27/09/60
ความหลากหลายทางชนิดของศัตรูธรรมชาติ หลักการเพาะเลีย้ ง และแนวทางการใช้ ประโยชน์ อาจารย์ ดร. ศมาพร แสงยศ หลักสู ตรอารั กขาพืช คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่ โจ้ จ. เชี ยงใหม่
ศัตรูธรรมชาติ (natural enemies) หมายถึง พืชหรือสัตว์ในธรรมชาติ ซึง่ เป็ นสาเหตุของการตายก่อนกาหนด ของสัตว์หรือพืชนิดอืน่ ๆ
เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ในระบบนิเวศ โดยไม่มีการกระทาของมนุษย์การ ควบคุมโดยชีววิธีแบบนี้เป็ นความสามารถ ในการนาผลของปัจจัยที่มีชีวิต โดยเฉพาะศัตรู ธรรมชาติ มาใช้ประโยชน์ได้
เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ในระบบนิเวศ โดยมีการกระทาของมนุษย์การการนา ผลของปัจจัยที่มีชีวิต โดยเฉพาะศัตรู ธรรมชาติ มาใช้ประโยชน์ได้
แมลงตัวเบียน
แมลงตัวหา้
เชื้อจุลินทรี ย ์
1
27/09/60
แมลงศัตรูธรรมชาติ 14 อันดับ
เพลีย้ ไฟตัวห้าซึ่งกินเพลีย้ ไฟศัตรูพืช
167แฟมมิลี่ หรือ
รวมแล้ วมีมากถึง 40,000 ชนิด
ผีเสื้ อตัวหา้
ตัวห้ าที่เป็ นแมลงที่มีปากแบบปากกัด
ไรตัวหา้ Phytoseiulus persimilis : มีการเพาะเลีย้ งเพิม่ ปริมาณเพื่อควบคุมไรศัตรู พืชแล้ ว
ด้ วงเต่ าตัวห้าที่พบทั่วไป
2
27/09/60
ตัวอ่อนแมลงช้าง (GREEN LACEWING LARVA)
หนอนของแมลงวันดอกไม้ (Syrphus spp.) เป็ นตัวห้ าของเพลี้ยอ่อนทุกชนิด
หนอนแมลงวันดอกไม้กินเพลี้ยอ่อน
แมลงตัวหา้ ทีม่ ปี ากแบบปากดูด: มวนตัวหา้ มวนตัวห้ าของเพลี้ยไฟ
3
27/09/60
อันดับและวงศ์ ของแมลงตัวเบียน
แมลงตัวเบียน (parasitoids)
การทาลายตัวอาศัยของแมลงตัวเบียน
แมลงตัวเบียน 5 อันดับ และ 87 วงศ์
รวมแล้ วมีถงึ 65,000 ชนิด
มีขนาดตั้งแต่ เล็กจิว๋ เดียว ถึงตัวใหญ่
แมลงตัวเบียน เบียนได้ ท้งั
หนอน
แตนเบียนเพลี้ยอ่อน
ไข่ ดักแด้
4
27/09/60
แตนเบียน Encarsia formosa, ทาลายแมลงหวีข่ าว มี การเพาะเลี้ยงเพิม่ ปริ มาณเพือ่ ควบคุมแมลงหวีข่ าวศัตรู ไม้ดอก
Coccobius fulvus เบียนเพลีย้ หอยเกล็ดปรง
Cephaleta brunniventris
เบียนเพลีย้ หอยลาไย
ตัวเบียนชนิดต่าง ๆ เบียนเพลี้ยหอย
แตนเบียนไข่มวนแก้ว (Azalea lace bug egg parasite)
เชื้อโรค (pathogens) การควบคุมโดยใช้ จุลนิ ทรีย์ (Microbial control)
ราขาว-ราเขียว-ไส้ เดือนฝอย ปราบแมลง
ในปี พ.ศ. 2481 และผลิตภัณฑ์ เชือ้ จุลินทรี ย์โรค ของแมลงที่ผลิตเป็ นการค้ าครั ง้ แรกคือ Bt. โดย มีช่ ือการค้ าคือ Sporéine
5
27/09/60
ข้ อดีของการควบคุมแมลงศัตรูพืชโดยชีววิธี ประหยัดในระยะยาว ปลอดภัย เพราะไม่เป็ นพิษต่อมนุษย์และสิ่ งแวดล้อม
ยัง่ ยืน เพราะใช้ของที่มีอยูใ่ นธรรมชาติ ซึ่งเป็ นสิ่ งมีชีวติ
หลักการเพาะเลี้ยงศัตรู ธรรมชาติ
ที่สามารถเพิม่ ปริ มาณเองตามธรรมชาติ
หลักการใช้ประโยชน์ ศัตรู ธรรมชาติ
วิธีการใช้ประโยชน์จากแมลงตัวห้ า-ตัวเบียนในการ ควบคุมแมลงศัตรู พืช อนุรักษ์ที่มีอยูใ่ ห้คงอยูไ่ ด้ในธรรมชาติ นาเข้ามาจากต่างประเทศเพือ่ ควบคุมแมลงที่มาจาก ต่างประเทศเหมือนกัน
ศัตรู ธรรมชาติเลี้ยงเพื่อการค้า ได้หรื อไม่?
