Anne-Roos Demilt - Van de Buurt

VAN DE BUURT

VAN DE BUURT

Herontwikkeling van Asterdorp-locatie

Afstudeerproject uitgevoerd onder de supervisie van Lorien Beijaert, Peter Defesche en mentor Micha de Haas. Externe commissie: Gus Tielens en Arnoud Gelauff Academie van bouwkunst, Amsterdam. 24 Augustus 202.

Van de Buurt.

Sinds November 2019 woon ik in Amsterdam-Noord. Het voelde meteen als een heel ander stadsdeel dan de rest van Amsterdam. Na wat meer te weten te komen over dit stadsdeel werd het steeds duidelijker dat het voor een hele lange tijd het afvalputje van Amsterdam was. Alle functies die ze liever niet in de stad wilden plaatsen, kwamen aan de noordzijde van het IJ terecht. Nog steeds is het IJ een duidelijke barrière tussen Amsterdam-Noord en de binnenstad. Niet is dit alleen een fysieke barrière, er was en is nog steeds ook een men tale barrière.

In de afgelopen paar jaar is er veel veranderd in het beeld van Amsterdam-Noord. Steeds meer mensen hebben ontdekt wat voor mooi, groen en rustig stukje van Amsterdam het is. Ook is de gemeente veel nieuwbouwprojecten aan de noordzijde van het IJ aan het realise ren. In onder andere de wijken Buiksloterham of Overhoeks worden luxe appartementen uit de grond gestampt. Dit heeft nogal wat invloed op de omliggende wijken. De huizenprijzen schieten omhoog en de mensen die er al hun hele leven wonen zien hun stadsdeel veran deren in een yuppenwijk. De van der Pekbuurt bestond in 2014 voor 80 procent uit sociale huurwoningen. Nu worden veel van deze woningen gerenoveerd en op de vrije markt ver kocht of voor veel meer in de vrije sector verhuurd. De meeste mensen die deze woningen huurden kunnen de nieuwe prijzen niet betalen. Ze worden uit hun vertrouwde wijk verdre ven of zien hun wijk drastisch veranderen.

Zelf ben ik één van de nieuwe bewoners van Buiksloterham en maak deel uit van het pro bleem van de gentrificatie van deze wijken. Ik vraag mij af hoe we de oude industriële wijken kunnen transformeren naar woonwijken zonder dat de huidige bewoners van Amster dam-Noord daar de dupe van worden.

Eerste contact

Amsterdam-Noord door de jaren heen

Geschiedenis Asterdorp

Amsterdam-Noord nu

Karakter Amsterdam-Noord

Uitgangspunten ontwerp

Wat is een woning?

Buurthuis

Stedenbouwkundig plan

Architectuur Overgangszones

Openbare ruimte Slotwoord

In 2014 liep ik stage bij een architectenbureau in Amsterdam-Noord. Dit was voor mij de eerste keer dat ik in dit stadsdeel kwam. Iedere week ging ik boodschappen doen bij de tijdelijke Albert Heijn op het mosplein. Voor mij een troosteloos gebouw op een parkeer plaats. Voor de Amsterdam-Noorderling was dit de één van de eerste stappen naar de ver anderingen die er gingen plaatsvinden in hun stadsdeel. De plek wat voor mij een normale parkeerplaats was, was voor hen de plek waar iedere week de markt te vinden was en waar de buren elkaar ontmoeten en een praatje maakten met de marktkooplui. Toen ik een aantal jaar later weer langs deze plek kwam was er een nieuw winkelcentrum gebouwd op de plek waar de markt altijd plaatsvond en was de markt verplaatst naar de van der pekstraat. Nog steeds hoor ik mensen zeggen dat ze de oude markt missen, de opzet was compacter en vriendelijker dan dat hij nu is.

Natuurlijk veranderen er dingen door de jaren heen en wordt er gekeken naar hoe er een betere leefomgeving gemaakt kan worden. In Amsterdam-Noord is er niet meer naar deze leefomgeving omgekeken sinds het gebouwd is. Nu dat de Gemeente Amsterdam de po tentie heeft ontdekt van het stadsdeel en heeft ingezien dat het toch wel onderdeel is van de rest van de stad, worden deze vernieuwingen gemaakt.De Amsterdam-Noorderling voelt echter dat deze veranderingen niet voor hen gemaakt worden maar voor de nieuwe, rijkere groep mensen die langzaam de huizen opkoopt en de ruimte inneemt.

Jan donkers verteld in zijn boek: Zo dicht bij Amsterdam, over hoe het was om in Amster dam-Noord op te groeien, wat voor stigma er op het stadsdeel lag, hoe het eigenlijk nooit echt bij Amsterdam hoorde tot een aantal jaar geleden. Er ontstond een omslag in de mentaliteit. Steeds vaker waren er evenementen en culturele bedrijven te vinden in Am sterdam-noord. Dit trok de mensen die richting op en langzaam ontdekten ze dat het toch eigenlijk wel een mooi stukje Amsterdam was. Groen, weids, karakteristieke huizen, veel cultuur, maar voornamelijk ook betaalbare huizen in vergelijking tot de rest van Amsterdam.

In de afgelopen anderhalf jaar heb ik op verschillende manieren onderzoek gedaan om te begrijpen wat Amsterdam-Noord anders maakt dan de rest van Amsterdam. Waarom voelt het er dorps aan? Hoe is het ontstaan en wat is zijn relatie met de rest van Amsterdam.

Eerste contact

1790 galgenveld, ongeveer op de plek waar nu het Eye museum staat.

Vanaf 1393 krijgt Amsterdam Stadsrechten over Volewijck. Op dat moment wordt Am sterdam-Noord geboren. Volewijck (nu van der pekbuurt en een deel van Buiksloterham) bestaat op dat moment uit een galgenveld en een aantal boerderijen. Er wordt in de eerste jaren nog weinig verandert aan het stadsdeel. Rond 1660 wordt de trekvaart getrokken ( nu het noordhollands kanaal). Hierdoor is er een verbinding geslagen tussen de rest van Noord holland en Amsterdam.

Door de jaren heen valt het stadsdeel nog vaak van de kaart van Amsterdam. Het wordt gezien als een stadsdeel wat niet echt onderdeel is van Amsterdam. Toch konden veel men sen het stadsdeel wel vinden en werd het veel gebruikt als recreatieve plek voor de mensen uit de binnenstad. Het was het dichtsbijzijnde stukje groen voor veel mensen. Ook werd het galgenveld gezien als een attractie, veel mensen gingen hier naartoe samen met hun kinde ren om de lijken te bekijken.

Rond 1850 worden verschillende delen van het IJ drooggelegd zo ontstaat Buiksloterham en de stukken land waar nu hamerkwartier en vogelwijk te vinden zijn. pas 50 jaar later komen er nieuwe plannen voor deze nieuwe stukken land. Arie Kepler, hoofd van de gemeentelijke woningbouw, bouwt verschillende nieuwe wijken. Die nieuwe woonwijken moeten vormen naar het idee van de gardencity van Ebenezer Howard. Een sateliet stad waarbij elke wijk zijn eigen dorpskern heeft en welke altijd in verbinding staat met de omliggende natuur. De huizen zelf waren degelijke huizen voor de arbeiders van de omliggende fabrieken van Amsterdam-noord.

Rond 1970 vervallen veel van deze fabrieken en worden de grote hallen langzaam over genomen door de creatieve klasse. Voor hen zijn het goedkope grote ruimtes die ze goed kunnen gebruiken voor hun kunst installaties en evenementen. langzaam verandert Amster dam-Noord van industrieel stadsdeel naar cultureel stadsdeel.

door de jaren heen

Personeel van de Scheepswerf NDSM (ADM/NSM), hoort de beperkte toekomstmogelijkheden voor het bedrijf

-1900

Voor 1900 was Amsterdam Noord de plek waar de mensen vanuit de binnen stad naartoe gingen om te genieten van de buitenlucht en natuur.

