SCN 1-2018

THEMA

1 | 2018

www.scn.today

SHOPPING  CENTRE

NEWS

winkelcentra, winkelgebieden en retail

Illuminatie en decoratie Leren van outlet centres

Het einde van de online super

Vertrouwen leidt tot succes

Eyecatchers

Samenwerken: met elkaar voor elkaar

Winkelen.

Waar gaan we heen?

TOM BROEKMAN: “Jorine is een gepassioneerde veelzijdige retail vastgoed deskundige”

Binnensteden & centrummanagement Concept- & herontwikkeling winkelvastgoed

FRITS TONNAER:

“To the point, actiegericht met behoud van de relatie”

drs. Jorine de Soet MRICS

Visievorming & samenwerking

www . kordaatinruimte . nl

Govert Flinckhage 25 3438 JC Nieuwegein T 030 666 86 16 M 06 400 393 49 E info@kordaatinruimte.nl

Nico de Vries Projectdecoraties Nico de Vries Projectdecoraties is al ruim 25 jaar gespecialiseerd in decoratie en illuminatie. Voor winkelcentra in alle maten, dus ook het wijk- en buurtcentrum.

Televisieweg 91 | 1322 AK Almere www.projectdecoraties.nl info@projectdecoraties.nl Tel: 036-536 83 65

DECORATIE VOOR ALLE SEIZOENEN

INHOUD

2018 | 1

in deze editie

www.scn.today

MARKETING

NIEUWS

Leren van outlet centres Zelf aan de slag in de masterclass De hoogste tijd voor eventplannen

De nieuwsbrief van SCN Brood@Spelenmiddag 2018 Nieuws van NRW De vitale buitenstad

4 5 16 19

6 15 18

DECORATIE Het effect van eyecatchers Trends van Christmasworld Ruimte voor ideeën

20 24 30

RUBRIEKEN EN COLUMNS

SERIES

Platform DNWS 4 Jeroen Verwaaijen 5 Anneloes de Fouw 17 Beurs en congres 19 Personalia 29 Vlugschrift 29 In the pipeline 40 B2B 44

De vinken van Darwin: vertrouwen Het einde van de online supermarkt John Nijsten: flexibiliteit

10 32 38

ONZE PARTNERS Naast de bedrijven die deze publicatie met advertenties en redactionele bijdragen mogelijk maken, kent Shopping Centre NEWS sinds 2010 ook de mogelijkheid een uitgebreid partnership aan te gaan. De ondernemingen hiernaast ondersteunen ons met raad en daad, onder meer door zitting te nemen in de redactie­raad. Daarnaast biedt het partnership de deelnemende­bedrijven natuurlijk ook bepaalde voordelen. Wilt u meer weten? Vraag dan de informatie aan bij media-advies@scnews.nl.

scn 2018 | 1 3

DNWS Onderzoek: altijd goed?

Platform De Nieuwe Winkelstraat (DNWS) is het kennis- en netwerkplatform voor iedereen die hun winkelgebied toekomstbestendiger wil maken, zowel on- als offline. Gelukkig zijn er meer organisaties die vanuit een netwerkfunctie kennis delen. Deze platforms geven podium aan onderzoeken en best practises.

A

ls coördinator van DNWS luister ik regelmatig naar presentaties van onderzoekers uit binnen- en buitenland; fundamenteel onderzoek onder vele soorten consumentgroepen.

Ik spreek inspirerende ondernemers en ontmoet aanbieders die met hun dienst of product het verschil kunnen maken.

Als bezoeker neem ik alle informatie mee, vermaal en vertaal dit door naar de dagelijkse praktijk. Dat doet iedereen, want we blijven als insiders goed geïnformeerd. We leveren artikelen op, maken position papers, schrijven beleidsstukken en staan zelf op podia.

ONDERZOEK IS BELANGRIJK, MAAR… Maar wie ontbreken veelal bij die bijeen­ komsten? Niet alleen de winkeliers, ambachtsmensen, woninginrichters, restauranthouders en de theaterdirecteur, maar ook de pandeigenaren, de wethouder EZ en zijn ambtenaren.

Vergis je niet, zij maken zich echt zorgen en willen aan de slag! Ze zijn alleen niet op zoek naar onderzoeksrapporten en hebben geen tijd – over – om al die bijeenkomsten bij te wonen. Ze zijn bezig met hun eigen winkel, de centrumvisie, detailhandelsvisie en samen de evenementen te organiseren. Ze willen zeker ook de leegstand aanpakken, meer bezoekers, klanten, gasten, tevreden burgers, meer omzet en rendement. Ze zijn best geïnteresseerd in goede voor-

beelden en ondernemers met vernieuwende concepten. Maar ze willen vooral praktisch aan de slag.

DE TIJD VAN DIKKE RAPPORTEN IS VOORBIJ Ze zijn niet op zoek naar dikke rapporten of inspirerende voorbeelden die een enorme vertaalslag nodig hebben naar de dagelijkse praktijk. Ze willen vooral hulp van partijen die naast hen staan en zich verdiepen in hun problemen, omdat ze die zelf doorleeft hebben. Ze willen praktische voorbeelden die direct toepasbaar zijn. Ze willen voorbeelden die zorgen voor oplossingen waardoor hun gebied direct verbetert, qua bezoek, rendement en imago.

DIT IS EEN PLEIDOOI Voor goed onderzoek, aanbieders van diensten en producten die echte oplossingen bieden. Maar dit is vooral een pleidooi voor een vertaalslag naar de dagelijkse praktijk. Dus bij elk onderzoek een goed voorbeeld en een moment van aandacht. Een reflectie of het opgepakt kan worden door het lokale samenwerkende collectief bestaande uit de winkeliersvereniging, de pandeigenaren, de gemeente, het centrummanagement en citymarketing.

Op 7 maart 2018 organiseert DNWS samen met de Kamer van Koophandel en de Hogeschool van Amsterdam het seminar Succesvol samenwerken in winkelgebieden. Tijdens het seminar vertalen we de onderzoeksresultaten van Collectieve digitale marketing van winkelgebieden door HVA en Future Retail City Center van Shopping Tomorrow door naar de praktijk aan de hand van best practises. ← SIETSKE VAN DER LINDEN COÖRDINATOR DNWS WWW.DNWS.NL

NIEUW: SCN’S WEKELIJKSE DIGITALE NIEUWSBRIEF SCN’s digitale nieuwsbrief is selectief, kort en krachtig: precies wat u nodig heeft. Ga naar news.scn.today (dus zonder www) en schrijf u in via het subscribe-panel. Het is gratis!

Voor adverteerders: er zijn in deze Digitale Nieuwsbrief vier posities beschikbaar die wij u tegen introductietarief kunnen aanbieden. Bel voor meer info 035-523 98 32. ←

Onze markt: Keeping up appearances?

In de pels DENKEN, PRATEN, DOEN

4 scn 2018 | 1

verwaaijen BROOD@SPELEN 15 MEI 2018

Beleveniseconomie binnenstad Hoe kunnen ondernemers en gemeenten met de inzichten en methoden en technieken van de ‘economie van experiences’, waardeen betekenis creëren in winkels en horeca, winkelcentra en binnensteden? Daarover gaat de Brood@Spelendag op 15 mei 2018.

O

nder leiding van Albert Boswijk (European Centre for the Experience Economy) vertellen ondernemers en specialisten in beleveniseconomie op deze middag over de praktische toepassing en meerwaarde van beleving in retail en retailcentra.

• Martijn Steur, specialist op het gebied van high traffic­ locaties en commercieel­ management (Kinetic Consultancy); • Ed Breuren, directeur-eigenaar van Stadshotel Woerden en Van Rossum; • Philips Lighting Shoplab met dr. Mark van Doorn; • Ronald van den Hoff (CDEF Holding en Society3.0) De Brood@Spelen-middag belooft leuk en leerzaam te worden en voor de deelnemers een beleving met betekenis.

Dus meld u aan en kom op 15 mei naar Brood@Spelen 2018.

Brood@Spelen 2018 wordt georganiseerd op dinsdag 15 mei in de Social Impact Factory (Utrecht-centrum). Vanaf 12.30 bent u van harte welkom bij de inloop met broodjes en koffie. Het programma start om 13.30 uur. Rond 16.30 uur is de afsluiting met netwerkborrel tot ongeveer 17.30 uur.

De kosten van deelname bedragen € 195 (excl. btw) per persoon. Komt u met drie of meer mensen dan betaalt u € 175 (excl. btw) per persoon.

SCN-abonnees kunnen deelnemen tegen het gereduceerde tarief van € 175 (excl. btw).

Elke deelnemer ontvangt geheel vrijblijvend een gratis jaarabonnement op Shopping Centre News. U kunt zich voor deze Brood@Spelen inschrijven door uw gegevens te mailen aan: broodenspelen@basconsultants.nl.

Overtreffende trap

M

ijn dochter maakt het me altijd erg makkelijk als het om cadeautjes gaat. Een simpele link naar een webshop met het artikel van haar keuze. In dit geval was het een laptophoes. Iets waar ik überhaupt het bestaan niet van af wist. Op de betreffende Amerikaanse website had je de keuze uit 1000+ laptophoezen met een design van een echte kunstenaar. Met naam en bio. Kan nog steeds fake zijn, maar het geeft wel iets authentieks en unieks.

Bestellen was dus een eitje en de kosten vielen mee. Tot – bij het ophalen – de tax- en shippingkosten er nog overheen kwamen.

