZMIANY W POLSKIEJ POLITYCE/ /KRYTYCZNE SPOJRZENIE NA REFERENDUM/ /WAKACYJNE PODRÓŻE PO WSCHODZIE/ /POMYSŁY NA STUDENCKIE PRAKTYKI/ /POLSKA FILOZOFIA POLITYCZNA/

DRUGI OBIEG Bez nieDOpowiedzeń Wakacje – dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich są już tylko wspomnieniem, jednak dla studentów nadal trwają w najlepsze! To właśnie my, studenci, należymy do tej uprzywilejowanej grupy, która może cieszyć się wakacjami aż przez trzy miesiące! Wiemy jednak, że okres ten dla wielu z Was nie był czasem wypoczynku, wylegiwania się na piasku i picia drinków z palemką. Niektórzy zdecydowali się na realizację studenckich praktyk, inni udali się do pracy, by chociaż przez te dwa miesiące zarobić trochę grosza na studenckie przyjemności.

Mamy jednak ogromną nadzieję, że mimo wszystko zaliczycie ten czas do bardzo owocnych!

Drodzy Czytelnicy!

Zabieramy Was na wakacje! Stery dreamlinera „Drugi Obieg” przejmujemy my – Agata Supińska i Wiktor Hunek. Jako nowi piloci, oddajemy w Wasze ręce najnowsze wydanie „Drugiego Obiegu”, pełne różnorodnych tekstów, od lekkich opowiadań po rozprawy filozoficzne. Nie zabrakło w nim oczywiście naszej reakcji na nowo wybranego Prezydenta RP, charakterystyki nowej Pierwszej Damy i komentarza na temat referendum ogólnopolskiego. Będziecie mogli przeczytać także o polskim zamieszaniu wokół religii oraz zakupu śmigłowców, a także poznać historię politycznej kariery Kukiza. Dla osób szukających pomysłu na przyszłoroczne wakacje proponujemy kierunek: wschód. Zachęcamy także do przeczytania artykułów o wakacyjnych stażach – pragniemy, aby zagrzały Was one do działania!

Zapraszamy Was gorąco do debaty na tematy przedstawione w nieregularniku i nie tylko. Znajdziecie nas na naszej stronie internetowej oraz portalach społecznościowych. Jesteśmy otwarci na dyskusję i gotowi do współpracy!

Mamy nadzieję, że numer ten zabierzecie ze sobą do samolotu, w podróż pociągiem, na weekend nad morzem czy też pod namiot. Życzymy Wam przyjemnej lektury i DO_zobaczenia na sali wykładowej!

AGATA SUPIŃSKA WIKTOR HUNEK

KONTAKT

www.drugiobieg.org.pl REDAKTORZY NACZELNI Wiktor Hunek Agata Supińska Z-CA RED. NACZELNYCH Sonia Żogała REDAKCJA Mateusz Ambrożek Bartosz Dudek Artur Kwiatkowski Krzysztof Malaka Raffaella Margaryan Ewelina Morawska Magdalena Mróz Mateusz Paruszkiewicz Kamil Popiela Salome Shainidze Agnieszka Stępień Paweł Topór Alisa Udodik Karol Wodziński

/drugiobieg KOREKTA I ADIUSTACJA Agata Supińska Wiktor Hunek Sonia Żogała PROJEKT OKŁADKI Agata Kruk SKŁAD I ŁAMANIE Wiktor Hunek WYDAWCA Koło Nauk Politycznych ul. Jabłonowskich 5 31-114 Kraków

DO_POLSKA: [04] Wiktor Hunek //Habemus Presidentem [06] Agata Supińska // Pierwsza taka Agata [09] Kamil Popiela // Te-re-fe-rendum [11] Artur Kwiatkowski // Political Cookies [13] Agata Supińska // Biała armia DO_ŚWIAT: [15] Ewelina Morawska //Sowieckie dziedzictwo Estonii [18] Paweł Topór //Imigrancki problem Stanów Zjednoczonych

[20] Krzysztof Malaka //Południowa Korea z bliskiej perspektywy

DO_WAKACJE: [22] Alisa Udodik //Rosyjska podróż przez Ukrainę [24] Salome Shainidze //Turystyka po gruzińsku [26] Alisa Udodlik //Syberyjska niespodzianka [27] Agnieszka Stępień //Czas na staż!

[29] Raffaella Margaryan //Wolontariat w ojczyźnie DO_PERSPEKTYWY I OPINIE: [31] Magdalena Mróz //Kto może, a kto nie może [32] Bartosz Dudek //Obietnice – czy to ma sens?

[34] Sonia Żogała //Nie dla religii w szkole?

[36] Mateusz Paruszkiewicz //Śmigłowcowy zawrót głowy [38] Ewelina Morawska //Polskie Davos od kuchni DO_FILOZOFIA: [40] Wiktor Hunek //Marek Sobolewski [43] Karol Wodziński //Anty-Engels – Kantowski zwrot antynaturalistyczny w filozofii Stanisława Brzozowskiego

[47] Mateusz Ambrożek //Krótka opowieść o homogenizacji DO_UJOT: [50] Koło Nauk Politycznych UJ DO_FELIETON:

3

DO_POLSKA

//WIKTOR HUNEK

Pod takim hasłem zwolennicy Prawa i Sprawiedliwości świętowali zaprzysiężenie nowego prezydenta III RP, Andrzeja Dudy. Pierwsze jego działania raczej rozczarują część wyborców, który uwierzyli w szumnie zapowiadane obietnice następcy Bronisława Komorowskiego.

HABEMUS

PRESIDENTEM

Wyborcy PiS widzą w nowym prezydencie kontynuatora polityki Lecha Kaczyńskiego źródło: president.pl

Dużym echem odbiło się oświadczenie nowego prezydenta An-

biet i mężczyzn, również doczekała się stonowania. Tym razem

drzeja Dudy, że to nie on złoży do Sejmu projekt ustawy doty-

Duda zastrzegł, że w jego mniemaniu, wiek ten zostanie obni-

czącej słynnego programu „500 zł na każde dziecko”. Stwier-

żony, ale emerytura przysługiwać powinna dopiero po przepra-

dził, że tym powinien zająć się, u schyłku kadencji parlamentu,

cowaniu 40 lat. Biorąc pod uwagę, że średnia wieku rozpoczęcia

rząd Platformy Obywatelskiej. W ten dosyć prosty sposób Duda

pracy wynosi w Polsce 22 lata, dla utrzymania systemu emery-

umył ręce przed rozliczaniem go z niemożliwej do zrealizowania

talnego okres ten może być zbyt krótki.

obietnicy wyborczej, która – zdaniem ekspertów – kompletnie zrujnowałaby polskie finanse publiczne.

Inna obietnica, dotycząca obniżenia wieku emerytalnego ko-

4

Również w polityce zagranicznej decyzje Andrzeja Dudy nie wskazują na oczekiwane przez wielu wyborców i polityków nowe otwarcie. Z brakiem specjalnego entuzjazmu spotkał się

plan wizyt zagranicznych prezydenta. Wybór pierwszego kraju,

jącymi wówczas czteroletnimi rządami rodzimej partii, to szansa

do którego udaje się nowa głowa państwa, uznawany jest za

na zbudowanie wizerunku jako silnego i niezależnego polityka,

symboliczny i zwiastujący priorytety prezydentury. Tymczasem

przy jednym tylko warunku, że Andrzej Duda ma ambicje zostać

Estonia jest, według komentatorów, uznawana za powielenie

kimś więcej niż kolejną twarzą w galerii prezydentów.

schematu prezydenta Bronisława Komorowskiego, którego wy-

Chociaż nie będzie to okres ortodoksyjnie rozumianej koha-

bór również padł na jedno z państw

bitacji, nie jest przecież niemożliwa

Bałtyckich – Litwę.

Jakie będą następne kroki Andrzeja Dudy jako prezydenta? Z pewnością do czasu zakończenia trwającej już nieprzerwanie od kilkunastu miesięcy kampanii wyborczej, prezydent będzie aktywnym jej uczestnikiem.

sytuacja wystąpienia tak zwanej,

Najważniejszy test dla nowego prezydenta przypadnie na okres powyborczy.

Wkrótce po zaprzysiężeniu rozpoczął

w czasie prezydentury Aleksandra Kwaśniewskiego i sprawowania funkcji premiera przez Leszka Millera, wywodzących się wszakże ze wspólnego, postkomunistycznego środowiska. Jednak ambicje tych

„trasę koncertową”, podczas której spotyka się z lokalnymi działaczami Prawa i Sprawiedliwości,

„szorstkiej przyjaźni”, która trwała

dwóch polityków wykraczały daleko poza konstytucyjne umiejscowienie w systemie władzy, co do-

a wśród zgromadzonej publiczności rozdawane są materiały

prowadzało do konfliktu między nimi. Lech Kaczyński natomiast

wyborcze tej partii. Dlaczego jest to takie ważne? Tym razem

nigdy nie był politykiem, którego celem miało być poszerzanie

stawka jest nieprawdopodobnie wysoka, gdyż według wielu son-

swojej władzy i wpływów. Zatem, w czasie dość krótkich rządów

daży partia Jarosława Kaczyńskiego ma realną szansę na zwy-

jego brata, nie doszło do wytworzenia się między nimi rywaliza-

cięstwo. Prezes PiS, nauczony doświadczeniem wyciągniętym

cji, i tak mało prawdopodobnej z uwagi na bardzo bliskie więzi

z kampanii prezydenckiej, nie zwlekał długo z namaszczeniem

łączące tych dwóch bliźniaków. Wielu też spośród najbliższych

Beaty Szydło na kandydata na premiera. Podobnie jak Andrzej

współpracowników Lecha Kaczyńskiego zginęło w katastrofie

Duda, nieobciążona negatywnym elektoratem, drugoplanowa

pod Smoleńskiem, co doszczętnie zaprzepaściło wytworzenie się

polityk PiS zastąpić ma na tym stanowisku skompromitowaną

drugiego bieguna w ramach Prawa i Sprawiedliwości. Pozostałe

Ewę Kopacz. Jak widać, strategia polegająca na wycofaniu z bły-

próby, podjęte m. in. przez Ludwika Dorna (Polska Plus), Joannę

sku fleszy postaci najbardziej znienawidzonych publicznie, a

Kluzik-Rostkowską (Polska Jest Najważniejsza) czy Zbigniewa

prezentowaniu łagodnego oblicza partii, poprzez skupienie na

Ziobrę (Solidarna Polska) pokazały, że wśród elektoratu socjalno-

nowych twarzach uwagi mediów, jest skuteczną metodą walki

-patriotycznego nie ma nikogo, kto mógłby zagrozić pozycji Ja-

o wyjście z politycznego niebytu.

W mojej opinii jednak, najważniejszy test dla nowego prezy-

rosława Kaczyńskiego, w ostatnich latach podbudowanej mitem katastrofy smoleńskiej.

denta przypadnie na okres powyborczy, gdy Prawo i Sprawied-

Jak stwierdził kiedyś publicysta Rafał A. Ziemkiewicz, system

liwość przejmie stery polskiego rządu. Czy Jarosław Kaczyński

partyjny w Polsce zbliżony jest do systemu wasalnego, co też

pogodzi się z ograniczeniem jego władzy tylko do partii? Czy

przyczynia się do jego licznych patologii. Na czele partii stoi

też podobnie jak w 2006 roku, odeśle do szeregu Beatę Szydło,

przewodniczący, w którego ręku leży być albo nie być podle-

a sam przejmie realną władzę nad krajem? Ponadto, warto się

głych mu wasali, nazywanych niegdyś partyjnymi baronami.

zastanowić na tym, czy Andrzej Duda będzie próbował uniezależ-

Cała struktura jest silnie zhierarchizowana i zbudowana na wy-

nić się od Jarosława Kaczyńskiego i zacznie budować swój obóz

łącznej kompetencji prezesa, dotyczącej obdarzania zaufanych

polityczny, którego celem będzie przejęcie władzy w partii? Moż-

mu ludzi lennami. Mogą to być miejsca biorące do Sejmu lub

na być niemal pewnym, że taka okazja się wydarzy, gdyż rządy

intratna funkcja w administracji publicznej. Im więcej może za-

Kaczyńskiego prowadzą do nieuchronnej klęski wizerunkowej,

oferować szef swoim podwładnym, tym silniejsza i niezachwiana

o czym świadczył rok, kiedy prezes PiS był premierem. Wobec

jest jego pozycja. Prezydent, jako osoba oficjalnie bezpartyjna

nadciągającej katastrofy, elita polityczna PiS może zdecydować

ma własne środki, którymi może rozporządzać. Chociaż są one

się na rewolucję i spróbować obalić prezesa. Bardzo pomocny

ograniczone w stosunku do tych posiadanych przez szefa rządu

będzie człowiek cieszący się zaufaniem i atencją twardego elek-

i jednocześnie partii rządzącej, to umiejętne wykorzystanie ich

toratu Prawa i Sprawiedliwości. Podkreślanie na każdym kroku

jest pomocne w zbudowaniu niezależnego obozu. Andrzej Duda

kontynuacji dziedzictwa prezydenta Lecha Kaczyńskiego, a także

ma teraz te narzędzia w swojej gestii. Czy będzie jednak potrafił

wizerunek żarliwego katolika, będą nieodzowne. Zatem pewne

z nich skorzystać i utorować sobie drogę do kontroli nad Prawem

pięć lat urzędowania w Pałacu Prezydenckim, wraz z przypada-

i Sprawiedliwością? Odpowiedź przyjdzie z czasem.

■

5

DO_POLSKA

//AGATA SUPIŃSKA

PIERWSZA TAKA

AGATA

Już w czasie trwania kampanii wyborczej porównywana była do postaci Claire Underwood, wykreowanej przez amerykański serial „House of Cards”. Media i osoby publiczne cenią ją za styl i prezencję, jednak o niej samej mówią niewiele. Jaka jest Pierwsza Kobieta w naszym kraju Agata Kornhauser-Duda?

Nie tylko fryzura, ale i ubiór Pierwszej Damy są wzorowane na kreacjach serialowej Claire źródło: newsweek.pl

Z oficjalnych informacji wiemy, że Pierwsza Dama ma 43 lata

Jedną z nich była publikacja dedykowana córce „Tyle rzeczy

i jest rodowitą krakowianką. Ukończyła filologię germańską

niezwykłych. Wiersze dla Agatki”. Jej matka zaś jest z wy-

na Uniwersytecie Jagiellońskim i pracowała jako nauczyciel-

kształcenia polonistką. Agata Duda nie poszła jednak śladami

ka języka niemieckiego aż do zakończenia roku szkolnego 2014/2015. Po objęciu funkcji Pierwszej Damy musiała zrezygnować z dalszej pracy w II Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie. Jej ojciec, Julian Kornhauser jest profesorem

6

rodziców, jak to zrobił jej młodszy brat Jakub Kornhauser, poeta i krytyk, doktor nauk humanistycznych, pracujący na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wybrała spokojną pracę, która ją

Uniwersytetu Jagiellońskiego, słynnym poetą, krytykiem i

satysfakcjonowała i sprawiała jej radość. Teraz jednak wkro-

prozaikiem, choć zasłynął także z pisania książek dla dzieci.

czyła w zupełnie nowy etap w swoim życiu.

Na własny rachunek

tuż po zakończeniu prezydentury Andrzeja Dudy. Czy będzie

Kiedy podczas wyborów samorządowych w 2010 r. Andrzej

to za 5 czy za 10 lat, dopiero się okaże.

Duda zajął trzecie miejsce w pierwszej turze wyścigu po fotel prezydenta miasta Krakowa, u jego boku pojawiły się ze

Jak ogień i woda

wsparciem żona i córka. Nie wystarczyło to jednak, aby wy-

Jak przyznają znajomi i współpracownicy pary prezydenckiej,

gryźć z roli, zasiedziałego już na tym stanowisku, prof. Jacka

Agata Duda jest introwertykiem i zupełnym przeciwieństwem

Majchrowskiego. Jako żona radnego, Agata Duda nie musiała

swojego męża. Istniejąca jednak między nimi różnica charak-

udzielać się publicznie. Nawet kiedy Andrzej Duda wspinał

terów doskonale wpływa na ich związek. Pomimo życia poza

się na kolejne szczeble swojej kariery politycznej, jego żona

medialnym centrum, żona prezydenta, już podczas pierwszej

nadal pozostawała w ukryciu, spokojnie poświęcając się pra-

konwencji śmiało przyznała, że to nie prezes PiS, Jarosław Ka-

cy, którą kochała najbardziej. To właśnie w roli nauczycielki

czyński, stoi za jej mężem, ale tylko i wyłącznie ona oraz ich

języka niemieckiego Agata Duda spełniała się najlepiej, a jej

córka Kinga. Agata Duda nie miała także oporów przyznać, że

podopieczni nieraz zdobywali nagrody i stypendia za swoje

nie boi się prezesa PiS, czym zaskoczyła nie tylko media, ale

osiągnięcia. Jej poświęcenie dla zawodu doskonale odzwier-

i samych działaczy partyjnych. Od tamtego momentu coraz

ciedlił fakt, że przez ostatnie cztery miesiące roku szkolnego

śmielej angażowała się w kampanię prezydencką męża, okazu-

2014/2015, Agata Duda, pomimo wielkiego zaangażowania w

jąc mu swoje pełne wsparcie. Ze względu na swoje obowiązki

kampanię prezydencką męża, opuściła tylko jeden dzień w

w pracy, nie brała ona udziału w tournée „Dudobusem”. Z

szkole. Do swojej pracy podchodziła bardzo sumiennie. Ucz-

jednej strony można uznać, iż w ten sposób wyraziła ona brak

niowie i współpracownicy, pytani tuż po wyborze Andrzeja

chęci do czynnego angażowania się w prezydenturę męża czy

Dudy na prezydenta, jaka jest jego żona, jednogłośnie od-

też wtrącania się w jego pracę. Z drugiej strony, można jednak

powiadali: życzliwa, radosna, obowiązkowa. Któż by jednak

odczytać takie zachowanie jako potwierdzenie jej sumienności

ośmielił się powiedzieć cokolwiek innego o nowej Pierwszej

i obowiązkowości, co dobrze rokuje na przyszłość jej działań

Damie?

jako Pierwszej Damy.

Zazwyczaj rządzi zwyczaj W polskim prawie nigdzie nie ma zapisu, który regulowałby

„Postaram się być dobrą pierwszą damą” Po ogłoszeniu sondażowych wyników wyborów i przemówie-

oficjalne zadania i obowiązki żony Prezydenta RP. Nie ma rów-

niu prezydenta elekta, do mikrofonu została wywołana jego

nież regulacji, która zobowiązywałaby ją do rezygnacji z pracy

żona. Pomimo czterech miesięcy publicznych spotkań, kilku

czy brania bezpłatnego urlopu. Żadna z Pierwszych Dam nie

spotów wyborczych i oficjalnych wystąpień, nowej Pierwszej

pracowała jednak w czasie prezydentury męża. Zarówno Da-

Damie nie udało się ukryć stremowania. W odróżnieniu od

nuta Wałęsa, jak i Anna Komorowska w czasie kampanii pre-

męża, Agata Duda nie była w stanie swobodnie przemawiać,

zydenckiej i w momencie wyboru ich mężów na stanowisko

wiedząc, że są na nią zwrócone nie tysiące, ale miliony oczu.

prezydenta RP, nie pracowały zawodowo, tylko zajmowały się

Swoje podziękowania czytała więc z kartki, raz po raz odry-

gospodarstwem domowym. Jolanta Kwaśniewska, do czasu ob-

wając wzrok, by spojrzeć na swojego męża. Po jej słowach:

jęcia przez męża funkcji prezydenta, prowadziła własną agen-

„Postaramy się, jak mąż powiedział, spełnić obietnice, które

cję nieruchomości Royal Wilanów, do czego powróciła tuż po

mąż składał w tej kampanii.” można przyjąć, że zobowiązania,

zakończeniu 10 lat prezydentury Aleksandra Kwaśniewskiego.

jakie Andrzej Duda zaciągnął wobec wyborców, nie były dla

Maria Kaczyńska nie wróciła do pracy zawodowej po urlopie

niej jedynie częścią kampanii wyborczej. Jako żona Prezyden-

macierzyńskim, jednak do momentu objęcia funkcji Pierw-

ta RP i nowo wybrana Pierwsza Dama, Agata Kornhauser-Duda

szej Damy pracowała w domu jako korepetytorka i tłumaczka.

wzięła na swoje barki trudne zadanie pomocy mężowi w speł-

Agata Kornhauser-Duda jest więc pierwszą Damą, która aż

nieniu kampanijnych obietnic. Świadczy to o tym, że okres

do ostatniej chwili pracowała zawodowo, nie uciekając od

prezydentury jej męża nie będzie dla niej 5-letnim urlopem,

swoich nauczycielskich zobowiązań. Mimo, że kochała swoją

a czasem nowych zadań i ciągłych wyzwań.

pracę i nie miała oficjalnego obowiązku rezygnacji ze stanowiska, kształcenie licealistów w asyście ochroniarzy byłoby

Praca życia

dosyć problematyczne, tak jak i ciągłe przemieszczanie się z

Jak już nie raz przyznawała Jolanta Kwaśniewska, rola Pierw-

Pałacu Prezydenckiego w Warszawie do liceum w Krakowie.

szej Damy to bardzo ciężka praca. Oprócz obowiązków zwią-

Pierwsza Dama wzięła więc bezpłatny urlop wraz z końcem

zanych z reprezentowaniem państwa, zarówno podczas wizyt

roku szkolnego 2014/2015. Do pracy będzie mogła powrócić

zagranicznych, jak i w czasie odwiedzin różnych osobistości

7

DO_POLSKA

//AGATA SUPIŃSKA

w kraju, żona prezydenta zwyczajowo powinna również an-

House of Cards. Kto wie, czy część elektoratu Andrzeja Dudy

gażować się w liczne akcje społeczne i charytatywne. O przy-

nie zdecydowała się głosować na niego właśnie ze względu

znanie wynagrodzenia dla Pierwszych Dam najgłośniej apelo-

na fakt, że państwo Dudowie przypominają serialowych Un-

wała właśnie Jolanta Kwaśniewska, która spośród wszystkich

derwoodów, silnych psychicznie, nieskazitelnych wizualnie i

prezydentowych najaktywniej pełniła swoją rolę, angażując

wytrwale dążących do celu. Jedno jest pewne, Agacie Kornhau-

się w liczne akcje charytatywne. Sama nawet, w trakcie prezy-

ser-Dudzie, tak jak serialowej Claire Underwood, nie brakuje

dentury Aleksandra Kwaśniewskiego, w 1997 r. założyła fun-

ani urody ani klasy. Może tylko odrobinę medialnej odwagi?

dację Porozumienie bez barier, mającą na celu wyrównywanie życiowych szans dla osób chorych i niepełnosprawnych. Nowa

Życzenia powodzenia

Pierwsza Dama, przez swój krótki okres pełnienia nowej, ży-

Bycie Pierwszą Damy dla jednych jest wyzwaniem, dla innych

ciowej roli, nie miała jeszcze okazji podjąć żadnej, własnej

największym marzeniem. Dla wszystkich piastujących ten nie-

inicjatywy. Jak dotąd, jej oficjalne wystąpienia ograniczały

oficjalny urząd jest to jednak przede wszystkim rola życia.

się jedynie do asystowania mężowi podczas zaprzysiężenia i

Nową Pierwszą Damę jedni będą oklaskiwać, inni krytykować.

towarzyszących temu uroczystości.

Choć Agata Duda nie ma wyznaczonych żadnych, szczególnie istotnych zadań do spełnienia w naszym państwie, to jed-

Amerykański sen Polaków

nak na pewno, jeżeli chce być dobrą pierwszą damą, będzie

Nie da się ukryć, że nowa Pierwsza Dama ma doskonałą pre-

musiała być o wiele bardziej zaangażowana w prezydenturę

zencję. Jest wysoka, szczupła, zawsze uśmiechnięta. Mimo,

męża i aktywna w życiu politycznym i społecznym niż jej

że Andrzejowi Dudzie jako mężczyźnie niczego nie brakuje,

poprzedniczki. Już wkrótce okaże się, czy jej lewicowe prze-

zarówno wzrostu, jak i nieskazitelnej postawy, to jednak jego

konania wezmą górę nad małżeńskimi zobowiązaniami, czy

żona jest tą piękniejszą połową. Sztab stylistów pracujących

też Pierwsza Dama Agata Kornhauser-Duda będzie murem

już od pierwszych dni kampanii nad wyglądem tej pary do-

stać za swoim mężem i wspierać go na każdym kroku. Nam

skonale zadbał o to, by wygląd kandydata na prezydenta i

pozostaje już tylko obserwować.

■

jego żony do złudzenia przypominał główne postaci z serialu

Zarówno Pierwsza Dama, jak i córka nowego Prezydenta Kinga Duda, rozpoczynają zupełnie nowy etap w swoim życiu

źródło: fakt.pl

8

KAMIL POPIELA//

DO_POLSKA

Ostatnie odbyło się 12 lat temu. W tym roku mogły być dwa.