1900-1930 rond 1915 werd de industriele band langs het ij gebouwd met de bijbeho rende arbeiders-wijkjes. De connectie voor de Amsterdammers uit de bin nenstad met de natuur moest nu elders gezocht worden

1930-1950

Noord werd door deze industriele barriere gezien als een ste denboukundige fout, terwijl amsterdam hard aan het uitbreiden was werd Am sterdam Noord niet meegenomen.

1950-1970

Na de tweede wereldoorlog, toen er in rap tempo veel wo ningen bijgebouwd moesten worden werd Amsterdam-Noord alsnog opge nomen in het Algemene uitbreidings plan

1970-2006

Nadat in 1970 veel banen verloren gingen in de bedrijven langs het IJ stonden er veel panden leeg. Deze wer den opgevuld door de creatieve klasse. Deze creatieve golf bracht weer nieuwe mogelijkheden en de industriele barrié re werd doorbroken.

2006-NU

In 2006 kwamen de eerste plannen uit van de Gemeente om het stadsdeel te verdich ten. Er moesten nieuwe woningen gebouwd worden om het woningtekort op te lossen. Noord was daar de perfecte plek voor. De wijk verhipt. Sociale huurwoningen worden verkocht en de Amsterdam Noorderling moet verdwijnen.

Amsterdam-Noord door de jaren heen

De binnenstad werd rond 1920 gesanneerd. Er werden rond de 27.000 sociale huurwonin gen gebouwd voor de arbeidersgezinnen die oorspronkelijk in de jordaan woonden. Deze gemeente woningen werden gebouwd naar het garden city idee van Ebenezer Howard. Een stad waaraan verschillende satelliet steden hangen met elk een eigen dorpskern. Het idee van deze garden city was dat je het beste van twee werelden had: Het werkaanbod in de stad en de groene omgeving van het platte land.

Voornamelijk de lagere sociale klassen werden in noord gehuisvest. Hierdoor ontstond er een eiland van sociaal zwakkeren. Door een gebrek aan een vaste verbinding was noord nauwelijks bereikbaar. Het IJ was een ongenaakbaar industriële buffer en de bevolking kreeg regelmatig het stigma asociaal opgeplakt.

‘’omdat de particuliere woningbouw geen soelaas bood voor de stroom arbeidersgezinnen op zoek naar een huis, bouwden zowel woningbouwverenigingen als de gemeente amster dam duizenden goede, goedkope woningen. De woningen van de wonigbouwvereniging gingen vooral naar arbeiders met een vaste baan; de gemeentewoningen waren bestemd voor arbeidersgezinnen die een stapje lager op de maatschappelijke ladder stonden. Er za ten ook veel bewoners van kelders en krotten tussen die de gemeente ‘niet netjes genoeg’ vond om ze de sleutel van zo’n vonkel nieuwe woning te overhandigen. Voor zulke gezin nen bouwde de Gemeentelijke woningdienst op een afgelegen industrieterrein in Amster dam-Noord het Asterdorp. Hier werden gezinnen heropgevoed.’’ (Steinmetz, Stephan, 2016, pag. 16)

In het stadsbestuur zaten op dat moment Floor Wibaut en Arie Keppler. Deze twee amb tenaren waren de drijvende kracht achter de arbeiderswoningen die in Amsterdam-Noord gebouwd zijn. Zij volgden de politieke keuzes op die rond de jaarwisseling gemaakt waren. Rond de eeuwwisseling, loodste minister-president Goeman Borgesius de belangrijkste soci ale wetten door de kamer; arbeiderswet, gezondheidswet, leerplichtwet, de woningwet. Het juridisch fundament van de verzorgingsstaat was gelegd. De bouw van fatsoenlijke arbei derswoningen was een logisch vervolg.

Keppler werd in 1915 hoofd van de gemeentelijke woningdienst. Nu kon hij prachtige tuin steden voor arbeiders gaan bouwen, nog mooier dan in Engeland. De beste architecten zou hij aantrekken. Gezinnen die niet beschaafd waren, zou hij tot de orde roepen en heropvoe den. Net zo lang tot alle arbeidersgezinnen moderne gezinnen waren.

Asterdorp

Niet iedereen was geschikt voor deze gemeentelijke woningen omdat ze het huishouden niet konden onderhouden. Voor deze groep werd een aparte paragraaf in het woningbouw rapport opgenomen getiteld ‘onderdak brengen van ontoelaatbare gezinnen.’ De vraag die in dit document gesteld werd was:

‘’Hoe konden gezinnen gehuisvest worden ‘die door hun levenswijze ongeschikt blijken met andere gezinnen in hetzelfde gebouw te verblijven, of die weigeren huur te betalen, terwijl ze naar hun economische positie wel daartoe in staat worden geacht. Het is onze mening, dat de gemeentelijke bemoeiing zich ook tot hen uitstrekken moet.’’ (Steinmetz, Stephan, 2016, pag. 33)

Asterdorp was daar één van, gebouwd in 1927. naar ontwerp van J.H. Mulder. Een 132 wo ningen tellend complex in Amsterdam-Noord, vlakbij de van der Pekbuurt. De mensen die naar dit dorp gestuurd werden moesten leren hoe een huishouden te runnen. In Asterdorp hebben ongeveer 3000 mensen gewoond tussen de jaren 1927 en 1940.

Er was één poort waardoor je het complex kon betreden. Daar was ook meteen het op zichtershuis. De rest van het vijfhoekig complex was afgesloten met een muur die ook de achterkanten van de huizen verbond. Er was een avondklok en iedere week, wanneer de vergoeding werd geïnd, was het ook een moment om het huis te inspecteren of het wel netjes genoeg werd gehouden. Iedereen werd verplicht één keer per week gebruik te maken van het badhuis en in het clubhuis boven de poort werden sociale- en opvoedkundige acti viteiten georganiseerd. Ook werd er een dossier bijgehouden waarin alles werd vermeld van de gezinnen die in Asterdorp woonden.

Wanneer je in Asterdorp woonde werd je bestempeld als ontoelaatbaar op de woningmarkt. Dit stigma heeft voor veel mensen veel problemen veroorzaakt. Wanneer je in Asterdorp woonde was het mogelijk dat je daardoor je baan verloor of nooit aan het werk kwam. In scholen werden de kinderen vies genoemd.

Toch heeft niet iedereen nare herinneringen aan het dorp. Annie vertelt in het boek: Zo dichtbij Amsterdam ‘’ We waren zo hecht met elkaar omdat de mensen van buiten het dorp zo op ons neerkeken natuurlijk, de buren hielpen elkaar, en in de zomer zaten we vaak met elkaar buiten, dan gingen de mannen klaverjassen en wij kregen pinda’s of iemand kookte een grote pan met tuinbonen, dat vonden we ook heel erg lekker.’’ (Donkers, Jan, 1996, pag. 64)

Er waren verschillende dingen die Keppler in het ontwerp van Asterdorp heeft verwerkt om mensen snel weer uit Asterdorp te krijgen. Het moest een onprettige omgeving zijn zodat mensen het niet zouden gaan zien als een leefbare omgeving. Er werden in eerste instantie geen bomen gepland en de straten hadden geen namen. De keuken werd in verbinding ge maakt met de woonkamer zodat wanneer er de huur werd opgehaald het hele huis te zien was, en te zien was of het wel schoon genoeg was.

Asterdorp

Op 14 mei 1940 werd Rotterdam gebombardeerd. Dakloze gezinnen vonden in Asterdorp een dak boven hun hoofd. Nadat zij vertrokken waren, werd het dorp in beslag genomen door de Duitse bezetter. Al die tijd woonden er ook nog enkele oorspronkelijke bewoners, waarvan de laatsten in het voorjaar van 1941 vertrokken. Nadat die vertrokken waren, heeft het dorp enige tijd leeggestaan. In 1942 trokken de Duitsers het dorpje binnen om er één van de vier getto’s van Amsterdam van te maken. Tot juni 1943 woonden er in Asterdorp in totaal 307 Joodse mensen. Van hen zijn er 227 vermoord. De Nederlandse Joden hoorden bij de laatsten die nog in Amsterdam waren. Begin juni 1943 werd Asterdorp ontruimd, de overgebleven bewoners werden ondergebracht in de Transvaalbuurt.