Toen was het toch wel een behoorlijk prijzig hoesje. Voor die prijs had ik zeker twintig keer Ali Baba-hoesjes over laten komen.

Maar ze had wel een heel mooi, uniek, artistiek hoesje. Helaas te klein voor haar laptop.

Mail gestuurd naar de webshop of ze ook een grotere maat konden leveren. Dat was helaas niet het geval, maar ik kreeg een verrassende mail van mijn contactpersoon David terug. U mag het hoesje houden en wij maken u het geld over wat u ervoor heeft betaald. Dit onder het motto: “Art is to be appreciated, not returned!”

De tranen sprongen in mijn ogen. Wat een ontroerende geste.

Vervolgens heb ik dit verhaal uiteraard gedeeld in mijn vriendenkring. Niet via de social media, maar gewoon live.

Zo’n geval van het overtreffen van verwachtingen maak ik ook regelmatig mee in winkels. Bij de kaasboer waar je je half dood kan eten aan al het heerlijks wat er staat om te proeven.

En dan niet van die lullige flintertjes, maar een serieus blokje.

Of de broodjeszaak waar ik mijn broodje gratis kreeg. Omdat zeker tien mensen die na mij kwamen eerder hun broodje kregen, domweg omdat ze mijn bestelling vergeten waren. Dit ook nog onder uitgebreide excuses.

Maar het mag wel wat vaker gebeuren wat mij betreft. Die kleine persoonlijke touch, die onverwachte geste, je hebt er in mijn geval een klant voor het leven bij. Niet via die nieuwsbrief waar je je door middel van een klantenkaart aan verbonden hebt.

En dan een tegoedbon voor je verjaardag krijgt. Nee, live, onverwacht en ter plekke.

P.S. Als iemand nog een laptophoes zoekt, 15 inch, met een leeuwenkop erop, laat het me even weten. ← jeroen verwaaijen Directeur onderzoek Strabo @jpverwaaijen | verwaaijen@strabo.nl

Voor meer informatie en aanmeldmogelijkheden, zie: www.broodenspelen.nl. ←

scn 2018 | 1 5

LEREN VAN OUTLET CENTRES

Eduard Plate (consultant bij Extenzio expertise­centrum voor ruimte en economie) is onder andere centrummanager in Hardenberg en manager Origins culturele leefstijlen. Studeerde economische geografie en marketing, werkte bij Wehkamp, Sanoma, introduceerde Mosaic leefstijl segmentatie en was directeur van de AKO boekenwinkels, inclusief Schiphol, NS Stations en AKO.nl.

EDUARD@EDUARDPLATE.NL

ZEVEN TIPS!

Wat kunnen stadscentra van Batavia Stad leren?

Hoe krijgen we meer consumenten in ons centrum? Het is een vraag die vaak wordt gesteld. Daar kan veel aan gedaan worden.

Op een doordeweekse dag in januari viel het me op hoe druk het was in Batavia Stad. Veel drukker dan enkele andere centra die ik juist had gezien. “Hier kan ik wel een paar uur zijn”, hoorde ik een man zeggen. Wat kunnen stadscentra, hoe verschillend ze ook zijn, van Batavia Stad leren? Zeven tips!

6 scn 2018 | 1

B

atavia Stad is succesvol. In 2017 groeiden de bezoekersaantallen met 17 procent en werden er 45 winkelunits toegevoegd. De fashion outlet staat in de top drie van toeristische attracties en is daarmee ook dé publiekstrekker van Flevoland. Van alle bezoekers komt overigens 85 procent van buiten Flevoland. Inmiddels maken buitenlandse toeristen al 15 procent van alle bezoekers uit. Hoe snel de groei van online bestedingen ook is, Batavia Stad bewijst hoeveel toekomst

LEREN VAN OUTLET CENTRES

Voortdurend wordt bekeken of het horeca-aanbod in lijn is met de verwachtingen

Toeristen en welvarende huishoudens vormen de doelgroep

fysieke winkels kunnen hebben.

Nu verschilt Batavia Stad sterk van stadscentra. Toch is het interessant te kijken wat stadscentra van Batavia Stad kunnen leren.

1: MAAK STRATEGISCHE KEUZES Wat kunnen andere centra van Batavia Stad leren? Directeur Patrick Jansen is heel duidelijk. “Maak strategische keuzes. Wie zijn je doelgroepen, wat zoeken ze en maak dat tot inzet van iedereen die werkt aan het centrum”. De doelgroepen zijn mobiele huishoudens met een hoog welstandsniveau. Zoals tweeverdieners en welvarende gezinnen met kinderen, met een hbo- of woopleidingsniveau. Het zijn vaak ook spitsuurhuishoudens, die kwaliteit zoeken in hun schaarse vrije tijd, en die op zoek zijn naar honderd procent slaagkans. Anders maken ze de reis niet. Daarnaast zijn toeristen belangrijk. In diverse steden en in het Informatiepunt liggen er flyers

De directeur is duidelijk: ‘Maak strategische keuzes.

Wie zijn je doelgroepen?

Wat zoeken ze?’ in meerdere talen, zoals Chinees, Engels en Duits. De social media zijn deels in het Engels. “Bij al onze activiteiten gaan we uit van de gekozen doelgroepen”, aldus Patrick Jansen.

2: GERICHT CENTRUMMANAGEMENT Het centrummanagement van Batavia Stad is gebaseerd op de strategische keuze. Bij de werving worden merken gezocht die passen bij de doelgroepen. Evenementen sluiten hier ook op aan. Black Friday, dat verlengd wordt in het weekend, is

een voorbeeld, net als de vip-evenementen. Voortdurend wordt gekeken of het horeca-aanbod in lijn is bij de verwachtingen. Daarom is er naast een zeer succesvolle La Place, een sushirestaurant en de vernieuwende Italiaanse formule Farinella. De Illy coffeebar sluit ook goed aan bij het doelgroepprofiel. De heldere doelgroepkeuze en stevige marketinginspanning ondersteunen de wervende werking van Batavia Stad op diverse brands. Meten is weten, dus verwachtingen, trends en wensen worden continu gevolgd. Met popups als de Oliebollenfabriek of It’s all about Christmas kan extra actueel op de doelgroepen worden ingespeeld.

3: KLANTREIS Facebook en Instagram worden ‘social’ ingezet, met aankondigingen van evenementen en shopping ideeën, met veel posts van bezoekers.

Bezoekers geven aan dat de website nummer één is bij de oriëntatie om scn 2018 | 1 7

LEREN VAN OUTLET CENTRES

daadwerkelijk naar Batavia Stad te gaan. Bijvoorbeeld om te zien welke winkels en merken er zijn, te kijken naar actuele acties en bijzonderheden. Verder is er een flinke inzet om ervoor te zorgen dat men positief wordt verrast door het aanbod aan winkels en merken, door de winkels zelf en de aantrekkelijke groene omgeving met veel zitjes.

De winkels worden ondersteund, er is een informatie punt en er zijn uitstekende toiletvoorzieningen. In combinatie met verrassende winkels wordt de klantreis bevestigd, zodat de kans op herhalingsbezoek wordt vergroot. Dit blijkt ook uit de cijfers, want gemiddeld komt men zo’n drie keer per jaar naar Batavia Stad. De volgende klantreis begint tenslotte tijdens het bezoek aan het centrum.

Hoe positiever de ervaring, hoe gro-

Klantendatabases zijn het goud van deze tijd. Dat geldt ook voor Batavia Stad ter de kans op een nieuw bezoek. Om diezelfde reden wordt parkeren integraal meegenomen, onder meer met een dagtarief van drie euro.

4: CUSTOMER LOYALTY Als je, zoals de schrijver van dit stuk, bij Wehkamp hebt gewerkt, blijf je

een fan van een adressenbestand.

Een klantendatabase is het goud van deze tijd. Dat geldt ook voor Batavia Stad. Momenteel zijn er zo’n 250 duizend ‘member card’-houders, met 2,8 persoon per membercard. Dat betekent een directe relatie met 700 duizend klanten, met 27 klantprofielen.

Zo kan er, gebaseerd op recentheid, frequentie en waarde van de bestedingen (RFM-methode) aan een goede klantrelatie worden gebouwd.

Membercardklanten sparen en worden uitgenodigd voor speciale vipevenementen. Het werkt, want in 2017 kwam deze groep gemiddeld zes keer per jaar naar Batavia Stad. Dat is tweemaal zo vaak als klanten zonder member card.

5: EVENEMENTEN MET EEN DOEL Onderzoek van GfK gaf aan dat evenementen lang niet altijd werken.

Voor consumenten komen evenementen op de vijfde plaats om vaker in het centrum te gaan kopen (na aanbod speciaalzaken, formules, horeca en parkeren) maar datzelfde onderzoek gaf ook aan dat evenementen een populaire reden zijn om juist minder vaak in het centrum te gaan kopen.

Dus een verkeerd gekozen evenement werkt makkelijk contraproductief. Patrick Jansen is resoluut: ”Evenementen moeten aansluiten op de behoeften van onze doelgroep en op winkelen.” Om die reden is er Black Friday en Wishful Winter, en om diezelfde reden is er geen marathon of zangfestijn.

6: TOERISME EN PLACEMAKING Het werd al eerder genoemd. Batavia Stad speelt een belangrijke rol in het toerisme, met een topdriepositie

8 scn 2018 | 1

LEREN VAN OUTLET CENTRES

tussen de Efteling en het Rijksmuseum in. Handel en toerisme gaan hand in hand. Het is niet voor niets dat horeca en retail een belangrijke rol spelen bij musea en pretparken.

