Made-in-Europe Solutions Magazine 1-2022 by Franc Coenen

Editie 1 / 2022

SOLUTIONS MAGAZINE

TECHNOLOGIE ZORGT VOOR VERSCHUIVING VAN VAKMANSCHAP IN DE FABRIEK

MAKINO EN ADDITIVE INDUSTRIES INTEGREREN AM EN CNC VERSPANEN

THEMA: CLEANLINESS IS GEEN KUNSTJE MAAR VERGT PROCES BEHEERSING

TER HOEK VONKEROSIE OVER CHINESE MACHINE: ANDERE MINDSET

INHOUD

Makino: AM voor tooling

Demcon steelt show met MIM

Als glad niet genoeg is

MBD zorgt voor efficiency

Makino integreert de AM-

Demcon MIM heeft tĳdens

Voor Nobby Assmann begint

Jos Voskuil alias Virtual

technologie van Additive

Formnext de aandacht weten

nauwkeurigheid eigenlĳk pas

Dutchman adviseert

Industries in een complete

te trekken. Niet zonder reden.

bĳ microns. En als de

wereldwĳd bedrĳven bĳ de

workflow voor de productie

Het Twentse bedrĳf heeft

oppervlakteruwheid echt

implementatie van PDM, PLM

van precisie gereedschappen.

MIM-technologie zover onder

extreem moet zĳn, dan kiest

en steeds vaker Model Based

Het ruwe oppervlak van AM-

controle dat het een goede,

hĳ als het kan voor Chemical

Definition. Hĳ legt uit waarom

werkstukken is geen

aanvullende productietechniek

Mechanical Polishing (CMP).

MBD voor de producerende

belemmering meer.

is op additive manufacturing.

Een onbekende technologie

industrie hetzelfde is als de

maar wel zeer efficiënt.

container voor de logistieke keten.

Coverfoto: 2-S gaat met Fluid Service Management verder dan de meting met de refractometer. FSM helpt bedrĳven grip krĳgen op cleanliness

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 2 -

Gedreven vakmensen

Het vakmanschap verandert door de komst van nieuwe technologie, zegt Arno Wendrich van grootverspaner Habets. Dat stelt menig bedrĳf voor behoorlĳke uitdagingen, want laat je je beste mensen bĳ de machines of zet je ze bĳ de werkvoorbereiding neer? Deze keuze hangt niet alleen van de technologie en de kennis van de medewerkers af, maar ook van wat ze zelf willen. Gedreven vakmensen weten namelĳk wel hoe ze tot bĳna ongekende resultaten komen met soms oude technologie. Dat zĳn de mensen die de maakindustrie telkens een stap verder brengen. Tegelĳkertĳd moet je open blĳven staan voor de nieuwe technologie. Want de digitalisering opent kansen voor nieuwe verdienmodellen. Een concreet voorbeeld in deze editie: gereedschapmakers moeten geen blok staal verkopen maar een proces, klonk het onlangs tĳdens het Die & Mould Forum bĳ Makino. Dan versterk je je positie in de waardeketen. Niet gemakkelĳk, wel iets om als keten in Nederland over na te denken. Veel leesplezier, Franc Coenen

Made-in-Europe Solutions Magazine is een kwartaalmagazine over CNC-technologie, additive manufacturing en smart manufacturing. Verspreiding

Thema: Clean

Compleet andere mindset

digitaal en in print. Uitgave: Franc Coenen Publiciteit

Pagina 44

Gerrit ter Hoek is niet alleen

Cleanliness begint helemaal

onder de indruk van de

vooraan in de keten en vraagt

nauwkeurigheid van het

absolute procesbeheersing.

hogesnelheid bewerkingscentrum van

Pagina 12:

Beĳing Jingdiao. De

Met FSM helpt 2-S

gedrevenheid van de Chinese

toeleveranciers grip krĳgen op

fabrikant is ongekend. “Een

cleanliness

compleet andere mindset.”

Pagina 22: Boers & Co kĳkt bĳ elke stap naar cleanliness

Redactie: Franc Coenen e.a. Fotografie: Franc Coenen / Pixabay / 2-S Dave van Hout / Makino / Additive Industries / Assmann Verspaningstechniek / Demcon MIM / Renishaw / e.a. Schuttersdreef 72 6181 DS Elsloo Nederland T +31 46 4333123 redactie@made-in-europe.nu www.made-in-europe.nu

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 3 -

Compleet bewerken in het groot Visie

Investeren in nieuwe CNC-

tweede leven, zo omschrĳft directeur-

technologie kan niet zonder dat je

eigenaar Arno Wendrich de

investeert in je medewerkers, vindt

kernactiviteiten. Deze investeringen

Arno Wendrich van grootverspaner

weerspiegelen het vertrouwen dat de

Habets in Nuth. De Limburgse

grootverspaner in de toekomst heeft.

onderneming doet momenteel dan ook beide.

Staalfabrieken draaien volop Over de vooruitzichten op middellange

Grootverspaner Habets investeert in technologie én in mensen

Middenin een van de productiehallen van

termĳn is hĳ positief. Niet alleen omdat

Habets Industrial Components & Surface

energiebedrĳven doorgaan met het

Technology gaapt een grote, diepe

plaatsen van nog grotere windmolens op

betonnen bak. De aanleg van de

zee. Dit is goed voor een beperkt deel

fundering voor het Soraluce FP6000

van de business van de Limburgse

kolom frees-boorcentrum is net klaar. Van

toeleverancier. Arno Wendrich is vooral

de zomer moeten op deze machine met

optimistisch omdat de Europese

een bereik in X-richting van 6000 mm en

staalfabrieken momenteel volop draaien

een geïntegreerde draaitafel (Ø 2500 mm

en weer geld verdienen. “Onze

voor 20 ton belasting) de eerste spanen

specialiteit is het rollend materieel in de

worden gemaakt. Vlak hierbĳ draait al

productielĳnen voor staal dat contact

sinds het najaar van 2021 een grote

heeft met het eindproduct”, legt de

Doosan Puma 700 XLY CNC-

metaalondernemer uit. Habets bewerkt

draaimachine. Beide machines zĳn forse

niet de walsen zelf, maar wel alle rollen

investeringen voor de toeleverancier,

die voor en na de walsen in de lĳn zitten.

gespecialiseerd in grootverspaning en het

In de afkoelbaan na het walsen van de

aanbrengen van gesinterde coatings.

staalplaat, zitten soms wel 400 rollen

Habets levert aan alle Europese

voorzien van een gesinterde coating.

staalfabrieken rollen met sintercoatings

Daarnaast reviseert Habets de

en geeft metershoge lagerhuizen een

lagerhuizen van de steun- en werkwalsen

Met de moderne verspaningstechnologie komt er een ander type vakman in het bedrĳf

uit de hoogovens, die na vĳftig of zestig jaar trouwe dienst in Nuth worden afgeleverd om ze te retrofitten. Investering verandert het bedrĳf Investeren in nieuwe CNC-technologie

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 4 -

lĳkt een kwestie van de juiste longlist maken om vervolgens via een shortlist een leverancier en machinetype te kiezen. Voor de Doosan machine heeft de prĳs-kwaliteitsverhouding de doorslag gegeven; de Soraluce FP6000 heeft Wendrich jong gebruikt uit Italië gehaald, waar bedrĳven vanwege torenhoge staatssteun investeren in nieuwe machines. De effecten van deze investeringen zĳn in de praktĳk van een grootverspaner echter ingrĳpender dan in de fijnmechanische industrie. “Als je de machinebouw van dag tot dag volgt, lĳkt er misschien weinig te gebeuren. Maar als je de draaibank van nu vergelĳkt met

Nu heb je vakmanschap nodig bĳ engineering, waar de strategieën worden bedacht; bĳ de CAM-programmeur; bĳ het beheer van gereedschappen

die van jaren geleden, dan zĳn de laatste jaren wel stappen gezet”, zegt Arno

betekende dus vier keer opspannen, vier

in de fabriek aan te passen. Om een

Wendrich. Hĳ doelt dan niet zozeer op de

keer kans op fouten, vier keer plannen.

voorbeeld te geven: tot voor kort ging de

hogere snĳsnelheden van de nieuwe

En bĳ de laatste stap maakte de vakman

productie van de coatingafdeling gelĳk op

generatie Doosan Puma XL

een extra snit, om eerst nog eens te

met die waar de mechanische

draaimachines. Hĳ heeft het dan vooral

meten en dan de eindbewerking pas te

bewerkingen gebeuren. “Coaten is een

over de multitasking capaciteiten, draaien

doen. Nu zĳn de stukken meteen goed.

ingewikkeld proces. We kunnen twee

en frezen en graveren in één opspanning.

Dat geeft rust. Het spindelrendement

assen per dag maken. Dat was genoeg,

En hĳ heeft het dan over de

schiet omhoog.” Voor de Soraluce geldt

want meer konden we niet nabewerken.

nauwkeurigheid waarmee de nieuwe

eveneens dat door de geïntegreerde

Nu kunnen we makkelĳk vier tot vĳf

generatie machines verspaant. De rollen

draaitafel producten nu aan vier zĳden

assen op een dag bewerken. We moeten

die op de Doosan Puma worden bewerkt,

bewerkt kunnen worden. Bĳ werkstukken

de coatingcapaciteit dus gaan

komen in één keer compleet afgewerkt

tot 20 ton scheelt dat veel uren

verdubbelen. De hele logistiek in het

van de machine af, inclusief spiebanen en

opspannen en uitrichten.

bedrĳf verandert door de hoeveelheid

andere features die gefreesd worden. En

werk die zo’n nieuwe machine wegvreet.”

met in één keer bedoelt Arno Wendrich

Processen anders inrichten

dat de producten direct nauwkeurig

Deze technologie raakt de hele

Ander vakmanschap

worden bewerkt. “Vroeger bewerkten we

bedrĳfsvoering. Zulke investeringen

Ook moet hĳ engineering gaan

deze onderdelen op vier machines. Dat

dwingen Habets om de andere processen

versterken. De nieuwe Doosan machine

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 5 -

“Het spindelrendement schiet omhoog door zo’n multitasking machine”

wordt volledig via CAM geprogrammeerd.

de verspaningsspecialisten aan de top

Zo’n stap heeft gevolgen voor de opbouw

van de piramide. Dit voorjaar gaat in de

van zĳn team op de fabrieksvloer. Het

verspaningsafdeling daarom één operator

vakmanschap verschuift, legt de

twee of drie machines bedienen.

ondernemer uit. Met de moderne verspaningstechnologie komt er een

De beste verspaners

ander type vakman in het bedrĳf.

Toch wil de chef werkplaats bĳ Habets z’n

“Vakmanschap wordt in de oude situatie

beste verspaners in de fabriek houden

vertaald als een vakman die op een

omdat hĳ de kennis nodig heeft in de

slechte machine een mooi product kan

productie. De ervaren verspaners kunnen

maken.” Arno Wendrich denkt dat de

overal bĳspringen waar dat nodig is. Arno

verspanende bedrĳven dat type

Wendrich bestempelt dit als typisch voor

vakmanschap alsmaar minder nodig

de grootverspaning. In het werk dat

hebben. De CNC-technologie neemt een

Habets uitvoert, is het niet efficiënt alles

deel van dat vakmanschap over. “Nu heb

via CAM te programmeren. “Als wĳ een

je vakmanschap nodig bĳ engineering,

60 jaar oud lagerhuis van 20 ton moeten

waar de strategieën worden bedacht; bĳ

bewerken, zit daar een 2D-tekening van

de CAM-programmeur; bĳ het beheer van

60 jaar oud bĳ. Deze digitaliseren kost

gereedschappen.” De productie van de

twee dagen terwĳl een ervaren frezer het

machines wordt minder afhankelĳk van

programma in een middag aan de

de operator. Dat heeft gevolgen voor de

machine maakt.” Het wordt dus een

samenstelling van zĳn team. Arno

hybridemodel. Maar moet je hierin de

Wendrich schetst een piramide. Aan de

beste verspaners laten doorstromen naar

basis de medewerkers die zorgen dat de

engineering of moet je daarvoor juist

machines beladen worden en hun werk

jonge HTS’ers aantrekken die met digitale

kunnen doen. In de top van de piramide

oplossingen zĳn opgegroeid? “Die

de echte verspaningstechnologen. Op

discussie voeren we nu”, zegt Arno

hetzelfde niveau, maar dan buiten de

Wendrich. “Sommigen zeggen voor

piramide, staan engineering en CAM-

engineering heb je een goede HTS’er

programmeurs. De basis zal smaller

nodig die met software kan omgaan,

worden, verwacht hĳ. “Dat is goed, want

want gereedschapinstellingen worden

als er afkeur is, ontstaat deze meestal

toch door de gereedschappenleverancier

doordat de man aan de machine toch

aangeleverd. Anderen zeggen je kunt

nog iets verandert aan de instelling. Als

geen CAM-programmeur zĳn als je nooit

je zorgt dat medewerkers met een

hebt meegemaakt dat het knalt aan een

passend niveau de machines beladen,

machine.”

kunnen zĳ erg productief zĳn.” Het vakmanschap verschuift richting niveau 4

Investeer in scholing

en hoger, meer naar de CAM-

Deze discussie bevestigt zĳn mening dat

programmeurs en de engineers. En naar

investeren in het niveau van je

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 6 -

Habets heeft in de Doosan Puma 700 XLY, met Siemens 840D besturing, gekozen om de lange assen in één keer compleet af te kunnen werken. Inclusief het graveren van serienummers

medewerkers meer dan ooit van belang

vernieuwing.

is. Dat is net zo belangrĳk als investeren in nieuwe technologie. Habets is daarom

Staal blĳft

samen met Van Halteren in Spakenburg

De recente investeringen zĳn vooral

een van de grootverspaners die een pilot

gericht op het werk voor de Europese

doen met oZone, de digitale

staalindustrie. Voor velen is de

leeromgeving voor vakmensen. De

staalindustrie oud en vies. Arno Wendrich

grootverspaners in Nederland hebben

bestempelt de Europese staalindustrie als

tien modules laten ontwikkelen die

een hightech sector, zo snel gaan de

medewerkers zelfstandig kunnen

ontwikkelingen, al wil de politiek soms

doorwerken en afsluiten met een

nog sneller. De transitie naar waterstof

examen. De uitslag wordt automatisch

kun je niet binnen enkele jaren

geregistreerd in hun personeelsdossier.

afdwingen. “Je kunt zo’n proces niet in

Onlangs zĳn de eerste medewerkers van

vĳf jaar volledig veranderen.” Een

Habets daarmee begonnen. “Wĳ gaan

alternatief voor staal is er niet. “Staal is

bovendien aan het platform de quick

relatief goedkoop, heeft functionele

reference guide voor de Doosan Puma en

waarde in een breed toepassingsgebied

de Soraluce machine koppelen. Via een

en is waanzinnig goed te recyclen.” Dat

QR-code heeft de operator die aan de

staal duurzaam is, wordt elke dag in de

machine staat en iets wil weten direct

fabriek in Nuth bewezen. “Wĳ geven de

met zĳn smartphone toegang tot de

grote lagerhuizen, die tot 20 ton wegen,

informatie.” Op deze manier stimuleert

hier een tweede leven. En met onze

hĳ z’n medewerkers aan hun eigen

coating verbeteren we de standtĳd van

inzetbaarheid te werken. Je moet

de rollen, zodat ze 5 tot 10 jaar

namelĳk iedereen meenemen in de

meegaan.” Kan het duurzamer?

Zoals op de foto komen de tientallen jaren oude lagerhuizen binnen. Habets geeft ze een tweede leven (foto onder).

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 7 -

Additive manufacturing: kans voor toolmakers DUTCH PRECISION TECHNOLOGY

Op Formnext 2020 kondigden Makino en Additive Industries aan te gaan samenwerken aan een geïntegreerd proces voor 3D metaalprinten. Inmiddels hebben het Nederlandse en Japanse bedrĳf de haalbaarheid van zo’n concept aangetoond. De matrĳs voor de productie van een golfbal wordt 3D geprint en daarna automatisch nabewerkt in een Makino productiecel. Tot een vormnauwkeurigheid van onder 8 µm en een oppervlakteruwheid van 18 nanometer. Wolfgang Boos trapte dit jaar het Makino Die & Mould Forum af. De vĳf megatrends die de hoogleraar uit Aken en directeur van de Werkzeugbau Akademie, in zĳn introductie schetste -

3D metaalprinten wordt de zesde technologie voor de gereedschapmakers SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 8 -

Biedt geen blok staal aan, maar een compleet proces; bedenk nieuwe verdienmodellen digitalisering, duurzaamheid,

directeur van de Werkzeugbau Akademie.

globalisering en deglobalisering, het

Door inserts of matrĳzen te printen met

tekort aan vakmensen en

geoptimaliseerde koelkanalen, die dankzĳ

individualisering - dwingen de industrie

AM vlak onder het oppervlak de contour

tot radicaal nieuwe oplossingen te

van de matrĳs volgen, kunnen

komen. En dat kan, denkt Boos. “We

cyclustĳden bĳ het spuitgieten naar

kunnen een grote fundamentele stap

beneden én de kwaliteit van de

naar voren maken.”

producten verbeteren. Wolfgang Boos schetste de sector tĳdens het online

Digitalisering

forum van Makino twee

Dankzĳ digitalisering kan er van elke

oplossingsrichtingen. Gereedschapmakers

machine, van elk product een digital twin

kunnen morgen additive manufacturing

worden gemaakt. Digitalisering is de

integreren in hun bestaand

enabler voor nieuwe productieprocessen -

productieproces. Ze kunnen ook een

waardoor de industrie aantrekkelĳker

disruptievere stap kiezen en naar

wordt voor de jonge generatie die liever

gereedschaploze productie gaan. Deze

via games leert dan uit papieren

stap is radicaler en moeilĳker. En zal dus

lesboeken. De digitalisering biedt de

meer tĳd kosten. Dat zĳn de twee

gereedschapmakers daarnaast een kans

richtingen die de stempel- en

om nieuwe verdienmodellen te

matrĳzenmakers kunnen kiezen. Additive

ontwikkelen. Wolfgang Boos zegt dat zĳ

Manufacturing negeren lĳkt hem de

zich zowel horizontaal als verticaal anders

verkeerde keuze. In de loop van de

moeten opstellen. “We moeten niet een

komende tien jaar zal het aandeel van

blok staal aanbieden, maar een compleet

direct tooling (additive manufacturing) in

proces. Door de digitalisering kan de

het technologiepallet van een

gereedschapmaker nadenken over

gereedschapmakerĳ fors hoger komen te

nieuwe verdienmodellen. Je hoeft het

liggen dan nu. De wetenschappers in

gereedschap niet meer te verkopen, maar

Aken komen in hun onderzoeken tot een

bĳvoorbeeld pay per part introduceren.”

percentage van 40 procent. Daarmee ziet

Door naar het hele proces te kĳken, kan

Wolfgang Boos 3D metaalprinten beslist

de gereedschapmaker de meerwaarde

niet als een bedreiging. Frezen en vonken

De op de MetalFab1 geprinte

door nieuwe technologie beter ten gelde

zullen er nooit helemaal door vervangen

matrĳs (rechts, open zodat de

maken.

worden. “Additive Manufacturing is aanvullend. Misschien zal het 20, 30

koelkanalen zichtbaar zĳn) en links het eindresultaat.