Het Dorp werd opgeknapt nadat de duitsers vertrokken waren en kreeg een andere naam. Het Tolhuiscomplex. Verschillende gezinnen trokken weer in. Toch waren de woonomstan digheden slecht. De woningen waren vochtig en er zat schimmel op de muren. In 1955 werd het dorpje uiteindelijk afgebroken. Je ziet in de foto hiernaast dat de bomen redelijk ge groeid zijn in de laatste jaren en dat er ook een winkeltje of horeca gelegenheid op de hoek van een pandje is gemaakt. Dat was in de jaren van het Opvoeddorp onmogelijk. Deze foto is genomen vlak voor de sloop van het complex.

De enige woning die er nog staat is het Poortgebouw waar de bewoners door naar binnen konden komen. Kunstenaar André Volte heeft het gebouw van de sloop kunnen redden. De rest van het terrein werd tot industrie gebied bestempeld. André Volten was een kunstenaar die veel kunst in Amsterdam heeft gemaakt. Ook het icoon dat bij de Distelweg veer, de Knoop, is gemaakt door hem.

gebied vormt zich rond het

1927-1955

Asterdorp

1955-1972

Braak liggend gebied 1972-2010

Industrie gebied

Geschiedenis Asterdorp

Veel Amsterdam-Noorderlingen voelen dat hun stadsdeel verandert. Er worden verschillen de vernieuwingen gedaan door de gemeente, maar zijn deze vernieuwingen voor hen of voor de rijkere, nieuwe bewoners van het stadsdeel?

In de afgelopen paar jaar zijn er verschillende organisaties opgezet om het stadsdeel te behoeden van de gentrificatie die zoveel verschillende steden kapot maakt. Verdedig Noord en Red Amsterdam-Noord zijn twee van deze organisaties. Massih Hutak is één van de inititatief nemers van deze organisaties, daarnaast is hij ook columnist voor het Parool. Er is veel aandacht voor het onderwerp doordat deze organisaties zich goed laten horen in zowel de krant, als debatten maar ook tijdens bijeenkomsten van de gemeente om te praten over nieuwe ontwikkelingen. Doordat Amsterdam-Noord terug vecht tegen de veranderin gen ontstaat er een bewustzijn dat niet alles zomaar kan veranderen en dat we ons moeten verhouden naar de cultuur die al bestaat op een plek. Iets wat niet echt in onze nederlandse cultuur zit.

Maar wat is dan die cultuur die in Amsterdam-Noord heerst? En welke ontwikkelingen zijn er gaande die deze cultuur onder druk zetten?

Om op deze vragen antwoord te kunnen geven ben ik de buurt in gegaan en heb op ver schillende manieren onderzoek gedaan om dit karakter en de mentaliteit van het stadsdeel te begrijpen. Ik heb verschillende mensen geinterviewd op de van der Pek markt en heb daarnaast ook geholpen in het buurthuis om verschillende mensen te kunnen leren kennen. Op deze plek heb ik gezien hoeveel liefde deze mensen hebben voor hun stadsdeel en voor hun buren. Ze zijn verbonden met elkaar doordat ze in dezelfde wijk wonen en helpen elkaar wanneer dat nodig is. Ze staan voor elkaar klaar.

Op dit stadsdeel is het gezegde: Beter een goede buur dan een verre vriend, meer dan van toepassing.

In de tabellen op de volgende pagina’s zie je hoe langzaam de sociale huurwoningen worden verkocht door woningcorporaties wat invloed heeft op de bewoners op Amster dam-noord.

Het percentage sociale huur woningen in heel amsterdam gaat met 8,2% naar beneden. In Amsterdam-Noord is dat gemiddeld 14%.

Het aantal koopwoningen stijgt. Dit zijn vaak woningen die de oorspronkelijke Noorderling niet kunnen betalen.

dat het aantal koopwoningen

stijgt ook het aantal particuliere huurwoningen. Ook de prijzen voor deze huurwoningen zijn vaak te hoog voor de Noorderling.

‘‘In Noord is de ‘Wij’ door het ontbreken van een etnische meerderheid of anderzins do minante groep zo veelzijdig dat het bepalen wie ‘wij‘ zijn, ervaren kan worden als lastig tot onmogelijk. Het is dan ook geen kwestie van generaliseren, maar van categoriseren: Wij zijn Noord. Oud Jordanezen maar ook Turkse, Marokaanse, Afghaanse, Surinaamse, Antiliaanse, Somalische en Ethiopische roots, om er maar een aantal te noemen. ‘‘ Massih Hutak

Een noorderling is direct, die zegt waar het op staat. Je moet het vertrouwen winnen van de noorderling. Als je één dag op de markt staat en de volgende niet meer wordt je daar meteen op aangesproken. In de tijd dat ik op de markt stond heb ik heel wat slimme noor derlingen voorbij zien komen. Ze hebben een plek nodig waar ze zich kunnen ontplooien. Als noorderling kun je gebruik maken van het kapitaal van de nieuwe noorderling. Ik heb niets tegen nieuwe ontwikkelingen. ik wil hier alleen wel ook kunnen blijven. Ook vind ik dat de nieuwe noorderling ook zijn kinderen naar de gemengde scholen moet sturen. Zo wor den die scholen ook vanzelf beter. Je kan niet wel kiezen voor een goedkoop huis met veel ruimte en groen en dan niet kiezen voor de faciliteiten die hier zijn omdat je ze niet goed genoeg vindt.

Ellen Brudets

Podcast Gastvrijheid, Chris Keulemans

‘‘Ik vind noord echt. Ik was laatst bij een vriend van mij op bezoek in Bloemendaal en dat is een soort bubbel waarin je leeft. Ik had het idee dat ik in een filmdecor liep met allemaal steppende blonde kindjes en cricket. Even later liep ik over de van der pek markt en kom in 50 vierkant meter al zoveel meer tegen van waar de wereld over gaat; welke problemen er zijn maar ook welke sociale andere contacten je kan hebben en hoeveel moois er kan ontstaan, naast al het lelijke. Het verteld zoveel meer het hele verhaal waardoor je in noord altijd midden in de wereld staat, omdat er voor je deur de wereld zicht afspeelt. Het is geen decor set waar je overheen loopt. Het is echt.’’

Charlotte Verhoef

Peter en Astrid, Goed bereikbare woningen

Aicha, Woningen voor gezinnen

Ab, sport en spel, plek voor cursussen

Ellen, Plek om je te kunnen ontwikkelen

Henk, groen

Menak, Plek waar je samen kan komen om een kopje koffie te drinken, buurthuis, plek voor cursussen.

Mark, Plek om nieuwe mensen te ontmoeten en samen te kunnen komen.

Nadia, Praatje maken met buren, goed contact met de buren.

Cultuur Amsterdam-Noord

Amsterdam-Noord is opgebouwd uit veel verschillende kleinere buurtjes die allemaal een eigen herkenbare identiteit hebben door hun uitstraling. Doordat deze buurtjes in verschillende tijden en voor verschillende functies gebouwd zijn, is de architectuur per buurtje verschillend. Dit gebeurd zowel in stedenbouwkundige opzet, materiaalkeuzes, korrelgrote, ontsluiting en openbare ruimte. Hierdoor heeft elke buurt ook zijn eigen ka rakter en zijn er voor de mensen die er wonen duidelijke grenzen tussen hun buurt en de volgende. Ik geloof dat doordat deze buurten hun eigen karakter hebben, mensen die in dezelfde buurt wonen zich met elkaar kunnen identificeren. Ze begrijpen elkaars leefomge ving en komen elkaar tegen op straat. Elkaar op dezelfde plekken tegenkomen betekent dat je elkaar gaat herkennen. Die vreemde die je dan steeds ziet wordt een vreemde die je bijna kent. De ontwerpers Erik en Ronald Rietveld spreken van ‘vertrouwde vreemden’. Vanuit dit stadium kunnen nieuwe relaties ontstaan.

Architectuur Amsterdam-Noord

schets

vertaald

Architectuur

Muur rond het dorp, afgesloten van de buitenwereld met maar één ingang. Daarnaast lag het tussen de fabrieken met grote hekken eromheen. Aan de andere kant van het water van de overi ge woonwijken.

