Luuk Koote - De Stad van Vertrouwen

de stad van vertrouwen

een herzuiling op maat in het Amsteldorp

de stad van vertrouwen

een herzuiling op maat in het Amsteldorp

Afstudeerproject van:

Luuk Koote

lokoote@gmail.com

Master of Urbanism

Academie van Bouwkunst, Amsterdam 2022

Mentor:

Tess Broekmans

Commissieleden:

Lyongo Juliana

Sander van der Ham

Toegevoegde commissieleden:

Jerryt Krombeen

Liza van Alphen

hier parkeren we niet zodat de woonboot eigenaar naar huis kan

mijn fiets

mijn buurmans fiets (aso)

PROLOOG

Ik ben gefascineerd door hoe het dagelijks leven vorm krijgt in de stad. Waar je als buren dorpse intimiteit kunt ervaren of juist in anonimiteit naast elkaar leeft.

Zie hier de fietsnietjes voor mijn deur. Het blijft een gekke maatvoering. Er passen net geen drie fietsen tussen, en twee is eigenlijk te ruim.

Door de nietjes weet ik wie er thuis zijn omdat ik de fietsen herken. Sterker nog ik denk mijn buren beter te kennen doormiddel van hun fietsparkeer gedrag over de jaren dan dat ik ze ken van een goed gesprek.

Zo parkeert mijn buurman altijd zijn fiets asociaal achter de mijne. Een slechte start van een goede buurrelatie. Heb ik nog een buurvrouw die haar fiets altijd de berging in tilt

omdat ze het gevecht niet aandurft. En kan ik zelfs zien dat mensen bezoek hebben (of dat nooit krijgen). We hebben met de woonboot eigenaar afgesproken het linkernietje niet te gebruiken. Die staat voor zijn voordeur waardoor hij anders niet naar de deur kan lopen.

Volgens mij hebben we niet door hoe vaak we op een dag geprikkeld worden door dit soort kleine momenten. Ik zag mijn afstuderen als een kans om deze vast te leggen in een ontwerp. De Stad van Vertrouwen werd geboren.

ABSTRACT

‘‘De Stad van Vertrouwen’’ toont hoe we elkaar kunnen blijven vertrouwen in de stad die steeds dichter en diverser wordt. Met het Amsteldorp in de hoofdrol, zoekt het ontwerp antwoorden op wat we met elkaar delen en waarin we van elkaar verschillen.

Zoals alle tuindorpen is het Amsteldorp gebouwd uit woningnood en als tegenwicht tegen de verpauperde stad. De buurt wordt na de realisatie in één keer bewoond door een groep die zich ineens Amsteldorper mocht noemen. Er wonen huishoudens die bij dezelfde fabrieken werken en kinderen van dezelfde leeftijd hebben. De opzet van de buurt gaat uit van idealen die dit in de hand werken. Open stroken verkavelingen met veel zicht in de woonstraten zorgen ervoor dat buren elkaar vinden in de voortuinen. De

buurt komt elkaar tegen op het pleintje met de melkboer en de kruidenier. De kinderrijke huishoudens kunnen na al dit contact zich terugtrekken in de achtertuin.

Maar de afgelopen 40 jaar is er veel veranderd. De gezinnen wonen er niet meer en de buurt heeft de helft minder bewoners. Het leven op straat is weg en voorzieningen en scholen zijn omgevallen. De manier waarop mensen hun dag in delen lijkt niet meer zo op elkaar als vroeger - het praatje bij de melkboer of de voortuin is geen vanzelfsprekendheid meer. Eenzaamheid, isolatie en wantrouwen liggen op de loer.

Het contrast tussen het tuindorp en de stad wordt steeds groter. Het Amsteldorp is dé frontlinie van de Tuindorpen (Betondorp, Frankendael) van dit stuk Amsterdam.

Stadsbewoners hebben een andere opvatting over samenleven en vertrouwen in de stad. Hier is meer ruimte voor het individu, en minder vanzelfsprekende controle binnen de groep.

Dit project verwelkomt de hoogstedelijkheid aan de rand van het tuindorp. Het Amsteldorp zit op een kantelpunt waar het haar eigen idealen is ontgroeid. Het zou een influx van deze levendigheid goed kunnen gebruiken mits de overgang zorgvuldig wordt vormgegeven en de buurt niet wordt ontwricht.

Om dit te doen heb ik een eigen instrumentarium ontwikkeld waarin ik deze verschillende vormen van vertrouwen in kaart breng. Het ontwerp gaat uit van de kracht van het Amsteldorp en gebruikt de stedelijke sfeer

op plekken waar dat passend is. Het concept ‘een herzuiling op maat’ ziet hoe iedereen anders staat in het instrumentarium van vertrouwen en kijkt naar waarin we van elkaar verschillen, en wat we met elkaar delen.

voor een stad van vertrouwen

TREND

Onderzoek toont aan dat we al geringe tijd aan het de-collectiviseren zijn. We hechten meer waarde aan persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing. Kinderen krijgen geen standaard namen meer, de buurtbarbecues gaan niet vanzelf en sportverenigingen zoals bowlingclubs zien hun ledenbestand verdampen

Dit raakt iedereen anders. De één vindt nieuwe vrijheden en weet zijn eigen pad te bewandelen. De ander ziet vast contact en familiariteit verdwijnen.

