Made-in-Europe Solutions Magazine april 2021 by Franc Coenen

Editie 1 / 2021

SOLUTIONS MAGAZINE

Marin freest precisie scheepsschroeven voor hele wereld

Leo Broers (ASML): voordelen MBD nu tastbaar voor subcontractor

Betech Mass Turning realiseert data driven manufacturing

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -1-

Na corona is niets vanzelfsprekend meer in de luchtvaartindustrie

INHOUD

04 Betech data driven Data driven manufacturing is bĳ Betech Mass Turning realiteit in één van de zes productieafdelingen. Dit jaar wordt het concept uitgerold door de hele fabriek.

MBD en 3D PMI in de praktĳk

Draaien zonder revolver

Gamechanger aerospace

Draaien zonder gereedschaprevolver maar met de B-as. Minder insteltĳden, minder gereedschappen, compleet bewerken. De klassieke CNC-draaimachine kan niet meer meekomen, zegt DMG Mori.

De coronapandemie ontpopt zich voor de luchtvaartindustrie als een ware gamechanger. De factory of the future in deze sector gaat er hierdoor anders uitzien, verwacht Manfred Hader van Roland Berger.

Leo Broers (ASML): nu er goede converteerprogramma’s voor CADfiles komen, kunnen subcontractors hun productieaansturing automatiseren Mikrocentrum start communities rond MBD en Clean Pagina 38 MBD in de praktĳk bĳ Kusters Goumans Pagina 34

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -2-

Meer dan spanen Betech Mass Turning laat zien dat je in Nederland kunt concurreren met landen als China. Voor de prĳs waarvoor Betech in Hoogeveen onderdelen draait, kan een Chinese concurrent het niet doen. Betech heeft digitalisering ver doorgedreven, maakt daarbĳ bewust eigen keuzes én laat de CNC-operator in zĳn werk groeien. Het gaat niet alleen meer om spanen maken; maar de vakkennis hoe je die maakt, blĳft wel hard nodig. In dit vernieuwde Made-in-Europe Solutions Magazine gaan we de komende tĳd daarom niet alleen dieper in op de CNC-technologie, maar ook op de digitale tools die een alsmaar grotere rol gaan spelen. Want subcontractors kunnen nu efficiencyslagen gaan maken, zegt Leo Broers, bĳ ASML MBD-projectleider, in een interview over de nieuwe fase die Model Based Definition ingaat. Die efficiencyslagen zullen hard nodig zĳn, want corona heeft sommige markten, zoals de luchtvaartindustrie, volledig op z’n kop gezet. Die toeleveranciers moeten flexibiliseren en automatiseren, adviseert Manfred Hader, aerospace consultant bĳ Roland Berger. En nieuwe markten zoeken, voegt hĳ er aan toe.

Veel leesplezier, Franc Coenen Made-in-Europe Solutions Magazine is een kwartaalmagazine over CNC-technologie, additive manufacturing en smart manufacturing. Verspreiding

Best solutions

Robots voor iedereen

digitaal en in print. Uitgave: Franc Coenen Publiciteit

Koelsmeermiddel voor Hemabo goed gereedschap bĳ kunststof verspanen Pagina 30 Marin zet Röders precisietechnologie in om schepen zuiniger te laten varen Pagina 40

Tegen 2030 is robottechnologie mainstream geworden. Robots zĳn dan net zo eenvoudig te bedienen als nu een Worddocument opslaan, denkt Kuka. Het is niet de enige robotfabrikant die op de Hannover Messe de toekomst toont.

Redactie: Franc Coenen e.a. Fotografie: Franc Coenen / Pixabay / DMG Mori / Kusters Goumans / Betech / Spanflug / BMW / Kuka / igus / Festo / SolidWorks / e.a. Schuttersdreef 72 6181 DS Elsloo Nederland T +31 46 4333123 redactie@made-in-europe.nu www.made-in-europe.nu

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -3-

Data sturen de productie bĳ Betech SUCCESS STORY Data driven manufacturing wordt dit jaar in de hele fabriek uitgerold

Data driven manufacturing is bĳ Betech Mass Turning realiteit in één van de zes productieafdelingen. Dit jaar wordt het concept uitgerold door de hele fabriek. De toeleverancier uit Hoogeveen loopt hiermee voorop qua digitalisering. Als je echter nu niet begint met digitaliseren en het aanpassen van je processen, ben je over vĳf jaar te laat, denkt het management. Op een toeleveringsbeurs in Chicago raakten Wim van de Beld en Arjan Schuinder, twee van de vier eigena‐ ren van Betech Mass Turning, enkele jaren geleden aan de praat met een Chinese exposant. Net als zĳ een toeleverancier van fijnmechanische draaidelen. Toen ze de prĳs van een onderdeel gemaakt in Hoogeveen met hem deelden, kwam de man

Betech Mass Turning wint het van China dankzĳ digitalisering én uitgesproken productiefilosofie SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -4-

even later terug op de stand. “Die prĳs klopt niet. Voor dat geld kan ik het in China niet maken”, zo vertelt Arjan Schuinder de anekdote die veelzeggend is. In Hoogeveen draaien ze het onderdeel wel voor die prĳs. En verdienen ze er nog aan. Dankzĳ automatisering en steeds meer digitalisering. Niet alleen robots Automatisering heeft bĳ Betech Mass Turning altĳd hoog op de agenda gestaan. Anders kun je geen grote series in Hoogeveen produceren. Er wordt 24 uur per dag geproduceerd, waarvan slechts 8 uur bemand. Hierdoor wordt de factor arbeidskosten in de totale kostprĳs tot een minimum gereduceerd. Automatiseren betekent in de filosofie van Betech echter veel méér dan robot- en stafbelading aan inmiddels 65 CNC-draaibanken. Een lean proces vergt een slanke organisatie. Die is bĳ Betech plat; tussen het management en de productie zit geen tussenlaag. Werkvoorbereiding, productieplanning, orderbegeleiding, programmeren: dat zit bĳ Betech

allemaal in het takenpakket van de operator, die verantwoordelĳk is voor drie tot vĳf CNC-machines. Arjan Schuinder: “Je kunt functies uitkleden waardoor salarissen omlaaggaan. Wĳ hebben gekozen voor juist een hoger kennisniveau en meer betrokkenheid door de operators verantwoordelĳk te maken voor het programmeren, de planning én de efficiencyslagen. We zien daardoor de betrokkenheid en de flexibiliteit toenemen. Als de medewerkers zien dat ze de planning niet halen, komen ze uit zichzelf op zaterdag terug, zonder dat we dit moeten vragen.” Deze manier van werken is essentieel voor de toeleverancier van precisie draaidelen. Betech houdt hier ook aan vast in de digitaliseringsslag. De toeleverancier is dat traject ingegaan met als doel om het proces beter beheersbaar te maken en voor de klant transparanter. Traceability wordt alsmaar belangrĳker. Onafhankelĳk met platform De Drentse toeleverancier heeft hiervoor een eigen platform ontwikkeld, een Enterprise Service

De operator heeft via het tweede scherm toegang tot alle relevante data voor de productie

bus. De verschillende softwarepakketten, die je in elk bedrĳf ziet, zĳn hieraan gekoppeld via API’s (application programming interface) voor een ononderbroken data-uitwisseling. Het bouwen van dit platform heeft een behoorlĳke investering gevergd. Maar het is een bewuste keuze. “Als je zelf de basis ontwikkelt, behoud je vrĳheid in de keuze van softwareleveranciers. Je kunt in de toekomst gemakkelĳker wisselen”, legt Arjan Schuinder uit. De vier eigenaren van het productiebedrĳf willen niet afhankelĳk worden van één partĳ die

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -5-

een dominante positie krĳgt door de hele datastroom te controleren. Daarom hebben ze op basis van open source software een eigen platform ontwikkeld. “Onze oplossing is duurder, maar we kunnen wel sneller ontwikkelen en het platform custom made maken.” Een van de grootste uitdagingen in dit traject was het direct uitlezen van de data uit de CNC-besturing. Via de datakabels tussen de CNCdraaimachine en de servers worden inmiddels alle relevante data uitgewisseld, zoals cyclustĳden, opgenomen vermogen, inzetduur

Hoe meer je registreert, hoe meer logica je uit de data kunt halen

van gereedschappen, orders die klaar zĳn et cetera. De CNC-operator die ’s ochtends bĳ de machine inlogt via het tweede scherm dat bĳ elke draaimachine staat, ziet meerdere modules, waaronder een ERP module, gereedschap module, kwaliteitsmodule et cetera. Via dit platform beschikt de operator altĳd over de juiste tekening. In minder dan een seconde nadat een revisiewĳziging is goedgekeurd, is deze voor iedereen in het bedrĳf beschikbaar. De operators leggen via een van de modules ook het CNCprogramma vast. Is een order al eens eerder op een andere machine

gemaakt, dan zien ze dit meteen en kunnen ze alle informatie van toen opvragen. Meer logica uit de data halen Betech legt de maakexpertise van de operators vast, zodat deze beschikbaar blĳft. “Hierdoor kunnen we de setup tĳd verder verkorten”, zegt Arjan Schuinder. Deze data bieden ook de kans om processen te analyseren. Hoe meer je registreert, hoe meer logica je uit de data kunt halen om het proces te verbeteren. Productiviteit hangt in de verspaning voor een deel af van de standtĳd van de gereedschappen. Zeker in de

AGV’S GAAN EERDAAGS AUTOMATISCH INTERNE LOGISTIEK VERZORGEN

Betech ontwikkelt op basis van open source software een eigen Enterprise Data bus om onafhankelĳkheid in de toekomst te waarborgen.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -6-

De Covid-19 pandemie zal tot reshoring leiden. Als je in Nederland tegen Chinese prĳzen kunt produceren én je klant transparantie biedt, kun je daarvan profiteren

onbemande productie is gereedschapstandtĳd iets dat je moet weten. Via een eigen zoekfunctie kunnen operators veel informatie over de gereedschappen vinden. Ook geeft het systeem automatisch een waarschuwing als de operator voordat hĳ naar huis gaat nog een gereedschap moet wisselen zodat de productie onbemand kan doorlopen. “Dat maakt het werk gemakkelĳker.” Met Sandvik en Ghüring is er een directe koppeling gemaakt naar hun databases. De Betech operators kunnen zo rechtstreeks gereedschapdata opvragen en verwerken. Arjan Schuinder: “Niet iedere leverancier staat open voor zo’n samenwerking. Er bestaat veel starheid als het om het delen van informatie gaat. Wĳ denken dat je een interessantere partĳ wordt door informatie te delen.” Dat geldt zowel

voor Betech als leverancier richting de eigen klanten - die in de nabĳe toekomst de gedigitaliseerde productielĳn hun orders live kunnen volgen - alsook voor de leveranciers aan het CNC-draaibedrĳf. Kwaliteit bewaken Kwaliteitsdata optimaal inzetten is een ander wezenlĳk onderdeel van de digitaliseringsstrategie. Gemiddeld wordt elke drie uur een product dat op een van de machines loopt, gemeten. Dat zorgt voor een enorme druk op de meetkamer. Door meten te decentraliseren en méér bĳ de machine te meten, kan deze druk verlaagd worden én komt er meer data beschikbaar. Op het scherm ziet de operator de meetinstructies. Alle digitale schuifmaten aan de machines geven via bluetooth de meetgegevens direct door aan het registratiesysteem en leggen de

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -7-

meetgegevens vast. Arjan Schuinder: “Als je de meetdata niet vastlegt, gaan ze verloren.” Aan de hand van de kleur groen, oranje of rood ziet de operator meteen op welk punt eventueel een product buiten specs zit. Ook de resultaten van de metingen in de meetkamer zĳn voor de operator op z’n scherm zichtbaar. Behalve dat dit alles ervoor zorgt dat de productie soepeler loopt, leveren deze data Betech een schat aan informatie op. “Elke keer als we afkeur zien, kunnen we analyseren waarom”, zegt Arjan Schuinder. Er kunnen analyses worden gemaakt welke materialen veel storingen veroorzaken. Of welke gereedschappen beter zĳn voor welk product.