Eén poort waar de mensen in en uit het dorp konden. Er woonde een opzichte res boven de poort die alles in de gaten hield. Hoe laat je thuis kwam, in welke staat, met wie enzovoort.

De openbare ruimte tussen de wonin gen was leeg. Geen bomen, planten of speelplekken. Alleen maar straatstenen en woningen en een sporadische lan taarnpaal. Dit was expres gedaan om Asterdorp geen fijne plek te maken maar een woonschool waar je snel weer weg wilde.

In Asterdorp zijn verschillende architecto nische ingrepen gedaan waardoor het wo nen in het dorp zo onaangenaam mogelijk was. Het plot lag tussen de industrie, zo ver mogelijk weg van de andere woonwijken. Doordat het complex gebouwd werd werden er verschillende hekken neergezet rondom de fabrieken om deze paupers weg te houden. Er was maar één poort waar je doorheen kon om naar je huis te komen. Deze was gesitu eerd aan noord zijde waardoor je wanneer je vanuit de stad kwam, om het complex heen moest lopen om daar te kunnen komen. Bo ven de poort zat een opzichteres die precies bijhield wanneer je thuis kwam en in wat voor staat. Voor de bewoners was er hierdoor geen privacy, alles wat er gebeurde werd in het logboek opgeschreven. Iedere week werd het huis gecontroleerd op netheid. Daarnaast was de openbare ruimte sober. De stenen van de woningen was donker bruin, de straten waren ook van klinkers gemaakt. Er waren geen bomen gepland om het plan zo sober en onaantrekkelijk mogelijk te kunnen maken. De mensen moesten hier zo snel mo gelijk weer weg willen.

Maar zoals Annie beschrijft heeft het afgeslo ten gevoel ook een hechtheid met haar buren met zich mee gebracht. Ze zorgen voor elkaar omdat niemand anders dat deed. Naar mijn idee is deze mentaliteit ook aanwezig in de rest van Amsterdam-Noord. Ze zorgen voor elkaar omdat hun stadsdeel zolang verwaar loosd is en niemand naar hen omkeek. Ze hebben de touwtjes in eigen handen geno men. Dit is zichtbaar op verschillende plekken in Amsterdam-Noord.

Architectuur Amsterdam-Noord

Nieuwendammerkade

Eigen boontjes doppen. De mensen claimen de extra ruimte waar niemand naar om kijkt maar die hun leefomgeving beter maakt.

Heimansweg

Functies naast elkaar waarvan evenementen in elkaar over kunnen lopen zoals bij het buurt huis en de kinderopvang Spin in de Van der Pek buurt.

Plan van Gool

In Verbinding staan met je buren. Er is een secundaire route gecreeerd die de bewoners en hun kinderen op een veilige en speelse manier met elkaar verbind.

Zamenhofstraat

Werken en wonen op dezelfde plek. Doordat er zowel wonen als werken op dezelfde plek gebeurd is er altijd reuring op straat. Er zijn altijd mensen die je kunt ontmoeten.

Terschellingstraat

Aanspreekbaar zijn voor je buren, Voortuintjes waar ‘s avonds een biertje gedronken kan worden. Hierdoor ben je zichtbaar voor je buren en kun je elkaar langzaam leren kennen.

Daan Rodenburghplein

Samen aan het plein. De ruimte voor hun woning wordt geclaimd. Bankjes worden neerge zet, hun identiteit wordt met de wereld gedeeld.

Begoniastraat

Geen hiërarchie, Voordeuren bereikbaar vanaf de straat. Hierdoor weet je wie waar woont.

Meeuwenlaan

Naast elkaar kunnen bestaan, Afwisseling tussen voordeuren en werkruimtes zodat de korrel in de gevel verandert. Hierdoor ontstaat een interessante afwisselende gevel.

Hagedoornplein

Doordat er weinig voorzieningen zijn moet er meer gedeeld worden. Daardoor leren de mensen met elkaar omgaan en dat delen belangrijk is

Molenwijk

Ruimte om je heen, wonen in het groen. Amsterdam-Noord is het groenste stukje van Am sterdam. De mensen uit Noord zien dit als de grootste kwaliteit van hun stadsdeel.

Winkelcentrum Boven ‘t Y

Veilige plek om je te kunnen uiten, Overkapping voor winkel/werkruimte die geclaimd kan worden door de functie.

Van der Pekstraat

Open, Tweezijdige werkfuncties. Zodat deze gelinkt zijn met twee verschillende openbare ruimtes en deze ook verbinden met elkaar.

Amsterdam Noord

Divers op het eerste gezicht maar onderliggend nauw met elkaar verbonden

Amsterdam-Noord

Nieuwbouw zo ontwerpen dat deze on derliggende structuur bijgestaan wordt. Ontwerpen voor buren zijn.

Gelaagdheid van Amsterdam-Noord behouden

Functies inpassen waar de noorderling zich kan ontwikkelen en de vaak tech nische beroepen en plek behouden in de stad.

Voor het project Van de Buurt, zal ik 3 as pecten als basis nemen voor het ontwerp. Voor mij is het belangrijk dat het een nieuwe buurt in Amsterdam-Noord wordt waarin alle kwaliteiten die het nu te bieden heeft worden weerspiegeld. De gelaagdheid, de sociale structuur die over de jaren heen is gegroeid en daarnaast nieuwe ontwikkel mogelijkheden voor de Amsterdam-Noorderling. Dit is het startpunt van het ontwerp.

Daarnaast neem ik de wensen van de ge sprekken die ik heb gevoerd, mee in de ontwerp keuzes. Hierbij gaat het over privé, semi-openbaar en openbaar, maar ook over de verschillende functies die in het ontwerp moeten landen. Op de volgende pagina’s daar een overzicht van.

ontwerp

Privaat

Semi-Publieke Ruimte

Betaalbare woningen die goed bereikbaar zijn. Goed contact met de buren. woningen die groot genoeg zijn voor gezin nen.

Plek waar we elkaar kunnen ontmoeten en cursussen kunnen volgen en feesten organiseren

Een plek waar jongeren zich kunnen ontwikkelen en hun talenten kunnen ontdekken.

Publieke Ruimte

Groen en ruimte

Sport en Spel

Uitgangspunten ontwerpwensen Amsterdam-Noord

Openbare ruimte

openbare ruimte Park/plantsoen

Buurthuis

Buurthuis Cursus ruimte Cafertaria huiskamer vergaderzaaltje keuken opslag terras

Publieke functies

Theater Sportschool Badhuis Bibliotheek Kinderdagverblijf Museum André Volten Restaurant

Uitgangspunten ontwerpfuncties

Privaat

Betaalbare woningen die goed bereikbaar zijn. Goed contact met de buren. woningen die groot genoeg zijn voor gezin nen.

Het Privé domein is één van de belangrijkste onderdelen van het ontwerp. Zonder een goed privé domein is het wonen op deze plek niet prettig. Maar wat is een Privé domein? Wat is een woning? Wat betekend een wo ning voor mensen en waar liggen de grenzen van de woning?

Hierbij is het verschil tussen huis en thuis een belangrijk aspect. Want je kunt je thuis voelen op een plek wat niet jou huis is en je niet thuis voelen in je eigen huis. Dus wat is dat gevoel van thuis? Je huis is een plek waar je naar toe gaat, een gebouw. Het gevoel van thuis wordt gecreëerd door het feit dat je je kan identifi ceren met de spullen en mensen om je heen. Het is een plek waar je tot rust komt. Deze plek is belangrijk voor iedereen. Het is een veilige plek waar je je kan terug trekken.

Maar wanneer voelt iemand zich thuis?

wat is een woning? wanneer voel je je thuis?

Klooster

Gedeeld - woonkamer - keuken - eettafel - badkamer - slaapkamer - wasmachines - buitenruimtes - slaapzaal Huurt

Heeft zelf - een kast naast eigen bed in slaapzaal met eigen spullen

Voelt een monnik zich thuis in het klooster?

Waar is zijn voordeur?

