Helibo Seyoman / Publikacja zbiorowa

HELIBO SEYOMAN A TALE OF TWO CITIES

“Warszawa” is a song by David Bowie, co-written with Brian Eno and originally released in January 1977 on Low, the first album in Bowie’s so-called Berlin Trilogy.

“Warszawa” was written and recorded in August 1976 at the Château d’Hérouville in France and remixed at the Hansa Studio after Bowie moved to West Berlin in September that year. It has been speculated that the gloomy atmosphere of “Warszawa” reflects the situation in Warsaw at the time of Bowie’s visit to the city. In April/May 1973 Bowie was travelling by train from Vladivostok to Paris via Moscow, taking short stops in both Warsaw and Berlin. He stopped in Warsaw one more time in April 1976, while travelling by train from Zurich to Moscow.

The mysterious made-up-language lyrics of “Warszawa,” which include the accentuated complex form “Helibo Seyoman,” and parts of the melody are based on a recording of the song “Helokanie,” written in the 1950s by Stanisław Hadyna and performed by the Śląsk Song and Dance Ensemble, a record Bowie supposedly bought in Warsaw (it is not clear if it was in 1976, in 1973, or in Warsaw at all).

Conceived as an extra historical layer to the c­ elebrations of the 25th anniversary of the town twinning of Berlin–Warsaw, we asked writers, visual artists and graphic designers from both cities to contribute to this publication using their own creative means. Each contributor was requested to use the term “Helibo Seyoman”—either verbally or visually—while telling a fictional story about a historical connection between Warsaw and Berlin. At the same time, they were asked to avoid any reference to David Bowie or the song itself.

Nevertheless, the persona of David Bowie and/or the story and lyrics of the song could be hidden in the subtext of each contribution.

If “Warszawa” enigmatically linked the cities of Warsaw and Berlin for the first time in the history of pop culture, Helibo Seyoman now explores this hitherto hidden common history of the two cities.

Martin Conrads, Franziska Morlok and Bogna Świątkowska Berlin and Warsaw, November 2016

HELIBO SEYOMAN OPOWIEŚĆ O DWÓCH MIASTACH

Warszawa to piosenka Davida Bowiego napisana we współpracy z Brianem Eno. Pierwotnie ukazała się w styczniu 1977 roku na płycie Low, pierwszej z serii tzw. Trylogii berlińskiej artysty.

Została skomponowana i nagrana w sierpniu 1976 roku w Château d’Hérouville we Francji, a następnie – po przeprowadzce Bowiego do Berlina Zachodniego we wrześniu tego samego roku – zremiksowana w studiu nagraniowym Hansa. Warszawę uważa się za muzyczne odzwierciedlenie ponurego klimatu miasta, które Bowie ujrzał podczas swojej wizyty. Między kwietniem i majem 1973 roku podróżował pociągiem z Władywostoku do Paryża przez Moskwę, na krótko zatrzymując się zarówno w Warszawie, jak i w Berlinie. W Warszawie ponownie zatrzymał się w kwietniu 1976 roku, w drodze z Zurychu do Moskwy.

Tajemnicze słowa zmyślonego języka, które słyszymy w Warszawie – w tym złożona wokalna fraza „Helibo Seyoman” – jak również fragmenty linii melodycznej, bazują na utworze Helokanie, skomponowanym w latach 50. przez Stanisława Hadynę i nagranym przez Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”, którego płytę Bowie rzekomo zakupił w Warszawie (nie jest jasne, czy w 1976, czy w 1973 roku ani czy w ogóle w Warszawie). Pomyślana jako swoista dodatkowa warstwa historyczna do obchodów dwudziestopięciolecia partnerstwa Berlina i Warszawy, niniejsza publikacja stanowi zbiór prac stworzonych za pomocą środków artystycznych wybranych przez pisarzy, artystów wizualnych i grafików z obu miast. Każdy z twórców miał za zadanie wykorzystać frazę „Helibo Seyoman” w formie graficznej bądź słownej, aby przekazać wymyśloną przez siebie opowieść o historycznych więziach Warszawy i Berlina, a jednocześnie miał to zrobić bez odwoływania się bezpośrednio do Davida Bowiego ani samego utworu Warszawa. Można było jednak ukryć postać Davida Bowiego oraz/lub historię i tekst piosenki w podtekście każdej z prac.

Jeśli Warszawa w niejasny sposób łączy ze sobą stolicę Polski i Berlin po raz pierwszy w historii popkultury, książka Helibo Seyoman odkrywa dotąd nieznaną wspólną historię obu miast.

Martin Conrads, Franziska Morlok i Bogna Świątkowska Berlin i Warszawa, listopad 2016 roku

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

Untitled Bez tytułu

16 16

JERZY GOLISZEWSKI

Compass Kompas

32 32

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

Untitled Bez tytułu

48 48

CHRISTIN KAISER

Call from Tomorrow Wołanie z przyszłości

56 56

HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Piosenka: historia, język i odbiór

74 74

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

84 87

GREGOR RÓŻAŃSKI

Hate (Warsaw), Enjoy Kebapism, Pirate Republic, Habermas Hate (Warszawa), Enjoy Kebapism, Republika piracka, Habermas

91 91

ARIANE SPANIER

My Bean Is Hole My Bean Is Hole

101 101

OLGA SZCZECHOWSKA

Untitled Bez tytułu

111 111

ANDREAS TÖPFER

Warszawa Diary Dziennik warszawski

119 119

ALEKSANDRA WALISZEWSKA

Untitled Bez tytułu

129 129

GREGOR WEICHBRODT

Helibo – Seyoman Helibo – Seyoman

140 143

JAKUB ŻULCZYK

Speed of Life Prędkość życia

148 151

Contributors Autorzy

154 154

Annotations Opisy prac

157 157

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

48 48

Untitled Bez tytułu

CHRISTIN KAISER

56 56

Call from Tomorrow Title Polish HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Title Polish

8

74 74

TAKING ISLANDS (IN THE TIERGARTEN)

—5 May 1974. Across from the Vogelschutzinsel, the bird sanctuary, the Albert-Schweitzer-Freundeskreis gathers in a large group; the sun is rising somewhere behind the mist and wet dark trees. They agreed on a date and protocol a few months before with the visit of Albert Schweitzer’s ­daughter Rhena in January and a speedy exchange of letters and phone calls. Shivering in long coats, they have the boats ready to cross the water to the tall artificial island. Under the wild thicket of plants and humus this is a rocky heap of rubble that was once a flak tower, a large anti-aircraft gun built out of concrete. To this day the small mountain rises from the water, separated from the rest.

Sixty young oak saplings with their ­bundle of soil around the roots are grouped on the shore of the Neuer See, each one barely three years old, still labeled from the nursery. Shovels and a number of rusty watering cans with b­ uckets recycled from Kraft food containers stand on the side, ready to be brought along on the boat. Berlin mayor Klaus Schütz is present; the initiator Elsa Johanna van Dijk-Geiling in her white raincoat carries a cane and a heavy attaché case. It’s the first time people have stepped on this island since after the war. It was left exclusively to the animals, a nature conservatory in the midst of West Berlin, growing tall with poplars. The association plans to return in 1975 with another three hundred young oaks for Albert Schweitzer’s 100th anniversary and to rename the island Albert Schweitzer Grove.

Only a few days later the saplings, donated by the Deutscher Wald association, are eaten by rabbits, and the bird sanctuary retains the name of Vogelschutzinsel.

—Early May 1973. The slowness of the train from Warsaw is remarkable to everybody on board. People are standing in the corridor looking out the windows, many of them squinting, silently trying to make out the raw simplicity of a wall splitting the city in two. But soon buildings and walls give way to trees of rugged posture, tender and leafy this time of year, a multitude growing along meandering waterways. A sickly shaped hill, studded with plants and fiercely thriving, slides by unnoticed, except by a passenger with sexy boots and no 10

eyebrows. A sea eagle is circling high (miraculously as its kind is on the verge of disappearing from the face of western Europe). Exiting this lush open-ended wasteland, claimed by all sort of creatures, the train reaches the platform of Bahnhof Zoo, stopping for a few minutes before starting again for Paris.

—5 June 1973. Sixteen artists are unleashed in the T ­ iergarten, instigated by the gallerist and environmental activist Ben Wagin. Articulating the cultural codes of the time in underpants, they paddle the waters of the Neuer See with boats and invade one of its islands, the Tiergarteninsel, where they install a “plastic protest” against the destruction of trees in Berlin. Skinny, with strawberry hair, they make sleazy jokes while helping Leo Hüskes wrap the base of the trunks with rubber sheets that draw the size of the Existenzminimum of a tree.

Some of the sculptures are exhibited in Wagin’s Galerie S in EuropaCenter on the same day.

—The photographer wakes up right after dawn, her touch-phone chiming in alarm. The birds’ excited sounds had been loud for a while, coming from the open window on the other side of the apartment.

Sitting on the long, brown, square sofa where she spent the night, she faces one window, a tripartite thing from the mid ’80s taking up the width of the entire room. She looks randomly outside at the tilted roof of the Mount Fuji, one of the buildings making up the conglomerate of Potsdamer Platz. But the golden Staatsbibliothek, a metal-sheeted whale under renovation, seems to be the only possible departure for all of this, the beginning reference to this complete frame. The sky is perfect, the edges of things hurt the eyes. She wished for rain the entire week, and now there are only a few days left to finish her work.

Black tea steeped briefly and strong, and a few crackers with cheese, constitute her short breakfast. She’ll have coffee and cake at the Neuer See later on, when she takes her mid-morning break. Dressed in black leggings and a long, dark, thick cotton shirt, carefully and too warmly for the day, wishing to go unnoticed. Like every day in her kind of trade, her presence in space weighs obsessively. Inconspicuously egomaniacal. She descends in the lift, the beige varnish coat of the walls etched with gang slogans from this block, one serpentine Helibo Seyoman or Schöneberg30 repeat the most. The rental bike from Deutsche Bahn she was using yesterday is still there on the wide 11

sidewalk near the Nationalgalerie, a heavy frame she chose because of its expressive metal basket. After doing business with Deutsche Bahn on her phone, she unlocks the bicycle, tightens her heavy load of equipment with two elastic ropes, and rides off, passing the coffee kiosk of Alibar, as usual still closed. Circling around the Philharmonie and the Richard Serra corten steel wall, she disappears into the forest of the Tiergarten. She has been photographing the thick groves of birches and beeches, or maples and poplars, for five days, walking more than riding the bike. This place is very large. A slow pace and stillness are required to be able to see something. Today, setting up the tripod on the side of a slow stream and aiming the camera towards another exceptionally dense tangle of trees and bushes, she hears a voice, a woman standing on a bridge saying aloud and unsolicited: “There is nothing there. Nothing.� Bending to look through the viewfinder, she sees layers and layers articulating several depth of fields. Again the nagging impression of looking at something nobody’s ever seen, like an abandoned millennial city, a recess of rainforest, an exotic and free planet orbiting parallel to the known.

12

PRZEJMUJĄC WYSPY (W TIERGARTEN)

— 5 maja 1974 roku. Naprzeciwko ptasiego azylu na Vogelschutzinsel zbierają się członkowie Albert-Schweitzer-Freundeskreis; gdzieś za warstwami mgły i mokrymi ciemnymi drzewami właśnie wschodzi słońce. Data i przebieg wydarzenia zostały ustalone kilka miesięcy wcześniej, po styczniowej wizycie córki Alberta Schweitzera Rheny i pospiesznej wymianie listów i telefonów. Trzęsąc się z zimna w swych zimowych płaszczach, uczestnicy mają w pogotowiu łodzie, które pozwolą im się przeprawić na sztuczną wyspę. Pod grubą warstwą poszycia i ziemi znajduje się stos gruzów, które niegdyś tworzyły betonową wieżę przeciwlotniczą. Do dziś z wody wystaje niewielkie wzgórze oddzielone od reszty terenu. Sześćdziesiąt młodych sadzonek dębu z woreczkami ziemi owiniętymi wokół korzeni czeka na nabrzeżu jeziora Neuer See; każda ma skończone trzy latka i metkę ze szkółki leśnej. Łopaty i kilka podrdzewiałych konewek oraz wiader zrobionych z pojemników na żywność firmy Kraft leżą nieopodal, gotowe do załadowania na łodzie. Wśród obecnych znajduje się burmistrz Berlina Klaus Schütz, a inicjatorka wydarzenia Elsa Johanna van Dijk-Geiling ma na sobie biały płaszcz przeciwdeszczowy i trzyma w rękach laskę oraz ciężką aktówkę. Po raz pierwszy od czasu wojny w tym rezerwacie przyrody w centrum Berlina Zachodniego, na wyspie, która dotąd należała wyłącznie do zwierząt i porastała topolami, pojawią się ludzie.