Het geldt echter voor iedereen dat we vanzelfsprekende controle en rituelen aan het kwijt raken zijn. Het is inmiddels een vanzelfsprekendheid dat we uitgaan van individuele zelfredzaamheid. Dit heeft een aantal gevolgen.

Sommige mensen blijven achter die niet mee (kunnen) doen met deze nieuwe snelheden. Andere doen mee met deze nieuwe stedelijkheid met de vraag of ze hier op den duur echt gelukkig van worden. En we zien dat er een verantwoordlijkheidsvacuum ontstaat. Waar het onduidelijk is wie bepaalde dingen gaat oppakken in de buurt.

Wie spreekt elkaar straks aan als het vuilnis te vroeg op straat staat, of heeft in de gaten dat de buurvrouw al maanden alleen thuis zit?

de oude zuilen

ontzuiling

individualisering

TRADITIONELE GROEPEN VAN

NAAR INDIVIDUELE IDENTITEITEN

vanzelfsprekende controle

individuele zelfredzaamheid

verantwoordelijkheidsvacuum

NAAR ONZEKER EN SPONTAAN

ZEKER EN CONTROLE VAN

nieuwe vrijheden en minder vanzelfsprekende controle

De manier waarop we relaties onderhouden is dan ook anders dan voorheen. Waar toen vooral dyadische relaties de norm warenintense relaties tussen een kleinige, innige groep. Onderhouden we tegenwoordig vaak een veel groter netwerk.

Vaker, vluchtiger contact in de stad (of op het internet). Zorgt ervoor dat we meer keuze hebben om ons te identificeren en nieuwe groepen te ontmoeten. Afstevend op een eindeloos netwerk.

De keerzijde van de munt is het gevaar van een anoniem netwerk. Zonder vanzelfsprekend contact tussen bijvoorbeeld buren.

DYADISCHE RELATIES

EINDELOOS NETWERK NAAR NAAR de nieuwe uitersten in relaties

ANONIEM NETWERK

uitersten in een gemeenschap / dorpse intimiteit

VERTROUWEN

Vertrouwen begint bij een veilige basis. Vanaf die basis begint de bereidheid het risico te lopen dat iemand (al dan niet bewust) iets doet dat invloed op jouw heeft. We hebben wat aan elkaar en we zoeken mekaar dan ook graag op. Daarom stappen we vaak (graag) uit onze bekende zone. Dit is een werkbaar proces dat ontwerpbaar is en gaat overrepetities.

ZEKER EN CONTROLE

Om mensen niet te hoeven labelen, en het abstracte begrip vertrouwen ruimtelijk te krijgen heb ik onderstaand instrumentarium gemaakt waarmee ruimtes geduid kunnen worden in hun kleur van vertrouwen.

TERUGTREKKEN

De basis van vertrouwen begint bij Veilig Thuis. Dat er een mogelijkheid is om terug te trekken is vaak nog belangrijker dan het daadwerkelijk terugtrekken.

VEILIG THUIS

Over het algemeen priveterrein. In ieder geval met de zekerheid dat men alleen kan zijn in een ruimte die als prettig wordt ervaren.

Mensen moeten op een passende plek kunnen wonen. Levensloopbestendig, groot genoeg m.b.t tot gezinnen.

‘‘Mensen zoals Wij’’ Het eerste moment van contact onderhouden na verlaten van het ‘veilig thuis’ Rituelen waar je de buurman elke dag tegenkomt. Je kent elkaar van naam.

Dichtbij huis, op de overgangszone. Stoepen of fietsenstallingen en stijgpunten. Plekken waar andere ook hun ‘dichtbij huis gevoel hebben’.

Afhangend van het woonmilieu en typologie kunnen dit grondgebonden plekken zijn zoals op de stoep of bij fietsenstallingen en geveltuintjes in milieus op hoogte

ONTWERPEN

Gemeenschapszin en elkaar vaker tegenkomen op plekken die niet direct toe-geigend worden. Mensen staan gelijk in hun recht-op-de-plek. Daardoor is die van niemand en iedereen tegelijk.

Van buurtpleinen tot collectieve hoven en voetbalverenigingen. Vaak plekken die tussen prive en openbaar inzitten.

BEKEND OP HET PLEIN

ONTWERPEN

Ruimte met menselijke maat voor ongedwongen ontmoetingen. Enerzijds conflictvermijdend en anderzijds uitdagen tot ontmoeting.

Ontmoeten is niet vanzelfsprekend maar kan juist tot nieuwe avonturen leiden. De optie om zonder gene je koptelefoon op te doen en geen oogcontact hebben. Maar ook juist iemand aanspreken.

Drukkere verbindingen of plekken zoals treinstations, garages of stadsstraten. Maar ook plekken van ontplooiing, universiteiten en musea. Grote influx van diverse mensen.

ANONIEM IN DE STAD

Dynamische functionele plekken moeten vooral heel goed werken. Neutraal en uitnodigend voor diverse groep aan gebruikers. Als ook esthetisch aangenaam en verzorgd/schoon zijn.

Hoe kunnen we elkaar blijven vertrouwen

in de stad die steeds dichter en diverser wordt?

het amsteldorp dorps vertrouwen in stedelijke context

frontlinie van de tuindorpen

TUINDORP IN STADSE DYNAMIEK

Zoals alle tuindorpen is het Amsteldorp gebouwd uit woningnood en als tegenwicht tegen de verpauperde stad. Dorp voor dorp zijn het Amsteldorp, Frankendael en het Betondorp neergezet. Allen hebben hun dorpse karakteristieken en zijn in die zin in zichzelf gekeerd.

waar zijn we?