e-Mobility maakt veel draaicapaciteit vrĳ

Betech heeft inmiddels zoveel data verzameld dat het verbanden kan zoeken tussen bĳvoorbeeld het verloop van de maatvoering en het opgenomen vermogen van de spindel. Daardoor kan men voorspellen wanneer een product buiten specs dreigt te raken. “We kunnen vanuit ons platform automatisch de CNC-machines aansturen. Dit doen we nog niet, maar plannen we wel voor de toekomst.” Machine bestelt zelf het materiaal Samen met Hogeschool Windesheim werkt Betech momenteel aan het digitaliseren en automatiseren van het materiaalmagazĳn. De kraanbanen liggen immers vast, net als de positie van de materialen in de rekken bekend is. “Dus willen we dat als de machine aangeeft een bepaald materiaal nodig te hebben, de kraan dit automatisch uit de stelling neemt, op de bok legt. De AGV brengt deze naar de machine”, schetst Arjan Schuinder het toekomstbeeld in Hoogeveen. Bĳ de machine zorgt de operator voor het beladen van het stangenmagazĳn. Ver doorgedreven efficiency door digitalisering is goed, maar de medewerkers blĳven een wezenlĳke rol spelen. “De operator doet de check of het materiaal klopt, of dit niet beschadigd is. Dat automatiseren is moeilĳk en heeft geen zin.” In sommige taken is de

Het management van Betech Mass Turning is tegelĳk ook eigenaar, van links naar rechts Ronald Schlepers, Arjan Schuinder, Roel Bredewold en Wim van de Beld. Tussen hen en de productie zit geen laag in. De CNCoperators zĳn zelf verantwoordelĳk voor de werkvoorbereiding, de planning en het programmeren.

mens net wat handiger en flexibeler dan een robot of een automatiseringssysteem. Daarom heeft Betech in deze datagestuurde CNC-fabriek, waarin alles is ingericht op het elimineren van de laatste seconde cyclustĳd, het planningsbord niet gedigitaliseerd. “Aan een digitaal planbord hangen veel regels vast. Nu pakken de operators het papiertje en maken zelf de keus waarbĳ ze onderling kĳken hoe ze de orders het beste produceren. Die manier van werken is voor ons essentieel. Die willen we behouden.” Betech [www.betech.nl]

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -8-

Betech Mass Turning in Hoogeveen heeft vorig jaar de capaciteit uitgebreid met zo’n 15% door te investeren in nieuwe CNC-draaimachines. Het management verwacht namelĳk dat de gevolgen van de pandemie voor wereldwĳde aanvoerketens tot reshoring zal leiden. Dat merkt men in Hoogeveen al bĳ een aantal nieuwe klanten die het vorig jaar heeft binnengehaald. Deze bedrĳven hebben bewust gekozen om de productie in Europa te laten doen. “Maar dan moeten we wel de Chinese prĳs kunnen halen.” Hiervoor zĳn digitalisering en het inrichten van de processen daarop essentieel. Het management denkt dat je niet moet wachten met digitaliseren, omdat je anders over een jaar of vĳf te laat bent. De transitie van verbrandingsmotor richting emobility, waarin slechts 10% van het aantal draaidelen zit, gaat ervoor zorgen dat er een enorme productiecapaciteit vrĳkomt in de komende jaren. Prĳsdumping kan daar een gevolg van worden. Arjan Schuinder: “Als klanten zoveel keus hebben, willen ze met de beste partĳ samenwerken. Wĳ denken dat ons systeem, waarbĳ de klant realtime de orderstatus volgt en kwaliteitsrapportages en materiaalcertificaten direct digitaal beschikbaar zĳn, ons aantrekkelĳker maakt als toeleverancier.” Betech Mass Turning heeft met deze aanpak de Smart Manufacturing Award district Noord van Koninklĳke Metaalunie gewonnen.

Digitale aansturing productie stap dichterbĳ

Model Based Definition Leo Broers (ASML): in nieuwe fase MBD worden voordelen voor subcontractors tastbaar

Nu er voor CAD-software goede converteerprogramma’s op de markt komen die een native file vertalen naar een neutraal bestandsformaat, zoals QIF of STEP 242, kunnen 3D PMI modellen gebruikt gaan worden om productie- en meetmachines automatisch te programmeren.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 -9-

Daarmee worden de voordelen van Model Based Definition ook voor de toeleverindustrie tastbaar. Uiteindelĳk wordt de hele supply chain efficiënter doordat kengetallen uit de productie digitaal teruggeleid worden naar de design engineers. In de drie jaar dat Leo Broers voor ASML het Model Based Definition project leidt, valt hem op dat de kleine toeleveranciers in Nederland vaak sneller stappen op dit vlak zetten dan de grote bedrĳven. De aanvankelĳke bezorgdheid dat jobbers achterop zouden raken, is onterecht geweest, concludeert hĳ. “Subcontractors zĳn vaak eerder klaar voor Model Based Definition omdat ze innovatief en flexibel zĳn. De 1.Tier toeleveranciers hebben een grotere uitdaging.” Zĳ hebben inmiddels wel allemaal de eerste stappen gezet. Het toont aan hoe vooruitstrevend de toeleveringsindustrie rondom ASML is. “Wĳ zĳn hier best al ver mee. Over andere hightech regio’s in de wereld hoor ik dat bedrĳven daar nog steeds alleen met een tekening werken”, zegt Leo Broers. En als er industriesectoren zĳn waarin MBD

Dit Model Based Enterprise model maakt de hele supply chain rond ASML sneller, robuuster en flexibeler. En daarmee de hele keten concurrerender

wel al diep in de keten is geïmplementeerd, zoals de Amerikaanse defensie-industrie, dan is dat vaak zo omdat er een harde dwang vanuit de opdrachtgever is. Geen 3D PMI data kunnen verwerken betekent geen orders krĳgen. “In Nederland bestaat een zekere dwang maar de ontwikkeling wordt gezamenlĳk doorgezet. Iedereen hier begrĳpt het begrip partnerschap. Je leest er vaak over, maar als je er middenin zit, dan merk je dat het echt zo is.”

Met de Step 242 file kunnen bedrĳven de productie automatisch gaan programmeren

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 10 -

Nieuwe fase, meer voordelen Leo Broers kon als projectmanager MBD bĳ ASML drie jaar geleden de toeleveranciers weinig beloven. Dat wordt anders nu de uitrol een nieuwe fase ingaat. Tot op zekere hoogte konden bedrĳven tot nog toe een deel van het programmeren van de Coördinaten Meetmachines (CMM’s) automatiseren met 3D PMI modellen. Met zo’n model kan men automatisch programma’s genereren en inspectierapporten aanmaken. Waar veel bedrĳven mee worstelen, is het gebruik van de PMI modellen om de productie aan te sturen. Tot nog toe hoor je vanuit de maakindustrie juist hierover negatieve geluiden. Leo Broers herkent ze. De beperking tot nog toe is dat bedrĳven een Step 214 file krĳgen. “In combinatie met een 2D tekening en in geval van MBD

het 3D model met Product Manufacturing Information (PMI), kun je daarmee gaan programmeren”, zegt hĳ. Met een Step 242 file kun je veel verder gaan en de productie volledig automatisch programmeren. Leo Broers verwacht dat het gebruik van nieuwe software voor het converteren van PMI data naar een Step 242 bestand voor een doorbraak gaat zorgen. “De CAMsoftware loopt achter doordat er nog geen eenduidige standaard was. De ontwikkelaars kunnen dat zonder standaard niet zomaar oppakken. Het laatste jaar heb ik gezien dat als ze een goede file aangeleverd krĳgen, ze dit snel kunnen doen.” ASML wist bĳ de start van het MBDproject dat dit punt nog niet in orde was. “Dat hoefde ook nog niet. Het ging in eerste instantie om het vervangen van de tekening door een 3D model met daarin alle informatie.” Kortere doorlooptĳd Nu toeleveranciers wel hun productie - deels geautomatiseerd - kunnen gaan aansturen vanuit het 3D PMI model, worden de voordelen voor hen en de subcontactors beter zichtbaar. Nu kunnen bedrĳven efficiencyslagen maken, bĳvoorbeeld door calculaties of de programma’s voor hun CNC-machines automatisch te genereren. De benodigde tĳd

tussen de eerste opzet voor de productie van een nieuw onderdeel en de first article inspection op een CMM, kan 10 tot 25 procent korter worden, afhankelĳk van de complexiteit van het onderdeel. Ook bĳ volumeproductie ziet Leo Broers al de eerste winst in doorlooptĳd, alhoewel deze daar kleiner is. Voor ASML en de toeleveranciers gaat het vooral om de doorlooptĳdreductie in de productie van kleinere series waar winst behaald kan worden. Om dit zichtbaar te maken, ontwikkelt ASML demonstrators. “We laten zien wat en met welke software mogelĳk is om je productie te automatiseren met 3D PMI.” Op middellange termĳn zullen er nog meer voordelen komen. “De Model Based Enterprise is een integraal proces. We gaan het design en de productrealisatie met elkaar verbinden. Door de digitale connectie kunnen wĳ een closed data loop in het proces creëren. De toeleverancier gaat met het 3D PMI model communiceren met onze engineers. Productie- en kwaliteitsdata worden via het model naar ons teruggestuurd. Dat heeft invloed op de manier waarop productontwikkeling plaatsvindt.” First time right Leo Broers vindt dit aspect nog belangrĳker dan de kortere doorlooptĳd en de daaraan

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 11 -

verbonden kostprĳsreductie. Als je meetgegevens uit de productie kunt terugkoppelen naar productontwikkeling, kun je het hele proces aanzienlĳk versnellen en optimaliseren. In principe zĳn dan de onderdelen die ASML - of een andere OEM’er - vrĳgeeft voor de productie, klaar voor first time right productie. Leo Broers: “Als ASML digitaal de performance van de machines van de toeleverancier krĳgt en automatisch een variatie analyse op de maakbaarheid van een ontwerp uitvoert, kunnen we vooraf voorspellen welk design tot afkeur leidt; hoeveel afkeur er zal zĳn. Daar kunnen we dan het ontwerp op aanpassen.” Dit klinkt misschien nog als toekomstmuziek, maar dit Model Based Enterprise model maakt de hele supply chain rond ASML sneller, robuuster en flexibeler. En daarmee de hele keten concurrerender. Leo Broers vindt dat dit eigenlĳk de belangrĳkste drĳfveer voor subcontractors moet zĳn om te digitaliseren. “Je versterkt je concurrentiepositie. Niet alleen door lagere productiekosten maar vooral ook door versterking van de relatie met je klant.” Toeleveranciers die digitaliseren, krĳgen hierdoor in de toekomst zelf eveneens toegang tot platformen met voor hen relevante kennis. “Als je je systemen zo inricht dat je aan de ene kant alle productinformatie kunt inlezen, kun je aan de andere kant digitaal proceskengetallen inlezen waardoor je je machines digitaal nog beter kunt aansturen. In plaats van dat je zelf de beste verspaningscondities gaat zoeken, download je ze van een platform.” Programmeren aan de machine met kennis die alleen intern is opgebouwd, is wat hem betreft binnen afzienbare tĳd dan ook verleden tĳd. MBD Meet & Learn Community [https://bit.ly/38QPghF]

Draaien zonder revolver CNC technologie

Heeft DMG Mori met de nieuwe CLX 450 TC universele CNCdraaimachine inderdaad een nieuwe standaard gezet? Draaien zonder gereedschaprevolver maar met de B-as. Minder insteltĳden, minder gereedschappen, compleet bewerken. De klassieke CNC-draaimachine kan niet meer meekomen met de hedendaagse eisen, klonk het - digitaal - in Pfronten. Behalve de M1, het nieuwe instapmodel 3-assig frezen, heeft vooral de CLX 450 TC de aandacht getrokken tĳdens het Digital Event van DMG Mori, het coronaproof alternatief voor de huisshow in Pfronten. Wat maakt deze nieuwe machine bĳzonder? “We hebben universeel draaien opnieuw

Minder omstellen, meer gereedschappen beschikbaar SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 12 -

Waarom laat DMG Mori de revolver weg uit de draaimachine? gedefinieerd”, zo zei Harry Junger, directeur Gildemeister Drehmaschinen het bĳ de presentatie. Nieuw gedefinieerd betekent dat de klassieke revolver verdwenen is. In plaats daarvan is er de B-as (Compactmaster draaifreesspindel) met een magazĳn voor 30 (optie 60) gereedschappen. Met deze zowel axiale als radiale gereedschappen, kun je elke bewerking op een product doen, op zowel de hoofd- als tegenspindel (die beide identiek zĳn). Waarom geen revolver meer? Harry Junger zegt dat de klassieke universeel draaimachine, met revolver, niet meer mee kan. De maakbedrĳven willen namelĳk compleet bewerken én korte wisseltĳden én autonome productie. “De afgelopen jaren hebben duidelĳk aangetoond dat de draai-frees bewerking continu aan belang wint”, zegt Junger. Niet alleen doordat de werkstukken complexer worden, vooral ook omdat het minimaliseren van omsteltĳden de hoogste prioriteit heeft. Het antwoord hierop is dus de CLX 450 TC.