Rozpisano jednak jedno. 6 września demokracja bezpośrednia w Polsce pokazała swoją prawdziwą twarz – nijaką. Do referendum poszło zaledwie 7,8 proc. obywateli.

Instytucja referendum to kosztowna zabawka w rękach polityków źródło: facebook.com

TE-RE-FE-RENDUM ZABAWA W DEMOKRACJĘ BEZPOŚREDNIĄ PO POLSKU

Moda na referenda rozpoczęła się w trakcie wyborów prezy-

okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej

denckich w maju tego roku. Bronisław Komorowski zaskoczo-

Polskiej?

ny niespodziewaną porażką w pierwszej turze z nieznanym i

2) Czy jest Pani/Pan za utrzymaniem dotychczasowego

często lekceważonym przez niego Andrzejem Dudą z Krakowa

sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa?

próbował w nieprzemyślany sposób dopatrzyć się przyczyn swojego niepowodzenia.

11 maja

3) Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem zasady ogólnej rozstrzygania wątpliwości co do wykładni przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika?

Swą decyzję motywował nadspodziewanie dobrym wyni-

Przed drugim starciem, na kilkanaście godzin po niedzielnym

kiem Pawła Kukiza, który na postulatach o ustanowieniu jedno-

wieczorze wyborczym I tury postanowił zaapelować do Senatu

mandatowych okręgów wyborczych i antysystemowości uzyskał

i skorzystać z konstytucyjnych uprawnień w sprawie rozpisania

ponad 20 proc. poparcia. Kolejne pytanie miało być niewygod-

referendum. Komorowski, co było zaskakującym posunięciem

ne szczególnie dla Prawa i Sprawiedliwości, czyli obozu Dudy,

także dla jego zwolenników, zaproponował trzy pytania: 1) Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem jednomandatowych

który od lat głosi sensowność finansowania partii z budżetu państwa, motywując to sprawowaniem kontroli nad wydatka-

9

DO_POLSKA

//KAMIL POPIELA

mi. Trzecie pytanie u wielu komentatorów wywołało śmiech.

są istotne dla obywateli, ponieważ w ciągu ostatnich lat zebra-

Niektórzy dziwili się, że taki zapis prawny nie obowiązuje od

no 6 milionów podpisów by zmienić obowiązujące prawo w tych

co najmniej 1989 roku.

trzech sprawach. Jednak koalicja PO-PSL nie uwzględniała woli dużej części polskiego społeczeństwa konsekwentnie broniąc

21 maja

przeprowadzonych reform. Senatorowie po kilkunastu dniach

Po debacie w senackich komisjach izba wyższa parlamentu zgo-

odrzucili propozycję ogłoszenia kolejnego referendum, zazna-

dziła się na rozpisanie referendum. To było do przewidzenia,

czając, że pytania były niejasne i zbyt upolitycznione.

ponieważ PO w tej instytucji ma większość. Zielone światło dla plebiscytu miało pokazać przed drugą turą wyborów prezyden-

6 września

ckich, że Bronisław Komorowski liczy się ze zdaniem Polaków.

Do referendum doszło tuż po wakacjach, podczas kampanii parlamentarnej. Główny zainteresowany, czyli Paweł Kukiz miał

24 maja

na głowie układanie list wyborczych

W dwa tygodnie po pierwszej turze

i niezbyt przebijał się z przekazem

odbyło się ponowne głosowanie, w

do mediów głównego nurtu. Czę-

którym sensacyjnie zwyciężył kandydat PiS – Andrzej Duda. Losy referendum stanęły wówczas pod znakiem zapytania. Komorowski usunął się w cień, zgodnie z wolą wyborców.

Akcja referendalna okazała się całkowitą klapą.

sto się na nie obrażał, wychodził w trakcie wywiadów jak w przypadku rozmowy z Katarzyną Gójską-Hejke w Telewizji Republika. Platforma Obywatelska wywiesiła billboardy pokazując różnice między jej poglą-

1 lipca

dami a stanowiskiem PiS w sprawie

Wraz z rozpoczęciem wakacji oficjal-

JOW-ów. Niemniej jednak w mediach

na kandydatka PiS na premiera Beata Szydło postanowiła nie

częściej rozmawiano na tematy kampanijne niż referendalne.

próżnować. Zaproponowała dopisanie kolejnych trzech pytań

Bronisław Komorowski jako przegrany postanowił milczeć w

do wrześniowego referendum. Tym razem postulowane kwestie

tej sprawie. Lewica sprzeciwiała się JOW-om, ale też zdawkowo

miały być trudne do przełknięcia dla obozu rządzącego. Pytania

informowała o referendum licząc na niską frekwencję. Tym

dotyczyły przywrócenia wieku emerytalnego sprzed reformy,

sposobem mało kto wiedział, że plebiscyt został rozpisany, a

obowiązku szkolnego 6-latków i lasów państwowych. Urzędu-

wielu – za radą ważnych postaci życia publicznego: politolo-

jący jeszcze Bronisław Komorowski uciął wszelkie spekulacje

gów, konstytucjonalistów czy socjologów postanowiło do tego

mówiąc, że dopisać można się co najwyżej do szkolnej wyciecz-

referendum nie iść.

ki lub pamiętnika i na dodatkowe zagadnienia się nie zgodził.

6 sierpnia

7,8 proc. frekwencji to chyba jeden z najniższych, o ile nie najniższy wynik w tego typu głosowaniach na świecie. Polacy zagłosowali zgodnie z przewidywaniami, jednak aby plebiscyt

Tego dnia zakończyła się kadencja Bronisława Komorowskiego.

był wiążący do urn musiało pójść minimum 50 proc. obywate-

Nową głową państwa został Andrzej Duda. Kwestią czasu było

li plus jeden. Jednomandatowe okręgi wyborcze poparło 78,7

zaprezentowanie poglądów prezydenta na temat wrześniowego

proc. osób, przeciwko finansowaniu partii z budżetu było 82,6

referendum.

proc. a rozstrzyganie sporów podatkowych na korzyść Polaków

20 sierpnia

że ta ostatnia kwestia została już uregulowana w czasie wakacji.

Pod koniec sierpnia prezydent Andrzej Duda wygłosił pierw-

poparło aż 94,5 proc. – pewnie większość z nich nie wiedziała,

sze telewizyjne orędzie do narodu, w którym podtrzymał wolę

Summa summarum

swojego poprzednika i postanowił nie odwoływać zarządzonego

Akcja referendalna okazała się całkowitą klapą. Najbardziej mar-

plebiscytu. Ze swojej strony zaproponował w nieco zmienionej

twi fakt, że przewidywalni dotąd politycy tacy jak Bronisław

formie (postulowane przez PiS) trzy pytania referendalne, nad

Komorowski dali się ponieść skrajnym emocjom ze względu na

którymi Polacy mieli się pochylić 25 października przy okazji

wyborczą przegraną. Były prezydent nie odczytał woli Polaków,

wyborów parlamentarnych:

którzy chcieli pogrozić establishmentowi, że w każdej chwili

1) Czy jest Pani/Pan za utrzymaniem dotychczasowego sy-

może przyjść nowe, nieznane. Wyborcy Pawła Kukiza wcale nie

stemu funkcjonowania Państwowego Gospodarstwa Leśnego

głosowali za JOW-ami. Oni głosowali przeciw systemowi, który,

Lasy Państwowe?

ich zdaniem, od wielu lat dławi polską politykę. Nowy prezydent

2) Czy jest Pani/Pan za zniesieniem obowiązku szkolnego

wykorzystał modę na referenda i sam dał się wciągnąć w grę,

sześciolatków i przywróceniem obowiązku szkolnego od 7. roku

która z założenia była przegrana. Demokracja bezpośrednia jest

życia?

potrzebna, jednak decyzja o głosowaniu całego narodu powinna

3) Czy jest Pani/Pan za obniżeniem wieku emerytalnego i powiązaniem uprawnień emerytalnych ze stażem pracy?

Prezydent motywował swą propozycję faktem, że te pytania

10

być poprzedzona co najmniej kilkumiesięczną, rzetelną debatą a nie traktowana jak możliwość wylansowania się części polityków.

■

DO_KULTURA _POLSKA DO

ARTUR KWIATKOWSKI// MATEUSZ GÓRA//

W rozdziałach polskiej muzyki widnieje gęsto zapisana karta, której historię opowiadają teksty Pawła Kukiza. Nie da się ukryć, że ten muzyk potrafił rozgrzać serca i umysły młodzieży, jak również Polaków Złotej Jesieni, rockowym impulsem. Jego teksty były i są często proste, patriotycznoideowe.

POLITICAL COOKIES

Pawłowi Kukizowi udało się przekuć muzyczną popularność w polityczne poparcie źródło: prsa.pl

Bezpartyjni Samorządowcy a Paweł Kukiz

Rok 2006 to dla Pawła Kukiza czas małych kroków w wielkiej polityce. To właśnie wtedy starał się on odnaleźć siebie w wartościach reprezentowanych przez kluby parlamentarne. Postanowił pomóc wizerunkowo i ideowo Donaldowi Tuskowi oraz Hannie Gronkiewicz Waltz w wyborach. Rok później nie krył swoich emocji i tak komentował zwycięstwo Platformy Obywatelskiej: „Nie bałem się tak nawet podczas stanu wojennego. Liczę, że teraz na dalszy plan zejdą rozliczenia, ale jednocześnie sprawy, które ich

W 2007 roku powstało Stowarzyszenie „Dolny Śląsk XXI”, którego działacze wywodzili się z Prawa i Sprawiedliwości oraz z komitetu Rafała Dutkiewicza. Na czele stanął Paweł Wróblewski.

Rok później do stowarzyszenia dołączył sam Rafał Dutkiewicz.

W 2009 roku, w procesie przekształcenia klubu Obywatelskiej Platformy Samorządowe,j powstał klub Dolny Śląsk XXI, który połączył radnych startujących z list Prawa i Sprawiedliwości

wymagają, nie zostaną bez odzewu. Liczę po prostu na bardziej normalne państwo i mniejszą obawę o przyszłość moich dzieci”.

Idee i wartości połączyły muzyka także z Prawem i Sprawiedliwością. Cztery lata później, w następnych wyborach prezydenckich, poparł już kandydaturę Marka Jurka i przystał do wartości tej partii m. in. w kwestii aborcji.

oraz Platformy Obywatelskiej, m. in. Andrzeja Łosia (dawnego działacza KLD, Unii Wolności oraz 7-letniego działacza PO), Ewy Rzewulskiej (radej PO), Dariusza Stasiaka (radnego PO). Szefem został Patryk Wild (dawny radny z list PO, a w późniejszym czasie członek zarządu województwa z ramienia PO).

W 2010 roku Dolny Śląsk XXI startował do sejmiku jako Komi-

11

SPIS TREŚCI DO _POLSKA

//ARTUR KWIATKOWSKI

tet Wyborczy Wyborców Rafała Dutkiewicza i udało im się nawet

darem Pawła Kukiza w walce z oponentami o stołek Prezydenta

zdobyć drugie miejsce, zaraz po PO. W związku z nieoczekiwaną

RP. Tak naprawdę muzyk miał do powiedzenia tylko tyle, nie

decyzją Rafała Dutkiewicza, który startował z Platformą Obywa-

licząc chęci rozbicia zabetonowanej sceny politycznej w Polsce.

telską w wyborach, w 2014 roku w klubie nastąpił rozłam. Część

Niestety, odnośnie tego drugiego też nie wiemy, jak by miał

działaczy połączyła się i utworzyła Komitet Bezpartyjni Samo-

tego dokonać.

rządowcy (m. in. Piotr Roman - prezydent Bolesławca, działacz

„Jego poglądy są zbieżne z naszymi, jego zapał w walce o

Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego, Przymierza Prawicy, a

JOWy zaimponował nam” – mówi Robert Raczyński. Raczyński

następnie Prawa i Sprawiedliwości), zdobywając tym samym 4

pewnie miał rację, jednak przyglądając się bliżej współpracow-

mandaty w sejmiku województwa. Obok Patryka Wilda, Aldony

nikom Kukiza można zauważyć, że to nie on był twórcą ów idei

Wiktorskiej-Święckiej, Tymoteusza Myrdy, był i Paweł Kukiz,

JOWów, a Patryk Hałaczkiewicz, koordynator Biura Krajowego

który musiał zrzec się zameldowania w Opolszczyźnie na rzecz

Ruchu Obywatelskiego na rzecz Jednomandatowych Okręgów

Wrocławia. Dzięki temu stał się bardziej „wiarygodnym” obywa-

Wyborczych, który od wielu lat propaguje system wyboru posłów

telem miasta. W tym czasie Robert Raczyński i Piotr Roman zdo-

właśnie w taki sposób. Jest to człowiek, który od dawna działa w

byli prezydenturę – pierwszy w Lubinie, a drugi w Bolesławcu.

pozarządowych organizacjach, angażując młodych ludzi w idee tego ruchu. Pokazuje im, że ordynacja wyborcza w formie JOWów

Komitet KW Prezydenta Pawła Kukiza

przyniesie Polsce więcej pożytku niż proporcjonalna. Jak jest na-

Samotna walka o przywództwo jest bardzo trudna, a wręcz

prawdę? Możemy tylko przypuszczać, bo w końcu „za Kukizem”

niemożliwa. Scena polityczna jest jak rzymska arena, gdzie wy-

stoi szereg tzw. Czerwonych Baronów, którzy prawdopodobnie

grywa najsilniejszy, najmężniejszy. Tak jest i teraz. Samotność

używają jego wizerunku „wolnościowca” do własnej gry – zdo-

jest dobra dla depresji, ale by wygrać trzeba zawiązywać układy,

bycia władzy oraz przegłosowania JOWów, a oni sami już zatrosz-

porozumienia.

czą się o własnego kandydata w jak największej ilości okręgów.

Kukiz był pokazywany jako pojedynczy wojownik o Polskę, o wolność. Pomagać mieli mu wolontariusze. Dowodem na to

Kukiz Antysystemowiec

są słowa Rafała Dutkiewicza: „Już wtedy Robert Raczyński

Wydawać się być mogło, że nic nie będzie w stanie rozbić dwóch

opowiadał mi, że na nazwisku Pawła Kukiza chce zrealizować

politycznych bloków – PO i PiS. Nie pisze o innych formacjach,

plan: najpierw wystawić go w wyborach prezydenckich, wziąć 15

bo są na tyle małe, że mają nikłe znaczenie dla Narodu (oczy-

procent, a potem walczyć o Sejm”. Jak twierdzi sam Raczyński,

wiście dopóki nie wejdą w koalicję). Przyznam się szczerze, że

nie miał zamiaru budowania partii, chciał jedynie rozbić układ

i ja nie wierzyłem wcześniej, że ktoś taki jak Kukiz zaistnieje

i doprowadzić do wcześniejszych wyborów. Był bardzo pomoc-

na polu politycznej bitwy. Pojawił się zwykły, normalny facet,

ny w tworzeniu Komitetu Wyborczego Pawła Kukiza, w którego

bez systemu na karku, bez partii politycznej, nie afiszujący się

skład wchodzi kilka barwnych postaci, znanych w politycznych

kościołem. Pewnie wielu wyborców do końca nie wiedziało o co

kręgach. Są to m. in. Jacek Karnowski, pochodzący z Gdańska

chodzi, ale poczuli zapach świeżości, energii i postawili wszystko

członek PCD, AWS, Polska XXI - Paweł Adamowicz, także bez-

na antysystemowca. Chcieli dobrze i oddali mu prawie 20 pro-

partyjny oraz bliski współpracownik Grzegorza Schetyny - Pa-

cent swoich głosów. Uwierzyli w idee, zauważyli, że sami muszą

tryk Wild, Patryk Hałaczkiewicz politolog – działacz społeczny,

pracować ponad siły, a reszta będąc na wysokich stanowiskach

powiązany z PO radny, dawny prezes zadłużonego na miliony

dostaje potężne wynagrodzenia i odprawy, że czas w końcu coś z

RTBS Damian Stanikowski, Tymoteusz Myrda, były pracownik

tym wszystkim zrobić, zebrać się i walczyć. Zobaczyli antysyste-

kancelarii Premiera RP za czasów Jarosława Kaczyńskiego i Do-

mowca, który chwycił się JOW’ów i rozbicia zabetonowanej sceny

nalda Tuska, Maciej Maciejowski działacz oraz radny Prawa i

politycznej, nie przedstawiając żadnego planu na naprawienie

Sprawiedliwości, Piotr Guział, były członek Socjaldemokracji

kraju, na bolączkę niesprawiedliwych wyroków sądowych, na po-

Polskiej, który poparł Jacka Sasina z Prawa i Sprawiedliwości

prawę służby zdrowia, na obniżenie podatków, na powiększenie

oraz dawny działacz Samoobrony Janusz Lamer. Powyższy skład

ilości miejsc pracy, na konkurencyjność naszego kraju wobec in-

należy ocenić samemu. Jedni uznają, że różnopartyjność nic nie

nych państw, co odzwierciedla aktualne, zaledwie 7-procentowe

znaczy wobec jednej idei, którą głosi Kukiz, inni zadają sobie

poparcie dla ekscentrycznego muzyka.

pytanie czy aby na pewno Kukiz ma na cokolwiek wpływ? Cisza

Co będzie jutro? Czas pokaże. Jak na razie grono współpra-

medialna na temat towarzystwa Kukiza trwa aż do dziś.

cowników Pawła Kukiza powiększa się o perełki takie jak Piotr

JOWy

dych, kto uwierzy, że Liroy zna sposób na rozwiązanie proble-

Hasło jednomandatowych okręgów wyborczych stało się sztan-

mów Polski i podoła temu zadaniu?

Marzec. Czy to dobry ruch? Czy jest w Polsce jeszcze ktoś z mło-

12

■

AGATA SUPIŃSKA//

BIAŁA ARMIA

DO_POLSKA

Każdego dnia pracują w Polsce i zagranicą, poświęcając swoje życie w służbie obywatelom. Nikt spośród cywili nie jest w stanie ich zastąpić bez odpowiednich kwalifikacji i długich lat zdobywania doświadczenia. Nie mowa tu jednak o służbie wojskowej, a o niezbędnej na co dzień, służbie medycznej.

Pielęgniarki nie raz dowiodły, że politycy muszą się z nimi liczyć źródło: lodz.naszemiasto.pl

10 września odbył się kolejny, ogólnopolski strajk pielęgniarek.

Który to już z kolei? Chyba każdy by się pogubił w rachubie, nawet sami strajkujący. Pielęgniarki znajdują się w gronie tych zawodów, które najczęściej pikietują w sprawie podniesienia płac czy poprawy warunków pracy, zaraz obok rolników, kolejarzy

tale wówczas również miały mniejszy problem z obsadą personelu, gdyż dziewczęta w ramach zajęć szkolnych obywały praktykę w szpitalach regionalnych, czynnie przyuczając się do przyszłego zawodu. Obecnie, młode kobiety, które wybierają pracę w tym

czy nauczycieli. Obecnie w Polsce zarejestrowanych jest ok. 280

zawodzie, zaraz po ukończeniu 3-letnich studiów licencjackich

tysięcy pielęgniarek, legitymujących się prawem do wykony-

decydują się na wyjazd za granicę, gdzie jako specjalistki z wy-

wania zawodu. Liczba rzeczywiście wykonujących ten zawód w

kształceniem wyższym mogą podejmować pracę w prywatnych

polskich jednostkach medycznych jest jednakże o kilkadziesiąt

ośrodkach za płacę w wysokości publicznych zarobków polskich

tysięcy mniejsza. Kampania społeczna „Ostatni dyżur” uświa-

lekarzy. Coraz więcej starszych kobiet wykonujących ten zawód

domiła Polakom, że na 1000 mieszkańców przypada zaledwie 5

również decyduje się na wyjazd do bogatych krajów Zachodu,

sióstr, a średnia ich wieku to 48 lat. Mamy więc do czynienia z „wymierającym zawodem”.

Polska wyedukuje, Zachód przyjmie z otwartymi rękoma

gdzie jako piastunki przy osobach starszych zarabiają trzykrotnie więcej aniżeli w Polsce podczas 12-godzinnych dyżurów pełnionych przez prawie cały miesiąc. Zaledwie 2% spośród czynnie pracujących w Polsce sanitariuszek to młode dziewczęta, które

W porównaniu do minionego XX w., młode kobiety coraz rzadziej

zdecydowały się zostać w ojczyźnie. Bilans więc przedstawia się

decydują się na edukację na kierunku pielęgniarstwo. Większość

następująco: rocznie więcej kobiet pracujących w tym zawodzie

z pracujących czynnie w służbie medycznej kobiet nie kształciła

przechodzi na emeryturę niż wchodzi na rynek pracy. Polską

się jednak na uczelniach wyższych, oferujących tytuł licencjono-

służbę zdrowia ratuje fakt, że przechodzące na emeryturę pielęg-

wanej pielęgniarki. Uczęszczały one w szczególności do techników medycznych, gdzie obok pozyskiwania ogólnego wykształcenia średniego, już nabywały umiejętności potrzebne im do pracy, którą mogły podjąć zasadniczo zaraz po ukończeniu szkoły. Szpi-

niarki, za błagalną namową szpitali, zakładają własną praktykę pielęgniarską i rozpoczynają na nowo pracę w tym samym miejscu, tylko że na kontrakt. W większości mają one 50-60 lat. Do

13

SPIS TREŚCI DO _POLSKA

//AGATA SUPIŃSKA

kiedy trwać ma zatem ich posługa? Jak długo tylko dadzą radę.

do zaledwie 174 zł wydawanych „na rękę”. Co więcej, suma ta byłaby gwarantowana jedynie przez 10 miesięcy jako dodatek

Od świtu do nocy gotowe do pomocy

do pensji zasadniczej. Ponadto, do otrzymania takiej podwyżki

Pielęgniarki nie boją się strajkować, gdyż mają w ręku najsilniej-

nie kwalifikowałyby się pielęgniarki wykonujące swój zawód w

szą kartę przetargową – nikt nie jest w stanie ich z dnia na dzień

podmiotach nie mających kontraktu z NFZ, czyli np. te zatrud-

zastąpić. Odejściem od łóżek pacjentów groziły sanitariuszki nie

nione w podstawowej opiece zdrowotnej.

raz, ostatecznie zawsze pozostawały w pogotowiu, aby służyć pomocą tym najbardziej potrzebującym. Jednak co mają zrobić

Co innego rekomendacja, a co innego realizacja

pielęgniarki pracujące na blokach operacyjnych, gdzie ich pomoc

31 grudnia 2013 r. zespół ds. analizy i oceny zabezpieczenia społe-

jest potrzebna natychmiast? Właśnie ta część personelu medycz-

czeństwa w świadczenia pielęgniarskie i położnicze oraz określe-

nego nie ma zasadniczo prawa w ogóle strajkować. Mało która

nia kryteriów będących podstawą ustalania priorytetów w zakre-

siostra, pracująca w szpitalu nawet przez 30 lat jest w stanie

sie kształcenia dyplomowego, po półtorarocznej pracy złożył na

zastąpić swoją koleżankę na bloku operacyjnym. Pomimo faktu,

ręce ówczesnego Ministra Zdrowia Bartosza Arłukowicza raport

iż w przeszłości pobierały one te same nauki, lata praktyki na

przedstawiający powyższe dane. Pomimo wielu interwencji ze

bloku nauczyły instrumentariuszki zupełnie innej pracy. Na co

strony Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych raport ten nie

dzień asystują one przy różnego rodzaju operacjach, od skom-

ujrzał światła dziennego. Premier Ewa Kopacz nie zdecydowała

plikowanych zabiegów chirurgicznych, po wycięcie wyrostka czy

się nawet na odpowiedź na wystosowany przez NRPiP i OZZPiP

cesarskie cięcia. Większość z nich, aby dorobić do stałej pensji,

list otwarty z dnia 21 stycznia 2015, toteż instytucje te podjęły de-

decyduje się na pełnienie dziennych i nocnych dyżurów pod te-

cyzję o publikacji raportu na własną rękę. 2 września br. nowy już

lefonem, kiedy to zostają wyrywane z wykonywanych czynności

Minister Zdrowia prof. Marian Zembala przedstawił dokument

czy też budzone w środku nocy, aby jak najszybciej stawić się

„Zabezpieczenie społeczeństwa polskiego w świadczenia pielęg-

w szpitalu i swoją posługą ratować komuś życie. Prezes NRPiP

niarskie i położnicze. Rekomendacja i ich realizacja”, do podpisu

Grażyna Rogala-Pawełczyk ostrzega przede wszystkim przed

którego wezwał pierwotnych autorów. Główny problem jednak

przeciążeniem pielęgniarek. Przemęczenie może sprowadzić

polegał na tym, że dokument przedstawiony przez ministerstwo

ryzyko pomyłek czy też nieszczęśliwych wypadków, szczególnie

znacznie odbiegał od rekomendacji zalecanych przez NRPiP. W

w szpitalach, które powinny nieść pomoc.

październiku mają wejść w życie przepisy uruchamiające wyda-

Ile jest warta pomoc człowiekowi?

trwać może jednak prawie dwa miesiące, zatem prawdopodobnie

Wbrew pozorom, pielęgniarki zatrudnione w sektorze publicz-

zostaną one wypłacone dopiero na początku grudnia i to tylko

nym zarabiają średnio więcej niż ich koleżanki, pracujące w

po okazaniu NFZ odpowiednich dokumentów. Jeżeli chociaż je-

niepublicznych jednostkach opieki medycznej. Nie zmienia to

den z etapów tej skomplikowanej procedury zostanie pominięty,

faktu, że ich średnia pensja brutto oscyluje w granicach 3 ty-

wypłata środków nie zostanie uruchomiona.

wanie środków pieniężnych. Maksymalny czas całej procedury

sięcy złotych. Zarobki są uzależnione głównie od stażu pracy, dlatego rozpoczynające pracę w zawodzie młode kobiety mogą

Ostatni dyżur

liczyć na pensję rzędu 2 tysięcy. Dla porównania, średnie wy-

Polskie pielęgniarki dwoją się i troją, aby zapewnić podstawową

nagrodzenie netto w sąsiadujących z nami Niemczech wynosi

opiekę wszystkim swoim podopiecznym. Bardzo często dochodzi

około 9 tysięcy złotych, zaś w Norwegii nawet 14 tysięcy! Portal

jednak do sytuacji, kiedy brakuje im czasu i sił, aby świadczyć

wynagrodzenia.pl donosi, że zawód pielęgniarki cieszy się w

dodatkową pomoc i dopilnować, na przykład czy pacjent nie ma

Polsce dużym prestiżem, a blisko 80% Polaków ma duże za-

odleżyn? Czy zjadł wszystko zgodnie z zaleceniem lekarza? Z

ufanie i szacunek do piastunek tego zawodu. Piastunek, gdyż

dnia na dzień można zauważyć jak powstaje coraz więcej stron

98% osób wykonujących ten zawód w Polsce to kobiety. Czemu

internetowych, skierowanych do pielęgniarek i położnych.

zatem profesja, która cieszy się takim zaufaniem społecznym i

Ogłaszane są na nich informacje o ofertach pracy za granicą i

charakteryzuje się ogromną odpowiedzialnością, jest w naszym

o szkoleniach, głównie językowych, które do takich wyjazdów

kraju niedostatecznie wynagradzana? O podwyżkę płac stale wal-

przygotowują. Pomysłodawcy zarabiają krocie na wywożeniu

czy Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych,

polskiej służby zdrowia poza granice naszego kraju, a polskie

który co i rusz wychodzi z nowymi propozycjami kompromisów

władze nie robią nic, aby zatrzymać ten przerażająco szybko

kierowanych do Ministerstwa Zdrowia. Owszem, Ministerstwo

rozwijający się proceder. Życie ludzkie formalnie nie ma ceny,

ostatnio zaoferowało pielęgniarkom „aż” 300 zł podwyżki mie-

jednak w rzeczywistości jest warte tyle, ile warta jest fachowa

sięcznie. Kiedy odliczy się podatek, wówczas kwota ta topnieje

pomoc, która jest mu udzielana.