Additive manufacturing

procent vervangen, maar nooit volledig.

Additive manufacturing krĳgt een grote

De gereedschappen industrie moet AM

betekenis in de sector, verwacht de

als de zesde technologie zien.”

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 9 -

Integratie AM en CNC

nabewerken, testapparatuur voor de

gedemonstreerd tĳdens het Die & Mould

Dat is ook de richting die Makino heeft

materialen én een installatie voor

Forum. “We zien de omslag komen”, zegt

gekozen. De Japanse fabrikant van CNC

warmtebehandeling.

Hans Kunen. Makino gaat de technologie

precisiemachines gaat niet zelf

daarom aanbieden, ook in Europa.

metaalprinters bouwen, maar integreert

Hele procesketen

Daarbĳ worden klanten niet alleen

de technologie in de bestaande

Ondertussen werkt Makino sinds eind

ondersteund met de machines, maar ook

oplossingen om zo een complete cel voor

2020 samen met Additive Industries in

bĳ de stappen die nodig zĳn om tot de

de AM-productie van stempels en

Eindhoven, de Nederlandse fabrikant van

businesscase te komen. Het doel

matrĳzen aan te bieden. Makino heeft in

AM-systemen. “Het levert niks op als je je

waarvoor gereedschapmakerĳen additive

Aken op de campus van de RWTH het

concentreert op de individuele

manufacturing moeten inzetten, is

ICC AM gevestigd, het International

processtappen; we moeten ons

verhoging van de productiviteit, zo

Innovation Center AM. Hier vindt vooral

concentreren op het hele proces”, vat

schetste Udo Burggraf, Director Global

onderzoek op lage TRL niveaus

Hans Kunen, de vroegere R&D manager

Strategic Accounts van Additive Industries

(Technology Readyness Level) plaats, 2

bĳ Seco Tools in Lottum (NL), de visie

tĳdens het online forum. “Het doel is

tot 6. Er wordt ook samengewerkt met de

van Makino samen. 3D metaalprinten

hogere productiviteit door de optimalere

Werkzeugbau Akademie. Vanuit Aken

gaat voorlopig niet de nauwkeurigheid

koeling.” Dat beperkt zich overigens niet

gebeurt ook de scouting van talent en

halen die de gereedschapmakerĳ nodig

tot gereedschappen voor de

start-ups. Zodra het TRL-niveau boven de

heeft. Nabewerken blĳft daarom nodig.

spuitgietindustrie. Makino en Additive

6 komt, draagt Aken de technologie over

Precies daarom kiest Makino ervoor om

Industries hebben op Formnext een

aan het AM Excellence Center in

een complete procesketen te

impeller getoond die op de MetalFab1 is

Singapore. Daar heeft de Japanse

ontwikkelen. Hans Kunen: “AM

geprint, met geïntegreerde koelkanalen,

machinemaker geïnvesteerd in een AM

componenten kunnen grillige vormen

op een bestaand vooraf geproduceerde

centrum op de innovatiecampus van

hebben; het zĳn instabiele werkstukken

basisplaat. Udo Burggraf:

Singapore en de technische universiteit

die zich niet makkelĳk laten opspannen

“Doorslaggevend is naar het totale

NTU. Het AM Center is sinds begin dit

voor de nabewerking op een CNC-

productieproces van een onderdeel te

jaar operationeel in het Cleantech 3

machine. Daarom is de expertise van de

kĳken. Het onderdeel moet de juiste

gebouw, schetst Hans Kunen van Makino

verspaningsexperts nodig als aanvulling

opnamepunten hebben om op te spannen

Japan, verantwoordelĳk voor de

op de know how van de AM experts.” De

voor de machinale nabewerking. Daarom

ontwikkeling van additive manufacturing

komende maanden bouwt Makino een

werken we samen met Makino.” Bĳ

bĳ de Japanse machinebouwer. Die heeft

geavanceerde printfarm, inclusief AGV’s

Additive Industries spreekt men daarom

deze stap gezet na een feasability studie

en hoogwaardige CNC-machines naast de

niet meer over enkel design for additive

van enkele jaren. “Makino ziet additive

Metalfab1.

manufacturing, maar design for AM and

manufacturing als een kans.” In

postprocessing. In de toepassing van de

Singapore staat een Metalfab1, CNC-

Hogere productiviteit

impeller, blĳkt deze uiteindelĳk lichter te

machines van Makino zelf voor

De werking van dat idee is echter al

zĳn dan gefreesd uit vol materiaal en de

Additive Industries spreekt liever over design for AM and

impeller wordt actief gekoeld doordat koelkanalen zĳn geïntegreerd. Hans Kunen ziet kansen voor deze zogenaamde hybride producten. “Onderdelen hoeven niet volledig geprint te zĳn. Print alleen dat wat nodig is en maak de rest subtractief.” RA-waarde 18 nanometer

postprocessing

In de Die & Mould industrie draait alles om precisie. Is dat haalbaar met 3D

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 10 -

printen? Met de aanpak die Makino en Additive Industries laten zien wel. Het gereedschap voor de golfbal (71 mm hoog, 35 mm breed, 316L) wordt op de MetalFab1 geprint en daarna met een draadvonkmachine losgesneden van de bouwplaat. Om dit proces te versnellen, heeft Makino een speciaal pakket ontwikkeld voor de U7 H.E.A.T. Extreme draadvonkmachine, waarmee men niet met 0,3 mm dikke draad snĳdt maar met een draad met 0,4 mm doorsnede. Hierdoor kan men een grotere stroom door de draad sturen. De snĳsnelheid gaat dan bĳ 30 mm hoogte met 53 tot 84 procent omhoog, afhankelĳk van de toepassing. 5-assig frezen en polĳsten Op een Makino F5 3-assig bewerkingscentrum wordt de buitenkant bewerkt, die dan de referentie is voor de afwerking van de binnenzĳde. In een

nog altĳd met het onderdeel in dezelfde

kwartier tĳd realiseert Makino een

opspanning. Het aanspuitpunt van de

maatnauwkeurigheid van 5 µm en een Ra

matrĳs bewerkt Makino met een

waarde van 0,15 µm. Het binnenwerk,

zinkvonkmachine.

Foto boven: het los snĳden met de draadvonkmachine. Foto beneden: de ultieme nabewerking op de Makino D200Z.

waarin de golfbal wordt gevormd, wordt op een 5-assig bewerkingscentrum D200Z bewerkt. Deze machine is uitgerust met het Renishaw Productivity+ pakket en

Makino test 3D metaalprinten

twee RMP 400 meettasters. De meting gebeurt op de machine. Het programma

In zĳn presentatie toonde Hans Kunen enkele toepassingen van additive

laat na het voorfrezen 0,1 mm overmaat

manufacturing die Makino zelf heeft ontwikkeld. Een hiervan is een afzuigunit

staan waarna de Renishaw tasters de

voor draadvonkmachines. Het voordeel dat AM biedt, is dat deze unit in één

maat meten en automatisch het NC

geheel kan worden geprint, waar deze oorspronkelĳk uit acht verschillende

programma aanpast. Het spiraalvormig

onderdelen bestond. De productiekosten van $10 per stuk liggen lager dan de

nafrezen gebeurt in dezelfde opspanning

$13 van het vroegere onderdeel. Een ander voorbeeld is de nozzle voor de

en leidt uiteindelĳk tot een

slĳpmachines die Makino bouwt. Op vraag van een van de klanten heeft Makino

vormnauwkeurigheid beter dan 8 µm en

de nozzle herontworpen voor additive manufacturing. Hierdoor kan de straal

een Ra waarde van 50 nanometer. Voor-

veel beter op het te slĳpen product worden gericht; daarnaast is de slĳtage

en nafrezen duurt 2 uur. Is een betere

minder. Per minuut gaat er 200 liter koelsmeermiddel door de nozzle. Doordat

oppervlaktekwaliteit nodig, dan kan

bĳ 3D metaalprinten het ontwerp telkens kan veranderen, kan de

Makino op de D200Z het onderdeel

machinebouwer de nozzle telkens exact afstemmen op de toepassing.

polĳsten. Na 19 uur polĳsten komt men

Momenteel wordt het concept samen met een toeleverancier in de

dan tot een Ra waarde van 18 nanometer,

luchtvaartindustrie verder getest.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 11 -

Hoogste reinheid resultaat van samenspel Cleanliness speelt niet langer alleen bĳ de Tier 1 toeleveranciers. Ook bedrĳven verder in de waardeketen moeten het thema reinheid op hun agenda plaatsen. Met de juiste ondersteuning én manier van werken, kunnen ze hun technische reinheid naar een hoger niveau tillen.

Met Fluid Service Management helpt 2-S koelsmeermiddelbeheer te optimaliseren Toen IMPA Precision twee jaar geleden een nieuwe robotcel in

halfgeleiderindustrie legt de maatstaven hoger, andere sectoren

gebruik nam, met twee 5-assige bewerkingscentra van DMG

liften daar op mee. We investeren daarom constant in machines

Mori, had de Helmondse toeleverancier de ambitie in deze cel zo

en processen.” Zo beschikt Vermo over een

snel mogelĳk onbemand Grade 2 onderdelen te gaan frezen.

cleanroomreinigingsstraat, waarin de toeleverancier inmiddels

“Dat is gelukt”, zegt Stephan van Wetten, productieleider. “Op

ook voor derden reinigt.

één machine bewerken we enkel Grade 2 producten; op de andere maken we het gewone werk. En dan hebben we nog

Fluid Service Management

een tweede cel die volledig voor Grade 2 is ingericht.”

Beide fijnmechanische bedrĳven hebben samen met 2-S, leverancier van metaalbewerkingvloeistoffen van Petrofer, hun

Twee groepen machines

koelsmeermanagement volledig nieuw opgezet. Ze maken

De reinheidseisen voor Grade 2, het een na hoogste niveau in

gebruik van Fluid Service Management, een service die 2-S juist

de ASML GSA, liggen dusdanig hoog, dat je er niet onderuit

voor kleinere toeleveranciers heeft ontwikkeld en specifiek op

komt om hiervoor CNC-machines te reserveren, constateert

elk bedrĳf kan worden afgestemd. Henk van de Waarsenburg:

Henk van de Waarsenburg, inkoper en gereedschapbeheerder

“Elke week meet de operator met een refractometer het

bĳ Vermo Fĳnmechanische Industrie. Het Helmondse bedrĳf

koelsmeermiddel. Wordt een afwĳking geconstateerd dan

heeft de machines eveneens ingedeeld in Grade en niet-Grade

schakelen we meteen een expert van 2-S in. Zo houden we de

machines om verontreinigingen te vermĳden. “Niet alleen de

levensduur van de vloeistof op peil en het proces optimaal. Wĳ

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 12 -

zĳn verspaners, geen scheikundigen.” Maandelĳks analyseert 2S een monster in het eigen laboratorium. Dan wordt onder andere gemeten op hardheid, geleidbaarheid, PH-waarde, bacteriën en wordt een infraroodmeting gedaan. Met deze laatste meting vergelĳkt 2-S de samenstelling van het monster met situatie toen het bad vers gevuld was. Dat geeft inzicht in de aanwezigheid van lekolie en de juiste concentratie van additieven.

2-S traint alle medewerkers van Vermo om ze inzicht te geven in hun eigen rol in cleanliness onze medewerkers aan de machine”, zegt Henk van de

Aparte medewerker

Waarsenburg. “Als iemand er met de pet naar gooit, krĳg je

IMPA Precision heeft een aparte medewerker aangenomen voor

nooit de juiste kwaliteit.” Paul Meĳerink, Sales en Product

het koelsmeermiddelenbeheer. Elke ochtend maakt hĳ het

Manager voor Petrofer bĳ 2-S, heeft daarom recent alle Vermo

rondje langs de machines en vult waar nodig bĳ. Stephan van

medewerkers een training gegeven over hoe juist om te gaan

Wetten noemt constant monitoren cruciaal om de kwaliteit en

met koelsmeermedia én met machines. “Een uitgebreide

de reinheid op peil te houden. Wekelĳks wordt een checklist

training om het kwaliteitsbewustzĳn op een hoger plan te

afgevinkt en als er iets is, wordt direct een van de experts van

brengen. De medewerkers waren daar enthousiast over.

2-S erbĳ gehaald. Ook de werkwĳze is aangepast. De mapjes

Medewerkers gaan dan inzien waarom iets nodig is. Zo zorg je

met de tekeningen van de Grade 2 onderdelen hebben een

voor meer betrokkenheid.”

eigen kleur, zodat ze direct herkenbaar zĳn. Onderdelen moeten dan met handschoenen aan voorzichtig worden behandeld. Voordat de onderdelen terug de cel in gaan, worden ze met een

Blĳven doorontwikkelen

waaier bĳna volledig droog geblazen. Hiermee wordt het

Mede dankzĳ de ondersteuning door 2-S hebben de twee

indrogen met risico op vlekvorming voorkomen. “Alhoewel we

Helmondse precisiebedrĳven het verspanen van Grade 2

daar met Emulcut 160 eigenlĳk geen last meer van hebben.”

producten onder de knie gekregen. “Hiervoor hebben we 2-S nodig gehad”, meent Stephan van Wetten. Om nog meer grip op het proces te krĳgen wil IMPA Precision in de toekomst zelf in

Training voor alle medewerkers

de cleanroom gaan reinigen en verpakken. Vermo doet dit al.

Beide toeleveranciers frezen met Petrofer Emulcut 160, een

Dat wil echter niet zeggen dat het familiebedrĳf achterover kan

Grade 2 gecertificeerde emulsie. Daarmee lopen de processen

leunen, waarschuwt Henk van de Waarsenburg. “Dat mag je

goed, vlekvorming doet zich niet meer voor. Ze gebruiken ook

nooit in de verspaning; je moet altĳd voorop blĳven lopen.”

demiwater. En door direct samen met de deskundigen van 2-S

Want reinheidseisen zullen nooit minder worden.

oorzaken te zoeken en problemen op te lossen, houden ze hun

“Nauwkeurigheid, schoon werken en reinheid

koelsmeermiddelen in goede conditie. “En als 2-S adviseert om

komen alsmaar hoger te liggen. Daar moet je op

de machine leeg te trekken en te reinigen, doen we dat”, zegt

investeren.”

Stephan van Wetten. Er is nog één belangrĳke factor: de operators. “We zĳn afhankelĳk van het kwaliteitsbewust zĳn van

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 13 -

Revival van MIM

Maaktechnologie

Demcon MIM heeft een revival van Metal Injection Moulding in gang gezet. De Twentse onderneming heeft de afgelopen twee jaren zo’n 60 nieuwe projecten voor klanten opgestart. Het team van Rob Egberink slaagt er dankzĳ veel eigen R&D-inspanningen in om MIM te positioneren als valide productietechniek voor kleine, complexe metalen onderdelen. Geen alternatief voor, maar een aanvulling op additive manufacturing. De klanten die de voorbĳe jaren bĳ Demcon MIM in Enschede hebben aangeklopt, zĳn deels bedrĳven die ofwel onbekend waren met de techniek of eerder slechte ervaringen hebben opgedaan, bĳvoorbeeld door de wisselende kwaliteit. “Door ontwikkelingen in de techniek zĳn de opstartproblemen onder controle, en is de kwaliteit verbeterd”, zegt Erik Dietrich, procesonderzoeker bĳ Demcon MIM. De tweede groep nieuwe klanten zĳn bedrĳven die hun MIM productie in het

MIM is aanvullend op 3D printen. Het is de technologie voor 5.000 producten of meer SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 14 -

Demcon MIM weet op AMbeurs aandacht te trekken met metaal spuitgieten Verre Oosten hebben uitbesteed en nu

expertise is ook beschikbaar als klanten

dichterbĳ huis willen laten produceren.

vooraf simulaties vragen om zeker te zĳn

“De redenen hiervoor zĳn divers: hogere

dat hun ontwerp optimaal is.

kwaliteit, leverbetrouwbaarheid, maar ook service en bescherming van IP.”