Toeristen die naar Toscane gaan bezoeken bijvoorbeeld Florence en fashion outlets nabij die stad. Centra zijn de motoren voor het toerisme.

De gemeente Lelystad en Toerisme Flevoland zien een belangrijke rol voor Batavia Stad als trekker van het Batavia gebied.

7: ONDERNEMERS ZOEKEN ONDERNEMERS In een eerder artikel gaf ik aan hoe dezelfde typen ondernemers elkaar aantrekken. Voorbeelden zijn de Folkingestraat in Groningen en de 9 Straatjes in Amsterdam. In Hardenberg wordt een stop&shop-zone gemaakt. In Batavia Stad worden brands doelbewust gegroepeerd. Ze

trekken dezelfde doelgroepen en maken elkaar op die manier sterker.

Dit maakt de acquisitie ook effectiever. Een chique modezaak in de binnenstad tussen een Zeeman en een telefoonwinkel werkt niet optimaal.

Straatprofielen zijn in de steden een middel die 1+1=3 effecten te helpen realiseren.

CONCLUSIE Batavia Stad is geen gewoon stadscentrum. Stadscentra hebben hun eigen sterke punten, en dat zijn er veel. Denk maar aan functiemix, spontaneïteit en start-ups als kracht voor stadscentra. Maar in alle gevallen gaat het om het verleiden van kiezende consumenten en van kiezende ondernemers. De tips van Batavia Stad kunnen vertaald worden naar de stadscentra. Batavia Stad zet in op haar kracht en dat kunnen stadscentra ook doen. ←

IN EEN NOTENDOP Maak als stadscentrum gezamenlijk keuzes. Wat is je profiel, wie zijn je doelgroepen, wat moet je die bieden en maak dat tot inzet van je activiteiten.

Gericht centrummanagement. Vertaal de strategie in praktische samenwerking – ondernemers, vastgoed, gemeente, cultuur – maak verbinding met een actieagenda.

Klantreis. Klanten kiezen waar ze heengaan, ondernemers waar ze zich vestigen. Stel vast hoe ze kiezen maak daar je sterke punten van. Bijvoorbeeld bij acquisitie, marketing en (fiets-)parkeren.

scn 2018 | 1 9

DE VINKEN VAN DARWIN

Vertrouwen

en de vinken van Darwin

A

an Gerrit Zalm werd tijdens een afscheidsinterview voor Radio 1 in zijn rol als scheidend minister van Financiën de volgende vraag gesteld: “Wat zijn de drie adviezen die u als ervaren minister aan de nieuwe aantredende minister zou willen meegeven?” Een van de adviezen die Zalm gaf was: “zoek uit wie je kan vertrouwen en wie niet.”

Hij gaf daarmee aan hoeveel waarde hij hechtte aan het kunnen vertrouwen van de mensen om hem heen.

In het huidige politieke getij is het de vraag of het nog wel mogelijk is om vanuit de huidige traditionele­ politieke en maatschappelijke structuren het vertrouwen weer te herstellen wanneer dat vanuit diezelfde structuren is geschaad. Of, om Einstein te citeren: we kunnen een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. Mensen zoals de Oostenrijkse auteur en docent Christian Felber en de Franse 10 scn 2018 | 1

econoom Thomas Piketty wijzen hier ook al op. De huidige structuren en vertrouwenscrisis vormen een bedreiging voor de samenleving en daarmee ook voor de economie. Een bedreiging die niet eenvoudig meer weg te wuiven is en kan leiden tot disruptieve ontwikkelingen.

BELANG VAN VERTROUWEN Met deze twee zeer uiteenlopende voorbeelden geven we direct de complexiteit en multidimensionaliteit van het begrip vertrouwen weer en het spanningsveld tussen maakbaar vertrouwen en werkelijk vertrouwen in het huidige tijdperk. Dit spanningsveld is een belangrijk punt van aandacht bij het denken over de toekomst van onze samenleving, en daarmee ook de toekomst van centrumgebieden in de 21ste eeuw.

Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz schreef al dat vertrouwensverlies de voornaamste oorzaak was van de financiële crisis in 2008. Deze trend en ontwikkeling lijkt zich echter nu

DE VINKEN VAN DARWIN

Vertrouwen als het fundament voor toekomstbestendige centrumgebieden

niet meer vanzelf te herstellen maar door te zetten, oftewel deze crisis lijkt nog allesbehalve voorbij.

SYSTEEMBREUK Na de enorme veranderingen in (massa)productie-, communicatie- en betaalmogelijkheden, die werkelijk tot een maatschappelijke systeembreuk geleid hebben, was er nog een andere aanleiding voor afgenomen vertrouwen of wantrouwen.

De financiële en economische crisis, die in 2007 begon en in onze markt vanaf 2011 concrete gevolgen begon te hebben, was de bekende druppel waardoor het toenemend gebrek aan onderling vertrouwen tussen mensen en organisaties in relatief korte tijd heel manifest werd.

De huidige vertrouwenscrisis heeft enorme gevolgen voor de gevestigde structuren in onze samenleving. Als het vertrouwen niet wordt hersteld, zullen we steeds vaker op steeds meer verschillende terreinen worden geconfronteerd met disruptieve ontwikkelingen die de bestaande gevestigde structuren ondermijnen en verouderd maken. Dit geldt ook zeker voor ons huidige fysieke winkellandschap dat op dit moment volop in beweging is. Allerlei ontwikkelingen zoals de toename van online verkoop zorgen dat de fysieke winkelomgeving, om bestaansrecht te houden, een andere functie moet krijgen. Dit heeft zijn weerslag op alle aspecten van de fysieke winkelomgeving van invulling en aanpak tot de achterliggende organisatie. En om niet ingehaald te worden door disruptieve ontwikkelingen is het herstel van vertrouwen hierbij het fundament voor de toekomstbestendigheid van deze gebieden.

EN NU? De afgelopen jaren zien we hoe het teveel aan winkelmeters ingevuld en/

of opgelost wordt. Er ontstaat op een aantal plekken structurele leegstand en er ontstaan nieuwe en vernieuwende initiatieven. Andere waarden worden van belang. Kwaliteit gaat boven kwantiteit, authenticiteit gaat boven ‘one solution fits all’, delen boven hebben. In toenemende mate staat ‘de mens’, ‘het individu’ centraal, en daarmee een herijking van onderling vertrouwen.

Om duidelijk te maken waarom en hoe gingen Marie-Anne Simons, Jan-Erik van Dijck en Jorine de Soet bij elkaar zitten. Zij belichten ieder vanuit hun eigen visie en invalshoek waarom vertrouwen de sleutel is tot de toekomst van het (fysieke) winkellandschap en het antwoord van de fysieke omgeving op de online ontwikkelingen.

LANGS DE LAT VAN HET ‘OUDE BREIN’ Volgens Marie-Anne en Jan-Erik is de vertrouwenscrisis een kans en uitdaging voor het toekomstige retaillandschap waarbij sociale meerwaarde het belangrijkste fundament is. Wie nu werkelijke sociale meerwaarde biedt, heeft de beste kans om toekomstbestendig te worden.

Het verlies van vertrouwen in autoriteiten (banken, overheden, voedingsindustrie, seksschandalen) en toenemend gevoel van onveiligheid (multiculturele ontwikkelingen en terroristische aanslagen) zorgen voor een fundamenteel keerpunt in de samenleving. Het is de voedingsbodem voor disruptieve ontwikkelingen waarbij sociale waarden steeds belangrijker worden, en waarbij van partijen verwacht wordt dat zij zich gaan inzetten voor sociale duurzaamheid. Oplossingen en ingrijpen van autoriteiten wordt steeds minder geaccepteerd en vertrouwd. Mensen (vooral ook de jongere generaties) hechten steeds meer belang aan het

Jan-Erik van Dijck, Jorine de Soet en Marie-Anne Simons

Over de auteurs Marie-Anne Simons en Jan-Erik van Dijck werken samen in het bedrijf Mindlogyx Retail. Marie-Anne is evolutiepsycholoog gespecialiseerd in consumentmotivatie. Jan-Erik is gespecialiseerd in customer relations services. In samenwerking met NRW en de IVBN onderzoeken ze de sociale aspecten die van belang zijn voor het toekomstbestendig maken en houden van centrumgebieden. Als MindLogyxRetail begeleiden ze met name winkelvastgoedeigenaren, ontwikkelaars en beheerders bij het ontwikkelen en verbeteren van op sociale meerwaarde gebaseerde marktstrategieën voor centrumgebieden. Zij benaderen het begrip vertrouwen vanuit het perspectief van de evolutiepsychologie.

Jorine de Soet heeft in 2007 een boek geschreven over samenwerken en een methode met behulp waarvan we de kwaliteit van samenwerking kunnen bepalen en beïnvloeden. In dit boek is een hoofdstuk besteed aan het belang van de factor vertrouwen, omdat dat essentieel blijkt voor een goede samenwerking.

Mede op basis van deze methode (bege)leidt Jorine herontwikkeling van bestaande winkelcentra (bijvoorbeeld Overkapel, Utrecht en Kerschoten, Apeldoorn) en geeft zij invulling aan allerlei verschillende vormen van samenwerking, zoals bijvoorbeeld bij binnenstads­management (onder meer Utrecht-Centrum 2009–2012) en als voorzitter van de VCOC (Vereniging van eigenaren van Commercieel Onroerend goed Utrecht Centrum).