14

■

EWELINA MORAWSKA//

DO_ŚWIAT

Po deklaracji niepodległości i wystąpieniu ze Związku Radzieckiego w 1991 roku Estonia, tak jak dwie pozostałe republiki nadbałtyckie - Litwa i Łotwa, oderwała się od wielkiego brata i obrała kurs na zachód.

Nazwa stolicy Estonii, Tallina, oznacza „duńskie miasto”

źródło: fotolia.com

SOWIECKIE DZIEDZICTWO W 1993 roku Tallin stał się członkiem Rady Europy, rok później ostatni rosyjski żołnierz opuścił terytorium Estonii. W 2004

ESTONII

Obywatelstwo, szary paszport i bezpaństwowcy

roku Estonia przystąpiła do Unii Europejskiej i NATO, a w

Gdy rozpadał się Związek Radziecki, estońskie obywatelstwo

2011 roku przyjęła euro. Jednak do tej pory nie udało się zin-

zostało przyznane jedynie osobom posiadającym obywa-

tegrować estońskiego społeczeństwa z rosyjską mniejszością.

telstwo estońskie sprzed roku 1940 i ich potomkom. Pozo-

Populacja Estonii liczy 1 mln 265 tys. mieszkańców, z czego

stali musieli wykazać się znajomością języka estońskiego i

tylko 69 proc. czuje się Estończykami. Mniejszość rosyjska

estońskiej konstytucji. Status rosyjskojęzycznego mieszkańca

stanowi 25 proc. populacji. Językiem urzędowym (estońskim)

Estonii - bezpaństwowca - nie różni się znacząco od statusu

posługuje się 69 proc. ludności, natomiast rosyjskim - 30 proc..

obywatela. Pomimo tego, że pozbawieni są biernego prawa

15

DO_ŚWIAT

//EWELINA MORAWSKA

wybieralności do parlamentu i piastowania najwyższych urzę-

Niemniej środowiska biznesowe poparły politykę rządu.

dów, posiadają czynne prawo wyborcze na poziomie lokalnym,

W 2007 roku wybuchły zamieszki w Tallinie, spowodowa-

a także mogą zasiadać w organach samorządu terytorialnego.

ne przeniesieniem pomnika Brązowego Żołnierza z centrum

Gdy w 2004 roku Estonia stała się członkiem UE, wzrosło

miasta na podmiejski cmentarz. Dla Estończyków jest on sym-

zainteresowanie paszportem tego kraju. W 2007 roku Estonia

bolem zniewolenia i radzieckiej okupacji, natomiast dla Rosjan

została przyłączona do strefy Schengen. Odpowiedzią Rosji

– bohaterów walki z nazistami. Starówka Tallina przez dwie

było w 2008 roku zniesienie obowiązku wizowego na wjazd

noce została opanowana przez estońskich i rosyjskich nacjo-

na terytorium Federacji Rosyjskiej. Od tego czasu posiadacze

nalistów. Władze estońskie próbowały pacyfikować zamieszki,

szarego paszportu mogą swobodnie podróżować zarówno po

prawdopodobnie zainspirowane przez Moskwę i Ambasadę Fe-

Europie Zachodniej, jak i po Federacji Rosyjskiej.

deracji Rosyjskiej w Tallinie. Natomiast rosyjski MSZ i rosyj-

W styczniu 2015 roku znowelizowano ustawę o obywatel-

skie media wyrażały słowa wsparcia dla walczących rodaków.

stwie. Zmiany dotyczą dzieci i osób starszych. Od przyszłego

Zamieszki uliczne były koordynowane za pomocą specjalnej

roku osoby powyżej 65. roku życia, ubiegające się o estońskie

strony internetowej. Moskiewska prokuratura odmówiła po-

obywatelstwo, będą musiały zdać egzamin ustny z języka

mocy w przesłuchaniu twórcy owej strony, pomimo tego, że

estońskiego na poziomie B1. Natomiast dzieci poniżej 15 lat,

zobowiązują do tego umowy międzynarodowe.

których rodzice nie posiadają obywatelstwa, ale są stałymi

Innymi kwestiami utrudniającymi dialog estońsko-rosyjski

mieszkańcami Estonii, dostaną obywatelstwo automatycznie.

jest zagrożenie cyberatakami, propaganda skierowana do ro-

Zmiany te dotyczą również dzieci, które mają się urodzić w

syjskojęzycznej mniejszości. Problematyczne są również kwe-

takich rodzinach. Dozwolone będzie posiadanie przez dziecko

stie historyczne i polityczne, między innymi traktat dotyczący

podwójnego obywatelstwa, ale pod warunkiem, że zrzeknie

granicy. Według estońskiej służby bezpieczeństwa 5 września

się drugiego do ukończenia 21. roku życia. W Estonii bowiem

2014 roku na terytorium Estonii został porwany oficer Eston

zabronione jest posiadanie podwójnego obywatelstwa.

Kohver przez nierozpoznanych sprawców przybyłych z Rosji.

W Estonii mieszkają 87 833 osoby z nieustalonym pasz-

Rosyjska prokuratura postawiła Estończykowi zarzut szpiego-

portem. Ponad 125 tys. posiada obywatelstwo innego kraju, z

stwa, przemytu broni i nielegalnego przekroczenia granicy. 19

czego 75% to paszporty Federacji Rosyjskiej. Zmiany te mają

sierpnia 2015 roku rosyjski sąd wydał wyrok: 15 lat więzienia

ułatwić zdobycie przez 6,5 proc. mieszkańców Estonii obywa-

i 100 tys. rubli grzywny. Proces toczył się za zamkniętymi

telstwa, a którzy obecnie nie posiadają żadnego; są apatryda-

drzwiami.

mi. Problem bezpaństwowców przekłada się na podziały społeczne, poczucie wykluczenia przez osoby rosyjskojęzyczne.

Folklor w służbie polityce

Używany jest również w walce politycznej. Osoby, które mają

Grupa etniczna Seto (Setu) zamieszkuje tereny południowo-

powyżej 15 lat i nie posiadają obywatelstwa, będą musiały

-wschodniej Estonii i północno-zachodniej Rosji. Ziemie za-

przechodzić procedurę naturalizacji. Cześć osób posługująca

mieszkałe przez tę mniejszość nazywa się Setumaa. Granica

się językiem rosyjskim posiada paszport Federacji Rosyjskiej.

pomiędzy Estonią i Rosją wpłynęła na różnice kulturowe, reli-

Nowelizacja ustawy o oby-

gijne i językowe różnicujące ten

watelstwie zbiegła się z kampa-

naród. Nie bez przyczyny Seto

nią przed wyborami parlamentarnymi. Przeforsowana przez Partię Socjaldemokratyczną zmiana miała przynieść jej głosy odebrane Partii Centrum, kojarzonej z reprezentowaniem

Możliwa jest pokojowa egzystencja na pograniczu estońsko-rosyjskim.

nazywany jest „podzielonym narodem”. Podczas spisu powszechnego w Estonii w 2000 roku nie uwzględniono Seto, ale szacuje się, że w Estonii żyje od około 10 tys. do 30 tys.

interesów mniejszości rosyj-

Seto. Natomiast zgodnie ze spi-

skiej.

sem przeprowadzonym w Fede-

Stosunki estońsko-rosyjskie

racji Rosyjskiej w 2003 roku w miasteczku Petserimaa (Peczora) 100 osób zdeklarowało się

Tallin od początku kryzysu ukraińskiego stoi po stronie Ki-

jak Seto. Gdy w 1996 roku Estonia i Rosja podjęły próby ure-

jowa i potępia agresję Moskwy. Estonia, oprócz słownego

gulowania przebiegu granicy, pojawił się spór o terytorium

wsparcia, udzieliła realnej pomocy, przyjmując na leczenie w

zamieszkiwane przez Seto. Mniejszość zarzucała rządowi w

swoich szpitalach rannych Ukraińców. Wysyła także na Ukra-

Tallinie, że ten ignoruje problem, skupia się na jak najszybszej

inę pomoc humanitarną. Estonia wyraziła chęć wsparcia we

integracji ze strukturami europejskimi. Obawiano się izolacji i

wdrażaniu reform gospodarczych oraz wprowadzaniu e-admi-

utrudnienia kontaktów z rodakami zamieszkałymi po drugiej

nistracji. Rząd w Tallinie popiera nałożenie sankcji wizowych i

stronie granicy oraz związanych z tym kosztów wizowych.

gospodarczych na Rosję. Odpowiedzią Moskwy było nałożenie

Seto uważa, że cały obszar Setunaa powinien przypaść Estonii.

na Estonię kontrembarga, które uderzyło w gospodarkę tego

Niechętni są również podziałowi ziemi. Polityka neutraliza-

kraju. Rosja jest ważnym partnerem gospodarczym Tallina,

cyjna, realizowana przez Tallin w latach 90., zaowocowała

ponad 10 proc. estońskiego eksportu trafia na rosyjski rynek.

tym, że wszyscy mieszkańcy Setumaa, zarówno Seto, jak i

16

zneutralizowani Rosjanie, otrzymali obywatelstwo estońskie.

to oni piastują najważniejsze stanowiska.

Doszło do paradoksu, pomimo zakazu posiadania podwój-

Po wybuchu kryzysu ukraińskiego w mieście czuć było nie-

nego obywatelstwa w prawie estońskim, ludność Seto takie

pokój. Tutejsi Rosjanie zaczęli obnosić się ze swoim rosyjskim

posiada. W 2000 roku Seto protestowali przeciwko wprowa-

pochodzeniem, a Estończycy, którzy są w mniejszości, żyją w

dzeniu pełnego reżimu wizowego dla mieszkańców obszarów

coraz większym strachu.

przygranicznych. W grudniu 2004 roku wybuchło oburzenie

Za czasu ZSRR, gdy nauczano wyłącznie po rosyjsku, opo-

spowodowane projektem estońskiej monety euro. Artysta po-

wiadano dowcipy o mało rozgarniętych Estończykach, a w

większył obszar Estonii o skrawek Rosji, ale nie uwzględnił

szkołach rosyjskie dzieci dokuczały garstce estońskich ucz-

części ziem Setunaa.

niów. Obecnie sytuacja się odwróciła. Rosjanie, którzy jeszcze

Przypadek Seto pokazuje, że możliwa jest pokojowa egzy-

do niedawna byli dręczycielami, teraz uważają się za ofiary,

stencja na pograniczu estońsko-rosyjskim. Pomimo kulturo-

zamknęli się we własnych skupiskach. Młodzież, widząc, że

wych podobieństw, Estończycy akceptują istnienie tej ludności,

znajomość jeżyka estońskiego może ułatwić karierę zawodową,

nie przekłada się to więc na konflikty na tle etnicznym czy

zaczęła uczyć się tego języka, zdawać egzaminy na obywatel-

narodowościowym. Ludzie mieszkający po stronie estońskiej

stwo i przyjmować estońską kulturę. Jednakże zdarzenia na

w pokojowy sposób korzystają z przywilejów dla mniejszo-

Ukrainie spowodowały, że znów pomiędzy dwoma narodami

ści narodowych. Lud ten, choć kulturowo i religijnie bliższy

pojawiła się nieufność. Rosyjscy mieszkańcy Narwy przystra-

jest Rosji, pragnie znaleźć się pod protekcją Estonii. Rząd w

jają swoje samochody pomarańczowo-czarnymi wstążkami św.

Tallinie jest pewniejszym gwarantem niezależności i realnej

Jerzego lub flagami Rosji.

pomocy.

Rosyjska mniejszość w Narwie W czasach Związku Radzieckiego miasto Narwa i Iwano-

Niewielu rosyjskojęzycznych mieszkańców Estonii decyduje się na powrót do Rosji. Pomimo trudności w życiu codziennym (np.: wyższy wskaźnik bezrobocia wśród tej grupy społecznej) wolą pozostać w Estonii, gdzie warunki życia są

gród stanowiły jedność, a granica oddzielała umownie dwie

lepsze, a rząd w Tallinie zapewnia wolność swoim mieszkań-

republiki związkowe – Rosję i Estonię. Po rozpadzie ZSRR

com. Możliwość porównania warunków życia w obu państwach

stała się realna. Oba miasta oddziela rzeka. Narwa liczy ok. 65

utrudnia dotarcie moskiewskiej propagandy do umysłów

tys. mieszkańców, w tym Estończycy stanowią jedynie 10 proc.

estońskich Rosjan. Ponadto rosyjski nacjonalizm ma trudniej-

społeczeństwa. Pomimo tego, że są mniejszością w mieście,

sze warunki do rozwoju niż np. na Krymie.

■

W Tallinie wciąż obecne są świadectwa rządów Rosji źródło: wikipedia.org

17

DO_ŚWIAT

//PAWEŁ TOPÓR

IMIGRANCKI PROBLEM

STANÓW ZJEDNOCZONYCH Obecnie dyskurs polityczny w Europie jest zdominowany kwestią imigrantów z Afryki oraz Bliskiego Wschodu. Sytuacja podobnie prezentuje się w USA, z tą drobną różnicą, że tam kwestia dotyczy głównie imigrantów z Meksyku o ewidentnie ekonomicznych motywacjach.

Mury na granicy chronią również przed działalnością karteli narkotykowych źródło: skyscraperlife.com

Donald Trump, kandydat Partii Republikańskiej w prawyborach

tii Republikańskiej w prawyborach (m. in. Ted Cruz oraz Scott

na urząd prezydenta jest znany z ostrych tez i mocnych słów,

Walker), postanowiło poprzeć pomysł wybudowania muru na

mimo tego zasługuje na przyznanie mu pewnych wyrazów uzna-

całej długości granicy z Meksykiem. Oczywiście należy podkreślić

nia. Swoimi wypowiedziami oraz pomysłami w stylu budowania

fakt, że chodzi o nielegalnych imigrantów, którzy przebywając w

muru na granicy z Meksykiem, zmusił innych polityków, także

USA łamią prawo, co jednak nie przeszkadza przyklejać Repub-

tych z Partii Demokratycznej, do pochylenia się nad problemem

likanom łatki wrogów wszelkiej ludności nie wpisującej się w

nielegalnych imigrantów.

WASP-owski (white anglo-saxon protestants) paradygmat. Jednak pozostawiając kwestie polityczne z boku, prześledźmy pomysły,

Miliony przybywają

które mają rozwiązać imigrancki problem USA.

Według danych szacunkowych Pew Research Center, w USA

Pierwszym z nich jest plan kojarzony z lewicowym estab-

przebywa obecnie od 11 do 12 milionów „nieautoryzowanych

lishmentem, chociaż artykułowany również przez republikanina

imigrantów”. W 1990 roku w USA przebywało ok. 3,5 miliona

Jeba Busha. W skrócie polega on na przeprowadzeniu pewnego

nielegalnych imigrantów, co daje nam prawie czterokrotny

rodzaju amnestii oraz przyznaniu obywatelstwa 12 milionom

wzrost w przeciągu 25 lat. Liczba ta jest powszechnie uznawana

ludzi. W ramach tego projektu, kwestią do ustalenia jest proces

za wiarygodną, toteż problem, przed którym stoją Amerykanie

przyznawania prawa do legalnego pobytu. Z jednej strony postu-

jest poważny. Właśnie z tego powodu kilku pretendentów Par-

luje się automatyczne przyznawanie takiego prawa wszystkim

18

zgłoszonym, którzy już teraz nielegalnie przebywają w USA, zaś

prawa wszystkim osobom urodzonym się na terenie USA, jest

z drugiej tworzy się plany rozłożone w czasie, podczas którego

ostatnimi czasy krytykowany przez zwolenników przymusowego

dana osoba byłaby zobligowana spełnić szereg dodatkowych wa-

wydalenia z kraju nielegalnych imigrantów. Dzieje się tak przez

runków. Nie wnikając w plusy i minusy tych pomysłów, należy

proceder polegający na nielegalnym przekraczaniu granicy oraz

zwrócić uwagę na długofalowe efekty. Zakładając przyznanie

rodzeniu dzieci, które stając się obywatelami amerykańskimi są

obywatelstwa ok. 12 milionom ludzi, dokonano by uleczenia

z mocy prawa uprawnione do wszelkich świadczeń typowych dla

symptomów „choroby”, a nie jej źródeł.

innych obywateli Ameryki. Jednak dzięki temu, również rodzice

Powinniśmy pamiętać, że gwałtowny wzrost liczby nielegal-

tych dzieci, którzy złamali prawo osiedlając się w Stanach, w

nych imigrantów, wśród których połowę stanowią obywatele

pewien sposób zakotwiczają się w tym kraju. Z tego powodu

Meksyku, jest spowodowany nieszczelnymi granicami. Jednak

mogłoby dojść do sytuacji, kiedy deportacja prowadziłaby do

nie tylko turyści ekonomiczni wykorzystują słabości państwa

rozbijania milionów rodzin lub wydalania tych dzieci razem z

amerykańskiego, w samym 2012 roku przemytnicy narkotyków i

rodzicami, co byłoby sprzeczne z konstytucją, jako nielegalne

broni mieli zarobić na tym procederze 25 mld dolarów. Dzieje się

działanie wymierzone w obywateli amerykańskich. Ostatecz-

tak pomimo astronomicznych sum wydawanych na ochronę gra-

nie sprawa tego typu trafi przed Sąd Najwyższy, jednak można

nicy amerykańsko-meksykańskiej. W latach 2000-2010 wydano na

stwierdzić z całą pewnością, że SN zinterpretuje XIV poprawkę

ten cel ok. 90 mld dolarów, a w samym 2013 roku przeznaczono

w duchu, w jakim jest obecnie postrzegana, a dzieci nielegalnych

na ten cel 12 mld, co i tak nie sprawiło, że problem granic został

imigrantów dalej będą uzyskiwać pełnoprawne obywatelstwo

uregulowany, a napływ ludności zmniejszony.

rodząc się na terenie USA.

Wygnanie z Raju

Decydują wyborcy

Z kolei po drugiej stronie politycznego spektrum znajduje się

Ważnym czynnikiem, który będzie miał wpływ na ewentualną

idea wybudowania wspominanego wcześniej muru, który miał-

politykę imigracyjną, są głosy wyborców hiszpańskojęzycznych.

by zapobiegać przyszłym napływom imigrantów. Kwestia dosyć

Liczba tych wyborców, sięgająca ok. 20 proc. wszystkich upraw-

problematyczna, biorąc pod uwagę długość południowej granicy

nionych do głosowania, prawdopodobnie uniemożliwi wybranie

USA, która wynosi ok. 3100 km. Poza uszczelnieniem granic oraz

na urząd Prezydenta USA osoby, która domaga się natychmiasto-

zrestrukturyzowaniem procesu zarządzania służbami sprawu-

wej deportacji nielegalnych imigrantów. W tej sytuacji w korzyst-

jącymi swoją kontrole nad pasem granicznym, proponuje się

niejszej pozycji znajdują się kandydaci Partii Demokratycznej,

deportację nielegalnych imigrantów do krajów ich pochodzenia.

której politycy prezentują stanowisko proimigracyjne. Bardziej

Ze stron liberalnych tego typu pomysły krytykowane jako niehu-

skomplikowana sytuacja ma miejsce w Partii Republikańskiej.

manitarne, znajdują poparcie wśród wielu amerykanów, którzy

Wielu kandydatów tej partii propaguje radykalne pomysły na

takie działanie przedstawiają jako tylko – lub aż – egzekwowa-

rozwiązanie sprawy „nieautoryzowanych imigrantów”, co stwa-

nie prawa. Jednak tutaj zaczynają się schody. Masowa deportacja

rza problem dla kandydatów centrowych w tej kwestii, których

propagowana przez część polityków republikańskich stawia ich

w dyskursie łączy się z propozycjami Donalda Trumpa. Oczywi-

światopogląd w pewnym dysonansie. Faktem jest, że akcja za-

ście takie fakty jak meksykańskie pochodzenie żony Jeba Busha

krojona na tak szeroką skalę trwałaby latami, doprowadzając do

lub kubańskie korzenie Marca Rubio są w wstanie przyciągnąć

zwiększenia uprawnień władz federalnych, a republikanie jako

pewną grupę hiszpańskojęzycznych wyborców, jednak sondaże

środowisko hołdują idei wolności gospodarczej oraz ograniczo-

pokazują, że ta grupa w większości popiera kandydatów Partii

nego rządu federalnego. Dodając do tego koszty w wysokości 250

Demokratycznej. Ostatni przypadek, gdzie Donald Trump wyrzu-

do 300 miliardów dolarów, z dużą dozą prawdopodobieństwa

cił z konferencji Jorge Ramosa, dziennikarza o meksykańskich

można stwierdzić, że wdrażanie takiego planu napotkałoby na

korzeniach, zwiększają tylko niechęć do samego Trumpa oraz

opór polityczny oraz przeszkody natury logistycznej.

Poza kosztami, efektami oraz skutkami dla państwa amerykańskiego istnieje jeszcze jedna przeszkoda utrudniająca zrealizowanie takiej agendy, tzw. przyrodzone obywatelstwo (birt-

w pewnym stopniu do republikanów. Fakt, że ostatecznie mógł on wrócić na konferencje i zadać pytanie miliarderowi traci na znaczeniu.

Pomimo wielu niewiadomych na temat przyszłej polity-

hright citizenship). Prawo to, przyznane przez XIV poprawkę do

ki imigracyjnej, możemy być pewni jednego - gdy rozpocznie

konstytucji, stwierdza: „Każdy, kto urodził się lub naturalizował

się kampania prezydencka w 2016 roku, kwestia nielegalnych

w Stanach Zjednoczonych i podlega ich zwierzchnictwu, jest oby-

imigrantów będzie podnoszona jeszcze częściej, a w szczycie

watelem Stanów Zjednoczonych i tego stanu, w którym zamiesz-

politycznych emocji powinniśmy życzyć Amerykanom rozwagi

kuje”. Z pozoru neutralny przepis, który ma gwarantować równe

i powagi.