Zelf feedstock produceren

Daarnaast merkt hĳ dat bedrĳven een

Waar veel andere MIM producenten de

lokale leverancier zoeken vanwege de

feedstock inkopen bĳ chemie concerns,

maatschappelĳke impact van productie in

mengt Demcon MIM zĳn eigen feedstock,

een lage-lonen land. Naast bezorgdheid

een mix van polymeren en fijn

over de arbeidsomstandigheden vinden

metaalpoeder, volgens een zelf

ze het niet meer passen om containers

ontwikkeld recept. Dit is een van de

vol producten de halve aarde rond te

factoren die belangrĳk is voor

slepen.

kwaliteitscontrole en proceskennis. Hierdoor heeft het controle over elke

Kennisopbouw

processtap. “Als je commerciële feedstock

De afgelopen jaren heeft Demcon MIM

koopt, weet je niet waar de producent

geïnvesteerd in procesontwikkeling.

het metaalpoeder inkoopt. De

Hierdoor kan het beter aangeven waar de

eigenschappen kunnen de volgende keer

mogelĳkheden maar ook waar de

net iets anders zĳn. Doordat wĳ exact

grenzen aan MIM liggen. “We weten aan

weten wat er in gaat, kunnen we een

welke knoppen we kunnen draaien;

constante kwaliteit bieden”, legt Erik

daardoor hebben we MIM voorspelbaar

Dietrich uit. Demcon MIM koopt het

gemaakt. We halen nu constante

metaalpoeder in en mengt dit met het

materiaaleigenschappen”, aldus Erik

polymeer. Met de eigen technologie kan

Dietrich. Toleranties zĳn goed

het in korte tĳd kleine batches maken; 50

voorspelbaar; net als mechanische

kilo is geen probleem. Commerciële

eigenschappen. Het MIM-bedrĳf heeft

aanbieders van MIM-feedstock beginnen

voor de ontwikkeling van deze kennis

daar niet eens aan. Dit geeft ook de

gebruik gemaakt van de expertise op het

mogelĳkheid om de feedstock te

vlak van thermodynamica, mechanische

optimaliseren voor de toepassing. In kilo’s

en multiphysics simulaties die binnen de

materiaal gemeten is de omzet van de

Demcon groep aanwezig is. Deze

toeleverancier in Enschede gegroeid van 5 ton per jaar naar 35 ton vorig jaar. “En

MIM is ook een duurzame technologie, heeft onderzoek door TNO uitgewezen. Er ontstaat namelĳk nauwelĳks restmateriaal doordat we near net shape produceren

we gaan naar 50 ton op jaarbasis.” Uniek feature De eigen feedstock levert nog een ander

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 15 -

Demcon MIM kan een echtheidswaarmerk in het metalen spuitgietproduct integreren

belangrĳk voordeel op. Vorig jaar

eigen feedstock maakt, kan het deze marker

heeft Demcon MIM een

relatief eenvoudig toevoegen aan het

samenwerkingsovereenkomst

aanbod voor de klant. Op Formnext, de

gesloten met de Duitse start-up

additive manufacturingbeurs in Frankfurt,

Tailorlux. De start-up uit Münster

heeft Demcon MIM deze oplossing

heeft een technologie ontwikkeld

gepresenteerd in een biketool. Het

om fluorescerende deeltjes toe te

gereedschap waarmee je zo goed als alle

voegen aan materialen. Onder

mechanische verbindingen van een fiets kunt

UV-licht kaatsen deze een

vastzetten, is voorzien van een

karakteristiek signaal terug. Op

echtheidswaarmerk dat zichtbaar wordt

die manier kan men een unieke

onder UV-licht van een handscanner. Dit

vingerafdruk aan elk product

maar ook de MIM-technologie zelf heeft op

toevoegen om onderdelen

de AM-beurs in Frankfurt veel interesse

naderhand te kunnen controleren

gewekt. Rob Egberink, managing director

op echtheid. Erik Dietrich: “Het

Demcon MIM, bestempelt de deelname aan

unieke van hun methode is dat

Formnext als een groot succes. Hĳ heeft

de marker die ze toevoegen,

bewust gekozen om de technologie op een

bestand is tegen hoge

beurs te presenteren waar iedereen naar toe

temperaturen. De marker blĳft

gaat om de mogelĳkheden van 3D printen te

hierdoor in het MIM-materiaal,

verkennen. “Wĳ hebben technologie laten

ook na de sinteren.” Demcon

zien die je kunt gebruiken als je na het 3D

MIM heeft de eerste testen

printen 5.000 onderdelen of meer nodig

gedaan met de marker van

hebt”, zegt Erik Dietrich. De deelname aan

De feedstock is het basismateriaal voor MIM

Tailorlux en deze heeft geen

Formnext heeft de aandacht getrokken van

dat uit polymeer en fijnstof bestaat. Hiervan

invloed op het MIM-proces noch

Arburg, de Duitse fabrikant van spuitgiet‐

wordt met conventionele spuitgiet-

op de eigenschappen van het

machines. Demcon MIM neemt in juni 2022

technieken producten gegoten tot een

eindproduct. “We doen nog

deel aan de jaarlĳkse Technologie Tage van

halffabrikaat. Dit noemt men een groenling

verdere testen maar zien nog

Arburg. Het zal daar live de productie van

(links). Deze groenling wordt in

geen invloed op de treksterkte.”

metalen componenten met een geïntegreerd

Hoe werkt MIM?

echtheidsteken demonstreren.

verschillende tussenstappen ontdaan van de polymeren en uiteindelĳk wordt het

Vingerafdruk integreren

metaalpoeder op hoge temperatuur

Deze technologie schept unieke

Aanvullend aan 3D printen

gesinterd tot een volledig dicht metalen

mogelĳkheden voor Demcon

Bĳ Demcon MIM ziet men MIM niet als een

onderdeel. FOTO: vlnr groenling, na

MIM om een echtheidswaarmerk

alternatief voor 3D metaalprinten, maar als

debinden, na sinteren en aanbrengen

in het metalen spuitgietproduct

een technologie die in het verlengde hiervan

coating.

te integreren. Omdat het z’n

ligt. Metaalprinten is immers nog lang niet

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 16 -

De sinterovens van Demcon. geschikt voor grote series. Als je series

mechanische eigenschappen beter

Op termĳn wil het de MIM-keten volledig

van 10 of 100 producten moet maken, is

(homogener) zĳn dan die van een additief

integreren. Voor de lange termĳn zĳn de

3D printen een ideale techniek. Ook voor

vervaardigd product. Het belangrĳkste

vooruitzichten voor MIM namelĳk positief.

prototypes en customized onderdelen is

voordeel is misschien wel dat MIM geen

Erik Dietrich: “3D printen is een aanjager

het een goede optie. Anders wordt het als

supportstructuur nodig heeft, wat bĳ het

voor poeder metallurgie technieken. MIM

je naar aantallen van duizenden stuks

nabewerken werk scheelt. Ook fijne

is ook een duurzame technologie, heeft

gaat. Economisch kan MIM dan

details, gaatjes en functionele features

onderzoek door TNO uitgewezen. Er

aantrekkelĳker zĳn, ondanks dat je moet

zoals schroefdraad en vertandingen; bĳ

ontstaat namelĳk nauwelĳks restmateriaal

investeren in een matrĳs. “Zeker voor

Demcon MIM heeft men de krimp tĳdens

doordat we near net shape produceren.

bedrĳven die een near net shape

het sinteren zodanig in de greep dat dit

En metaal laat zich aan het einde van de

technologie zoeken, waarbĳ ze weinig

soort features in een product geen

levenscyclus beter recyclen dan

nabewerking hebben”, voegt Erik Dietrich

probleem vormen en direct na het

kunststoffen.” Voor de engineers levert

toe. Esthetisch ziet een MIM product er

sinteren functioneel zĳn.

MIM meer vormvrĳheid op dan bĳ

beter uit dan een AM-product; de

mechanische bewerkingen. Daar staat

oppervlakteruwheid is veel beter. “Wĳ

Vormvrĳheid

echter tegenover, zoals Dietrich al zei:

hebben geen laagopbouw.” Omdat tĳdens

Sommige MIM delen vragen een CNC

serieproductie is bĳ uitstek het domein

het spuitgieten met hoge druk wordt

nabewerking, bĳvoorbeeld nadraaien als

van Metal Injection Moulding.

gewerkt en elk MIM product gesinterd

er bepaalde passingsmaten worden

wordt, ontstaan er geen interne

gevraagd. Demcon MIM gaat dit jaar een

spanningen. Afhankelĳk van het ontwerp

eigen verspaningsafdeling inrichten.

en de 3D metaalprinter, kan ook de

Daarmee haalt men het CNC-nabewerken

chemische samenstelling en de

van de MIM-componenten in eigen huis.

Combinatie met 3D printen

maar dan van PEEK. “Ze hebben nu ook met onze feedstock geprint. Het kan, er is een proof of principle. Nu moeten we

Ondertussen werkt Demcon samen met een ander hightech

dit verder uitwerken”, legt Erik Dietrich uit. De stappen na het

bedrĳf uit Twente, Bond3D, aan het verder verlagen van de

3D printen van feedstock zĳn identiek als bĳ MIM, dus

instapdrempel. Klanten moeten nu altĳd investeren in een

verwĳderen van polymeren en dan sinteren. Voor prototypes

matrĳs. De Twentse fabrikant van hoogwaardige 3D printers

zou dit wellicht een goede oplossing zĳn.” Voor de

onderzoekt het 3D printen met de feedstock van Demcon

serieproductie blĳft de matrĳs de beste oplossing. Door de

MIM. De twee Twentse bedrĳven hebben hiervoor een

goede contacten met matrĳzenmakers in de regio kan Demcon

Europese EFRO subsidie ontvangen, een subsidie gericht op

MIM de eerste MIM-producten meestal acht weken na akkoord

het ontwikkelen van duurzame en innovatieve productie. Voor

voor het ontwerp leveren. Een typische prototypematrĳs heeft

het printen moet het granulaat (de feedstock) eerst in staafjes

een prĳskaartje van € 10 tot 20.000; een matrĳs voor

(roller) worden gegoten die bruikbaar zĳn in de Bond3D

serieproductie is, afhankelĳk van de complexiteit, duurder.

printer. De Bond3D printer werkt namelĳk al met staafjes,

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 17 -

Als glad niet glad genoeg is Vakmanschap In het werk van Nobby Assmann draait het om µm’s. Vaak zelfs om nanometers. Af en toe zelfs om tienden van nanometers; zover weet hĳ de Ra-waarden van metalen onderdelen te verlagen. Voor die laatste stap valt hĳ terug op CMP, Chemical Mechanical Polishing (ook wel Chemical Mechanical Planarisation genoemd). Een technologie om snel extreem lage ruwheden te realiseren. Alleen, je moet wel eerst alle andere stappen doorlopen. Met Assmann Verspaningstechniek, gestart door zĳn vader, richt Nobby Assmann zich op het maken van precisieonderdelen. Zoals het onderdeel waarmee hĳ eind vorig jaar de Zeiss #Measuringhero Award heeft gewonnen. Een werkstuk van gereedschapstaal met een oppervlakteruwheid van Ra 0,54 nanometer. Om een dergelĳke extreem lage ruwheid te bereiken, heeft hĳ na het polĳsten CMP ingezet, een in de maakindustrie relatief onbekende technologie. “De laatste tientallen jaren is CMP vooral populair in de halfgeleiderindustrie bĳ het nabewerken van wafers”, legt Nobby uit. Voor hem is CMP - chemisch en mechanisch polĳsten - de oplossing als leppen en polĳsten niet meer voldoende zĳn om de gevraagde

“Je moet de beperkingen kennen als je freest of slĳpt” SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 18 -

Met onbekend Chemical Mechanical Polishing haalt Nobby Assmann Ra waarden van 0,54 nanometer

ruwheid te halen.

voldoende om tot zulke Ra waarden te komen.

Actieve vloeistof “De bewerking ziet eruit als leppen.

Als laatste stap

Alleen gebeurt CMP op een doek, net als

Zo eenvoudig als het klinkt, is het echter

vlakpolĳsten”, steekt hĳ van wal. De

niet. Een cruciale voorwaarde is namelĳk

bewerking wordt op een lepmachine

dat je eerst de andere stappen doorloopt:

gedaan. Het verschil zit zowel in het

leppen en vlakpolĳsten. Nobby Assmann:

abrasief als in de vloeistof. Het abrasief,

“Je moet met een net oppervlak starten.

nanodeeltjes tussen 10 en 100

Als je direct na het vlakslĳpen CMP

nanometer groot, is vaak kwarts of

toepast, haal je wel de toppen weg maar

korund in plaats van diamant bĳ leppen.

blĳven de dalen. Het ruwheidsprofiel blĳft

“Het grootste verschil is dat de vloeistof

dan slecht.” Tot welke ruwheidswaarde hĳ

agressief is: zuur of basisch”, legt Nobby

komt, hangt mede af van het materiaal

uit. CMP’en is een speciaal polĳstproces

dat bewerkt wordt. De materiaalstructuur

met een vloeistof die tĳdens het polĳsten

is hierop van invloed. Hoe homogener de

het oppervlak etst; een gelĳktĳdige

samenstelling, des te beter het

chemische en mechanische bewerking

eindresultaat. Monokristallĳne materialen

dus. De chemische vloeistof zorgt ervoor

zĳn het meest geschikt. Gesinterde

dat de ‘dalen’ in het oppervlak, die je met

materialen zoals wolfraamcarbide en

polĳsten niet weg krĳgt, egaal vlak

keramiek, zĳn in principe ook goed te

worden. De microstructuur van staal kan

bewerken, maar een grove

namelĳk bĳ polĳsten ertoe leiden dat de

korrelstructuur kan roet in het eten

zachte delen sneller worden weg gepolĳst

gooien. In staal kunnen

dan de harde, waardoor het

legeringselementen een super glad

ruwheidsprofiel niet beter wordt. De

oppervlak verhinderen. Daarom is CMP zo

chemicaliën bĳ CMP maken het oppervlak

populair bĳ het bewerken van wafers, die

egaal vlak. Hierdoor ontstaat een

vaak van silicium, siliciumcarbide en

superglad oppervlak met in het geval van

saffier zĳn. Dergelĳke materialen hebben

het onderdeel waarmee Nobby Assmann

allemaal een prettige structuur om te

de Zeiss competitie heeft gewonnen, een

CMP’en.

Ra waarde van 0,54 nanometer. Enkele minuten CMP’en zoals Nobby zelf zegt, is

In zĳn werkplaats kan Nobby Assmann

De chemicaliën bĳ CMP maken het oppervlak egaal vlak

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 19 -

Als je de voordelen van andere processen dan draaien en frezen inziet, kun je er gebruik van maken als leppen, CMP, vonken of honen beter en of goedkoper zĳn kiezen uit een hele reeks bewerkingen,

maken in die gevallen dat leppen, CMP,

van CNC frezen, draad- en zinkvonken via

vonken of honen beter of goedkoper

vlakslĳpen en vlakpolĳsten tot leppen en

zĳn.” Die gevallen zĳn er, weet hĳ. “Dat is

uiteindelĳk CMP. Elke

het bestaansrecht van Assmann

bewerkingstechnologie heeft zĳn voor- en

Verspaningstechniek.” Er moet veel meer

nadelen. Het gaat om de juiste

naar de integrale kosten worden

toepassingen ervoor vinden. Die kennis

gekeken, vindt hĳ. Als je het werkstuk

ontbeert de maakindustrie wel eens,

stabiel kunt opspannen, ben je met

merkt hĳ. “Met alleen een hamer in je

vlakfrezen vele malen sneller en

gereedschapskist, lĳken al je problemen

goedkoper dan met andere

op spĳkers.” Vlakslĳpen en leppen

bewerkingstechnieken. Maar als het

hebben het imago van ‘te duur’. Toch

werkstuk bĳ het opspannen

durft Nobby Assmann de stelling aan dat

tweehonderdste vervormt, haal je de

deze technologieën concurrerend kunnen

specificatie van een honderdste vlakheid

zĳn met CNC-frezen, bĳvoorbeeld als een

nooit of te nimmer op een freesmachine.

vlakheid van

“Je moet de beperkingen kennen als je

een

freest of slĳpt.” Polĳsten, leppen, CMP: in

honderdste

bepaalde toepassingen zĳn het niet alleen

wordt geëist.

technisch maar ook economisch betere

“Wat de

keuzes om voor deze technieken te

frezer met

kiezen. Tegelĳkertĳd vraagt hĳ zich ook

veel moeite

regelmatig af of engineers de

bereikt, haal

beperkingen van de technieken nog wel

ik met leppen

kennen? En of ze zich bewust zĳn van de

makkelĳk.” Als

kosten die bepaalde

techneuten de

nauwkeurigheidseisen veroorzaken.

voordelen

Waarom kun je een as van 10H5 niet op

kennen van

een gewone CNC draaibank draaien? Of

andere

waarom is een gat van 50H7 niet rond

processen

genoeg als je het freest? Constructeurs

dan draaien

missen vaak de diepgang of de

en frezen

praktĳkervaring. “Een honderdste

inzien,

vlakheid betekent een wereld van verschil

kunnen ze er

in nauwkeurigheid maar ook in prĳs.”