Jorine benadert het begrip ‘vertrouwen’ vanuit de praktijk in de markt. Daarbij onderscheidt zij twee verschillende situaties waarbij vertrouwen van cruciaal belang is: enerzijds consumentenvertrouwen, anderzijds de nood aan onderling vertrouwen tussen de stakeholders bij het (her)ontwikkelen en behouden/beheren van centrumgebieden.

scn 2016 | 3 11

DE VINKEN VAN DARWIN

creëren van een eigen (flexibele) omgeving met eigen normen en waarden.

Met ons 200 duizend jaar oude brein lopen wij rond in de moderne winkelomgeving

NIEUWE FUNCTIES Met de toename van het online winkelen en thuisbezorgen wordt het voor de retail en centrumgebieden van steeds groter belang om na te denken over nieuwe functies, waarbij de fysieke winkelomgeving een verschuiving zal laten zien van transactie naar interactie.

ACHILLESHIEL Kijken we naar de consumptiemaatschappij, dan zien we dat deze zich in een enorm snel tempo in de afgelopen 150 jaar heeft ontwikkeld. Door de verbetering en versnelling van productiemethodes werd het mogelijk steeds meer te produceren, waardoor de producten voor een steeds grotere groep mensen toegankelijk werden. Dit had ook gevolgen voor de verkoop. Deze ontwikkelde zich van producenten en verkopers die persoonlijk aan de deur kwamen tot kruideniers, en vervolgens tot supermarkten en warenhuizen. Langzaam raakte het persoonlijk contact in de winkelomgeving steeds verder op de achtergrond en werden er ‘koopmachines’ ontwikkeld.

De laatste slag kon worden gemaakt dankzij de digitalisering en automatisering, waardoor het mogelijk werd op nog veel grotere schaal en aan grotere groepen mensen producten aan te bieden. Het persoonlijk contact is hierbij echter op de achtergrond geraakt en daarmee de basis van inzicht en vertrouwen tussen aanbieders en afnemers.

En dit is volgens Marie-Anne en Jan-Erik, bekeken vanuit de evolutionaire sociale logica van ons brein, nu ook juist de achilleshiel van de fysieke winkelomgeving.

EVOLUTIE EN VERTROUWEN De evolutie van de informatie verwerkende processen in ons brein 12 scn 2018 | 1

heeft geleid tot een design dat ongeveer 200 duizend jaar geleden is afgerond. De periode daarna is, evolutionair gezien, te kort om nog fundamentele veranderingen teweeg te brengen. Je zou dus kunnen stellen dat we rondlopen met een oud brein in een moderne omgeving.

Marie-Anne en Jan-Erik lichten toe waarom inzicht in het evolutionaire ontstaan van de werking van ons brein als verkeerstoren van ons gedrag, duidelijk maakt dat vertrouwen de basis is voor al het menselijk handelen en dat wanneer vertrouwen geschaad wordt, dit uiteindelijk zal leiden tot disruptieve ontwikkelingen.

Aangezien de mens een ultrasociale soort is, hebben de informatie verwerkende processen in ons brein zich vooral gespecialiseerd in sociale interactie, oftewel het functioneren, profileren en positioneren in onze

sociale omgeving. Hiertoe hanteert het brein een aantal (universele) scenario’s en criteria.

Een van de meest belangrijke aspecten hierbij is vertrouwen. Ons brein is gespecialiseerd in het ontdekken van wie wij kunnen vertrouwen en wie niet. Dat wil zeggen ons brein kan dit vooral in situaties waarbij er sprake is van direct persoonlijk contact. We kunnen ‘voelen’ wie we kunnen vertrouwen en wie bij ons past.

PERSOONLIJK CONTACT In de moderne samenleving is dit een stuk moeilijker geworden voor ons brein. Mensen en instituten zijn ‘verstopt’ achter telefoons, computers en systemen, waardoor het vaak ontbreekt aan persoonlijk contact.

Toch blijft de behoefte aan het vertrouwen en persoonlijk contact even sterk als 200.000 jaar geleden.

Juist nu er, mede als gevolg van onder meer de financieel-economische crisis, een wereldwijde vertrouwenscrisis is ontstaan, is vertrouwen en direct contact de sleutel tot het herstel van de huidige situatie waarin de fysieke winkelomgeving haar functie snel aan het verliezen is.

DE VINKEN VAN DARWIN

Voortzetten van de digitalisering en automatisering drijft mensen alleen nog maar verder weg van de fysieke winkelomgeving en zorgt voor disruptieve ontwikkelingen zolang er niet gewerkt wordt aan het herstel van vertrouwen door direct persoonlijk contact, aldus Marie-Anne en Jan-Erik. Juist dit moet het uitgangspunt zijn van de nieuwe functie van centrumgebieden als ultieme sociale omgeving voor haar gebruikers.

AANBODGESTUURDE MARKT In de tijd vóórdat we allemaal toegang hadden tot internet en vóórdat iedereen vanaf zijn tiende jaar een smartphone had, móesten we voor onze dagelijkse boodschappen en niet dagelijkse aankopen naar fysieke winkels toe. Zowel gemeenten, vastgoedeigenaren, projectontwikkelaars als exploitanten verdienden geld aan centrumgebieden. Zij hadden er allemaal belang bij zoveel mogelijk commerciële meters te realiseren. De markt was aanbodgestuurd.

VRAAGGESTUURDE MARKT Als gevolg van de eerder genoemde systeembreuk, waar de financiële en economische crises deel van uitmaken, kwam versneld in beeld dat we meer winkelmeters gerealiseerd hadden dan de markt kon opnemen. Iedereen verdiende er geld aan en daarom hadden we maar doorgebouwd.

Doordat wij nu allemaal allerlei technologie tot onze beschikking hebben, kunnen we zelf bepalen hoe, waar en wanneer we aankopen willen doen. De markt is volledig vraaggestuurd geworden en nu zien we fysiek duidelijk welke gebieden door ons gewaardeerd worden en welke niet. De klant is koning en laat dat zien met zijn voetstappen.

Om deze reden zijn centrumgebieden genoodzaakt zich zó te ontwikkelen dat ze een toegevoegde waarde bieden aan hun bezoekers, klanten en gasten. Die toegevoegde waarde

is niet langer alleen de kwantiteit en kwaliteit van het totale aanbod en een goede bereikbaarheid en parkeergelegenheid. Die toegevoegde waarde vinden we nu vooral ook in de omgangsvormen. Bezoekers moeten op hun gemak gesteld worden, ze moeten zich oprecht gerespecteerd en gewaardeerd voelen, met de nadruk op ‘oprecht’.

Hier vinden Marie-Anne, Jan-Erik en Jorine elkaar. Zowel vanuit de evolutiepsychologie als vanuit de marktpraktijk zien we dat mensen van nature behoefte hebben aan oprechtheid en vertrouwen. Iedereen wil de ander het liefst kunnen vertrouwen, want bij iemand die je vertrouwt, voel je je veilig. En gevoel van veiligheid is voor elk mens van wezenlijk belang.

GEZAMENLIJKE AANPAK CENTRUMGEBIEDEN Ook bij de (her)ontwikkeling van centrumgebieden is onderling vertrouwen tussen de primaire stakeholders (gemeenten, vastgoedeigenaren en exploitanten) een belangrijke

voorwaarde om met elkaar tot een aantrekkelijk en goed functionerend gebied te komen. Naarmate het wantrouwen groeit, wordt de stapel juridische documenten hoger.

In de praktijk blijken succesvolle projecten vaak het gevolg van een succesvolle samenwerking op basis van onderling vertrouwen. Ontbreekt het onderling vertrouwen, dan gaan de kosten omhoog en de kans op een minder succesvol project is groter.

VERTROUWEN ALS GUNFACTOR Zowel in de klant-exploitantrelatie als in de relaties tussen stakeholders bij de aanpak van centrumgebieden is vertrouwen van cruciaal belang: Het contact met potentiële klanten moet oprecht, eerlijk en wederkerig zijn en geen ‘marketingtruc’ om

Mensen hebben van nature behoefte aan oprechtheid en vertrouwen

scn 2018 | 1 13

DE VINKEN VAN DARWIN

mensen uiteindelijk toch meer te laten consumeren.

Het contact tussen stakeholders bij een (her)ontwikkeling moet ook oprecht zijn en vooral transparant!

Ieder heeft een eigen belang en is daar duidelijk over.

En als er dan vertrouwen is, is dat de beste basis voor de gunfactor. Dat geldt zowel voor de exploitant-klantrelatie als voor de onderlinge relaties tussen stakeholders bij (her)ontwikkeling van een centrumgebied.

VERTROUWEN ALS FUNDAMENT VOOR TOEKOMSTBESTENDIGE CENTRUMGEBIEDEN Na een kleine drie uur ronden MarieAnne, Jan-Erik Jorine hun gesprek af. Recapitulerend kwamen er uit het gesprek twee invalshoeken voor het bepalen van de betekenis van vertrouwen voor centrumgebieden in de 21ste eeuw.

Vanuit de evolutionaire sociale logica van het menselijk brein wordt vertrouwen een van de belangrijkste pijler voor de nieuwe functie van centrumgebieden die steeds meer gericht zullen zijn op het leggen van contacten en het opbouwen en onderhouden van relaties.