■

19

DO_ŚWIAT

//KRZYSZTOF MALAKA

Korea Południowa to kraj daleki od Polski nie tylko geograficznie.

Odmienność kulturowa, historyczna i gospodarcza czynią to państwo niezwykle interesującym z punktu widzenia Europejczyka.

POŁUDNIOWA KOREA Z BLISKIEJ

PER SPEK T Y W Y

Seul to prawdziwa metropolia, w której zgubić się nie jest trudno źródło: tumblr.com

20

Okazją do bliższego przyjrzenia się mieszkańcom Półwyspu Kore-

Koreańczycy ściśle przestrzegają prawa. Nie zdarzyło mi się

ańskiego jest moja podróż dookoła świata, w trakcie której jestem.

zobaczyć kogoś, kto przechodzi na czerwonym świetle albo wy-

Perspektywa autostopowicza umożliwia mi nie tylko dotarcie do

rzuca śmieci na ulicę, co w Polsce jest zjawiskiem powszechnym.

miejsc widocznych również dla zwykłych turystów, ale przede

Być może z tego powodu nie potrzebują kontrolerów biletów, a

wszystkim do bliższych kontaktów z ludźmi.

konduktor w pociągu służy pasażerom wyłącznie po to, by w ra-

Do Korei Południowej dotarłem promem z Władywostoku w Ro-

zie potrzeby sprzedać komuś bilet. Ponadto są owładnięci manią

sji. Pierwszym miejscem, do którego trafiłem, było portowe miasto

czystości i ekologii. Przyjętym zwyczajem jest, że na ulicy się nie

Donghae. Niemałym zaskoczeniem okazało się, że obcokrajowcy

pali, a palacze mają wyznaczone specjalne strefy, w których mogą

nie mogą wypłacać pieniędzy w publicznie dostępnych bankoma-

oddać się nałogowi.

tach, tylko w specjalnie oznaczonych skrótem ATM. Koszt połączeń

Mieszkańcy Korei nie boją się w rozmowach tematu nieobliczal-

telefonicznych dla turysty z Polski może okazać się zabójczy dla

nego sąsiada z północy. Zwykli Koreańczycy przyznają, że nie wi-

portfela. 8 złotych za minutę połączenia wychodzącego, a 5 złotych

dzą realnej możliwości zjednoczenia obu państw, jednakże strona

- odebranego. Na ratunek przychodzi Internet, ponieważ w Korei

rządowa wydaje się być nieubłagana i wciąż rości sobie prawo do

dostęp do Wi-Fi jest praktycznie wszędzie bezpłatny. Z uwagi zaś

terytoriów zajętych przez KRLD. Z drugiej strony od kilku lat trwają

na bardzo ostry klimat, automaty z darmową wodą znaleźć można

przenosiny instytucji państwowych z oficjalnej stolicy Seulu do

w każdym publicznym budynku, a ponadto buddyjskie świątynie

Sedżongu, który znajduje się w bezpiecznej odległości na południe

oferują tradycyjną mocną i gorzką koreańską herbatę.

od linii demarkacyjnej. Oficjalnymi powodami są zbyt duży rozrost

Przez większość czasu spędzonego w tym kraju, gościłem u

Seulu i zanieczyszczenia związane z szybkim rozwojem metropolii.

koreańskiej rodziny w miejscowości Usang-Dong, z którą kontakt

W rzeczywistości zaś Seul jest zagrożony przede wszystkim wzno-

nawiązałem przez Internet. Zapewnili mi oni mieszkanie w osob-

wieniem działań wojennych. Rakiety wystrzelone z rozkazu panu-

nym domu nieopodal szkoły. Pierwsze chwile są zawsze niepewne.

jącego Kima mogą bez problemu obrócić w gruzy stolicę.

Rozmowy prowadzone łamanym angielskim, w których można

Korea to kraj, w którym dominuje ateizm. Brak wiary w jakie-

odczuć obustronne spięcie. Jednak nic lepiej nie przełamuje lodów,

kolwiek bóstwo deklaruje połowa społeczeństwa. Trzecia część

jak wspólny posiłek w klimatycznej restauracji.

ludności to chrześcijanie, zaś dopiero na kolejnym miejscu są bud-

Kuchnia koreańska jest bardzo różnorodna, począwszy od sma-

dyści. Widać to nie tylko w statystyce, ale także w porównaniu

ków cierpkich, słodko-kwaśnych, przez słodko-ostrych do bardzo

liczby kościołów do świątyń buddyjskich. Mimo to, Koreańczycy

ostrych i słodkich. Pierwszy raz w życiu jadłem lody ze śniegiem,

wielką wagę przywiązują do kultury i historii. W każdym mieście

śmietaną i gotowaną fasolą albo hot doga w pączku z cukrem pu-

można trafić na muzeum lub miejsce pamięci poświęcone wojnie

drem podanego z ketchupem. Tu też po raz pierwszy w życiu po-

koreańskiej. Doprowadziła ona nie tylko do podziału politycznego,

czułem ból podczas jedzenia, spowodowanego nadmiernie ostrym

ale z czasem pojawiły się różnice lingwistyczne. Język południowo-

sosem. Do jedzenia przystawek oraz mięsa zamiast widelca używa

-koreański ewoluował, upodabniając się do angielskiego, natomiast

się pałeczek. Ryż natomiast powinno jeść się łyżką, a fukncję noża spełniają nożyczki. Nie należy obawiać się jedzenia pałeczkami, gdyż, wbrew pozorom, to naprawdę banalnie proste.

w Korei Północnej przeważają wpływy z języka rosyjskiego.

Największy obiekt, który poświęcony jest tym tragicznym wydarzeniom, znajduje się na północy kraju, gdzie przez lornetkę można

Mieszkańcy tego kraju, mimo słabej znajomości angielskiego,

zobaczyć Koreę Północna, a także wielki podwójny płot z drutem

są bardzo hojni i pomocni, chociaż ich własna opinia o swoim naro-

kolczastym ciągnący się od pięknych dzikich plan aż do wysoko

dzie jest bardzo sceptyczna – w tym podobni są Polakom. Udało mi

położonych w górskich szczytów. Całe to terytorium jest terenem

się pokonać autostopem ponad 300 kilometrów do Seulu w rekor-

wojskowym, więc żeby tam wjechać, trzeba uzyskać specjalną prze-

dowo szybkim czasie, około 5 godzin. Dla porównania w Polsce na

pustkę. Niestety ze względów bezpieczeństwa obowiązuje zakaz

podobną drogę z Krakowa do Warszawy zdarzało mi się poświęcić

fotografowania przedmiotów militarnych oraz reliktów w środku

cały dzień. W dodatku każdy napotkany kierowca dał mi coś od

muzeum. Z polskiej perspektywy można porównać to miejsce z

siebie, a w Seulu poznana przypadkiem dziewczyna opłaciła mi

niemieckim obozem koncentracyjnym Auschwitz w Oświęcimiu i

nocleg, gdyż sama nie mogła mnie przyjąć w swoim mieszkaniu.

dla wielu historia tam uwieczniona jest wciąż żywym elementem

Ciekawym miejscem, w którym można spędzić noc, jest... sauna.

tożsamości. Przy wejściu słychać strzały z karabinu i wydawane

W większych miastach jest ich spora liczba, a są to faktycznie nie

po koreańsku rozkazy. Cała galeria jest pełna zdjęć robionych w

tylko sauny, ale i kuchnia, fryzjer, łazienka, dostęp do plazmowego

czasie konfliktu, a na wystawach można zobaczyć uzbrojenie z

telewizora i palarnia. Wszystko to w cenie za noc do 30 złotych,

czasów wojny: stroje żołnierzy, czołgi, samoloty, a nawet jeden

więc na studencką kieszeń bardzo ekonomicznie, a przecież i u nas

statek. Całość jest jednocześnie przerażająca, jak i fascynująca. ■

kwestia zakwaterowania nie jest wcale tania.

21

SPIS TREŚCI DO _WAKACJE

//ALISA UDODIK

ROSYJSKA PODRÓŻ PRZEZ

UKRAINĘ Historie opowiadające o tym, jak na Ukrainie traktowani są Rosjanie, są bardzo popularne w rosyjskich mediach. Jednak, w związku z rozpoczętą medialną ofensywą, stopniowo przestajemy wierzyć w te opowieści na słowo i zaczynamy wszystko sprawdzać na własnej skórze.

Nie musiałam długo szukać powodu do podróży na Ukrainę. Mam tam wielu krewnych, z którymi wcześniej komunikowanie się było dosyć trudne z powodu dużej odległości dzielącej nas. Teraz, kiedy wyjechałam z Rosji na studia do Polski, stałam się odpowiedzialna za odwiedzenie naszej rodziny za wschodnią granicą.

Zaplanowana trasa nie była zbyt długa i początkowo myślałam, że będzie wyglądać nieco inaczej. Jednak z powodu niespodziewanych zmian, pierwszym celem mojej podróży została Winnica.

Dojeżdżając do przejścia granicznego z Ukrainą byłam bardzo przerażona. Wcześniej przechodziłam tę granicę razem z moim wujkiem, rodowitym Ukraińcem, dzięki czemu czułam się pod ochroną. Teraz po raz pierwszy jechałam na Ukrainę sama i nie wiedziałam, czego, oprócz paszportu, mogą potrzebować ode mnie na granicznym punkcie kontrolnym. Ludzie na tym świecie są różni - kto wie, co komu do głowy przyjdzie. Miałam jednak szczęście.

Pani oficer zaprosiła mnie na rozmowę i zadała kilka pytań (niektóre dotyczyły nawet znajomości geografii Ukrainy). Zapytała czy mam jakiekolwiek zaproszenie od krewnych, do których jadę. Nie miałam. Nigdy wcześniej nie potrzebowałam żadnego zaproszenia, żeby wjechać na Ukrainę. Dzięki Bogu nagle przypomniałam sobie, że mam bilet z Kijowa do Tomska. Wcześniej latałam z Warszawy, ale teraz, z powodu kryzysu, takie loty są bardzo drogie, więc pomyślałam, że pojadę na Syberię prosto z Kijowa. Możliwe, że właśnie dlatego przepuścili mnie przez granicę. Obiecywałam, że wyślę bilet, jak tylko będę na miejscu. Do mojego czerwonego paszportu odnieśli się dość obojętnie. fot. Alisa Udodik

22

Żółto-niebieska magia

domo, co mogą wymyślić. Chłopaki teraz przyjeżdżają z Donbasu,

Za każdym razem, kiedy wjeżdżam na Ukrainę, pierwszą rzeczą,

to szok na całe życie.”

która rzuca mi się w oczy jest niebiesko-żółta kolorystyka. Kolory flagi ukraińskiej są wszędzie. Kolorują wszystko, co może zostać

Rosyjsko-ukraińska rzeczywistość

pomalowane – mosty, ogrodzenia, słupy. Jednak najważniejsze

Do mojej rosyjskiej mowy Ukraińcy odnosili się też dość spokojnie.

jest to, że kolory flagi można zaobserwować w naturze: pola psze-

Nikt, oczywiście, nie cieszył się z tego, że mówię po rosyjsku w

nicy i błękitne niebo jest wszędzie na Ukrainie i nie trzeba więcej

ukraińskiej stolicy, ale nikt nie był przerażony. To jest po prostu

nic malować.

normalne, że ludzie tutaj mówią po rosyjsku, chociaż w tej trudnej

Jak już wspominałam, pierwszym przystankiem na mojej liście była Winnica. Miasto, w którym znajduje się słynna fabryka sło-

sytuacji wszyscy starają się przejść na język ukraiński.

W Kijowie brałam udział w konferencji, podczas której więk-

dyczy „Roshen” oraz pływająca fontanna, uznana za największą

szość uczestników stanowili Ukraińcy. Jednak udało mi się znaleźć

w całej Europie. Latem jest ona czynna każdego dnia. Udałam się

i kilka osób z Rosji. Ku mojemu zdziwieniu, mimo nawet różnych

tam w środę, nie spodziewając się nawet, że może być tam tak

opinii, między Ukraińcami i Rosjanami toczy się żywa dyskusja.

duża ilość ludzi w dzień powszedni. Jeśli założyć, że turystów

Ludzie chcą rozmawiać z ludźmi, a nie słuchać telewizyjnych

na Ukrainie nie ma aż tak dużo, to wszystko stawało się jeszcze

bajek.

bardziej niesamowite. Wydawało się, że przebywało tam wówczas

Po powrocie do domu, opowiedziałam bliskim o tym, że na

całe miasto. Ludzie siedzieli, patrzyli na publiczne występy. Ho-

Ukrainie wszystko w porządku, i że w centrum Kijowa już nie

stessy sprzedawały bombki z narodową symboliką. Życie płynie

dzieje się nic nadzwyczajnego. Mimo to niektórzy z tych, którzy

tu swoim zwyczajnym tempem.

słuchali moich opowieści, wątpili w ich prawdziwość i pozostali wierni telewizyjnym doniesieniom. Nawet gdy mówiłam im: „Oto

Emocje wciąż żywe

jestem, nietknięta. Jestem tutaj!”, nic nie pomagało. Minie jeszcze

Kolejnym przystankiem był Kijów. Jak to się mówi, matka ruskich

wiele czasu, zanim takie prawdziwie historie będą interesujące nie

miast. Miasto, od którego wszystko się zaczęło. Ja od razu się w

tylko dla Europejczyków, ale również dla Rosjan.

■

nim zakochałam. Chociaż nie, kłamię, pewnie nie od razu, ale już po wyjeździe zrozumiałam to na pewno – to jest moje. Coś niesamowitego!

W centrum Kijowa wciąż żywe są wydarzenia, które zmieniły życie kraju. Na samym Majdanie zorganizowano wystawę zdjęć z wydarzeń, które miały miejsce w 2013 i na początku 2014 roku. Turyści ostrożnie patrzą na fotografie, a wolontariusze zbierają pieniądze na pomoc dla wojska.

Oczywiście, nie jest wykluczone, że niektórzy z nich po prostu starają się wzbogacić na tej sytuacji, ale to dzieje się wszędzie i niemożliwe jest, by tego uniknąć.

W Kijowie mieszkałam na przedmieściach. Znajomi, którzy mnie przyjęli, opowiedzieli mi jak dostać się do ich domu z centrum. Trzeba było najpierw jechać metrem do przedostatniej stacji, a potem autobusem. - „Ale lepiej późno nie wracać” - powiedziała mi koleżanka - „sytuacja teraz jest niespokojna, ludzie się stresują. Nie wia-

Pomnik Archanioła Michała wznosi się nad Placem Niepodległości w Kijowie fot. Alisa Udodik

23

SPIS TREŚCI DO _WAKACJE

//SALOME SHAINIDZE

T U R Y S T Y K A

PO GRUZIŃSKU

Gruzińskie krajobrazy przyciągają rzesze turystów źródło: ggtour.ge

Zwiększenie wydajności, wzrost ilości turystów czy modernizacja systemu obsługi? Co wybierze Gruzja?

24

Początek maja bieżącego roku, w porównaniu z poprzednimi latami, przyniósł wzrost liczby turystów odwiedzających Gruzję w okresie wiosennym. Jednakże ogólna liczba turystów, która od stycznia przybyła do Gruzji, spadła o 3%. Warto więc, zastanowić się, co spowodowało ten spadek i co może być tego przyczyną.

Czy opłaca się reklamować ?

Poznawać Gruzję małymi kroczkami

Od pewnego czasu, Gruzja zaczęła promować swoje walory tury-

Gruzja jest krajem pełnym tradycji, można tutaj zobaczyć, po-

styczne na dziewięciu rynkach. Są to: Azerbejdżan, Turcja, Ukra-

smakować i usłyszeć coś, co jest unikalne i autentyczne. Rekla-

ina, Kazachstan, Rosja, Białoruś, Węgry, Łotwa i Izrael. Koszt

my zachęcające do przyjazdu do Gruzji odpowiadają na pytanie

samej kampanii letniej wyniósł 8 milionów lari, czyli około 16

„Czemu warto przyjechać?”. Pokazywane w reklamach atrakcje

milionów złotych. Ponadto, uruchomiono kampanię reklamową

są najczęściej związane z gruzińskim folklorem i przyrodą: góry,

i serię programów dokumentalnych realizowanych przez tak

morze, pustynie, wodospady, kaniony, jaskinie, cerkwie, taniec,

uznane stacje telewizyjne jak CNN i EURONEWS, które miały

muzyka, potrawy itd. Zawsze warto pojechać tam, gdzie można

przyczynić się do rozpowszechnienia informacji o Gruzji wśród

wykąpać się w morzu, by godzinę później wspinać się po praw-

potencjalnych turystów. Jednakże wzrost rozpoznawalności kraju,

dziwych górach. Do 2003 roku, do rewolucji róż, niemożliwe było

jak dotąd, nie przełożył się na zwiększenie liczby turystów odwie-

przyjmowanie turystów w odpowiedni sposób. Istniało wiele per-

dzających Gruzję, co przyniosłoby znaczny wzrost dochodów pań-

spektyw, ale brakowało troski i uwagi. Teraz widać stopniowy

stwa. Można więc uznać, że koszty kampanii były niewspółmierne

rozrost branży turystycznej, ale trzeba troszczyć się o kontynu-

do przyniesionych dotąd korzyści. Agencje turystyczne wyszły

owanie tego rozwoju.

naprzeciw tym problemom, proponując dywersyfikację rynków i zmiany w strategii polityki turystycznej, czym pokazały swoje

Plany na przyszłość

niezadowolenie i gotowość do zmian. Czy problemem niezgod-

Krajowa władza turystyczna, przy pomocy Banku Światowego,

ności poniesionych kosztów i uzyskanych przychodów jest źle

zatrudniła ekspertów w celu rozplanowania nowej strategii tu-

dobrany rynek docelowy? Czy może to brak dobrego systemu ob-

rystycznej, która miałaby uwzględniać również zmiany propo-

sługi turystycznej uniemożliwia osiągnięcie zamierzonych celów?

nowane przez agencje. Plan ten ma być realizowany przez okres 10 lat i ma na celu przynieść chociaż lekki wzrost PKB Gruzji.

Statystyki mówią co innego

Według dokumentu strategicznego, aby osiągnąć cel, musi dwu-

W bieżącym roku Turcja jest leaderem w liczbie przyjazdów tury-

krotnie zwiększyć się liczba odwiedzających i turystów z Europy

stycznych do Gruzji, ale koszty reklamy polecającej takie wyciecz-

Zachodniej, Azji i Ameryki Południowej. Każdy przybysz mu-

ki nie były małe. Oczywiście, turyści z Turcji przyjeżdżali tutaj

siałby przy tym zwiększyć swoje wydatki z 320 do 365 dolarów.

nawet, gdy nie było reklam. Decyduje o tym bliskość, łatwość w

Zwiększenie turystów z 3,3 mln do 8,4 miliona, będzie stanowiło

otwieraniu biznesu i brak potrzeby posiadania wizy. Po Turcji,

naprawdę duży postęp. Taka liczba zgodnie z założeniami krajo-

uwzględniając liczbę przyjeżdżających, idą Armenia, Rosja i Azer-

wej administracji turystycznej, musi być osiągnięta do 2025 roku.

bejdżan. Widać również zwiększenie liczby turystów z Białorusi,

Wzrost turystów z pewnością przełoży się na poprawę sytuacji

co odzwierciedlają plany założenie ambasady Białorusi w Tbilisi.

na gruzińskim rynku pracy oraz przyczyni się do wzrostu licz-

W porównaniu z ostatnimi latami zmniejszyła się za to liczba tu-

by realizowanych inwestycji, co mogłoby okazać się wyjściem

rystów z Ukrainy, co jest prawdopodobnie wynikiem niestabilnej

z wielkich problemów finansowych, jakie teraz dotykają Gruzję.

sytuacji politycznej w tym kraju, choć Gruzini zawsze chętnie

Czy taka strategia jest realna i czy uda się ją realizować, dowiemy

zapraszają Ukraińców do swojego kraju. Pięć procent turystów

się dopiero za kilka lat. Jednakże ambitne plany, niemal zawsze

stanowią mieszkańcy innych części Europy, w tym oczywiście

wiążą się z dużym ryzykiem.

■

Polski i krajów sąsiedzkich.

Gruzini darzą Polaków autentyczną sympatią źródło: pinstopin.com

25

SPIS TREŚCI DO _WAKACJE

//ALISA UDODIK

Lalki Władimira Zacharowa są podziwiane na całym świecie

SYBERYJSKA NIE SPO DZIANKA

fot. Alisa Udodik

Do wakacyjnego numeru Drugiego Obiegu zdecydowałam się napisać o swoim mieście. Pochodzę z Syberii, z niewielkiego, jak na rosyjskie standardy, miasta Tomska. Leży on w środku Rosji, dokładnie w zachodniej części Syberii, a liczy tyle samo mieszkańców, co Kraków.

Tomsk to miasto studenckie. Jest tu dużo studentów, którzy

również wykonuje drewniane kukiełki, słynny na cały świat

chętnie działają. Organizują liczne konferencje, imprezy kul-

lalkarz Władimir Zacharow. To właśnie do niego przyjechał

turalne, wyjeżdżają za granicę i wracają do Tomska z nowymi

Dominik. Mówiąc szczerze, choć mieszkam tu od wielu lat, ni-

pomysłami. W 1990 r. zaczął swoją działalność niezależny

gdy nie wiedziałam o tym. Słyszałam, że ktoś tym się trudni,

kanał telewizyjny, słynny na całą Rosję, ale w tym roku nie-

ale nigdy nie traktowałam tego poważnie. Dominik uświado-

stety go zamknęli. W Rosji właśnie tak się zdarza.

mił mi, że o tym Zacharowie wiedzą nawet w Indiach. Byłam

Uroki syberyjskiej przyrody

dom, który jest wybudowany w całości z drewna, wszystko

Tomsk i jego okolice są bogate w dużo różnych zabytków.

stało jasne. W domu znajduje się scena, na której odbywają

Błota Wasiugańskie są jednymi z największych na całym świe-

się przedstawienia kukiełkowe dla dzieci i dorosłych. Podczas

bardzo zdziwiona, ale kiedy zobaczyłam jego teatr lalek i

cie. Są to tysiąc kilometrowe bagna, niemożliwe do przejścia.

występów lalki mówią różnymi głosami i prowadzą między

Zamieszkują tutaj różnego rodzaju dzikie zwierzęta. Oczy-

sobą dziwne rozmowy na różne tematy. Specjalnie dla nas

wiście, ciężko nazwać je dobrym miejscem do zwiedzania,

Zacharow zdjął ze ściany jedną ze swoich lalek – jeża i zrobił

jednak trzeba przyznać, że coś takiego spotyka się niezbyt

mały pokaz. Jeż żartował, opowiedział nam jak to działa i dla-

często. Tego lata dowiedziałam się, że niedaleko Tomska

czego ma tylko cztery palce zamiast pięciu. Zaskakujące było

znajdują się Talowskie Czashy. Są to wapienne formacje w

dla mnie to, że Zacharow nie mieszka w swoim drewnianym

kształcie kielichów wypełnionych wodą. Niektórzy przypisują

domu sam. Ciągle przyjeżdżają do niego uczniowie z różnych

im pokrewieństwo z kielichami Graala. Jest tutaj także piękna

krajów i uczą się od niego rzeźbienia lalek. Każdy wyrabia

przyroda, ale niestety nie ma jeszcze zbyt komfortowych

swoje lalki, a potem wystawia dla nich spektakl. Mistrz i jego

warunków dla turystów. Prawie nie ma żadnych oznaczeń

uczniowie razem mieszkają i pracują. Jest to zupełnie inny

trasy do Czasz. Istnieje jeden znak, ale nawet on nie ukazuje

styl życia, różny od tego, do jakiego jesteśmy przyzwyczaje-

prawidłowego kierunku. Pozostaje polegać tylko na własnej

ni. Kiedy ludzie poświęcają swoje życie dla ukochanej sprawy,

intuicji.

potrafią stworzyć coś niesamowitego.

Lalkowy świat

Rozejrzyj się

Nie tylko Czashy były dla mnie odkryciem tego lata. W Tom-

Człowiek ciągle chce podróżować i poznawać świat, ale ży-

sku znajduje się Dom Polski, który zajmuje się rozpowszech-

jąc w swoim mieście nawet 18 lat, możesz nie wiedzieć, ile

nianiem kultury polskiej i nauką języka polskiego. Często

niesamowitych rzeczy, miejsc, zabytków i ludzi znajduje się

zatem przyjeżdżają do nas turyści z Polski. Tym razem przy-

wokół ciebie. Całkiem prawdopodobne, że w Twoim mieście

jechał do Tomska chłopak o imieniu Dominik, który rzeźbi

również mieszka taki tajemniczy Zacharow i wcale nie trzeba

lalki z drewna. Okazało się, że w naszym mieście mieszka i

jechać aż tak daleko.