gebruik van Het meetrapport - Linksboven het oppervlak – gescand door de Zeiss LSM 900 - Rechtsboven de golving eruit gefilterd. En handmatig een zig-zaglĳn getekend. Voor de award-competitie werd de Ra en Rz ruwheid gevraagd langs een lĳn van tenminste 1,25 mm. De lengte van de zig-zag-lĳn is 3,4 mm. - In het midden: het ruwheidsprofiel langs de zig-zag-lĳn. - Onderaan: de ruwheid volgens verschillende methodes berekend: Ra, Rz en vele andere.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 20 -

Eén cobot voor meerdere machines Automatisering

Cobotracks vergroot met LMK kit de reikwĳdte van een cobot tot 50 meter

gecertificeerd, met andere fabrikanten waaronder Fanuc en Doosan, wordt samengewerkt. Lineaire track Cobotracks plaatst de cobot op een lineaire track. Het liefst eigenlĳk hangt men deze aan een geleiderail die op een portaalconstructie staat, legt Pieter Vansichen uit. Hĳ is binnen het

Cobots worden inmiddels breed ingezet in de maakindustrie. De reikwĳdte van een cobot is echter een beperkende factor als men met één systeem meerdere taken wil laten automatiseren. Het Belgische Cobotracks heeft als oplossing een track ontwikkeld, de Linear Motion Kit (LMK). Hiermee krĳgt de cobot meer bewegingsruimte.

familiebedrĳf verantwoordelĳk voor de nieuwe activiteit. Als de cobot op z’n kop ‘in de lucht’ hangt, neemt de bewegingsvrĳheid toe zonder dat de toegankelĳkheid van de machine afneemt. Voor de UR cobots is inmiddels een Linear Motion Kit ontwikkeld, een plug and play oplossing die geïntegreerd wordt met de UR Caps software. Via de UR interface programmeert de gebruiker de bewegingen van de 7e as. Deze gegevens worden automatisch opgeslagen in het

Cobotracks is een spin-

cobotprogramma. Het programmeren is

off van Vansichen

hiermee eigenlĳk net zo eenvoudig als het

Linear Technology, het

programmeren van de cobot zelf. Evenmin

Belgisch Limburgs

heeft de LMK een eigen besturing nodig,

bedrĳf dat al meer dan

wat de installatie vereenvoudigt. Het

25 jaar 7e assen voor

systeem omvat enkel de mechanica en

industriële robots

een SEW-motor voor het aandrĳven van

ontwikkelt en bouwt.

de riem, kogelomloopspindel of

Twee jaar geleden is

tandheugel in de track. De maximale

Cobotracks opgericht

lengte van de track bedraagt 50 meter.

om oplossingen te

Cobotracks levert een eigen controller,

bouwen die het bereik

maar bĳ Universal Robot is deze niet

van een cobot

nodig, wat de integratie vergemakkelĳkt.

vergroten. Onlangs heeft Universal Robots

Door deze uitbreiding kan de cobot twee

het Belgische systeem

machines beladen. Of componenten die

gecertificeerd voor

uit een machine komen op een pallet

gebruik in combinatie

plaatsen of polĳsten of afbramen.

met de UR cobots. Techman heeft het systeem eveneens

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 21 -

Ultra schoon vergt controle over elke processtap Boers & Co Precision Machining gaat deze zomer de volgende stap zetten op het vlak van cleanliness: autonome mobiele robots (AMR) transporteren de precisiewerkstukken vanuit de robotcel naar de dampontvettingsinstallatie voor tussenreiniging of eindreiniging. Klinkt spannend, maar het is slechts een schakel in het hele proces. Cleanliness vraagt om een integrale aanpak.

INTERVIEW Precisieverspaner gaat AMR’s inzetten voor transport producten uit robotcel naar de reinigingsstraat

Boers & Co Precision Machining, een van

een alcohol gebaseerd

de bedrĳven in de Schiedamse Precision

ontvettingssysteem in gebruik nam. Het

Solutions Groep, produceert al decennia

proces is bĳ Boers & Co volledig

het hart van de gaschromatograaf, een

geautomatiseerd, zodanig uniek dat ze er

analyse-apparaat om vloeistoffen en

in 2015 al de Manufacturing Leadership

gassen te scheiden. Het gaat om een

prĳs in de US voor heeft ontvangen. Er

complex blokje, met enkele nauwkeurige

zĳn drie uitkomsten uit dit proces. Eén

gaten die bĳ het reinigen problemen

aftakking transporteert de kratten terug

kunnen veroorzaken als je niet weet hoe

naar de productie, een ander eindigt bĳ

te reinigen. Precisiereiniging zit dus al

logistiek en de derde gaat de cleanroom

sinds jaar en dag in het DNA van het

in voor assemblage of cleanroom

fijnmechanische bedrĳf.

verpakken. “We hadden voor het onderdeel voor de gaschromatograaf een

Dampontvetting

dampontvettingsysteem, maar we wilden

Boers & Co was acht jaar geleden een

de doorlooptĳd verkorten”, zegt Ronald

van de eerste Nederlandse verspaners die

Koot, CEO van moederbedrĳf Boers & Co Precision Solutions. Het reinigingsproces

Boers & Co investeert in haar totale productieproces om high-end reinheid te combineren met productiviteit

was namelĳk arbeidsintensief en kostbaar. Het onderdeel voor de gaschromatograaf werd het referentie werkstuk voor de reinigingsinstallatie. De praktĳk van een typische Nederlandse toeleverancier met de high mix low volume productie van precisiecomponenten verschilt echter

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 22 -

wezenlĳk van bĳvoorbeeld de Duitse automobielindustrie. Daar gaat het om grote series, waardoor je processen volledig op het product kunt afstemmen. “In de Duitse automobielindustrie kun je dedicated oplossingen bedenken. Wĳ maken duizenden verschillende precisie producten, die niet beschadigd mogen raken. Dat maakt het complexer.” Daarom wilde Ronald Koot kunststof racks om de producten in de reinigingsmachine te plaatsen. De standaard PP krat neemt echter vocht op. En de alcohol werkt in op de kunststof. Uiteindelĳk heeft Boers & Co een glasvezelversterkte kunststof gevonden voor de Boers & Co TechRacks die én de componenten beschermt én bestand is tegen de reinigingsmedia. “Deze racks hebben we zelf ontwikkeld, op basis van een horeca spoelkrat.” Het

Ronald Koot, CEO: een factor die je niet moet onderschatten is de mens; de operator aan de machines

proces in de reinigingsmachine zelf is ook aangepast om effectiever te reinigen. veiligheid voor de medewerkers, een

gebruiken. “Wĳ zĳn overtuigd van de

Balans vinden

stabiel en productief proces én

kwaliteit van QualiChem Xtreme Cut 250

Als het om cleanliness gaat, kun je aan

reinigbaarheid. Ze zĳn alle drie even

NBF, de watermengbare emulsie waar het

veel knoppen draaien. De

belangrĳk. In de tĳd dat in Schiedam

proces op afgestemd is. Maar zonder

metaalbewerkingsvloeistof is hier één

naar het juiste koelsmeermiddel werd

certificaat verkoop je niks meer

van. Koelsmeeremulsie beïnvloedt immers

gezocht, waren nog geen vloeistoffen

tegenwoordig.” Daarom heeft Glavitech /

het reinigen. Tegelĳkertĳd heeft de

gecertificeerd voor Grade 2 zoals ASML

Glavimans, de leverancier, het

vloeistof effect op andere aspecten van

deze in de eigen GSA definieert. Dat

koelsmeermiddel door Omneo laten

de verspaning. “Het gaat er niet alleen

maakt het nu gemakkelĳker, maar de

certificeren voor Grade 2. Sindsdien laat

om dat je de onderdelen goed kunt

balans moet je blĳven zoeken. Dat

Boers & Co ook het proces elke maand

reinigen; de vloeistof moet ook veilig zĳn

betekent maanden testen samen met de

opnieuw controleren door Omneo.

voor de medewerkers en het milieu. En je

leverancier. Voor Ronald Koot was het

moet er goed mee kunnen verspanen”,

veranderen van koelsmeeremulsie dan

Theorie en praktĳk

vat Ronald Koot het spanningsveld

ook geen optie toen hĳ verleden jaar

Certificeringen zĳn tegenwoordig

samen. Het gaat om de balans tussen

Grade 2 gecertificeerde

onmisbaar in de precisie industrie. In de

deze drie factoren: gezondheid en

koelsmeermiddelen moest gaan

praktĳk mag je echter niet blindvaren op

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 23 -

gemaakt. Precies daarom moet je het De 3nine olienevel en fijnstof separatoren scheiden alle partikels tot een afmeting van 1 µm; alleen de kleinste deeltjes worden door een HEPA H13 filter opgevangen, dat hierdoor een levensduur van jaren heeft. Per uur wordt gemiddeld 7,5 liter koelsmeermiddel teruggevoerd naar de machine. Door de hoge luchtverplaatsing wordt de warmte beter afgevoerd uit de machine.

proces blĳven monitoren, tot op de chemicaliën in de vloeistoffen. En naar de praktĳk kĳken, niet alleen naar het papier. Digitalisering en de mens Digitalisering loopt als een rode draad door de ontwikkelingen van het Schiedamse bedrĳf. Alle informatie ligt vast in het ERP-systeem. Iedere medewerker vindt hierin alle informatie die voor zĳn werk belangrĳk is, inclusief

zo’n certificaat, zegt Ronald Koot.

de veiligheidsbladen van de Qualichem

Chemie kan onverwachte effecten

koelsmeermiddelen en werkinstructies,

hebben. Samen met TNO heeft Boers &

ook wat betreft reinigen. Daarnaast

Co enkele jaren geleden een onderzoek

wordt alles gemeten, inclusief de

gedaan naar het reinigen van medische

essentiële waarden van het

componenten in de

koelsmeermiddel, zoals pH-waarde,

dampontzettingsinstallatie. In die

geleidbaarheid, concentratie et cetera,

beginperiode bleek op een kunststof

“Ik geloof in meten”, zegt Ronald Koot.

blokje een verontreiniging te zitten, die

“We houden alles bĳ. Want elk

er op papier niet op zou kunnen zitten.

deelproces beïnvloedt het totale proces.”

“Een van de operators deed voor het

Zo wordt ook iedere TechRack die de

schroefdraad tappen een beetje tapvet

Pero dampontvettingsmachine in gaat,

aan de frees, dan liep het proces ‘beter’.

geregistreerd. Hierbĳ worden ook nog

Dat was de oorzaak. Een van de stofjes

alle waarden van de Cleanroom en de

in dit vet reageerde met andere

ruimtes ernaast 24/7 gemonitord.

chemicaliën.” De belangrĳkste les die de

Traceerbaarheid is belangrĳk in de

precisie verspaner daarvan heeft

sectoren waarin Boers & Co Precision

geleerd, is: wat er niet opzit hoef je er

Machining actief is, zoals de medische

niet vanaf te halen. In de digitale

industrie. Een factor die je niet moet

werkinstructies zĳn deze woorden vet

onderschatten is de mens; de operator

Zelfsturende teams en breed inzetbare medewerkers

via CAM als aan de machine. Ook kun je de robot programmeren”, verduidelĳkt Ronald Koot. Daarna kan een

Boers & Co Precision Machining is het fijnmechanisch bedrĳf in

CNC Specialist doorgroeien naar Master. Dan heeft hĳ

de groep, naast het fijnplaatwerk- en mechatronicabedrĳf.

aangetoond dat hĳ over didactische vaardigheden beschikt.

Twee jaar geleden, bĳ het 125-jarig bestaan, is de naam

Hiervoor volgen ze de opleiding tot praktĳkopleider. Elk team

veranderd in Boers & Co Precision Solutions. Enkele jaren

beschikt over minstens één master. Het vĳfde niveau in de

eerder is de organisatiestructuur ingrĳpend veranderd. In de

organisatie is dat van Coach. Dan weet je van méér disciplines

productieafdelingen werken de teams quasi zelfsturend. Ze zĳn

iets af en kun je teams bĳstaan. Ook deze functie is in elk

zelf verantwoordelĳk voor het halen van de planning. In

bedrĳf aanwezig. Tegelĳk met deze structuur is de cultuur in

principe moet een medewerker 80 procent van de machines

de organisatie veranderd. Ronald Koot: “We werken flexibeler,

binnen zĳn team kunnen bedienen zodat ze elkaar kunnen

er is meer samenwerking tussen de bedrĳven in de groep

vervangen.

onderling en we hebben voor een leercultuur gezorgd. We stimuleren dat mensen zich ontwikkelen. En we zien na vĳf

Vĳf niveaus

jaar dat deze aanpak zĳn vruchten afwerpt.”

Er zĳn vĳf niveaus binnen de onderneming: de trainees (eigen opleiding) of de studenten (stageplekken); de Vakvolwassene (CNC operator) die kan doorgroeien naar CNC Specialist. “Dan kun je de machine bedienen maar ook programmeren, zowel

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 24 -

aan de machines. “De rol van de medewerkers is groot”, zegt de CEO van Boers & Co. “De medewerker kan onbedoeld een verontreiniging toevoegen aan het proces. Je kunt van alles bedenken, maar als iemand in de buurt van het product voor de gaschromatograaf een sinaasappel pelt, kan er al zuur op het product komen.” Daarom heeft de toeleverancier een online leermodule ontwikkeld, waarin de operators leren welke rol zĳ vervullen in het halen van de cleanliness eisen; welke stoffen wel in de productie mogen zĳn en welke niet. In het verlengde hiervan kun je ook de schone werkomgeving zien. De hele dag rĳdt een autonome schoonmaakrobot door de productiehal. En bĳ elke nieuwe machine investeert het precisiebedrĳf standaard in een olienevel separator van 3Nine. Ronald Koot: “Het klassieke beeld van oliedamp uit de machine en uitglĳden over de spanen op de vloer kan echt niet meer in deze tĳd. We doen dit én voor de gezondheid van de mensen, die we graag in dienst willen

Ronald Koot uit. Na de tussenreiniging

houden, én voor de reinheid. Uiteindelĳk

worden de producten tĳdelĳk opgeslagen,

slaat de oliemist neer op je producten.”

of direct naar een volgend bewerkingsstation gebracht of eventueel

AMR voor reiniging

via de speciale aftakking naar de

De Schiedamse precisieverspaner gaat

cleanroom getransporteerd voor

komende maanden nog een stap verder

assemblage of verpakking. Dit gebeurt

om aan de hoogste reinheidseisen te

allemaal volledig geautomatiseerd.

voldoen. Een belangrĳk deel van de

Ondertussen wordt alle informatie over

productie gebeurt in robotcellen. In

elke stap in het ERP systeem opgeslagen.

principe kunnen de werkstukken, dankzĳ

In de nieuwe webbased ERP omgeving

de eigenschappen van het

die Boers & Co later dit jaar in gebruik

koelsmeermiddel, een weekend in de cel

neemt, kan men zelfs deeplinken. “Van

blĳven liggen zonder dat er vlekken

elk business object dat je aanroept, kun

ontstaan. De QualiChem vloeistof leent

je direct alle info vinden, ook van de

zich hierdoor bĳ uitstek voor

producten.” Meten is weten, is het devies

vlekgevoelige aluminiumlegeringen zoals

van Ronald Koot. Ook als het om reinheid

de 7000. Toch gaat de verspaner de

gaat.

(tussen)reiniging automatiseren voor producten waarvoor dit vereist is. “Hiervoor gaan we binnenkort de AMR’s inzetten”, zegt Ronald Koot. Samen met de leveranciers van de robotcellen wordt een oplossing uitgewerkt om de AMR de volle kratten producten uit de cel weg te halen en naar de reinigingsstraat te brengen. Elke TechRack is voorzien van een code die gescand wordt. “Alles is gekoppeld aan het ERP systeem“, legt

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 25 -

Model Based Definition: de ‘container’ die ketens optimaliseert Digitalisering

Jos Voskuil alias Virtual Dutchman: met de connected approach vermĳd je frictie van dataconversie of reinterpretatie

De connected approach: zo

SmartTeam, dat als eerste in 1995

bestempelt PLM-coach Jos Voskuil

datamanagement software voor het

alias de Virtual Dutchman

midmarket segment ontwikkelde, kwam hĳ

(www.virtualdutchman.com) de

in contact met Dassault Systèmes toen de

toekomstige manier van werken in

Franse groep het Israëlisch bedrĳf kocht.

de maakindustrie. Databases die

Sinds 2008 noemt hĳ zich PLM-coach en

met elkaar gekoppeld zĳn; bedrĳven blogger. Onder zĳn alias Virtual Dutchman die door de hele waardeketen met

deelt hĳ methodieken en ervaringen over

elkaar verbonden zĳn om data in

de inzet van PDM en vooral PLM. De laatste

plaats van bestanden uit te

jaren steeds meer gericht op de transitie

wisselen. “Dan bereiken we

van documenten (bestanden) naar een

Industrie 4.0”, zegt Jos Voskuil. Van

Model Based Definition. “In eerste instantie

PDM en PLM schuiven we dan op

begon ik te schrĳven voor het mkb, dat

naar digitale platformen.

geen strategische staf hiervoor heeft. Maar de problematiek is ook herkenbaar voor de grotere bedrĳven.” Tegenwoordig adviseert

Jos Voskuil loopt al lang mee in de

Jos Voskuil menig internationaal opererend

internationale maakindustrie. De vroegere bedrĳf. Hĳ doet zo’n vier tot vĳf grote docent wis- en natuurkunde is ooit via

projecten per jaar. Met zĳn kennis en

Greenock de sector binnengerold. Via

aanpak nestelt Jos Voskuil zich tussen de gebruikers van de oplossingen en de aanbieders daarvan, de vendors. “De PLM

Met MBD moet je ook de methodiek van werken van de klant implementeren

kennis bĳ academici is vaak theoretisch; en de leveranciers zeggen hoe je het in hun systeem moet doen, maar dat is niet altĳd de beste oplossing voor het bedrĳf omdat de context heel verschillend kan zĳn.”