Stowarzyszenie planuje wrócić w kolejnym roku z trzystoma sadzonkami dębu, aby uczcić setną rocznicę urodzin Alberta Schweitzera i przemianować wyspę na gaj jego imienia. Zaledwie kilka dni później sadzonki podarowane przez stowarzyszenie Deutscher Wald zostaną zjedzone przez króliki. Ptasi azyl Vogelschutzinsel zachowa swą nazwę.

— Wczesny maj 1973 roku. Niewielka prędkość pociągu z Warszawy zaskakuje wszystkich pasażerów. Stoją w korytarzu i wyglądają przez okno. Wielu mruży oczy, obserwując w milczeniu surowy kształt muru, który dzieli miasto na dwie części. Po chwili budynki i mury ustępują jednak drzewom o sponiewieranych kształtach, które o tej porze roku łagodnieją pod pokrywą liści. Mnóstwo ich rośnie wzdłuż krętych dróg wodnych. Wzgórze o sierpowatym kształcie, usiane gęstą roślinnością, 13

przemyka niezauważone przez wszystkich za wyjątkiem pozbawionego brwi pasażera w seksownych kamaszach. Wysoko na niebie krąży rybołów (nie wiedzieć jakim cudem, jako że w Europie Zachodniej ten gatunek jest na granicy wymarcia). Wyjeżdżając z tego bezkresnego pustkowia, w którym buszują istoty wszelkiej maści, pociąg dociera na peron dworca Zoo, skąd po kilku minutach postoju ruszy dalej do Paryża.

— 5 czerwca 1973 roku. Szesnastu artystów sprowokowanych przez marszanda i działacza na rzecz ochrony środowiska Bena Wagina szturmuje Tiergarten. Wyrażając kody kulturowe swoich czasów, wiosłują przez Neuer See w samych majtkach i dokonują inwazji na jedną z wysepek – Tiergarteninsel – gdzie instalują „plastikowy protest” przeciwko wycince drzew w Berlinie. Są chudzi, mają włosy w kolorze truskawkowym, i opowiadając sprośne dowcipy, pomagają Leo Hüskesowi owijać wokół pni drzew gumowe płachty ukazujące rozmiar drzewnego Existenzminimum. Niektóre z tych rzeźb jeszcze tego samego dnia zostaną pokazane w należącej do Bena Wagina Galerie S w Europa-Center.

— Fotografka budzi się tuż po wschodzie słońca, na dzwonek alarmu ze smartfona. Już od jakiegoś czasu z otwartego okna po drugiej stronie mieszkania dobiega ożywione ćwierkanie ptaków. Siada na długiej brązowej kanapie, na której spędziła noc, i patrzy na okno, trójdzielne ustrojstwo z lat 80., zajmujące całą szerokość ściany. Widać przez nie spiczasty dach à la góra Fudżi – to jeden z budynków tworzących biurowy konglomerat Potsdamer Platz; natomiast złota Staatsbibliothek, ów pokryty połaciami metalu wieloryb w remoncie, jawi się jako jedyna możliwa odskocznia od otoczenia, jako punkt odniesienia dla całego kadru. Niebo jest bezchmurne, oczy aż szczypią od ostrych konturów. Chciała, żeby cały tydzień padało, a teraz zostało jej tylko parę dni na zakończenie prac. Krótko parzona mocna czarna herbata i parę krakersów z serem posłużą za jej skromne śniadanie. Później, w trakcie porannej przerwy, zje ciasto do kawy w Neuer See. Ubrana zachowawczo w czarne legginsy i długą koszulę z grubej bawełny, zbyt ciepło jak na ten dzień, pragnie nie rzucać się w oczy. Jak zawsze w jej fachu, jej obecność w przestrzeni niesłychanie ciąży. Przejaw dyskretnej megalomanii. Wchodzi do windy, której ściany pokrywają wyryte w beżowym lakierze hasła lokalnych gangów, wijące się napisy 14

„Helibo Seyoman” oraz „Schöneberg30” powtarzają się najczęściej.

Wypożyczony z Deutsche Bahn rower o masywnej ramie, który służył jej codziennie, wciąż stoi na chodniku nieopodal Nationalgalerie; wybrała go, bo miał charakterystyczny metalowy koszyk. Załatwiwszy interesy z Deutsche Bahn przez telefon, odpina rower, mocniej ściąga dwie liny przytrzymujące jej ciężki sprzęt i odjeżdża, mijając po drodze kiosk Alibara, który jak zwykle o tej porze jest zamknięty. Objeżdża filharmonię i mur ze stali kortenowskiej Richarda Serry, po czym znika w lesie Tiergarten. Od pięciu dni fotografuje gęste zagajniki brzozy i buku oraz klonu i topoli, więcej przy tym chodzi, niż jeździ rowerem.

Teren jest naprawdę ogromny, tylko wolne tempo i zamarcie w bezruchu pozwalają coś dostrzec. Dzisiaj, rozstawiając statyw u brzegu leniwego potoku i kierując aparat ku kolejnej gęstej plątaninie drzew i krzaków, słyszy głos. Kobieta stojąca na mostku stwierdza dobitnie, choć nikt jej o to nie pytał: „Tutaj nie ma nic. Nic”. Nachylając się, by zajrzeć przez wizjer aparatu, dostrzega kolejne warstwy tworzące kolejne plany parku. Znów ma dojmujące wrażenie, że patrzy na coś, czego nikt inny nigdy nie widział, jakby patrzyła na porzucone miasto, leśny zakątek czy egzotyczną i wolną planetę krążącą równolegle do tej nam znanej.

15

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

48 48

Untitled Bez tytułu

CHRISTIN KAISER

56 56

Call from Tomorrow Title Polish HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Title Polish

16

74 74

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

Compass Kompas

TYMEK JEZIERSKI

48 48

Untitled Bez tytułu

CHRISTIN KAISER

56 56

Call from Tomorrow Title Polish HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Title Polish

32

74 74

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

Title Polish

56 56

HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Title Polish

40

74 74

I’LL STICK WITH YOU FOR A THOUSAND YEARS

Some people refuse to listen to my music to this day. They think I was a fascist when I walked the earth. True, I thought the West was going to have a Hitler someday. And that we should experience this rather sooner than later, so we could come out of it again and do better. Maybe that was too cynical. But I felt people in Britain were crying out for a leader. This place was so ready to be picked up by anybody who had a strong enough personality to lead. People aren’t very bright. They say they want freedom, but when they get the chance, they pass up Nietzsche and choose Hitler.

I thought that he was one of the first rock stars, quite as good as J­ agger.

When he hit that stage, he worked an audience. He was no politician.

He was a media artist himself. He used politics and theatrics and ­created this thing that governed and controlled the show for those 12 years. And saying this I hinted at the possibility that there was a fascist side to superstars and their followers, too: I’ll stick with you baby for a thousand years. I was just a little bit afraid of myself. I might have been a bloody good Hitler. I’d be an excellent dictator. Very eccentric and quite mad, I said.

I wasn’t a disturbed young man who just took too many drugs. Fascinated by the occult air surrounding the Nazis, immersed in Crowley’s uniform. That’s what people like to believe who just don’t want to face the facts. Don’t look at the carpet, I drew something awful on it.

Not that I care about all this very much these days. The Duke is gone. I ain’t got the power anymore. Knowledge comes with death’s release. At least, that’s what I sung. Do I know?

42

You’ve got to understand, that was the seventies, the age of grand delusion. And I was a mirror, reflecting what I saw, what I heard and what I felt. There were others, dressing as SS officers on stage, or praising the Autobahn. There were films, not made to explain, but to repeat it all, seductive Nazi imagery, fascist style. It was a nostalgia for the days when dark power ruled. A celebration of kitsch and death.

Like a nervous disease, it had been there all along.

Now, why do I tell you this? To get things straight? No, I just think you should know all of this to better understand why one day I went to the studio and spoke in tongues.

When I fled the great sadness of 1976, I finally was there. I arrived at the place where it all had happened. A copy of C ­ hristopher Isherwood’s Goodbye to Berlin was at my bedside. His stories of people on their departure from a liberal society to total war seemed like a prophecy of things to come, didn’t they? Isherwood had lived in Schöneberg, searching for beautiful boys. He fell in love with a guy called Heinz.

I shared an apartment with Jim. At night we went to the bars, calling sister midnight, for nightclubbing, bright-white clubbing. Watching people dance those brand new dances, so young and real. We were what was happening, at night. During grey days a metallic taste hung in the hollow sky and penetrated our mouths. We went riding the S-Bahn, looking out for remnants of the Reich. Slaughter in the air, visions of swastikas in my head. We walked like a ghost, and it felt sublime.

Before we moved to Berlin, we made a trip to Moscow. When the train stops in Warsaw, between East and West, between vast lands devastated and caught in limbo, there is time to take a stroll. I walked past a record store. Inside, a lady was playing a record to herself.

The sound opened up a space big as a cathedral, angelic voices on top. To me it sounded like a mourning for this desolated city, an open wound, scarred by the war which had destroyed most of it. In this, Warsaw was Berlin’s twin city, full of ghosts.

43

Later that year Brian and Tony produced a beautiful song. It reminded me of that Polish music, and I listened to it again. I went into mirror mode. He-libo se-yo-man. I quickly wrote down what I heard. So-lavie di-le-jo. Like a child who listens to a song in a foreign tongue and can only reproduce it in a fantasy language. So-lovie mi-le-jo. Like a child who invents a spell, tapping the primal power of speech, I applied some magic myself. Che-li venco de-ho. I created vowels that were breathing.

Syllables to make your souls vibrate. To strengthen your resistance, or, once more, to overpower you? Malio. I do not know. Malio. (It means to care in Welsh, someone told me.)

The kids loved it. A bunch of them formed a band. They made a record of their own. The cover showed a drumming boy of Nazi Germany’s Hitler Youth. Shorts and shirts, leather belts. When you’re a boy, you can wear a uniform. When you’re a mirror, you can see all the cold facts. You can see through their eyes.

44

BĘDĘ PRZY TOBIE TYSIĄC LAT

Niektórzy do dziś nie chcą słuchać mojej muzyki. Uważają, że w moim ziemskim wcieleniu byłem faszystą. Owszem, uważałem, że kiedyś Zachód będzie miał swojego Hitlera i że lepiej, aby to „kiedyś” nastąpiło prędzej niż później, żebyśmy mogli się po tym pozbierać i żyć lepiej.

Być może było to zbyt cyniczne z mojej strony, ale miałem poczucie, że Wyspy Brytyjskie desperacko szukają lidera. Ten kraj był gotowy podążyć za każdym, kto okazałby dość siły charakteru, by stać się przywódcą. Ludzie nie są bystrzy. Twierdzą, że pragną wolności, ale kiedy dać im szansę, odrzucają Nietzschego i wybierają Hitlera.

Uważałem go za jedną z pierwszych gwiazd rocka, sławą dorównywał Jaggerowi. Na scenie poruszał tłumy. Nie był wcale politykiem, tylko wcieleniem artysty medialnego. Wykorzystał politykę i teatralność, żeby stworzyć coś, co rządziło i sterowało „pokazem” trwającym bite 12 lat.