AMSTELDORP

TUINDORP IN STADSE DYNAMIEK

Het contrast tussen de tuindorpen en de stad wordt echter steeds groter. Om het Amsteldorp heen worden projecten gerealiseerd van een nieuwe stedelijke orde.

Deze stadsbewoners hebben een andere opvatting over samenleven en vertrouwen in de stad. Hier is meer ruimte voor het individu, en minder vanzelfsprekende controle binnnen de groep.

het amsteldorp, de frontlinie van de tuindorpen

AMSTELDORP VANDAAG

Van gezinnen naar eenzamen

Er wonen veel minder mensen in het Amsteldorp dan vroeger. Waar de huishoudengrootte vroeger 4 was is deze nu ongeveer

1.7. Dat betekent dat er ruim de helft minder mensen wonen vandaag.

Dit komt vooral door de kinderloosheid in de buurt ten opzichte van vroeger alsook het groeiende aandeel van éénpersoonshuishoudens. Het leven op straat en het draagvlak voor voorzieningen.

Van spelen naar parkeren

De buurt is in een tijd gebouwd dat de auto nog niet in beeld was. Daar zijn de straten dan ook niet op ingericht. Waar vroeger nog op straat gespeeld werd is de straat nu een dichte waas aan auto’s. Het zicht en gebruik in de openbare ruimte verandert en er is weinig reden tot verblijf hier buiten het privedomein.

van grote gezinnen naar grijze eenzamen

van spelen naar parkeren op straat

Van open idealen naar gesloten stroken

Het Amsteldorp werd gebouwd in de toenmalige polder, met groene idealen is er ingezet op veel begroeing. Dit is uiteraard goed voor de leefkwaliteit maar het heeft inmiddels een vorm aangenomen die het vertrouwen slecht doet.

De uit de kluiten gegroeide plantsoenen

zorgen voor geisoleerde en anonieme straten zonder controle of connectie van woonfunctie met het pbulieke domein.

Van vanzelfsprekende rituelen naar

anonieme gemakken

Ook zien we dat we de manier waarop we onze dag indelen niet meer hetzelfde is. De melkboer is weg en flitsbezorgers fietsen inmiddels door de buurt. Dit komt enerzijds door ons veranderende gedrag maar ook omdat het draagvlak op voorzieningen is verdwenen door de lage huishoudbezetting.

van open verkaveling idealen naar gesloten stroken

van vanzelfsprekende rituelen naar anonieme gemakken

WAT ZIEN WE GEBEUREN

1. De stad komt dichterbij en het contrast wordt steeds groter

• Er is meer ruimte voor het individu

• Maar er is ook minder vanzelfsprekende controle binnen de groep

2. Het Amsteldorp is niet meer zoals het was, en zo wordt het ook niet meer

• Het traditionele gezin woont er niet meer en er wonen ruim twee keer zo weinig mensen. Er zijn daardoor minder mensen op straat, meer eenzaamheid en het draagvlak voor voorzieningen verdwijnt.

• Het dagelijks leven van ons en ten opzichte van elkaar is verandert. We zien elkaar niet meer vanzelfsprekend.

• De openbare ruimte en het gebruik ervan is anders en past niet meer in het oorspronkelijke gedachtegoed en ontwerp.

ONTWERPVRAGEN

• Het terugbrengen van het oude inwoneraantal (2.000) betekent het minimaal verdubbelen van het aantal bewoners.

• Herintroductie van families en starters. Juist die worden zo gemist in het Amsteldorp van vandaag.

• We willen allemaal wonen in een schone, mooie en veilige omgeving. Om elkaar te vinden zijn er plekken nodig die de buurt allemaal nodig heeft, en waar men elkaar toch weet te vinden.

• We staan allemaal anders op het instrumentarium van vertrouwen. Daar horen verschillende woonsferen bij. Daarnaast zijn er ook in de context van de omgeving aspecten die meespelen op de buurt. Die waren er vroeger nog niet. •

1. Hoe kunnen we verdichten in mensen?

2. Wat delen we met elkaar?

3. Waarin verschillen we van elkaar?

een wandeling door de buurt

De kant van het Amstelstation is de meest dynamische, individuele sfeer in de omgeving. De wereld gaat hier snel. Men kan hier een koptelefoon opzetten en met niemand hoeven te praten. Er zijn nieuwe ontwikkelingen aan de straatzijde aan de overkant met meerdere retailplinten en kantoren in de planning.

Het stationsplein komt aan op het Amsteldorp en de westelijke zijde is niet begaanbaar. Vanaf de entree sta je 3.5m hoger dan de polder waardoor je over de eerste verdieping heen kijkt. Je merkt dat de maaivelden helemaal geen contact met elkaar maken en bewoner en bezoeker compleet langs elkaar kunnen leven.

Als er wordt afgedaald gebeurd er iets. Op 2.5 meter hoogte parkeert men de Combicamp nog in de groenstrook. Door het hoogteverschil is deze ruimte van niemand. Maar als verder wordt afgedaald begint de fortificatie. Bewoners voelen dat het contact met de buitenwereld langzaam begint en bemannen hun tuinen met schuttingen.