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 26 -

Platformen zĳn dé toekomst Jos Voskuil ziet de industrie toegroeien naar platformen waarop informatie wordt gedeeld. Hĳ noemt dit zelf de connected approach. Vergelĳk het met je smartphone, zo legt hĳ uit. Een app die

Reuse your CAD-data

je installeert, vraagt toegang tot de contactgegevens in je telefoon. Die hoef je niet apart in te voeren; dat scheelt werk en voorkomt fouten. “Met de

vertraagd door de vele afzonderlĳke silo’s

probeerde hĳ te optimaliseren. De

connected approach vermĳd je frictie van

per discipline in de waardeketen. “Er was

introductie van de container heeft het

dataconversie of re-interpretatie. Want

niemand die zei hoe de flow in de

vervoer veel efficiënter gemaakt. De

dat gaat ten koste van snelheid en

organisatie en met de supply chain moest

container is een standaard, waaraan

kwaliteit; er kunnen immers fouten

lopen.” Het gevolg hiervan is dat

iedereen in de keten zich aanpast. “Van

worden gemaakt.” Jos Voskuil haalt een

optimalisatie blĳft steken op

gefragmenteerde optimalisatie zĳn we

quote aan van Jennifer Herron, afkomstig

disciplineniveau. “Door alle partĳen met

naar optimalisatie van het transport

van Lockheed en tegenwoordig CEO van

elkaar te verbinden, lopen

gegaan. Dat heeft de kosten enorm doen

Action Engineering, dat organisaties

informatiestromen sneller en zonder

dalen”, zegt Jos Voskuil. Dat is wat Model

begeleidt in de transitie naar Model Based

vertaling door de ketens heen. En we

Based Definition ook doet. Doordat

Definition. Enkele jaren geleden vatte zĳ

kunnen de ketens optimaliseren.”

partĳen in de waardeketen nu voortdurend data moeten converteren en

op 3D Solidworks World het begrip Model Based Definition samen in de woorden

De container vergroot efficiency

weer interpreteren naar eigen formaten,

“re-use your CAD-data”. “Daarom gaan

Hĳ maakt de vergelĳking met

ontstaat er een stroperig proces, met een

we toe naar platformen.” Dankzĳ de

containervervoer. Vroeger was

grote foutkans. Als je al die datasets aan

komst van Model Based Definition kan de

goederenvervoer inefficiënt, omdat elke

elkaar koppelt - de connected approach -

digitalisering van productontwikkeling

fabrikant zĳn eigen verpakking met zĳn

kan de keten veel sneller en efficiënter

vaart krĳgen. Tot nog toe is dat namelĳk

eigen afmetingen had. Hierbinnen

werken. Anders gezegd: de ‘container’

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 27 -

Voor een standaard voor PLM zĳn we te laat. De dominantie van PTC, Siemens en Dassault is te groot voor een mechanische standaard voor de maakindustrie was er nog niet;

hun machines minder complex zĳn,

MBD kun je zien als zo’n container met

voelen ze de noodzaak op dit moment

name voor het transport van informatie

minder. Ze zĳn zelf aan het leren te

tussen engineering en manufacturing.

werken met MBD. “De komende vĳf tot

“Met standaardisatie gaan we terug naar

tien jaar gaat het gebeuren”, zegt Jos

het hoofddoel, de flow van goederen

Voskuil.

optimaliseren en niet het product.” Jos Voskuil ziet grote OEM’ers zoals Boeing

Méér dan 3D model

en Airbus als de stuwende krachten

MBD is echter slechts een onderdeel van

achter de ontwikkeling van de platformen

de connected approach, vervolgt Jos

voor de maakindustrie door grote PLM-

Voskuil. MBD is de brug tussen

concerns. Via het platform worden alle

engineering en manufacturing en service.

partĳen in de keten gekoppeld met elkaar

Model Based Definition gaat om méér dan

zodat ze direct de informatie kunnen

een 3D model dat de 2D tekening

delen. Dikwĳls zĳn het de start-ups die

vervangt. “Je moet ook de methodiek van

hier voor de echte innovaties zorgen.

de opdrachtgever implementeren”, legt

“PTC heeft daarom OnShape gekocht om

hĳ uit. “Organisaties veranderen als het

zo’n connected platform te kunnen

3D model leidend wordt.” Dit geldt zowel

aan bod. De PLM vendors verkopen dit

bouwen”, zegt Jos Voskuil over deze

voor de uitbesteder als voor de

wel al, maar we zitten nog in de fase

ontwikkeling. Onlogisch vindt hĳ deze

toeleverancier. Inkoopafdelingen van

daarvoor.”

stap niet. Geen enkel groot bedrĳf gaat

OEM’ers die met MBD werken, baseren

een revolutionair concept invoeren als het

hun contracten vaak nog op tekeningen.

Te laat voor één standaard

product slechts een paar jaar oud is, net

De tekening is contract, niet het model.

Een van de struikelblokken voor kleinere

zoals het bedrĳf achter het product.

Hetzelfde geldt voor de maker van het

toeleveranciers is de uitwisselbaarheid

model: de detail engineering bepaalt de

van data tussen de verschillende

Komende 5 tot 10 jaar

specificaties en koppelt deze aan het

softwaresystemen. “MBD is leuk zolang je

Grote vliegtuigbouwers als Boeing en

model. Daaruit genereert de

met de software van één leverancier

Airbus werken al langer met MBD. Tier 1

toeleverancier eventueel zĳn tekeningen

werkt”, beaamt ook Jos Voskuil.

en 2 toeleveranciers moeten zich wel

als hĳ die nodig heeft. “Datatechnisch

“Informatiedelen in hun eigen dialect

aanpassen als ze willen blĳven

zĳn het model en de tekening één geheel

gaat goed, maar de officiële standaard

toeleveren. Dat machinebouwers als

in de connected omgeving. Engineering

kan niet met de verschillende pakketten

ASML er nu mee gaan werken, noemt hĳ

en manufacturing zĳn daarin gekoppeld.

communiceren.” Als je STEP files moet

logisch. Iedereen in de industrie keek

Dankzĳ dezelfde datasets maken we in

gebruiken om modellen in te lezen en te

naar elkaar, iemand moest het initiatief

manufacturing kortere stappen.” Zodra de

converteren, loop je risico dat data

nemen om de manier van werken te

relatie tussen engineering, manufacturing

verloren gaan. Zou het niet makkelĳker

veranderen. De complexiteit van de

en toeleveranciers connected worden,

zĳn als er één standaard dataformaat zou

machines van ASML heeft ervoor gezorgd

wordt een belangrĳke voorwaarde voor

komen? Jos Voskuil: “Voor een standaard

dat het ASML is die als eerste de stap zet.

Industrie 4.0 bereikt. Jos Voskuil: “We

voor PLM zĳn we te laat. De dominantie

“MBD werkt sneller en efficiënter voor het

zitten nu in de laatste fase van

van PTC, Siemens en Dassault is te groot

bĳhouden van wĳzigingen.” Andere

orkestratie. Daarna pas komen zaken

om nog tot een mechanische standaard

machinebouwers gaan volgen. Omdat

zoals Artificial Intelligence en algoritmen

te komen. Dat was het mooie aan de

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 28 -

Sustainability geeft impuls Jos Voskuil zegt dat het thema sustainability de komende jaren een extra impuls gaat geven aan de connected approach en het werken met platformen. Zeker wanneer de Europese Unie de plannen voor een digitaal productpaspoort verder uitrolt. Brussel wil dat we over vier jaar aan dit digitaal paspoort informatie over de milieubelasting koppelen. “Als je dat in de gecoördineerde manier van werken doet, is dat complex. Als je het in de connected aanpak doet, is het makkelĳker.” Als je de verschillende databases in de waardeketen aan elkaar koppelt, wordt het eenvoudiger deze gegevens te verzamelen en in het digitaal productpaspoort te plaatsen. Deze data zullen in eerste instantie gebruikt worden om te controleren of fabrikanten in orde zĳn met de regelgeving. In een tweede fase gaat men dan de data gebruiken om te zien of er geen duurzamere materialen gebruikt kunnen worden of hoe het proces duurzamer kan worden. De volgende stap, zo legt Jos Voskuil uit, is dat de EU product as a service gaat promoten, omdat in zo’n model de eigenaar gedurende de hele levensduur van het product verantwoordelĳk blĳft. Dus ook voor het afval, of repareerbaarheid. bouwindustrie waar Autodesk zo

“Deze duurzaamheidsrichtlĳnen gaan er

dominant was dat de IFC-format de basis

komen. En als we méér productie in Europa

voor de standaard is geworden. Nu zullen

willen houden, moeten we dit doen.”

de grote bedrĳven de neutrale STEP of ISO standaarden moeten definiëren.” bĳvoorbeeld al gekozen voor de MBD Twee werelden naast elkaar

aanpak en is naar het

Voorlopig blĳven twee werelden bestaan:

3DExperienceWorks platform van

aan de ene kant de groep bedrĳven die

Solidworks gegaan. In China wordt de

Mikrocentrum

op de traditionele manier blĳft werken -

nieuwe manier van werken nog sneller

MBD

met een 2D tekening - en aan de andere

omarmd, afgedwongen door de overheid.

Solutions

kant de groep die overstapt naar de

Moeilĳke materie voor het mkb-

Event

platformen. Jos Voskuil vindt dit niet

maakbedrĳf. Hoe moet je als kleinere

bezwaarlĳk. “Hou de legacy manier van

toeleverancier op deze ontwikkeling

Jos Voskuil is keynotespreker tĳdens

werken in stand, maar zorg dat de

reageren? “Als kleinere bedrĳven in de

het MBD Solutions Event op 23 juni in

nieuwe generatie zich bekwaamt in de

toekomst in hun value chain willen blĳven

Eindhoven, onderdeel van 3D

nieuwe manier van werken.” Zeker voor

werken, dan zullen ze zich de

Production Days (RapidPro, het MBD

de machinebouw waar producten een

vaardigheden eigen moeten maken die

Solutions Event, Virtual (R)evolution

heel lange levensduur hebben, gaat dit

horen bĳ een connected approach. Zo

en het Smart Maintenance Congres).

op.” Azië heeft op dit punt een voordeel

niet, dan lopen ze het risico dat hun

ten opzichte van Europa: ze hebben deze

bestaansrecht minder en minder wordt,

erfenis uit het 2D verleden niet. Een

tenzĳ er geen concurrentie is.”

machinebouwer als Doosan heeft

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 29 -

Future proof producten bedenken en maken Industrie 4.0 zal een enorme impuls krĳgen van de uitrol van 5G. De extreem lage responstĳd opent de deur naar nieuwe toepassingen in het aansturen en controleren van industriële processen. Dat verwacht Ingrid Van Voorde, Executive Director Nokia Bell Labs Belgium. “Voor de industrie is 5G een zegen.”

Advanced Engineering

Ingrid Van Voorde (Nokia Bell Labs) spreekt over 5G op Advanced Engineering

Ingrid Van Voorde leidt de Belgische

hebben.” Dat geldt niet alleen voor

vestiging van Nokia Bell Labs, de

energie, ook voor tal van andere

wereldwĳde onderzoeksorganisatie van

aspecten in de industrie. De snelle

Nokia die vĳftien onderzoekslaboratoria

datacommunicatie zal nieuwe

omvat. Tĳdens Advanced Engineering in

toepassingen van technologie mogelĳk

Antwerpen is zĳ een van de industriële

maken. Het Internet of Things leidt tot

hotshots die in de Inspiration Sessions de

nieuwe product-dienstencombinaties,

trends duiden die de industrie komende

zoals Koen Verhaert, CEO van Verhaert

jaren gaan veranderen.

Masters In Innovation tĳdens de beurs zal betogen. Hĳ is een van de andere top

Waarom verandert 5G de industrie?

CEO’s in de reeks Inspiration Sessions op

Dankzĳ 5G zal Industry 4.0 – de naam

Advanced Engineering. “De coronacrisis is

voor een trend van automatisering en

een accelerator voor innovatieve

gegevensuitwisseling die gebruikt wordt

productontwikkeling”, zegt hĳ.

bĳ industriële fabricagetechnieken – een

Dataverzameling en artificiële intelligentie

enorme boost kennen. De mogelĳkheid

worden belangrĳker. “Nieuwe producten

om miljarden apparaten te verbinden met

en bĳbehorende technologieën worden

elkaar, faciliteert namelĳk het Internet of

vandaag ontwikkeld om op het eind van

Things (IoT). Ingrid Van Voorde: “Als je

de rit een experience te creëren voor de

je gebruik kunt voorspellen op een zeer

user. Met enkel en alleen je interne

dynamische manier en die prognose

agenda volgen schiet je als bedrĳf niets

vervolgens kunt afstemmen op je groene

op. Komt daarbĳ dat de technologische

energie, kan dat een grote impact

complexiteit bĳ innovatietrajecten alleen maar toeneemt.” Verhaert presenteert op

Koen Verhaert: coronacrisis accelerator voor innovatieve productontwikkeling

Advanced Engineering een blueprint die het bedrĳf ontwikkeld heeft voor de omslag die bedrĳven moeten maken. Nicolas Deruytter, CEO van ML6, houdt een Inspiration Session over

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 30 -

maatschappelĳk verantwoord ondernemen. Experience Zones Innovatie kan niet meer wachten tot morgen, want dan is een ander je wellicht voor. Terecht pakt Advanced Engineering daarom in mei uit met de hele scope van de ontwikkeling van innovatieve producten: van de conceptfase in productontwikkeling, design, materiaalkeuze, prototyping tot en met high end elektronica en connectiviteit. En de stap naar productie. In het AI Hub vind je alles over Machine Learning en hoe kunstmatige intelligentie processen versnelt en robuuster maakt. In de Vlaio proeftuinen worden concrete resultaten van Industrie 4.0 projecten gedeeld en in de VR/AR Experience Zones ervaren bezoekers hoe VR en AR steeds breder in de industrie en ons leven inzetbaar worden. Tot slot zĳn er, naast de Inspiration Sessions, zeven In Depth Sessions over heel concrete technologische trends. Op donderdag 12

Een van de vier Experience Zones tĳdens Advanced Engineering is de VR/AR Experience Zone by XR Valley. Hier maak je live kennis met de mogelĳkheden die VR en AR bieden aan zowel productontwikkelaars, engineers als makers.

mei organiseert Flam3D de in-depth sessie Start to print: verhoog je

Kunstmatige Intelligentie in realtime procesbewaking metaalprintproces

competitiviteit met AM. De infosessie is gericht op alle bedrĳven en organisaties die geïnteresseerd zĳn om met 3D printen aan de slag te gaan. Er doen in totaliteit 120 exposanten mee aan Advanced Engineering in de vernieuwde Antwerp Expo. Daarvan komen er 91 uit België, 24 uit Nederland, 4 uit Duitsland en de rest uit Frankrĳk, Denemarken en Polen.

Zĳn de high speed camera’s snel genoeg om tĳdens het 3D printen het ontstaan van eventuele poriën te detecteren? En hoe groot moet de rekenkracht zĳn wil je de algoritmes de fouten laten herkennen? Twee cruciale vragen als het gaat om realtime procesbewaking tĳdens 3D metaalprinten. Tĳdens Advanced Engineering presenteert Dries Verhees van UGent resultaten van een onderzoeksproject naar procesbewaking. Hĳ doet dit in de reeks lezingen over de toepassing van Kunst‐ matige Intelligentie (AI) in de Vlaamse maakindustrie. Hoewel de nieuwste generatie camera’s snel is, is volgens de Gentse onderzoeker de rekenkracht de bottleneck op dit moment. Een tweede knelpunt in het bouwen van een gesloten regelkring voor AM is dat er niet altĳd een harde lĳn te trekken is tussen goed en

Advanced Engineering vindt op 11 en 12 mei plaats in Antwerp Expo. Registreren voor gratis toegang kan via de website.

fout. En dat wil deep learning wel graag. “Je moet dus aangeven waar AI op moet focussen”, zegt Dries Verhees. Je moet dus onherroepelĳk expertise over het AMproces inbrengen om tot een goed systeem te komen. Tot slot wĳst hĳ er nog op dat het belangrĳk is vooraf goed na te denken over wat je wilt weten. “Alle laserinstellingen controleren is overkill.” De presentatie over AI in 3D printen is op 11 mei ’s middags.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 31 -

Automatisch en toch super nauwkeurig

De tĳdswinst door met een scannende meettaster het product in de machineklem te meten, kan groot zĳn. Bovendien levert zo’n meting in kortere tĳd veel meer meetpunten op dan een tactiele taster. Gecombineerd met de Productivity+ software van Renishaw kan men zonder tussenkomst van een machine operator supernauwkeurig producten frezen. In de verspanende industrie begint deze meettechnologie voet aan de grond te krĳgen.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 32 -

Renishaw verhoogt efficiency met SPRINT OSP60 scannende meettaster

“Machinefabrieken kunnen met de

scannende meettaster OSP60. In de

OSP60 sneller meer meetdata

verspanende industrie begint men de

genereren dan met de traditionele

voordelen van deze taster in te zien. Deze

meettaster”, zegt Rob Reuter, Area

meettaster gaat de vrĳe vorm die men wil

Sales Manager bĳ Renishaw

meten langs en verzamelt zo in korte tĳd

Benelux. Bovenal: het compenseert

alle punten, een veelvoud van wat men

het tekort aan vakmensen.

met een tactiele meting haalt. Met name voor vrĳe vormvlakken, zoals de

Makino demonstreerde onlangs hoe je

turbinebladen, levert dit in minder tĳd

met de huidige meettechnologie

een nauwkeurige meting op. Renishaw

onbemand supernauwkeurige matrĳzen

heeft onder andere voor het meten van

freest. In dit geval zelfs een additief

toolkits en cycles speciale meetpakketten

geproduceerde matrĳs, met een

(onder andere blade, freeform en

volumetrische nauwkeurigheid van 8 µm.

machine health check) ontwikkeld die

De machinebouwer gebruikte hiervoor de

men gebruikt binnen Productivity+. Rob

OSP60 SPRINT-taster van Renishaw in

Reuter ziet voor de scannende meettaster

combinatie met het Productivity+

een brede toepasbaarheid voor de

platform. Dit platform kan men het beste

Benelux. In combinatie met de software

vergelĳken met Inspection+ van

kan men het frezen van zeer

Renishaw met als belangrĳkste verschil

nauwkeurige producten vergaand

dat je het meetprogramma offline

automatiseren. Na de voorbewerking

programmeert en niet langer aan de

wordt het product in de machine

machine. “Voor de traditionele

nagemeten met de OSP60 taster. De

meettasters laad je Inspection+ in de

software schrĳft dan automatisch het

machineprogrammering en je

nieuwe programma in de CNC-besturing

programmeert de meetcyclus aan de

voor de nauwkeurige nabewerking.

machine of met behulp van de on-

Renishaw levert deze combinatie vaak via

machine app Set & Inspect. Met het

de machinefabrikanten die dit bĳ een

nieuwe platform programmeer je de

nieuwe machine integreren. Een

scannende meettaster (OSP60) offline”,

installatie achteraf is ook mogelĳk, aldus

zo legt Rob Reuter het verschil tussen de

Rob Reuter.

twee pakketten uit. Het offline programmeren van meetcycli wordt meer

Betere procesbeheersing

en meer meegenomen door de CAM-

Renishaw ontwikkelt deze oplossingen om

ontwikkelaars omdat de programmeurs

de procesbeheersing in het onbemande

dit graag met hun freesprogramma

proces te verbeteren. “De eindcontrole

tegelĳkertĳd willen programmeren.

zal meestal nog nodig zĳn omdat de eindklant een meetrapport vereist”, zegt

Scannende meettaster

Rob Reuter. “OSP60 en Productivity+

Productivity+ is geschikt voor de

vervangen de tussentĳdse meting op de

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 33 -

Door de koppeling met de Reporter app kan men ‘live’ de meetgegevens genereren voor een meetrapport.

machine die nu vaak handmatig gebeurt, al dan niet met een kaliber.”