เพาะเลี้ยงเพิม่ ปริ มาณ และปล่อยเพิม่ ในธรรมชาติ ณ พื้นที่ซ่ ึงมีปัญหา
6
27/09/60
การลงทุนด้านการปราบศัตรูพืชแบบ ใช้เคมีและการควบคุมโดยชีววิ ธี 3 Billion 3
30 Billion
การลงทุน ขาย
600 Million
100 Million
Biological Control
Chemical Pesticides
Milestones in Commercialization of Biological Control 1895- Farming Trichogramma proposed 1926- Fillmore, mass prod. NE citrus pests 1929- Trichogramma on factitious host 1949- Chrysoperla colonization 1956- Predaceous mites, mites on strawberry 1968- Koppert established 1975- Trichogramma, European corn borer 1981- IOBC WGQC (AMRQC) 1988- Whitefly parasites, Europe glasshouses 1990- ANBP established in California 1995- Commercial artificial diet for predators 1995- IBMA established in France
แมลงศัตรูธรรมชาติที่มีการเพาะเลีย้ งขายในต่ างประเทศ
Commercial Biological Control Needs ผู้เชี่ยวชาญด้ านการเพาะเลี ้ยง (นักกีฏวิทยา) ตลาดใหม่ & ผลิตภัณฑ์ วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี • • • • •
พัฒนาวิธีการเพาะเลี ้ยงและปลดปล่อย ทดสอบประสิทธิภาพการใช้ เมื่อปล่อยสูแ่ ปลงปลูก การใช้ ร่วมกับวิธีอื่น ข้ อมูลด้ านอนุกรมวิธาน การควบคุมคุณภาพ (QC)
การเพาะเลี้ยงและใช้ประโยชน์ ศัตรู ธรรมชาติในประเทศไทย
กฏหมายที่เกี่ยวข้ อง
7
27/09/60
แมลงตัวหา้ • มวนตัวห ้า (มวนพิฆาต มวนเพชฌฆาต มวนตาโต มวนตัวห ้าเพลี ้ยไฟ) มีเทคโนโลยีการเพาะเลี ้ยงอย่างง่าย เป็ นที่ร้ ูจกั • ไรตัวห ้าบางชนิด มีเทคโนโลยีการเพาะเลี ้ยงอย่างง่าย เป็ นที่ร้ ูจกั • ด้ วงเต่าตัวห ้า (ระดับวิจยั และพัฒนาเทคโนโลยี - MJU-BCTLC) • ผีเสื ้อตัวห ้า (ระดับวิจยั และพัฒนาเทคโนโลยี - MJU-BCTLC) • เพลี ้ยไฟตัวห ้า (ระดับวิจยั และพัฒนาเทคโนโลยี - MJU-BCTLC)
แมลงตัวเบียน
• แตนเบียนไข่ตริ โคแกรมมา (มีเทคโนโลยีการเพาะเลี ้ยงอย่างง่าย เป็ นที่ รู้จกั ) • แตนเบียนไข่มวนลาไย (มีเทคโนโลยีการเพาะเลี ้ยงอย่างง่าย เป็ นที่ร้ ูจกั ) • แตนเบียนเพลี ้ยแป้งมันสาปะหลัง (มีเทคโนโลยีการเพาะเลี ้ยงอย่างง่าย เป็ นที่ร้ ูจกั ) • แตนเบียนแมลงวันผลไม้ (ระดับวิจยั และพัฒนาเทคโนโลยี -MJUBCTLC) • แตนเบียนเพลี ้ยอ่อน (ระดับวิจยั และพัฒนาเทคโนโลยี -MJUBCTLC)
มหาวิทยาลัยแม่ โจ้ กับ การควบคุมโดยชีววิธี
ศูนย์ กลางการเรียนรู้เทคโนโลยีการควบคุมศัตรูพชื โดยชีววิธี มหาวิทยาลัยแม่ โจ้
1) เป็นศูนย์กลางสาหรับการให้บริการด้านวิชาการ แก่กลุ่มเป้าหมายได้แก่ นักศึกษาระดับ ปริ ญญา และบั ณ ฑิต ศึ ก ษา ในมหาวิ ท ยาลัย แม่โจ้ และมหาวิท ยาลัย เครื อ ข่า ย ทั้ งในและ
ต่างประเทศ หน่วยงานบริการวิชาการอื่นๆ และเกษตรและประชาชนทั่วไป 2) เป็ น ศู น ย์ ก ลางการผลิ ต เชื้ อ พั น ธุ์ ศั ต รู ธ รรมชาติ ที่ ผ่ า นการควบคุ ม คุ ณ ภาพ และมี ประสิทธิภาพ เพื่อให้บริการเครือข่ายการผลิตพืชอินทรีย์ ในมหาวิทยาลัยแม่โจ้ และเกษตรกร
3) เป็ นแหล่ งเรีย นรู้เ ทคโนโลยี ตลอดจน แนวทางการใช้ ประโยชน์ และการอนุรั กษ์ ศัต รู ธรรมชาติ เพื่อการควบคุมศัตรูพืชโดยชีววิธี ในระบบการเกษตรอินทรีย์
8
27/09/60
9
27/09/60
10