Eenmaal op het maaiveld van het Amsteldorp kom je binnen op voorzieningen zoals een hotel en een bloemenstal. Het is duidelijk dat dit de entree is.

De rand aan het singel is een anonieme plek die eigenlijk niet bij het Amsteldorp hoort. Aan de overkant zitten de adressen wel met de langsgevel aan het singel en daar gaat dat beter.

steken die niet prettig zijn om aan te wonen. Wederom te zien aan de fortificatie van de beganegrond. Alsook doorsteken die niet prettig zijn als bezoeker. Het voelt alsof je hier niet doorheen zou moeten lopen.

Doordat de doorsteken terug naar de buurt over zoveel paden zijn verdeeld krijg je door-

kracht van het amsteldorp; klassiek bouwblok met woonstraten

de doorn van het amsteldorp, losse stroken verkaveling met anonieme doorsteken

In voorgaande fotos is de kracht van het Amsteldorp te zien met een klassiek bouwblok waarvan de voorkanten aan een woonstraat zitten. Deze opzet geeft enerzijds het leven op de stoep een kans, en anderzijds de mogelijkheid aan bewoners om zich terug te trekken.

De tweede opzet is met een losse stroken verkaveling waarvan de voorkant en achterkant op elkaar zitten. De doorn van het Amsteldorp. Deze is te zien op de volgende foto.

De Middelhofstraat ligt in het midden van de buurt, hier zitten de oude winkelplinten.

Vroeger waren deze in gebruik door de melkboer en kruidenier. Maar inmiddels met winkels zoals een yogastudio en huisarts.

Het buurtplein is vaak verlaten.

De westzijde grenst aan de nieuwe stedelijkheid. Het Amsteldorp heeft hier een grote open ruimte met een speelveld . En verhoogde doorsteken op een plateau.

Die hebben beide eigenlijk geen contact met de buitenwereld als met de binnenwereld op een plek (aan de Weespertrekvaart) met zoveel potentie.

De steile kop geeft Amsteldorp het teruggetrokken karakter.

De helling nodigt je langzaam uit.

De singel heeft geen verbinding met het Amsteldorp en is anoniem.

Het plateau hoort niet bij binnen of buitengebied.

klassiek bouwblok -

Zorgt voor uitnodigende woonstraten met semigesloten bouwblokken en teruggetrokken privetuinen. De kracht van het Amsteldorp

stroken

Zorgt voor geisoleerde anonieme tussenstraten en doorsteken. Voor zowel bezoekers als bewoners slecht voor vertrouwen

verkeerssysteem en ontsluiting

drie soorten ontsluiting

Autoweg met parkeren en stoep (2-richting).

De ruggengraat van Amsteldorp zijn woonstraten

Autoweg zonder stoep (1-richting)

Isoleren het prive van de publieke ruimte

Voetpad

Slechts om woningen te ontsluiten. Teruggetrokken

Het trein en busstation zorgt voor stroom aan mensen. Onzeker snelle sfeer voor ontmoeting.

Retail plinten zorgt voor nieuwe aanwas aan mensen. Onzekere, individuele sfeer.

De bloemist kent iedereen en zit op de plek waar iedereen langs moet.

Deze kavel wordt een ontmoetingsplek voor omliggende buurten.

publieke dynamiek binnen en buiten de buurt

De winkels in de Middelhofstraat zijn goed maar haast nooit open door het draagvlak

• Oudere kinderen kunnen spelen zonder toezicht

Het hotel en de bloemenkiosk zorgen voor een wissel van de wacht. Er is altijd iemand.

• Er zijn veel uitnodigende functies om het plangebied heen.

Publiek lijkt vaak commercieel, weinig trots maatschappelijk vastgoed

Dit is een winkelstraatje maar de winkels zijn het grootste deel van de week dicht.

Het hotel zorgt voor een wissel van de wacht. Er is altijd iemand

ANALYSE CONCLUSIE

huidig raamwerk van vertrouwen

• Het klassieke bouwblok zorgt met haar woonstraten en tuinen op de achterkant voor de basisopstelling van dorps vertrouwen. Voor zowel bewoner als bezoeker is dit de ruggengraat van het Amsteldorp.

• De randen liggen aan veschillende context maar lijken toch erg veel op elkaar. Door hun typologie van losse strook, stoeploze eenrichtingswegen en grote plantsoenen zijn dit erg anonieme plekken die ook nog eens de doorsteken zouden moeten zijn. Dit zijn geen plekken van vertrouwen.

een herzuiling op maat

RAAMWERK HERZUILING

HET DORPSE

Wat goed gaat in het dorp is de standaard woonstraten. Deze naar de randen van vormt het grid

HET AMSTELSTATION

De ontwikkeling van dit plein ent zich op een zeer individueel, onzeker milieu dat niet thuishoort in het Amsteldorp. We plaatsen gebouwen op een verhoogd maaiveld dat meedoet in het plein en het Amsteldorp verder borgt.

HET STADSE COLLECTIEF

Het stads collectief daagt de buurt uit. De cultuur van het tegen het lijf lopen vormt de ruggengraat door het Dorpse Hart heen. Het is precies het randje onzekerheid en avontuur dat het Dorpse Hart kan gebruiken. Hierop zijn voorzieningen aangetakt zoals hubs en werkplekken.

DORPSE HART

het huidige Amstelstandaard typologie van de Deze wordt doorgezet de andere sferen en grid van de buurt.