Hoe werkt dit concept? Zowel de draai- als freesbewerkingen worden door de Compactmaster spindel gedaan, een spindel die de capaciteiten al lang bewezen heeft. Omdat de spindel elke bewerking in de machine uitvoert, is er zowel voor de hoofdspindel als de tegenspindel nog maar één gereedschap nodig. Daarmee verklein je dus het risico op botsingen. Weliswaar kan met de CLX 450 TC slechts één bewerking tegelĳk worden gedaan, de machine biedt wel wezenlĳke voordelen als het om de gereedschappen gaat. In plaats van 12 of 24 gereedschappen in een revolver, beschikt de DMG Mori CLX 450 TC over standaard 30 posities in het magazĳn. Dit kan uitgebreid worden naar 60, die allemaal hoofdtĳdparallel aan de voorzĳde van de machine beladen kunnen worden. “We hebben dus meer gereedschappen beschikbaar zonder te hoeven omstellen en we kunnen met zustergereedschappen werken”, zegt Harry Junger. De gereedschappen kunnen zowel axiaal als radiaal bewerken tĳdens het frezen; kostbare haakse koppen kunnen achterwege blĳven. Een belangrĳk deel van de winst zit

In plaats van 12 of 24 gereedschapsposities heeft de CLX 450 TC tot 60 posities in het magazĳn

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 13 -

Moet je kubische delen uit stafmateriaal gaan maken om efficiënter te produceren? vooral in het feit dat er minder omgesteld hoeft te worden vergeleken met een klassieke universele CNC draaimachine. Een voorbeeld dat DMG Mori liet zien tĳdens het digitale event, is de productie van een flens, tandwiel en een nokkenas na elkaar (onderste foto). In een CTX kost dit 49 gereedschappen en 150 minuten omstellen; op de CLX werden de onderdelen geproduceerd met in totaal 16 gereedschappen. Omstellen 0 minuten.

een aantal onderdelen autonoom bewerken. Omdat de freescapaciteiten van de spindel volgens Junger niet onderdoen voor die van een standaard bewerkingscentrum (standaard beschikt de machine al over een Yas), kan men zelfs overwegen om de kubische delen van stafmateriaal te gaan maken. Ook de 6e kant kan - in de tegenspil - compleet afgewerkt worden. Voor wie automatisering wil, biedt DMG Mori de Robo 2 Go aan als automatiseringsconcept.

En de automatisering? Automatisering is een ander punt waarop de nieuwe machine volgens DMG Mori voordeel biedt. Doordat de revolver ontbreekt, is er geen botsingsrisico als men het materiaal door de spindel invoert. Zelfs zonder stangenlader kan de nieuwe machine

Voor het programmeren heeft DMG Mori een aparte technologiecyclus voor de Siemens 840D besturing ontwikkeld. Dialooggestuurd programmeren reduceert de foutkans.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 14 -

Duurzaamheid biedt ook kansen SUSTAINABILITY

Als er één thema in het voorbĳe jaar vaak in presentaties over de maakindustrie aan de orde is gekomen, dan is het sustainability. Vanuit diverse invalshoeken benadrukken partĳen dat duurzaamheid aan belang wint. Tekent zich hier een nieuwe trend af?

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 15 -

“Wie duurzaamheid niet integreert in de productie, zal in de toekomst serieuze druk van zĳn klanten gaan ondervinden”, zo zei Manfred Hader van Roland Berger het tĳdens de MIC conferentie. De luchtvaartspecialist ziet deze beweging momenteel nog vooral van de kant van de financiële markten komen. Internationale investeerders dreigen niet langer te investeren in OEM’ers, als deze ze zich niet aan de regels op het vlak van duurzaamheid houden. ”Vanuit de kapitaalmarkt is er grote druk en die zal doorsĳpelen naar de

checklist tĳdens het inkoopproces. “Bĳ gelĳke prĳs wint het product met de laagste CO2-uitstoot.” BMW doet dit al en heeft recent een belang genomen in Boston Metal, dat CO2 vrĳ staal wil gaan produceren.

supply chain. Dat wordt niet meer teruggeschroefd, we hebben het point of no return overschreden.” Ook in de automotive industrie Hader’s collega Bernhard Langefeld ziet deze trend overigens ook aan belang winnen in de automobiellindustrie. Daar is men zelfs al in een volgende fase beland. “OEM’ers beginnen hun supply chains te

analyseren; waar zitten de leveranciers met de grote CO2emissie? In de toekomst zal voor elk onderdeel een CO2-certificaat meegeleverd moeten worden.” Airbus heeft aangekondigd de CO2emissie in de toekomst mee te nemen in de leveranciersbeoordelingen. Hader verwacht dat in de toekomst CO2-belasting net als de kostprĳs opgenomen wordt in de

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 16 -

Onderdeel designsoftware Ook bĳ SolidWorks ziet men deze trend. CEO Gian Paolo Bassi zegt zelfs dat platforms zoals 3DExperience Works zich bĳ uitstek lenen om de maakindustrie helpen te verduurzamen. Niet alleen regelgeving maar ook kennis op dit vlak veranderen snel. De beschikbaarheid van materialen en producten spelen een rol. “Alleen met een geconnecteerd platform heb je inzicht in duurzaamheid, zie je de invloed van je carbon footprint”, aldus Gian Paolo Bassi. SolidWorks werkt achter de schermen aan oplossingen om het beoordelen van producten op hoe duurzaam ze zĳn te integreren in de software. Hiervoor wacht men nog op de internationale standaarden die in ontwikkeling zĳn. Castrol en CO2-certificaten Tĳdens de online discussie tĳdens de MIC-conferentie kwam als voorbeeld het gebruik van koelsmeermiddelen ter sprake. Castrol Zwitserland werkt al met rekenmodellen om de CO2belasting tĳdens het verspanen van een component te berekenen. Het lastige is dat je hiervoor eigenlĳk veel kennis van het totale proces nodig hebt om dit goed te kunnen doen. Voorkomen moet worden dat je appels met peren gaat vergelĳken, merkte een van de deelnemers op. Een van de discussiepunten is of je alleen de belasting van het verspanend proces moet berekenen of ook de CO2-emissie bĳ het winnen van grondstoffen. Een ander discussiepunt is hoe je bĳvoorbeeld smeermiddelen beoordeelt die voor een lagere wrĳving zorgen en daardoor de CO2-emissie in de productie reduceren.

De focus op productiemaximalisatie moet plaatsmaken voor focus op flexibiliteit

LUCHTVAARTINDUSTRIE MARKT ZAKT MET 40% IN EN DAT BLĲFT NOG EEN POOS ZO

Niks is meer

vanzelfsprekend in luchtvaartindustrie De coronapandemie ontpopt zich voor de luchtvaartindustrie als een ware game changer. Direct merkbaar is de forse krimp van de productie door de grote vliegtuigbouwers. Op langere termĳn zorgt de pandemie voor een versnelling van de vergroening van de vliegtuigen. De factory of the future in deze sector gaat er hierdoor anders uitzien, verwacht Manfred Hader van Roland Berger. De aerospace specialist bĳ het Duitse consultancybureau had eind 2020

Roland Berger consultant schetst de megatrends die ook de toeleveranciers aan de aerospace industrie raken SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 17 -

Waar is je right to play als je weet dat misschien 40 procent van de markt niet terugkeert?

De-globalisering biedt volgens Roland Berger kansen voor Europese toeleveranciers

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 18 -

geen optimistische boodschap voor de deelnemers aan de MICconferentie van het Duitse aerospacecluster Manufacturing Innovations Network. Het sombere scenario dat Roland Berger in de zomer van 2020 voor de luchtvaartindustrie schetste, lĳkt realistisch te worden. De consultant verwacht dat de luchtvaart‐ maatschappĳen pas tegen 2024 en misschien zelfs 2025 de passagiersaantallen van voor de crisis gaan terugzien. De groeicurve die lange tĳd voor de sector gold, gaan we hierdoor wellicht dit hele decennium niet terugzien. “Deze crisis is ongekend”, merkte Manfred Hader in een discussieronde later tĳdens de online conferentie op. Dat besef is nog niet tot iedereen doorgedrongen, vreest hĳ. Bedrĳven in de supply chain hebben zich weliswaar aangepast aan de nieuwe werkelĳkheid, maar, zo ziet hĳ, dat zĳn operationele aanpassingen. “Wat ontbreekt, is het strategisch huiswerk. Waar is je right to play als je weet dat misschien 40 procent van

de markt niet terugkeert?” Dat gaat het kaf van het koren scheiden. “Ik heb het gevoel dat de helft het strategisch huiswerk niet maakt.” Meer dan dip in de productie De gevolgen van de coronapandemie gaan namelĳk veel verder dan een dip in de productie bĳ Airbus en Boeing. Manfred Hager noemt een aantal effecten die zich de komende tĳd gaan aftekenen: de-globalisering van de supply footprint, fundamentele doorbraak van het thema duurzaamheid, automatisering en lokale supply chains. De sector stond al voor de nodige uitdagingen, de crisis zorgt voor een versnelling. “Dat betekent dat de factory of the future er niet meer hetzelfde zal uitzien als voorspeld. Het worden lokale, kleinere en vooral polyvalente fabrieken”, zegt Hader. De effecten van de pandemie op de globale supply chains blĳven niet zonder gevolgen, voorspelt de aerospace consultant. De focus op maximalisatie van de productie, enkele decennialang het mantra in de sector, maakt plaats voor focus op flexibiliteit. “We hebben de capaciteit niet meer nodig. Wel flexibiliteit, adaptieve productie die kostenefficiënt is.” Toeleveranciers aan de vliegtuigbouwers doen er goed aan de aandacht te richten op robuuste processen die snel omgesteld kunnen worden op een ander product. Automatisering gaat door, misschien tĳdelĳk in een lager tempo, maar de komende jaren zal dit meer en meer zĳn weg vinden naar de luchtvaarttoeleveranciers. De-globalisering biedt kansen De kans die Manfred Hader voor toeleveranciers ziet, heet deglobalisering. Airbus heeft al productielĳnen dichter bĳ de eindklanten geïmplementeerd,

“Supply chains worden meer lokaal. Dat zal niet van de een op de andere dag gebeuren, maar dit komt als oplossing om onderbrekingen in de supply chain te voorkomen. Werk komt terug naar Europa.” De uitdaging voor de industrie zal zĳn om met vergaande automatisering en slim gebruik maken van best cost countries, bĳvoorbeeld in OostEuropa, hier een passend antwoord op te hebben. Technologieën zoals Kunstmatige Intelligentie kunnen helpen om de noodzakelĳke kwaliteitscontrole te automatiseren. Duurzaamheid Deze nieuwe, lokale supply chains zullen wel duurzaam moeten opereren. Dit is een trend die in een stroomversnelling is geraakt en niet meer te stoppen is. “Wie duurzaamheid niet integreert in de productie, zal in de toekomst serieuze druk van zĳn klanten gaan ondervinden”, aldus Hader. “OEM’ers en Tier 1 suppliers gaan hun supply chains hierop beoordelen.” Airbus heeft al aangekondigd de CO2emissie in de toekomst mee te nemen in de leveranciersbeoordelingen. Een laatste trend die Manfred Hader ziet, is de opkomst van heel nieuwe concepten in de vliegtuigindustrie, zoals Urban Air Mobility, of elektrische en waterstof aandrĳvingen. Die laatste staan op de planning voor na 2035; het eerste, de kleine vliegtuigjes voor een of twee personen, veel eerder. De certificeringen hiervan zĳn begonnen, de komende vĳf tot acht jaar komen deze concepten naar de markt. Dat betekent dat de productieketens nu worden opgebouwd. Gebruik daarom de dip in de markt als gevolg van Covid-19 om je klaar te maken voor de toekomstige programma’s. Dat betekent inzetten op Industrie 4.0. “Blĳf de veranderende

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 19 -

vliegtuigarchitectuur volgen en blĳf je afvragen wat de gevolgen daarvan zĳn voor de productie.” Want niks is meer vanzelfsprekend in de luchtvaartindustrie. Manfred Hader tot slot: “Je moet je right to play opeisen en daarvoor hard werken.”