Tym stwierdzeniem sygnalizowałem, że zarówno u supergwiazd, jak i u ich miłośników można dopatrzeć się znamion faszyzmu: „Będę przy tobie tysiąc lat, mała”. Tylko trochę się bałem samego siebie. „Mogłem być cholernie dobrym Hitlerem. Byłbym świetnym dyktatorem. Bardzo ekscentrycznym i dość szalonym”, jak sam kiedyś stwierdziłem.

Nie byłem zaburzonym młodzieńcem, który przedobrzył z narkotykami.

Fascynowałem się okultystyczną atmosferą otaczającą nazistów i byłem zanurzony w symbolice Crowleya. Tak chcą uważać ludzie, którzy po prostu nie chcą się zmierzyć z faktami. Nie patrz na dywan, narysowałem na nim coś strasznego. Nie żeby mnie to wszystko teraz specjalnie obchodziło. Diuka nie ma, nie mam już w sobie tej siły.

Wiedza przychodzi wraz z uwolnieniem śmierci. A przynajmniej tak śpiewałem. Czy ja to wiem?

Musicie zrozumieć, to były lata 70., okres wielkich złudzeń. A ja byłem lustrem odbijającym to, co widzę, słyszę i czuję. Byli inni, co na scenę wchodzili w mundurach SS czy śpiewali hymny na cześć Autobahnu. Były filmy, które wcale nie chciały tłumaczyć, ale to wszystko odtworzyć, uwodzące obrazy nazizmu w stylu faszystowskim.

45

Panowała nostalgia za czasami, kiedy przeważała ciemna strona mocy.

Opiewanie kiczu i śmierci. Jak choroba nerwowa, która nie pojawia się, tylko jest od początku.

Dlaczego wam to mówię? Żeby uregulować rachunki? Nie, po prostu uważam, że powinniście to wszystko wiedzieć, żeby lepiej zrozumieć, dlaczego pewnego dnia wszedłem do studia i mówiłem językami.

Gdy uciekałem przed wielkim smutkiem roku 1976, w końcu się tam znalazłem. Trafiłem tam, gdzie się to wszystko wydarzyło. Trzymałem egzemplarz Pożegnania z Berlinem Christophera Isherwooda przy moim łóżku. Opowieści o odejściu ludzi od idei społeczeństwa liberalnego i zwrocie ku wojnie totalnej wydawały się proroctwem na przyszłość, prawda? Isherwood mieszkał w dzielnicy Schöneberg, gdzie szukał pięknych chłopców. Zakochał się w gościu o imieniu Heinz.

Mieszkanie dzieliłem z Jimem. Nocą chodziliśmy po barach, wzywając siostrę północ na imprezowanie, do bijących jasnością klubów.

Patrzyliśmy, jak ludzie tańczą te zupełnie nowe tańce, tacy młodzi i prawdziwi. Byliśmy tym, co działo się nocą. W szare dni puste niebo miało metaliczny posmak, który przenikał do naszych ust. Jeździliśmy S-Bahnem w poszukiwaniu pozostałości Rzeszy. Zbrodnia w powietrzu, wizje swastyk w mojej głowie. Sunęliśmy niczym duchy i czuliśmy się z tym świetnie.

Przed przeprowadzką do Berlina pojechaliśmy w podróż do Moskwy.

Pociąg zatrzymuje się w Warszawie, między Wschodem a Zachodem, między szerokimi połaciami zniszczeń znajdującymi się w zawieszeniu, i jest czas na przechadzkę. Minąłem sklep muzyczny. W środku jakaś pani puszczała sobie samej płytę. Dźwięki otwierały przestrzeń niczym katedra z dobiegającymi z góry anielskimi głosami. Dla mnie był to dźwięk żałoby po tym opuszczonym mieście będącym otwartą raną, naznaczonym wojną, która w ogromnej mierze je zniszczyła. W tym sensie Warszawa była bliźniaczką Berlina, miastem pełnym duchów.

Nieco później tego roku Brian i Tony wyprodukowali przepiękny utwór. Skojarzył mi się z tamtą polską muzyką, więc przesłuchałem płytę ponownie. He-libo se-yo-man. Wpadłem w tryb lustrzany, szybko zapisując to, co usłyszałem. So-lawi di-le-cho. Niczym dziecko 46

słuchające piosenki w obcym języku, który może odtworzyć tylko w języku zmyślonym. So-lewi daj-le-cho.

Niczym dziecko wymyślające zaklęcie poprzez pierwotną siłę słowa, sam sięgnąłem po tę magię. Cze-li wenko de-ho. Stworzyłem samogłoski, które oddychały. Sylaby, które by poruszały wasze dusze, wzmacniały wasz opór czy może, po raz kolejny, obezwładniały was? Malio.

Sam nie wiem. Malio. (Ktoś mi powiedział, że po walijsku znaczy to „opiekować się”).

Dzieciaki były zachwycone. Parę z nich stworzyło zespół i wypuściło własną płytę. Na okładce widnieje chłopiec z bębenkiem z niemieckiego Hitlerjugend. Szorty i koszule, skórzane pasy. Gdy jesteś chłopcem, możesz nosić mundur. Gdy jesteś lustrem, możesz dostrzec nagą prawdę.

Możesz popatrzeć ich oczami.

47

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

Untitled Bez tytułu

56

HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Title Polish

48

74 74

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

48 48

Untitled Bez tytułu

CHRISTIN KAISER

Call from Tomorrow Wołanie z przyszłości

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Title Polish

56

74 74

61

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

48 48

Untitled Bez tytułu

CHRISTIN KAISER

56 56

Call from Tomorrow Title Polish HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

66

HELIBO SEYOMAN

That is what it sounds like, out of his mouth. Say you know man.

Hey go slow man. Thin brown low man walking through the city in worn sneakers and acid wash jeans.

—What’s your name?

HELIBO SEYOMAN hello no man, trudging east along the railway line, trying to hitch a ride by the Autobahn entrance ramp.

HELIBO SEYOMAN his clothes crusted with oil and sea salt, the dust of bombed cities. What language you speak English Deutsch?

You don’t speak Polish. Język polski? No man. So what do you speak? Desert language brownskin language smelly food language rape women language. That’s what language you speak.

Walking past new buildings built on the rubble of old buildings, demolished by bombs. Speaking to the people, begging for food.

They don’t speak the language of bombs any more. Their bombs were long ago. Who understands HELIBO SEYOMAN when he speaks?

Dusty language choking language bunker buster can’t breathe language thermite language termite language white phosphorus language burning through the pages as he signs a fake name on the government forms.

HELIBO SEYOMAN Helios Starman Say You Lowman. Looking for a place to charge his phone. Keep moving, don’t stop here. You keep away from my shop, my place of business. You keep away from this corner. Keep away from my daughter, my wife. When I walk on the street you ought to get out of my way. Step down into the gutter, your dirty sneakers in the dirty rain water in the dirty gutter. Walk on, looking for Berlin, looking for Warsaw. Go there if you want. You think they’ll welcome you? Eh oh low man, memories only last so long. Sleep under a plastic sheet. Eat from the trash. Try to get bars on your battered phone. Too much history ground into the soil here, too much for them to bother their heads with 68

when there is beer and white powder and the sounds of Saturday night.

Too much history hurts the head, more being made every day, so they go dancing. They line up outside the club, smoking cigarettes and chatting and never making eye contact with HELIBO SEYOMAN, so they don’t have to read his cardboard sign or hear the clatter of coins in his little plastic cup.

Go dancing! Would their grandparents blame them? Who can blame anyone for wanting to dance, to forget all the journeys east and west.

The ruts made by the heavy tracks of tanks are invisible under the concrete, under the leisure park and the hotel and the car showroom where you can test drive all the latest models. HELIBO SEYOMAN doesn’t have a car. Slow man. No one gives him a ride. When he is on a train he has to hide in the bathroom when the ticket inspector comes round.

He hides in the bathroom and watches the winter trees, the black pines streaking past, the leafless oaks like cracks in the concrete panels of the sky.

HELIBO SEYOMAN in a pit dug in the beach, sweating under the sun with three hundred others. HELIBO SEYOMAN on a rubber boat. HELIBO SEYOMAN washing the dishes in the restaurant putting the garbage in the dumpster, HELIBO SEYOMAN leaving the dumpster unlocked so another HELIBO SEYOMAN can go looking for something to eat.

He has come to a city. Here it is! Here are shiny new people with sunglasses and watches and warm clothes for the weather. They were never HELIBO SEYOMAN. Nothing ever took them away from their home. They belong here. What would ever make them leave?

The people who might remember are all dead. The new people’s grandparents might have remembered but as far as the new people know, they’ve always been here, shopping at the mall, cozy in front of the TV. These are new buildings, clean and impressive, set in a lovely park.

What could knock these concrete buildings down? What kind of munitions?

HELIBO SEYOMAN sleeping under the bridge, stealing cartons of yogurt from the supermarket, stealing cheese and sausage and bread 69

and juice, throwing the sausage away. Hey there slow man can’t run fast man, the police catch you and give you a beating. They catch you stealing, catch you sleeping, catch you shitting in the alleyway, talking your dirty filthy terror language, your beheading language, your suicide vest language, your brainwashing language, your paedophile language, your horror language that dresses everything in black and wants to murder us for being rich and white and free. HELIBO SEYOMAN what is that filth coming out of your mouth? Is that language or just blood?

70

HELIBO SEYOMAN

Tak to właśnie brzmi, to wychodzi z jego ust. Człowieku, powiedz, że ty wiesz. Hej, człowieku, no zwolnij trochę. Chudy brązowoskóry bezdomny w zniszczonych adidasach i marmurkowych dżinsach idzie przez miasto.

— Jak się nazywasz?

HELIBO SEYOMAN, dzień dobry nieczłowieku, który wleczesz się na wschód wzdłuż kolejowych torów i próbujesz złapać stopa przy wjeździe na Autobahn. HELIBO SEYOMAN, jego ubrania pokrywa skorupa z oleju i soli morskiej, kurz ze zbombardowanych miast. Mówisz po jakiemu? Po angielsku, po niemiecku? Nie mówisz po polsku. Język polski? Nie, stary. To jak mówisz? Językiem pustyni językiem brązowej skóry językiem śmierdzącego żarcia językiem gwałconych kobiet. Takim właśnie językiem mówisz.

Przechodzi obok nowych budynków, postawionych na gruzach starych budynków zniszczonych przez bomby. Zagaduje ludzi, prosi o jedzenie. Oni już nie mówią językiem bomb. Ich bomby były dawno temu. Kto rozumie, co mówi HELIBO SEYOMAN? Zakurzony język duszący język bomby do niszczenia bunkrów język niemożności oddychania język termitu język termitów język białego fosforu przepalający strony gdy on podpisuje się fałszywym nazwiskiem na oficjalnym formularzu.

HELIBO SEYOMAN Helios Starman Say You Lowman. Szuka miejsca, gdzie może podładować telefon. Idź dalej, nie wchodź tu. Trzymaj się z daleka od mojego sklepu, gdzie robię interesy. Z daleka od tej okolicy. Z daleka od mojej córki, mojej żony. Kiedy idę ulicą, powinieneś schodzić mi z drogi. Właź do rynsztoku, twoje brudne adidasy w brudnej deszczówce w brudnym rynsztoku. Dalej, dalej, szukaj sobie Berlina, szukaj Warszawy. Idź tam, jeśli ci to pasuje. Myślisz, że przywitają cię z otwartymi ramionami?

71

Ej, ej, bezdomny człowieku, pamięć nie jest wieczna. Śpij pod kawałkiem folii. Jedz ze śmietnika. Próbuj złapać zasięg na swoim zdezelowanym telefonie. Ziemia jest tu zbyt przesiąknięta historią, kto by sobie tym zawracał głowę, gdy jest piwo i biały proszek i dźwięki sobotniej nocy. Od nadmiaru historii boli głowa, historia przyrasta codziennie, więc idą tańczyć. Czekają przed wejściem do klubu, paląc papierosy i gadając, i nigdy nie nawiązują kontaktu wzrokowego z HELIBO SEYOMANEM, więc nie muszą czytać, co ma napisane na tekturze, ani słyszeć brzęku monet w jego małym plastikowym kubeczku.