Tussenoplossing

De meetgegevens kunnen direct gebruikt worden om de besturing van de machine tĳdens het proces bĳ te sturen. Met deze gegevens kan men het proces stabieler maken en de maatvoering voorspelbaarder. Een andere functie in de software, is om met de Machine Healthcheck Cycle de toestand van de machine te meten voordat een kritische bewerking start. Rob Reuter: “Meten op de machine is net zo nauwkeurig als de machine is. Als je de afwĳking kent, wordt het productieproces gecorrigeerd.” Met een ĳkkogel vast op het bed kan men in enkele minuten de nauwkeurigheid van de machine-assen controleren en vergelĳken met de uitgangssituatie. In feite is dit de kalibratie van de CNCmachine. “Die kun je doen voordat een nieuw product op de machine gaat, of om de zoveel producten of productie-

Meten op de machine is net zo nauwkeurig als de machine is. Je corrigeert voor de afwĳking

uren”, schetst Rob Reuter enkele mogelĳke scenario’s. “Het belangrĳkste doel van deze stappen is het proces beheersbaar houden en het percentage afkeur minimaal houden. Nu handjes ontbreken, moeten we meer onbemand produceren. Je ziet steeds meer

Offline de meetcyclus programmeren of dit aan de machine doen? Renishaw heeft ook nog een tussenoplossing, eigenlĳk bedoeld voor operators die het programmeren aan de machine te omslachtig, lastig vinden of niet over de CAM-software beschikken. Met Set and Inspect kan men - aan de machine - via iconen eenvoudig een meetprogramma programmeren, zonder dat men direct veel ervaring met ISO-programmeren nodig heeft. Set and Inspect is een schil bovenop Inspection+. Men geeft de te meten waarden op in de app die op een Windows gestuurde PC of tablet draait en stuurt die door naar de machine‐ besturing. De software genereert automatisch meetmacro’s die men daarna in het NC-programma kan plakken. Een van de voordelen is dat men minder hoeft in te geven, waardoor de foutkans kleiner wordt. Door de koppeling met de Reporter app van Renishaw kan men ‘live’ de gegenereerde meetgegevens zien of een .csv file genereren voor een overzichtelĳk rapport.

automatisering rond de machine, dan moet je het proces onder controle houden.”

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 34 -

Nieuwe technologie als probleemoplosser Aanpak van Teqnow om mkb-metaal te interesseren voor nieuwe technologie werkt Teqnow heeft het 1.000ste

de achterban van de Metaalunie kĳken.

bĳdragen deze problemen op te lossen?

metaalbedrĳf lid gemaakt. Dat is

“Onze achterban telt gemiddeld bedrĳven

Waar liggen kansen voor het metaal-

bĳna twee jaar eerder dan waarop

met tien tot twaalf fte’s. Er zitten ook

mkb? En hoe helpt nieuwe technologie

Koninklĳke Metaalunie had

grotere bedrĳven tussen; dus eveneens

kansen te pakken?” Want hoe mooi

gerekend. Een teken dat de aanpak

enorm veel bedrĳven met minder dan

technologie kan zĳn, de technologie mag

om het kleine mkb-bedrĳf te

tien medewerkers. De directeur van die

nooit leidend zĳn, vindt de Teqnow

interesseren voor digitalisering

bedrĳven heeft alle petten op. Alles komt

adviseur. “Dat is de bedrĳfseconomische

werkt, zegt Teqnow adviseur Jo van

op hem neer: zowel de dingen die

situatie. Die is leidend.” Het duizendste

de Put. Deze metaalbedrĳven staan

vandaag moeten gebeuren alsook de

lidbedrĳf Bruine de Bruin in Aalsmeer,

open voor nieuwe technologieën als

lange(re) termĳn activiteiten. Ze hebben

fabrikant van waterzuiveringssystemen

je die presenteert als mogelĳke

vaak geen of weinig tĳd om te besteden

voor onder meer galvanobedrĳven, heeft

oplossing voor hun dagdagelĳkse

aan kennis over nieuwe mogelĳkheden

zich bĳ Teqnow aangesloten omdat de

problemen.

dankzĳ digitalisering. De noodzaak wordt

controller op zoek was naar kennis op het

wel gevoeld, maar voor de iets langere

vlak van kostenstructuur. Een typisch

termĳn.”

voorbeeld hoe een bedrĳfseconomische

Duizend mkb-metaalbedrĳven die zich sinds de start, ruim zes jaar geleden,

vraag aanleiding is om met nieuwe

hebben aangesloten bĳ Teqnow. Deze

Alledaagse problemen

technologie aan de slag te gaan. En dat

afdeling van Koninklĳke Metaalunie

Precies hierom heeft Teqnow vanaf de

gebeurt vaak.

verdeelt kennis over nieuwe technologie.

start voor een andere insteek gekozen

Zĳn 1.000 leden veel of weinig?

dan andere initiatieven om smart industry

Oplossingen

Koninklĳke Metaalunie vertegenwoordigt

mogelĳkheden tastbaar te maken voor de

Een onderwerp als robotisering kun je

immers meer dan 14.000

Nederlandse industrie. Je moet niet de

goed presenteren als een mogelĳke

metaalbedrĳven. Voor hen is Teqnow

techniek om de techniek promoten. Jo

oplossing voor het gebrek aan

bedoeld. Om het aantal van duizend

van de Put: “Wĳ kĳken vanuit een ander

vakmensen, geeft Jo van de Put als

leden in het juiste perspectief te plaatsen,

perspectief. Waar heeft de ondernemer

voorbeeld. “Bedrĳven komen moeilĳk aan

moet je volgens Jo van de Put goed naar

buikpĳn van? En hoe kan technologie

goede vakmensen. Wĳ laten zien hoe je technologie inzet om dit op te lossen. Dat triggert de ondernemer, want dan zit je middenin hun interessegebied.” Model Based Definition is net zo’n onderwerp. Met deze terminologie in de titel krĳg je ondernemers waarschĳnlĳk niet enthousiast voor een webinar. Wel als je MBD presenteert als een mogelĳke oplossing voor het tekort aan programmeurs, een echt pĳnpunt in veel

Koninklĳke Metaalunievoorzitter Fried Kaanen overhandigt de taart aan Ardi Schrama en Marjo Puttock, directeuren van Bruine de Bruin, het 1.000ste lid van Teqnow.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 35 -

Waar heeft de ondernemer buikpĳn van? Laat dan zien hoe nieuwe technologie kan bĳdragen deze problemen op te lossen. Dan trigger je de ondernemer

maakbedrĳven. Soms wordt een

vier keer méér materiaal dan nodig is

onderwerp opgepakt waarvoor men vooral

omwille van de veiligheid. Onzekerheden

awareness wil creëren, bĳvoorbeeld

kunnen ook verminderd worden door

Kunstmatige Intelligentie. Daarover is er

bĳvoorbeeld FEM-analyses uit te voeren.

een publicatie geschreven, net als over

Hierdoor kunnen veiligheidsfactoren

MBD, waarin de angst voor het onderwerp

worden verminderd en is voor hetzelfde

wordt weggenomen door met praktische

product vaak veel minder materiaal en

voorbeelden te laten zien dat veel

energie nodig. Door producten net iets

metaalbedrĳven Kunstmatige Intelligentie

anders vorm te geven of door het

al gebruiken zonder dat ze het beseffen.

toepassen van andere productietechnieken

“Neem de spellingcontrole in de

kan hetzelfde product met veel minder

tekstverwerker. Ook dat is Kunstmatige

materiaal worden geproduceerd.

Intelligentie”, zegt Jo van de Put.

Dat bespaart direct materiaal én energie. En bedrĳven kunnen het morgen al

Veranderende interesses

toepassen.” Een voorbeeld is het

In de loop van de jaren is de interesse

lasersnĳden. Door naar gedeelde snĳlĳnen

veranderd. Robotiseren is een thema dat

te streven, bespaart men snĳtĳd op de

eigenlĳk vanaf het begin actueel is

machine en vermindert men het

geweest. 3D printen was in de begintĳd

metaalafval.

van Teqnow in trek; nu niet meer. “3D printen is teveel gehypet, nu is de

Corona zorgt voor doorbraak

aandacht weggezakt”, zegt de adviseur.

Corona heeft voor veel organisatoren van

Digitalisering en papierloos werken zĳn

congressen en seminars een negatieve

onderwerpen die als een rode draad door

impact gehad. Bĳ Teqnow heeft het juist

veel activiteiten van Teqnow heen lopen.

voor een versnelling gezorgd.

Twee onderwerpen die aan interesse

Noodgedwongen moest in de begintĳd

winnen, zĳn circulariteit en de

worden overgeschakeld op online webinars

energietransitie. Ook deze thema’s worden

en dat heeft Teqnow geen windeieren

benaderd vanuit de praktĳk van alle dag in

gelegd, aldus de adviseur. “Dat heeft

de industrie en er wordt een link gelegd

Teqnow laagdrempeliger gemaakt. We zien

naar nieuwe technologie. Jo van de Put:

dat we nu veel meer mensen uit de

“Bĳna elk technisch product bevat drie tot

gebieden verder weg van Nieuwegein

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 36 -

MBD boek voor maakbedrĳven Teqnow onderzocht de gevolgen, de voordelen en soms ook de nadelen die de invoering van MBD heeft voor toeleveranciers. In de brochure wordt ingegaan op vragen als wat is MBD?, welke voor- en nadelen heeft het?, hoever staat het in de praktĳk en wanneer moet ik met mĳn bedrĳf overstappen? De informatie over MBD, de uitleg van waar PMI en Model Based Enterprise voor staan. De conclusies en waarom het zinvol is mee te gaan in deze ontwikkeling, kun je vinden in de digitale brochure die via de website van Teqnow, het technologieplatform van Koninklĳke Metaalunie, te downloaden valt. bereiken.” Men volgt eerder een webinar

verwacht. Deze mĳlpaal is dus bĳna twee

van 1 á 1,5 uur, dan dat men in de auto

jaar eerder bereikt. Jo van de Put is er zelf

stapt om anderhalf uur te rĳden voor een

positief door verrast. “Ik had het potentieel

fysieke bĳeenkomst. Gemiddeld trekken de

op maximaal 1000 deelnemers geschat.”

webinars meer dan 30 deelnemers,

Ondertussen melden zich wekelĳks vĳf tot

Teqnow ziet ook dat gemiddeld 1,5

tien nieuwe bedrĳven die lid willen worden.

medewerker per bedrĳf deelnemen. Op

De belangstelling voor nieuwe technologie

een gemiddelde bedrĳfsgrootte van tien fte

blĳft dus groot. Bĳ Teqnow wordt constant

is dat veel. “Dat betekent dat het

nagedacht over hoe de ondersteuning het

onderwerp niet snel zal wegzakken. Als een

beste aansluit bĳ de behoefte van de

tweede persoon in een bedrĳf betrokken

achterban. Nu de coronabeperkingen zĳn

raakt, is de kans dat ze samen gaan

opgeheven, wordt opnieuw gekeken naar

discussiëren en nadenken groter.” Naast

het hervatten van het organiseren van

webinars heeft Teqnow zich in de

bĳvoorbeeld masterclasses. Er staan

coronaperiode ook gericht op het opzetten

ondertussen ook basiscursussen op de

van weblogs (Teqnow Teqlogs). Een Teqlog

agenda om een verdieping aan te kunnen

is een kort filmpje dat een bepaald

brengen. Digitalisering blĳft de rode draad

specifiek onderwerp binnen 10 minuten

die door alle onderwerpen loopt. Jo van de

uitlegt. Hierbĳ gaat het om het

Put: “Want digitalisering is het fundament

laagdrempeling aanbieden van kennis die

voor veel andere zaken.” Maar bovenal

voor een groot deel van de achterban

blĳft gelden: de technologie moet zinvol

relevant is. Kennis over materialen,

zĳn.

productietechnieken en bedrĳfskundige onderwerpen (in samenhang met moderne digitale technieken) wordt zo aangeboden, dat iedereen op zĳn of haar tĳd er kennis van kan nemen. Deze Teqlogs zĳn inmiddels in totaal meer dan 3.000 keer bekeken. Verdieping In de plannen van Teqnow werd het duizendste lid pas ergens eind 2023

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 37 -

Ter Hoek Vonkerosie ontdekt Here is the space to add description of the image you place de voordelen én de snelheid above lorem ipsum space te si nosam, siti. van Beĳing Jingdiao

Compleet andere mindset De Chinese industrie ontdoet zich in hoog tempo van het Action imago. In een groeiend aantal sectoren worden Chinese producten een geduchte concurrent voor hoogwaardige Westerse producten. Ook in de werktuigmachinebouw tekent zich deze ontwikkeling af. Beĳing Jingdiao is één van de Chinese machinebouwers die de West-Europese en Japanse concurrentie naar de kroon steekt. Na de Verenigde Staten probeert het met hoogwaardige CNC-bewerkingscentra nu voet aan de grond te krĳgen in Europa.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 38 -

Precisieverspaner Ter Hoek Vonkerosie

Precisie verspaning

heeft altĳd opengestaan voor nieuwe technologie, Gerrit ter Hoek en zĳn team

Jingdiao levert geen machine, maar een compleet freesconcept. Dat maakt qua nauwkeurigheid het verschil

Elzo Meulman bĳ het Beĳing Jingdiao 3assig bewerkingscentrum HGU600T.

hebben het draad- en zinkvonken enkele jaren geleden al uitgebreid met

een stalen gereedschap, net als een

microlaser snĳden (Laser Microjet,

spuitgietmatrĳs”, legt Gerrit ter Hoek uit.

waarbĳ de laserstraal door een waterzuil

Dat is typisch freeswerk, wel heel

gaat). Zes jaar geleden heeft hĳ

nauwkeurig, zeker als het om pasgaten

geïnvesteerd in PECM (Precision Electro

gaat. Om doorlooptĳd te winnen, wil hĳ

Chemical Machining), de technologie van

die in eigen huis gaan maken. Gerrit,

PemTec om met een gereedschap en een

tegenwoordig technisch directeur, en

elektrische lading seriematig precisie

zoon Willem Jan, algemeen directeur,

delen te maken, zonder

hebben hiervoor een 3-assig precisie

warmteoverdracht naar het werkstuk.

bewerkingscentrum van de Chinese

Deze PECM technologie is nu aanleiding

fabrikant Beĳing Jingdiao gekocht. De

om te investeren in CNC-freesmachines.

eerste machine van het Chinese merk in

“De high end electrodes maken we zelf

de Benelux; een van de eerste zelfs in

op onze machines. Maar deze zitten in

West-Europa.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 39 -

Elzo Meulman kan via SurfMill aangeven dat de machine elke afwĳking op het contour van het gereedschap mee moet nemen in het freesproces. Dit wordt door de machine automatisch in proces gedaan, indien gewenst zelfs per graad. postprocessor het programma met het gemeten contour van het Chinees precisie bewerkingscentrum

gereedschap. SurfMill weet immers exact welk snĳpunt op welke

Bĳzonder aan de machines van Beĳing Jingdiao is dat er een eigen CNC-besturing/processor op zit én de machine geleverd wordt met het eigen SurfMill CAM-programma, inclusief de postprocessor. Elzo Meulman, gereedschapmaker bĳ Ter Hoek Vonkerosie, geeft toe de eerste dagen na het ondertekenen van het arbeidscontract bĳ het Rĳssense precisiebedrĳf wel eens getwĳfeld te hebben vanwege de Chinese machine. “Waar ben ik aan begonnen, dacht ik”, lacht hĳ. “De unieke kans om hier eigen verantwoordelĳkheid te nemen voor m’n eigen werk kon ik echter niet afslaan.” Inmiddels zĳn hĳ en Gerrit ter Hoek

positie het materiaal in gaat. Dit is een wezenlĳk verschil met andere CNC-machines, waarbĳ de offset ofwel in de lengterichting wordt bepaald, de diameter of de radius. “Andere machines werken met een gemiddelde van de meting, maar de radius is nooit gemiddeld”, zegt Elzo. Jingdiao minimaliseert hiermee de invloed van gereedschapslĳtage op de nauwkeurigheid van de bewerking. Gerrit ter Hoek vat het zo samen: “Jingdiao levert geen machine, maar een compleet freesconcept. Dat maakt qua nauwkeurigheid het verschil. De fabrikant zit echt in het topsegment van de CNC-machines.”

overtuigd van de nauwkeurigheid, de stabiliteit én het bedieningsgemak van de Chinese machine. Elzo: “Ik had niet veel ervaring met CAM-programmeren. SurfMill is heel intuïtief te bedienen. Na amper een uur trainen programmeerde ik al de eerste lĳnen. En je merkt dat de post en de machine zo goed op elkaar zĳn afgestemd, dat je echt niet met een ander CAMprogramma wilt programmeren. Als de simulatie, die geïntegreerd is in de CAM goed is, durf ik het programma naar de machine te sturen en te gaan frezen.”

