PÉNÉLOPE BAGIEU
TUPECIARY O kobietach, które robią to, co chcą
Mojej niesamowitej mamie
Historie zawarte w tej książce zostały wcześniej opublikowane na blogu autorki „Culottées” („Tupeciary”), na stronie Lemonde.fr.
Culottées. Des femmes qui ne font que ce qu’elles veulent Pénélope Bagieu © Gallimard, 2017 © For Polish edition: Fundacja Bęc Zmiana, 2020 ISBN: 978-83-66082-09-0 Tłumaczenie: Agnieszka Pączka-Torelli, Anna Pączka Redakcja językowa: Aleksandra Kędziorek, Ewa Dąbrowska, eKorekta24 Korekta: Adrianna Hess, eKorekta24 Skład: Piotr Chuchla Font: Fernando Fuentes Méndez na podstawie odręcznego pisma autorki Wydawca: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana ul. Mokotowska 65/7 00-533 Warszawa www.beczmiana.pl bec@beczmiana.pl Druk: Drukarnia Skleniarz ul. Juliusza Lea 118 30-133 Kraków www.skleniarz.eu Zamówienia: www.beczmiana.pl/sklep
PÉNÉLOPE BAGIEU
TUPECIARY O kobietach, które robią to, co chcą
Temple Grandin TĹ‚umaczka zwierzÄ…t
Nikt nie wie, o czym myśli. …ani nawet czy w ogóle myśli! Richard!!! Ona jest inna, i tyle!
29 sierpnia w Bostonie rodzi się dziecko inne niż wszystkie: Mary Temple Grandin.
Zamiast układać LEGO, sika na podłogę. Zamiast grać w karty, zjada je.
Nie uśmiecha się. Nie śmieje. Płacze, gdy ktoś weźmie ją na ręce.
Często krzyczy, uderza głową, niszczy co popadnie.
Lekarz poddaje ją serii badań, z których wynika, że Temple nie jest szalona ani głupia. To, że wydaje się zamknięta zamknięta, jest konsekwencją autyzmu. Z greckiego „auto”… …„sama”.
To wyjaśnia między innymi, dlaczego dziewczynka frustruje się, nie mogąc wyrazić tego, co czuje, i dlaczego nie znosi kontaktu fizycznego, mimo że tak bardzo potrzebuje czułości.
Co jest, oczywiście, nieprawdą.
Ojciec chce jak najszybciej oddać ją do ośrodka psychiatrycznego. Matka go nie słucha.
No, jest opóźniona w rozwoju!
Lubi wtulać się w poduszki
Ale Temple ma już ponad trzy lata i nadal nie mówi. Mama udaje się więc z nią do neurologa.
Lekarze, dysponujący wówczas niewielką wiedzą na ten temat, tłumaczą, że autyzm bierze się z oziębłości rodziców oraz ich niewystarczającej komunikacji z niemowlęciem.
Dziękujemy, panie doktorze.
Nie jesteś taka jak pozostali. Jednak nie jesteś mniej inteligentna od nich.
zwykły mózg uszkodzony mózg grejpfrut
W rzeczywistości mózg dziewczynki rozwija się bardzo szybko, ale inaczej. 5
Sonita Alizadeh Raperka
Sonita dorasta z uczuciem głodu, ale przede wszystkim strachu: jej krajem rządzą talibowie, ściśle stosujący prawo szariatu.
Sonita rodzi się w Heracie, w Afganistanie.
Pochodzi z licznej rodziny, w której dziewczynki uważa się za ciężar finansowy.
Jej imię znaczy „jaskółka”.
Jej ojciec jest dużo starszy od matki: ta miała 12 lat, gdy została wydana za mąż (nazywała wówczas małżonka „wujkiem”).
W wieku 9 lat traci ojca. Wkrótce matka oświadcza, że znalazła dla niej męża.
Mimo że według prawa minimalny wiek zamążpójścia to 16 lat, rodzina wielu Afganek wydaje je za mąż znacznie wcześniej.
Co…?
W tym samym czasie jej Nie ma pojęcia, co naprawdę rodzina decyduje się uciec ją czeka: przemoc, Sonita jest zadowolona: z rządzonego przez talibów będzie miała piękną suknię. zniewolenie, brak dostępu Afganistanu… do służby zdrowia i edukacji.
Nie do końca rozumie, co się dzieje. Myśli, że Ostatecznie małżeństwo nie wychodzi za mąż „na niby”. dochodzi do skutku. 17
Kierunek: Iran.
Cheryl Bridges Sportsmenka
Cheryl przychodzi na świat w dzień Bożego Narodzenia.