Idźcie tańczyć! Czy ich dziadkowie mieliby pretensje? Kto miałby mieć pretensje, że chce się tańczyć, że chce się zapomnieć o tych wszystkich wędrówkach na wschód i na zachód. Koleiny wyżłobione przez ciężkie gąsienice czołgów są niewidoczne pod betonem, pod parkami rozrywki i hotelem i salonem samochodowym, gdzie można zamówić jazdę próbną wszystkimi najnowszymi modelami. HELIBO SEYOMAN nie ma samochodu. Powolny człowiek. Nikt nie daje mu się przejechać.

Kiedy podróżuje pociągiem, na widok konduktora musi uciekać do łazienki. Chowa się tam i patrzy na zimowe drzewa, czarne sosny uciekające za oknem, bezlistne dęby jak pęknięcia w betonowych płytach nieba.

HELIBO SEYOMAN w dołku wykopanym na plaży, pocący się w słońcu razem z trzystoma innymi. HELIBO SEYOMAN na pontonie.

HELIBO SEYOMAN zmywający naczynia w restauracji wyrzucający śmieci do kontenera, HELIBO SEYOMAN zostawiający otwarty kontener żeby inny HELIBO SEYOMAN mógł sobie w nim poszukać czegoś do jedzenia.

Przyjechał do miasta. Oto ono! Są tu piękni nowi ludzie z przeciwsłonecznymi okularami i zegarkami i w ciepłych ubraniach na niepogodę. Oni nigdy nie byli HELIBO SEYOMANAMI. Nigdy nie musieli opuszczać swoich domów. Tu jest ich miejsce. Dlaczego mieliby wyjeżdżać? Wszyscy, którzy mogą pamiętać, już nie żyją.

Dziadkowie nowych ludzi mogli pamiętać, ale z tego, co wiedzą nowi ludzie, oni zawsze tu byli, robili zakupy w centrum handlowym, zalegali przed telewizorem.

72

To są nowe budynki, czyste i efektowne, stoją w uroczym parku.

Co mogłoby rozwalić te betonowe budowle? Jakiego rodzaju amunicja?

HELIBO SEYOMAN śpi od mostem, kradnie kartony z jogurtem z supermarketu, kradnie ser i kiełbasę i chleb i sok, wyrzuca kiełbasę.

Ej no, powolny człowiek nie może szybko biec, stary, policja cię złapie i spuści łomot. Łapią, jak kradniesz, łapią, jak śpisz, łapią, jak robisz kupę w bocznej uliczce, jak mówisz tym swoim wulgarnym sprośnym językiem, swoim językiem terrorystów, swoim językiem ścinaczy głów, tym swoim językiem pasa szahida, swoim językiem prania mózgu, swoim pedofilskim językiem, językiem horroru, który obleka wszystko w czerń i chce nas zamordować za to, że jesteśmy bogaci i biali i wolni.

HELIBO SEYOMAN, co to za ohydztwo wychodzi ci z ust? Czy to język czy tylko krew?

73

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

48 48

Untitled Bez tytułu

CHRISTIN KAISER

56 56

Call from Tomorrow Title Polish HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Piosenka: historia, język i odbiór

74

(A) (A) (B) (A)

Song: History, Language & Perception.

(A) Set the Scene

Light is always perceived as a reflection of some other means.

(A) Reinforce it

When we hear a bird we only really hear him singing.

(B) Keep Listeners Interested

Met a stranger at the concert and we understood each other without words.

(Chorus)

Draw your nose with your ear and your hand with your feet.

(A) Return to The Familiar

We never see what’s there. We only ever see what was useful to see in the past.

SANDRA BARTOLI

Taking Islands (in the Tiergarten) Przejmując wyspy (w Tiergarten)

10 13

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

16 16

Untitled Bez tytułu

JERZY GOLISZEWSKI

32 32

Compass Kompas

ULRICH GUTMAIR

I’ll stick with you for a thousand years Będę przy tobie tysiąc lat

42 45

TYMEK JEZIERSKI

48 48

Untitled Bez tytułu

CHRISTIN KAISER

56 56

Call from Tomorrow Wołanie z przyszłości HARI KUNZRU

Helibo Seyoman Helibo Seyoman

68 71

KRZYSZTOF PYDA

Song: History, Language & Perception Piosenka: historia, język i odbiór

74 74

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

82

THOMAS JEROME NEWTON, A BIOGRAPHICAL NOTE AND POSSIBLE OBITUARY

“And I tell myself, I don’t know who I am” (“But I am a seer, I am a liar”).

Thomas J. Newton has been a somewhat Dorian Grayesque figure.

Those around him haven’t noticed the appearance of this lovely English chap changing at all in the passing years. The years of unjust imprisonment and abuse he experienced in captivity haven’t inflicted a single wrinkle upon his smooth, youthful face. The only signs of his decline have been caused by abuse of drugs and alcohol, something that made him fall asleep in the least convenient circumstances. Some said it was because he was an alien from outer space. He was now just an eccentric figure downing his bottle at a local bar in the Warsaw streets of Żoliborz, walking his little dog, dressed in a beige trench coat and wearing a flat cap, sometimes accompanied by his wife, just buying his daily newspaper.

Some people said he used to be a flamboyant rock star but grew tired of his popularity. But other gossip went that he used to be a businessman who owned so much capital, factories and stuff that he simply had to be taken care of by the secret services. He was becoming just too cunning and too powerful. Others say he was a visionary, pure and simple. He invented a method of building spaceships and machines to take water to other planets, to save the other civilizations he was secretly a specimen of. People said he sacrificed everything, his family, his life, so that his life’s work was saving his people. He didn’t realize that on earth, then in the midst of the political Cold War between the East and the West, between self-pronounced communists and capitalists, he didn’t stand a chance. He gradually realized that prospects of progress and improvement didn’t really interest people on earth.

They were more into money and fame. So he started to ride that wave then, and to escape the secret services he begun to assume various roles: a pop star, a political leader, the decadent Nazi cokehead Thin White Duke, an alien rocker called Ziggy Stardust, a cracked-up actor in Los Angeles, taking so much cocaine that he went out of his mind.

84

Then later he went on to become a sublime intellectual hiding in Berlin, where he just rode his bike in Schöneberg and tried to combine Kraftwerk with Debussy on his recordings, a music genre he named “Helibo Seyoman.” He could never really explain what that meant, but erasing his traces has long been one of his tricks.

Despite being a bit petite and thin, he exuded an air of the dashing and glamorous. Through his radiant, spiky-toothed smile shone an air of a dandy versed in the pleasures of this world, and yet self-searching, whose personal quests were somehow always in tune with the world’s most fascinating, compelling issues. When the world found itself at the end of the politically charged 1960s, Newton tapped into the sudden feeling of the void by offering an alternative—a sexy pop idol, a perfect narcissist, at the same time inadvertently steamrolling the plagues of individualism and social anomie. But at the same time, perfectly androgynous and bisexual, he invented a method to express one’s difference, sexual or otherwise, while defying the conservative right-wing backlash. At the same time his whole persona told another truth, that in fact individuality is always in a negative dialectical exchange with the crowd and the collective. His cryptic songs, incorporating black magic and chance operations, suggested that the world is growing increasingly ambivalent and complicated, that you can’t really trust a single individual. And especially you can’t trust a pop performer who is endlessly ironic about his own status and turns his songs into self-reflexive treatises on artifice, constructedness of the self, and therefore scepticism towards his own shtick. But how much could he have achieved?

How did he end up in Warsaw anyway? Some say he was passing through 40 years ago during one of his Moscow escapades—it was a splendid time for international rail travel. Newton was fascinated with communist Russia not only as a new potential market to develop his ideas, but also because he was starting to tire of greedy Western capitalism and consumerism, which turned everything glamorous and glittery into something flat and superficial. Warsaw also reminded him of Berlin, where he was most happy but became too recognizable.

It was a place to live which he constructed in his head. Its greyness and wide open spaces kept him free, while he ignored everything else about Warszawa.

85

A curious spur behind all of Mr. Newton’s actions was to outsmart death. That’s why he toyed with various disguises all along. He once said, “I didn’t notice when all this got mixed up. My creations are just façades of my person. I only realized that recently, I created sincere personifications of the way I felt. Ziggy was someone who could be referred to me, and then Major Tom was that someone, and then Aladdin Sane, they were all just façades. I was lost, I couldn’t decide whether it was me who was writing them or those characters writing me or maybe that we’re all one and the same thing.” He was the only person I knew for whom visual and intellectual transformation meant the same thing. You didn’t have to have long hair and stink to exude artism anymore. His picking up on oriental philosophy and aesthetics, communist Eastern Europe, Afro-American cool or jazz became part of the choices of the whole generation. Music with him became a dream factory.

He was a cultural vampire and that suited him fine. One day, staying with his lover Miriam, he realized he was dying. He understood that he was granted eternal life, but not eternal youth. He aged years within just a few days and desperately tried to reverse this process. In the end, to stop this, Newton simply gradually became more and more normal and ordinary. He decided his method to outsmart death should not consist in producing more and more inventive postures and disguises, but the greatest disguise was no disguise at all. As everybody expected something extraordinary, the tactic consisted in becoming just like everybody else. He wasn’t particularly tall and he tamed his weird eyes and striking physique by letting his body just be, clothes in greys and blacks. He was an ordinary fella, walking his dog just like everybody else around Plac Inwalidów and Plac Wilsona, practising the fine art of negation. He lets others practise his inventions. He is some kind of bard, a gentleman, a dandy, a street pacer, a flâneur. He is a man lost in time, who drowned in it, always ancient and always from the future.

86

THOMAS JEROME NEWTON – NOTA BIOGRAFICZNA I MOŻLIWY NEKROLOG

„And I tell myself, I don’t know who I am”

(„But I am a seer, I am a liar”).

Thomas J. Newton był postacią odrobinę w typie Doriana Graya.

Ci, którzy go znali, nie zauważyli, aby wygląd tego ujmującego Anglika kiedykolwiek uległ zmianie. Lata niesprawiedliwego uwięzienia i maltretowania, którego doświadczył po schwytaniu, nie wyrzeźbiły choćby jednej zmarszczki na jego gładkim, młodzieńczym obliczu.

Jedyne ślady jego upadku zostały spowodowane nadużywaniem narkotyków i alkoholu, co również sprawiało, że zasypiał w najbardziej nieodpowiednich momentach. Niektórzy powiadali, że to dlatego, iż jest kosmitą. Teraz był po prostu ekscentrykiem opróżniającym swoją butelkę w lokalnym barze na ulicach warszawskiego Żoliborza, zawsze w towarzystwie małego pieska, ubranym w beżowy trencz i kaszkiet, kupującym codzienną gazetę, czasem w towarzystwie żony.