DE WETBUURT

De anonieme rand krijgt enerzijds een gezicht dat spiegelt aan de Wetbuurt. Waar collectieve ruimtes en ouderen en familiewoningen zorgen voor constante aanspraak op de doorloop. Anderzijds doet het blok mee aan het Amsteldorp met tuintjes en fietsenbergingen.

AMSTELSTATION

Het Amsteldorp krijgt straks een gezicht aan het stationsplein. De ontwikkeling van dit plein ent zich op een zeer individueel, onzeker milieu dat niet thuishoort in het Amsteldorp. Door het plaatsen van twee blokken op het hoge maaiveld doen ze straks mee met het ensemble van stationsplein en borgen tegelijkertijd het Amsteldorp.

Deze typologie lijkt op de andere ontwikkelingen rondom het stationsplein. Waar de een langsgevel tussen betaande buurt en plein wordt gezet.

artist impression gemeente amsterdam

Afhouden van de stationsdynamiek

De nieuwbouw werkt als een gezicht aan het stationsplein, er wordt gekozen voor een duidelijke doorsteek in plaats van meerdere. Hierdoor weten bewoners en bezoekers waar ze aan toe zijn.

PLANKAART VAN VERTROUWEN N1

MAAIVELD AMSTELSTATION

In deze kaart zijn de momenten te zien van vertrouwen in het voorstel. Op het niveau N1 is de dynamiek zichtbaar op het maaiveld van het station. De gebouwen antwoorden aan het plein, en het Amsteldorp blijft geborgen.

Verder zijn ook het leven aan de rand van de Weespertrekvaart, en de binnentuin van het oostelijke blok te zien. Als de woningplattegronden van N1 over de hele plankaart.

WETBUURT

De rand aan de singel hoort in de huidige situatie eigenlijk niet bij het Amsteldorp. Het is een anonieme rand met veel potentie.

Aan de overkant in de Wetbuurt gaat dat wel goed. Ook het Amsteldorp krijgt straks stroken met hun langsgevel aan de singel. Alleen deze zijn alzijdig met grondgebonden woningen met (collectieve) tuinen in het groen. Hier worden ouderen en families geplaatst die zorgen voor een wissel van de wacht een aanspraak aan de rand.

De noordelijke gevel doet mee met het Amsteldorp. Hier zitten de collectieve ingangen en de centrale binnenplekken.

De blokken zijn kleiner gemaakt naar 2 of 3 per strook zodat binnen elke strook er een community ontstaat die stijgpunt, fietsenstalling en het atrium deelt.

Overzichtelijke buurgroepen

In tegenstelling tot lange eenzijdige blokken aan de overkant worden deze ingedeeld in twee tot drie segmenten. Hierdoor blijft de groep lekker klein. Mensen zien elkaar in het

atrium waar ook de collectieve ingangen en fietsenstallingen zijn.

Januskop aan de singel

De blokken zijn alzijdig en bedienen aan beide kanten een andere rol. Waar de zuidgevel zorgt voor ogen op het park door een teruggetrokken beganegrond en tuinen aan het park, doet de noordgevel mee met het Am-

stuk breder zodat mensen niet tegen elkaar

HET DORPSE HART

Het huidige raamwerk van woonstraten wordt aan weerzijdes afgemaakt met een portiek blok. Aan de noordzijde worden de tuinen omgedraaid zodat de stroken een bouwblokje vormen. De entrees in de woningen zitten er al.

Dit vormt de basisopstelling van vertrouwen

Woonstraat als basisopstelling

De woonstraat is de basis voor het Amsteldorp. Voor zowel bewoners al bezoeker. In het nieuwe profiel is meer ruimte voor fietsparkeren en zijn de stoepen breder. Dat

is mogelijk doordat het een eenrichtingsweg wordt voor de auto. Er zijn geen zit elementen in de straat waardoor ze lekker rustig blijven.

Schakel in de schuifpuzzel

De schakel in de schuifpuzzel zijn de portieklokjes straks die de overgang vormen naar het stadse collectief. Deze typologie zit er echt tussenin.

Door 4-woningen per verdieping te ontsluiten wordt het portiek weer betaalbaar en vinden de buren elkaar. Daarnaast zorgt het voor verschillende woninggroottes en daardoor een breder aanbod voor het publiek.

Sturen met openbare ruimte

De benedenbovenwoningen hebben aan beide kanten entrees voor de tuinen. Het is vooral de openbare ruimte die ervoor zorgt dat er een geisoleerde publieke straat is en een privetuin. Door deze om te draaien ontstaat er eenzelfde typologie als in de de

rest van het hart. Hierdoor wonen buren die al jaren naast elkaar wonen ineens met elkaar. De oude paden verdwijnen en de dijk vloeit naar binnen als openbaar hofje.

HET STADSE COLLECTIEF

Op plekken waar het passend is wordtzonder de buurt te ontwrichten - het stadse collectief verwelkomt. De resterende kavelmaat geeft ruimte voor meer diverse typologien. Deze overmaatste stadsblokken lijken op elkaar maar zijn net anders in rol voor de buurt

Het westelijke blok zet in op collectiviteit en de buurt. De binnentuin is openbaar en er is iets te doen in de middelste blokken. Mensen uit de buurt komen hier wel eens.

Het oostelijke blok zit op de hoofdentree met een hotel, bloemenkiosk en straks ook een supermarkt in de plint. Door deze grote aanwas en bovenwijkse aard van de supermarkt blijft deze binnentuin dicht voor bezoekers.