In de machine meten en corrigeren Qua geometrie zĳn de onderdelen die Elzo Meulman voor de PECM-gereedschappen freest niet altĳd super complex. De nauwkeurigheid en dan met name van pasgaten is wel extreem. Voor Gerrit ter Hoek is dat een van de redenen geweest voor de machine van Jingdiao te kiezen. Op een lengte van 600 mm positioneert de machine op 2 µm nauwkeurig. Een feature die bĳdraagt aan de hoge nauwkeurigheid is In-Machine Measurement & Intelligent Modification (IMIM). Tĳdens deze

Hoge nauwkeurigheden

door Jingdiao ontwikkelde meetcyclus meet de machine met een

De Chinese machinebouwer is van huis uit een CAMontwikkelaar die later zelf machines is gaan bouwen om het maximale - vooral nauwkeurigheid - uit SurfMill te kunnen halen. Elzo Meulman loopt naar de machine en start de speciale gereedschapmeetcyclus op de machine op. Een 9-snĳder van MH Ford in een krimphouder van MST wordt in de machine gemeten met een Blum laser meetsysteem. Per graad wordt de radius gemeten. Elzo Meulman kan vooraf in het CAMprogramma het gewenste freespunt aangeven, en de machine corrigeert via de op de achtergrond in de besturing zĳnde

Renishaw-taster in de opspanning het product, vergelĳkt de data met het CAD-model en de gewenste maatvoering en tolerantie en corrigeert automatisch het NC-programma voor de laatste nabewerking. Gerrit ter Hoek: “We hebben het getest en het product nagemeten op onze Mitutoyo CMM. Dat leverde exact dezelfde waarde op. Het product komt dus goed van de machine af.” Deze meetcyclus kan men ook gebruiken om het product in de opspanning te meten en alle data samen te vatten in een meetrapport. De precisie verspaner verwacht dat meten op de machine de toekomst wordt omdat de Jingdiao machine

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 40 -

Voorbeeld van een automatisch gegenereerd meetrapport van het werkstuk op de machine.

zo stabiel is.

Stabiele constructie

Binnen vĳf weken interface 3R robot Gerrit ter Hoek is nooit bang geweest zĳn nek uit te steken.

Het 3-assige bewerkingscentrum dat Beĳing Jingdiao bouwt,

Maar als eerste in de Benelux een machine van een Chinese

onderscheidt zich onder andere in de stabiliteit. De machine

fabrikant kopen die hier volstrekt onbekend is, lĳkt toch een

heeft een portaalbouwwĳze. De Chinese fabrikant gebruikt

beslissing van een andere orde. Of niet? “We steken samen met

Duitse geleidingen maar past deze zelf aan om ze stabieler

Mark Camps, de leverancier, onze nek uit omdat we vertrouwen

aan het frame te bevestigen. In de X-as worden drie

in de fabrikant hebben”, antwoordt hĳ op deze vraag. De relatie

geleidingen toegepast. Beĳing Jingdiao monteert de

tussen beiden bestaat al vele jaren. De ervaringen in de eerste

geleidingen aan de portaal. Door deze constructie blĳven de

maanden hebben het vertrouwen bevestigd. Toen Ter Hoek

geleidingsvoeten en dus de freeskop, altĳd in dezelfde

Vonkerosie afgelopen zomer onverwacht een System 3R

afstand tot de geleidingen. Dit gaat weliswaar ten koste van

Workpartner 1+ robotcel aan het bewerkingscentrum wilde

bewegingsruimte in de Z-richting, maar komt de stabiliteit

koppelen, wisten de engineers in China binnen vĳf weken een

ten goede. Deze stabiliteit zorgt onder andere voor extreem

oplossing te bedenken die het team van Machinno, Machining

hoge oppervlaktekwaliteiten die Elzo Meulman op de

Innovations, samen met een Chinese applicatie-engineer die

machine freest. “De machine is

tĳdelĳk in Nederland was, vervolgens heeft ingebouwd. Met één

niet minder geschikt voor het

druk op de knop ontkoppelt Elzo Meulman de CNC-machine van

voorfrezen, je moet dan een

de robotcel. Normaal moet je als je een robotcel uitzet een

andere strategie kiezen. Maar

dummy stekker in de interface steken, anders kan de

precisie en hardfrezen gaat echt

vonkmachine die aan de andere kant van de robot staat, niet

heel goed.” Hĳ gebruikt daarvoor

werken. Met één knopdruk zet hĳ nu de PLC voor de

onder andere een 9 snĳder van

robotinterface online of offline. De PLC vormt in feite een

MH Ford, die geleverd wordt door

virtueel hekwerk. Gerrit: “De gevestigde merken zeggen zelf dat

plaatsgenoot Magistor, in de MST

zĳ hier minstens zeven maanden mee bezig zouden zĳn.

krimphouders geleverd door

Jingdiao doet het in vĳf weken.” Elzo Meulman weet wel

Machinno. Aan de andere kant

waardoor dit kan. “Ze hebben een totaal andere mindset dan wĳ

freest hĳ ook met een frees van

in West-Europa.”

0,3 mm doorsnede, 1,8 mm hoog. “Dat is 6,3 maal D, extreem.” In SurfMill programmeert hĳ freesbanen tot 0.1 µm voor de hoogste oppervlaktenauwkeurigheid.

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 41 -

China wil niet alleen nummer 1 zĳn in aantallen

China heeft vorig jaar méér werktuigmachines dan welk

in het lopende vĳfjarenplan. Bovendien heeft China het heft in

ander land in de wereld ook geproduceerd. Deze

handen genomen in het voor besturingstechnologie

nummer 1 positie moet je volgens de VDW echter

verantwoordelĳke gremium binnen ISO. Allemaal redenen

relativeren, omdat in de cĳfers grote aantallen

genoeg voor de VDW om in het jaarverslag een signaal af te

eenvoudige machines zitten. Maar, zo klonk het in

geven aan de Westerse besturingsproducenten dat dit wel eens

februari tĳdens de jaarlĳkse persconferentie van de

kan leiden tot hetzelfde dat bĳvoorbeeld iBM is overkomen bĳ

Duitse machinebouwers: China ambieert méér.

de opkomst van de PC met Windows. Daarom wordt momenteel in de werkgroep Besturings- en Systeemtechniek van het VDW-

“De Chinese machinebouw industrie ontwikkelt zich verder en

Forschungsinstitut gepraat over een toekomstbestendige

verlaat het onderste segment van de markt. Enkele bedrĳven

architectuur voor de CNC besturing.

presenteren zich nadrukkelĳker in de markt”, aldus Wilfried Schäfer, directeur van de VDW. Ze moeten nog een inhaalslag maken om door te dringen tot de topsegmenten. Besturingstechnologie Tegelĳkertĳd wĳst de VDW in het jaarverslag op de ontwikkelingen op het vlak van CNC-besturing die momenteel in China plaatsvinden. De wereldwĳd gebruikte architectuur voor de CNC-besturingen is alweer 40 jaar oud. De bewegingen van assen in machines uit de jaren 80 werden met dezelfde taal geprogrammeerd als die van machines uit 2022. De huidige omstandigheden zĳn echter complexer dan ooit: voor het programmeren van de HMI kan men tegenwoordig teruggrĳpen op Windows. De NC wordt in een andere code geprogrammeerd dan de PLC. Momenteel worden in China zeer hoogwaardige machinebesturingen ontwikkeld. Dit wordt met veel staatssteun gesubsidieerd en is verankerd

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 42 -

CSS reduceert stortkosten emulsie IKTECH introduceert lage temperatuur scheiding water en emulsie De aandacht voor duurzaamheid

wordt via een nano keramisch membraam

wint terrein in de verspaning. Het

naar een tank afgevoerd. Het water is net

gebruik van koelsmeermiddelen is

zo schoon als leidingwater. Je mag dat

een van de factoren die invloed

lozen op de riolering of gebruiken voor

hebben op de ecologische footprint

een nieuw koelsmeerbad of eventueel

van de verspaning. Tegelĳkertĳd

opwaarderen tot demiwater. Wat

leiden hogere reinheids- en

overblĳft om af te voeren als afval, is een

nauwkeurigheidseisen ertoe dat

kleine hoeveelheid zwarte drap. In

koelsmeerbaden vaker gewisseld

principe reduceert het systeem de

moeten worden. Iktech brengt dit

hoeveelheid afval tot de oorspronkelĳke

jaar een Coolant Separation System

concentratie van de emulsie. In de

op de markt dat emulsie en olie

praktĳk betekent dit dat gemiddeld van

zodanig scheidt van water bĳ lage

elke 1.000 liter koelsmeermiddel dat

energie, dat de hoeveelheid afval die

verwerkt wordt, minder dan 100 liter

je nog moet afvoeren als chemisch

emulsie afgevoerd moet worden. Voor

afval, beperkt wordt.

milieubewuste bedrĳven of verspaners die circulair willen werken, is dit een oplossing die tevens direct kosten

IKTECH heeft zich tot nog toe met de

bespaart. Afhankelĳk van de kosten om

De schematische weergave van het

merknaam IK gericht op rook- en

afval extern te laten verwerken, kunnen

scheiden van water en olieconcentraat

nevelafzuiging en systemen om lekolie uit

deze met het CSS met een factor 7

met het nieuwe CSS systeem van

de emulsie te verwĳderen, zodat deze

gereduceerd worden.

IKTECH.

langere tĳd stabiel blĳft. Binnenkort wordt het Coolant Separation System

Compact

(CSS) aan het portfolio toegevoegd ook

Het systeem leent zich met name voor

wel Evaporator Solutions genoemd.

bedrĳven met veel emulsiereservoirs of een centraal systeem voor

Verdampen bĳ 33 graden

koelsmeermiddelen, omdat daarin

In een opslagtank van maximaal 1.000

meestal grotere hoeveelheden zitten. Het

liter worden eerst de verontreinigingen

grootste systeem kan 1.000 liter per dag

uit het koelsmeerbad gefilterd. Vaste

verwerken, het kleinste 200. Het CSS zal

verontreinigingen en een deel van de olie

vooral ingezet worden op momenten dat

wordt in deze eerste stap al uit de

een machine leeg getrokken wordt voor

vloeistof gehaald. Vervolgens gaat de

reiniging en het vervangen van het hele

vloeistof naar een lage temperatuur

koelsmeerbad. Nu we meer naar circulair

verdampingsunit. Doordat de vloeistof

grondstoffengebruik toe willen, zouden

onder vacuüm wordt gebracht, daalt de

bedrĳven die op een industrieterrein

verdampingstemperatuur naar 33 graden

zitten ook kunnen overwegen gezamenlĳk

C. Hierdoor verbruikt de CSS weinig

één systeem te kopen. Het systeem is

energie. In deze stap wordt het water

namelĳk makkelĳk te verplaatsen.

IKTECH

gescheiden van olie of emulsie. Het water

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 43 -

Precisie reiniging vergt holistische aanpak inclusief aandacht voor interactie van bewerkingsstoffen

Cleanliness begint vooraan in de keten CLEAN EVENT 2022

High precision cleaning vereist dat je de verbinding legt tussen alle producten die in de bewerkingsstappen worden ingezet

Van een ondergeschoven kindje in de metaalbewerking is cleanliness een thema geworden dat in menig bedrĳf hoog op de agenda staat. Niet alleen bĳ toeleveranciers aan de halfgeleiderindustrie; in toenemende mate ook in andere sectoren. Dit vergt steeds meer een procesmatige aanpak door de hele keten. Tĳd voor normering?

richtlĳn 12 Product Cleanliness gepresenteerd. Deze richtlĳn is samen met OEM-bedrĳven opgesteld, met als doel de eisen aan productreinheid te definiëren en het taalgebruik te harmoniseren. Het eerste exemplaar van de richtlĳn werd tĳdens het symposium uitgereikt aan professor Vadim Banine, Senior Director Defectivity bĳ ASML en tegelĳkertĳd hoogleraar aan de TUe. Koos Agricola, projectmanager VCCN Richtlĳn 12, merkte daarbĳ op dat voor het realiseren van een bepaalde mate van

Eind vorig jaar heeft de VCCN (Vereniging

reinheid de gehele productieketen moet

Contamination Control Nederland) op

worden betrokken. Het meten en

Brainport Industries Campus de VCCN-

registreren van oppervlaktereinheid is

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 44 -

Wil men een reproduceerbaar proces, dan moet men het hele proces goed monitoren nodig om te begrĳpen aan welke

reinheid door het hele proces heen

De reinigingsstraat van Borer in

knoppen je moet draaien om het

aandacht krĳgt.” Want als je aan het

Zwitserland.

gewenste resultaat te halen.

begin van het productieproces de

Reinigingsprocessen zĳn nodig, maar ook

verkeerde beslissingen neemt,

één zin: reinigen is voor een belangrĳk

die hebben effect op het oppervlak.

bĳvoorbeeld stukken in een robotcel laat

deel chemie. En dan moet je niet denken

Precies zo denken ook de cleanliness

opdrogen of niet de juiste

dat met de juiste reinigingsvloeistof alle

specialisten van ASML en Thermo Fischer.

koelsmeermiddelen gebruikt, creëer je

vervuilingen uit de voorbewerkingen van

In de hele productieketen zal rekening

problemen die je later niet meer kunt

het werkstuk worden afgehaald. Nee, het

moeten worden gehouden met de

oplossen. “Als je het aan het begin

gaat om de interactie van de

reinheid: van het ontwerp tot de

verprutst, krĳg je de vlek niet meer weg.”

reinigingsvloeistoffen met bestanddelen

kwalificatie en van de fabricage van

De hogere eisen gaan voor veranderingen

van andere chemische producten

afzonderlĳke onderdelen tot de

in de toeleverketens zorgen, verwacht

waarmee het werkstuk in aanraking

assemblage van een module. “We zien de

Hein Verschuuren. Tier 2, 3 en 4

komt. Dit heeft allemaal effect op

olifant maar we zĳn bang voor de

toeleveranciers zullen vaker pre-reiniging

uiteindelĳke technische reinheid die

mieren”, zo verwoordde Cleanliness

moeten gaan doen. “Dat levert een meer

gehaald kan worden. “Bedrĳven zĳn

Expert Dirk Trienekens van ASML het

uniforme ingangsreinheid bĳ de Tier 1

gewend eerst de reinigingsstraat te

tĳdens Clean 2020. De technologie van

toeleverancier op.”

kopen en de chemie komt dan vanzelf

ASML gaat zover dat verontreinigingen

wel”, zegt Bergshoef. Maar het gaat om

1000 keer kleiner dan tot nog toe een

Reinigen is chemie

de holistische visie op het hele proces.

probleem gaan worden.

Het Zwitserse Borer Chemie AG heeft

“Daarom helpt Borer mee aan de

recent meer dan 12 miljoen Zwitserse

voorkant de juiste selectie te maken om

Elke processtap

Franken geïnvesteerd in een Test- en

aan het einde van de lĳn een uniforme

“Je zult vanaf het begin rekening moeten

Trainingscentrum voor precisiereiniging.

output te krĳgen Extra aandacht voor

houden met de reinheidseisen, zowel in

Borer ontwikkelt hier voor klanten het

elke verontreiniging is de oplossing. Wil

het productontwerp alsook in de

optimale reinigingsproces. De Benelux-

men een reproduceerbaar proces, dan

productiestappen”, zegt Hein

partner van de Zwitsers is het Zeeuwse

moet men het hele proces goed

Verschuuren, directeur van Unicorn

FenS, in de metaalindustrie een relatieve

monitoren.”