5 keypoints •

Adaptieve productie, die in staat is zich snel aan te passen aan veranderende omstandigheden

•

Lokale supply chains, dicht bĳ de eindklant

•

Wie duurzaamheid niet integreert in zĳn productie, zal onder druk van klanten komen te staan

•

Stem je processen af op de volgende generatie vliegtuigen, zoals Urban Air Mobility

•

Blĳf innoveren

Diepgaande verspaningskennis voedt de algoritmen van Spanflug Digitalisering Kennis van CNC-frezen en draaien van 100.000 onderdelen de basis voor calculatiesoftware

Het prĳsalgoritme van het Duitse online platform Spanflug is geoptimaliseerd op meer dan 100.000 draaien freesdelen. Achter deze software zit de kennis die uit de praktĳk van de oprichter stamt. Markus Westermeier, co-founder van Spanflug, verwacht dat over enkele jaren 80 procent van de markt voor frees- en draaidelen online kan worden afgehandeld.

Oprichters van online platform voor CNCstukken verwachten dat 80 procent van de markt naar online gaat verschuiven SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 20 -

Markus Westermeier komt uit de verspanende industrie. Voordat hĳ zĳn studie aan de Technische Universiteit München (TUM) begon, heeft hĳ zelf veel aan de CNCmachines gestaan. Hĳ heeft een poos het familiebedrĳf geleid, is bĳ het Institut für Werkzeugmaschinen und Betriebswissenschaften (iwb) van de TUM gepromoveerd en heeft de afdeling Spanende Werkzeugmaschinen geleid. Hĳ weet dus wat frezen en draaien is. En precies deze achtergrond zorgt voor de bĳzondere positie van Spanflug als inkoopplatform voor frees- en draaidelen. Empirische modellen “Spanflug is minder een blackbox waarin je data correleert maar veel meer een samenhangend geheel van Kunstmatige Intelligentie en empirische modellen van

De twee oprichters van Spanflug, links Markus Westermeier, rechts Adrian Lewis.

productieprocessen”, legt hĳ uit. Door deze diepgaande kennis van het verspaningsproces in de software te integreren, berekenen de algorit‐ men binnen enkele seconden de kostprĳs aan de hand van een CADmodel. Markus Westermeier en mede-oprichter Adrian Lewis, verantwoordelĳk voor de softwareontwikkeling, hebben het prĳsalgoritme, dat ze nog aan de universiteit hebben ontwikkeld, geoptimaliseerd op basis van meer dan 100.000 draaien freesdelen. Overheadkosten reduceren De motivatie voor Spanflug komt uit de ervaring die Markus Westermeier zelf heeft opgedaan in de frees- en draaiindustrie. Een vĳfde van de overheadkosten wordt veroorzaakt door calculaties en offertes maken. Dat is een van de problemen die de start-up wil oplossen met de

Markus Westermeier: onze algoritmen berekenen binnen enkele seconden de kostprĳs

prĳsalgoritmen. Daarnaast kunnen verspanende bedrĳven via het platform hun capaciteit effectiever inzetten, zonder dat ze zelf moeten investeren in verkoopactiviteiten. “Ze vinden sneller werk voor de nieuwe machine of kunnen gemakkelĳker gaten in de planning vullen”, aldus Westermeier. En voor de inkopers versnelt het platform het bestelproces aanzienlĳk en bespaart hen de moeite om telkens naar beschikbare capaciteit in de markt te moeten zoeken. Op dit moment gebruiken al meer

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 21 -

dan 10.000 users Spanflug om prĳzen te berekenen en onderdelen in te kopen. Zĳ uploaden het CADmodel, selecteren materiaal en het aantal stuks en daarna wordt automatisch de prĳs berekend. Waar andere platformen zich met name richten op de markt voor prototypes en kleine series, schuwt Spanflug de grote series niet. “Juist bĳ grotere series zĳn wĳ qua prĳs concurrerend”, zegt Markus Westermeier. Series van enkele duizenden producten of meer vormen geen probleem. Spanflug neemt de order aan en plaatst deze

Een vĳfde van de overheadkosten wordt veroorzaakt door calculaties en offertes maken bĳ een van de productiebedrĳven die bĳ het platform zĳn aangesloten. Daar groeit de acceptatie om capaciteit via een online platform aan te bieden, merkt Markus Westermeier. Met name bĳ de jongere generatie ondernemers. “Maar het blĳft nodig de markt te bewĳzen dat we online orders kunnen afhandelen.” Strenge selectie Hoewel het orderproces geautomatiseerd afloopt, steekt Spanflug Technologies aan de voorkant van het proces veel ouderwets handwerk in de selectie van maakbedrĳven. Men spreekt

over een gekwalificeerd netwerk, geen open netwerk. “Niet iedereen kan meedoen”, stelt Markus Westermeier. “We hebben een redelĳk intensief proces om aan te sluiten bĳ het netwerk.” Dat begint online, waarbĳ bedrĳven moeten aantonen over welke kwalificaties ze beschikken. Als het Spanflugteam daarvan overtuigd is, volgen nog bedrĳfsbezoeken en inspecties. Men kiest bewust voor een netwerk van hoogwaardige partners en niet voor een open netwerk waar iedereen zich bĳ mag aansluiten. “Het moet voor beide partĳen rendabel zĳn. Als wĳ denken dat we geen opdrachten hebben voor een bepaald bedrĳf,

VDW neemt belang in Spanflug De VDW, de vereniging van Duitse machinebouwers, heeft begin dit jaar een klein belang genomen in Spanflug. Directeur Wilfried Schäfer vindt dit geen ongebruikelĳke stap van de branchevereniging. “We zĳn ook een beursorganisator en destĳds hebben we Industry Arena en het Amerikaanse CNC Zone overgenomen en verder ontwikkeld.” De branchevereniging ziet in de software die Spanflug ontwikkeld heeft kansen voor de achterban om de productie van onderdelen verder te automatiseren. “Het past in onze strategie.” Onafhankelĳker Het sluit ook aan op de discussie die in Duitsland woedt dat het industrieland qua platformen afhankelĳk is van de grote buitenlandse spelers. Heinz Jürgen Prokop, voorzitter van de VDW: “Bĳ de platformen ontkomen we niet aan Google, Apple en Amazon die de dataportalen beheren. Daar ontbreekt het aan een adequate Europese oplossing.” Daarom is het goed als er meer Europese initiatieven komen, zoals Gaia X, het Europees initiatief voor een datacloud. [www.spanflug.de]

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 22 -

van productiecapaciteit is een factor waarmee rekening wordt gehouden. Spanflug wil dat in de toekomst automatiseren, zodat het platform automatisch weet welke capaciteit er bĳ de maakbedrĳven beschikbaar is. “Inkopers zĳn niet afhankelĳk van één toeleverancier maar zĳn zeker van een netwerk van betrouwbare leveranciers.”

In de B2B markt geldt niet the winner takes it all. Er is ruimte voor gespecialiseerde platformen nemen we hen niet op.” Het resultaat van deze strikte selectie is volgens de co-founder dat bedrĳven die tot het netwerk worden toegelaten binnen enkele dagen al hun eerste opdrachten krĳgen. Klantenwaardering speelt rol De algoritmen berekenen niet alleen automatisch de prĳs, maar selecteren ook de toeleverancier die de order krĳgt. Hierbĳ wegen niet alleen de technische criteria mee, ook de performance van de leverancier. De klantenwaardering op Spanflug speelt een rol bĳ het toewĳzen van orders. Hoe beter een maakbedrĳf presteert, hoe meer werk er komt. Ook de beschikking

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 23 -

Plaats voor meerdere platformen Markus Westermeier is overtuigd dat de online platformen in de maakindustrie nog maar aan het begin van een enorme groei staan. “Over vĳf tot tien jaar vinden we het normaal om CNC delen online in te kopen. Minstens 80 procent van de markt kan dan online worden afgehandeld.” Alleen al voor Duitsland zou dit betekenen dat van de 20 miljard euro die momenteel in deze markt omgaat, er 16 miljard via platformen afgewikkeld wordt. “Dit geeft wel aan hoe groot het potentieel is voor de platformen.” Markus Westermeier verwacht overigens niet dat er tegen die tĳd nog maar enkele grote spelers over zĳn, zoals zich dat in de online B2C markt begint af te tekenen. Hĳ gelooft niet in het the winner takes it all principe. In de B2B markt blĳven gespecialiseerde aanbieders zoals Spanflug ook in de toekomst een belangrĳke rol spelen omdat ze de nodige technische diepgang in hun software integreren. Hierdoor kan men in de toekomst ook nog complexere onderdelen dan 5-assige producten, die men nu al geautomatiseerd kan calculeren, online gaan afhandelen. Westermeier: “We willen ook compleet bewerken opnemen, complexe vormen. Daarvoor heb je onze technische diepgang nodig.” Daarom concentreert Spanflug zich op de CNC business.

DIGITALISERING

CYBERRISICO ONDERSCHAT

Industrie 4.0 introduceert nieuwe vormen van automatisering en connectiviteit. Alles wordt digitaal met elkaar verbonden. Dat zorgt voor een groter risico om getroffen te worden door cybercriminaliteit. SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 24 -

De georganiseerde cybercriminaliteit kiest vooral technisch kwetsbare MKB-organisaties als doelwit.

MKB-bedrĳven stellen echter regelmatig andere prioriteiten en vertrouwen er te veel op dat hun ITleverancier de beveiliging regelt. Verantwoordelĳkheid kan echter niet worden uitbesteed, zo zegt het Cyber Weerbaarheidscentrum Brainport (CWB) in de 2020 Cyber Dreigingslandschap Hightech & Maakindustrie monitor. Het CWB heeft de eerste editie van dit rapport vooral opgesteld om de MKB-bedrĳven in de hightech en maakindustrie bewust te maken van de cyberdreigingen die er zĳn en van de eigen rol die ze hierin vervullen. Onderzoek in Nederland wĳst uit dat de georganiseerde cybercriminaliteit vooral technisch kwetsbare MKBorganisaties als doelwit selecteert. Meer geavanceerde spelers proberen via zwakke plekken in de supply chain toegang te krĳgen tot de grote ondernemingen. Phishing, exploitatie van kwetsbare systemen en ransomeware zĳn veelgebruikte aanvalstactieken. In hightech organisaties waar veel aantrekkelĳk intellectueel eigendom aanwezig is, vormen medewerkers een grote interne bedreiging. Zĳ kunnen onder dwang of om persoonlĳke redenen toegang tot de netwerken van de organisatie verkopen. Tips In het rapport geeft het CWB een aantal tips om in ieder geval de basiszekerheid op orde te brengen.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 25 -

De eerste stap is in kaart brengen welke data, systemen en software essentieel zĳn om te kunnen werken. Van hieruit kunnen prioriteiten worden gesteld. Voer updates direct uit en schakel systeemlogging in om bĳ een aanval bewĳzen te kunnen verzamelen. De tweede stap is het vergroten van het bewustzĳn dat cyberdreiging een reëel risico is. Neem specifieke afspraken over beveiligingsvereisten op in contracten met leveranciers. Maak een medewerker expliciet verantwoordelĳk voor cybersecurity. Configureer security, niets werkt standaard al veilig. De laatste tip van het CWB: maak alvast een herstelplan voor als je getroffen wordt door ransomeware. Ransomware wordt beschouwd als een van de ergste dingen die kunnen gebeuren voor een MKB-organisatie. De impact betekent regelmatig kiezen tussen het betalen van een vorm van losgeld of een faillissement, aldus het CWB. (Offline) back-ups van essentiële gegevens en systemen zĳn daarvoor belangrĳk. CWB [https://cwbrainport.nl]

BMW 3D PRINT VOOR SERIEPRODUCTIE

BMW is gestart met de integratie van additive manufacturing in de serieproductie van niche producten zoals de modellen van Rolls Royce. SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 De eerste stap naar grotere series. - 26 -

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 27 -

Staat de automobielindustrie aan de vooravond van de implementatie van additive manufacturing in de productie? Op de valreep van 2020 kondigden meerdere fabrikanten aan onderdelen te gaan 3D printen. BMW lĳkt daarbĳ het verst. De autobouwer uit Zuid-Duitsland gaat voor kleine series exclusieve modellen additive manufacturing inzetten als productietechniek. Er rĳden al Rolls Royce modellen rond met 3D geprinte componenten. Kortere doorlooptĳd De BMW Group heeft vorig jaar de AM-activiteiten gebundeld in een nieuw centrum voor het hele concern. Van daaruit zet het concern de volgende stap, waarbĳ BMW hardop de ambitie uitspreekt om additive manufacturing op te schalen naar industriële niveaus. De redenen hiervoor zĳn evident: betere beschikbaarheid van de componenten, de nieuwe designmogelĳkheden en de gereedschaploze productie, een punt dat al vaker is aangehaald. BMW kan met 3D printen niet alleen de doorlooptĳd in de ontwikkeling verkorten, meent Daniël Schäfer, Senior Vice-President for Production Integration. “3D printen verkort ook de productietĳd van onderdelen terwĳl we aan de hoge kwaliteitseisen voldoen.”