Vanuit een analyse uit de marktpraktijk wordt duidelijk dat vertrouwen de basis vormt van de ‘nieuwe’ en houdbare exploitant-klantrelatie, en voor een goede samenwerking om tot een goed centrumgebied te komen.

WINNEN VAN VERTROUWEN IS KEUZES MAKEN In het tijdperk van ‘online-offline’ en ‘always connected’ wordt het herstellen en onderhouden van vertrouwen een steeds belangrijker basis voor de nieuwe functie van centrumgebieden als sociale omgeving voor hun gebruikers. Het herstellen en opbouwen van vertrouwen is mensenwerk, zowel met betrekking tot de bezoekers van een gebied als met betrekking tot haar interne organisatie.

Dit betekent dat er keuzes moeten worden gemaakt. Niet iedere bezoeker is immers hetzelfde en niet iedereen is in staat om met iedereen 14 scn 2018 | 1

Gebieden die appelleren aan vertrouwen en een gunfactor hebben, zijn de overlevers

samen te werken. De belangrijkste basis voor een juiste keuze is het inzicht in de sociale aspecten die mensen motiveren. Welke criteria bepalen of je iemand vertrouwt en met hem of haar op kunt schieten. Welke mensen behoren tot de in-group?

DARWIN Leggen we de ontwikkeling van de factor vertrouwen langs de lat van Darwin, dan zien we eigenlijk dat het belang van vertrouwen er altijd geweest is. Vertrouwen was en is nog steeds, het fundament voor menselijke interactie en daarom ook de basis van centrumgebieden waarvan de functie steeds meer overgaat van transactie naar interactie.

Net als de snavels van Darwins vinken heeft het menselijk brein zich ontwikkeld op een manier waarop wij konden overleven in een veranderende en groeiende sociale omgeving.

Ditzelfde brein helpt ons nog steeds in onze moderne omgeving op basis van criteria die destijds een oplossing boden voor sociale problemen.

In zekere zin spelen de huidige technologische ontwikkelingen onze primaire behoeften in de kaart. Doordat de retailmarkt een vraag gestuurde markt geworden is, zijn bezoekers, klanten en gasten in de gelegenheid gesteld hun aankopen te doen op een manier en plek die zij zelf willen.

Daarmee zijn gebieden die het beste aangepast zijn aan de wensen van hun relatiegroepen, appelleren aan vertrouwen en een gunfactor hebben, de overlevers. ←

Linda Annink (l) en Machteld Beekhuis

Marketing- en communicatiebureau Urban Solutions uit Amersfoort is onlangs gestart met een masterclass gebiedsmarketing, gericht op de stakeholders in winkelgebieden en winkelcentra.

De eerste groep bestond uit de centrumondernemers van Woudenberg, die samen met vertegenwoordigers van de gemeente en culturele instanties leren hoe zij hun gebied beter kunnen ‘verkopen’ aan bezoekers en consumenten.

LET OP: VOORDEEL VOOR SCN-LEZERS!

MARKETING

“Weten aan welke knoppen je moet draaien scheelt al de helft”

Zelf aan de slag met marketing in jouw binnenstad of winkelgebied

L

inda Annink van Urban Solutions: ‘Wij zijn al een jaar of acht actief als marketing- en communicatiebureau en gespecialiseerd in vastgoed en gebiedsmarketing. Onze opdrachtgevers zijn gemeenten, vastgoedeigenaren en soms ook ondernemersverenigingen. In die acht jaar hebben wij een schat aan ervaring opgedaan en weten wij inmiddels wat werkt voor binnensteden, winkelstraten en winkelcentra. Die kennis willen wij delen omdat we merken dat de behoefte aan een goede marketing – ook bij kleinere partijen als dorps- en wijkwinkelcentra – sterk gegroeid is en gebleken is dat je hiermee het verschil kunt maken. Daarom hebben we nu een compacte masterclass ontwikkeld, waarbij wij deze partijen de kennis en tools aanreiken om die marketing zelf goed te kunnen organiseren.’

WOUDENBERG Tijdens de masterclass, die bestaat uit twee trainingsavonden en een terugkomdag, krijgen de deelnemers les in hoe je een centrumgebied beter op de kaart zet door marketing en communicatie. In het geval van Woudenberg is dat een groep van ruim twintig stakeholders, bestaande uit winkeliers, horecaondernemers, gemeenteambtenaren, raadsleden en medewerkers uit de culturele sector. Alle aspecten die nodig zijn om een succesvol marketingplan te schrijven en te kunnen uitvoeren komen aan de orde: doelgroepen en hun leefstijlen,

identiteit en x-factor, positionering, customer journey, concept & branding, contentmarketing en storytelling, online marketing, social media, influencermarketing, events en meer.

ZELF DE REGIE VOEREN “Wij zijn blij met de kennis en instrumenten die wij hiermee in handen krijgen en waarmee wij zelf de regie kunnen voeren over de promotie van ons centrum”, zegt Bert Geijtenbeek van ondernemersvereniging DES Woudenberg. “Als wij ons centrum toekomstproof willen maken, is het belangrijk dat we dat met elkaar doen, maar ook weten wát we moeten doen.”

Volgens Linda Annink, directeur van Urban Solutions, is dit precies waar de masterclass in voorziet: “Wij leren de deelnemers hoe je van een centrum een merk kunt maken, waardoor je voor de bezoeker en consument aantrekkelijker wordt en meer kunt halen uit je marketingbudget. Daarbij willen wij vooral gebruikmaken van het enthousiasme en de betrokkenheid van de lokale partijen. Immers, hoe groter die betrokkenheid, hoe groter het succes.”

INSPIRATIE Behalve kennis en tools krijgen de deelnemers aan de masterclass gebiedsmarketing ook een hoop inspiratie mee. Linda Annink: “Onze coaches komen met relevante voor-

beelden uit binnen- en buitenland en laten zien wat wél en wat niét werkt. Natuurlijk, marketing blijft een expertise die je je niet zomaar in twee avonden eigen maakt. Maar vaak kun je, door te weten wat er allemaal mogelijk is en door aan de juiste knoppen te draaien, al een hoop meer resultaat bereiken. De masterclass is heel praktisch en gericht op echt aan de slag gaan.”

MEER INFORMATIE De masterclass gebiedsmarketing van Urban Solutions is bedoeld voor iedereen die zich bezighoudt met de marketing van steden, centrum-, winkel- en leisuregebieden en wordt gegeven aan groepen van minimaal tien personen. Het is mogelijk de masterclass uit te breiden met een module onlinemarketing en contentmarketing. ←

Lezers van SCN: als u een groepsboeking van minimaal tien personen doet voor deze masterclass, onvangt u een GROEPSKORTING VAN € 500!

Voor meer informatie over de masterclassvarianten en de tarieven, gaat u naar www.urbansolutions.nl of belt u: 033-2536701

scn 2018 | 1 15

NRW

Op 23 januari 2018 vond de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering van NRW plaatsin Tivoli Utrecht, met aansluitend de nieuwjaarsborrel. Een korte vooruitblik.

H

et nieuwe jaarthema ‘retail op maat’ past bij de opgave waar de retailsector nu voor staat. Maatwerk. Retail bespoke.

Het thema Retail op maat zal terugkomen tijdens de NRW events en expertmeetings gedurende het jaar.

NIEUWE BESTUURSLEDEN Tijdens de ALV zijn drie nieuwe bestuursleden benoemd. Marrit­ Laning (managing director fund management bij Redevco) is benoemd tot voorzitter. Zij zal de functie overnemen van Albert Hoogland (Bright!), die deze rol vier jaar met enthousiasme heeft vervuld.

Het NRW bestuur is verder versterkt met de komst van Wouter Kromkamp (vicepresident expansion & development Ahold) en Rick Zijderveld (senior accountmanager en retailconsultant Den Haag). Belinde Bakker (founder & managing partner ACTM) is secretaris en Hans de Jong (managing partner Provast) neemt binnen het bestuur de functie van Maarten van Lit (retailvastgoed­ adviseur) over als penningmeester.

De samenstelling is hiermee een goede weerspiegeling van de achterban van NRW. RESEARCH AWARD De eerste NRW Retailkennis & -innovatie Summit is een feit. Tijdens een intensief middagcongres worden de belangrijkste onderzoeken, inzichten en publicaties van de afgelopen maanden gepresenteerd. De zaal kan actief meediscussiëren over de resultaten en de toepasbaarheid 16 scn 2018 | 1

Nieuws van NRW Het nieuwe NRW-bestuur. Van links af: Marrit Laning, Rick Zijderveld, Belinde Bakker, Wouter Kromkamp en Hans de Jong

voor de sector. Wie het weet mag het zeggen! Met bijdragen van onder andere Q&A, JLL, SITE UD, ICSC, Rabobank, Detailhandel Nederland, Cushman&Wakefield, Locatus en Redevco. Keynote is Gino van Ossel, bezieler van het Retail & Trade Marketing Research Centre – Vlerick Business School. Tijdens dit congres­ wordt de nieuwe NRW Research Award geïntroduceerd.

NRW RETAILPLEIN Ook dit jaar staat NRW weer op de Provada op 5, 6 en 7 juni. Met trots bieden wij onze leden exclusief de mogelijkheid aan als partner deel te nemen op het NRW Retailplein.

RETAILAGENDA De partners van de Retailagenda hebben besloten om de Retailagenda met nog eens minstens twee jaar (tot 2020) te verlengen. Op initiatief van oud-minister Kamp stellen de partners daarvoor mensen en middelen beschikbaar. Brigit Gerritse is gevraagd om naast haar functie als directeur van NRW voor de komende twee jaar de rol van programmamanager bij de vervolgaanpak van de Retailagenda te vervullen.