Tussen de blokken wordt de Middelhofstraat omgetoverd tot een autovrije shared space promenade. Het oude plein heeft straks een buurthub, en op de promenade zitten cowerkplekken. De hele buurt is hier te vinden

PLANKAART VAN VERTROUWEN NO

In deze kaart zijn de momenten van vertrouwen te zien op het maaiveldniveau van het Amsteldorp. De woonstraten zijn de kern van de buurt met echt dorps vertrouwen op de stoep.

Het stadse collectief geeft het zetje aan de zijkanten van de buurt en brengt de promenade tot leven.

Het front van de tuindorpen

Dit blok fungeert als front van de tuindorpen. Binnen het ensemble wordt een geschakeld van entrees op de Weespertrekvaart direct op de stoep, een collectieve overgang naar de binnentuin. Een openbar toegankelijke binnentuin, en daarna privetuinen ingebed

in het plantsoen. Met al slaatste de overgang naar de woonstraat en het portiekblok. Zo klikken de sferen logisch en stapsggewijs in elkaar.

Openbare binnentuin

De binnentuin nodigt uit en is openbaar. Er zitten adressen aan die steeds met geveltuintjes worden ingebed. De doorsteek heeft genoeg ruimte om te fietsen en lopen is gelijkvloers. Mensen moeten hier op elkaar

letten. Er zitten geen entrees aan de doorsteek maar wel raampartijen.

De schakel van niveaus

Het blok is dus een schakel van gradaties. Het doet aan de Weespertrekvaart mee met entrees direct aan de stoep en fietspad. En door het collectieve blok heen schakelt het terug naar de openbare binnentuin. Waar

het nog een stapje maakt naar privetuinen en grondgebonden woningen.

Open beneden en gesloten boven

Het blok aan de Oostzijde doet het eigenlijk juist andersom. De plint heeft een supermarkt, de bloemenkiosk is er, de parkeergarage, hotel en het is de hoofdentree van de buurt. Juist om die reden is de verhoogde binnentuin gesloten voor publiek. Entrees

zitten aan de binnentuin waardoor bewoners zich terug kunnen trekken.

Op het maaiveld is een parkeergarage voor bewoners en een supermarkt. De dynamiek is hierdoor bovenwijks, ook door het hotel en de bloemenkiosk Men kan parkeren en in een keer de woning in. De woningen aan de woonstraat hebben een dubbele vloer, er

is genoeg diepte om te leven aan straat.. In het Noordelijke blok zit het huis van de wijk doordat het op een teruggetrokken plek zit, de promenade eindigt daar en de binnentuin is juist dicht. De tuinen zijn rustig, collectief met privetuin er in.

Promenade, verbinder van buurten

De promenade is een lange sharedspace die gelijkvloers met de stoep is. Alleen de autoweg ligt lager en het verschil in materiaal helpt om te bepalen waar je gaat zitten of fietsen.

In een keer doorfietsen

Het

De promenade wordt de binnentuin in uitgenodigd Het buurtplein

Gedeelde werkplekken en ateliers voor de buurt Huis van de wijk

Werkplekken in de buurt

Tussen de huidige semigesloten bouwblokjes komen straks cowerkplekken. Zo kan het huis even ontvlucht worden en op een niet commerciele plek ontmoet worden tussen buren. De afwijkende materalisatie geeft de hint waar ensen kunnen zitten en lopen. Het stoepje is breed genoeg om toe te eigenen en mensen kunnen buiten een stoeltje neerzetten.

Door de shared space moeten mensen op elkaar letten.

Buurtplein

Door de vorm en maat van het zit-element kan je naar binnen en naar buiten zitten . Hierdoor kan je kiezen hoever je in de actie zit. De afstand in de binnenkant is 13 tot 20 meter. Precies genoeg om emoties af te lezen en een eerste ontmoeting zonder gesprek.

Wiliam H Whyte - The social life of small urban spaces

Het plein ontarmt de nieuwe dagelijkse bezigheden en zet het pakketjespunt in als vervanger voor de melkboer. Het zit element zit vast maar is flexibel aan hoe men wilt zitten.

Dat men de keuze heeft wel of niet bij iemand te zitten is vaak nog belangrijker dan de daadwerkelijke zitplek.

en aanbevelingen

Voor de helderheid van dit onderzoek is het belangrijk aan te stippen dat er geen spraken is geweest van een participatie traject.

Het aangedragen voorstel is mijn interpretatie van de werkelijkheid. Mijn opvatting van de problemen en mogelijke oplossingen in de buurt. Die opvatting is gevormd door zelf veel in de buurt te zijn en die te blijven analyseren. Alsook met een aantal bewoners te praten.

Ik ben van mening dat de buurt met de straks daadwerkelijke transformatie wel betrokken zou moeten worden. Ymere is daar ook al mee bezig. In het licht van vertrouwen, en met mijn ervaring in de praktijk heb ik een lijst gemaakt met aandachtspunten voor zo’n degelijk participatie traject.

Hoe nu verder met de bewoners?

I. de participatieparadox

Wanneer begin je iets te laten zien aan de betrokkenen? Wanneer is iets een plan?

Het lijkt erop dat Ymere helaas al tegen deze lamp aangelopen is. Er is een tekening met vlekken om nader te onderzoeken. Bewoners vatten het op als een plan en voelen zich gepasseerd.