Intelligentie (AI): algoritmen ontwikkeld door de dataexperts van het concern. BMW zegt dat dit een nieuw tĳdperk inluidt: AI als middel om snel geautomatiseerd onderdelen te selecteren die mogelĳk geschikt zĳn voor additive manufacturing. Voor het ontwerp zet BMW vervolgens generatieve designtools in. Veel onderdelen kunnen alleen geprint worden als je deze nieuwe design algoritmen gebruikt, om bĳvoorbeeld met topologie optimalisatie het materiaalverbruik te optimaliseren. Rolls Royce De Britse BMW-dochter Rolls Royce, waar de aantallen gering zĳn, 3D print inmiddels onderdelen voor de carrosserie en het passagierscompartiment. In de vorig jaar geopende Additive Manufacturing Campus worden kunststof onderdelen voor de afwerking gemaakt met behulp van

Kunstmatige Intelligentie gaat vanaf nu een alsmaar grotere rol spelen

de multĳet fusion techniek en SLS. In Landshut, waar eveneens een fabriek van BMW staat, worden de metalen onderdelen voor de carrosserie geprint. Hiervoor gebruikt men laserstraal technologie. Gemiddeld realiseert men een gewichtsreductie van 50 procent per onderdeel.

Het losmaken van de componenten gebeurt nog steeds handmatig. BMW zet glĳslĳpen in om de oppervlaktekwaliteit van de metalen AMcomponenten te verbeteren.

Kunstmatige Intelligentie De eerste stap in de productie wordt onder andere gemaakt bĳ Rolls Royce. De engineers hebben samen met materiaal- en productie-experts honderden onderdelen geanalyseerd op geschiktheid voor additive manufacturing. Gelet is op zowel de economische voordelen, de mogelĳke gewichtsbesparing alsook de designkansen door de ontwerpvrĳheid. De selectie is uiteindelĳk gedaan met Kunstmatige

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 28 -

Doorbraak in 3D printen van aluminium: $50 miljard grote markt lonkt

Zowel ExOne als Desktop Metal kondigen aan de aluminium 6061 legering te kunnen printen op hun binder jetting systemen. Daarmee willen ze de $50 miljard grote markt voor aluminium giet- en smeeddelen gaan veroveren. Zeker nu gewichtsreductie nog belangrĳker wordt, neemt de vraag naar aluminium in de auto-industrie toe. Ford is dan ook de partĳ geweest die samen met ExOne de technologie om 6061 te printen mee ontwikkeld heeft. Doorbraak “Dit is een doorbraak in de productie van 3D geprinte en gesinterde onderdelen”, zegt Harold Sears, die bĳ Ford technisch leider is van de additive manufacturing activiteiten.

Het 3D printen met hoge snelheid effent het pad om complexe onderdelen te gaan 3D printen die voorheen ondenkbaar waren omdat er geen printtechnologie was die de hoge aantallen van de auto-industrie haalt. De Amerikaanse autofabrikant ziet volop kansen om onderdelen te integreren in één nieuwe component die geprint wordt. Daarmee reduceert men assemblage en verbetert men de prestaties van de onderdelen. Desktop Metal en Uniformity Labs zeggen dat de mechanische eigenschappen van het 3D geprint aluminium beter is dan een gesmede 6061 legering: meer dan tien procent rek en verbeterde vloeigrens (YS) en treksterkte (UTS). Over de commerciële beschikbaarheid is nog niets bekend.

RXP601DSH

HOOGSTE PRECISIE 5-ASSIGE BEWERKINGEN

CECIMO: beste kansen AM in medische markt De vooruitzichten voor additive manufacturing zĳn het beste in de medische industrie. Dat blĳkt uit het eerste AM-onderzoek dat CECIMO heeft gedaan. Hier zal additive manufacturing het snelst groeien. Op korte termĳn zĳn de vooruitzichten in de luchtvaart- en automobielindustrie minder goed. De onderzoekers rekenen voor deze sectoren zelfs op een krimp van de investeringen, het sterkst in de aerospace industrie.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 29 -

VERKOOP@DYMATO.NL +31 (0)318 550 800 WWW.DYMATO.NL

EXCLUSIEF RÖDERS PARTNER NL & BE

Hemabo investeert in capaciteit en digitalisering BEST SOLUTION

Hemabo zet proceszekerheid bovenaan. Alleen dan haal je constant hoge nauwkeurigheden bĳ het frezen van de hoogwaardige kunststoffen. Proceszekerheid is bĳ Hemabo verankerd in de manier van werken. En in de visie op het maken van kunststof precisiecomponenten. Technisch is het niet lastig om én hoogwaardige kunststoffen én metalen te verspanen onder één dak. “Praktisch is het echter niet wenselĳk”, zegt Edwin Meĳnen, samen met zĳn broer René eigenaar van Hemabo in Hengelo. Het frezen en draaien van kunststoffen zoals PEEK en andere engineering plastics vergt namelĳk een andere mindset. Snĳsnelheden, voedingen, de opbouw van de NC-programma’s, het is bĳ kunststoffen allemaal nét anders dan wanneer je met nikkellegeringen of titanium werkt.

Koelvloeistof interessante toevoeging aan onze gereedschappen SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 30 -

Proceszekerheid begint bĳ de manier van werken “Bovendien zĳn medische klanten erg gesteld op het vermĳden van contaminatie.” Daarom vind je bĳ Hemabo alleen kunststoffen. De Hengelose toeleverancier is een van de weinige Nederlandse toeleveranciers die zich gespecialiseerd heeft in het verspanen van hoogwaardige kunststoffen; precisiecomponenten voor onder andere de hightech, semiconductor en medische industrie. De eigenschappen van dergelĳke materialen moet je niet onderschatten, zegt Edwin Meĳnen. “Veel kunststoffen hebben zulke eigenschappen dat ze metaal kunnen vervangen. PEEK bĳvoorbeeld kan aluminium en staal vervangen.” Dat besef dringt door bĳ design engineers. Hemabo ziet de vraag naar kunststof hightech producten toenemen. Proceszekerheid is belangrĳk omdat 70% van het werk repeatorders zĳn. Doordat alles vastligt, inclusief de verspaningskennis, kan de herhaalorder direct starten op de machine én krĳgt de klant exact hetzelfde product als bĳ de eerste order.

Digitalisering in de productie Daarom wordt er opnieuw geïnvesteerd. Behalve dat de CAMprogrammeurs eerdaags verhuizen naar een nieuwe plek, met aan drie zĳden glazen wanden zodat ze zicht houden op alle machines, komen er nieuwe machines. De vĳfde Grob 350 horizontale 5-asser is besteld, inclusief automatisering van de machinebouwer zelf. Hemabo kiest bewust CNC-machines uit het hogere marktsegment. Stabiliteit en nauwkeurigheid, bĳ Grob gecombineerd met een goede toegankelĳkheid voor onderhoud. Behalve in deze uitbreiding van de capaciteit investeert Hemabo dit jaar in de verdere digitalisering in de productie. De iPads waarmee elke CNC-operator werkt, maken plaats voor grote 27 inch schermen aan de machines. “De applicaties worden te groot en te complex om nog goed op een tablet te kunnen handlen”, aldus de directeur-eigenaar. Op het scherm ziet de operator alle informatie over een order gegroepeerd, in een zelf ontwikkelde schil die via een API alle data haalt uit de database van Factory Director. Niet alleen de 2D tekeningen (PDF), ook de protocollen

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 31 -

Edwin Meĳnen: de hightech markt verschuift. De vraag naar kunststof precisie componenten neemt toe.

die bĳ een order horen. “Bĳvoorbeeld dat een onderdeel alleen met handschoenen aan vastgepakt mag worden vanwege de reiniging. Of dat onderdelen aan de machine al een tussenreiniging moeten ondergaan”, legt Edwin Meĳnen uit. Technische reinheid van de precisiecomponenten is ook bĳ de kunststofverspaner steeds meer een punt. Voor de tussenreiniging ontwikkelt Hemabo een spoeltafel, waarin de operator gecontroleerd de onderdelen direct kan spoelen met Petrofer Feroclean N404 als dat

nodig is. Deze reinigingsvloeistof van Petrofer is iets aangepast voor een effectieve tussenreiniging van de kunststof precisieonderdelen. “Ook dit vinkt de operator digitaal af”, benadrukt Edwin Meĳnen. Dat geldt ook voor de meetdata, die men met digitale schuifmaten met bluetooth automatisch wil gaan vastleggen, om fouten te voorkomen. “Zo ligt meteen vast wie wanneer welk product heeft gemaakt. Dit gaat veel verder dan ISO. We geven klanten veel meer informatie en transparantie.” Koelsmeermiddelen Er bestaat nog wel eens de misvatting dat je alle kunststoffen droog kunt frezen en draaien. Bĳ PP en PE kan dat nog wel; als je de high performance materialen

bewerkt die bĳ Hemabo op de machine komen, niet. Edwin Meĳnen: “Als ze met glas of carbon gevuld zĳn, dan is de koelvloeistof echt een interessante toevoeging aan onze gereedschappen. Bĳ deze kunststoffen is het belangrĳk om de warmte af te voeren. Daarmee voorkom je cracking in het materiaal als gevolg van spanningen.” En wil je de nauwkeurigheid halen die Hemabo behaalt, bĳvoorbeeld boorgaten van 0,12 mm rond op de Makino D300 boren met een gereedschap van 0,1 mm, dan is de goede koeling onmisbaar om de spanen af te voeren. Hemabo heeft eind vorig jaar de laatste CNCmachine afgevuld met Emulcut 160 BW van Petrofer, nadat het deze uitvoerig heeft getest. Alle machines zĳn nu gevuld met dit koelsmeermiddel. De reden om te wisselen, is de manier van werken. “We willen tĳdens het proces controles doen. Niet alleen op de maatvoering, ook het uiterlĳk van de onderdelen is belangrĳk. We willen de bewerking kunnen zien als we met een nieuw product bezig zĳn”, legt Edwin Meĳnen uit. De vorige koelvloeistof was melkachtig. Dat belemmerde het zicht op de bewerking en uiteindelĳk het

Stabiel proces hangt mede af van de details SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 32 -

Ondanks dat Hemabo kunststoffen freest, is controle koelsmeerbad essentieel

product. “De nieuwe vloeistof is helder”, aldus de Twentse ondernemer. Meer voordelen Dat is niet het enige voordeel. Hĳ merkt eveneens dat de Emulcut 160 BW vloeistof minder vettig is. Daardoor is het reinigen gemakkelĳker geworden. “Wat er niet op zit, hoef je er ook niet vanaf te halen.” Bĳ het CNC frezen van kunststoffen is dit een fragiele balans. Een vloeistof die te vettig is, gaat kleven en daarmee verlies je de lossende eigenschappen die hĳ voor de spanen nodig heeft, bĳvoorbeeld bĳ boren van gaten. Een haast neutrale vloeistof is

echter niet goed voor de machines. Hoewel bĳ het CNC verspanen van kunststoffen de standtĳd van het koelsmeerbad quasi oneindig is, omdat er geen vervuiling van het metaal in de vloeistof komt, hoort het controleren van de baden bĳ het wekelĳkse rĳtje van controletaken die de operator moet uitvoeren. Een stabiel proces - met als uitkomst constant een hoogwaardig product hangt mede af van details.

