Geoliede Traditie: Worstelfestival Kirkpinar

Geoliede traditie

Begin juli vindt de 648ste editie plaats van het befaamde olieworstelfestival Kırkpınar. geoliede worstelaars zullen er met al hun kracht en eer strijden om de titel en de eeuwige roem. Een verslag.

een elitegroep van het Ottomaanse leger valt in 1346 Thracië binnen. De commando’s maken de weg vrij voor een grootschalige militaire operatie in het gebied van het Byzantijnse Rijk. Zij voeren verrassingsaanvallen uit op de vijandelijke troepen en ze veroveren enkele kleine nederzettingen. Tussen het vechten door rusten ze uit, zoals ook die keer in Samona, dat tegenwoordig in Griekenland ligt.

Zoals gebruikelijk in het Ottomaanse leger tijdens het uitrusten, beginnen de mannen met elkaar te worstelen. Twee broers, Ali en Selim, nemen het tegen elkaar op. Na urenlang worstelen, kunnen zij elkaar niet verslaan. Dus gaan ze door, terwijl andere soldaten toekijken. De zon gaat onder, maar de broers geven de strijd niet op. Uiteindelijk komen ze beiden om van de uitputting.

De broers worden als helden ter plekke begraven door hun strijdmakkers. Als die het jaar daarop terugkeren, zien ze een boom naast het graf van de broers. Vanaf dat moment noemen ze de plek Kırkpınar, ‘veertig bronnen’. Sindsdien komen er elk jaar weer mannen worstelen, als eerbetoon aan de omgekomen soldaten/worstelaars. De 648ste editie vindt dit jaar begin juli plaats bij de Turkse stad Edirne. Olieworstelfestival Kırkpınar is zeer waarschijnlijk het oudste sportevenement dat zo vaak is gehouden.

Mogen voetballers tegenwoordig sterrenstatus hebben, voorheen waren worstelaars volkshelden. Worden Olympische sporters nu gefinancierd door het bedrijfsleven en de overheden, de betere olieworstelaars vertoefden in de paleizen van de sultans. Ze verzorgden worstelpartijen voor de sultan en zijn gasten. Vaak verdedigden ze ook de trots van de sultan en het vaderland tegen de krachtpatsers van bevriende koninkrijken.

De beroemdste worstelaars luisteren naar namen als Aliço, Koca Yusuf, Çolak Molla, Adalı Halil en Kurtdereli Mehmet, die ook in New York furore maakte. Alico schreef 27 keer achter elkaar Kırkpınar op zijn naam. Hij werd onttroond door de legendarische worstelaar Koca Yusuf, ‘Grote Jozef’. Deze kampioen overleed later op zijn terugreis vanuit de Verenigde Staten nadat zijn schip gezonken was. Volgens de overlevering zonk Koca Yusuf nog sneller dan het schip naar de bodem van de oceaan omdat hij de goudstukken die hij al worstelend had gewonnen in zijn riem bewaarde. Zijn fans willen nog steeds geloven dat hij zelfs op de bodem van de oceaan niet op zijn rug ligt.

Een keer deed een Turkse worstelaar ook

Nederland aan. Ene Kara Ahmet, ‘Zwarte Ahmed’, werd door de toenmalige sultan naar Parijs afgevaardigd voor een worsteltoernooi bij de opening van de Eiffeltoren. Uiteraard won Kara Ahmet moeiteloos. Daarop toerde hij door Europa. In Nederland moest hij het opnemen tegen een zoon van een rijke kaasfabrikant. Om een vernedering te voorkomen werd Kara Ahmet extra betaald opdat hij de fabrikantenzoon niet te snel op de mat zou werpen. Kara Ahmet liet zijn Nederlandse opponent 45 minuten op de mat staan.

Sinds de tweede helft van de jaren negentig van de vorige eeuw werd enkele jaren lang een West-Europese variant van het olieworstelfestival gehouden onder de naam EK Olieworstelen. Vaak kwam ook de winnaar van Kırkpınar naar Nederland, die uiteraard won. Jaren achter elkaar gold het festival als het best bezochte allochtone evenement van Nederland. De EK olieworstelen leidde tot onrust door vermeende aanwezigheid van de Grijze Wolven, een extreem rechtse Turkse groepering. Zij zouden het evenement hebben gebruikt om uiting te geven aan hun nationalistische opvattingen.

Olieworstelen is meer dan sport alleen. Het is traditie. Nog steeds begint het festival op een vrijdag, nadat alle deelnemende sporters de graven van overleden worstelaars hebben bezocht. Zakenmensen staan in de rij en bieden tegen elkaar op om de Ağa, ‘heer’ van Kırkpınar te mogen worden. Dat ze vervolgens alle kosten op zich moeten nemen, beschouwen zij als een eer.

Voorheen werd een wedstrijd niet aan een tijdlimiet onderworpen. Een wedstrijd kon een hele dag, ja soms wel dagen duren als de opponenten aan elkaar gewaagd waren. Tegenwoordig moet er uiterlijk binnen drie kwartier een winnaar zijn. De worstelaar wiens navel de zon krijgt te zien (dus met zijn rug op de grond ligt) verliest de wedstrijd. Ook verliest hij wanneer zijn tegenstander hem helemaal los van de grond krijgt en vervolgens drie stappen zet.

Olijfolie speelt een cruciale rol bij het olieworstelen. Worstelaars smeren zich helemaal in met olie zodat de tegenstander geen greep kan krijgen. Ook het insmeren verloopt volgens een vast patroon dat door de traditie ingegeven is. Eerst smeert de worstelaar met zijn rechterhand zijn linkerschouder, borst, arm en broek in. Dit herhaalt hij vervolgens met zijn linkerhand. De worstelaars smeren elkaars ruggen in. Als de wedstrijd eenmaal begonnen is, kunnen de worstelaars elk moment verse olie krijgen. Er lopen altijd mannen met oliekannetjes in de buurt van de worstelaars.

De broek van de worstelaars is het meest opvallende kenmerk van olieworstelen. Die broek, kispet, is gemaakt van het leer van de waterbuffel, dat soepel en tevens krachtig is. Als de broek tijdens het worstelen scheurt, verliest zijn drager de wedstrijd. Dit wordt als de schandelijkste nederlaag beschouwd.

Voor de aanvang van de wedstrijd warmen de worstelaars zichzelf en het publiek op. Hun spieren rekkend lopen ze naast elkaar heen en weer. Zo maken ze niet alleen de spieren los, ook worden hun hart en hoofd gereed gemaakt voor het treffen. Dit wordt peşrev, ‘inleidende bewegingen’ genoemd.

Hierna kan de wedstrijd beginnen. De worstelaars worden door de ceremoniemeester, cazgır, geïntroduceerd. Hij roemt de worstelaars, somt hun eigenschappen en titels in rijmende verzen op. Dan kunnen de wedstrijden eindelijk beginnen.

Tijdens het worstelen spelen mannen op grote trom en zurna, fluit, een speciale melodie uit Kırkpınar. De muzikanten stemmen de melodie op het verloop van de wedstrijd af.

De winnaar ontvangt naast vele goudstukken ook een wisselprijs, een gouden riem van 1,45 kilogram. En uiteraard ook de eeuwige roem. Hij mag zich dan scharen onder de groten der aarde.