Jej mama ponownie wychodzi za mąż, kiedy Cheryl ma 7 lat. Ojczym jest mało sympatyczny i zachowuje się, jakby w ogóle nie istniała. brak w przyrodnia ezentó to r p siostra o że (mim eż jej równi y!) n uro dzi
Zdecydowanie za bardzo.
Ale gdy Cheryl dorasta, nagle zaczyna się nią interesować.
Koniec końców wolałaby, żeby zachowywał się, jakby nie istniała.
29
Jej rodzice rozwodzą się, gdy jest jeszcze niemowlęciem.
Trochę za bardzo.
Koniec końców wolałaby być niewidzialna.
ThÊrèse Clerc Racjonalna utopistka
Thérèse rodzi się 9 grudnia 1927 roku w Bagnolet, w bardzo konserwatywnej, mieszczańskiej rodzinie katolików.
Ma szczęśliwe dzieciństwo.
…kilka lat później zaś ukrywają Żydów. A my? Wciąż nie?
Thérèse nie pracuje, zajmuje się czworgiem dzieci
Thérèse dorasta ściśle według planu rodziców. Masz być ładna i grzeczna.
Jako dziewczynka widzi, jak sąsiedzi robotnicy adoptują sieroty z wojny hiszpańskiej…
A my nie możemy?
Y! WITAM Pierwszy o jej rękę prosi Claude. Wprowadzają się do wielkiego mieszkania, za które płacą jej rodzice.
I być dziewicą!
Lecz w kościele spotyka 3 księży robotników . Opowiadają jej o dramatach wojny w Algierii, mówią o marksizmie i walce klas.
A kobiety?
Rozumiesz, Thérèse? Ludzie muszą zostać wyzwoleni!!!
i nie zadaje sobie żadnych pytań.
Kościół nie ma na to odpowiedzi.
3. W 1944 r. francuski Kościół katolicki rozpoczął eksperyment polegający na wysyłaniu księży do pracy w zakładach przemysłowych. Ich obecność wśród robotników miała poprawić duchową sytuację proletariatu.
40
Betty Davis
Autorka, kompozytorka
Betty Mabry przychodzi na świat 26 lipca 1945 roku w Karolinie Północnej, zanim jej rodzina przeprowadzi się do Pensylwanii.
Jako dziecko do zdarcia słucha płyt z kolekcji swej babki.
Przeskakuje klasę, kończy
…by studiować modę.
…oraz jako modelka w prestiżowej agencji Wilhelmina models (gdzie ma powodzenie).
Nie bierze narkotyków, pije tylko mleko, a mimo to trafia w muzyczne i modowe oko nowojorskiego cyklonu końca lat 60. Chce wszystko zobaczyć, wszystkiego spróbować.
Sama też pisze piosenki, liceum w wieku 15 lat które aranżuje wokalnie. i wyjeżdża do Nowego Jorku…
Bu u -du D u D Dum m Du
Żeby trochę zarobić, pracuje jako kelnerka w kultowych kawiarniach pokolenia bitników w Greenwich Village…
50
Phoolan Devi Krรณlowa bandytรณw
Phoolan przychodzi na świat w Święto Kwiatów w rolniczej i mocno zaludnionej prowincji Ut tar Pradesh w Indiach.
Jej rodzina należy do jednej z najniższych kast: mallahów (rybacy).
Phoolan oraz jej siostry żyją i pracują w ciężkich warunkach (i przymierają głodem).
Ojciec Phoolan poddaje się losowi, ciągle utyskując. Twoją rolą jest harować na tych, którzy wydają ci rozkazy, bez narzekania, kłaniając się im do stóp. Taka jest wola bogów.
Jej matka jest wiecznie trochę zła, a trochę zawiedziona, że ją urodziła.
Bogowie?! Oni mają cię gdzieś! Pomagają tylko bogatym! Ty jesteś gorsza od pchły na zadku psa: jesteś dziewczyną! Bez męża, który cię ochroni, pozostaniesz niczym!
Rodzice Phoolan są przeklęci: mają trzy córki, a matka znowu jest w ciąży.
Jeśli to kolejna dziewczynka, dam jej umrzeć! (Oczywiście to znowu córka. Phoolan utrzymuje ją przy życiu, kradnąc mleko sąsiadom).
Zatem cała edukacja Phoolan Matka nieustannie ostrzega je przed strasznym to nauka przemykania, ukrywania a on się, wspinania i uciekania… (głowa ogol i tajemniczym zagrożeniem: u
Mają również syna. On chodzi do szkoły, jego siostry nie. Nie, Phoolan! Jedyne, czego powinnyście się nauczyć, to
z pow od wszy)
unikanie niebezpieczeństw! Jakich niebezpieczeństw? Hien? Grzmotów? Phoolan nie rozumie zbyt wiele. (Ale niech będzie).