Hemabo [www.hemabo.nl] 2-S (Petrofer) [www.2-s.eu]

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 33 -

Sinds eind 2020 zĳn bĳ Hemabo alle CNC-machines afgevuld met Petrofer Emulcut 160 BW, een minder vettig, helder koelsmeermiddel. Behalve dat dit de controle aan de machine vergemakkelĳkt, zĳn huidklachten bĳ de CNCoperators verdwenen.

echt van PMI/MBD kunnen profiteren.

problemen zullen moeten gaan oplossen, voordat we

realiseren ons dat we in de toekomst nog diverse

die PMI/MBD ready is, zullen we maar zeggen. We

We hebben geïnvesteerd in de CMM en CAM software

3D PMI data: en wat nu? MODEL BASED DEFINITION Door: Carlo van Berlo, 1e Werkvoorbereider Kusters Goumans

Kusters Goumans is in het PMI/ MBD traject gestapt. De toeleverancier van precisie componenten heeft onderzocht hoe je het programmeren van CNC- en meetmachines deels kunt automatiseren door gebruik te maken van de data die de engineer aan het CAD-

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 34 -

model hangt. Beginnen met PMI/MBD is niet zo gemakkelĳk, concludeert Carlo van Berlo, werkvoorbereider, in dit artikel. U bent een maakbedrĳf en uw klant levert de productie-informatie van een bepaald onderdeel aan via een stepfile in het format AP 242. De

“

Wil je op dit moment PMI maximaal benutten, dan moet je native files gebruiken

De vertaalslag gaat mis, native files hebben de voorkeur Wilt u de gegevens met deze step AP 242 file direct in uw meetmachine (CMM) inlezen, dan heeft u een probleem. Hetzelfde geldt voor inlezen van step AP 242 in het CAMprogramma om de CNC-machine te programmeren. Met de import van stepfile(s) type AP 242 zult u zien

dat de meetsoftware niet de PMI importeert. Helaas is de stepfile AP 242 nog geen genormaliseerd format. Daarom zal de CMM alleen het model weergeven en geen PMI data inlezen. Dat geldt eigenlĳk ook voor een CAM-programma. Wil je op dit moment PMI maximaal benutten, dan moet je native files gebruiken. De consequentie is dat je verschillende CAD-systemen nodig hebt om de goede vertaalslag te maken. Hoe universeel is PMI? Stel u heeft uw systeem nog niet ingericht voor PMI maar wilt de aangeleverde files van uw klant wel uitlezen. Via het internet kan men het programma JT2GO downloaden, online een korte training volgen en daarna aan de slag. De ontwikkelaars gaan er blĳkbaar vanuit dat er alleen met .jt extensies wordt gewerkt. Je moet dus ook meerdere viewers gaan gebruiken als je klanten verschillende CADpakketten gebruiken. Er zĳn ook universele PMI viewers beschikbaar. Maar blĳft men deze universele viewers updaten voor elke nieuwe versies van het betreffende CADprogramma? En als het dan lukt om

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 35 -

“

CAD-engineer bĳ de klant heeft - als het goed is - alle maakinformatie in het model gezet. Dat is de essentie van Model Based Definition. Omdat we als toeleverancier hiermee te maken hebben, heb ik onderzocht hoe de communicatie verloopt tussen het model met de PMI-data en de software. Op CAD-niveau loopt dat redelĳk goed tussen de verschillende CAD softwareprogramma’s. De data worden naar behoren omgezet, hoewel er wel degelĳk werk aan de winkel blĳft. Wat wel meteen opvalt, is dat na het opslaan van deze file je niet te zien krĳgt wat voor type stepfile het is. Het blĳft in alle gevallen de extensie .stp houden. Wanneer er PMI aanwezig is in de file, dan wordt deze PMI wel mee geïmporteerd.

de PMI te lezen, dan denk je alle gegevens te kunnen zien die nodig zĳn voor het maakproces van het onderdeel. Op dat moment bent u echter overgeleverd aan de engineer die de PMI data heeft gecreëerd. Wat ik tot op vandaag heb gezien, maakt mĳ nog niet bepaald gelukkig. Het product is niet bĳ elke import hetzelfde in de verschillende viewers, de plaats- en vormtoleranties en beschreven teksten zĳn vaak niet goed gepositioneerd. Hoe complexer het product, hoe meer vragen de PMI data gaan oproepen op dit moment. Eerder meer dan minder kans op fouten Alles wat ik tot nog toe zie, draagt volgens mĳ niet bĳ aan het verminderen van de foutkans op dit moment, toch is dit een van de argumenten waarom we naar deze manier van werken toe gaan. De onduidelĳkheid van de viewers vergroot de foutkans eerder. En als je de maakdata hebt uitgelezen zal voor veel maakbedrĳven de puzzeltocht beginnen om de informatie goed op de werkvloer te krĳgen. Ook machinebedieners, programmeurs, inkopers en de hele

keten zullen er mee moeten gaan leren werken.

We staan aan het begin van een transitie

Werktekeningen blĳven maken Veel kleinere maakbedrĳven hebben PLM, MBE, MBD en PMI niet geïmplementeerd. Het is gewoon niet rendabel. Zĳ maken zelf van het 3D CAD-model een 2D werktekening, zetten die om in een pdf en printen deze of verspreiden deze pdf digitaal op de werkvloer. Ik denk dat de kans groot is dat veel bedrĳven dit voorlopig blĳven doen. Dit is helaas een extra kostenpost. De bedoeling is eigenlĳk dat we allen sneller en goedkoper producten kunnen uitleveren aan onze klanten. Heeft PMI toekomst in de maakindustrie? Ben ik sceptisch? Over de oplossingen tot op heden wel; ik had zelf op andere software oplossingen gehoopt. Kleinere maakbedrĳven

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 36 -

moeten nu keuzes maken die eigenlĳk nog niet gemaakt kunnen worden. Eenmaal een weg ingeslagen met software kun je er wel eens levenslang aan vastzitten. Overstappen naar andere software kan vaak alleen als je bereid bent de hoge kosten voor lief te nemen. Toch geloven wĳ bĳ Kusters Goumans in de toekomstige mogelĳkheden die PMI/MBD kan bieden. Wĳ denken er klaar voor te zĳn. We hebben geïnvesteerd in de CMM en CAM software die PMI/MBD ready is, zullen we maar zeggen. We realiseren ons dat we in de toekomst nog diverse problemen zullen moeten gaan oplossen, voordat we echt van PMI/MBD kunnen profiteren. We zullen maar zeggen dat we aan het begin van deze transitie staan. Het kan alleen maar beter worden. Kusters Goumans [www.kustersgoumans.nl]

Bendertechniek investeert als eerste in uitlĳnlaser van Renishaw Bendertechniek heeft als eerste machineleverancier van Nederland het XK10 lasersysteem van Renishaw in gebruik genomen. Deze uitlĳnlaser kan gebruikt worden op lineaire assen om zeker te weten dat ze recht, haaks, vlak, evenwĳdig en horizontaal bewegen, eveneens om de spindelrichting en coaxialiteit van roterende machineassen vast te stellen. Hiermee kan zowel bĳ de installatie van een CNC-machine alsook bĳ onderhoud sneller en gemakkelĳker gemeten worden hoe

nauwkeurig de machine is. Een analyse wordt onmiddellĳk automatisch weergegeven en er kunnen snel en efficiënt aanpassingen worden gedaan. Bovendien is de XK10 minder

Haakse kop voor nieuwe Uniport4000 Unisign levert op de vernieuwde Uniport4000 portaalmachine een aantal aantal nieuwe opties, waaronder een haakse kop. Daarmee zĳn voortaan bewerkingen in de horizontale richting mogelĳk. De haakse bewerkingskop speelt een centrale rol in het vernieuwde UNIPORT4000-concept. Deze kop is al jaren een belangrĳke feature van de grotere portaalmachines die Unisign in eigen huis bouwt. De haakse kop maakt losse bewerkingskoppen en gereedschappen overbodig en zorgt voor een efficiënte bewerking van een product aan alle zĳden. De Uniport4000 is de kleinste machine uit deze lĳn portaalmachines met beweegbare brug. De direct aangedreven, watergekoelde hoofdspil heeft een capaciteit van 36 kW/12.000 tpm. Voor het bewerken van aluminium en kunststoffen wordt de machine optioneel uitgerust met een krachtige hoofdspil van 58 kW/16.000 tpm. Gereedschappen worden volautomatisch gewisseld. Standaard is de machine uitgevoerd met een meerĳdend gereedschapsmagazĳn dat zich in de kolom bevindt. Met een tweede magazĳn erbĳ zĳn 100 posities mogelĳk.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 37 -

gevoelig voor windturbulentie waardoor er nauwkeuriger gewerkt kan worden.

Communities rond MBD, Clean en lĳmen Mikrocentrum lanceert platform voor online communities in de maakindustrie

Mikrocentrum start naast de MBD Meet & Learn community eveneens zo’n community rond het thema Clean en rond lĳmen. Komend voorjaar lanceert Mikrocentrum hiervoor een online platform, dat in de toekomst plaats biedt aan meerdere communities. Deze moeten, naast de fysieke ontmoetingen, een actievere onderlinge communicatie tussen de deelnemers stimuleren.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 38 -

In korte tĳd telt de MBD Meet & Learn community al meer dan 300 deelnemers, de meeste uit Nederland maar in totaliteit komen de deelnemers uit 22 landen. De deelname aan de webinars van de community rond Model Based Definition is goed. De onderlinge discussies en informatie-uitwisseling kunnen wel wat actiever worden. “Daarom zĳn we bezig met de inrichting van een nieuw platform, waarop deelnemers gemakkelĳker contact met elkaar kunnen maken”, zegt Karin Mous, Event Manager voor de maakindustrie bĳ Mikrocentrum. De deelnemers aan

de community kunnen straks net zo eenvoudig informatie met elkaar delen als ze nu bĳvoorbeeld op LinkedIn doen. Of met elkaar online discussiëren, buiten de webinars om. “Zo willen we de community actiever maken, dat missen we in de huidige MBD community. We merken namelĳk dat de behoefte aan objectieve kennis en inzichten toeneemt.” Ook kunnen de deelnemers aan de community straks met één muisklik één op één contact leggen met andere deelnemers. De communities worden tweetalig. Kennis delen Het community platform start met drie groepen: MBD, Clean en een groep rond het kenniscluster Lĳmen. Verwacht wordt dat ook de Clean community snel rond de 300 deelnemers zal tellen nu dit onderwerp steeds actueler wordt. De leden van het High Tech Platform van Mikrocentrum gaan eveneens een eigen, afgeschermde groep op het platform vormen, zodat ook zĳ actiever onderling informatie kunnen gaan delen. Om de communities aantrekkelĳk te maken, gaat de kennis- en netwerkorganisatie samenwerken met meerdere partĳen. Voor de MBD community is er al een officiële overeenkomst gesloten met Leo Broers, die voor ASML de afgelopen jaren de implementatie van Model Based Definition heeft geleid en dit sinds kort voor meerdere organisaties vanuit zĳn eigen onderneming doet. Zo wil Mikrocentrum ook voor Clean experts op dat vakgebied aan zich binden, ook om de content mee te beoordelen. “We willen namelĳk dat mensen echt kennis gaan delen. Als je in het begin alleen kennis wilt

halen, is dat prima. Maar voor wie alleen iets wil verkopen, gelden er wel restricties.” On- en offline ontmoeten De online communities sluiten goed aan op de digitalisering van netwerken kennisevenementen die door de coronapandemie in een stroomversnelling is geraakt. Karin Mous ziet het echter beslist niet als een vervanging van de fysieke evenementen, die Mikrocentrum in de tweede helft van dit jaar weer verwacht te kunnen organiseren. “We verwachten dat de online community het fysieke evenement versterkt. Online kunnen we het onderwerp top of mind houden. Je discussieert een jaar online en ontmoet elkaar dan live op het event”, zo schetst Karin Mous hoe online en fysieke evenementen elkaar kunnen versterken. “De community is een on- en offline ontmoetingsplek.” Voor Model Based Definition staat de offline ontmoeting al vast: 8 december 2021 vindt de MBD Dag plaats, in het kader van de 3D Delta Week, een Benelux evenement van meerdere partĳen waarin alles om 3D technologie gaat

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 39 -

“We merken dat de behoefte aan objectieve kennis en inzichten toeneemt”

Here is the space to add description of the image you place above lorem ipsum space te si nosam, siti.

FORTH PRECISIE WERK Scheepswerven en rederĳen uit de hele wereld komen naar Wageningen om hier hun schaalmodellen te laten testen. Want het Maritiem Research Instituut Nederland bootst op schaalgrootte elke zee, elke getĳdestroom en elke storm na. Samen met 5-assige precisie freestechnologie voorkomt dit dat rederĳen voor verrassingen komen te staan als hun schip in de vaart komt.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 40 -

“

Marin freest precisie schaalmodellen van scheepsschroeven voor stromingsanalyses

“

Om de hoge nauwkeurigheid te halen, worden de schroeven na een warmtebehandeling nog zo’n 10 tot 12 uur nagefreesd op de Röders TEC 601 DSH.