26

■

AGNIESZKA STĘPIEŃ//

DO_WAKACJE

CZAS NA STAŻ!

fot. Agnieszka Stępień

Myśl o aplikowaniu na staż w polskiej placówce dyplomatycznej towarzyszyła mi już od dłuższego czasu. Zastanawiałam się czy warto, czy mam szansę, żeby się dostać. W końcu – udało się!

27

SPIS TREŚCI DO _WAKACJE

//AGNIESZKA STĘPIEŃ

Praca w Konsulacie Barcelona nie bez przyczyny nazywana jest „miastem złodziei”.

Przekonałam się o tym już pierwszego dnia praktyk, gdy do Konsulatu przychodzili polscy turyści zgłaszający kradzież dokumentów i potrzebujący paszportów tymczasowych na powrót do kraju. Podczas mojego stażu zajmowałam się tłumaczeniami, pisaniem pism urzędowych, prowadzeniem korespondencji z hiszpańskimi i polskimi urzędami, przyjmowaniem wniosków paszportowych, rejestracją i anulowaniem zagubionych dokumentów. Ciekawymi przerywnikami były śluby, w czasie których

Piękno Barcelony zachwyca każdego źródło: hiszpania.com.pl

współuczestnikami ślubnych emocji byli pracownicy Konsulatu.

Nigdy nie można było narzekać na nudę, wszystkie powierzone mi zajęcia wymagały skupienia i umiejętności analizowania faktów. Nieoceniona była pomoc osób na co dzień zatrudnionych w

W życiu każdego studenta pojawia się taki czas, w którym gorącz-

Konsulacie, które cierpliwie tłumaczyły mi zasady funkcjonowa-

kowo zaczyna myśleć o realizacji praktyk, które wydają się mu

nia placówki w Barcelonie.

być kolejnym nudnym obowiązkiem wymaganym przez uczelnię.

Wielu z nas wybiera miejsce swojego stażu, niekoniecznie biorąc

Barcelona

pod uwagę swoje zainteresowania czy pasje, a raczej kieruje się

Praktyki i staże to nie tylko praca, ale też czas na przyjemności.

miejscem zamieszkania lub łatwością wykonywanej pracy. Ja

Mimo tego, iż byłam w Barcelonie już kilka razy to zawsze wra-

o swoim stażu nie chciałam myśleć w kategoriach przykrego

cam tu z wielką radością. Wąskie uliczki Barri Gòtic, bliskość

obowiązku, a raczej możliwości poznania i nauczenia się czegoś

morza w dzielnicy La Ribera, widok ze wzgórza Tibidabo, piękne

nowego. Jako studentka stosunków międzynarodowych i studiów

wille, ukryte w cieniu drzew, w dzielnicach Vallvidrera i Sarriá

bliskowschodnich brałam pod uwagę różne możliwości, aż w

– wszystko to powoduje szybsze bicie serca i motywuje do cięż-

końcu zdecydowałam się wysłać swoje zgłoszenie do Konsulatu

kiej pracy. Swój pobyt w Barcelonie wykorzystałam również na

Generalnego RP w Barcelonie.

odwiedzenie innej części Hiszpanii, a mianowicie Kraju Basków.

Proces aplikacji

nie mogę doczekać się powrotu w to piękne miejsce.

Na wybór miejsca stażu, w moim przypadku, duży wpływ miała

Choć pobyt w Bilbao był krótki, to jednak bardzo owocny i już

umiejętność posługiwania się językiem hiszpańskim. Należy pa-

Dlaczego warto?

miętać, że większość placówek dyplomatycznych wymaga zna-

Taki staż to inwestycja w przyszłość, możliwość sprawdzenia

jomości języka kraju przyjmującego na poziomie B2/C1. Każda

samego siebie, nabycia umiejętności dostosowywania się do no-

ambasada lub konsulat na swojej stronie internetowej podaje

wego otoczenia i podniesienia swoich kompetencji językowych.

informacje dotyczące praktyk, w których określa ich czas trwania

Nie można zapominać, iż doświadczenia, które zdobędzie się na

oraz swoje wewnętrzne wymogi dotyczące osób ubiegających

stażu, nie nauczymy się się z książek, a jedynie podczas współ-

się o staż, dlatego też najlepiej kontaktować się bezpośrednio z

pracy z innymi ludźmi. Nie idźmy „na łatwiznę” i nie traktujmy

osobą, która w danej placówce odpowiada za proces rekrutacyjny

praktyk jako przykrego obowiązku, bowiem każdy kolejny dzień

na praktyki. Należy także zapoznać się z „Zarządzeniem nr 13

naszej pracy to wyzwanie, które buduje nasz charakter i naszą

Dyrektora Generalnego Służby Zagranicznej z dnia 30 maja 2011

osobowość.

■

r. w sprawie organizacji i zasad odbywania praktyk, wolontariatu oraz stażu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i placówkach zagranicznych” – w tym dokumencie można znaleźć formularz aplikacyjny oraz spis dokumentów wymaganych przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Poprawnie wypełnione dokumenty należy wysłać do naszej wymarzonej placówki dyplomatycznej i cierpliwie czekać na odpowiedź. Gdy tylko ambasada lub konsulat zadecydują o przyjęciu praktykanta, jego dokumenty trafiają do Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które dokonuje weryfikacji i podejmuje ostateczną decyzję o rozpoczęciu współpracy. Ja swój formularz aplikacyjny w Konsulacie w Barcelonie złożyłam w maju, odpowiedź o przyjęciu i pozytywnej weryfikacji przez MSZ otrzymałam na początku czerwca. Od tego momentu wystarczyło już tylko kupić bilet do Barcelony, znaleźć mieszkanie i lecieć.

źródło: cuisineillustrated.com

28

RAFFAELLA MARGARYAN//

DO_WAKACJE

Wypełniając aplikację o udział w programie Birthright Armenia nie spodziewałam się tak niezapomnianej i pouczającej przygody. Ponieważ nigdy wcześniej nie słyszałam o tego typu przedsięwzięciu, postanowiłam rozpocząć swoje poszukiwania na ten temat, a po jakimś czasie wysłałam swoją aplikację.

WOLONTARIAT W OJCZYŹNIE Program ten powstał w 2003 roku z inicjatywy Edele Hovhanian, która obecnie zarządza agencją nieruchomości oraz fundacją Hirair and Anna Hovnanian Foundation. Tak samo, jak większość przedstawicieli ponad 10-milionowej diaspory, jej rodzina również cudem ocalała podczas rzezi Ormian na początku XX wieku i została zmuszona do emigracji na Zachód. W latach osiemdziesiątych, jako studentka Uniwersytetu Columbia, Edele przyjechała na roczną wymianę do Erywania. Podczas swojego pobytu uznała, że młodzi Ormianie z zagranicy powinni mieć możliwość rozwoju zawodowego i jednocześnie poznania dziedzictwa kulturowego kraju właśnie poprzez wolontariat. W ten oto sposób, po ukończeniu studiów i przejęciu rodzinnego majątku, na wzór działającej wówczas Birthright Israel, stworzyła własny program, działający na podobnych zasadach.

Wolontariat zgodny z pasją Do organizacji mogą dołączyć Ormianie, mieszkający poza ojczyzną, w wieku 20-32 lat. Inne pochodzenie nie dyskwalifikuje jednak do podjęcia pracy, ponieważ równolegle z Birthright Armenia uruchomiono Armenian Volunteer Corps. Dzięki temu, oprócz swoich rodaków, miałam okazję poznać również wolontariuszy z Kanady, Stanów Zjednoczonych, a nawet z Kazachstanu. Po przejściu etapu rekrutacji kandydat, w zależności od wykształcenia, doświadczenia zawodowego oraz zainteresowań, wybiera organizację pozarządową, w której chciałby pracować na czas swojego pobytu. W moim przypadku wybór nie należał do najtrudniejszych. Jako studentka stosunków międzynarodowych i pasjonatka kultury, historii oraz sytuacji politycznej Kaukazu Południowego zdecydowałam się na odbycie praktyk w Instytucie

Praca dla fundacji to wielka szansa na rozwój osobisty i... towarzyski fot. Raffaella Margaryan

29

SPIS TREŚCI DO _WAKACJE

//RAFFAELLA MARGARYAN

Apella, zajmującym się analizą polityki państwa oraz zachodzą-

wyłącznie z daleka, ze względu na zamkniętą granicę.

cych w nim procesów.

To, co łączy, równocześnie dzieli

Kaukaz znany i nieznany

Podczas takich wypraw miałam okazję poznać i zaprzyjaźnić się

Oprócz pracy, wolontariusze uczestniczą w szeregu różnych

z Ormianami z niemal każdego kontynentu. Większość z nich

przedsięwzięć: zajęciach języka ormiańskiego czy spotkaniach

przyjeżdża ze Stanów Zjednoczonych, Francji, Rosji i Libanu,

z przedstawicielami życia społecznego, politycznego i kultural-

jednak miałam też styczność z wolontariuszami z bardziej nie-

nego Armenii. Jednak najciekawszym punktem programu sta-

typowych miejsc, takich jak Kuwejt czy Nowa Zelandia. Sama

nowią cotygodniowe wycieczki. Największe wrażenie wywarła

wzbudzałam niemałe zdziwienie wśród pozostałych pracowni-

na mnie wyprawa do Górskiego Karabachu, nazywanego przez

ków, ponieważ byłam pierwszą polską uczestniczką programu.

Ormian Arcach. Choć oficjalnie należy do Azerbejdżanu i nie zo-

Mimo, że większość z nas potrafi mówić po angielsku, rosyjsku,

stał uznany przez żadne państwo, ponad 90 procent terytorium

arabsku lub hiszpańsku, byliśmy zachęcani do korzystania prze-

zamieszkuje ludność ormiańska. Mimo, że od zakończenia wojny

de wszystkim z języka ormiańskiego. Sęk w tym, że większość

minęło ponad dwadzieścia lat, a życie mieszkańców toczy się bez

przedstawicieli ormiańskiej diaspory posługuje się dialektem

większych przeszkód, można było odczuć tam ciągły niepokój.

zachodnioormiańskim, rozpowszechnionym w obu Amerykach,

Powodem są regularnie pojawiające się doniesienia o napiętej

Europie Zachodniej oraz na Bliskim Wschodzie. Z kolei Ormia-

sytuacji na granicy ormiańsko-azerskiej. Otóż, już od jakiegoś

nie z Iranu oraz potomkowie ,,nowych emigrantów”, czyli tych,

czasu dochodzi tam do wymiany ognia i śmierci żołnierzy po obu

którzy wyjechali z kraju w latach dziewięćdziesiątych, zwłasz-

stronach. Sytuację pogarszają także publiczne groźby prezydenta

cza do Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej i do których należę

Azerbejdżanu, Ilhama Alijewa, o planach przerwania zawieszenia

również ja – mówią dialektem wschodnioormiańskim, będącym

broni i odzyskaniu ,,okupowanych” terenów. Jednym z najcie-

jednocześnie językiem urzędowym Armenii. Trudności w poro-

kawszych momentów była wizyta w bazie wojskowej w rejonie

zumiewaniu się, a także dzieląca nas odległość, mentalność i

Askeran, gdzie razem z innymi wolontariuszami mogliśmy prze-

rodowód – wszystkie te czynniki pokazują smutną prawdę o tym,

konać się, jak wygląda życie w wojsku oraz poznać żołnierzy,

jak bardzo, mimo przynależności do jednego narodu, jesteśmy

pełniących dwuletnią, obowiązkową dla wszystkich mężczyzn

między sobą poróżnieni.

służbę. Ku naszemu zdziwieniu, świadomość tego, że w każdym momencie może wybuchnąć kolejny konflikt i pochłonąć tysiące

Najcenniejsze doświadczenie

ofiar nie zniechęca ich do służby w Karabachu, co uzasadniają

Trudno jest mi podsumować dwumiesięczny pobyt w Armenii

koniecznością spełnienia obowiązku wobec ojczyzny.

paroma zdaniami. Do tej pory przyjeżdżałam tutaj jako turysta, oceniając wszystko w sposób powierzchowny. W tym roku zy-

Miasto tysiąca i jednego kościoła

skałam cenną wiedzę o kraju, zdołałam wyjść ze swojej strefy

Kolejną niezapomnianą podróżą była wyprawa do ,,miasta ty-

komfortu i odważyłam się na interakcję z miejscowymi. Zamiast

siąca i jednego kościoła” – Ani, leżącego tuż przy granicy, po

stać z boku i obserwować, sama uczestniczyłam w codziennym

stronie tureckiej w regionie Kars. Obecnie będące w ruinie, w

życiu. Ponadto zaprzyjaźniłam się z kilkudziesięcioma wolonta-

średniowieczu stanowiło centrum Królestwa Armenii, a lata

riuszami z różnych zakątków świata, z którymi mam nadzieję

świetności przypadły na rządy dynastii Bagratydów. W mo-

utrzymać kontakt jak najdłużej.

mencie największego rozwoju ludność Ani liczyła 150 tysięcy, porównywalnie do liczby mieszkańców ówczesnego Kairu czy Bagdadu. Niestety, w czasie I wojny światowej Turcja zdobyła region Kars, a Ormianie zdołali jedynie uratować drogocenne artefakty, znajdujące się w klasztorach. Ostatecznie miasto opustoszało, a imponujące ruiny kościołów, bram miasta oraz fortecę możemy podziwiać fot. Raffaella Margaryan

30

■

MAGDALENA MRÓZ//

DO_PERSPEKTYWY I OPINIE źródło: kierunki.info.pl

KTO MOŻE, A KTO NIE MOŻE

6 sierpnia odbyło się zaprzysiężenie prezydenta Andrzeja Dudy. Innymi słowy, bardzo pracowity dzień dla mediów. W ciąg pracy dziennikarzy wdarł się jednak pewien żart, który wywołał chwilową burzę.

Pomiędzy wejściami na żywo do studia, dziennikarz Wiadomości TVP1 Krzysztof Ziemiec sfotografował się na tle zdjęcia z Andrzejem Dudą, który wykonuje gest, kojarzony ostatnimi czasy z jego kampanią. Ziemiec z dwoma palcami uniesionymi do góry, a z tyłu prezydent. Zdjęcie trafiło na portal społecznościowy Twitter prowadzącego wiadomości z dopiskiem: ,,Taka sytuacja. Zaaranżowane przez realizatora w studiu #tvp w przerwie transmisji uroczystości”.

Na dywanik Dziennikarz podkreślał, że to tylko niewinny żart. Niestety, niektórzy mieli co do tego wątpliwości. Negatywne komentarze pod zdjęciem mnożyły się. Bardzo szybko zareagowały władze telewizyjne. W piątek prezes TVP Janusz Daszczyński poprosił Ziemca o wyjaśnienia w sprawie wpisu. Według Daszczyńskiego taka publikacja jest niedopuszczalna, ponieważ w oczach odbiorców może poddawać w wątpliwość obiektywizm dziennikarza. ,,Taka niefrasobliwość nie mieści się w moim systemie wartości” – skomentował sprawę Janusz Daszczyński w rozmowie z magazynem „Press”.

Stracona twarz Do części krytycznych opinii Ziemiec odniósł się od razu na Twitterze. „W BBC na drugi dzień pakowałby pan klamoty” - ocenił jego tweet użytkownik o nicku Goodman. -„Niech Pan to przeczyta i potraktuje z uśmiechem” - odpowiedział mu Ziemiec. -„Chętnie poznam znane Panu przykłady równie zaaranżowanych form mrugnięcia okiem do części wyborców.” - ripostuje Goodman.

-„Jaki uśmiech? Dziennikarz musi być niezależny. Inaczej traci twarz.” - stwierdziła Danka Kozielska. „Nie wiem, co mnie podkusiło, żeby wrzucać to zdjęcie na Twittera. Nigdy nie zrobiłem nawet selfie.” – tłumaczył swoje zachowanie Ziemiec.

(Nie)winny propaństwowiec Wielu dziennikarzy skorzystało z okazji i wypowiedziało się w sprawie kolegi po fachu. Bartosz Marczuk, zastępca redaktora naczelnego ,,Wprost” widzi w fotografii jedynie prosty żart. Podkreśla, że sytuację zaaranżował realizator, a Ziemiec jest znany w środowisku ze swojej bezstronności. – „Zupełnie odrębną kwestią jest jawne sympatyzowanie dziennikarzy, i to zarówno z prawej, jak i lewej strony, z określonymi partiami czy politykami.” - dodaje Marczuk. Natomiast naczelny kwartalnika ,,Nowe Media” Eryk Mistewicz mówi o ,,geście propaństwowca” i nie popiera doszukiwania się w fotografii drugiego dna. - „W fotografii widzę przede wszystkim emocje propaństwowca: zaprzysiężono Prezydenta RP, osobę, która od dnia zaprzysiężenia nie jest już wyrazicielem interesów jednej tylko partii politycznej.” - zauważa szef ,,Nowych Mediów” - „Im więcej radości, radości propaństwowej, a mniej politycznej zapiekłości na scenie publicznej, w tym w mediach, tym przecież lepiej.” - twierdzi publicysta.

Druga strona medalu Bardzo szybko, kiedy tweet Krzysztofa Ziemca stał się wydarzeniem medialnym, przypomniano sobie zdjęcie Moniki Olejnik, do której przytula się Donald Tusk. Zdjęcie zostało zrobione w tamtym roku, ale czy wywołało aż tak wielką medialną burzę (nie uwzględniając oburzenia tabloidów)? Obserwujemy ostatnio wiele przejawów sympatii lub antypatii do wybranych opcji politycznych przez dziennikarzy. Są cienie i blaski niezależności dziennikarskiej. Niektóre rzeczy przechodzą bez echa u poszczególnych prezesów, inne nie. Niestety, w rozumieniu władz poszczególnych stacji telewizyjnych ktoś może odrobinę więcej. ■

31

DO SPIS _PERSPEKTYWY TREŚCI I OPINIE

//BARTOSZ DUDEK

OBIETNICE CZY TO MA SENS? Zwiększenie kapitału konsumpcyjnego ludzi ubogich i najuboższych pobudzi naszą gospodarkę. Tak twierdzi nowo zaprzysiężony prezydent Andrzej Duda. Co z tego może wyniknąć?

Andrzej Duda w kampanii wyborczej nie ograniczał się w szafowaniu obietnicami źródło: polskieradio.pl

Zależnie od punktu spojrzenia na kwestię pobudzenia gospodarczego

kwoty zostanie pochłonięta przez administrację. W końcu transfer

poprzez zwiększoną konsumpcję, można uzyskać kilka, często so-

milionów czy nawet miliardów z rąk jednych osób do drugich nie

bie przeczących, odpowiedzi. Przeciwnicy redystrybucji dóbr przez

może nic nie kosztować.

państwo stwierdzą, że wsparcie najuboższych obywateli pieniędzmi zebranymi wcześniej z podatków wcale nie pomoże w rozwoju gospo-

Pokrętna logika

darki. Pieniądze, które otrzymają byłyby i tak skonsumowane przez

Argument straty może być w pewien sposób pomniejszony po-

pierwotnych właścicieli, od których zostały one zabrane w postaci

przez uproszczenie metod wspierania warstw ubogich. Mowa tutaj

podatków. Co więcej, bilans będzie nawet ujemny, gdyż część tej

o zwyczajnym zwiększeniu kwoty wolnej od podatku. Taniej jest

32

przecież nie zabierać i nie dawać, niż zabierać i dawać. Jednakże i ten

pieczeniach społecznych!

sposób budzi wątpliwości. Po pierwsze, w oficjalnej linii programo-

Gdybyśmy dysponowali wehikułem czasu i przenieśli do dzisiej-

wej Andrzeja Dudy zwiększenie kwoty wolnej od podatku nie ma za

szych czasów działacza socjalistycznego, żyjącego powiedzmy 100

zadanie zastępować, a jedynie wspierać pomoc finansową dla ludzi

lat temu, ten oniemiałby z wrażenia, bowiem wszystkie jego ma-

ubogich. Oznacza to, że obok dotychczasowych transferów pienięż-

rzenia zostałyby spełnione. Minimalna pensja gwarantowana? Jest.

nych, zostanie rozbudowany system pomocy biernej. Jednakże po-

Emerytura? Jest. Regulacje miejsca pracy, zasady bezpieczeństwa?

dwójne wsparcie może poważnie zachwiać budżetem - tak twierdzą

Są. Obowiązkowe kaski, gogle, rękawiczki, klimatyzacja w dni upal-

przeciwnicy pomysłu zwiększenia

ne, wymagania, które musi speł-

kwoty wolnej od podatku. Po głęb-

nić ten bezwzględny, krwiopijny

szym zastanowieniu się, obecny sposób dystrybucji kapitału jest co najmniej patologiczny. Ludziom, którzy i tak nic nie mają, zabiera się większość, po czym, zależnie od szeregu spełnionych warunków, daje im się większe bądź mniejsze wsparcie. Oznacza to, że biedni

Obecny sposób dystrybucji kapitału jest co najmniej patologiczny. Ludziom, którzy i tak nic nie mają, zabiera się większość.

kapitalista, tnący na wszystkim koszta? Są. „Szklane domy”? Co prawda nie szklane, ale socjalne, jak najbardziej. Powszechny system edukacji? Jest. Wszystkie postulaty dotyczące godnego życia zostały spełnione. Teraz dyskusja dotycząca relacji pracodawca-pra-

składają się na siebie wzajemnie.

cobiorca mniej skupia się na tym

Za taką sytuację obarczać można

JAK pomóc, a bardziej ILE dać.

system podatkowy, który w Polsce oparty jest na zasadzie docho-

Oczywiście, wciąż są debaty dotyczące równouprawnienia, praw

dów. Zarabiasz? W takim razie zrzucasz się, by pomóc tym co są

matek, urlopów itp., ale środek ciężkości debaty spoczywa na kwe-

chorzy, starzy, biedni, bezrobotni. I dotyczy to również zarabiających

stii „ile dostaniemy wsparcia?”, „ile ma wynosić kwota minimalna?”,

chorych, starych itd. Zwiększenie kwoty wolnej od podatku sprawia,

„ile będę dostawał emerytury?”… Nikt w tak rozwiniętym kraju jakim

że mniej pieniędzy się traci, nawet jeżeli mniej trafia do wspólnej

jest Polska, nie powinien żyć poniżej dolnej granicy ubóstwa. Fakt, z

puli i patologia wydaje się być mniejsza. Tylko jak teraz wytłuma-

roku na rok, coraz szybciej podążamy za rozwojem cywilizacyjnym,

czyć ludziom, że zmniejszenie opodatkowania powinno skutkować

a standardy, jakie 100 lat temu były przyzwoite, dzisiaj są już zdecy-

zmniejszeniem wsparcia finansowego?

dowanie poniżej minimum. Prawdą jest niestety, że hasło „jak żyć?”

Inwestowanie w NIE-innowacyjność

Europa kontynencie spotkałoby się ze wzrokiem pełnym pogardy.

Wracając do kwestii transferu kapitału. Czy wydatki klasy wyższej,

Godne minimum już od dawna wymknęło się z ram racjonalności.

wypowiedziane przez swego autora, na niemal każdym innym niż

średniej i niższej są takie same? Otóż nie. Koszyk konsumpcyjny

„Obietnice należy spełnić” i nie ma wątpliwości, że Prezydent

biedniejszych osób będzie procentowo obfitszy w artykuły pierwszej

Duda będzie starał się przeforsować swoje sztandarowe obietnice

potrzeby, zwłaszcza w jedzenie. Czym osoba bogatsza, tym bardziej

wyborcze, a jedną z nich jest wsparcie najuboższych. Mam nadzieję,

wyszukane stają się jej zapotrzebowania. Ubodzy nie będą chodzić do

że jako osoba rozsądna, bo za takiego uważam Andrzeja Dudę, będzie

kina czy teatru, będą woleli kupić wielosezonowe ubrania niż podą-

w stanie zarówno dotrzymać, nie raz danego słowa, jak i nie szkodzić,

żać za ciągle zmieniającą się modą. Redystrybucja kapitału doprowa-

choćby niechcący, ogółowi.

■

dza do sytuacji, w której klasa średnia ma mniej pieniędzy na zakupy.

Powstaje w ten sposób sztuczne zogniskowanie gospodarki krajowej na produktach tanich o dużym potencjale zbytu, potrzebnych i bogaczowi i biedakowi. Cierpi na tym innowacyjność i kreatywność, bowiem inne gałęzie rynku tracą możliwy do zdobycia kapitał. Tyczy się to zarówno branży elektroniki, motoryzacji, hobbystyki czy nawet szeroko rozumianego rynku książek. Po co rozwijać, unowocześniać coś, co staje się coraz słabiej opłacalne?