– Kiedy idziecie robić siku, bądźcie zawsze Chodź w grupie. no tu, – Nie zatrzymujcie malutka. się, gdy woła was jakiś mężczyzna. – Biegnijcie, jeśli zagrodzi wam drogę. …do czasu, gdy jej rodzice – Zakrywajcie zbiorą pieniądze na posag ciała.
i wydadzą ją za mąż.
72
Katia Krafft WulkanoloĹźka
Charles i Madeleine Conrad, robotnik i nauczycielka, mieszkają w Guebwiller-soultz w Alzacji.
17 kwietnia 1942 roku rodzi im się córka, którą Madeleine chce nazwać Katia. Ponieważ jestem fanką Sissi…
Trochę za dużo, zdaniem matki, której marzy się, by córka poszła w jej ślady i została nauczycielką. Wysyła ją więc do zakonnic, mając nadzieję, że te ją utemperują.
Mam
ooo !
Ale niemiecko brzmiące imię w 1942 Katia, ciekawa wszystkiego, jest rozrabiaką. Ma w sobie roku wydaje się nie najlepszym trochę z chłopczycy. startem w życie, dlatego w urzędzie stanu cywilnego dziewczynka oficjalnie zostanie Catherine. Choć dla mnie zawsze będziesz moją !! Katią.
Pobyt ma jednak odwrotny skutek: Katia opuszcza siostry pełna awersji do autorytetów i zabobonów.
Bo Katia wyznaje tylko jedną religię: naukę.
Jako nastolatka oznajmia rodzicom, że zostanie wulkanolożką lub autorką kryminałów. Dlaczego takie męskie zawody???
Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię… enie tchni wes
Nie wydają się przekonani. 94
Jesselyn Radack Adwokatka
Jesselyn Alicia Radack rodzi W wieku 22 lat kończy się 12 grudnia 1970 roku z wyróżnieniem studia niedaleko Waszyngtonu. na Uniwersytecie Browna na kierunku cywilizacja amerykańska i nauki polityczne.
Następnie dopełnia całość prawem na Yale. Eee tam.
Marzy jej się praca w Ministerstwie Sprawiedliwości, gdzie miałaby pewność, że stoi „po właściwej stronie”.
Co to dla mnie.
Udaje jej się to w 1995 roku. Cztery lata później dołącza do nowo utworzonego działu etyki w Ministerstwie. Chce pani powiedzieć…
…Sprawiedliwość wewnątrz Sprawiedliwości?
To niemal praca z jej najszaleńszych marzeń. Aż pewnego wrześniowego ranka 2001 roku Ameryka drży w posadach.
W ciągu kilku tygodni w systemie sprawiedliwości wszystko ulega zaostrzeniu: półśrodki i szare strefy już nie istnieją.
„Albo jesteście z nami, albo jesteście terrorystami”.
104
Któregoś dnia z Jesselyn kontaktuje się Biuro ds. Zwalczania Terroryzmu. (Prokurator ce w słuchaw to John DePue).
Hedy Lamarr Aktorka, wynalazczyni
Hedwig Kiesler rodzi się 9 listopada 1914 roku w Wiedniu.
Od początku wszyscy rozpływają się nad jej urodą. Hedy całymi dniami słyszy, że jest najładniejszą z dziewczynek, co nie przeszkadza jej umierać z nudów.
Ojciec wyjaśnia jej działanie różnych rzeczy.
Jej rodzice to Węgrzy pochodzenia żydowskiego. Emil jest bankierem, a Trude pianistką. Matka wie, że Hedy zawsze będzie komplementowana, dlatego usiłuje równoważyć to bezkompromisowością. Mrugaj mi tu rzęsami, ile chcesz! Nie zwalnia cię to jednak z mycia się za uszami!
Jedynaczka rozmawia sama ze sobą i urządza przedstawienia dla lalek. Hedy naśladuje rodziców, swojego kota, przechodniów.
Dowiaduje się, że w Wiedniu otwiera się studio filmowe, które poszukuje chętnych.
Hedy!!!
…„scenariusz”.
Ubóstwia kopiowanie zachowań i głosów, udawanie. 114
Nie ma pojęcia, co to takiego, ale pewnego popołudnia postanawia iść na wagary i spróbować.
Naziq al-Abid
Aktywistka z dobrej rodziny
Naziq rodzi się w 1898 roku w Damaszku (Syria) w bogatej rodzinie kupieckiej.
Jej rodzice są bogaci, a Naziq wiedzie cudowne życie: ma lekcje gry na pianinie, jazdy konnej i tańca.
Ale różni się od swoich sióstr.
Al-Abidowie cieszą się doskonałą reputacją w Imperium Osmańskim (którego częścią od wieków jest Syria): ojciec Naziq został niedawno nominowany na gubernatora Mosulu, wujek zaś jest doradcą sułtana.