BEST SOLUTION Scheepswerven worden afgerekend op de snelheid die de schepen halen als ze in de vaart worden genomen. Een paar procent afwĳking, kan duur uitpakken. Heel vroeger grepen engineers naar de oplossing om de aandrĳving over te dimensioneren. Dat willen de rederĳen niet meer. Brandstof- en milieu-eisen spelen tegenwoordig ook hier een rol. “Net als wasmachines hebben de schepen energielabels en moeten we aantonen dat we tĳdens de levensduur efficiënt omgaan met

energie”, zegt Jan de Boer, senior project manager bĳ het Maritiem Research Instituut Nederland (Marin). Het instituut, ooit ontstaan als een samenwerking tussen de scheepvaartindustrie, defensie en de Nederlandse overheid, beschikt over zes grote sleeptanks, waarvan de grootste 250 meter lang is. Fysieke modellen CFD-software (Computational Fluid Dynamics) is onmisbaar geworden in de ontwerpfase van een scheepsschroef. Maar de fysieke modellen blĳven voor de testen nog altĳd hard nodig. “Scheepswerven

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 41 -

willen de onzekerheid omtrent de efficiency van de aandrĳving terugdringen tot 1 à 2 procent.” Daarom freest Marin gemiddeld zo’n 70 tot 80 schaalmodellen van de scheepsschroeven per jaar. Momenteel is het drukker, omdat voor een Joint Industrie Project alléén al komende anderhalf jaar zo’n 150 schroeven gefreesd moeten worden. De schroeven worden ingebouwd in exacte schaalmodellen van de schepen waarmee Marin vervolgens in een van de sleeptanks testen gaat doen. Heel nauwkeurig brengen de analisten de stromingen rondom de schroef in beeld; eerst

Wereldwĳd rekenen scheepswerven

Van links naar rechts Geurt-Jan Hoogakker, Jan de Boer en Ronald Klomp.

op Nederlandse knowhow met een stock schroef en daarna met een schroef die ontworpen wordt aan de hand van het volgstroomveld van het schip. Die data gebruiken ze om het noodzakelĳk vermogen te berekenen wil het schip aan de eisen van de rederĳ voldoen. Ook testen ze op het ontstaan van cavitatie rond de schroef. Jan de Boer: “Over- en onderdruk bĳ de schroef zorgen voor de stuwkracht. Cavitatie zĳn luchtledige bellen die ontstaan bĳ hele lage drukken op het schroefblad en die, als deze in een gebied met hogere druk komen, imploderen.” Er ontstaan drukgolven richting het schroefblad. Die zorgen voor trillingen, geluid en op de duur kan het materiaal uitbreken en de schroef beschadigen. Lineaire Z-as De vormen maatnauwkeurigheid van deze schaalmodellen liggen op een hoog niveau. Een gevolg van de hogere nauwkeurigheid waarmee de uiteindelĳke schroeven worden geproduceerd, zegt Jan de Boer. “Als je een schaal van 1:20 gebruikt, verklein je het tolerantieveld met een factor 20.” Daarnaast zĳn de metingen waarmee Marin de testen uitvoert veel nauwkeuriger

geworden, geeft Geurt-Jan Hoogakker, CAM-programmeur, als tweede reden aan. “Als je nauwkeuriger meet, moet je ook nauwkeuriger produceren.” Dat ging steeds moeilĳker en kostte teveel tĳd op de 3-assige CNC-machine waarmee het maritiem instituut jarenlang heeft gewerkt. Daarom is in 2018 de stap naar 5-assig simultaan frezen gemaakt. Daarbĳ is gekozen voor de Röders TEC 601 DSH CNC-machine. Het feit dat Röders in alle assen lineaire aandrĳvingen toepast, ook in de Zas, heeft de doorslag gegeven. De Duitse machinebouwer, voortgekomen uit de productie van nauwkeurige matrĳzen voor de flessenindustrie, heeft in de voorbĳe twintig jaar veel ervaring opgedaan met lineaire aandrĳvingen. Deze worden in eigen huis ontwikkeld. Ook de Z-as in de 5-assige bewerkingscentra wordt lineair aangedreven. “Dat heeft direct invloed op de dynamiek van de machine. Hierdoor kunnen we voeding in alle richtingen gelĳk houden”, zegt Geurt-Jan Hoogakker. Dit draagt met name bĳ aan het frezen van scherpe randen aan de dunne schoepbladen. De lineaire assen voorkomen eveneens

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 42 -

omkeerspeling bĳ 5-assig frezen met hoge snelheden. Unieke besturing Daarnaast beschikt de Röders TEC 601 DSH over realtime spindelcompensatie in de Z-as. Tĳdens de bewerking compenseert de besturing voor een eventuele uitzetting van enkele microns. Een derde punt waarop de Duitse fabrikant van precisiemachines zich onderscheidt, is de eigen besturing die bĳ het berekenen van de freesbanen exact de punten in het CAM-programma volgt, waar andere besturingen het gemiddelde van de geprogrammeerde lĳn pakken. Door veel meer punten te nemen, freest de machine nagenoeg 100 procent de vormnauwkeurigheid van het model. Jan de Boer: “We hebben vier machinebouwers gevraagd een schroef te frezen. Röders verraste ons met het resultaat.” De eigen besturing is hier een voordeel; het was wel een punt waar het Marinteam kritisch naar gekeken heeft. “Je koopt immers iets unieks; maar ze hebben ons overtuigd geen risico te lopen. De hoog frequent drives voor deze aansturing zĳn uniek, voor de rest gebruiken ze off the shelf componenten.”

“Dankzĳ de lineaire Z-as kunnen we de voeding in alle richtingen gelĳk houden” Hoge nauwkeurigheid De Röders TEC 5-assige bewerkingscentra halen een maatnauwkeurigheid van 5 µm. Bĳ Marin freest men de scheepsschroeven, tot 34 centimeter diameter, met een volumetrische nauwkeurigheid van 20 µm. GeurtJan Hoogakker: “De vele punten die de besturing volgt, is het grote voordeel van de Röders besturing. Daardoor haal je de hoge vormnauwkeurigheid.” Het vergt wel een juiste afstemming tussen machine, Hypermill als CAMprogramma en de postprocessor. Jan de Boer: “Vaak zie je dat de CAMleverancier het probleem over de schutting gooit bĳ de ontwikkelaar van de post processor en die weer bĳ de machinebouwer. Röders reageerde heel snel op onze vraag. Het is een sterk punt dat ze meteen een expert hierheen stuurden om met de CAM-ontwikkelaar en de ontwikkelaar van de post processor te optimaliseren.” Het zĳn forse programma’s die de drie CAMprogrammeurs voor de ene Röders machine maken. Programma’s van 8 miljoen regels zĳn geen uitzondering. De besturing en machine zĳn daarbĳ zo nauwkeurig, dat iets dat op het scherm goed lĳkt,

in werkelĳkheid een fout in het oppervlak kan opleveren. “Als je een scherpe leading edge hebt, moet je de spline interpolatie wat verder uit elkaar leggen. Dan frees je een goed oppervlak.” De CAM-programmeur geeft hiermee aan dat de kwaliteit uiteindelĳk een optelsom is van alle processtappen. En als de machine heel nauwkeurig is, ontstaan er elders in het proces nieuwe uitdagingen. Ronald Klomp, instrumentmaker bĳ Marin: “Materiaaleigenschappen spelen nu een rol. Hierdoor gaan we afwĳkingen zien. Als we tussen het voorfrezen en nafrezen de schroef spanningsvrĳ gloeien, zie je al direct een betere oppervlaktenauwkeurigheid.” Hĳ is er ook van overtuigd dat de overgangen tussen de segmenten, die je nu wel ziet maar die niet gemeten worden, kunt wegkrĳgen door nog langer na te frezen. “We willen het handmatig polĳsten helemaal elimineren maar

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 43 -

Blĳven de fysieke modellen in de toekomst nodig nu simulatiesoftware steeds beter wordt? Jan de Boer denkt van wel. Ook omdat Marin de fysieke modellen gebruikt om met testgegevens de simulatiemodellen te verbeteren. Bovendien komen er voor de scheepvaart nieuwe uitdagingen, zoals emissievrĳ varen, elektrisch of met fuel cells varen. Samen met 20 partners bouwt Marin momenteel aan de machinekamer van de toekomst. “In dat project gaan we ook kĳken naar de invloed van de schroef op de nieuwe aandrĳvingen.” dat vergt anderhalve dag extra frezen.” Die stap zet Marin pas als de 150 schroeven gefreesd zĳn. Dymato [www.dymato.nl] Marin [www.marin.nl]

Here is the space to add description of the image you place above lorem ipsum space te si nosam, siti.

ROBOTS VOOR IEDEREEN

Tegen 2030 is de robot een mainstream technologie. Het programmeren van een robot is dan net zo eenvoudig als het openen en opslaan van een Worddocument. De Hannover Messe 2021 licht een tipje van de sluier op.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 44 -

Hannover Messe 2021 slaan nieuwe wegen in met robots

AUTOMATISERING PREVIEW HANNOVER MESSE 2021

Bĳ Kuka is men ervan overtuigd dat tegen het eind van dit decennium veel meer mensen met een robot werken dan op dit moment. Automatisering wordt mainstream. “Onze missie tot 2030 luidt: automatisering wordt gemakkelĳker, intuïtiever en daardoor voor iedereen bereikbaar”, zegt Peter Mohnen, CEO van Kuka. “Het programmeren van een robot is dan net zo eenvoudig als nu het werken met een PC.” Enkele pilotklanten van Kuka werken al enkele maanden met de eerste producten die Kuka ontwikkelt. Volgens Peter Mohnen zal de robot

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 45 -

“

Exposanten digitale

veel breder ingezet gaan worden, onder andere in de zorg. Om deze visie om te zetten in de realiteit, ontwikkelen de ingenieurs van Kuka een heel nieuw besturingsplatform. Dat wordt onderdeel van een ecosysteem dat bestaat uit apps, services en accessoires. Ook de bestaande Kuka robots zullen toegang krĳgen tot dit ecosysteem en daardoor gemakkelĳker programmeerbaar worden. De robot staat dan niet meer centraal, maar de digitale verbinding met alles rondom de robot. Door te automatiseren, zegt het concern in een toelichting, kan de industrie

Zĳn low code en low cost robots, zoals die van igus, de toekomst in de industrie en samenleving?

aanhaken bĳ de reshoringtrend die men verwacht. “Reshoring functioneert alleen als je kostenefficiënt hoogwaardige producten maakt. De robot is daar de juiste oplossing voor.” Low code en low cost Kuka is niet de enige die op de digitale editie van de Hannover Messe uitpakt met nieuwe robottechnologie. Igus doet dat sinds enkele jaren eveneens in Hannover. Dit keer komt de fabrikant van kabelrupsen en andere kunststofproducten met een nieuw concept voor low code automatisering. In gewoon Nederlands: Igus presenteert een volledig geïntegreerd aandrĳfconcept, waarbĳ alles wat nodig is voor de beweging geïntegreerd is in de gewrichten van de robot. Met deze oplossing bouwt iedereen zĳn eigen Scararobot met 3 vrĳheidsgraden. Motor, encoder, krachtregeling en controller, alles is geïntegreerd. “Daarmee geven we constructeurs de kans met onze low cost automatiseringsoplossingen zonder hoge kosten in de toekomst van de servicerobots in te stappen”,

Kuka toont op de Hannover Messe de eerste resultaten van een nieuw besturingsplatform voor robots

zegt Stefan Niermann, in de directie van het familiebedrĳf verantwoordelĳk voor low cost automatisering. Igus start dit voorjaar met de levering van de Rebel. Dit is een typische cobot met een payload van 2 kilogram voor minder dan € 3.000. De cobot als

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 46 -

geheel, die voorzien is van smeervrĳe kunststof aandrĳfcomponenten, weegt nog geen 10 kilogram en heeft een minimale levensduur van 2 miljoen cycli. Vliegende robots Festo werpt tĳdens de Hannover Messe een blik vooruit op de toekomst van de interne logistiek in de industrie. Indoor-GPS in combinatie met Ultra Breedband Technologie (UWB) laten de BionicSwifts - de kunstmatige vogels van Festo - in een afgesloten ruimte vliegen zonder dat ze elkaar raken. Omdat elke BionicSwift is voorzien van een klein zendertje die signalen naar het zogenaamde anker uitzendt, weet het computersysteem hierachter altĳd precies waar de vogel zich in de ruimte bevindt. Het computersysteem fungeert als navigatiesysteem voor de vogels. Hierin kunnen routes worden gepland. Wĳken ze van de geplande route af, bĳvoorbeeld onder invloed van thermiek of wind, dan wordt de route gecorrigeerd. De UWBtechnologie zorgt voor een veilige communicatie, ook als het zichtcontact onderbroken is. Festo zegt dat door de slimme koppeling van een vliegend object met een GPS-routesysteem je in de toekomst interne logistiek verder kunt optimaliseren. Vliegende robots kunnen bĳvoorbeeld het materiaal naar de bewerkingsmachines brengen. Zo kun je de inzet van de beschikbare ruimte in de fabriek verder optimaliseren.