„Jeśli są głodni niech jedzą ciastka” - nowy standard ubóstwa Patrząc na problem pomocy dla najuboższych nie powinniśmy zapominać o historii, a zdaję się, że właśnie o niej, w kwestiach polityki socjalnej, mówi się najmniej. Historia powinna być przecież jedynie związana z jedyną, prawdziwą i obowiązującą polityką historyczną, prawda? Nie należy jej wciągać w rozmowy o gospodarce czy zabez-

Być w opozycji i krytykowć jest łatwiej, niż rządzić i brać odpowiedzialność za walkę z ubóstwem źródło: polskieradio.pl

33

DO_PERSPEKTYWY I OPINIE

//SONIA ŻOGAŁA

NIE DLA RELIGII W SZKOLE

?

Religia nie sprowadza się tylko do symboli źródło: cialopedagogiczne.pl

Spośród przedmiotów szkolnych żaden nie budził tak wielu kontrowersji jak nauczanie religii. Spór o religię w szkole publicznej ma już długą historię. W Europie od ponad 300 lat prowadzone są liczne dyskusje nad kształtem lekcji religii w placówkach edukacyjnych.

W Polsce prawo do nauczania religii wywodzi się głównie z Konstytucji RP oraz norm ustawowych. Ustawa zasadnicza zapewnia każdemu człowiekowi wolność sumienia i wyznania. Według artykułu 53 Konstytucji RP kościołom i związkom wyznaniowym o uregulowanej sytuacji prawnej przysługuje prawo do nauczania religii. Ponadto ustrojodawca przyznał rodzicom prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami.

Rodzice zostali jednak przy tym zobowiązani, zgodnie z artykułem

34

48 Konstytucji RP, do uwzględniania stopnia dojrzałości dziecka oraz jego wolności sumienia i wyznania, a także jego przekonań.

Modele nauczania religii Istnieją dwa modele nauczania religii w szkołach publicznych. Pierwszym z nich jest model obowiązkowego nauczania religii, zgodnie z którym jeśli nie wyraża się zgody na branie udziału w zajęciach należy złożyć negatywne oświadczenie woli. Według drugiego modelu

nauczania religia jest przedmiotem fakultatywnym, zatem jeśli chce się uczestniczyć w zajęciach trzeba złożyć pozytywne oświadczenie woli. Należy przy tym zaznaczyć, iż jeśli nie zostanie złożone pozytywne oświadczenie woli, nie ma obowiązku chodzenia na lekcje religii czy uczęszczania na przedmiot zastępczy.

W Polsce mamy do czynienia z drugim modelem nauczania religii. Jest to fakultatywny przedmiot szkolny, organizowany na życzenie rodziców bądź uczniów. Kontrolę merytoryczną nad nauczaniem sprawuje strona kościelna, a pedagogiczną- nadzór pedagogiczny. Ocena z religii jest umieszczana na świadectwie szkolnym bezpośrednio po ocenie z zachowania i nie ma wpływu na promowanie ucznia do następnej klasy.

Narastający sprzeciw Polaków Jak pokazują badania opinii publicznej, większość Polaków jest przeciwna wystawianiu oceny z lekcji religii na wzór innych przedmiotów szkolnych. Jeszcze większy opór, wywołuje kwestia uwzględniania oceny z religii przy obliczaniu średniej ocen na koniec roku szkolnego.

Powyższe dane ukazują brak zgody w społeczeństwie na „uszkolnienie” katechezy, która w opinii większości Polaków powinna stanowić jedynie substytut katechezy parafialnej, realizowany w szkole publicznej.

Prowadzenie lekcji religii w szkole stanowi jedną kwestię, innym problemem jest natomiast jej kształt. Szkoła ma obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy przynajmniej siedmiu uczniów danej klasy. Dla mniejszej liczby uczniów lekcje religii w szkole mogą być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Po nowelizacji rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, zajęcia z religii (lub etyki) są organizowane nawet dla jednego ucznia. Katechezy odbywają się w wymiarze dwóch godzin tygodniowo, a zajęcia może prowadzić osoba duchowna bądź świecka.

Przedmiot budzący kontrowersje W Polsce od wielu lat toczy się debata nad tym, czy religia rzymskokatolicka powinna pozostać w szkołach. Joanna Podgórska na łamach „Polityki” stwierdziła, iż „przeciętny polski uczeń w cyklu edukacyjnym ma mniej więcej po 160 godzin biologii, fizyki czy chemii i blisko 860 godzin katechezy”.

Sprawa krzyża rozbudza emocje nie tylko w Sejmie

Kwestia nauczania religii w szkole publicznej wzbudza skrajne emocje zarówno wśród rodziców, jak i uczniów. Często pojawiają się stwierdzenia, iż nauka religii w takim charakterze odbywa tylko w Polsce.

Jednakże przegląd rozwiązań przyjętych w poszczególnych krajach zachodniego kręgu cywilizacyjnego pokazuje, że w większości państw religia stanowi element edukacji szkolnej.

Odpowiedź Kościoła Jan Paweł II twierdził, iż religia jako przedmiot w szkole publicznej to łaska, która jest nam dana, ale jednocześnie zadana. W takim duchu trzeba ten dar przyjąć w społeczeństwie chrześcijańskim i tak go sprawować. W podobnym tonie wypowiedział się także ksiądz Adam Boniecki, który ogłosił, że „w Polsce, gdzie historia i kultura kształtowały się w ścisłym związku z chrześcijaństwem, ignorancja w kwestiach religijnych jest kulturowym kalectwem”. Dlatego, według niego, nie powinno się rezygnować z nauczania religii w szkołach.

Religia stanowi ważny aspekt w życiu młodego człowieka.

Szukanie złotego środka Szkoła publiczna nie jest szkołą wyznaniową, lecz placówką będącą miejscem uwzględniającym zróżnicowanie kulturowe i światopoglądowe obywateli.

Z zasady neutralności światopoglądowej państwa można wywnioskować, że jego rolą jest gwarantowanie obywatelom wolności sumienia i wyznania. Państwo powinno umożliwić nam realizację tej wolności i jednocześnie zapewnić ochronę przed indoktrynacją ze strony innych.

Ponadto, prowadzenie edukacji religijnej, odbywające się w szkole publicznej, daje możliwość zachowania nad nią pewnej kontroli, która z pewnością byłaby w znacznej mierze utrudniona czy wręcz uniemożliwiona, gdyby kształcenie religijne jednostki odbywało się na spotkaniach organizowanych wyłącznie przez wspólnoty religijne. Wiara katolicka, która posiada silne zakorzenienie w historii, tradycji i kulturze Polski, stała się nieodłącznym elementem systemu oświaty i szkolnictwa.

Pomimo prób sekularyzacji czy wyeliminowania religii ze szkół, przedmiot ten wciąż do nich wracał. Religia stanowi ważny aspekt w życiu młodego człowieka, kształtuje jego moralność, buduje system wartości. Daje siłę w walce z przeciwnościami, pozwala rozwijać się duchowo. Jest elementem jestestwa każdej osoby wierzącej, dlatego też nie można jej wyrzucać z systemu edukacji szkolnej.

Szkoła jest nie tylko placówką edukacyjną, ale także wychowawczą, powinno się w niej znaleźć miejsce na kształcenie o charakterze aksjologicznym. ■

źródło: rp.pl

35

SPIS TREŚCI DO _PERSPEKTYWY I OPINIE

//MATEUSZ PARUSZKIEWICZ

ŚMIGŁOWCOWY ZAWRÓT GŁOWY Od kilku miesięcy we wszystkich rodzajach polskich mediów wrze dyskusja na temat przetargu na śmigłowce wielozadaniowe dla Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Mimo upływu czasu oraz teoretycznego rozstrzygnięcia przetargu, emocje wcale nie opadły, a wręcz przeciwnie.

Pierwsze głosy o potrzebie zakupu nowych śmigłowców dla pol-

na jednej platformie, to znaczy wymagane wersje śmigłowców

skiej armii pojawiły się już pod koniec 2011 roku, gdy ówczesny

miały zostać oparte o jeden konkretny model. 48 śmigłowców w

premier Donald Tusk obiecał, że poprzez Ministerstwo Obrony

wersji wielozadaniowej dla Wojsk Lądowych, 10 śmigłowców w

Narodowej zakupi 26 maszyn transportowych, w tym helikoptery VIP. Docelowo śmigłowce miały trafić do Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej. Niespodziewanie we wrześniu 2012 roku premier ogłosił, iż zostanie zakupionych 70 maszyn, a nie 26 jak wcześniej zakładano. Warunki przetargu były utajnione mniej

wersji CSAR (Combat Search And Rescue) dla Sił Powietrznych RP, 6 maszyn SAR (Search And Rescue) dla Marynarki Wojennej i 6 śmigłowców ZOP (Zwalczania Okrętów Podwodnych) dla Marynarski Wojennej – wszystkie te maszyny miały być oparte

więcej do lipca 2013 roku, kiedy oficjalnie Inspektorat Uzbro-

o jeden model śmigłowca. Jest to dość problematyczne, gdyż

jenia podał informację o rozpoczęciu negocjacji oraz rozwoju

śmigłowce, jak każdy pojazd, mają swoje przeznaczenie oraz

postępowania.

ograniczenia. Maszyna przeznaczona do transportu żołnierzy,

Trzech oferentów W ramach przetargu oferty złożyły 3 podmioty: konsorcjum Sikorsky Aircraft Corporations PZL „Mielec”, konsorcjum Eurocopter SAS i Heli Invest Services oraz Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Świdnik”. Były to odpowiednio maszyny:

tak zwany Multirole-transporter, nie musi radzić sobie tak samo dobrze nad otwartym morzem, podczas działań ratunkowych czy operowania z pokładów okrętów.

Dodatkowo wystąpiły problemy dotyczące wyposażenia.

Sikorsky w swoim S-70i nie uwzględnił pełnego wyposażenia

Sikorsky S-70i, Eurocopter 725 Caracal (później przemianowany

oraz uzbrojenia. Armia miała otrzymać „goły” śmigłowiec, a

na Airbus Helicopter H-225M) oraz Agusta Westland 149. Pier-

resztę trzeba było dokupić. Włosi natomiast zaoferowali nową,

wotnie planowano, że armia kupi śmigłowce przede wszystkim

nieprzetestowaną maszynę, częściowo bez wymaganej certyfi-

będącymi następami rodziny Mi-8. Pod uwagę brano maszyny z

kacji. Istniały obawy o „choroby wieku dziecięcego”, to znaczy

rampą tylną, takie jak Sikorsky S-92, NH-90, AW-101. Ostatecznie zamiast maszyny typowo transportowej, ciężkiej, ogłoszono chęć kupna śmigłowców wielozadaniowych, co dało szanse na zaoferowanie średnich maszyn występujących w przetargu.

Już wtedy słyszano głosy o braku kompetencji podmiotów

wady wynikające z niedopracowania maszyny, które pojawiają się podczas jej eksploatacji. Tyczy się to wielu maszyn, nie tylko śmigłowców, dlatego też testy oraz wdrażanie sprzętu nie jest błyskawiczne. Francuski helikopter natomiast był najcięższą ma-

decyzyjnych. Eksperci alarmowali, że średnie śmigłowce pokroju

szyną w przetargu. Mógł nie pasować do wymaganej przez MON

popularnego Black Hawka (S-70i) nie są w stanie zastąpić du-

masy własnej śmigłowca, jednak warunek ten został poddany

żych maszyn dotychczas używanych w armii, czyli Mi-8. Warto

korekcie.

zauważyć, że śmigłowce proponowane w przetargu doskonale nadawałyby się na następcę świdnickiego W-3A „Sokół”, który ma służyć przynajmniej do 2030 roku. Kolejnym problemem było umieszczenie wszystkich wymaganych wersji specjalistycznych

36

A czas nagli Najważniejszym i jednocześnie najmniej poruszanym wątkiem są opóźnienia. Nie tyle w samej dostawie wygranej w przetargu

maszyny, ale ogólne zaniedbania związane z parkiem śmigłow-

szedł on pozytywnie serię badań certyfikacyjnych. Spełnił warun-

cowym na przestrzeni wielu lat. Najstarsze śmigłowce latające

ki przedstawione w przetargu. Jednak liczba maszyn spadła z 70

z biało-czerwoną szachownicą sięgają wiekiem ponad 40 lat. Są

do 50 sztuk – głównie ze względu na wysoką cenę jednostkową

to maszyny produkcji radzieckiej oraz 4 sztuki amerykańskich

śmigłowca. Proszę pamiętać, że zakup śmigłowców nie zawiera

SH-2 Seasprite służących w Marynarce Wojennej. Resursy oraz

tylko samych maszyn. Do tego dochodzi obsługa, serwis, dodat-

zwyczajna użytkowość helikopterów spada z roku na rok, a re-

kowe części, zestawy pomocnicze, wszelki sprzęt umożliwiający

monty najstarszych maszyn są nieopłacalne. Dlatego też nawet

szkolenie oraz dostosowanie śmigłowca do własnych potrzeb. Z

ten przetarg opiewający na ponad 13 miliardów złotych nie jest w

reguły Francuzi, odmiennie niż firmy amerykańskie, pozwalają

stanie nadgonić przepaści technologicznej i wiekowej. Zgodnie z

w niewielkim stopniu ingerować w sprzęt. Dodatkowo są skłonni

zapowiedziami MON, do roku 2020 planuje się wycofać około 120

przekazywać „know-how” odbiorcom.

śmigłowców, czyli mniej więcej połowę obecnie używanych. Każda manipulacja wokół przetargu lub nawet odstąpienie od niego

Najlepszy z możliwych

dodatkowo pogłębi zapaść naszej armii. W tej chwili jedynym

Analizując bardzo pobieżnie sytuację oraz etapy rozwoju prze-

ratunkiem przed tą zapaścią jest sukcesywna, acz kompletna i

targu można zadać pytanie – czy Caracal (H-225) to był dobry

odpowiedzialna wymiana parku śmigłowcowego tak, by nowo

wybór? Myślę, że tak. Caracal to sprawdzony śmigłowiec, który

zakupione maszyny mogły służyć znowu około 20-35 lat.

radzi sobie świetnie zarówno w morzu jak i na lądzie. Używają

Lata zaniedbań

Afganistanie i Mali. Korzysta z niego zarówno piechota, jednostki

go Francuzi w Europie, Afryce, Azji. Brał udział na misjach w Główną przyczyną tego całego zamieszania jest zrzucana z rzą-

aeromobilne, jak i siły specjalne. Co najważniejsze, producent za-

du na rząd odpowiedzialność za modernizację armii. Bezwład

pewnia wszystkie wersje specjalistyczne, bez dodatkowych kosz-

decyzyjny, ciągłe niejasności, niepotrzebne utajnianie założeń

tów i zbędnego oczekiwania, co było problemem przy AW149. Z

przetargu oraz jego wybitnie pokrętna forma, to efekt ponad 25

Caracala będą korzystać ratownicy z Marynarki wojennej, żołnie-

letnich zaniedbań prawnych i kadrowych. Wieloletnia niewydol-

rze Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych oraz Wojsk Specjalnych.

ność podmiotów w sprawach tak ważnych dla bezpieczeństwa

W naszych polskich realiach oraz w specyfice tego przetargu

i obronności państwa. Mimo sporych zawirowań, wiosną 2015

jestem w stanie stwierdzić, że H-225 Caracal to jedyny i słuszny

roku wytypowano śmigłowiec Airbus Helicopters H-225. Prze-

wybór.

■

Na bezpieczeństwie i życiu żołnierzy nie można oszczędzać źródło: twitter.com

37

SPIS TREŚCI DO _PERSPEKTYWY I OPINIE

//EWELINA MORAWSKA

POLSKIE DAVOS OD KUCHNI Co roku, na początku września przedstawiciele świata polityki, biznesu, nauki i mediów zjeżdżają do Krynicy. W tym roku, w dniach 8-10 września odbyło się jubileuszowe XXV Forum Ekonomiczne. Przez trzy dni Krynica gościła ok. 3 tysiące gości z około 60 krajów oraz 200 praktykantów. Było to też trzecie moje Forum, które mogłam obserwować od kuchni, jako praktykantka w błękitnej koszuli.

Forum Ekonomiczne, wbrew pozorom, nie skupia się wyłącznie wokół tematyki ekonomicznej źródło: forum-ekonomiczne.pl

Na stronie internetowej Forum Ekonomicznego możemy wyczytać, że misją przyświecającą wydarzeniu jest tworzenie przyjaznego klimatu dla rozwoju współpracy politycznej i gospodarczej wśród państw Europy Środkowo-Wschodniej, a Forum pozostaje bezstronne i niezależne w realizacji tej misji.

Organizatorem Forum jest Instytut Studiów Wschodnich, który powstał w 1993 roku. W swojej działalności skupia się na

Jubileuszowe forum W tym roku Forum odbyło się pod hasłem „Jak zbudować silną Europę? Strategie dla przyszłości”. Jednym z głównych tematów rozmów był kryzys migracyjny. Nie zabrakło również paneli dotyczących konfliktu na Ukrainie. W sesji otwierającej udział wziął prezydent Polski Andrzej Duda, prezydent Chorwacji Kolinda

ułatwianiu współpracy między państwami europejskimi, poprzez

Grabar-Kitarović oraz Macedonii - Gjorge Iwanow. Wieczorem

projekty na różnych szczeblach, które przyczyniają się do roz-

Jarosław Kaczyński odebrał nagrodę „Człowieka roku 2014”.

woju kontaktów politycznych, gospodarczych, naukowych czy

Drugiego dnia Forum gościło kandydatkę PiS na premier Bea-

kulturalnych. To właśnie odbywające się co roku Forum Ekono-

tę Szydło, która starała się przekonać ludzi biznesu do programu

miczne w Krynicy-Zdrój od 1992 roku stało się flagowym projektem Instytutu. Na merytoryczny i programowy kształt Forum wpływ ma Rada Programowa, w której skład, oprócz pomysłodawcy Forum Zygmunta Berdychowskiego, wchodzą m. in.: Jerzy Buzek, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Aleksander Kwaśniewski, a także prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.

38

jej partii. Ostatniego dnia obecna premier Ewa Kopacz przekonywała, że przyjęcie imigrantów będzie „testem na przyzwoitość” oraz zapewniała, że budowa portu w Świnoujściu zostanie zakończona jeszcze we wrześniu.

przyznaniu tytułu została podjęta przez kapitułę jednogłośnie.

Za rok 2007 tytuł ten otrzymał Donald Tusk - na zachętę do dalszej pracy. Za rok 2010 wyróżniony został Bronisław Komorowski.

Wśród grona nagrodzonych znajduje się także Jerzy Buzek, Jose Manuel Barroso, Vaclav Havel, czy Lech Wałęsa.

W czasie gali wyróżniony został nie tylko Jarosław Kaczyński.

Tytuł Firmy Roku otrzymało Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych. Wyróżnienie w kategorii Nowa Kultura Nowa Europa trafiło do wykładowcy naszej Alma Mater prof. Jacka Purchli. Natomiast wśród organizacji pozarządowych wyróżniona została Fundacja Niepodległość. Nagroda specjalna trafiła do

Przyznawana nagroda „Człowieka Roku” od lat wywołuje wiele kontrowersji

Krynica od kuchni

prezesa PZU S.A. Andrzeja Klesyka.

źródło: newsweek.pl

Budowa pawilonów na Forum zaczyna się co roku na miesiąc

Praktyki podczas Forum W programie praktyk podczas Forum Ekonomicznego udział biorą studenci ze szkół wyższych z Krakowa, Warszawy, Nowego

lub półtora przez wydarzeniem, zasłaniając cześć pięknego kry-

Sącz i Przemyśla, którzy są przydzieleni do poszczególnych sek-

nickiego deptaku. Na czas trwania Forum jest on zamykany dla

cji. I tak na przykład studenci z Uniwersytetu Jagiellońskiego pra-

ludzi z zewnątrz. Poza deptakiem również widać, że do Kryni-

cują głównie w sekcji hotelowej. Na szkoleniach poprzedzających

cy zjechali się ludzie świata polityki i biznesu. W kawiarniach i

Forum mówione jest studentom o tym jak bardzo wartościowy

restauracjach w czasie Forum pojawiają się specjalne menu z

jest wpis w CV o odbytych praktykach podczas Forum. Dla mnie,

wyższymi cenami. Wydarzenie jest również uciążliwe dla miesz-

jako studentki politologii, najbardziej interesująca wydaje się

kańców, którzy stoją w korkach, ponieważ policja przepuszcza

możliwość zobaczenia na żywo osób z pierwszych stron gazet. W

rządowe limuzyny.

tym rok w kolejce po darmową kawę na deptaku stał ze mną Ry-

To, że pierwszego dnia na Forum będą bardzo ważne oso-

szard Kalisz. Podczas czasu wolnego możemy wziąć udział jako

bistości było widać od rana. Pierwszy raz, od kiedy jeżdżę na

słuchacze w interesującym nas panelu. Polecam również usiąść

Forum, Biuro Ochrony Rządu rozstawiło swój sprzęt i spraw-

na ławce na deptaku i poobserwować zachowanie znanych osób.

dzało każdą osobę, która chciała dostać się na deptak w Krynicy.

Rok temu Janusz Korwin-Mikke wydawał się być zagubiony, na-

Oczywiście, co roku na teren Forum mogą wejść jedynie goście i

tomiast podczas tegorocznego Forum brylował w towarzystwie.

obsługa wydarzenia, co powoduje, że przed wejściem zbiera się

Studenci - praktykanci na Forum przyjeżdżają dzień wcześniej,

tłum zaciekawionych gapiów.

kiedy na krynickim deptaku panuje harmider, rozwieszane są charakterystyczne flagi, na tle których politycy wypowiadają

Kontrowersje wokół człowieka roku

się dla mediów. Obsługa techniczna pracuje do późnych godzin

Wiele kontrowersji wywołało wręczenie nagrody „Człowieka

nocnych. Wtorkowy poranek na deptaku należy już do mediów,

Roku 2014”. Włodzimierz Cimoszewicz zarzucił, że Forum

które zapowiadają Forum oraz sponsorów, którzy rozstawiają

stało się „partyjniackie”. Natomiast Aleksander Kwaśniewski

swoje stanowiska, by wszystko było gotowe przed oficjalnym

stwierdził, że Forum niepotrzebnie angażuje się w kampanię

otwarciem o godzinie 15:00.

wyborczą. Przewodniczący Rady Programowej Zygmunt Berdychowski tłumaczył, że nagroda została przyznana za całokształt

Do zobaczenia za rok

aktywności w życiu publicznym. Nagrodę Człowieka Roku Forum

Dlaczego warto pojechać na Forum Ekonomiczne jako prakty-

Ekonomicznego przyznaje Rada Programowa. Marek Sowa, mar-

kant? Po pierwsze, można zobaczyć jak takie wydarzenie wyglą-

szałek województwa małopolskiego i członek Rady Programowej,

da od kuchni. A nigdy organizacja tak dużego wydarzenia nigdy

opublikował na swoim koncie na Twitterze wyniki z głosowania. I

nie jest dopięta na ostatni guzik. Po drugie, można zobaczyć oso-

tak: Prezes PiS dostał 9 głosów, premier Ukrainy Arsenij Jaceniuk

by ze świata polityki, biznesu czy kultury. W tym roku z Forum

otrzymał 7 głosów, Reprezentacja Polski w Siatkówce – 6 gło-

przywiozłam m. in. książkę prof. Grzegorza Kołodki z autogra-

sów, prezes zarządu KGHM Polska Miedź S.A. Herbert Wirth – 6

fem. Ponadto, ciekawie jest być częścią wydarzenia, które przez

głosów i dyrektor zarządu hotelu Dolina Charlotty Resort & SPA

trzy dni jest w czołówkach wszystkich serwisów informacyjnych

Mirosław Wawrowski – 1 głos. Pojawiły się głosy wzburzenia,

w Polsce. I na koniec, Krynica jest naprawdę bardzo ładnym

że Andrzej Duda nie dostał ani jednego głosu. Jednak uchwała o

miasteczkiem!

■

39

DO_FILOZOFIA

//WIKTOR HUNEK

Wielcy naukowcy często odchodzą w zapomnieniu. Warto zatem przybliżyć sylwetkę jednego z nich, który swe życie związał z Uniwersytetem Jagiellońskim.