Już jako dziecko rozumie, że jest uprzywilejowana, i bardzo źle znosi tę niesprawiedliwość. Naziq! Chodź Jem ze służbą!!! na kolację! Nie zabronicie mi tego!
(Chce również pracować w polu). Jednak przede wszystkim rośnie w niej nienawiść do Imperium Osmańskiego. Nie powinno się mówić takich rzeczy, kochanie. Sułtan jest bardzo dobry dla naszej rodziny!
Niemniej jestem dumny, że bronisz naszych kurdyjskich korzeni. Nigdy o nich nie zapominaj.
127
Ojcu zależy, by skończyła studia, dlatego wysyła ją do Stambułu. Studiować rolnictwo!
Mae Jemison Astronautka
Mae Carol Jemison rodzi się 17 października 1956 roku w Alabamie.
Mae boi się ciemności, przestrzeni, piwnicy, wszystkiego.
Dzięki ładnej buzi zyskuje przydomek „pączek róży”. Jednak jako najmłodsza z rodzeństwa musi nauczyć się zwinności i sprytu, by przeżyć.
W przedszkolu oświadcza, że chce zostać „naukowczynią”. Chcesz powiedzieć: pielęgniarką?
Jej rodzina przeprowadza się do niespokojnej dzielnicy Chicago, w której toczą się wojny gangów. Gdy słyszymy strzały, gasimy światło i kładziemy się na podłodze.
Nie, naukowczynią! Jak ci szaleni uczeni!
Jej matka niczym lwica walczy, by jej dzieci nie zboczyły z właściwej ścieżki. Spróbujcie jeszcze raz zbliżyć się do mojego syna, a zrobię sobie torebkę ze skóry z waszych tyłków.
W końcu przenoszą się Mae nie przestaje zadawać mamie do dzielnicy, w której Mae tysięcy pytań (ta zaś, mając mnóstwo na głowie, odpowiada jej zawsze:) jest praktycznie jedyną czarnoskórą. Radź sobie sama. Szukaj.
Tak, ę pani. prosz
146
Peggy Guggenheim Miłośniczka sztuki współczesnej
Marguerite przychodzi na świat w bogatej dzielnicy Manhattanu. Pochodzi z dwóch najzamożniejszych żydowskich rodzin w Ameryce (pogardzających sobą nawzajem).
Jest nad wiek rozwinięta i szybko pojmuje, na czym polega życie dorosłych. Późno wracasz, tato. Masz romans?
Nowobogaccy!
To właśnie jednej ze swoich kochanek ojciec oddaje kamizelkę ratunkową na Titanicu.
Peggy jest niepocieszona. Przez całe życie będzie szukać namiastki ojca.
Po jego śmierci wujowie odcinają się od jej części rodziny.
Umieram, ale do końca pozostaję dżentelmenem.
Peggy zawsze będzie mieć kompleks, że nie jest „prawdziwym” Guggenheimem. Na dodatek uważa się za brzydką. za chuda za gruba anorektyczka
brwi zgolone „na próbę”
Burżuazyjne środowisko ją nudzi, dlatego stara się znaleźć pracę. O rany, jakie to ekscytujące!!!
nienawiść do swojej twarzy
Robi sobie operację nosa. Jej rezultat to totalna klapa. Peggy tygodniami nie opuszcza domu.
Ląduje w awangardowej księgarni w Paryżu. 156
Po nitce do kłębka Peggy odkrywa galerie sztuki współczesnej (i obraca każdy obraz cztery razy, zanim zrozumie, w którą stronę należy go oglądać).
Spis Treści Temple Grandin, Tłumaczka zwierząt
3
Sonita Alizadeh, Raperka
15
Cheryl Bridges, Sportsmenka
27
Thérèse Clerc, Racjonalna utopistka
39
Betty Davis, Autorka, kompozytorka
49
Nellie Bly, Dziennikarka
59
Phoolan Devi, Królowa bandytów
71
The Shaggs, Gwiazdy rocka
83
Katia Krafft, Wulkanolożka
93
Jesselyn Radack, Adwokatka
103
Hedy Lamarr, Aktorka, wynalazczyni
113
Naziq al-Abid, Aktywistka z dobrej rodziny
125
Frances Glessner Lee, Miniaturzystka zbrodni
135
Mae Jemison, Astronautka
145
Peggy Guggenheim, Miłośniczka sztuki współczesnej
155
Czytaj także:
zamów www.beczmiana.pl/sklep
Afgańska raperka i astronautka, królowa bandytów i wulkanolożka, wynalazczyni i dziennikarka śledcza – tupeciary przed niczym się nie cofną. Piętnaście portretów kobiet, które wzięły swój los we własne ręce.
ISBN: 978-83-66082-09-0
Cena: 69,00 zł