Na jego temat powstawały najbardziej niestworzone historie. Niektórzy powiadali, że kiedyś był zjawiskową gwiazdą rocka, ale znudziła mu się popularność. Inne plotki głosiły, że był biznesmenem, który posiadał po prostu zbyt wiele dóbr, fabryk i rzeczy, i że zaopiekowały się nim służby specjalne. Stawał się zbyt sprytny i wszechwładny. Jeszcze inni mówili, że był po prostu wizjonerem. Wymyślił metodę budowania statków kosmicznych i machin zdolnych zabrać wodę na inne planety, aby ocalić inne cywilizacje, sam sekretnie był zresztą przedstawicielem jednego z tych gatunków. Ludzie mówią, że poświęcił rodzinę i wszystko, co posiadał, a dziełem jego życia stało się ratowanie rodaków. Nie rozumiał, że na Ziemi, będącej wtedy w samym środku tzw. zimnej wojny pomiędzy Wschodem a Zachodem, między ludźmi podającymi się za komunistów i kapitalistów, nie miał szans. Stopniowo zdawał sobie sprawę, że nie interesowały ich tak naprawdę perspektywy postępu i poprawy warunków życia. Elektryzowały ich pieniądze i sława. Popłynął więc na tej fali i aby umknąć służbom specjalnym, zaczął wcielać się w rozmaite role: gwiazdy pop, lidera politycznego, dekadenckiego nazisty-narkomana Szczupłego Białego Księcia, 87

rockmana-kosmity Ziggy’ego Gwiezdny Pył, zbzikowanego aktora w Los Angeles, tak skokainizowanego, że w końcu zwariował. Później, gdy mu się to znudziło, stał się wyrafinowanym intelektualistą żyjącym w ukryciu w Berlinie, gdzie jeździł na rowerze po dzielnicy Schöneberg i próbował połączyć styl Kraftwerk z Debussym na swoich nagraniach – gatunek ten nazwał „Helibo Seyoman”. Nigdy nie potrafił wyjaśnić, co to właściwie oznacza, jednak zacieranie śladów było jego specjalnością.

Mimo że był dość niski i szczupły, biła od niego aura czegoś niesłychanie buńczucznego i czarującego. Przez jego radosny, spiczastozębny uśmiech przebijał dandys, który dobrze znał przyjemności tego świata, jednak wciąż poszukiwał, a jego osobiste poszukiwania w jakiś sposób zawsze stanowiły doskonałe odbicie najbardziej frapujących globalnych kwestii.

Kiedy na świecie właśnie kończyły się politycznie intensywne lata 60., Newton odpowiedział na marazm, oferując alternatywę: seksownego pop idola, perfekcyjnego Narcyza, mimowolnie kładąc podwaliny pod późniejsze plagi indywidualizmu i anomii społecznej. Ale jednocześnie, doskonale androginiczny i biseksualny, znalazł sposób na to, jak wyrażać własną odrębność, różnicę seksualną i inne, zbijając konserwatywną reakcję. Jednak jego persona przekazywała też inną prawdę: że pomiędzy tak chętnie eksponowaną indywidualnością a tłumem i kolektywem występuje negatywna dialektyka. Jego kryptyczne piosenki, w które włączał elementy czarnej magii i operacji losowych, sugerowały również, że świat stawał się coraz bardziej ambiwalentny i skomplikowany, i że nie powinno się aż tak mocno zawierzać pojedynczej osobie. A zwłaszcza nie wolno ufać wykonawcy muzyki pop, który jest nieskończenie ironiczny wobec własnej pozycji i zmienia swoje piosenki w autorefleksyjne traktaty o sztuczności, przygodności ja i w ten sposób podważa jednolitą treść, jaką rzekomo wyrażały. Czy tak ambitny plan mógł się powieść?

Jak to się stało, że Newton skończył w Warszawie? Niektórzy twierdzą, że przejeżdżał przez nią podczas jednej ze swoich eskapad kolejowych do Moskwy – to była wspaniała era kolei międzynarodowej. Komunistyczna Rosja fascynowała Newtona, nie tylko jako potencjalny rynek, na który mógłby rozszerzyć swoje pomysły, ale też dlatego, że zachodni chciwy kapitalizm i konsumeryzm, który wszystko, co piękne, obraca w rzeczy płaskie i powierzchowne, zaczęły go już męczyć i nudzić.

Warszawa przypominała mu Berlin, gdzie był najszczęśliwszy, ale 88

gdzie zaczynano go już rozpoznawać. Była miejscem do mieszkania skonstruowanym we własnej głowie. Jej szarość i otwarte przestrzenie sprawiały, że czuł się wolny, podczas gdy ignorował wszystko inne w tym mieście.

Mocnym bodźcem we wszystkim, co robił Newton, było pragnienie przechytrzenia śmierci. To dlatego bawił się kolejnymi przebraniami.

Kiedyś powiedział: „Nie zauważyłem, kiedy to wszystko się pomieszało.

Moje kolejne kreacje to tylko fasady mojej osoby. Dopiero niedawno zdałem sobie sprawę, że tworzyłem szczere uosobienia tego, co akurat czułem. Ziggy był kimś, kto mógłby być mną, a potem Major Tom, a potem Aladdin Sane, wszyscy byli jednak tylko fasadami. Zagubiłem się, nie mogłem zdecydować, czy to ja je piszę, czy to one piszą mnie, czy też to jedno i to samo”. Dla Newtona jego cielesne i intelektualne transformacje były jednym i tym samym. W tym okresie zmienił podejście do muzyki, zamordował długowłosego, niedomytego osobnika i odebrał mu uzurpowane prawo do tworzenia sztuki. Jego wciąż ewoluujące zainteresowania – czy była to orientalna filozofia, komunistyczna Europa Wschodnia czy afroamerykański styl i jazz – stawały się wyborami całego pokolenia. Przy nim muzyka stawała się fabryką snów.

Był kulturowym wampirem i odpowiadało mu to. Kiedyś, w towarzystwie swojej pięknej Miriam, zdał sobie nagle sprawę, że umiera. Że jego akcje umożliwiły mu wieczne życie, ale nie młodość.

W ciągu zaledwie kilku dni postarzał się o lata i desperacko próbował zahamować ten proces. W końcu, by go zatrzymać, Newton postanowił, że stanie się bardziej normalny i zwyczajny. Zdał sobie sprawę, że nie przechytrzy śmierci przez kolejne wymyślne pozy i przebrania, ale że najlepszym kamuflażem jest brak kamuflażu. Nie był zbyt wysoki, a dziwne spojrzenie i uderzającą fizyczność od tej pory krył w szarościach i czerniach, pozwalając swojemu ciału po prostu być. Był zwykłym kolesiem, który jak każdy inny wyprowadza swojego pieska na plac Inwalidów i Wilsona, praktykując szlachetną sztukę negacji.

Pozwolił, by inni wcielali w życie jego wynalazki. Stał się prostym gentlemanem, bardem, dandysem, przemierzającym chodniki flâneurem.

Stracił poczucie czasu i w nim utonął, zawsze starszy od innych i zawsze z przyszłości.

89

GREGOR RÓŻAŃSKI

Hate (Warsaw), Enjoy Kebapism, Pirate Republic, Habermas Hate (Warszawa), Enjoy Kebapism, Republika piracka, Habermas

SZCZECHOWSKA

111 111

Untitled xxx

ANDREAS TÖPFER

119 119

Warszawa Diary Title Polish

ALEKSANDRA WALISZEWSKA

129 129

Untitled Title Polish

GREGOR WEICHBRODT

Helibo – Seyoman

140 143

Helibo – Seyoman JAKUB ŻULCZYK

Speed of life Prędkość życia

148 151

Contributors Title Polish

154

154

Imprint Title Polish

158

158

91

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

82 86

ARIANE SPANIER

My Bean Is Hole My Bean Is Hole

ANDREAS TÖPFER

119 119

Warszawa Diary Title Polish

ALEKSANDRA WALISZEWSKA

129 129

Untitled Title Polish

GREGOR WEICHBRODT

Helibo – Seyoman

140 143

Helibo – Seyoman JAKUB ŻULCZYK

Speed of life Prędkość życia

148 151

Contributors Title Polish

154

154

Imprint Title Polish

158

158

101

O

MY BEAN IS HOLE

I O

SHY MALE BONE

O

A HOME BY LINES

O

L

BE EASY ON HIM

I

H

E

A

SOLEMN BOY

B

I

YES MOON HEAL

O A HOME BY LINES OH MY SON A LIEBE YES BI MOON HEAL BALOONS HEIM YE BE EASY ON HIM LO HIS NAME BE YOLO O MY BEAN IS HOLE I O SHY MALE BONE LYON SIAM HE BE O BYE NO MOLE HAS I ME HE LION AS BOY HI BYE MEANS LOO SOLEMN BOY H A I E LAME SHINE BY OO HI BE SANE MY OLO BONE HAS OILY ME HE A I LEMONS BOY

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

82 86

GREGOR RÓŻAŃSKI

Hate (Warsaw), Enjoy Kebapism, Pirate Republic, Habermas Title Polish

91 91

OLGA SZCZECHOWSKA

Untitled Bez tytułu

143

Helibo – Seyoman JAKUB ŻULCZYK

Speed of life Prędkość życia

148 151

Contributors Title Polish

154

154

Imprint Title Polish

158

158

111

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

82 86

GREGOR RÓŻAŃSKI

Hate (Warsaw), Enjoy Kebapism, Pirate Republic, Habermas Title Polish

91 91

ARIANE SPANIER

101

My bean is hole

ANDREAS TÖPFER

Warszawa Diary Dziennik warszawski

JAKUB ŻULCZYK

Speed of life Prędkość życia

148 151

Contributors Title Polish

154

154

Imprint Title Polish

158

158

119

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

82 86

GREGOR RÓŻAŃSKI

Hate (Warsaw), Enjoy Kebapism, Pirate Republic, Habermas Title Polish

91 91

ARIANE SPANIER

101 101

My bean is hole Title Polish

ALEKSANDRA WALISZEWSKA

Untitled Bez tytułu

143

Helibo – Seyoman JAKUB ŻULCZYK

Speed of life Prędkość życia

148 151

Contributors Title Polish

154

154

Imprint Title Polish

158

158

129

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

82 86

GREGOR RÓŻAŃSKI

Hate (Warsaw), Enjoy Kebapism, Pirate Republic, Habermas Title Polish

91 91

ARIANE SPANIER

101 101

My bean is hole Title Polish

OLGA SZCZECHOWSKA

111 111

Untitled xxx

ANDREAS TÖPFER

119 119

Warszawa Diary Title Polish

GREGOR WEICHBRODT

Helibo – Seyoman Helibo – Seyoman

143

51

Contributors Title Polish

154

154

Imprint Title Polish

158

158

139

HELIBO – SEYOMAN

I found myself in Warszawa and I saw an empty highway.

I moved to Pruszków and I sensed the sky.

There was a sign on a highway and I noticed grass.

I was looking at a red tennis court.

A highway filled with lots of grass and a large empty road.

I spotted a car parked on the side of a road.

There was a plane sitting on top of a ramp.

I was passing through Gmina Łyszkowice and I recognized a plane that is parked on the side of a road. It was cloudy.

There was a highway next to a road. I contemplated the sky.

I arrived in Łyszkowice and saw a couple of people that were walking on the side of a road.

I observed a street. There was a car parked in front of a house.

It felt residential.

I was looking at a train going down the road.

I noticed an empty road and I saw the sky and it felt outdoors.

I hit Zawady and spotted a large tree.

There were plants and grass and it felt rural.

A sign on a grassy field.

I moved to Kałęczew and found a herd of cattle walking across a lush green field.

I saw a mansion and a fence and the sky.

I arrived in Dmosin and sensed a narrow road and a house.

It felt residential.

My next stop was MOP Nowostawy and I recognized an empty parking lot.

There was a truck parked on the side of a road.

I saw an empty highway and a bridge.

I made it to Stryków and found a man flying a kite on a road.

140

I was looking at a country road and a power line.

There was a train on a grassy hill and a cow walking down a dirt road.

I noticed a street sign sitting on the side of a road.

I observed a man sitting on the side of a road next to a forest.

I spotted a bench in front of a house.

I travelled to Biała Góra and saw a tall brick building sitting next to a house.

There was a person standing next to a forest.

And a giraffe standing on top of a grass covered field. Everything was grassy.

I contemplated the sky. I sensed a train on a country road.

I was looking at an empty highway. It was cloudy.

I observed a large truck parked on the side of a road.

I spotted a group of people in a parking lot.

I made it to Gmina Dąbie and I saw the sky. There was a country road.

And a highway next to a road.

I noticed a car driving down a highway.

I sensed a plane that was parked on the side of a road.

I hit Dąbrowice Częściowe and looked at a herd of sheep grazing in a forest.

I was passing through Krągola and saw a bridge over a body of water. I contemplated a shore.

I saw an empty highway. It struck me as grassy.