MAREK

SOBOLEWSKI

W tych murach kształtowała się kariera naukowa Marka Sobolewskiego. źródło: natemat.pl

Marek Sobolewski całe życie był związany z Uniwersytetem

stemie komunistycznym, wstąpił i współtworzył struktury nowej

Jagiellońskim. Tu ukończył Wydział Prawa w 1948 roku, a od

władzy. Najpierw był członkiem Związku Niezależnej Młodzieży

października 1949 zaczął pracę jako asystent w Katedrze Prawa

Socjalistycznej, od 1947 Polskiej Partii Socjalistycznej. Następnie

Państwowego. Z biegiem lat zdobywał kolejne stopnie kariery na-

związał się z Polską Zjednoczona Partią Robotniczą. Nie był to

ukowej, aż do uzyskania tytułu profesora zwyczajnego i śmierci

jednak alians strategiczny, oparty jedynie o chłodną kalkulację

w 1983 roku. By jednak mógł rozwijać się naukowo w nowym sy-

zysków i strat, lecz, jak komentuje to prof. Jacek Majchrowski,

40

Marek Sobolewski był socjalistą z przekonania i chciał aktywnie

a zwłaszcza liberalizmem.

działać na rzecz realizacji socjalistycznej utopii. W trakcie swoje-

Na tym chciałbym zakończyć wstęp i skróconą charaktery-

go życia zrewidował jednak poglądy na szczerość socjalistycznego

stykę osoby Marka Sobolewskiego i nie będzie to przesadą, gdy

programu partii komunistycznej. Jak napisał, wspominając o po-

użyjemy w stosunku do niego słowa „uczony”, bo takowym rze-

czątkach politycznej aktywności: „ideałem dla mnie był przymiot-

czywiście był. Niestety jednak jego przedwczesna śmierć sprawiła,

nik zawarty w nazwie mojej organizacji Związek Niezależnej…”

że nie jest on dzisiaj znany poza murami uniwersyteckimi, o

Realne działania komunistów przeczyły postulowanym przez

czym świadczy dosyć niecodzienny miernik, ale oddający roz-

nich wartościom.

kład wiedzy powszechnej, mianowicie rozbudowanie artykułu na,

Zostawił niezwykle bogaty zasób prac, które wykraczały poza

popularnej wśród uczniów i studentów, Wikipedii. Trzy zdania

wąskie dziedziny wiedzy, łącząc w sobie refleksje nad prawem,

o postaci tak zasłużonej dla polskiej nauki, a zwłaszcza refleksji

ale również politologię, socjologię, czy historię. Nawet prace ze

politycznej, to zdecydowanie za mało.

wczesnego okresu swojej działalności, jak na przykład Rola dok-

Wspólnie z żoną, Barbarą, wydał książkę, która stanowiła

tryny ustrojowej, austromarksizmu w utwierdzaniu burżuazyj-

zbiór tekstów klasyków myśli liberalnej XIX i XX wieku. Temat

nego ustroju Austrii w latach rewolucyjnych (1918-1920), którą

ten został przedstawiony niezwykle przekrojowo, od twórcy uty-

bronił w 1955 roku, mimo tytułu stylistycznie przestarzałego,

litaryzmu Jeremy’ego Benthama, przez obserwatora rodzącej się

trącającego komunistyczną nowomową, nadal stanowi dobre

amerykańskiej demokracji Alexisa de Tocqueville’a, wybitnych

źródło wiedzy.

amerykańskich prezydentów, takich jak Abraham Lincoln, czy

Dość niskie wyposażenie, które otrzymywał jako pracownik

Woodrow Wilson, nielicznych polskich liberałów, tj. Wincen-

jednej uczelni, wymusił na nim pracę w innych ośrodkach na-

tym Niemojowskim, Aleksandrze Świętochowskim, Tadeuszu

ukowych. Był współpracownikiem Wyższej Szkoły Nauk Społecz-

Romanowiczu, a na Friedrichu von Hayeku, reprezentancie au-

nych, która była kuźnią nowych elit

striackiej szkoły w ekonomii, skoń-

państwa w duchu marksistowskiej

czywszy. Nie ograniczył się jednak

refleksji politycznej. Był również wykładowcą Akademii Górniczo-Hutniczej, Studium Dziennikarstwa UJ, a przez dwa lata pracował w Państwowym Wydawnictwie Naukowym w charakterze redaktora wydawnictw historycznych. Podejmuje również pracę w Polskiej Akademii Nauk,

Zostawił niezwykle bogaty zasób prac, które wykraczały poza wąskie dziedziny wiedzy.

która umożliwia mu półroczny wy-

beralnych, lecz również przedstawił rys charakterystyczny dla „liberalizmów” ugruntowanych w odmiennych okolicznościach historycznych i społecznych, odpowiednich dla danego kraju, Anglii, Stanów Zjednoczonych, Francji, Niemczech, Włoch

jazd stypendialny na uniwersytety we Fryburgu i Heidelbergu.

tylko do przedstawienia polskim czytelnikom klasycznych tekstów li-

i Polski.

Liberalizm XIX-wieczny nie był jednorodny. Dość powiedzieć,

Mimo, że jego prace naukowe przewyższały często wymogi

że było to wynikiem niezwykle prężnego rozwoju tej myśli. By nie

merytoryczne stawiane pracom podobnego ciężaru gatunko-

stracić na aktualności, wobec dynamicznych przeobrażeń społecz-

wego, co przyznawali utytułowani recenzenci, część z nich nie

nych epoki industrialnej, do liberalizmu dokooptowano elementy

mogła doczekać się publikacji, a co za tym idzie, awans Marka

postulatów demokratycznych, które na trwale zmieniły oblicze

Sobolewskiego był sztucznie zahamowywany „ze względów (…)

głównego nurtu tej ideologii. Równocześnie rozwijały się inne

niezależnych”. Dopiero w latach 70., na fali odwilży po czasach

odnogi liberalizmu, takie jak liberalizm arystokratyczny, który

gomułkowskich, Sobolewski uzyskuje tytuł profesora nadzwyczaj-

był chronologicznie i ontologicznie pierwszy, a cechował wczesną

nego, kilka lat później profesora zwyczajnego, co w środowisku

myśl liberalną, przeciwstawiającą się zarówno despotyzmowi mo-

naukowym było od dawna oczekiwane, ze względu na wyjątkową

narchii, jak i niekontrolowanym rządom motłochu, demokracji.

wartość jego pracy naukowej.

Również pod koniec XIX wieku zaczął kiełkować sojusz niezwykle

Jak stwierdza prof. Jacek Majchrowski, Marek Sobolewski był typem myśliciela. Jego działalność pisarska wyraźnie oparta jest

egzotyczny, zwany liberalizmem socjalnym, którego rozkwit to dopiero XX stulecie.

na rozbudowanym materiale faktograficznym, ale również, a

W artykule Burżuazyjna myśl liberalna w XX wieku, Marek

może przede wszystkim, skierowana jest ku refleksji teoretycznej.

Sobolewski opisuje przemiany, które zaszły w doktrynach liberal-

Zajmowanie się dosyć szerokim spektrum zagadnień wyróżniało

nych, przekształcając ten prąd intelektualny z klasycznego libera-

go spośród innych badaczy, zwłaszcza w tak zideologizowanym

lizmu demokratycznego na liberalizm socjalny, charakterystycz-

okresie, jak PRL. Dotykał takich tematów jak podstawy ustrojowe

ny dla wysokorozwiniętych państw dobrobytu. Przedstawia pięć

Francji, Niemiec, a także system partyjny tego drugiego kraju,

punktów, które składają się na Credo „wiary liberalnej”. Są to:

ustrój innych państw demokratycznych, wówczas nazywane bur-

1. Indywidualizm – jednostka jest podmiotem działań społecz-

żuazyjnymi, a także konstytucjonalizm nowych państw afrykań-

nych i politycznych, celem państwa powinno być zapewnienie

skich, co było znaczącym ewenementem. W tej pracy skupię się

ram do realizacji indywidualnego szczęścia.

jednak na jego pracach związanych z doktrynami politycznymi,

2. Wolność – podstawą tego szczęścia jest szeroko rozumiana

41

SPIS TREŚCI DO _FILOZOFIA

//WIKTOR HUNEK

swoboda działań i myśli.

3. Prawo własności – prawo posiadania i korzystania z dóbr stanowi podstawę egzystencjalnej niezależności, a także rozwój gospodarczy społeczeństwa.

4. Państwo minimalne – zadania państwa ograniczone być powinny do tych sfer, które wykraczają poza kompetencje jednostek, jak bezpieczeństwo publiczne.

5. Podział władz państwowych – nadmiernie silna władza jest zagrożeniem dla wolności, dlatego liberałowie postulują cały rozbudowany, balansujący się i wzajemnie się kontrolujący mechanizm systemu politycznego, na który składają się nie tylko instytucje administracji państwowej, ale również partie polityczne, grupy lobbingowe, media.

Umiłowanie wolności było motorem przemian XIX stulecia

W jego ocenie XX wiek przyniósł zmianę w punktach 3. i 4., źródło: wikipedia.org

jednakże zasadniczy zręb ideologiczny pozostał niezmienny, gdyż doszło jedynie do zwiększenia uprawnień państwa i ograniczenia

do tego. Jedynie kraje anglosaskie, a także pozostające w neutral-

nienaruszalności prawa własności, w celu realizacji wolności po-

ności, jak Szwajcaria, nie przeżywały wewnętrznego zagrożenia

zytywnej, utożsamionej z zabezpieczeniem socjalnym szerokich

ideologicznego ze strony wrogów demokratycznego porządku.

mas społecznych. Jak zauważa Sobolewski, stało się to zasługą

Odrodzenie ideologiczne liberalizmu, a nawet przejście do

Johna Maynarda Keynesa, który opracowując nową doktrynę

kontrofensywy, wskazuje Sobolewski na okres od zakończenia

liberalizmu socjalnego z silnym interwencjonizmem państwo-

II wojny światowej i upadku reżymów faszystowskich. Wówczas

wym, zasypał rów ideologiczny dzielący liberalizm i postulaty

to, wraz z uchwaleniem Deklaracji praw człowieka przez Zgroma-

społeczne socjalistów.

dzenie Ogólne ONZ, a także z początkiem „zimnej wojny”, libera-

XX wiek przyniósł myśli liberalnej zarówno ogromne zwy-

łowie starali się narzucić dyskurs oparty na idei praw człowieka,

cięstwa, jak ład wersalski i upadek licznych monarchii na rzecz

a także nacechowany silnie antykomunistycznie. Karl Popper i

liberalnych demokracji, ale również stworzył niezwykle silną

Fryderyk von Hayek to dla Sobolewskiego myśliciele, którzy przy-

opozycję wobec liberalizmu. Gdy w Europie Środkowej, na zglisz-

wrócili liberalizm do klasycznych koncepcji, przy okazji również

czach wielkich monarchii, powstały, zgodnie z ideą samostano-

dozbrajając go ideowo do walki z marksizmem.

wienia narodów, liczne republiki, w tym Polska, spodziewano się

Można zadać pytanie, jaki walor naukowy mają dzieła Mar-

ostatecznego triumfu haseł wolności i równości. Tymczasem na

ka Sobolewskiego, dotyczące m.in. liberalizmu, a więc doktryny

wchodzie powstało państwo komunistyczne, którego ideologia

zasadniczo sprzecznej z duchem marksizmu-leninizmu w cza-

była wroga liberalizmowi, Rosja Bolszewicka. Rzuciło ono wyzwa-

sach, kiedy one powstawały. Trzeba przyznać, że nie mógł on

nie republikom burżuazyjnym nie tylko na polu gospodarczym,

ustrzec się przed wymuszonym, ze względu na panujący ustrój

czy militarnym, ale przede wszystkim ideowym. Ufundowane

komunistyczny, językiem wyższości marksistowskiej ideologii.

na pismach Marksa, Engelsa i Lenina, musiało stanowić realne

Słowa takie jak: „Pomińmy tu dyskusję z Popperowską krytyką

zagrożenie dla porządku wersalskiego na świecie.

marksizmu, jako całkowicie zbędą wobec o c z y w i s t e j [pod-

Drugie zagrożenie wywodziło się ze skrajnej prawicy, ze śro-

kreślenie moje – WH] bezzasadności stawianych marksizmowi

dowisk ultrakonserwatywnych, autorytarnych, militarystycznych

zarzutów” wydają się świadczyć o całkowitym zideologizowaniu

i faszystowskich. Stali oni na stanowisku, że największym zagro-

jego prac. Nic bardziej mylnego! Zaskakujące jest to, jak wiele

żeniem dla cywilizacji jest komunizm. W takim wypadku słabe

niepoprawnych politycznie, z ówczesnego punktu widzenia, tre-

państwo liberalne nie ma dość sił, by przeciwstawić się prężnie

ści potrafił przemycić w swoich pismach. Z wielką szkodą dla

rozwijającemu się ruchowi rewolucyjnemu. Dość szybko upadły

polskiej nauki należy przyznać, że jego przedwczesna śmierć w

rządy liberalne, zwłaszcza w nowych demokracjach, a władzę

wieku 58 lat, uniemożliwiła mu dożycie czasów wolności po 1989

przejęły prawicowi ekstremiści, często faszyzujący. Tak się stało

roku i zredagowanie na nowo pism, już bez wymuszonego obiek-

również w Polsce przedwojennej. Pozycja liberalizmu, jako real-

tywizmu marksistowskiego. Nie mniej jednak jego obserwacje nt.

nego narzędzia budowy i zarządzania państwem, wydawała się

liberalizmu są ciągle aktualne i w części obecne w współczesnym

być mocno zachwiana w wielu krajach, nawet we Francji, gdzie

dyskursie naukowym, jednakże częstokroć oderwane od osoby

obronę demokracji liberalnej przed zakusami faszystów, podjęli

autora, którym był Marek Sobolewski.

socjaliści wraz z komunistami, gdyż liberałowie byli zbyt słabi

42

■

KAROL WODZIŃSKI//

DO_FILOZOFIA

ANTY-ENGELS

KANTOWSKI ZWROT ANTYNATURALISTYCZNY W FILOZOFII

STANISŁAWA BRZOZOWSKIEGO

Francuzi wybaczają politykom więcej niż Polacy źródło: 444.hu źródło: focus.pl

„Marksizm Brzozowskiego” to marksizm szczególnego typu, skoro jego autor mógł stanowić inspirację dla środowisk tak odległych jak przedwojenna Falanga z jednej, czy lewicowa opozycja antykomunistyczna i Krytyka Polityczna z drugiej strony.

43

SPIS TREŚCI DO _FILOZOFIA

//KAROL WODZIŃSKI

Homerowska Odyseja podaje pewną szczególną anegdotę, którą,

zredukowane, w gorszym zaś zupełnie pominięte, jeśli nie przy-

jak sądzę, warto tutaj przytoczyć. Gdy Menelaos próbuje uzyskać

czyniały się do wspomożenia idei głównej. Tym samym polskie

informacje o tym, którzy bogowie zesłali swoje przekleństwo na

życie intelektualne zostało niejako odseparowane od poważnych

wracających spod Troi Greków, zmuszony jest do konfrontacji z

zagadnień uniwersalnych, a uniwersalnych ex definitione znaczy

Proteuszem, synem boga mórz, Posejdona. Bóstwo usiłuje wywi-

obowiązujących także w Polsce, dotyczących realnych i palących

nąć się królowi płynnie zmieniając formę od lwa, aż po morze

problemów społecznych i kulturalnych.

(!) i drzewo. Królowi udaje się jednak pochwycić Proteusza i ten

Nic dziwnego, że kultura polska tonęła w fikcji. Najwyższym

wówczas wyjawia mu szczerze, jakie nieszczęścia spotkały jego

jej symbolem była postać Henryka Sienkiewicza, pierwszorzęd-

towarzyszy.

nej postaci ówczesnego życia literackiego. Jego twórczość miała

Powyższa

aneg-

krzepić serca, czyniła to

dota zdaje się dobrze

jednak mącąc umysły. Po-

ilustrować pewną trudność, z którą styka się większość uważnych czytelników Stanisława Brzozowskiego. Myśl Brzozowskiego

jest

iście „proteuszowo”

Polskie życie intelektualne cechował brak zainteresowania zagadnieniami wykraczającymi poza ramy problemów narodowych.

zmienna, rozedrgana od wewnętrznych napięć, rozciągnięta między kolejnymi inte-

tęgowała ona tylko sentymentalny, bezkrytyczny stosunek do historii, zastanej tradycji i przyzwyczajeń, a co za tym idzie naiwny stosunek do świata. W obliczu katastrofy, jaką była utrata

niepodległości, zmienić się jak najmniej, trwać w przekonaniu,

lektualnymi nawróceniami autora. Przez to niemal wymyka się

że doświadczone cierpienia dają prawo do odwracania się od za-

próbom jej systematycznego wyłożenia, zamknięcia w martwym

gadnień życia, od Polski rzeczywistej i mimo to optymistycznie

systemie skodyfikowanych pojęć.

sądzić, że zrządzeniem opatrzności „jakoś to będzie” – a więc

Kultura mieszczańska wytworzyła dość jasny stosunek do

podtrzymywać tą najgorszą ze wszystkich, prowidencjalistycz-

intelektualnej zmienności. To, co u takich postaci jak Brzozow-

ną fikcję, która tyle złego wyrządziła polskiej kulturze umysło-

ski jest dla nas świadectwem intelektualnego zaangażowania,

wej. Tak przedstawiała się ta ówczesna Brzozowskiemu Polska

głębokiego przeżywania problemów intelektualnych, uwikłania

Zdziecinniała, Polska Milusińskich, Rochów Kowalskich, Polska

we własne myśli i ich ewolucję dla formacji dziejowej, jaką było

rodziny Połanieckich. Temu wszystkiemu filozof przeciwstawić

mieszczaństwo, stanowiło raczej coś na podobieństwo niestało-

mógł tylko krytyczne podejście do narodowej tradycji, właśnie

ści właściwej ludziom nieodpowiedzialnym. Stąd wywodzą się

jako formę dochowania wierności własnej wspólnocie: „Śmiecie

korzenie krytyki kultury, jaką w swoich pismach Brzozowski

nawet w muzeum przechowane nie stają się cenną rzeczą, co

prowadził. Inteligencji polskiej brakowało poważnego stosunku

w momencie narodzin duszy nie miało, nie nabierze jej nigdy.”

do myśli, a co za tym idzie do samego życia. Polska inteligencja

Jak już ustaliliśmy trudno tę myśl przedstawić jako jedną

stara się znaleźć sobie w życiu jakieś bezpieczne miejsce, zaś

całość, można jednak w miarę dokładnie opisać, jak zmieniała

traktowane z dezynwolturą idee mają w najlepszym razie tej

się ona na przestrzeni lat wraz z kolejnymi intelektualnymi wol-

eskapadzie służyć za uzasadnienie. Częściej stanowią przedmiot

tami autora. Prawdopodobnie pierwszym obiektem fascynacji

towarzyskich rozrywek, natomiast pewnym jest, że nie są ni-

Brzozowskiego, co niewątpliwie zaważyło na kierunku jego dal-

czym więcej, a zatem pomysł prowadzenia światopoglądowych

szego rozwoju, był głęboko doświadczony darwinizm. Zarówno

sporów nie jest dobry, psuje atmosferę.

życie indywidualne, jak i twórczość zbiorowa, a także poznanie

Polskie życie intelektualne w dużej mierze cechował brak

stanowią organ przetrwania życia gatunkowego. Wszystkie one

zainteresowania zagadnieniami wykraczającymi poza ramy prob-

wyzute są ze znaczeń metafizycznych, poznanie zaś jest słuszne

lemów narodowych, więc ogólnymi problemami, którymi, jak

nie dlatego, że pozwala odkrywać prawdę bytu, lecz dlatego, że

by to ujął Brzozowski, żyła cała ludzkość. Przyczyna tego stanu

umacnia trwałość życia gatunkowego, czyli umożliwia lepsze

rzeczy wiązała się ściśle ze stanem, w jakim Polska znalazła się

przystosowanie do warunków, w jakich gatunek się znajduje.

po rozbiorach - nieistnieniem państwowości. Właśnie ten stan

Jest to oczywiście stricte instrumentalna interpretacja poznania,

wysuwał na pierwszy plan zagadnienie niepodległości, wydające

jak wskazuje Kołakowski w dość oczywisty sposób prowadząca

się tak oczywistym, że zupełnie oderwane od wszelkich uzasad-

do błędnego koła: przecież samą podstawą tej koncepcji były

nień. Było to zagadnienie do tego stopnia podstawowe, że wszel-

ustalenia Darwina, aspirujące do rangi adekwatnego opisu rze-

kie inne problemy zostały w najlepszym razie instrumentalnie

czywistości.

44

Fryderyk Engels zawsze pozostawał w cieniu Karola Marksa źródło: philosophersforchange.org

Od 1904 r. w światopoglądzie autora Idei zachodzi zmiana

tak: „Z biegiem czasu zostanie uznana niezaprzeczalnie prawda,

chyba najradykalniejsza. Brzozowski odkrywa Marksa, łącząc

że Marks był przede wszystkim potężnym, intuicyjnym umy-

go z wnioskami wyciągniętymi z nowo rozpatrzonego „zwrotu

słem filozoficznym: ale tego się nie zrozumie, póki krążyć bę-

kopernikańskiego” Kanta. Znamionuje to kategoryczny koniec

dzie bajeczka o filozofie Engelsie, który był pierwszorzędnym

postawy tragicznego subiektywizmu, „beznadziejnego spektator-

publicystą, ale absolutnie nie wchodzi w rachubę jako filozof.”

stwa”, a przy tym jednoznaczne zerwanie z dorobkiem naturali-

Aby zrozumieć charakter tego przeciwstawienia i zarazem sens

zmu i pozytywizmu. Wypracowanie własnego, jasno, krytycznie

filozofii Brzozowskiego należy cofnąć się do Kanta. To właśnie

sformułowanego stosunku do marksizmu zajęło Brzozowskiemu

zapoznaniu przełomu, jakiego dokonał Królewiecki filozof przy-

trochę czasu. Jeśli przyjąć, że okres pierwszej fascynacji przy-

pisuje Brzozowski powodzenie takich nurtów jak empiriokryty-

pada na czas napisania takich tekstów, jak Kultura i życie, to

cyzm, szerzej pozytywizm i naturalizm. Filozofie takie opierają

w dojrzałej postaci, bardziej zdystansowany charakter będzie

się na starym przeciwstawieniu podmiot – przedmiot. Niezależ-

miał w okresie opublikowania Legendy Młodej Polski, a przede

nie od tego, czy mamy na myśli jego zastosowanie do klasycznej

wszystkim filozoficznego opus magnum – Idei. W zbiorze tym

epistemologii receptywnej, w której podmiot odbiera bodźce ze

znajduje się obszerna praca Anty-Engels, której sam tytuł na-

świata i na tej podstawie formułuje sąd, którego prawdziwość

prowadza czytelnika na trop, jakiego rodzaju rewizjonistyczny

rozumiana jest jako zgodność z przedmiotem, przyczyną owych

marksizm może tu chodzić. O ile początkowo Brzozowski przy-

bodźców czy epistemologii naturalistycznej, takiej jak w przypad-

pisywał zarówno Marksowi, jak i Engelsowi własne intuicje, o

ku empiriokrytycyzmu, zawsze mamy do czynienia z modelem

tyle w późniejszym okresie, będąc świadom, że nie sposób w

przeciwstawiającym podmiot gotowemu światu. Empiriokryty-

świetle znanych wówczas tekstów takiego stanowiska bronić,

cyzm wydaje się tu zresztą bardziej subtelny, jednak ogólny wzór

gwałtownie przeciwstawił Marksa, Engelsowi. Młodemu Markso-

dalej obowiązuje: poznanie jest zawsze odpowiedzią jednostek

wi przypisał wypracowanie oryginalnego, choć nie w pełni jasno

na wpływ czynników zewnętrznych. Lektura Kanta ma nas zaś

wyartykułowanego stanowiska, które następnie pod wpływem

pouczyć, że podmiot nigdy nie wchodzi w kontakt ze światem

prac Engelsa uległo zatarciu. Pomysł to na tamte czasy arcy-

noumenalnym, rzeczami czystymi, lecz zawsze dodaje własne

ciekawy, zwłaszcza, że ówczesnym czytelnikom nieznane były

formy poznania do przedmiotów. Tylko takie poznanie może

szczególnie istotne w tym kontekście Rękopisy Ekonomiczno-

być prawomocne i transcendentalnie ważne, które nie stara się

-Filozoficzne. Z właściwą sobie ostrością sądów pisał Brzozowski

wychodzić poza naoczność. Zrozumienie tego odkrycia każe po-

45

SPIS TREŚCI DO _FILZOFIA

//KAROL WODZIŃSKI

rzucić obraz świata, w którym kiedykolwiek podmiot styka się

klasy robotniczej jest koniecznością historyczną, faktem właści-

ze światem „gotowym”.

wie naturalnym. Stąd prymat poznania. Engels wpierw analizuje

Filozofia pracy jest właśnie takim „Kantowskim” ujęciem

dotychczasowy przebieg rozwoju historycznego, następnie de-

Marksa. O ile jednak u Kanta to czynniki podmiotowe są przy-

dukuje z niego twierdzenie, że zwycięstwo klasy robotniczej jest

czyną wyżej opisanego stanu rzeczy, to dla Brzozowskiego

nieuchronne, prawa historii je gwarantują.

prymarne będą te, które chyba najlepiej nazwać kulturowymi.