Bij de voordeur van het klooster?

Bij de meer private delen van het klooster?

Bij zijn bed?

Bij zijn kastje waar hij een paar persoonlijke spullen in kan leggen?

Bij hemzelf?

slaapzaal

binnentuin eetzaal

wasruimte BibliotheekKerk

Student

buiten

Mijn studentenkamer voelde als thuis. De keuken badkamer en buitenruimte deelde ik met 3 anderen. De mensen in het huis maakte ook dat ik me thuis voelde soms dus meer dan an dere momenten. Dat lag er aan wie er thuis was. Soms voelde daarom mijn thuis ook meer als alleen mijn kamer en soms als het hele huis.

Gedeeld - soms woonkamer - keuken - soms eettafel - badkamer - wasmachine - buitenruimte Huurt - een kamer Heeft zelf - Spullen in de kamer zoals bed, kast, tafel etc. wat is een woning? wanneer voel je je thuis?

Woongroep

woon kamer woon kamer

woon kamer

slaap kamer slaap kamer slaap kamer

eettafel eettafel

eettafel

Badkamerpantry pantry pantryBadkamer Badkamer

Berging

Keuken

eettafel

woon kamer

Gemeenschappelijk balkon

Gedeeld - grotere woonkamer - grotere keuken - wasmachines - buitenruimte - berging - fietsenstalling Huurt - een klein appartement Heeft zelf - pantry - woonkamertje - eettafel - slaapkamer - badkamer

Wanneer je in een woongroep woont, waar ligt dan je voordeur? bij de voordeur van de woongroep of bij de voordeur van je eigen privé ruimte?

Waar zijn de grenzen van je huis?

Appartement

balkon eettafel

woonkamer

Keuken

Badkamer Berging slaapkamerWerkplekje/ garderobe

Gedeeld - Trappenhuis/gallerij - aangelegd tuintje Huurt - een appartement Heeft zelf - keuken - woonkamer - eettafel - slaapkamer - badkamer - berging - berging voor fiets - balkon wat is een woning? wanneer voel je je thuis?

De hele woning wordt gebruikt door twee personen. Ieder stukje wordt best intensief gebruikt maar wel worden er ook delen van het huis hele tijden van de dag niet gebruikt. Maar het hele huis voelt wel als thuis. Er zijn wel ruimtes die missen om door het jaar heen af en toe te gebruiken, een extra slaapkamer voor gasten of een ruimte waar je hobbies kan uitoefenen.

Je huis gaat voornamelijk over de veiligheid van een plek en je kunnen identificeren met de mensen en de plek door de spullen die er van jou staan Een huis wordt dus gevormd door de spullen die je meeneemt naar een ruimte maar ook de mensen die er op die plek zijn.

Daarnaast moet het je dagelijkse behoeften kunnen huisvesten, Het is de basis voor je dagelijkse activiteiten en de plek waar je uitrust. Welke ruimtes zijn daarin dan het belangrijkste en hoeveel kunnen we met elkaar delen?

Dit is de ruimte waarin ik wil zoeken naar oplossingen voor een thuis voor het project van de buurt. wat is een woning? wanneer voel je je thuis?

Backpacker Monnik Student woongroep Starter

Dagelijkse

uitrusten

slapen douchen

activiteiten

0410 06 08

Starters, beide werkend

Gezin, beide werkend Huis-moeder/ vader Ouderen Student Kantoor of werkplaats

Bibliotheek of cursus ruimte

0410 06 08

Wanneer worden welke ruimtes in huis gebruikt? & hoe kunnen ze anders gebruikt worden 121814201622 24 weekend

gedeeld, productie keuken, lunch keuken, pantry, werkbank wachtkamer, café, studeerruimte, relax ruimte, bibliotheek, kan gedeeld studeerkamer, speelruimte

vergadertafel, lunchtafel, kantoortafel, café, buitenruimte, terras, studeertafel,

gedeeld machinerie e.d. kunnen gedeeld worden met hobbyisten woonkamer, keuken, eetkamer, groeien, speeltuin, sport, gedeeld, berging complex

Tijdlijn wanneer zijn we thuis tijdens activiteiten? 121814201622 24 weekend Keuken eetkamer woonkamer badkamer Slaapkamers extra kamers voor hobbies of werk tuin Berging Toilet

kan gedeeld met werkfuncties/publieke functies

Ik zie enorme potentie in het feit dat veel ruimtes door de dag heen niet gebruikt worden omdat ze maar aan één functie gekoppeld zijn. Wanneer we functies met elkaar kunnen verbinden kunnen deze ruimtes op diverse manieren gebruikt worden door verschillende gebruikers. Hierdoor kunnen we bouwkosten, bouwtijd, ruimte en energie besparen.

Dit vergt echter wel een verandering van mentaliteit (waarin alles van jezelf is), Steden boukundige opzet (waarin bepaalde func ties alleen in de plint worden gesitueerd) en architectuur (plattegrond moet flexibel zijn). De grens tussen de ene functie en de ande re wordt ontzettend belangrijk. Waar mag je naar binnen lopen en wat is privé? Welke ruimtes kun je wanneer gebruiken en hoe is dat zichtbaar? wat is een woning?

woning plattgrond

werk plattgrond

Woon werk woning Woon en werkfunctie gecombineerd wat is een woning?

Waarbij eerder alle functies wel naast elkaar bestonden maar nog geen ruimtes met elkaar delen, stel ik een model voor waarbij functies in elkaar overlopen. Hierin is het grensgebied tussen deze functies de ruitmes die gedeeld kunnen worden. Het zal hier vaak gaan om keukens, eetkamers, studeerkamers, etc. De woonkamer badkamer en slaapkamers zijn onderdeel van het privé domein ‘’Het thuis’’.

Om dit in goeie banen te lijden stel ik een overkoepelende organisatie voor: Het Buurt huis.

Het buurthuis wordt hierbij geherdefinieerd van een gebouw waar de mensen van de buurt een kopje koffie kunnen halen en er verschillende cursussen en activiteiten geor ganiseerd worden naar een plek die niet vast zit aan één gebouw maar door de hele buurt activiteiten kunnen organiseren. Daarnaast zal het ook de organisatie van het verhuren van de beschikbare ruimtes op zich nemen door middel van een app. Hierin kan de bewoner of de werker aangeven wanneer welke ruim tes beschikbaar zijn om te huren. In dit model zijn alle gebouwen binnen de buurt onder deel van het buurthuis, en in eigendom van het buurthuis.

Publieke functies

Buurthuis Werkfuncties

Woonfuncties

overkoepelende organisatie

waarin je verschillende typolo gien woon, werk en publieke functies kunt huren van het buurthuis

Die verschillende ruimtes met elkaar delen waardoor ruim tes door de dag heen door verschillende functies gebruikt kunnen worden

De organisatie van het buurthuis bestaat uit de gebruikers van het buurthuis. Doordat zij zeggenschap hebben over hoe het buurthuis gebruikt moet worden en wat er voor nodig is om de cultuur uit Amsterdam-Noord levend te houden, ligt de verantwoordelijkheid en de kansen voor het complex bij de gebruikers.

Iedereen is welkom om het buurthuis te ge bruiken voor een eenmalige cursus of om een langdurige werkplek te huren. Door verschil lende abonnementen te kunnen aanbieden kan de huur voor lang termijn gebruikers la ger zijn door de zekerheid van verhuur terwijl bij korte termijn abonnementen de onzeker heid wordt meegerekend. Het buurthuis kan hiermee extra inkomsten verwerven. Naast deze constructie zijn er verschillende andere aspecten waarmee het buurthuis inkomsten verwerft. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het organiseren van cursussen en activiteiten, het verhuren van de logeerwoning, de verschil lende publieke functies, en de verhuur van gereedschappen en andere objecten voor gebruik.

De Asterdorpocatie is de plek waar het buurt huis gevestigd is.