I went to Osiecza Pierwsza and looked at a house on a street.

A narrow street in front of a house. It felt residential.

I was looking at a country road and a power line.

And spotted a train on a grassy hill and a bench in front of a house.

My next stop was Jaroszyn and I sensed a red stop sign sitting on the side of a road.

I visited Września and found a tree with snow on the ground 141

next to a forest. It was wooded.

I noticed a large tree in a park.

I observed a narrow road next to a highway. I was looking at the sky.

I arrived in Poznań and noticed a bench in front of a building.

There was a stone and a walkway.

I saw a red train on the side of a building.

And a man riding a skateboard up the side of a road.

I spotted a car driving down a street next to a tree.

I found myself in Ośno Lubuskie and saw a group of giraffes standing next to a tree.

I hit Berlin and sensed a busy highway.

There was a car parked on the side of a road and a car driving past a tall building.

I contemplated the sky and saw a road and a red bus on a city street.

142

HELIBO – SEYOMAN

Znalazłem się w Warszawie i zobaczyłem pustą autostradę.

Przeniosłem się do Pruszkowa i rozpoznałem niebo.

Na autostradzie był znak drogowy i zauważyłem trawę.

Patrzyłem na czerwony kort tenisowy.

Szosa wypełniona trawą i duża pusta droga.

Zauważyłem samochód zaparkowany na poboczu drogi.

Na zjeździe siedział samolot.

Przejeżdżałem przez gminę Łyszkowice i rozpoznałem samolot zaparkowany na poboczu drogi. Było pochmurno.

Obok drogi była autostrada. Przyglądałem się niebu.

Przyjechałem do Łyszkowic i zobaczyłem kilka osób, które szły poboczem drogi.

Obserwowałem ulicę. Przed domem był zaparkowany samochód.

Wyczułem mieszkanie.

Patrzyłem na pociąg, jechał po drodze.

Zauważyłem pustą drogę i ujrzałem niebo i to było na zewnątrz.

Pojawiłem się w Zawadach i zauważyłem duże drzewo.

Były tam rośliny i trawa i wyczułem wieś.

Znak na trawiastym polu.

I przeniosłem się do Kałęczewa i znalazłem stado bydła idące przez bujne zielone pole.

Widziałem dwór i ogrodzenie i niebo.

Przyjechałem do Dmosina i wyczułem wąską ulicę i dom. Czułem mieszkanie.

Moim następnym przystankiem był MOP Nowostawy i rozpoznałem pusty parking.

Była ciężarówka zaparkowana na poboczu drogi.

Widziałem pustą autostradę i most.

143

Dojechałem do Strykowa i znalazłem mężczyznę puszczającego latawiec na drodze.

Patrzyłem na wiejską drogę i linię zasilania.

Pociąg na trawiastym wzgórzu i krowy idące polną drogą.

Zauważyłem znak drogowy siedzący na poboczu drogi.

Spostrzegłem mężczyznę siedzącego na poboczu drogi obok lasu.

Widziałem ławkę przed domem.

Udałem się do Białej Góry i zobaczyłem wysoki budynek z cegły siedzący obok domu.

Była osoba stojąca obok lasu.

I żyrafa stojąca na szczycie pola pokrytego trawą. Wszystko było trawiaste.

Obserwowałem niebo. Wyczułem pociąg na wiejskiej drodze.

Patrzyłem na pustą autostradę. Było pochmurno.

Zauważyłem duży samochód zaparkowany na poboczu drogi.

I zobaczyłem grupę ludzi na parkingu.

Pojechałem do gminy Dąbie i ujrzałem niebo. Była wiejska droga.

I autostrada obok drogi.

Zauważyłem samochód jadący w dół autostrady.

Wyczułem samolot, który został zaparkowany na poboczu drogi.

Dotarłem do Dąbrowic Częściowych i spojrzałem na stado owiec wypasanych w lesie.

Byłem przejazdem w Krągoli i zobaczył most nad akwenem.

Zastanawiałem się nad brzegiem.

Widziałem pustą autostradę. Uderzyło mnie, jaka jest trawiasta.

Poszedłem do Osieczy Pierwszej i spojrzałem na dom przy ulicy.

Wąska ulica przed domem. Czułem mieszkanie.

Patrzyłem na wiejską drogę i linię zasilania.

I zauważyłem pociąg na trawiastym wzgórzu i ławkę przed domem.

Mój następny przystanek był Jaroszyn i wyczułem czerwony znak stopu siedzący na poboczu drogi.

144

Odwiedziłem Wrześnię i znalazłem drzewo ze śniegiem na ziemi obok lasu. Było zalesione.

Zauważyłem duże drzewo w parku.

Zauważyłem wąską drogę obok autostrady. Patrzyłem w niebo.

Przyjechałem do Poznania i zauważyłem ławkę przed budynkiem.

Był kamień i chodnik.

Widziałem czerwony pociąg z boku budynku.

Człowiek jadący na deskorolce na poboczu drogi.

Zauważyłem samochód jadący ulicą obok drzewa.

Znalazłem się w Ośno Lubuskie i zobaczyłem grupę żyraf stojących obok drzewa.

Dotarłem do Berlin i wyczułem ruchliwą autostradę.

Był samochód zaparkowany na poboczu drogi i samochód jadący obok wysokiego budynku.

Patrzyłem w niebo i ujrzałem drogę i czerwony autobus na ulicy miasta.

145

AGATA PYZIK

Thomas Jerome Newton, a Biographical Note and Possible Obituary Thomas Jerome Newton – nota biograficzna i możliwy nekrolog

82 86

GREGOR RÓŻAŃSKI

Hate (Warsaw), Enjoy Kebapism, Pirate Republic, Habermas Title Polish

91 91

ARIANE SPANIER

101 101

My bean is hole Title Polish

OLGA SZCZECHOWSKA

111 111

Untitled xxx

ANDREAS TÖPFER

119 119

Warszawa Diary Title Polish

ALEKSANDRA WALISZEWSKA

129 129

Untitled Title Polish

JAKUB ŻULCZYK

Speed of Life Prędkość życia

Imprint Title Polish

158

158

147

SPEED OF LIFE for Thomas Ligotti

Basically everything lasts only briefly. Anything that ever ends is in fact short. Only infinity is long.

He was strikingly unexceptional. For simplicity I’ll call him my pal, but frankly that’s a stretch. Alright, let’s just say I knew him. He was utterly bereft of human substance, bleached of it. This was always revealed in the pettiest idiocies. When he took the bus and there was a ticket check, the inspectors asked for his ticket two or three times, as if by the time they reached the other end of the bus he had changed into another person. No one could ever remember his face. Maybe because every time it was completely different, but always completely indistinct. How terrible, I thought. Like you could live forever, but only in Radom. I don’t remember his first or last name. When I saw him, I just said “Hi.” I remember only his name from the Facebook profile through which he contacted me. Helibo Seyoman. I never asked him what that really means.

So this pal of mine decided one day to travel from Warsaw to B ­ erlin.

On foot. That is to say, on foot with the help of Google Maps.

If that sounds a little confusing, I’ll explain. He decided to start with a 3D view of the very centre of Warsaw—say at the intersection of ul. Marszałkowska and Al. Jerozolimskie, and move west, pushing the arrow forward. And he would press the key, push the arrow forward, until he got all the way to Berlin. I’ve checked and I can say it’s not that easy. The man on Google Maps doesn’t move quickly at all. He slogs through the mud of the digital image that stretches out around him like chewing gum pulled through your teeth. You push through this mud from one frame to the next. Travelling between the Warsaw districts of Żoliborz and Mokotów in this fashion took me 40 minutes. How many days would he sit over the computer and press the arrow key forward? Would his computer crash somewhere along the route? Would the power go out? Google Maps has holes, empty places 148

their car had not crossed. Surely it must have driven along the international routes of Europe, but nonetheless it would take just one undocumented kilometre somewhere along some wasteland off the highway past Zgorzelec, and the whole thing would come to naught?

Even pressing the keyboard a million times wouldn’t move the arrow forward?

I admired him for wanting to do this despite being aware of these dangers. Beyond that, I didn’t understand him at all. He told me about it when we met in town. He was standing in a grocery store, looking at the goods on the shelves.

“Are you stocking up?” I asked.

He nodded.

I said it would take at least several days. He didn’t deny it. Asking him about the reason, the purpose of all this, why not just drive there, was pointless. The purpose was in him, irremovable, like a drop of blood on a white shirt, but impossible to decipher, written in a strange language he didn’t understand himself.

“I’m starting tonight at midnight,” he said.

“You don’t want to get a good night’s sleep first?” I asked.

He shook his head.

“And what if you fall asleep along the way?” He didn’t respond.

I sat at home with him for a while. It was a modest space, plywood built-in shelving, an old computer with a huge monitor. I observed him.

He was the strangest person I had ever met. He clicked the keyboard, focussed as a monk. He rocked his body forward and back, muttering words I couldn’t make out. I drank a cola, beer, I ate the chips we had brought in a big bag from the store, his figure blurring and sharpening in the dim, cramped, stuffy room, where everything was drenched in an unwholesome funk of sweat.

I dropped by at about 6 pm. By midnight he was someplace about 50 km from Warsaw. The image on his computer changed to a white and green fog. Suddenly he stopped, turned to me, and stretched.

Something twitched in his body, like a gear shifting.

149

“It’s too easy to move today,” he said. “I wanted to feel that difficulty.”

“I don’t understand,” I said.

“I wanted everything to slow down.”

“But why Berlin?” I asked.

“I always knew that the openness of borders is an insignificant episode,” he said, his voice as quiet as the grave. “Especially the borders between worlds.”

“Why do you refer to yourself in the past tense?” I asked. “You’re still moving forward.”

“I always speak in the past tense,” he replied. “It’s my hope for eternal life.”

I don’t know if he got there. I was tired. I rode home on the night bus, gazing at the passing cold, black city, as indistinct and muddy as his computer screen. I got off near the Warsaw Gdańsk station. As I walked home I had the impression, just for a moment, that everything all around was turning into a greasy soup of pixels.

I never spoke to him again.

150

PRĘDKOŚĆ ŻYCIA Thomasowi Ligottiemu

W zasadzie wszystko trwa krótko. Wszystko, co kiedyś się skończy, tak naprawdę jest krótkie. Tylko nieskończoność jest długa.

Był najcięższym przypadkiem braku wyjątkowości. Dla jasności nazwę go swoim kumplem, chociaż mówiąc szczerze, to określenie mocno na wyrost. No dobrze, powiedzmy, że po prostu go znałem. Był zupełnie pozbawiony ludzkiej substancji, był z niej wyprany; objawiało się to w jakichś drobnych idiotyzmach; gdy jechał autobusem i była kontrola, sprawdzano mu bilet po dwa, trzy razy, jakby podczas jednej przechadzki kanara po autobusie zdążył zamienić się w kogoś innego. Nikt nie potrafił zapamiętać jego twarzy. Może dlatego, że za każdym razem była zupełnie inna, i za każdym razem niecharakterystyczna. To straszne, pomyślałem. To trochę jakby móc żyć wiecznie, ale tylko w Radomiu.

Nie pamiętam jego imienia i nazwiska. Gdy go widzę, mówię po prostu: „Cześć”.

Pamiętam tylko jego imię i nazwisko z profilu na Facebooku, za pomocą którego się ze mną kontaktował. Helibo Seyoman. Nigdy nie zapytałem go, co to tak naprawdę oznacza.

Ten mój kumpel pewnego dnia postanowił, że przejdzie się z Warszawy do Berlina. Na piechotę. To znaczy na piechotę za pomocą Google Maps. Wyjaśnię, bo może nie brzmi to zbyt zrozumiale – postanowił, że ustawi sobie trójwymiarowy widok na samo centrum Warszawy, powiedzmy na skrzyżowanie Marszałkowskiej i Jerozolimskich, i ruszy na zachód, naciskając strzałkę do przodu; i będzie naciskał klawisz, tę strzałkę do przodu, aż do momentu, kiedy dojdzie do samego Berlina.