STUDIEREIZEN 2018 Op 24 en 25 mei bezoekt NRW Hamburg en van 3 tot en met 5 oktober gaat de studiereis naar Madrid en Valencia!

JAARPRIJS EN MARKETING AWARDS De nieuwe voorzitter van de NRW Jaarprijs is bekend. Vier jaar lang heeft Jos Sentel deze rol uitstekend en met veel enthousiasme vervuld.

Nu draagt hij het stokje over aan René Vierkant. René heeft een grote kennis op het gebied van winkelontwikkelingen en het functioneren van winkelgebieden. Bovendien heeft hij al ervaring als jurylid. Inschrijven voor de NRW Jaarprijs 2018 kan nog tot 1 mei 2018.

ICSC 2018 De ICSC organiseert dit jaar twee belangrijke events in Amsterdam.

Noteer de data vast in je agenda. Op 2, 3 en 4 juli de European Retail Property Academy, en op 26 en 27 september het ICSC Research & Innovatiecongres. Op 25 en 26 april vindt het jaarlijkse ICSC European congres plaats in Barcelona. ← BEKIJK DE AGENDA OP NRW.NL.

THEMA

de fouw Is ‘te laat’ ook daadwerkelijk te laat?

H

uurovereenkomsten met betrekking tot winkelruimte worden meestal aangegaan voor een minimale duur van vijf jaar. Voor de verhuurder is het niet eenvoudig een dergelijke huurovereenkomst op te zeggen, nu hierbij de wettelijke opzeggingsgronden in acht moeten worden genomen. Een huurder daarentegen hoeft aan minder strenge eisen te voldoen.

Desalniettemin is het ook voor de huurder van belang om goed in de gaten te houden tegen welke termijn de huurovereenkomst moet worden opgezegd. Indien de huurovereenkomst onverhoopt te laat is opgezegd door de huurder, kan dit zomaar betekenen dat de huurder op grond van de huurovereenkomst het gehuurde nog een lange periode moet huren. De huidige huurwetgeving is hier duidelijk in. Toch is het niet altijd zo dat een te late opzegging door de huurder tot gevolg heeft dat de huurovereenkomst wordt voortgezet.

I

n dit kader is onlangs een interessant arrest gewezen door het Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch van 2 januari 2018 (ECLI:NL:GHSHE:2018:41). In deze casus huurde een onderneming, die bus stoelen vervaardigde en leverde aan een derde partij genaamd X, sinds 1 januari 2013 bedrijfsruimte en kantoorruimte van een verhuurder. De huurovereenkomst is aangegaan voor de duur van een jaar, met verlenging van telkens een jaar behoudens opzegging – bij deurwaardersexploot of per aangetekend schrijven – tegen het einde van een huurperiode met inachtneming van een opzegtermijn van ten minste 6 maanden. Belangrijk detail is dat bij brief van 15 mei 2013 de leveringsovereenkomst met X is opgezegd.

De huurder heeft vervolgens de huurovereenkomst opgezegd door middel van overhandiging van een ongedateerde opzeggingsbrief tegen het eerst mogelijke tijdstip. De huurder heeft evenwel niet het vereiste in acht genomen dat de huurovereenkomst per aangetekende brief of deurwaardersexploot moest worden opgezegd.

De opzeggingsbrief zou volgens de verhuurder pas in ontvangst zijn genomen na 1 juli 2013. De huurder is van mening dat de brief reeds op 28 juni 2013 aan de verhuurder is overhandigd. De datum van ontvangst is in casu van belang, nu indien de huurovereenkomst pas na 1 juli 2013 zou zijn opgezegd, de huurovereenkomst pas per 31 december 2014 eindigt. In het geval de huurovereenkomst voor 1 juli 2013 is opgezegd, dan eindigt de huur-

overeenkomst een jaar eerder, namelijk per 31 december 2013.

Het Gerechtshof oordeelt, nadat is komen vast te staan dat de opzeggingsbrief de verhuurder pas na 1 juli 2013 heeft bereikt, dat de brief minimaal twee en maximaal tien dagen te laat door de huurder is overhandigd. Voorts oordeelt het Gerechtshof dat de omstandigheid dat niet aan de vormvereisten voor de opzeggingsbrief is voldaan niet beslissend is. De vormvereisten hebben namelijk de strekking om een bewijsprobleem te voorkomen.

Voorts hebben partijen laten blijken dat de samenwerkingsovereenkomst tussen de huurder en X bepalend was voor de huurovereenkomst tussen de huurder en de verhuurder. Ook volgt uit een getuigenverklaring dat de verhuurder, kennelijk als gevolg van bekendheid met het einde van de samenwerkingsovereenkomst, met enige spanning uitzag naar het einde van de termijn waarop de huurder nog kon opzeggen, te weten 1 juli 2013. De verhuurder hield er kennelijk serieus rekening mee dat de huurovereenkomst tegen 31 december 2013 zou kunnen worden opgezegd, aldus het Hof. Oftewel; de verhuurder wist of had kunnen weten dat de huurder de huurovereenkomst zou gaan opzeggen.

H

et belang van tijdige opzegging is dat de verhuurder de tijd heeft om op zoek te gaan naar een nieuwe huurder. In deze zaak is vast komen te staan dat de termijn van een half jaar die partijen daarvoor hadden afgesproken door de te late opzegging met twee tot tien dagen is verkort. Het Gerechtshof is van mening dat, mede nu de verhuurder rekening had kunnen houden met de opzegging, deze overschrijding zo minimaal is dat het belang van de verhuurder bij het hebben van voldoende tijd om een nieuwe huurder te vinden niet of slechts in zeer beperkte mate is geschaad.

De te late opzegging heeft dus niet tot gevolg dat de huurovereenkomst wordt verlengd.

De verhuurder mocht zich in deze zaak dus niet beroepen op de te late ontvangst van de opzeggingsbrief. De bovenstaande casus is wel een uitzondering op de hoofdregel dat een opzegging tijdig moet plaatsvinden. ← ANNELOES DE FOUW BRICKS ADVOCATEN, AMSTERDAM

scn 2018 | 1 17

MARKETING

In de winkelcentra is men nog aan het bijkomen van de drukte rond de feestdagen. by Maureen organiseerde echter onlangs alweer de eerste events van 2018, waaronder BloemrijkSchagen waarbij 40.000 tulpen werden weggegeven in Makado Winkelcentrum Schagen.

Maar veel ondernemersverenigingen gaan pas in het eerste kwartaal van het nieuwe jaar aan de slag met nieuwe eventplannen, weet Maureen van Haaren van by Maureen.

De hoogste tijd …

‘H

et is logisch dat winkeliers daar in het laatste kwartaal vrijwel geen tijd voor kunnen vinden. Maar men moet niet te lang wachten. De consument wil verrast en vermaakt worden, ook in 2018.

Daarom is het nu de hoogste tijd om de plannen voor dit jaar uit te werken.’

SPECIALISTEN

Maureen van Haaren werkt met een team van vier vaste medewerkers en diverse zzp’ers vanuit Apeldoorn door het hele land. ‘Het zijn allemaal specialisten, met elk een bepaalde expertise. We hebben nog niet zolang geleden een nieuw kantoor betrokken aan de Regentesselaan 5 in het centrum van Apeldoorn. Daar hebben

18 scn 2018 | 1

we alle ruimte om goed te werken aan een pakket dat de laatste jaren flink gegroeid is’, zegt Maureen.

CAMPAGNES

En met dat ‘flink gegroeid’ bedoelt Maureen dat het allang niet meer alleen om promotie en events gaat.

‘Nog steeds is dat een belangrijk onderdeel van ons werk. Maar onze kracht ligt in het schrijven van volledige marketingjaarplannen voor winkelcentra. Dus inclusief communicatiecampagnes, beheer van websites en contentmanagement voor social media. Maar ook voor het aanvragen van vergunningen en het voeren van het secretariaat voor ondernemersverenigingen is by Maureen inzetbaar.

Maureen van Haren

In feite zijn we de afgelopen jaren tot een volwaardig marketing- en communicatiebureau uitgegroeid. Dat is ook de reden dat we de bedrijfsnaam veranderd hebben in by Maureen en ‘Promotions’ weggelaten hebben, want dat was te beperkt.’

PASSIE

Met enorme passie en bevlogenheid voor haar vak weet Maureen van Haaren als geen ander mensen te verbinden met het beste resultaat voor haar opdrachtgevers. Bent u nog niet aan de plannen voor 2018 toegekomen?

Bel by Maureen: 055-576 7988 of kom gezellig langs. ← info: bymaureen.nl

Vitale buitenstad

beurs & congres

Deze maand lanceerden INretail en Bureau Stedelijke Planning het project Vitale buitenstad en de website www.vitalebuitenstad.nl. Het doel is retailers, beleidmakers en vastgoedeigenaren te helpen het evenwicht te verbeteren in vraag en aanbod van de buitenstad. 48 procent van de winkelmeters in ons land is hier te vinden.

N

SAMEN MET PARTNERS INretail en Bureau Stedelijke Planning gaan samen met projectpartners kennis over de buitenstad vergaren. Dat gebeurt via onderzoek en werksessies met deskundigen en belangstellenden. Ook wordt een gezamenlijke koers bepaald en worden instrumenten verzameld of ontwikkeld die in de praktijk helpen bij het nemen van lokale maatregelen. Op 1 oktober 2018 worden de uitkomsten van het onderzoek gepresenteerd tijdens het congres Vitale Buitenstad.