Deze locatie is een interessante plek voor het buurthuis vanwege de geschiedenis van deze plek. De geschiedenis wordt in het ontwerp teruggebracht en op verschillende manieren weer zichtbaar gemaakt. Daarnaast ligt deze plek te midden van alle nieuwe ontwikkelingen, de plek waar veel nieuwe noorderlingen komen te wonen.Door middel van het buurthuis in het centrum van deze ontwikkelingen te leggen, hoop ik de noordse kwaliteiten ook een belangrijk onder deel van de nieuwe ontwikkelingen te kunnen maken.

Buurthuis

Locatie

Op het moment staan er verschillende gebouwen op het plot waar het Asterdorp gesitueerd was. Het enigste nog overgebleven gebouw van het dorp is de Poortwoning. André Volten heeft een stokje gestoken voor de sloop van dit gebouw en is er uiteindelijk zelf gaan wo nen. Nu is het André Volten Museum. Daarnaast is in 2016 het Eye depot gebouwd, een plek waar films liggen opgeslagen en waar men onderzoek kan doen. Het gebouw van de ruimte huisvest verschillende ateliers voor creatieven. Naast het gebouw hebben ze een groot stuk grond in bezit waar verschillende activiteiten georganiseerd worden. Het laatste gebouw is kringloop de locatie. Een plek waar veel mensen uit noord naartoe komen om te snuffelen en voor praktische koopjes.

Kringloop de Locatie

André Volten Museum/ poortgbouw Asterdorp

De Ruimte atelier en werkruimtes Eye depot

De plannen van de gemeente zijn om de chrysantenweg een rechte weg te maken waar door de contourlijn van asterdorp nog verder wordt weggevaagd. Daarnaast komt er een park in het midden met een Gebouw tbv publieke functie Asterdorp. De gebouwen van de kringloop en de ruimte worden afgebroken. Op die plekken wordt een nieuw langgerekt gebouw voorgesteld met een hoogte accent van 50 m hoog richting de van der Pekbuurt.

Voorbeeld uitwerking plannen gemeente

Geschiedenis van Asterdorp meenemen in ontwerpkeuzes

Connectie maken met omliggende openbareruimte en gebouwen

Alle woningen hebben hun voordeur aan de straat

Verschillende volumes creeeren een gelaagdheid in gebouwen, architectuur en functie

Doorwaadbaar voor iedereen

Voortuintjes

Mixen van functies

Werkplaatsen zijn goed bereikbaar en zichtbaar vanaf de open bare ruimte Stedenbouwkundit planRuimtelijke uitgangspunten

Door middel van verschillende uitgangspunten en een maquette heb ik onderzoek gedaan naar wat de beste opzet was voor het stedenbouwkundig plan. Hierin was de concept schets voor de vertaling van de ruimtelijkheid een grote inspiratie. Door mezelf verschillende vra gen te stellen (waar eindigt het plot? wat moet de dichtheid zijn? wat voor vormentaal wil ik terugbrengen? wordt het een tuindorp of een park met torens? hoe doorwaadbaar is het?) heb ik diverse mogelijkheden onderzocht. Uiteindelijk paste de laatste configuratie het beste bij de wensen die ik had voor het plan. Opgetilde maaivelden, gelaagdheid in zowel archi tectuur als mogelijkheden voor flexibiliteit en verschillende functies. Hierbij laat ik de huidige gebouwen staan en creeer ik een nieuwe laag die over de bestaande gebouwen zweeft.

Stedenbouwkundit planRuimtelijke uitgangspunten

Chrysantenstraat

Distelweg

FSI van der Pek 1,1 Veel openbare ruimte, ook veel open bare ruimte die niet echt gebruikt wordt.

Grote pleinen waar geen programma is en niets gebeurt.

FSI cityplot BSH 2,3 Weinig openbare ruimte en ruimtes om te verblijven.

Terwijl er een hoge dichtheid is waar door er veel mensen wonen. Deze mensen moeten hun recreatie ergens anders vinden.

FSI BUURTHUIS 1,9

Hoge dichtheid van mensen die ruimtes dubbel gebruiken. daarnaast is er ook veel openbare ruimte op de daken gecreeerd om deze mensen een plek te bieden om te kunnen recreeeren

FSI BUURTHUIS 1,9 - 28500 m2

Gemiddeld wordt er 20% aan functies gedeeld door twee of meerdere verschillende functies. Wanneer deze vierkante meters niet dubbel gebruikt zouden worden en erbij gebouwd zou den worden, moet er ± 5700 m2 extra bijgebouwd worden. Dan kom je op een FSI van 2,2. Deze FSI is vergelijkbaar met de buurten die er in de omgeving gebouwd worden.

Niet alleen verliest het buurthuis hierdoor zijn verhouding met de oude tuindorpen, ook stijgen de bouwkosten en de huur voor de gebruikers.

Extra volume zonder dubbel gebruik

leeshuis en kinderdagverblijf in verbinding met schoollocatie en nieuwbouw ééngezins-wonin gen.

En in verbinding met leer en speeldak.

Postpunt en informatie centrum buurthuis langs as Asterdorp. Zichtbaar vanaf verschillende assen.

woonkamer en eetkamer aan plein voor ontmoeting en gebruik evenementen

werkhuizen zichtbaar van af de openbare ruimte

Badhuis in verbinding met waterdak en wasserette.

Sportschool in verbinding met energiedak/sportdak

eetkamer

evenementen

Theater en restaurant in middelpunt als ontmoe tingsplek en in verbinding met eye depot voor cultu rele uitwisselingen

ruimte en openheid bieden aan poortgebouw door mid del van parklandschap.

Hogere groen border met speelse elemen ten om de grens van asterdorp kenbaar te maken

Functies in verbinding met omgeving

planEnsemble

Ontsluitings principe, verschillende entrees voor het zelfde gebouw

Voor de architectuur is inspiratie gehaald uit de vele verschillende buurten in Amster dam-Noord. Om het buurthuis één iden titeit en één herkenbare buurt te maken is er gekozen voor een eenvoudig materialen pallet waarin, zoals in veel buurten in Am sterdam-Noord, hout en baksteen gebruikt zijn. Er ontstaat hierdoor een herkenbaar stukje stad waar de mensen zich mee kunnen identificeren. Daarnaast is het ook een her kenningspunt voor de rest van de buurt. De gelaagdheid komt terug in de stedenbouw kundige opzet en in de diversiteit aan functies in de verschillende gebouwen.

Architectonische

Doormiddel van de concept schets heb ik verschillende uitgangspunten getest. Wat ge beurt er als er allemaal verschillende materia len gebruikt worden of maar één materiaal of verschillende accenten van een ander materi aal, Etc. Uiteindelijk is de keuze gevallen op de houten en baksteen gebouwen waarbij de link gelegd wordt naar de oude tuindorpen van Amsterdam-Noord maar ook het oude Aster dorp. In Asterdorp werden er echter donkere sobere tonen gebruikt om het zo onaantrek kelijk mogelijk te maken. Ik heb gekozen om warme en lichtere baksteen en hout kleuren te gebruiken om een uitnodigend gebaar te maken.

openbaar

Om verschil te maken in de verschillende functies achter de gevel, zijn de drie typolo gieën anders vorm gegeven. Private ruimtes zijn dichter ontworpen om meer privacy te geven aan de bewoners. Voor de werk en publieke functies is het juist belangrijk om zichtbaar te zijn. Voor deze functies zijn grote gevelopeningen ontworpen die een vloeiende overgang tussen binnen en buiten geven. De ruimtes die gedeeld worden kunnen afge schermd worden door middel van lamellen maar het is ook mogelijk deze open te zetten voor optimale connectie met de openbare ruimte.

openbaar

Leeshuis

Beganegrond

entree,

Eerste verdieping - entree, bibliotheek, woningen

LEESHUIS

De bibliotheek van de buurt. Dit gebouw is een transparant gebouw die zowel 21 studio’s (thuis) als een bibliotheek huisvest. In het midden van het gebouw is de bibliotheek ge huisvest met daarom heen 4 appartementen per verdieping. Door middel van draaiende boekenkasten kunnen zowel de woonkamer als de keuken van de appartementen ook als studeerplekken of leesruimtes gebruikt wor den door de bibliotheek. Wanneer de bewo ner niet thuis is worden de kasten open gezet en loopt de bibliotheek door tot aan de gevel. In de boekenkast zitten ook ruimtes voor persoonlijke spullen van de bewoner. Doordat de kast open slaat, sluiten deze ruimtes zich automatisch.