Festo ziet drones als vliegende robots materialen naar machines brengen

Netwerken met bezoekers op Hannover Messe De Hannover Messe vindt ook dit jaar digitaal plaats, van 12 tot en met 16 april. Nieuw in deze editie is dat bezoekers ook kunnen netwerken met andere bezoekers. Elke bezoeker krĳgt, zodra hĳ zich registreert, een eigen dashboard waarop hĳ z’n interesses kan aangeven. Op basis daarvan zoekt het registratiesysteem naar passende matches. De beursorganisatie wil dit systeem volgend jaar inzetten als er een hybride variant van de Hannover Messe plaatsvindt. Hannover Messe 2021 [https://www.hannovermesse.de/en/]

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 47 -

maakbedrĳven en tussen de maakbedrĳven.

komende jaren de concurrentieslag om de

Het wordt druk in de cloud. Hier voltrekt zich

DE SLAG OM DE CLOUD CADCAM SOFTWARE 3DEXPERIENCE WORLD 2021 ONLINE EDITIE

SolidWorks blĳft desktoplicenties verkopen, maar nestelt zich ondertussen alsmaar steviger in de cloud. En daar draait het uiteindelĳk om de connectie tussen mensen. En de diensten die ze aanbieden en afnemen. Dassault Systèmes haalde onlangs

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 48 -

alles uit de kast om de meer dan 37.000 engineers die zich hadden aangemeld voor 3DExperience World 2021 te laten ervaren hoe een digitaal event kan zĳn. Want als de pandemie, die sinds de 2020 editie in Nashville de wereld in zĳn greep houdt, iets heeft geleerd, is het wel dat we anders met elkaar zĳn gaan communiceren en samenwerken. De

“

3DEXPERIENCE WORKS

PLATFORM VERBINDT MENSEN

“

DIE VRAGEN MET PARTĲEN DIE IETS LEVEREN

cloud speelt in die nieuwe manier van samenwerken een essentiële rol. “Met platformen maken we innovatie eenvoudiger en toegankelĳker voor iedereen die bĳ een project betrokken is”, zegt Bernard Charlès, CEO van Dassault Systèmes. Winnaars en wake-up call Dat is de maakindustrie gaan beseffen, vult SolidWorks CEO Gian Paolo Bassi aan, verwĳzend naar een studie door consultancybureau McKinsey. De winnaars in deze pandemie zĳn de bedrĳven die al gestart waren met digitalisering. “En het is een wake-up call voor wie nog niet gestart is”, aldus Bassi. Niemand wordt gedwongen. Maar bedrĳven die niet meegaan in deze ontwikkeling, moeten beseffen dat de digitalisering versnelt en dat ze op een dag ontdekken dat ze zĳn achtergebleven, waarschuwt hĳ. Bassi geeft twee voorbeelden: een gebruiker van 3D Experience Works wist met hulp van Delmia Works, een van de tools op het platform, binnen vĳftien weken een magazĳn in te

richten als een class A cleanroom voor de productie van 10 miljoen Covid-19 testkits per maand. En Tiniko Korea, dat implantaten voor ruggenwervels produceert in een titanium-nikkel legering en daarin geheugenmetaal verwerkt, gebruikt de Simuliatool op het platform voor simulaties. Daarmee verkorten de Koreanen de ontwikkeltĳd van implantaten. “De toekomst gaat verder dan CAD en SolidWorks”, zegt Suchit Jain, Vice President Strategy and Business Development. Exponentiële technologieën betekenen op zichzelf nog geen vooruitgang. Dat gebeurt pas als ze toegankelĳk worden voor gebruikers. “Dat doen wĳ dus.” En dat gebeurt via de cloud. Waarom de cloud nodig is Digitalisering dringt door in alle onderdelen van het maakproces. En sommige dingen kun je alleen in de cloud doen, meent Suchit Jain. Generative design bĳvoorbeeld vergt veel computerrekenkracht. Kunst‐ matige Intelligentie net zo. “We

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 49 -

hebben het platform nodig om de voordelen van het Internet of Things, van AI en van robotica te kunnen benutten.” Offworld AI is hier een voorbeeld van. Offworld AI werkt aan een robotplatform dat niet alleen op de aarde maar in de toekomst ook op de Maan, Mars en andere planeten ingezet gaat worden. Honderden, duizenden robots die autonoom samenwerken, zichzelf configureren en de juiste beslissingen nemen. Machine Learning, kunstmatige intelligentie, speelt hierin een cruciale rol. “De robots maken straks zelf de afweging welke kennis en hardware ze nodig hebben om de taak aan te kunnen die gedaan moet worden”, aldus Jim Kerevala, CEO van de Amerikaanse start-up. Dergelĳke software kan eigenlĳk niet meer zonder de cloud. En dan is er nog het punt van samenwerken. Zowel bĳ innovatieprojecten als bĳ het maken is er steeds meer samenwerking tussen partĳen. Dan wordt het cruciaal dat iedereen met de meest recente data en versie van

helemaal gaat verdringen. “Ik ben er niet zeker van dat dit vervangen gaat worden door Zoom meetings en dat soort zaken.”

“Mensen met behoeften koppelen aan mensen met de mogelĳkheid om te leveren. Dat is de transactiewaarde van de Marketplaces.”

een product werkt. “Terwĳl ik aan mĳn ontwerp werk, werken nog vĳf anderen eraan”, zegt Suchit Jain. Data in de cloud zorgen ervoor dat iedereen de meest recente data gebruikt. Studenten en makers Met de integratie van de volledige SolidWorks 2021 versie in het 3DExperience Works portfolio, dat op het 3DExperience platform draait, zet de softwareontwikkelaar een belangrĳke stap in de uitrol van de platformstrategie. In de loop van de komende maanden worden hier nog een speciale studenten- en for makers licentie aan toegevoegd. Voor $60 respectievelĳk $99 per jaar krĳgen studenten respectievelĳk makers toegang tot het platform. Dat gaat verder dan het gebruiken van de tools zoals SolidWorks, geeft Suchit Jain aan. Het gaat ook verder dan wat de huidige studentenlicentie biedt. De community waar ze toegang tot krĳgen is minstens zo belangrĳk, vindt Suchit Jain. Studenten krĳgen straks via het platform toegang tot vacatures van bedrĳven. Ook makers krĳgen

toegang tot de wereldwĳde community om hun innovaties te versnellen. Het nieuwe samenwerken Het 3DExperience Works portfolio moet uitgroeien tot het cloudplatform waar alle partĳen uit het ecosysteem van ontwikkeling en productie elkaar ontmoeten en samenwerken. “We zien in de Covid19 pandemie een versnelling van de adoptie van nieuwe manieren van samenwerken. Ons visibility dashboard op het platform kan daarbĳ helpen”, aldus Suchit Jain. Online overleggen, wat nu nog via Zoom en Teams wordt afgehandeld, gebeurt straks via de 3DExperience Works cloudoplossing. Zichtbaarheid, elk moment, overal ter wereld, via elk device: dat is de kracht van het beveiligde en onder andere lokaal in Europa gehoste 3DExperienceplatform. De manier van productontwerpen zal veranderen: meer samenwerken, minder bĳ de andere over de schutting gooien. Suchit Jain verwacht overigens niet dat het online samenwerken de small talks bĳ de koffieautomaat

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 50 -

Nieuwe verdienmodellen Gian Paolo Bassi ziet het platform ook als een katalysator voor vernieuwing van verdienmodellen. De Marketplaces die Dassault Systèmes twee jaar geleden al gelanceerd heeft, krĳgen een sterke positie in het platform. Ze zullen geïntegreerd worden in het 3DExpierence Works portfolio. Gian Paolo Bassi zegt hierover: “Sofware as a Service, SaaS, helpt nieuwe verdienmodellen creëren. Onze Marketplaces worden de ecommerce extensies voor onze cliënten.” Engineers en productontwikkelaars krĳgen zo met enkele muisklikken een nieuw inkoopkanaal tot hun beschikking. Maakbedrĳven krĳgen op hun manier direct contact met de engineer. Voor hen is het een nieuw verkoopkanaal. Er zit nog meer aan te komen, onthulde Gian Paolo Bassi in zĳn Ask me Anything kwestie met de media. Er komt een jobfair op het platform. Niet alleen voor de studenten. Je kunt in de toekomst ook voor een moeilĳke klus een ervaren SolidWorks engineer inhuren. Platforms geven de gebruikers met click and buy toegang tot dat wat ze nodig hebben, tegen een klein percentage voor SolidWorks. Zoals Nescafé minder de koffie verkoopt en veel meer de beleving ervan inclusief de hardware en de service die hiervoor nodig is. “Het gaat erom dat we de mensen met vaardigheden koppelen aan de mensen die deze vaardigheden nodig hebben, inclusief de gereedschappen hiervoor.” Click and buy: of dat nu intern is of via het platform bĳ externe partĳen, SolidWorks Vice President Suchit Jain ziet hier de toekomst in.

Spinner combineert precisie harddraaien met slĳpen Lion Lasers verlaagt ruwheid AM-werkstukken met lasertechnologie

Met de nieuwe Microturn Grind zet Spinner een voor de Duitse fabrikant heel nieuw machineconcept in de markt: ultraprecisie harddraaien gecombineerd met zowel uitwendig als inwendig rondslĳpen. Het harddraaislĳpcentrum is voorzien van drie slĳpspindels, naast de hoofd- en subspindel voor de draaibewerkingen. Spinner heeft op de EMO 2019 de Microturn geïntroduceerd: een draaifrees combinatie met in de meest uitgebreide versie een Y/B-as en overnamespil. Deze machine vormt de basis voor de Spinner Microturn Grind. Hierin is de B-as vervangen door drie slĳpspindels.

slĳpspindels voor het inwendig rondslĳpen, een spindel voor bewerken in de hoofdspil, de ander voor bewerken in de subspil. De spindels voor inwendig slĳpen halen een maximaal toerental van 90.000 omwentelingen per minuut. De slĳpspindel voor het uitwendig slĳpen is een built-in motortype met automatische precisie balancering. Sub micron nauwkeurig De slede waarop de beide spillen staan, positioneert met een resolutie van 0,0001. Spinner zegt dat hierdoor nauwkeurigheden in het sub micron bereik haalbaar zĳn. Limas [www.limascnc.nl]

De slĳpspindel voor uitwendig rondslĳpen staat vast onder een hoek van 12 graden en bewerkt in de hoofdspil. Door de spil iets te kantelen, kunnen ook insteek slĳpbewerkingen worden gedaan met in principe vlakslĳpen, iets dat anders niet zou kunnen. Hieronder staan op de Z-as de beide

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 - 51 -

Lion Lasers slaagt erin om met laserlicht de oppervlakteruwheid van 3D geprinte metalen onderdelen in tien minuten tĳd te verbeteren tot Ra-waarden van 2 tot 3 micron. Voor Trivium Packaging in Deventer betekent dit een belangrĳke stap naar de inzet van 3D metaalprinten voor de productie van gereedschappen zoals stempels. Het handmatig polĳsten wat nu nodig is, kost namelĳk kostbare doorlooptĳd. De oppervlakteruwheid van de gereedschappen zoals deze uit de printer komen, is absoluut onvoldoende. Een Ra-waarde van 12 micron terugbrengen naar Ra 0,8 is echter arbeidsintensief. Via Hogeschool Windesheim is daarom contact gezocht met Lion Lasers, dat in Nederland industriële lasersystemen ontwikkelt. Na een aantal testen met verschillende parameters heeft men de oppervlakteruwheid tot Ra 2 micron kunnen verbeteren, terwĳl de hardheid slechts marginaal hoger ligt.

Lion Laser Systems [www.lionlasers.com]

Collaboratieve Robot

COBOT Betrouwbaar • Veilig • Stabiel

Switch on the Future SOLUTIONS MAGAZINE 1/2021 Automatiseringspartner voor de industrie - 52 Dormac Cobots | Doosan Robotics | Breeuwhamer 25 l 1648 HG De Goorn | info@dormac-cobots.nl | www.dormac-cobots.nl

Made-in-Europe Solutions Magazine april 2021

Articles inside

DE SLAG OM DE CLOUD

Doorbraak in 3D printen van aluminium

Diepgaande verspaningskennis voedt algoritmen Spanflug

Draaien zonder revolver met de DMG MORI CLX reeks

Robots voor iedereen

Mikrocentrum communities rond MBD, Clean en lijmen

Niks is meer vanzelfsprekend in luchtvaartindustrie

Hemabo investeert in capaciteit en digitalisering

Precisie 5-assig frezen voor maritieme sector

Data sturen bij Betech de productie

MBD brengt digitale aansturing productie dichterbij