Het brengt de ontwerper, woonstichting of gemeente in een hele lastige positie waar hij lastig nog iets goed kan doen.

De paradox is namelijk als volgt:

1) betrek bewoners ‘te laat’ en zij voelen zich gepasseerd, het plan is al gegoten en er wordt alleen nog formele goedkeuring gevraagd

2) betrek bewoners ‘te vroeg’ en zij voelen zich niet serieus genomen, meedenken over uitersten scenario’s, schetsen van de extreme en wat we ook ‘niet willen’. Vaak wordt dit bekrachtigd met de vraag: ‘jullie zijn toch de ontwerpers?’

II. zekerheid vs onzekerheid

Er moet daarom transparantie zijn in het verloop van keuzes. In de eerste plaats mag de stichting daar best een meer brutale rol in spelen. ‘Wij kijken naar een bandbreedte van een toevoeging van woningaantal tussen de x en x. Met een minimaal aantal voor de businesscase en een maximaal voor de leefbaarheid. In de volgende bewonersdagen gaan we testen (met bvo), wat deze scenario’s opleveren. En we hebben daar de input van bewoners voor nodig.

Hierna volgt een traject van ophalen, ontwerpen, testen, en weer ophalen. De ontwerpers moeten dan ook tekenen wat je juist niet wilt.

Het is niet voor niks een axis op het schema. Onzekerheid en zekerheid zijn de hoofdstenen van wantrouwen en vertrouwen. Door het voor de bewoners concreet te krijgen

wanneer zij over wat inspraak hebben. Krijgen ze zekerheid zelfs over vraagstukken die nog open liggen.

Ook voor de ontwerper en stichting kan dit voor houvast zorgen. Een einde van de staart tussen de benen op bewonersdagen.

III. nieuwe vs oude bewoners

IV. genius loci

Naar mijn mening hebben participatietrajecten de neiging de opinie van oude bewoners over te belichten ten opzichte van die van nieuwe bewoners. Laten het nou net de oude bewoners zijn die vaak op zijn zachts gezegd conservatief zijn. De beste verandering is geen verandering.

De Amsteldorpers zijn terecht trotste bewoners! De crux en moeilijkheid van het traject zal zijn om de verontwaardiging, of zachtgezegd boosheid van bewoners te waarderen. In te zien dat het fijn is om bewoners te hebben die een bonzend hart voor de buurt hebben, en hun verhaal aan te horen.

Het kan daarom lastig zijn het gezamenlijk gewin helder op tafel te krijgen. Betere, veiligere openbare ruimte. Of een meer passende woning zijn bij een transformatie vaak het gevolg van ook een gezamenlijk offer.

Sturen op transparante achtertuinen, of een gebouwde parkeeroplossing zijn dat soort thema’s waar de buurt een hele hoop aan kan hebben. Maar die onbespreekbaar lijken met de zittende bewoners.

Het kunnen vastleggen van dat waar zij trots op zijn. Zowel in fysieke als sociale zin. Is het bouwen vanuit de genius loci.

Er zal een manier gevonden moeten worden om naast het aanhoren van verhalen uit de buurt. Het ook bespreekbaar te kunnen maken wat deze buurt voor andere zou kunnen betekenen.

De buurt heeft iets wat bijna magisch is maar tegelijkertijd moet er worden uitgekeken om nostalgie te overromantischeren. Er zal moeten worden uitgesproken wat er niet goed gaat in de buurt. Het gedrag, patronen en huishoudens zijn verandert. De fysieke ruimte is vervallen en past niet meer. Op dit moment wordt er eenzaamheid en isolatie ervaren.

Hoe kunnen we de buurt beter maken, zonder de huidige (sociale) structuren te ontwrichten?

Hoe kunnen we verdichten in mensen?

De grote daling van het aantal bewoners in het Amsteldorp is vooral te wijten aan de lage huishoudbezettingsgraad.

Het lastige daarvan is is dat er twee paden zijn. Ouderen kunnen binnen de buurt verhuizen naar een levensloopbestendige woning en in een community aan de singel. Hierdoor komen de huizen vrij voor nieuwe

gezinnen. Dit betekent echter dat je moet inzetten op mensen hun huis uit krijgen, dat

zou geen uitgangspunt mogen zijn in de stad van vertrouwen.

Daarnaast zijn de woningen erg klein en hokkerig. Aan de randen wordt daarom gezocht naar grotere woningen waarin de huidige m2 per woning van het Amsteldorp de ondergrens is. Zo zouden de huidige bewoners kunnen blijven zitten en vindt de influx van familie en startersplaats aan de randen.

programma huidig

487 woningen met huishoudgrootte van 1.7

840 bewoners

eenzijdig aanbod van kleine woningen met veel kamers

60/65m2 | 4-kamerwoning / meergezinsswoning (2 slaapkamer, keuken en woonkamer)

432 woningen X 1.8 = 775 bewoners

35m2/ 3-kamerwoning/eengezinswoning

1 slaapkamer, keuken en woonkamer

55 woningen X 1 = 55 bewoners

sloop/nieuwbouw

290 meergezinswoningen blijven - 522 bewoners

zoektocht naar woningen voor 2.000 bewoners

BEHOUD / 290 meergezinswoningen - 522 bewoners

SLOOP / 142 meergezinswoningen - 255 bewoners

55 eengezinswoningen X1 = 55 bewoners

voorstel

290 meergezinswoningen blijven - 522 bewoners

zoektocht naar woningen voor 2.000 bewoners

55/65m2

300 woningen X 1.8 = 540 bewoners

65/80m2

390 woningen X 2 = 780 bewoners

80/100m2

254 woningen X 2.5 = 635 bewoners

Na een eerste telling blijkt dat we een gevarieerd woningaanbod kunnen realiseren. Vooral met het toevoegen van grotere (familie) en starters woningen. We komen hiermee op een hoger aantal bewoners uit dan ooit in Amsteldorp gewoond hebben, het streven was minimaal dat aantal.