Privateruimte - Thuis

Gedeelde ruimte

Bibliotheek

ArchitectuurLeeshuis

8.00 's ochtends

Wonen 4x 35 m2

Bibliotheek 60 m2

14.00 's middags

Wonen 4x 12 m2 Bibliotheek 152 m2

20.00 's avonds

Wonen

1x 12 m2

2x 24 m2 1x 35 m2

Bibliotheek 105 m2

De bewoners zijn thuis

opengesteld

bezoekers

Speelhuis

SPEELHUIS

Het speelhuis is zowel twee eengezinswonin gen als het kinderdagverblijf van de buurt. De plek voor dit huis is gesitueerd aan verschil lende openbare ruimtes waar de kinderen veilig kunnen spelen. Ook de woning ligt aan de openbare ruimte, deze is altijd bereikbaar vanuit de openbare ruimte zonder dat er interactie nodig is met het kinderdagverblijf. Natuurlijk is dit altijd wel mogelijk. Door ver schillende levels in het speelhuis te introdu ceren ontstaat er een natuurlijke scheiding en connectie tussen ruimtes. De woonkamers en keukens van het huis worden zowel door het kinderdag verblijf als door de bewoners wor den gebruikt. Ook kunnen de kinderen die er wonen altijd het speelhuis ontdekken wanneer ze opzoek zijn naar extra speelruimte.

Privateruimte - Thuis

Gedeelde ruimte

Kinderdagverblijf

ArchitectuurSpeelhuis

8.00

Wonen - 70,8 m2

Werken - 35,2 m2

14.00

Wonen - 54,8 m2

Werken - 51,2 m2

16.00

Wonen - 81,2 m2

Werken - 24,8 m2

De bewoners van het Speelhuis zijn thuis

Werkhuis

WERKHUIS

Een ééngezinswoning met een aangrenzende werkruimte. De werkfunctie en woonfunctie delen de keuken, eetkamer en studeerruimtes van de kinderkamers met elkaar. Deze ruimtes kunnen zowel van de woon als werk functie afgescheiden worden door middel van deu ren. Op deze manier is er altijd een thuis waar de bewoners naar terug kunnen komen. De woningen hebben altijd een eigen herkenbare voordeur in de gevel. Ook de werkfuncties zijn goed herkenbaar in de gevel.

Privateruimte - Thuis

Gedeelde ruimte

Werkruimte

ArchitectuurWerkhuis

Wonen

Werken

Wonen

Werken

16.00

Wonen - 65,2 m2

Werken - 40,8 m2

18.00

Wonen - 70,8 m2

Werken - 35,2 m2

eetkamer 9,2 m2

Keuken 6,2 m2

Thuis 54,8 m2 studeer ruimte 1 5,5 m2 studeer ruimte 2 5,5 m2

Eetkamer 9,5 uur in gebruik door werk functie

Keuken 9,5 uur in gebruik door werk functie

Studeerruimte 1 8,5 uur in gebruik door werk functie

Studeerruimte 2 8,5 uur in gebruik door werk functie

Gemiddelde vrijesector huurprijs voor een woning in Amsterdam is 22,45 p/m2 p/m Dit huis heeft 81,2 m2 aan woonruimte

81,2 x 22,45

Dat betekend dat deze woning al snel 1820 euro per maand kost aan huur. Of 58,80 per dag of 2,45 per uur. En dus 0,03 cent p uur per m2

15,4 x 9,5 = 4,4 euro per dag voor eetkamer en keuken 11 x 7,5 = 2,5 euro per dag voor de studeerkamers

Per dag, 5 dagen in de week, wordt 6,9 euro door werkfunctie betaald. Dit betekend 150 euro per maand. Daardoor is de huur met 150 euro per maand goedkoper voor de bewoners.

Het

De

de

dicht

De overgangszones tussen de verschillende functies zijn belangrijk om dit concept te laten slagen. Het moeten minimale ingrepen zijn om de verschillende functies van elkaar te kunnen scheiden of samenvoegen. Wanneer deze ingrepen te groot worden, wordt het een obstakel om ze uit te voeren. Ook is het belangrijk om op verschillende manieren aan te geven dat je in een andere ruimte stapt of juist deze overgang vloeiender te maken. In de komende pagina’s heb ik verschillende voorbeelden uitgewerkt hoe dat kan worden aangepakt. In het gevel fragment op de linker pagina zie je een doorsnede over de werkwo ning.

Hierin heeft de privé ruimte (de woonkamer) een verhoogd vloer niveau ten opzichte van het maaiveld. Hierdoor worden de privé ruimtes fysiek een andere ruimte ten opzich te van de gedeelde ruimtes. In de gevel is er gekozen voor houten kozijnen met een houten deur die terug ligt ten opzichte van de rest van het kozijn. Er ontstaat een koof waar je droog je deur kan openen wanneer het regent. De rest van het kozijn ligt in de gevel om een zitje te creëren die zowel bui ten als binnen gebruikt kan worden. Er is een klein voorplateautje gecreëerd op hetzelfde vloer niveau als de privé ruimtes om het privé voortuintje aan te duiden. De bewoners kun nen deze ruimte claimen en hun persoonlijke spullen neer zetten.

De gedeelde ruimtes die zich achter het grote venster bevinden kan zowel open gezet worden naar de openbare ruimte voor opti male connectie als dicht gezet worden met de geïntegreerde lamellen. De kozijnen liggen terug in de gevel om een afstand te creëren naar de openbare ruimte. De lamellen liggen in het gevelvlak. Hierdoor ontstaat er een ruimte achter de lamellen waar dingen tijdelijk opgeslagen kunnen worden.

Verschil tussen donkere en

Grotere plafondhoogtes om een nieuwe ruimte aan te ge

Gordijnen om ruimtes tijdelijk, visueel af te scheiden

overgangszones verharden

Verschil in materiaal om een nieuwe ruimte aan te geven

Groen door laten lopen tussen

grote taats deuren met doorlo pende vloer

Visuele verbindinig tussen verdiepingen

Bankje tussen die zowel aan de binnenzijde als buitenzijde gebruikt kan worden

Grote openingen tussen ruim tes

Verborgen kozijnen waarbij de vloer doorloopt

overgangszones verzachten

Overgangszones werkhuis

Overgangszones werkhuis en pleinwoning

Overgangszones werkhuis en Asterdorp border

SPORT

LEREN LEZEN SPELEN

SAMENKOMEN

WATERDAK

Om de overgangen naar de openbare ruimte zo vloeiend mogelijk te laten verlopen is het ook belangrijk wat er in de openbare ruimte gebeurt. In de openbare ruimte zijn verschillende plek ken gecreëerd die te maken hebben met de functies die in de gebouwen plaats vinden. Rondom het poortge bouw is een park gecreëerd waardoor het gebouw een object in het groen wordt. Met een groene hogere border wordt de contour van Asterdorp op nieuw zichtbaar. Deze is doorwaadbaar door middel van verschillende paden en speel objecten. Het waterdak is gekoppeld aan het badhuis en de was serette en is de sportschool gekoppeld aan het sportdak. Het plein in het mid den is de plek waar alles samenkomt. Een plek waar evenementen gehouden kunnen worden zoals een markt of een bioscoopavond. Ook zit het postpunt en informatie punt aan dit plein. Het speel, leer, lees plein ligt op de werk plaatsen en is direct verbonden met de bibliotheek en het kinderdagverblijf. Hierdoor is de openbare ruimte altijd een verlenging van de functies binnen de gebouwen en andersom.