DONDERDAG 8 MAART Basiscursus Vastgoedrekenen WOENSDAG 21 MAART Praktijkcursus Vastgoedtransformatie WOENSDAG 21 MAART Integraal Vastgoedrekenen

et als in de binnensteden en dorpskernen is ook in de buitenstad sprake van te veel winkelmeters en ander type verkooppunten. Vitale Buitenstad is een vervolg op onderzoek uit 2015 naar de wenselijke ontwikkelingen in de decentrale retail.

IEDER GEBIED EIGEN AANPAK De buitenstad is een definitie van alle verkooppunten aan consumenten buiten de reguliere (binnenstedelijke) winkelgebieden. Het betreft verspreid liggende verkooppunten en grootschalige concentraties die vaak aan de rand van de stad zijn gesitueerd. De buitenstad heeft minder, maar wel betere verkooppunten en gebieden nodig. Veranderend consumentengedrag en verdergaande digitalisering vragen om maatregelen. Ieder gebied is anders en heeft een eigen aanpak nodig.

DONDERDAG 1 MAART Winkellocatiemarkt België 2018

DONDERDAG 22 MAART Privacywet en Vastgoed 2018 WOENSDAG 28 MAART Masterclass Vastgoedrekenen DONDERDAG 29 MAART Den Haag Vastgoed 2018 DONDERDAG 12 APRIL Impact IFRS op Vastgoed 2018 DONDERDAG 19 APRIL Brabant Vastgoed 2018

LOKAAL SCHERPE KEUZES NODIG Sinds 2005 steeg het aantal verkooppunten in de buitenstad met 8% en het totale oppervlak van winkels met 20%.

Daardoor zijn vraag en aantal op een flink aantal plaatsen niet in balans en past de winkelstructuur niet meer bij de wens van de consument. Daarnaast zijn er gebieden waar de buitenstad juist floreert en de enig mogelijke vestigingsplek voor voorzieningen vormt. Dit maakt dat lokaal vaak heldere keuzes nodig zijn om tot minder, maar betere verkooppunten en winkelmeters te komen.

Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden voor deelname aan de werksessies en het bepalen van effectieve instrumentaria.­Dat kan op de site www. vitalebuitenstad.nl en via het LinkedInaccount van Vitale Buitenstad. ←

www.spryg.com

5 APRIL 2018 NRW Marketingcongres Locatie volgt www.nrw.nl 25-26 APRIL 2018 ICSC European Conference Barcelona (E) www.icsc.org/europe 15 MEI 2018 Brood@Spelen Social Impact Factory, Utrecht Centrum www.broodenspelen.nl 5-7 JUNI 2018 Provada Amsterdam RAI www.provada.nl

scn 2018 | 1 19

ILLUMINATIE

Mag het iets meer zijn?

Over het effect van eyecatchers in decoratie en illuminatie

20 scn 2018 | 1

ILLUMINATIE

Nederland maakt in navolging van veel andere landen nu een sterke ontwikkeling door op het gebied van decoratie en illuminatie in het zo belangrijke vierde kwartaal. Er wordt door onze winkelcentra en winkelstraten fors ingezet op ‘beleving’ en dat gaat veel verder dan de traditionele straatoverspanningen.

Bram Hulsbosch en Ton Wesseling van MK-Illumination/ Starlight laten aan de hand van een aantal voorbeelden zien hoe decoratie en illuminatie zelfs een echte marketingtool kunnen worden.

‘D

e straatoverspanningen dienen nu als een vertrekpunt, als een basis voor een goed totaalpakket. Dat wordt dan tegenwoordig aangevuld met eye-catchers die groter en spectaculairder zijn’, zegt Ton Wesseling. ‘Van hele grote dierfiguren tot opvallende pumps en kerstbomen met animatie en muziek in de verlichting’.

En dat doet wat met de kijker, kan uw redacteur u na een bezoek aan vakbeurs Christmasworld vertellen (klik vooral op de videolink bij dit artikel). Bram Hulsbosch: ‘Die impact op het publiek is echt bijzonder. Zo waren wij op de Amsterdamse Poort aan het opbouwen. Een enorme kerstbal is daar geplaatst.

Terwijl onze monteurs nog bezig waren en alle materialen en gereedschappen op de grond lagen, wilden de bezoekers al op de foto met deze creatie. Dat werd meteen op social media geplaatst. Een prachtige en positieve spin-off!’

OP DE FOTO Ton Wesseling: ‘Je doet er goed aan de lancering van je nieuwe kerstdecoratie te combineren met een kickoff-event. Een paar jaar geleden is dat op Stadshart Zoetermeer gedaan. Je maakt de datum en tijd via allerlei media bekend en op het moment dat de illuminatie dan

ontstoken wordt ‘ontploft’ de social media. Je weet werkelijk niet wat je overkomt. Iedereen wil met die eyecatchers op de foto. Dit is natuurlijk een enorme trekker voor een winkelgebied.’

‘Want andere mensen die dit op social media voorbij zien komen, willen het dan ook bekijken’, vult Bram Hulsbosch aan. ‘Je ziet hierin ook goed de rolverdeling van de verschillende decoratiecompo nenten: de straatverlichting is de basis en zorgt ervoor dat door het hele winkelgebied en bij elke winkel de kerstsfeer opgeroepen wordt. De grote eyecatchers zorgen voor het spektakel en genereren extra bezoek en mediaaandacht en zorgen dus voor interactie met de consument. Het betekent dus ook dat decoratie en illuminatie nu meer als marketingtool gezien moeten worden en niet alleen als kostenpost. De investering in feestverlichting kan nu echt beredeneerd en verantwoord worden.’

BELEVING IN OPTIMA FORMA Ton Wessling vertelt over het project Zwolle Binnenstad: ‘Die is afgelopen jaar opnieuw verlicht. We hebben ervoor gekozen dat elke straat een ander ontwerp qua overspanning heeft, waardoor de consument van de ene naar de andere verrassing loopt. Beleving in optima forma dus.

Daarnaast hebben we in Zwolle maar liefst tien grote eyecatchers geplaatst scn 2018 | 1 21

ILLUMINATIE

en daaromheen is door Zwolle citymarketing een wandeling gecreëerd.

En dat was een groot succes. Er zijn ook aantoonbaar meer consumenten aangetrokken uit gebieden van waaruit anders de opkomst lager was. Overigens is een van de eyecatchers speciaal ontworpen op basis van het Zwolle-logo en dat is daarmee meteen het welkom tot de stad geworden.’

ANDERE KEUZES Bram Hulsbosch merkt dat door de opkomst van eyecatchers winkelcentra soms andere keuzes gaan maken.

‘Men kiest er dan voor om de basisverlichting wat langer aan te houden en gaat voor een paar nieuwe eyecatchers. Dat kan en in feit is het een slimme manier, ook budgettair, om toch weer de indruk van ‘helemaal nieuw’ te bereiken.’

Een andere trend is dat de feestverlichting tegenwoordig langer blijft hangen. Bram Hulsbosch: ‘Het begint tegenwoordig in oktober en mag tot in februari blijven hangen.

We halen dan natuurlijk wel de specifieke kerstitems eruit, maar de algemene verlichting die kan dan langer blijven. Je zag dit natuurlijk ook al bij de boomverlichting. Veel gemeentes nemen dit nu mee als onderdeel van het veiligheidsprogramma. Bijvoorbeeld in Rotterdam, waar in enkele probleemwijken boomverlichting als bijdrage aan een veiliger omgeving opgehangen wordt.’

MARKETING Bram en Ton hebben beide een achtergrond in het winkelcentrummanagement. Dat maakt dat zij op een andere manier kijken naar het leveren en plaatsen van dit soort producten. Bram Hulsbosch: ‘Wij kijken echt naar iets dat past bij het winkelcentrum en de marketing daarvoor. De beleving die je hiermee kunt realiseren in dit belangrijke deel van het jaar is wat ons betreft een hele belangrijke factor om de aan smartphone en tablet verslaafde consument van de bank te krijgen.

En we zien aan onze projecten dat het werkt!’ ←

22 scn 2018 | 1

Spectaculaire eyecatchers in Zwolle (boven) en Zoetermeer (onder)

ILLUMINATIE

Ton Wesseling (l) en Bram Hulsbosch

MANAGER AMSTERDAMSE POORT HUUB ELDERS (COLLIERS) OVER DE NIEUWE FEESTVERLICHTING ‘Naar aanleiding van een uitgeschreven pitch is het bestuur van de WV Amsterdamse Poort en Colliers, die de marketing van de Amsterdamse Poort organiseert, unaniem voor het voorstel feestverlichting van MK gegaan.

De grote eyecatcher ‘kerstbal’ wekte bij eenieder groot enthousiasme op. Direct na plaatsing waren er al bezoekers die een selfie namen in de kerstbal en dit is voortdurend het geval geweest.’

‘Van een van de bewoners van de Amsterdamse Poort kwam de suggestie om in de boog van de kerstbal een bordje te hangen met de tekst ‘fijne feestdagen Amsterdamse Poort’ zodat bij de selfies ook duidelijk is waar de foto genomen is. Dit goede idee hebben wij direct uitgevoerd. De complete feestverlichting heeft ons heel veel positieve reacties opgeleverd vanuit ondernemers, bewoners en bezoekers. De inzet van een wedstrijd en de selfies hebben hier goed aan bijgedragen.’