Dat is prettig want daardoor zit het plan ruim in het jasje. Er kunnen in de loop van de fasering nog keuzes gemaakt worden, aan de hand van wat er op dat moment nodig is.

Er zou bijvoorbeeld eerst geinventariseerd kunnen worden of er ouderen geinteresseerd zouden zijn in het doorverhuizen naar een levensloopbestendige woning. Aan de hand van deze aanmeldingen kan je kiezen wat de volgende stap is, en ben je niet afhankelijk van een te halen nummer. Daarnaast hoeft er tijdens het proces ook niet gesneden te worden in ambities of woninggroottes.

Historisch aantal bewoners

• 487 X 4 = 1.950 bewoners

Huidige woningvoorraad

Toekomstige

woningvoorraad

• 432 woningen 60/65m2

• 55 woningen 35m2

• 670 woningen 60/65m2

• 525 woningen 65/75m2

361 woningen 75/100m2

Huidig aantal bewoners

• 432 X 1.8 = 775 bewoners

• 55X 1 = 55 bewoners

830 bewoners

Toekomstig aantal

bewoners

• 670 X 1.8 = 1.206

• 525 X 2 = 1.050

361 X 2.5 = 902.5

3.158 bewoners

Wat delen we met elkaar en waarin verschillen we van elkaar?

Ik vind dat het best wat meer mag schuren in het Amsteldorp. Zonder wrijving geen glans zeggen ze..

Dat betekent in de eerste plaats een divers (passend) aanbod aan plekken. Gevarieerd op het instrumentarium van vertrouwen loopt dat ongeveer van de voortuin tot treinstation. Maar keuzes betekent vooral ook de ongedwongenheid die hierbij komt kijken. De crux is dat men kan kiezen in welke vertrouwenssfeer zij zich begeven - dat is de meest cruciale stap. Het uitdagen tot ontmoeten en tegelijkertijd het borgen van veiligheid is daarom een ingewikkelde puzzel.

Daarvoor is toegankelijkheid een sleutel.

Met toegankelijkheid kan je de diverse vertrouwenssferen aan elkaar klikken binnen een buurt. Bezoekers kunnen dan genieten

van een fijne woonstraat waar buren goed contact onderhouden. Ook al wonen ze er zelf niet. Mensen die vaak liever teruggetrokken leven kunnen dan de reuring opzoeken als zij daar zin in hebben.

Dan krijg je pleintjes die de hele buurt includeren. Supermarkten, postpunten, fietsenrekken, voortuintjes of het hondenuitlaatveldje zijn precies die plekken die op orde moeten zijn. Als mensen zich daar naar eigen wil vrij doorheen kunnen bewegen.

Dan komt het vertrouwen vanzelf.

HET DORPSE HART

Wat goed gaat in het huidige Amsteldorp is de standaard typologie van de woonstraten. Deze wordt doorgezet naar de randen van de andere sferen en vormt het grid van de buurt.

HET AMSTELSTATION

De ontwikkeling van dit plein ent zich op een zeer individueel, onzeker milieu dat niet thuishoort in het Amsteldorp. We plaatsen gebouwen op een verhoogd maaiveld dat meedoet in het plein en het Amsteldorp verder borgt.

HET STADSE COLLECTIEF

Het stads collectief daagt de buurt uit. De cultuur van het tegen het lijf lopen vormt de ruggengraat door het Dorpse Hart heen. Het is precies het randje onzekerheid en avontuur dat het Dorpse Hart kan gebruiken. Hierop zijn voorzieningen aangetakt zoals hubs en werkplekken.

De anonieme rand krijgt enerzijds een gezicht dat spiegelt aan de Wetbuurt. Waar collectieve ruimtes en ouderen en familiewoningen zorgen voor constante aanspraak op de doorloop. Anderzijds doet het blok mee aan het Amsteldorp met tuintjes en fietsenbergingen.

DANKWOORD

Het afstuderen aan de Academie van Bouwkunst gaat is een pittig traject en was mij nooit gelukt zonder de onuitputtelijke steun, kennis, en vertrouwen die mijn commissie mij heeft gegeven het afgelopen jaar. Daarvoor wil ik Tess Broekmans, Lyongo Juliana en Sander van der Ham graag voor bedanken.

Daarnaast heb ik in de tijd van vier jaar het geluk gehad bij het team van MUST Stedebouw te werken, waar ik de ruimte, aandacht en leergang heb gekregen die mij gevormd heeft.

Toch was het allemaal niet mogelijk geweest zonder het nazitten, ouwehoeren en het delen van leed met onder andere en niet uitsluitend Max, Bram, Jesse en Maurice.

En niet te vergeten Ingelou, die het complete Academie traject aan mijn zijde heeft gestaan.