Lees, leer en speelplein

Het plein dat zich op het dak van de werkplaatsen bevind wordt begrensd door verschil lende gebouwen. Het is de verbindende openbare ruimte tussen het kinderdagverblijf en de bibliotheek. Daarnaast zijn er verschillende werkhuizen waarbij zowel werkplaatsen als woonruimtes aan het plein grenzen. Het plein versterkt de functies die binnen gebeuren en andersom. Net zoals in de gebouwen kunnen de ruimtes op het plein ook op andere ma nieren gebruikt worden door de dag heen. Wanneer het kinderdag verblijf een buitenspeel uurtje heeft kan de ruimte gebruikt worden en het straat meubilair omgetoverd worden naar schommels of andere speel elementen. Wanneer mensen willen relaxen en een boek uit de bibliotheek willen lezen kunnen ze een hangmat ophangen tussen het groen. Zo zijn er verschillende elementen die van functie kunnen veranderen om de omliggende functies te kunnen ondersteunen.

ruimteSpeel, leer, leesplein

Het project begon met de vraag hoe we nieuwe wijken kunnen realiseren zonder dat de omliggende wijken, en vooral de kwetsbare groepen in deze wijken, de dupe worden van de opwaardering en de gentrificatie van deze wijken. Amsterdam-Noord is hierin voor mij een inspiratiebron geweest waarop het project gebaseerd is.

De kwaliteiten van Amsterdam-Noord lijken langzaam te vervagen uit de wijken. Langzaam ontstaat er een generiek stadsdeel waarbij alles verhipt is en waar de oorspronkelijke bewo ners zich niet meer thuis voelen. Dat gevoel van thuis is een belangrijk aspect in het begrij pen van het stadsdeel, hoe mensen daar wonen en welke elementen een thuis maken.

Door middel van verschillende onderzoeksmethodes heb ik geprobeerd de identiteit van Amsterdam-noord te vertalen naar een stedenbouwkundige opzet waarin een nieuwe buurt kan ontstaan die de kwaliteiten van Noord omarmd. Het gevoel van samenhorigheid en el kaar helpen is vertaald in zowel de architectuur als de overlap van functies die elkaar kunnen versterken en de huur kunnen verlichten. Ik heb mezelf uitgedaagd om verder te kijken dan de reguliere opzet van een stedenbouwkundig plan en plattegronden. Door te herdefiniëren wat er nodig is in een woning en op welke momenten, is er een project ontstaan waarin het delen van voorzieningen centraal staat terwijl privacy en het gevoel van thuis gewaarborgd blijven. Door ruimtes dubbel te gebruiken ontstaat er meer ruimte voor publieke functies die de buurt kunnen versterken en de bewoners een plek te bieden waar ze de ruimte hebben om zich te ontwikkelen.

Dit is mijn vertaling geweest waarin Amsterdam-Noord, het gevoel van thuis en Asterdorp centrale thema’s waren en dit project gevormd hebben tot wat het nu is. Daarvoor wil ik iedereen bedanken die door dit proces heen hebben geholpen en de juiste vragen hebben gesteld om mij uit te dagen om verder te kijken dan de reguliere woning plattegronden. Ik hoop met dit project niet alleen een antwoord te hebben gegeven op hoe we in Am sterdam-Noord zouden kunnen bouwen maar ook hoe dat duurzamer kan door minder materiaal te gebruiken, minder ruimte in beslag te nemen en door te delen en minder te consumeren. Ik geloof er in dat hierdoor een wijk ontstaat waar mensen zich met elkaar verbonden voelen en de kwaliteiten van Amsterdam-Noord weerspiegeld zijn.

Afbeeldingen

Blz. 8 1 Jan donkers, zo dichtbij amsterdam, bookcover Blz. 10 2 Galgenveld Amsterdam-Noord, Reinier Vinkeles, 1790. Stadsarchief Amsterdam

3 Een zomeravond bij het Tolhuis, Nicolaas van de Waay, geschiedenis-van-amsterdam-noord.nl/het-tolhuis/ Blz. 11 4 Personeel NDSM, ANEFO, 1983. Stadsarchief Amsterdam Blz. 14 5 Arie Keppler, Floor Wibaut, Jan willem Tellegen. Asterdorp, Stephan Steinmetz Blz. 16 6 Poortgebouw Asterdorp, 1928. Stadsarchief Amsterdam

7 Tekening Asterdorp, Bernard van Lammeren. asterdorp.amsterdam/wp/2016/01/ Blz. 18 8 Asterdorp rond 1939, nadat er bomen gepland zijn. Jansen, C.F. (1895-1961). Stadsarchief Amsterdam

9 Poortgebouw Asterdorp, Anne-roos Demilt, 2021. Eigen collectie Blz. 22 10 Het verdriet van Amsterdam-Noord, Willeke Duijvekam. Trouw Blz. 24, 25 11-13 Grafieken Amsterdam-Noord, onderzoek.amsterdam.nl/interactief/dashboard-kerncijfers Blz. 26 14 Massih Hutak, Je hebt ons niet ontdekt, bookcover Blz. 28 15 Productiehuis Noord, verdedignoord.nl Blz. 29 16 Marktgesprekken, Anne-roos Demilt, 2021. Eigen collectie.

17 Fruithapjes met Amarfi, Anne-roos Demilt, 2021. Eigen Collectie. Blz. 32 18 Van de Pek buurt, onsamsterdam.nl/een-verkenning-van-de-van-der-pekbuurt

19 Plan van Gool, 020apps.nl/blog/2014/01/documentaire-over-het-plan-van-gool/

20 Blauwe Zand, Ruud Slagboom, 2015. geschiedenis-van-amsterdam-noord.nl/tuindorp-buiksloot-2/ Blz. 80 21-26 Foto’s locatie Asterdorp, Anne-roos Demilt, 2021. Eigen collectie Blz. 82 27 visualisatie van een mogelijk Asterpark, Civic Architecten, investeringsnota 2020, buiksloterham

28 Voorbelduitwerking kavel 53, Gemeente Amsterdam, investeringsnota 2020, buiksloterham

29 vertanding langs het Buiksloterkanaal, Civic Architecten, investeringsnota 2020, buiksloterham Blz. 93 30 Van der Pekbuurt Amsterdam, Arcam, architectuur.nl/winterlezingen-oude-stadswijken-amsterdam/

31 Buiksloterham, Vero Visuals, Studioninedots. architectenweb.nl/nieuws/artikel.aspx?ID=46851 Blz. 108 32 Haus Für Julia Und Björn, Adolf Bereuter. archdaily.com/597258/haus-fur-julia-und-bjorn-innauer-matt-architekten

33 Ecole et Periscolaire a pesmes, Luc Boegly. divisare.com/Bernard-Quirot-architecte-associ-s-Ecole-et-p-riscolaire-Pesmes

34 Lofts in Gent, Koen Vandamme. elementarchitecten.be/project/beestenmarkt/

boeken - artikelen - e.d. Akademie van Kunsten (2019). Gedeelde ruimte. Over het publieke domein van morgen. Amsterdam. Besters, M. (2019). OUR CITY? Countering exclusion in public space. Rotterdam STIPO Donkers, J. (1996). Zo dichtbij Amsterdam, Amsterdam: Atlas contact Gehl, J. (1987). Life between buildings: Using public space. New York: Van Nostrand Reinhold. Gemeente Amsterdam, (2021). Ontwerp omgevingsvisie 2050, een menselijk metropool Hutak, M. (2021). Jij hebt ons niet ontdekt, wij waren hier altijd al. Amsterdam: Uitgeverij Pluim Kok, Bas. (2016). Oerknal aan het IJ, de geschiendenis van Amsterdam bezien vanuit Noord Milikowski, Floor (2018). Van wie is de stad, de strijd om Amsterdam Schade, Carol (2010). Jan Ernst van der Pek, 1865-1919: pionier van de volkshuisvesting Sennet, R (2018). Building and dwelling, Ethics for the city. Penguin books ltd. Sim, D. (2019) Soft City, Building density for everyday life. Copenhagen: Island Press Steinmetz, S. (2016), Asterdorp, Amsterdam: Atlas contact Stichting Een van de jongens (producent). Sylbing, S (regisseur) & Gould, E (regisseur). (2020). Klassen, Amsterdam, Omroep HUMAN

Van de Poll, W. (2020, 12 september). Het verdriet van Amsterdam-Noord: Die rijken maken de buurt er niet beter op. Trouw, de verdie ping

VAN DE BUURT

VAN DE BUURT