Industrial Cleaning Solutions. High

nieuwkomer. De leverancier uit Goes

precision cleaning is geen beslissende

heeft intensief met Borer samengewerkt

Compromis

eindstap in het maakproces, maar het

om expertise op het vlak van

Dit betekent in de productie dat geen

resultaat van een heleboel

precisiereiniging op te bouwen. Ralph

enkele stap meer vanzelfsprekend is.

tussenstappen. “Iedereen raakt ervan

Bergshoef, manager bĳ FenS, vat de

High precision cleaning, zo merkt Hein

doordrongen dat het cruciaal wordt dat

noodzaak van deze expertise samen in

Verschuuren op, vereist dat je de

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 45 -

nog toe weinig focus hadden op reiniging, hooguit als laatste stap. Alleen al het laten liggen van werkstukken in een robotcel, totdat de volgende ochtend de ploeg komt om de cel leeg te maken, kan funest zĳn. De ingedroogde koelsmeeremulsie kan tot vlekken leiden die men niet meer kan verwĳderen. “Zeker voor bedrĳven die een deel van hun productie bĳ derden onderbrengen, die onbemand werken, is indrogen een uitdaging”, aldus Ralph Bershoef. Hĳ gaat ervan uit dat bedrĳven hun procedures op een kwaliteitsgerichte manier zullen moeten aanpassen. Dit heeft te maken met gevolggebreken zoals vlekken. Niet alleen het reinigingsproces moet worden aangepast, maar ook de documentatie ervan, de opleiding van de werknemers en hun bewustwording tĳdens het reinigen. Alleen op die manier kan een constant en reproduceerbaar reinigingsresultaat worden bereikt. Technologie Het zal ook tot aanpassingen in verbinding legt tussen alle producten die

reinigingstechnieken leiden, denkt Hein

in de bewerkingsstappen worden ingezet.

Verschuuren. Automatisch doseren van

“Misschien is het uiteindelĳk beter een

zeep in een reinigingsbad kan voor een

koelsmeermiddel te gebruiken dat minder

verkeerde concentratie zorgen als je niet

effectief is qua productiviteit, maar wel

meet wat je doet. Enkel met een

beter reinigbaar”, geeft Verschuuren een

venturipomp nieuwe zeep toevoegen als

extreem voorbeeld voor als je in de

deze volumetrisch onder een bepaald

hoogste reinheidsklassen meedoet. Hĳ

niveau daalt, volstaat niet voor high

verwacht dat de grote toeleveranciers die

precision reiniging. “Wĳ vullen de baden

onderdelen op Grade 2 niveau moeten

door middel van een separate

aanleveren, hun toeleverketens bepaalde

doseerpomp die wordt geregeld door een

eisen gaan opleggen. Dit betekent dat de

flowmeter. Daarmee kunnen we het

kleinere toeleveranciers vaker al aan

verschil maken tussen een eerste vulling

voorreiniging zullen moeten doen met

en het bĳvullen van het bad. Verder

bepaalde voorgeschreven middelen,

kunnen we heel scherp doseren door de

omdat de Tier 1 toeleverancier anders

geleidbaarheid van het bad te meten en

niet de hoge eisen van de OEM kan

daarmee de zeeppomp aan te sturen.”

halen. Dit verwacht ook Ralph Bergshoef: Boven: Hein Verschuuren van Unicorn ICS: kleinere toeleveranciers zullen mee moeten met bepaalde voorgeschreven middelen.

”Wĳ denken dat in elke productiestap een

Normering

passende reiniging nodig is. Alles moet

Grote OEM’s hanteren tot nog toe hun

gericht zĳn op het realiseren van het

eigen reinheidseisen. De Richtlĳn 12 van

juiste eindresultaat.”

VCCN is een stap in de richting van een

Onderste foto: Ralph Bergshoef van FenS: interactie tussen chemische stoffen kennen.

zekere harmonisatie. Ook wordt er steeds Discipline

vaker gerefereerd aan internationale ISO-

Dat vergt discipline bĳ verspaners die tot

eisen. “Als iedereen volgens dezelfde

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 46 -

normen zou werken, zou dat voor alle betrokkenen een hele opluchting zĳn. Ook de communicatie met de verschillende OEM's en de samenwerking zou veel gemakkelĳker verlopen en er zouden geen misverstanden meer zĳn”, zegt Ralph Bergshoef. Hĳ verwacht echter dat er altĳd specifieke eisen per OEM blĳven gelden. Omdat hun applicaties verschillen, hebben ze ook hun specifieke reinheidseisen. “Dat laat zich niet uitlĳnen naar één standaard.” Borer heeft daarom de hoogste eisen als referentie genomen voor de ontwikkeling van zowel de proceschemie, technologie, parameters alsook de procedures. Ook Hein Verschuuren juicht de vorming van één Europese richtlĳn op termĳn toe. De VCCN Richtlĳn zou daar een eerste aanzet voor kunnen zĳn. Een holistische visie is echter het belangrĳkste om succesvol te voldoen aan de toenemende reinheidseisen. Daarbĳ is het voor maakbedrĳven belangrĳk verder te kĳken dan de huidige eisen zoals Grade 4 of Grade 2. Deze

Noviteiten op Clean 2022 FenS presenteert tĳdens Clean 2022 de deconex HPC (High Purity Cleaning) producten van Borer. De grondstoffen hierin zĳn extreem zuiver. Zuiverder dan gebruikelĳk in

Ontwikkel opspansystemen eenvoudig en snel met 3D printen.

reinigingsmiddelen. Zo is een bepaalde corrosiebeschermer vervangen door een zuiverdere grondstof die geen vlekken achteraf veroorzaakt. De functionaliteit wordt bevestigd door laboratoriumtesten, zoals RGA, XPS en deeltjesmeting. Blinde gaten voorreinigen Unicorn demonstreert onder andere de nieuwste ultrasoon reinigingstechnieken evenals het stoomreinigen als pre-clean voor blinde gaten. De afgelopen tĳd heeft Unicorn hiermee goede resultaten geboekt als oplossing voor het probleem dat blinde gaten bĳ reiniging kunnen veroorzaken.

reinheidseisen zullen namelĳk nog strenger worden. Ralph Bergshoef: “ASML gaat in de ontwikkeling altĳd al veel verder dan toeleveranciers merken. Het zal nog lang duren voordat de nieuwe, hogere reinheidsniveaus gevraagd worden. Maar het bedrĳf ASML is er al lang mee bezig.” Mikrocentrum organiseert Clean Event 2022 op 17 mei in NH Conference Centre Koningshof. Naast keynote lezingen door VDL ETG en Freek Molkenboer van TNO zĳn er presentaties waarin de praktische oplossingen en ervaringen centraal staan. Ook zĳn Cleanliness Experts van ASML aanwezig om in één op één gesprekken met bezoekers in 10 minuten tĳd advies te geven.

Nijverheidslaan 23 8 5 6 0 We v e l g e m BE: +32 56 35 00 35 N L : + 3 1 3 0 3 2 0 0 2 74 w w w. s e i d o - s y s t e m s . c o m

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 47 -

Vĳf complexe producten in één week posten Van Eĳk Transmissie laat OKUMA Benelux en Pimpel postprocessor voor Okuma Multus ontwikkelen en testen voordat de machine geïnstalleerd is

De ingebruikname van een nieuwe machine kost meestal tĳd. Alleen al het ontwikkelen van de postprocessor kan enkele maanden in beslag nemen, terwĳl de capaciteit van de nieuwe machine al die tĳd niet benut wordt. Bĳ Van Eĳk Transmissie wilde men die periode zo kort mogelĳk houden. “We wilden de machine direct kunnen inzetten, met een postprocessor die goed is”, zegt Geert van de Kerkhof, directeur.

Vertandingen afwikkelen, steken en slĳpen: dat is de specialiteit van Van Eĳk Transmissie, onderdeel van de Van Hoof Groep. Daarnaast verspaant de toeleverancier hoogwaardige fijnmechanische componenten. Omdat het lastig is medewerkers te vinden, er een constante prĳsdruk is én series kleiner worden, zet de toeleverancier steeds meer in op automatisering en breder inzetbare CNC-machines. Voor de meest recente investering zĳn Geert van de Kerkhof en zĳn team daarom op zoek gegaan naar een machine die én tandwielen kan bewerken, met 5-assig frezen, én die tegelĳkertĳd ingezet kan worden voor de geautomatiseerde

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 48 -

productie van kleine series

ik alle drie de specialisten vooraf rond de

fijnmechanische onderdelen. De keuze

tafel. Dat werkt beter.”

voor de Okuma Multus U3000-1SW was snel gemaakt, zegt Geert van de Kerkhof.

Post op basis virtuele machine

In de fabriek in Asten staat al een aantal

Zo zĳn Frank Compen, programmeur en

Okuma machines. Dit keer had hĳ wel

operator voor de nieuwe Okuma Multus

een extra eis: Okuma moest de machine

bĳ Van Eĳk Transmissie, Johnny de Bĳl,

leveren inclusief een goed werkende

Application Engineer bĳ Okuma en Bart

postprocessor, aan te tonen door bĳ de

van de Sande van Pimpel Benelux nog

installatie vĳf complexe producten,

voordat de machine was geïnstalleerd,

waaronder twee 5-assig gefreesde

aan de slag gegaan met het schrĳven van

tandwielen, op de machine te maken,

de postprocessor. Ze hebben daarbĳ het

geprogrammeerd in Esprit.

virtuele 3D model gebruikt dat Okuma levert zodra de machine in de fabriek

Maken van postprocessor

klaar is. Gecombineerd met het CAS-

onderschat

systeem (Collission Avoidance System)

Tom Strĳbos, directeur Okuma Benelux,

van Okuma kun je hiermee de volledige

heeft even moeten nadenken over deze

machine simuleren. Pimpel heeft op basis

eis. “Normaal ben je een jaar verder

van dit model een 3D model in Esprit

voordat de post zo goed is dat je vĳf

gebouwd, om zeker te zĳn dat de

complexe producten van de machine

bewegingen die geprogrammeerd

haalt. Bedrĳven onderschatten het maken

werden, ook mogelĳk zĳn op de machine.

van een post. Dat is altĳd maatwerk.”

Het virtuele machinemodel bleek

Okuma zet echter al langer in op

gaandeweg de rit nog om een andere

ondersteuning van klanten bĳ het totale

reden noodzakelĳk te zĳn. Precies op het

proces. “Dit wordt steeds meer

moment dat Johnny de Bĳl bĳ Okuma

gevraagd.” Voor de ontwikkeling van de

Europe in Krefeld de post wilde gaan

postprocessor heeft hĳ Pimpel Benelux in

testen, gooide Duitsland vanwege de

de arm genomen. Pimpel heeft veel

coronamaatregelen de grens met

ervaring met de Okuma machines. Maar

Nederland dicht. “Toen hebben we getest

zelfs daarmee blĳft het schrĳven van zo’n

met de digitale machine op de

post maatwerk, vult Bart van de Sande,

zolderkamer”, zegt hĳ. De postprocessor

technisch directeur en mede-eigenaar van

is getest op de virtuele machine, nog

Pimpel Benelux, aan. “Elk bedrĳf werkt

voordat de Okuma Multus fysiek

anders. Er zĳn dus altĳd specifieke zaken.

geïnstalleerd was in Asten.

De bewegingen in het materiaal zĳn gelĳk, maar alles wat er tussenin

Subtiel proces

gebeurt, van de ene naar de volgende

De ontwikkeling van zo’n postprocessor is

bewerking, dat verschilt in elk bedrĳf.”

een subtiel proces waarbĳ op een dun

Die bedrĳfsspecifieke informatie moet in

koord wordt gebalanceerd: aan de ene

de postprocessor komen. In de praktĳk is

kant moet de werkwĳze van de

het de operator die deze details inbrengt.

onderneming terug te vinden zĳn in de

En daar gaat het wel eens mis, is de

postprocessor, aan de andere kant moet

ervaring van Geert van de Kerkhof. “De

je voorkomen dat het bedrĳf daarmee

operator kan het vaak niet helemaal

blĳft stilstaan. Tom Strĳbos: “Het is

overzien. Als je het ene in de

logisch dat een bedrĳf niet de hele

postprocessor programmeert, kan iets

werkwĳze overhoop gooit. Maar soms

anders dikwĳls niet meer. Daarom wilde

moet je er wel bĳ vertellen dat je dan

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 49 -

Frank Compen, programmeur en operator voor de nieuwe Okuma Multus bĳ Van Eĳk Transmissie, Johnny de Bĳl, Application Engineer bĳ Okuma en Bart van de Sande van Pimpel Benelux.

niet alles uit de machine haalt wat erin

de nieuwe machine direct rendabele

Van Eĳk Transmissie als het verschil

zit.” Want dat kan wel betekenen dat je

productie-uren op. Pas daarna is hĳ

tussen een machine of een proces

de manier van werken moet aanpassen.

begonnen met het programmeren van de

opleveren. “Wĳ hebben hier samen met

Als dat echt aantoonbare verbeteringen

meer complexe vertandingen. “Iedereen

Okuma een proces geleverd. Een CAM-

oplevert, wil Van Eĳk Transmissies die

stond op scherp om een goed resultaat

pakket als Esprit is namelĳk veel meer

stap best zetten. “Klantgericht betekent

neer te zetten. Dat heeft gewerkt”, zegt

dan een NC programmeersysteem. Met

niet altĳd doen wat de klant zegt”, vult

Geert van de Kerkhof. Doordat producten

een goede afstemming tussen werkwĳze,

Geert van de Kerkhof aan.

in een keer volledig worden afgewerkt,

machine en CAM, kun je in het proces

verkort Van Eĳk Transmissie de

veel grotere stappen maken.” Het gaat er

doorlooptĳd sterk

namelĳk om dat je de machine

Vĳf NC-programma’s in een week De aanpak van Okuma, Pimpel en Van

programmeert voor een optimaal

Eĳk Transmissie heeft gewerkt. In januari

Vertandingen maken

bewerkingsproces, niet om een bepaalde

is de machine geïnstalleerd, inclusief de

Voor het maken van de speciale

geometrie te maken. “De software doet

postprocessor die virtueel al uitgebreid

vertanding past Frank Compen veelvuldig

niks, het gaat om de kennis die je erin

was getest. Pimpel heeft de vĳf

de 5-assige simultane strategie toe, die

stopt”, vult Bart van de Sande bĳ. En dat

producten in een week tĳd gepost en

door Pimpel in ESPRIT is uitgewerkt.

vergt een samenspel tussen

daarna heeft Okuma ze op de machine

Hierbĳ wordt met de onderkant van een

machineleverancier, post-ontwikkelaar en

bewerkt. Het gaat daarbĳ onder andere

schĳffrees, het profiel van de tanden in

CAM-leverancier en de operator. Deze

om productovername op de subspil, 5-

slechts enkele bewegingen snel en

aanpak wordt in de praktĳk steeds meer

assig simultaan frezen op hoofd- en

nauwkeurig bewerkt. Deze bewerking

gevraagd, alhoewel het nog geen

subspil en draaien, frezen en boren onder

voor het frezen van vertandingen kan

standaard werkwĳze is, merkt Tom

alle hoeken op zowel hoofd- als subspil.

volledig in Esprit worden

Strĳbos. “Als je de postprocessor pas

“De simulatie in Esprit kwam exact

geprogrammeerd. Bĳ de 5-assige

gaat ontwikkelen als de machine er staat,

overeen met de werkelĳkheid”, zegt Klaas

strategie in ESPRIT worden gewone

is er altĳd stress omdat er productie

Feĳen, directeur en mede-eigenaar van

gereedschappen ingezet. “Dat is ideaal,

gedraaid moet worden. Onze aanpak is

Pimpel Benelux. “De NC-code van deze

omdat we het daardoor breder kunnen

beter planbaar, dat voorkomt stress.”

vĳf producten is op geen enkel punt

inzetten.” In de postprocessor is

Geert van de Kerkhof zegt dan ook bĳ de

handmatig aangepast.” Twee weken

ingebouwd dat het programma naar de

volgende investering dezelfde aanpak te

hierna is de productie gestart en vanaf

voorgaande bewegingen kĳkt en dan de

kiezen. “We hebben de machine vele

mei vorig jaar loopt de machine volop

kortste weg naar de tandflank kiest. Qua

malen sneller in productie kunnen

mee in de planning. Frank Compen heeft

nauwkeurigheid haalt hĳ met deze

nemen. Dat zorgt voor een positieve

in de eerste maanden zoveel mogelĳk

strategie klasse 4.

stemming, niemand is bang van de

‘standaard’ producten geprogrammeerd

machine.”

en de machine inclusief de robotcel

Proces opleveren

daarvoor ingericht. Op die manier levert

Klaas Feĳen bestempelt de aanpak bĳ

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 50 -

Schone lucht verandert alles IK nevel en rookafzuiging voor draai en freesmachines. Verwijdert nevel en rook efficiënt door vijftraps filtratie. De IK past op elke machine dankzij het compacte formaat en 1 fase 230 volt aansluiting.

IKTECH BV informatie: (085) 002 29 31 Prijs afgebeelde unit € 1.599,-

Schone stabiele emulsie verandert alles IK ICC behandelt en filtert tot 0,3 micron 1000 liter emulsie per uur. Door zijn slow separator wordt 98% lekolie verwijdert van en uit de emulsie. De effectieve bacteriedoder zorgt voor een stabiele emulsie. Onaangename geuren worden door een speciale techniek verwijderd. IKTECH BV informatie: (085) 002 29 31

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 51 -

SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 52 -

Made-in-Europe Solutions Magazine 1-2022

Articles inside

Als glad niet glad genoeg is

Automatisch en toch super nauwkeurig

Ultra schoon vergt controle over elke processtap

Compleet andere mindset in CNC-technologie

CSS reduceert stortkosten emulsie

Hoogste reinheid resultaat van samenspel

Revival van MIM

Compleet bewerken vraagt ander type vakman