To wcale nie jest takie proste, sprawdziłem. Człowiek na Google Maps wcale nie przemieszcza się szybko. Raczej brnie w błocie cyfrowego obrazu, który rozciąga się wokół niego jak wyciągnięta z ust guma do żucia; przebija się przez to błoto z jednej klatki do drugiej. Dojście z Żoliborza na Mokotów zajęło mi w ten sposób czterdzieści minut.

Ile dni będzie siedział przed monitorem i naciskał strzałkę do przodu?

Czy po drodze nie zawiesi mu się komputer? Nie wyłączą prądu?

151

Google Maps ma dziury, puste miejsca, przez które nie przejechał samochód – to niby niemożliwe, aby nie przejechał po międzynarodowych drogach w Europie, ale mimo wszystko, wystarczy taki niesfotografowany kilometr na jakimś wylanym autostradą pustkowiu za Zgorzelcem, i wszystko idzie na marne? Nawet milion naciśnięć klawisza ze strzałką nie poruszy go do przodu?

Podziwiałem go, że świadom tych niebezpieczeństw, wciąż chce to zrobić. Poza tym kompletnie go nie rozumiałem. Powiedział mi o tym, gdy spotkałem go na mieście. Stał w sklepie spożywczym, oglądał towary na półkach.

– Robisz zapasy? – zapytałem.

Pokiwał głową.

Stwierdziłem, że to na pewno potrwa kilka dni. Nie zaprzeczył. Pytanie go o sens, o przyczynę tego wszystkiego, i czy nie warto dojechać tam samochodem, było bezcelowe. Sens był w nim, nieusuwalny, jak kropla krwi na białym ubraniu, ale niemożliwy do rozszyfrowania, zapisany w dziwnym języku, którego sam nie rozumiał.

– Zaczynam dzisiaj o północy – powiedział.

– Nie chcesz się wyspać? – zapytałem.

Pokręcił głową.

– A jak zaśniesz w trakcie? – zapytałem.

Nie odpowiedział.

Siedziałem u niego w domu przez jakiś czas. Skromne pomieszczenie, meblościanka ze sklejki, stary komputer z ogromnym monitorem.

Obserwowałem go. Był najdziwniejszym człowiekiem, jakiego miałem okazję w życiu poznać. Klikał w klawisz, skupiony jak mnich. Kiwał się przy tym w przód i w tył, międlił w ustach niesłyszalne słowa. Piłem colę, piwo, jadłem chipsy, które przynieśliśmy w ogromnej torbie ze sklepu, jego postać rozmywała się, a następnie wyostrzała w półmroku ciasnego, niewietrzonego pokoju, w którym wszystko było przesiąknięte zapachem niezdrowego potu.

Przyszedłem do niego gdzieś o osiemnastej. O północy był jakieś pięćdziesiąt kilometrów za Warszawą. Obraz na jego komputerze 152

zmienił się w biało-zieloną mgłę. Nagle przerwał, odwrócił się do mnie, przeciągnął. Coś strzyknęło w jego ciele, jakby przestawił się jakiś mechanizm.

– Za łatwo jest się dzisiaj poruszać. Chciałem poczuć ten trud – powiedział.

– Nie rozumiem – odparłem.

– Chciałem wszystko spowolnić – stwierdził.

– Dlaczego akurat Berlin? – zapytałem.

– Zawsze wiedziałem, że otwarcie granic to nic nieznaczący epizod, zwłaszcza granic między światami – powiedział głosem cichym jak grób.

– Dlaczego mówisz o sobie w czasie przeszłym? Wciąż idziesz do przodu – odpowiadam.

– Zawsze mówię w czasie przeszłym. To moja nadzieja na życie wieczne – odparł.

Nie wiem, czy doszedł. Zmęczyłem się. Wracałem do domu nocnym autobusem, patrząc na przesuwające się za oknem zimne i czarne miasto, równie niewyraźne i błotniste jak ekran jego komputera. Wysiadłem w okolicach Warszawy Gdańskiej. Gdy szedłem w stronę domu, miałem wrażenie, co prawda tylko przez chwilę, że wszystko dookoła zamienia się w brudną zupę z pikseli.

Nigdy więcej się do niego nie odezwałem.

153

CONTRIBUTORS AUTORZY

SANDRA BARTOLI grew up in the Dolomites.

Together with Silvan Linden, she runs Büros für Konstruktivismus in Berlin, an architecture practice, and publishes the magazine AG Architektur in Gebrauch.

She is the co-editor of the book Tiergarten Landscape of Transgression, forthcoming in 2017. She lives in Berlin.

SANDRA BARTOLI

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA (born

in 1972 in Gdańsk) studied at the Academy of Fine Arts in Gdańsk, the Academy of Fine Arts in Warsaw, and the Tokyo University of Fine Arts and Music. In her work she utilizes a variety of media, such as painting, drawing, photography, film and ceramics, to explore elusive links between various registers of knowledge, from physics and philosophy to contemporary ecology and systems of cognition marginalized by modern s­ cience, such as alchemy, parapsychology, esotericism, native knowledge and matriarchal traditions. She lives in Warsaw.

AGNIESZKA BRZEŻAŃSKA

MARTIN CONRADS

sula vie milejo.

He lives in Berlin.

MARTIN CONRADS

JERZY GOLISZEWSKI

(born in 1981 in Warsaw) lives and works in Berlin.

JERZY GOLISZEWSKI

ULRICH GUTMAIR

loves the sound of words he doesn’t understand. He lives in Berlin.

ULRICH GUTMAIR uwielbia dźwięk słów, których znaczenia nie rozumie. Mieszka w Berlinie.

TYMEK JEZIERSKI

(born in 1983) lives and works in Warsaw. Illustrator, draughtsman and poster artist. His independent concert posters and album cover art have gained a wide following in Poland and abroad.

TYMEK JEZIERSKI

(born 1984) is an artist.

She lives in Berlin.

CHRISTIN KAISER

CHRISTIN KAISER

wychowała się w Dolomitach. Razem z Silvanem Lindenem prowadzi studio architektoniczne Büros für Konstruktivismus w Berlinie, które jest również wydawcą czasopisma „AG Architektur in Gebrauch”. Współredagowała książkę Tiergarten Landscape of Transgression, która ukaże się w 2017 roku. Mieszka w Berlinie. urodziła się w 1972 roku w Gdańsku. Studiowała na ASP w Gdańsku i Warszawie oraz na Uniwersytecie Sztuk Pięknych i Muzyki w Tokio. Jej twórczość obejmuje malarstwo, rysunek, fotografię, film i ceramikę. Brzeżańska sięga po różne rejestry wiedzy, od fizyki i filozofii po marginalizowane przez nowoczesną naukę systemy poznania, takie jak alchemia, parapsychologia, ezoteryka, wiedza tubylcza czy tradycje matriarchalne.

Mieszka w Warszawie.

sula vie milejo.

Mieszka w Berlinie. urodził się w 1981 roku w Warszawie. Mieszka i pracuje w Berlinie.

urodził się w 1983 roku.

Mieszka i pracuje w Warszawie. Ilustrator, rysownik, autor plakatów i okładek płyt.

(ur. 1984) jest artystką.

Mieszka w Berlinie.

154

Born in London, HARI KUNZRU is the author of the novels The Impressionist, Transmission, My Revolutions and Gods Without Men, as well as a short-story collection, Noise, and a novella, M ­ emory Palace. He was a 2016 Fellow of the American Academy in Berlin. He lives in New York City.

HARI KUNZRU

FRANZISKA MORLOK teaches and practises graphic design. She lives in Berlin.

FRANZISKA MORLOK

KRZYSZTOF PYDA

is interested in design research and graphic design. He sees visual arts as a way of distributing and organizing information. He lives in Berlin.

KRZYSZTOF PYDA jest pasjonatem badań z zakresu wzornictwa i grafiki. Sztuki wizualne są dla niego sposobem przekazywania i organizowania informacji.

Mieszka w Berlinie.

AGATA PYZIK is a journalist, ­c ommentator, writer, and author of Poor But Sexy: Culture Clashes in Europe East and West (Zero 2014). She is interested in the cultural and political history of the Cold War, the Socialist Realism period in the Eastern Bloc, modernism, the visual culture of communism, and the possibilities for political exploitation of pop culture.

She publishes articles on culture in titles ranging from the Guardian to Dwutygodnik.

She has another book forthcoming on the British synthpop group Japan (Bloomsbury 2017). She has been a psychofan of David Bowie since age 10.

She lives in Warsaw.

jest dziennikarką, publicystką i pisarką, wydała książkę Poor But Sexy.

Culture Clashes in Europe East and West (Zero 2014). Interesuje się kulturalną i polityczną historią zimnej wojny, okresem realnego socjalizmu w Bloku Wschodnim, modernizmem, kulturą wizualną komunizmu i możliwościami użycia kultury popularnej na sposób polityczny. Publikuje artykuły o kulturze od „Guardiana” po „Dwutygodnik”. Pisze kolejną książkę o brytyjskim synthpopowym zespole Japan (Bloomsbury 2017). Psychofanka Davida Bowiego od 10 roku życia. Mieszka w Warszawie.

GREGOR RÓŻAŃSKI

(born in Wrocław in 1988) lives in Warsaw. He is a multimedia artist. His art focuses on contemporary issues, lifestyle and contexts, using various conceptual practices, Internet, installations, video, sculpture and found objects. He studied Fine Arts / Sculpture at Weissensee Kunsthochschule Berlin.

GREGOR RÓŻAŃSKI urodził się w 1988 roku we Wrocławiu, mieszka w Warszawie.

Jest artystą multimedialnym, w swoich działaniach koncentruje się na współczesnych zjawiskach i kontekstach, wykorzystując takie formy jak instalacje, projekty konceptualne, internet, wideo oraz obiekty znalezione. Studiował sztuki wizualne i rzeźbę na Kunsthochschule Weissensee w Berlinie.

ARIANE SPANIER is an art director and graphic designer. She lives in Berlin.

ARIANE SPANIER

is the founder of the Bęc Zmiana Foundation, with which she has realized a wide number of interdisciplinary projects. She is the editor of many publications released by the foundation.

She lives in Warsaw.

BOGNA ŚWIĄTKOWSKA jest założycielką Fundacji Bęc Zmiana, z ktorą zrealizowała kilkadziesiąt interdyscyplinarnych projektów. Zredagowała szereg publikacji wydanych przez Fundację. Mieszka w Warszawie.

BOGNA ŚWIĄTKOWSKA

jest autorem powieści Impresjonista, Transmisja, My Revolutions oraz Gods Without Men, jak również zbioru opowiadań Noise i noweli Memory Palace. Urodził się w Londynie. W 2016 roku przebywał na stypendium Akademii Amerykańskiej w Berlinie. Mieszka w Nowym Jorku. uczy grafiki i sama ją praktykuje. Mieszka w Berlinie.

AGATA PYZIK

pracuje jako dyrektorka artystyczna i graficzka. Mieszka w Berlinie.

155

urodziła się w 1987 roku, ukończyła malarstwo i kulturoznawstwo na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zajmuje się malarstwem, ilustracją, jest autorką instalacji i obiektów, także w przestrzeni miejskiej. W twórczości interesuje ją balansowanie między tym, co racjonalne, a tym, co irracjonalne, szuka związków między organicznymi i nieorganicznymi elementami rzeczywistości. Mieszka w Warszawie.

OLGA SZCZECHOWSKA

(born in 1987) is a painting and cultural studies graduate of Nicolaus Copernicus University in Toruń.

She pursues painting and illustration and creates installations and objects, including in urban spaces. In her work she is interested in balancing the rational and the irrational, seeking connections between organic and inorganic elements of reality.

She lives in Warsaw.

OLGA SZCZECHOWSKA

ANDREAS TÖPFER is a drawing artist and works for the Berlin publisher KOOKBOOKS, which he founded together with D ­ aniela Seel. He is the Visual Editor for the Norwegian literature and culture magazine Vagant. His latest book is Speculative Drawing, with Armen Avanessian (Sternberg Press). He lives in Berlin.