Jest to powrót do receptywnej teorii poznania i przeciwsta-

Zamiast przeciwstawiać podmiot przedmiotowi, obowiązuje tu

wienia podmiot-przedmiot. Skoro zwycięstwo klasy robotniczej

przeciwstawienie tego, co ludzkie, pozaludzkiemu. Jak należy

jest faktem, to znaczy, że jest prawdziwe w rozumieniu klasycz-

pracę rozumieć? Pomińmy tu niektóre kontrowersje dotyczące

nej definicji prawdy. Engels uległ tu „scjentystycznej fikcji”. Jeśli

tego pojęcia. Praca stanowi dla Brzozowskiego rodzaj pierwot-

człowiek nigdy nie wychodzi poza ludzki obraz świata, znaczy

nego, nieredukowalnego stosunku do rzeczywistości. Człowiek

to, że pojęcie prawdy jako zgodności z rzeczywistością nie ma

wchodzi w kontakt z pozaludzkim zawsze w sposób aktywny,

sensu. Tymczasem rozumienie prawdy przez Brzozowskiego jest

przetwarzając je. Dlatego, tak jak w przypadku noumenów u

pewnym wariantem teorii pragmatycznej. Sądzę, że można by

Kanta, substancjalność pozaludzkiego nie zostaje zanegowana

to ująć w ten sposób: nauka istnieje zawsze w pewnej struktu-

– objawia się poprzez opór, jaki stawia człowiekowi (co łatwo

rze społecznej wiedzy. Prawdziwość ustaleń danej teorii bierze

zrozumieć na przykładzie wytwórczości materialnej). Świat jest

się z możliwości ich weryfikacji, ta zaś ściśle powiązana jest ze

z pracą współmierny; znamy go o tyle, o ile został przez nas

stanem zaawansowania całej struktury wiedzy. Sprawdzalność

opanowany. Przedmioty stosują się do naszych pojęć, ponieważ

zawsze w ostateczności wiąże się z możliwością praktycznego

sama obecność przedmiotu zakłada ludzką władzę

weryfikowania wiedzy. Wie-

organizowania doświadczenia. Ale inaczej niż u

rzymy, że fizyka kwantowa

Kanta nie jest to żadna racjonalność transcendentalna, ale praxis, zdolność przeobrażania świata wedle własnych wymagań. Filozofia pracy jest zatem filozofią czasu, ale czasu specyficznie ludz-

Życie świata jest dojrzewaniem do Engelsa.

kiego. Jak pisał Miłosz: „Czas ludzki tym się różni

dostarcza nam prawdziwego obrazu świata, ponieważ jej przewidywania potęgują nasze możliwości technicznego panowania nad przyrodą.

od czasu przyrody, że akty człowieka utrwalają się

Wkład Engelsa do myśli

przez jedyną możliwość, jaką ma on, żeby się ostać we wszech-

Marksa polegał więc na dodaniu przedrostka „naukowy” do

świecie, tj. pracę, i kumulują się. Czas ludzki jest zamrożoną

„materializm”. Dla Engelsa, tak jak dla pozytywistów i darwini-

pracą pokoleń. Czyli człowiek w swoim poznaniu nie jest jakimś

stów, jasnym było, że światem rządzą konieczne prawa postępu,

abstrakcyjnym „ja” spotykającym „nie-ja”. Stoi on na szczycie

historia ludzka jest zaś tylko wariantem owych praw, wymu-

piramidy zbudowanej wysiłkiem wszystkich tych, co żyli przed

szających go w przyrodzie. Jeśli komunizm jest zwieńczeniem

nim i stanowi zarazem cząstkę piramidy.” Człowiek poznając nie

tego postępu – nieuchronnie nadejdzie. Brzozowski kwitował to

jest przez to czystym, bezzałożeniowym podmiotem przeciwsta-

ironicznie: „Życie świata jest dojrzewaniem do Engelsa.”

wionym przedmiotowi, gdyż jest uwikłany w historię.

Zdaje się, że Brzozowski wyczuwał niebezpieczeństwa kry-

Materializm historyczny jest dla Brzozowskiego narzędziem

jące się za Engelsowskim determinizmem. W jego publicystyce

pozwalającym rozpatrywać rozwój historyczny z punktu widze-

często można natrafić na wątki krytyki pod adresem socjaldemo-

nia pracy. Historia, nawet rozumiana jedynie jako proste stwier-

kracji, która dzieliła z Engelsem optymistyczne przekonanie o

dzenie faktów, zawsze wpierw musi je jakoś określać. Określanie

nieuchronnym zwycięstwie. W zjadliwym tekście Opętane zegary

może się odbywać tylko z jakiegoś punktu widzenia. Brzozowski

podsumowuje: „Solidny zegar nie troszczy się o wschód słońca,

widzi w marksowskim materializmie środek do uznania pracy za

ale triumfalnie wydzwania południe o zachodzie.”

konieczny fundament rozwoju historycznego, jedyny nie dający

Ale deterministyczna fikcja stanowiła nie tylko ważny ele-

się określić jako arbitralny. Praca jest miarą wartości, praca po-

ment wczesnego ruchu socjaldemokratycznego – była podstawą

zwala utrzymać się człowiekowi w pozaludzkim, wciąż od nowa

całego ortodoksyjnego marksizmu, który nieszczęśliwie zdobył

ponawianym wysiłkiem. Filozofia Marksa jest narzędziem eman-

tak olbrzymie wpływy. Psychologia komunistycznego reżimu do-

cypacji, narzędziem, które ma umożliwić człowiekowi swobod-

brze udokumentowała, jak dużą rolę w akceptacji totalitarnych

ną, wyzwoloną od alienacji pracę. Jakże negatywna była tu rola

praktyk odgrywało przekonanie o historycznej konieczności.

Engelsa. Wg Brzozowskiego nie zrozumiawszy podstawowej in-

Myśl Brzozowskiego nie została jednak zauważona na tyle i

tuicji Marksa tylnymi drzwiami wprowadził do jego myśli wątki

we właściwym czasie, by ten fatalny kierunek rozwoju politycz-

scjentystyczne, fundamentalnie jej obce. Dla Engelsa zwycięstwo

nej praktyki marksizmu odwrócić.

46

■

DO_FILOZOFIA _KULTURA DO

MATEUSZ GÓRA// MATEUSZ AMBROŻEK//

Jedność czy wielość - to pytanie stawiają sobie filozofowie od zarania dziejów. Problem w tym, że gdy bierzemy udział w dyskusji na ten temat, pomijamy bardzo zawiłe treści, które wpływają na prawidłowy osąd zjawiska.

KRÓTKA OPOWIEŚĆ O

HOMOGENIZACJI

Parlament Europejski, czyli współczesna Wieża Babel – symbol ludzkiej pychy źródło: europarl.europa.eu

Świat sam w sobie oraz jego idea jest konstruktem niezwykle zawiłym, któremu przeciętny umysł ludzki nie jest w stanie sprostać. Zwykły człowiek nie pojmuje wszelako sytuacji nieustannie zachodzących w samym centrum pojęcia świata, a które

Istnieją bowiem ludzie kierujący się zasadami prostymi, o niezbyt wygórowanych potrzebach i przeżyciach, ale obok nich funkcjonują także istoty pragnące przeżyć swoje bytowanie nie tylko w aspekcie cielesnym, ale, i może co najważniejsze w tej

stanowią o jego takim wyglądzie, jaki mamy w danym przypadku.

Niemniej jednak, przy całej jego zawiłości oraz immanentnej sprzeczności w wielu aspektach, świat jest stworzony w głównej mierze z jednostek ludzkich, których możliwości umysłowe nie dadzą się sprowadzić do wspólnego mianownika.

opowieści, duchowym. Aspektu duchowego niepodobna złapać i jednoznacznie omówić, ponieważ jest on zbieżny z systemem wartości człowieka, a jak powszechnie wiadomo nie ma jednego ustalonego w pełni porządku idei – są, co prawda, poszczególne kwestie, z którymi zgadza się większość z nas (choć też

47

SPIS TREŚCI DO _FILZOFIA

//MATEUSZ AMBROŻEK

interesie działanie dla dobra Polski, lecz wprowadzanie ideałów postępowych do naszego kraju/ działanie na swoją prywatną korzyść/głęboko zakorzenioną prywatę (niepotrzebne skreślić).

Decyzja, ale przede wszystkim sam fakt jej zaistnienia musi być na tyle mocny w swojej podstawie i dawać na tyle mocny oręż w dyskusji oraz problematycznej dla nas sytuacji, by wytrącić przeciwnikowi jakąkolwiek opcję manewru. Nie jest to trudne – wystarczy bowiem na tyle utrudnić mechanizm wprowadzania w życie danej decyzji oraz możliwie najbardziej utrudnić odczytanie litery prawa przy jednoczesnej prostej wykładni i interpretacji, z której wnioski będą płynęły wręcz naturalne, kiedy zrozumie się ogólny tok ustalania oblicza naszego państwa. Zdaję sobie sprawę, że ten krok byłby samobójczy dla innych krajów, ale biorąc pod uwagę czynniki, o których już powiedziałem, takie zachowanie jest niezbędne dla utrzymania homogeniczności cywilizacyjnej i politycznej Polski.

Często nasze nadmierne utrudnienie wynikać

Otton III przedstawiany jest jako patron integracji europejskiej

może z trudności samych mechanizmów, któremu poddajemy daną problematykę. Nie wystarczy źródło: polskieradio.pl

nie całość), jednak to tylko drobna część, niedająca podstaw do

całkowicie uwolnić gospodarki lub ją nadmiernie

obłożyć restrykcjami, by działała idealnie. W tym przypadku trze-

ujednolicenia ludzi wśród wszystkich bytów myślnych funkcjo-

ba zaczerpnąć zarówno z jednej, jak i drugiej szkoły myślenia,

nujących na Ziemi.

co koniecznie musi stworzyć mechanizm na tyle skorelowany z

Kiedyś usłyszałem od znajomych takie zdanie: „To wspaniale, że ludzie są tak różnorodni”. Możliwość wymiany poglądów,

profilem kulturowym naszego kraju, by cały funkcjonował nienagannie.

zainteresowań, doświadczeń to sytuacja niezwykle kusząca dla

Problem homogeniczności i różnorodności najprościej będzie

wielu ludzi, których fascynuje tylko możliwość nieustannego po-

objaśnić na schemacie postępowania integracji europejskiej. Ten

znawania i nieutwardzania się w tym, co sprawdzone od wieków

proces, trwający już bez mała ponad pół wieku, umożliwia nam

i z którego możemy czerpać nieprzebranymi garściami. Śmiem

jasne i przejrzyste udokumentowanie jego sukcesów i porażek,

twierdzić, iż nasza różnorodność to największe przekleństwo,

które pozwolą zweryfikować sam sens istnienia instytucji po-

jakiemu zostały poddane wszystkie byty (nie tylko ludzie) na

głębiających tę integrację oraz problemy, z jakimi może się ona

całej Ziemi. Dzięki mnogości, wszelkiego rodzaju pluralizmowi,

borykać przez najbliższy czas.

niemożliwe stało się wykształcenie jednolitego stanowiska w

Od momentu zakończenia II wojny światowej we wszystkich

niemal każdej interesującej nas kwestii politycznej, a wszelkie

państwach świata zaczyna krystalizować się postawa jedności.

drobne koalicje interesów nie okazują się na tyle trwałe, by móc

Jest ona wzmacniania postępującym procesem globalizacji, który

świat tworzyć od początku do końca.

dodatkowo integruje kolejne czynniki gospodarcze oraz społecz-

Toteż nie można pewnych rozwiązań, którymi pragniemy

ne, dzięki czemu pomiędzy ludźmi na całym świecie tworzy się

poprawić nasze obecne stosunki polityczno-gospodarczo-społecz-

pewnego rodzaju więź, która przekłada się z kolei na stosunki

ne, przyswajać z samego faktu bycia najbardziej racjonalnymi i

pomiędzy poszczególnymi krajami. Mimo iż ta postawa była i

możliwymi do wykonania. Droga, którą podążamy w przypadku,

jest głównie forsowana przez polityków, to nietrudno dostrzec,

kiedy zdajemy sobie sprawę z jakości materiału ludzkiego, nie

że zdobywa coraz większą rzeszę zwolenników na całym świecie.

przyniesie wymiernych rezultatów z tej kwestii, iż niemal każ-

Pierwotnie koncepcja integracji europejskiej miała na celu

da decyzja doraźna, błaha i prosta zostanie obalona w naszych

uniknięcie kolejnego konfliktu zbrojnego i jego eskalacji. Miała

warunkach przez koterię przeciwną do aktywnej, mającej nie w

ona zawierać w sobie dziedzictwo Ligi Narodów i wcześniejszych

48

etapów jednoczenia: karolińskiego, ottońskiego, habsburskiego,

coraz mniej się podoba Bawarczykom. Nawet u nas, w Polsce,

napoleońskiego i, co ciekawe, chrześcijańskiego. Chciano z tych

mamy swoich Ślązaków, skupionych w Ruchu Autonomii Śląska.

odrębnych części składowych światowej historii stworzyć coś w

Te problemy społeczne są świadectwem samym w sobie.

rodzaju harmonijnej postawy, wpajanej ludziom odgórnie po-

Nie mówię zatem, że integracja pewnych państw jest nie-

przez utworzenie międzynarodowego ładu światowego i jakiejś

możliwa. Historia świata nieraz nam pokazała, iż sojusze kilku

organizacji, mającej stać na jego czele, ale bardziej wpływowej

państw w celu osiągnięcia wspólnego przedsięwzięcia są najlep-

niż podczas Międzywojnia. Warto zauważyć, iż pomimo pewnych

szą metodą na realizację swoich wytycznych. Twierdzę tylko,

odstępów od norm lub też dodatków, o których wcześniej nie

że niemożliwym jest zjednoczenie całego świata lub chociażby

było mowy, ten ład utrzymuje się po dziś dzień.

jego części w celu „mówienia jednym głosem”. Dlatego, by w

Wszyscy globaliści i entuzjaści New World Order są prze-

jakikolwiek sposób mówić o możliwości jednoczenia się, trzeba

konani, że jest on lekiem na całe wojenne zło. Tymczasem nie

przestrzegać kilku warunków. Primo, porozumienie kilku kra-

zdają się dostrzegać faktu, iż to założenie jest z góry błędne,

jów musi polegać na zasadzie dobrowolności i nieprzymuszenia,

co bardzo łatwo potwierdzić moimi ulubionymi historycznymi

włącznie z zostawieniem możliwości, co do rewizji stanowiska

przykładami. Tym bardziej, iż przy obecnej międzynarodowej ko-

w gestii zainteresowanego. Secundo, nie możemy dopuszczać

niunkturze i jej naczelnym rewizjoniście - Władimirowi Putinowi

do federalizacji regionu za wszelką cenę, z wyłączeniem samo-

- odsłania ona utopię, nieporównywalną nawet z socjalistycznymi

dzielnego poddania się pod wpływy obcego kraju. Tertio, pewne,

kartami książki Morusa.

choćby najdrobniejsze aspekty polityki kraju muszą zostać w kompetencji zainteresowanego, poza możliwością oddziaływania organów federalnych. Tylko integracja oparta na tych trzech

Wieszczę upadek cywilizacji Zachodu w niedługim czasie.

zasadach ma szanse jakiegokolwiek powodzenia. Co ciekawe, nieważne jest tu kryterium czasowe, ponieważ porozumienie zawarte w przyjaźni i zgodzie może przetrwać nawet kilkaset lat (vide: unie polsko-litewskie).

Przyjrzyjmy się tym trzem zasadom i odpowiedzmy sobie na pytanie, jak wyglądają twory zwane Organizacją Narodów Zjednoczonych i Unią Europejską? Otóż są zaprzeczeniem tych

Wystarczy dokładnie przestudiować dzieje świata, by zoba-

tez w większości warunków. Bo o ile można mówić o dobrowol-

czyć, że - tak, jak pisałem na początku - wielokrotnie próbowa-

ności warunku pierwszego, to o tyle z kolejnymi nie jest już tak

no już integrować się, czy to orężem, czy to dyplomacją. I za

dobrze. Warto rzucić okiem na akty uchwalane przez Parlament

każdym razem taki porządek rzeczy utrzymywał się nie dłużej

Europejski, Komisję Europejską oraz Zgromadzenie Ogólne, by

niż kilkadziesiąt lat. Może zatem... nie ma czegoś takiego jak

stwierdzić, iż z każdym dniem odbiera nam się stopniowo, ka-

możliwość zjednoczenia się całego świata i wspólnego dążenia

wałek po kawałeczku, naszą niepodległość i suwerenność. To

na rzecz dobrobytu i powszechnej szczęśliwości? Wydarzenia

właśnie dlatego New World Order, ku uciesze milionów osób

mające miejsce dzisiaj, a mianowicie zakusy prezydenta Rosji

na całym świecie, chyli się ku upadkowi. Tworząc nowy system

względem Ukrainy już i tak nadwerężyły to, co przez te kilka-

wartości powojennego świata zapomniano uwzględnić w nim

dziesiąt lat robiono na rzecz integracji, co tylko potwierdza moje

gaullistowskie zasady, które zapewniały każdemu państwu

przypuszczenia.

Warto także zauważyć, iż niemożliwością jest pchnięcie

podmiotowość. I dlatego wieszczę upadek cywilizacji Zachodu w niedługim czasie.

wszystkich 6, a może już 7 miliardów ludzi na naszej planecie

Dewiza UE - jedność w różnorodności - jest według mnie po-

w kierunku wspólnego poglądu na możliwość odparcia wszel-

mnikiem hipokryzji i pychy lewicowych intelektualistów, parafra-

kich agresji poprzez zjednoczenie. Pojawia się tu także bardzo

zując Żelazną Damę. Zapomniano tylko o tym, że różnorodność

ciekawy paradoks. Skoro cały świat ma być zjednoczony, to kto

ma zawsze większe prawo bytu niż jednorodność właśnie dlate-

ma podejmować się tych agresji? Zatem ład światowy, kształto-

go, że jest różnorodna. Jak bardzo niewiele trzeba pomyśleć, by

wany od 1945 r. sam w sobie nie ma prawa bytu. Ponadto warto

sobie to uświadomić. Tymczasem politycy od wieków nie mogą

zauważyć, iż w grupie zjednoczonych zawsze może pojawić się

do tego dojrzeć. Dlatego apeluję do wszystkich „różnorodnych”

ktoś, komu się nie podoba taki porządek i przystąpi do jego nisz-

- stańmy wszyscy razem wobec naszego dziedzictwa i historii,

czenia w sposób terrorystyczny. Wystarczy spojrzeć na naszą

ramię w ramię, tylko po to, by obserwować, jak upada po raz

Unię Europejską, targaną wewnętrznymi sporami i konfliktami.

kolejny symbol nieszczęścia i braku dobrobytu.

■

We Francji i Hiszpanii - Baskowie, w Anglii - Szkoci, w Niemczech

49

SPIS TREŚCI DO _UJOT

MATEUSZ GÓRA//

DO_KULTURA

KOŁO NAUK POLITYCZNYCH UJ W ramach działalności KNP UJ odwiedziliśmy centrum polskiej demokracji - Sejm i Senat

Jack Lemmon i James Garner w rolach byłych prezydentów USA w filmie Petera Segala

fot. Włodzimierz Bernacki

Koło Nauk Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego powstało w roku akademickim 1999/2001. Jesteśmy samorządną organizacją studencką. Większość z nas studiuje nauki polityczne, ale jesteśmy otwarci na studentów wszystkich kierunków na Uniwersytecie Jagiellońskim, zainteresowanych naukowym podejściem do spraw społeczno-politycznych. Działamy przy Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ. Koło jest miejscem spotkań, gdzie możemy rozwijać swoje zainteresowania wykraczające poza problematykę poruszaną na zajęciach oraz dzielić się nimi. Zadaniem Koła jest przygotowanie do podjęcia w przyszłości samodzielnej pracy naukowej i badawczej. Ponadto, Koło służy integrowaniu społeczności studenckiej oraz popularyzowaniu problematyki społecznej i politycznej.

50

Kilka słów o dotychczasowej działalności Koła Nauk Politycznych UJ Koło Nauk Politycznych łączy przyjemne z pożytecznym. Oferujemy naszym członkom możliwość udziału w wyjazdach, podczas których, oprócz możliwości nabycia wiedzy teoretycznej i praktycznych umiejętności, można poznać wiele osób i zobaczyć mnóstwo ciekawych miejsc. Każdego roku, z początkiem jesieni organizujemy wyjazd integracyjny dla osób będących na pierwszym roku studiów politologicznych. Na wyjazd składają się spotkania z ciekawymi osobami ze świata polityki, warsztaty tematyczne (m. in. warsztaty dziennikarskie, warsztaty retoryczne), imprezy integracyjne.

Podstawą naszego Koła są spotkania w sekcji, organizowanie debat i spotkań z naukowcami i ekspertami. W mijającym

Ekonomicznego. Nasi przedstawiciele bronili tezy „Sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest nieprzyjazny dla banków działających w Polsce”.

Również w mijającym roku akademickim udało nam się zrealizować projekt pt. „Polityka Polska – ujęcie praktyczne”, w ramach którego odbyliśmy wyjazd naukowy do Warszawy. Mieliśmy okazję przyjrzeć się pracy posłów podczas posiedzenia Sejmu. Odwiedziliśmy Instytut Pamięci Narodowej, gdzie wysłuchaliśmy wykładu prof. A. Dudka na temat idei i historii powstania Instytutu oraz zostaliśmy oprowadzeni przez pracowników po poszczególnych pracowniach

Nasi członkowie biorą udział w debatach z przedstawiecielami innych uczelni źródło: KNP UJ

zajmujących się badaniem i zabezpieczaniem dokumentów. Oprócz tego zwiedziliśmy Muzeum Powstania Warszawskiego oraz Muzeum Żydów Polski POLIN.

roku akademickim udało się nam przeprowadzić, m. in.: debatę przedwyborczą pt. „Czy potrzebny jest prezydent?”. Odbywały

Dołącz do Nas!

się również spotkania Sekcji Niezależnej Refleksji Politycznej.

Poszukujemy osób, które chętnie wychodzą z własną inicjatywą

W strukturach koła najprężniej działa sekcja dziennikarska,

i nie boją się podzielić swoimi pomysłami. Działalność w Kole

która wydaje pismo „Drugi Obieg”, który właśnie macie okazję

daje mnóstwo możliwości wcielania w życie waszych pomysłów,

czytać.

realizacji różnych projektów.

Od roku akademickiego 2014/2015 w ramach naszego Koła

Jeśli masz pomysł na ciekawą konferencję czy debatę, z naszą

działa nowa sekcja – Sekcja Debat. Jest ona skierowana do osób,

pomocą z pewnością uda się ją zorganizować. Jeśli masz ochotę

które potrafią bądź dopiero chcą nauczyć się bronić swoich opinii

spotkać znaną osobistość ze świata polityki, z nami będzie to

na różne tematy, chcą spróbować swoich sił w bitwach na argu-

możliwe. Jeśli chcesz sprawdzić się w roli koordynatora sekcji

menty albo po prostu przełamać swój strach przed publicznymi

tematycznej lub po prostu chcesz uczestniczyć w spotkaniach

wystąpieniami. Członkowie tej sekcji mają już na swoim koncie

jednej z nich i dowiedzieć się więcej w dziedzinie szeroko rozu-

pierwsze sukcesy. W marcu jej reprezentanci zwyciężyli w deba-

mianej polityki, zapraszamy Cię do nas!

■

cie w ramach Ligi Debat Oksfordzkich z drużyną Uniwersytetu

Organizujemy również dyskusje plenarne na ważne tematy, w tym roli prezydenta w RP

źródło: KNP UJ

51

UWAGA! UWAGA! Wakacje dobiegają końca, jednakże to nie koniec naszej podróży. Dreamliner „Drugi Obieg”, który mamy przyjemność pilotować, może być idealnym środkiem transportu do Twojej przyszłej kariery i spełnienia życiowych marzeń. Jesteśmy pełnym energii zespołem i z otwartymi umysłami czekamy na Twoje propozycje. Dołącz do załogi „Drugiego Obiegu” i ruszaj z nami we wspaniałą, studencką podróż. Swoją pasją i zaangażowaniem możesz zasilić różne działy DO: POLSKA, ŚWIAT, KULTURA, FILOZOFIA, PRAWO, EKONOMIA, SPORT czy też PERSPEKTYWY i OPINIE. Nie obawiaj się o nic!

Tutaj podszkolisz swój warsztat pisarski i poszerzysz swoje zainteresowania.

Z „Drugim Obiegiem” wylądujesz w swoim idealnym miejscu pracy.

Najlepszym dowodem na to są byli członkowie naszej redakcji, którzy obecnie pracują dla największych gazet w Polsce. Jeżeli jesteś gotowy na podróż z „Drugim Obiegiem” zapraszamy Cie na nasze spotkanie. Szczegóły już wkrótce na naszej stronie internetowej i Facebook.

DO_ZOBACZENIA!

KRAKÓW NR 3[18]/2015 NAKŁAD: NIELIMITOWANY COPYRYGHT BY REDAKCJA NR REJESTRU: RS. REJ. PR77/08 ISSN 1899-9797