dzielić na narodowe państewka, wiele ludzi z „nieodpowiednią” narodowością wyemigrowało do „ojczystych” krajów. Proces powracania do prejugosłowiańskich państwowych i religijnych narodowości zadział się niesamowicie szybko we wszystkich częściach Jugosławii. Pochodząc z mieszanego małżeństwa, mając muzułmańskie nazwisko, czułam się w Serbii jak „brzydkie kaczątko”. W latach dojrzewania ciężko było nie móc dzielić z rówieśnikami procesów, przez które się przechodziło. Dopiero później nauczyłam się czerpać korzyści z takiej sytuacji. Wyjechałam do Hiszpanii, wydałam książkę o biurokracji związanej z narodowością i obywatelstwem Unii Europejskiej. W końcu, tego samego roku, kiedy wymieniłam mój jugosłowiański paszport na serbski, dostałam też paszport hiszpański. Dostałam dwa za jeden. Nie czułam się związana z żadnym, ale były bardzo przydatne. To było jak gra. Mój problem przyniósł pewne rozwiązanie, w tym sensie, że ukazał mi sprzeczności związane z konceptem narodowości. Zdecydowałam się nie zostawiać tego, ale chwycić i zbadać. Zrozumiałam, że państwo narodowe staje się agresywnym i opresywnym aparatem skierowanym przeciw własnej populacji. Niezaprzeczalnie nasza tożsamość jest zdeterminowana sumą czynników jak geografia, kultura, warunki społeczne, tradycja, krajobraz, literatura… Nasze życiowe doświadczenie jest wynikową tych czynników. Ale tam gdzie nasze dziedzictwo zostaje zinstytucjonalizowane i promowane przez państwo, tam dochodzi do pogwałcenia wolności. Tak dokładnie stało się w Jugosławii. Jugosławia powstała jako rozwiązanie kompromisowe, żeby nie dopuścić do rozlewu krwi po rozpadzie Imperium Osmańskiego i Austro-Węgierskiego. Niestety wojna w latach 90. dokonała tego procesu. Nacje podzieliły się na kraje, które stały się mocno homogeniczne. Większość państw europejskich została stworzona w ten sam sposób, ale to było dawno temu. Gdy chodzi o naszą tożsamość, wymaga ona naszej osobistej pracy. Każdy powinien zadać sobie pytanie, ile z naszej tożsamości zależy od naszego rozumu, doświadczenia i wiedzy, a ile od społecznej inżynierii, stereotypów i ignorancji.
Vahida Ramujkic (ur. 1973) — urodzona w Belgradzie, gdzie obecnie mieszka i pracuje. Skupia się na działaniach w przestrzeni miejskiej i środowisku naturalnym. Współzałożycielka kolektywu Rotor (www.rotorrr.org), który zainicjował serię zabawnych i krytycznych projektów na ulicach, dachach i plażach w okolicach Barcelony (2001–2007). Jej ostatnie projekty to: Schengen with ease (2006), Disputed Histories (2008), Storm, return home and other terrible stories for children (2009). Od 2008 wraz z Avivem Kruglanskim realizuje
No79 / czytelnia
project Documentary Embroidery (Barcelona, Kair, Bristol, Belgrad, Warszawa), Neighbourhood Superheroes (Barcelona, Kair, 2010), Micro Cultures (2011). Projekt Disputed Histories został nagrodzony podczas 52. edycji wystawy October Salon w Belgradzie w 2011 r. poświęconej tematowi odpowiedzialności w sztuce współczesnej i kulturze wizualnej. http://irational.org/vahida/history www.irational.org/vahida/
162—163