ANDREAS TÖPFER

ALEKSANDRA WALISZEWSKA

works in Warsaw.

lives and

jest rysownikiem.

Pracuje dla berlińskiego wydawnictwa KOOKBOOKS, które założył z Danielą Seel. Jest redaktorem DTP norweskiego czasopisma literacko-kulturalnego „Vagant”. Jego ostatnia książka, napisana razem z Armenem Avanessianem (Sternberg Press), to Speculative Drawing.

Mieszka w Berlinie.

ALEKSANDRA WALISZEWSKA

i mieszka w Warszawie.

– pracuje

GREGOR WEICHBRODT,

born in Potsdam in 1988, focuses on the recontextualization of text he finds himself surrounded by. He studied Communication Design in Berlin and is part of 0x0a, a writers’ collective for digital, conceptual literature.

He lives in Berlin.

GREGOR WEICHBRODT urodził się w Poczdamie w 1988 roku, zajmuje się rekontekstualizacją otaczających go tekstów. Studiował komunikację wizualną w Berlinie. Członek kolektywu 0x0a, skupiającego pisarzy parających się cyfrową literaturą konceptualną.

Mieszka w Berlinie.

JAKUB ŻULCZYK (born in 1983) is a prose writer, screenwriter and journalist— one of the most popular Polish writers of the younger generation. He lives in Warsaw.

JAKUB ŻULCZYK

urodził się w 1983 roku, jest prozaikiem, scenarzystą i dziennikarzem. Jeden z najpopularniejszych pisarzy młodego pokolenia. Mieszka w Warszawie.

156

ANNOTATIONS

OPISY PRAC

JERZY GOLISZEWSKI

JERZY GOLISZEWSKI

This work was created with a method similar to that used in “Warszawa” as produced by Brian Eno. In my case the point of departure was the windrose, and the instrument was a 3D program, not a synthesizer. I simplified the technique significantly, focusing on Eno’s “planned accidents.” The 3D forms obtained in this way were reduced to black twodimensional splotches.

Praca powstała przy użyciu metody podobnej do tej, którą wykorzystano w Warszawie wyprodukowanej przez Briana Eno. W moim przypadku punktem wyjścia była róża wiatrów, a narzędziem – program 3D, a nie syntezator. Uprościłem znacznie technikę, skupiając się na „zaplanowanych wypadkach” Eno. Uzyskane w ten sposób formy 3D zostały zredukowane do dwuwymiarowych czarnych plam.

TYMEK JEZIERSKI

TYMEK JEZIERSKI

It’s a sunny day in October 1939. Warsaw.

A six-wheeled Mercedes G4 W131 enters Aleje Ujazdowskie from Plac Trzech Krzyży. Everything is observed by a man with bloodshot eyes sitting in the attic of a tenement building. Through a small roof window he watches a section of the street where the limousine carrying a moustachioed man of modest height will soon roll by. Armoured cars drive down the avenue.

The army is marching. Uniformed crowds flank both sides, saluting their leader.

A pair of eyes make out the Mercedes.

A hand presses down on the detonator.

For a split second nothing happens.

Then the half tonne of TNT hidden in a shallow pit next to the street explodes.

The explosion rips the armoured limousine to shreds. Windows are blown out of the tenement buildings within a radius of several hundred metres. All is dust—and screams. “What happened?” Varsovians in distant districts think when they hear the boom. The man from the attic lies on his back. He will lie that way until he is found by the disoriented Germans.

“Did it succeed? What will happen now?” he wonders …

Słoneczny, październikowy dzień 1939 roku. Warszawa. Sześciokołowy Mercedes G4 W131 wjeżdża w Aleje Ujazdowskie od strony placu Trzech Krzyży. Scenie przypatruje się mężczyzna o przekrwionych oczach siedzący na strychu kamienicy.

Przez okienko dachowe patrzy na fragment ulicy, przez którą wkrótce przejedzie limuzyna wioząca niewysokiego mężczyznę z wąsikiem. Alejami jadą wozy pancerne.

Maszeruje wojsko. Umundurowane tłumy stoją po obu stronach, salutując przywódcy. Para oczu zatrzymuje się na mercedesie. Ręka uruchamia detonator. Przez ułamek sekundy nic się nie dzieje. Następuje eksplozja pół tony trotylu ukrytego w płytkim zagłębieniu obok ulicy. Wybuch rozrywa pancerną limuzynę na strzępy.

W oknach kamienic w promieniu kilkuset metrów pękają szyby. Wszędzie pył – i krzyki. „Co się stało?”, pytają warszawiacy w odległych dzielnicach, gdy słyszą detonację. Mężczyzna na strychu leży na plecach. Będzie tak leżał do czasu, gdy odnajdą go zdezorientowani Niemcy. „Czy się udało? Co teraz?”, zastanawia się…

Kompas, technika cyfrowa, obiekt 3D

Compass, digital technology, 3D object

bez tytułu

Untitled

157

ARIANE SPANIER

ARIANE SPANIER

Image Credits P. 102: CC BY 2.0, Jean-Pierre Dalbéra P. 104: CC BY 2.0

Obrazy wykorzystane w pracy P. 102: CC BY 2.0, Jean-Pierre Dalbéra P. 104: CC BY 2.0

GREGOR RÓŻAŃSKI

GREGOR RÓŻAŃSKI

All of the photos date from 2009 –2016, a period of thorough changes in my life which began with moving to Berlin and was studded with trips between Berlin and Warsaw, where I now live permanently.

The first glance at the city from the position of someone from outside. Becoming familiar with spaces is always loaded with earlier imaginings and stereotypes, which sometimes are later borne out.

Various snatches from my time in Berlin are captured in the pictures. For example the sign Enjoy Kebap (copied from Coca-Cola—the same font is also used for memes like “Enjoy Capitalism”) was one of the first things you could see in the vicinity when getting off a Polish bus at Zentraler Omnibusbahnhof. And “­ Jürgen Habermas” is not an art project, but graffiti from a wall near my street, Kluckstraße, in West Berlin. The picture with the coat is from my apartment, where out of sloppiness and a lack of furniture everything often lay non-stop on the floor. But I always associate this apartment with Berlin— always temporary and makeshift.

In the apartments in old tenement buildings it could be very cold, so sometimes I sat in my winter ski jacket from the photo.

The inscription HATE in painter’s tape is obviously a motif from the film Control about Joy Division.

“Pirate Republic” is a do-it-yourself reconstruction of the flag of the Free State of Fiume, made from a blanket, cable and toilet paper. Fiume was the last pirate republic in history, founded by Italian Futurists in the 1920s on the coast of Croatia. Berlin also functioned as almost a pirate republic, an oasis of freedom and a peculiar autonomy not subject to the same social and economic norms as the rest of the country. Or as others say, a “sanatorium for the young,” where you can

Zdjęcia pochodzą z lat 2009 –2016 – czasu gruntownych zmian w moim życiu, które zapoczątkowała przeprowadzka do Berlina. Okres ten był poszatkowany podróżami między Berlinem a Warszawą, gdzie obecnie mieszkam na stałe.

Pierwsze zetknięcie z miastem z pozycji kogoś z zewnątrz. Zaznajamianie się z przestrzeniami zawsze obciążone jest wcześniejszymi wyobrażeniami i stereotypami, które czasami się później potwierdzają.

Na zdjęciach uchwycone są różne obserwacje z czasu, który spędziłem w Berlinie.

Na przykład napis „Enjoy Kebap” (skopiowany z Coca-Coli – ten sam font wykorzystuje się także w memach typu „Enjoy Capitalism”) był jedną z pierwszych rzeczy, jakie się zauważało po wyjściu z polskiego autokaru na Zentraler Omnibusbahnhof. A „Jürgen Habermas” nie jest projektem artystycznym, tylko graffiti na ścianie niedaleko mojej ulicy, Kluckstraße, w Berlinie Zachodnim. Zdjęcie z kurtką pochodzi z mojego mieszkania, gdzie z powodu mojego niechlujstwa i z braku mebli wszystko non stop leżało na podłodze.

Ale to mieszkanie zawsze kojarzy mi się z Berlinem – tymczasowym i prowizorycznym.

W mieszkaniu w starej kamienicy bywało bardzo zimno, więc czasami siedziałem w zimowej kurtce, która jest na zdjęciu.

Napis „HATE” zrobiony z taśmy malarskiej to oczywiście motyw z filmu Control o Joy Division. „Republika piracka” jest samodzielnie wykonaną rekonstrukcją flagi Wolnego Miasta Fiume, zrobioną z koca, kabla i papieru toaletowego. Fiume była ostatnią piracką republiką w historii, założoną przez włoskich futurystów w latach 20.

XX wieku na chorwackim wybrzeżu. Berlin

My Bean Is Hole

My Bean Is Hole

Hate (Warsaw) Enjoy Kebapism Pirate Republic Habermas

Hate (Warszawa) Enjoy Kebapism Republika piracka Habermas

158

live carefree, without stability or stress, in an atmosphere of permanent temporariness, which is a bit of a utopia often ending in apathy and boredom.

także funkcjonował jako niemal piracka republika, oaza wolności i szczególnej autonomii, niepodlegającej tym samym społecznym i ekonomicznym normom co reszta kraju. Według innych był jak „sanatorium dla młodych”, gdzie można było żyć beztrosko, bez stabilizacji i stresu, w atmosferze nieustannej tymczasowości, co jest trochę utopią, która często kończy się apatią i znudzeniem.

GREGOR WEICHBRODT

GREGOR WEICHBRODT

During a virtual Google Street View tour from Warszawa Gdańska station to Berlin Zoologischer Garten station, random Street View images were processed by image recognition software (Microsoft Computer Vision API) which tries to describe the scenery. Additionally, a set of template sentences and conjunctions were used to create a text based on the output of the recognition software.

Made with the programming language Python.

W trakcie wirtualnej podróży w Google Street View z Warszawy Gdańskiej do berlińskiego Dworca ZOO losowe obrazy ze Street View zostały przepuszczone przez oprogramowanie umożliwiające rozpoznawanie obrazu (Microsoft Computer Vision API), które próbowało rozpoznać i opisać widoki. Do stworzenia tekstu opartego na wygenerowanym przez program opisie wykorzystano także zestaw szablonów zdań i łączników. Wykonano przy pomocy języka programowania Python.

Helibo – Seyoman

Helibo – Seyoman

159

HELIBO SEYOMAN

© Authors, Bęc Zmiana New Culture Foundation / Autorzy, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana Warsaw / Warszawa 2016 ISBN 978–83–62418–72–5 Editors / Redakcja Martin Conrads, Franziska Morlok, Bogna Świątkowska

Printing / Druk Stabil Nabielaka 16 31–410 Kraków Special thanks to / Podziękowania dla Sandra Bartoli, Till Beckmann, Anna Mándoki, Ilka Schaumberg, Vera Tollmann

Authors / Autorzy Sandra Bartoli, Agnieszka Brzeżańska, Jerzy Goliszewski, Ulrich Gutmair, Tymek Jezierski, Christin Kaiser, Hari Kunzru, Krzysztof Pyda, Agata Pyzik, Gregor Różański, Ariane Spanier, Olga Szczechowska, Andreas Töpfer, Aleksandra Waliszewska, Gregor Weichbrodt, Jakub Żulczyk Managing editor / Redaktor prowadzący Ela Petruk Translations / Tłumaczenia Agnieszka Rasmus-Zgorzelska, Małgorzata Nowicka, Christopher Smith Proofreading / Redakcja językowa i korekta Justyna Chmielewska, Christopher Smith Graphic design / Projekt graficzny Franziska Morlok

Publisher / Wydawca Bęc Zmiana New Culture Foundation / Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana Mokotowska 65/7 00–533 Warszawa www.beczmiana.pl

This project is co-financed by the City of Warsaw Projekt współfinansuje m.st. Warszawa

Project partner / Partner projektu