Scan de code voor de video die Amsterdamse Poort ter gelegenheid van de nieuwe feestverlichting maakte. scn 2018 | 1 23

DECORATIE

Trends

van

DOOR EDWIN BRUGMAN, HOOFDREDACTEUR

24 scn 2018 | 1

Z

oals de laatste jaren gebruikelijk, was de redactie van SCN ook dit jaar weer op Christmasworld te vinden. In de ICE van Utrecht naar Frankfurt werden de reizigers op 26 januari al in de stemming gebracht doordat op de informatiedisplay in de wagon ‘Frohe Weihnachten’ stond. Te vroeg of te laat? Enfin, dat gevoel heb je als bezoeker toch ook een beetje op de beurs. Maar goed, wil je eind dit jaar voor je winkelcentrum of binnenstad wat moois aanschaffen, dan is dit

natuurlijk de tijd om je te oriënteren en offertes aan te vragen.

What’s new? Wel, wij signaleerden eigenlijk vier ‘nieuwe’ ontwikkelingen. Tussen aanhalingstekens, omdat het deels om bestaande producten gaat, die echter aan belang lijken te winnen.

Bent u niet op Christmasworld geweest, maar zoekt u iets speciaals? U mag altijd een mailtje naar de redactie sturen en wij kijken dan of we een mooie tip aan u kunnen doorgeven!

REDACTIE@SCNEWS.NL

DECORATIE

FOTOGRAFIE: SCN

TREND 1: ANIMATIEFIGUREN Als u van mijn leeftijd bent, dan kent u ongetwijfeld de ‘Bimbobox’ die bij de Bijenkorf en V&D te vinden waren.

Alle kinderen waren er gek op. Nu waren dit maar hele kleine animatiefiguren. Maar wat we op Christmasworld zien is vooral het grotere werk.

Animatie met zang en dans. Rendieren en pinguïns a capella.

Het is mijn aanrader voor uw winkelcentrum, want het brengt sfeer, beleving en betrokkenheid van kinderen en ouders. En dat zeker in deze tijd, waarin iedereen z’n telefooncamera altijd bij zich heeft en dus ook dit soort momenten via de social media kan delen. En dat gebeurt massaal! Zie het artikel over MK-Illuminations met het voorbeeld Amsterdamse Poort.

Christmasworld

scn 2018 | 1 25

DECORATIE

TREND 2: EYECATCHERS Een andere ontwikkeling is die van de grotere eyecatchers, geplaatst op grondniveau. Decorateur Rutger de Vries is hier een groot voorstander van, omdat ook deze de betrokkenheid met de bezoeker enorm vergroten.

Bovendien is het met deze eyecatchers heel goed mogelijk aansluiting te maken op events.

Daarnaast vergroten zij in belangrijke mate het onderscheidend vermogen van de locatie.

TREND 3: LICHTTECHNIEK Licht- en beeldtechniek integreert steeds meer met illuminatie en decoratie en maakt er een echt spektakel van. Met voor de eigenaar vele mogelijkheden om programma’s te wisselen (via een app op de telefoon) en voor de bezoeker is het gewoon een en al sfeer en verbazing. Prachtig gewoon wat er tegenwoordig allemaal kan.

26 scn 2018 | 1

FOTOGRAFIE: SCN

DECORATIE

scn 2018 | 1 27

DECORATIE

TREND 4: MEGA En dan is er de vierde trend: heel, heel groot. Op Christmasworld zagen we een gebouwhoog apenfiguur. Waterproof, dus ook voor buiten geschikt.

Wel iets om over de juiste plek na te denken, want in een relatief kleine ruimte lijkt zoiets natuurlijk extreem groot, terwijl het op een groot buitenplein net weer te klein kan lijken.

Scan de code en bekijk de video van het evenement!

28 scn 2018 | 1

personalia

THEMA

Syntrus Achmea Real Estate & Finance benoemt per 1 februari 2018 twee managers op nieuwe functies. Boris van der Gijp (46) wordt director Commercieel vastgoed en Frank Vellinga (50) director Transactiemanagement.

De benoemingen vloeien voort uit de integratie van de afdelingen Winkelbeleggingen en Kantoorbeleggingen tot de afdeling Commercieel vastgoed en de inrichting van een afdeling Transactiemanagement. Syntrus Achmea RE&F beheert voor zijn klanten 2,3 miljard euro

Vlugschrift h Doorgedraaid

Henk Vlug, directeur Fortrus

A

lbert Einstein schreef ooit: “Het onderscheid tussen verleden, heden en toekomst berust op een hardnekkige illusie.” Wij vertrouwen erop dat de tijd lineair verloopt, dat die voortdurend en gelijkmatig verstrijkt. Tot in de eeuwigheid. Maar het onderscheid tussen verleden, heden en toekomst berust slechts op een illusie. Gisteren, vandaag en morgen volgen elkaar niet op maar zijn in een oneindige cirkel met elkaar verbonden. Alles is met elkaar verbonden.

Boris van der Gijp

Frank Vellinga

aan commercieel vastgoed in Nederland.

“De markt voor winkel- en kantoorbeleggingen kent de laatste jaren een sterke dynamiek”, zegt Nicole Maarsen, directeur Vastgoedbeleggingen. “Met de inrichting van één afdeling Commercieel vastgoed kunnen we de dienstverlening sneller professionaliseren en de relaties met grote retailers intensiveren, zodat we de performance verder kunnen verbeteren. Onderdeel van deze optimalisatie is meer focus op aan- en verkopen. Hiervoor wordt een afdeling Transactiemanagement opgezet.”

Boris van der Gijp werkt sinds 2012 als director strategy & research bij Syntrus Achmea RE&F. Voor die tijd was hij als directielid van ASR Vastgoed Ontwikkeling onder meer verantwoordelijk voor de verhuur van winkelcentra en de verkoop van winkels aan beleggers. Frank Vellinga werkt sinds 2005 bij Syntrus Achmea RE&F, sinds 2007 als director kantoorbeleggingen.

Per 1 maart 2018 is Ilja Werkhoven de nieuwe directeur van NeVaP (Nederlands Vastgoedexploitatie Platform). Zij volgt hiermee Mariëlle Wieman op, die ruim tien jaar deze functie bekleedde. Ilja is sinds 2015 directeur bij Bewuste Bouwers. Daarvoor heeft ze ruim zeven jaar gewerkt als adjunct directeur bij Stichting Vernieuwing Bouw en Regieraad Bouw (voorlopers van De BouwCampus). Ze is adviseur inkopen en aanbesteden geweest bij de gemeente Alphen aan den Rijn en is haar carrière begonnen als facilitair manager.

Zo geldt dit ook voor duurzaamheid of ons omgaan met bronnen en materialen. Het is niet een aangeleerd trucje, maar moet een integraal onderdeel van je levensstijl zijn. Of worden. Ik wil het in dit kader hebben over een recente ontwikkeling, het door Thomas Rau ondersteunde Madaster-initiatief. Een soort kadaster, maar dan in de vorm van een bibliotheek van materialen.

Het doel is panden op materialen te inventariseren en die gegevens op te slaan in een database. Als het pand ooit gesloopt of gemodificeerd wordt en bekend is welke materialen vrijkomen, kunnen anderen die vrijkomende materialen weer hergebruiken. Klinkt simpel, maar de ‘tegendraadse goeroe’ Friso de Zeeuw denkt daar iets anders over. Tijdens zijn afscheidsspeech van zijn werkzame leven bracht hij een nuancering aan.

Hij zegt dat er voldoende klei is, dus vrijgekomen bakstenen hoef je niet her te gebruiken: die komen als puin toch wel als gemalen product terug.

Anders is het zo stelt hij met tropisch hardhout. Hier moet je super zuinig op zijn. Kortom, hij relativeert en zijn nuanceringen zijn zeker interessant om over na te denken.

Sterker nog: deze nuancering bepleit ik al jaren. Want niet het hébben van een duurzaamheidslabel moet een doel zijn, maar ‘het bewust bezig zijn met duurzame aspecten’ zou de drijfveer moeten zijn. En ja … als je een pand verkoopt wil de koper wel onafhankelijk de mate van verduurzaming van zijn aan te schaffen object weten. En daar is het duurzaamheidslabel een prima instrument voor. Als je dan voor een label als BREEAM kiest kun je beide werelden combineren. Je dagelijkse duurzaamheid bijhouden in de BREAAM-systematiek en periodiek laten toetsen middels een label is daarom zeker aan te raden. ←

k Vlug Hen f

scn 2018 | 1 29

DECORATIE

Toen Nico de Vries in 1987 begon met bloemendecoratie voor winkelcentra, was het gebruikelijk met kleinere groepen te werken, die in de hoogte werden opgehangen. Later ging het om ‘projectdecoraties’, een begrip waar qua materialen en vormgeving meer onder viel dan voorheen. En in recente jaren kwam illuminatie erbij.

R

utger de Vries heeft het allemaal zien gebeuren en probeert er met wat nu z’n eigen bedrijf is (vader Nico ging in 2015 met pensioen) ook een geheel eigen signatuur aan te geven. Dat betekent onder meer dat later dit jaar de bedrijfsnaam verandert in De Vries Decorations & Illuminations.

‘En we zijn nog steeds in beweging’ zegt Rutger, die al als kind met zijn vader mee op klus ging. ‘Al een aantal jaren geleden zijn we om meer interactie te krijgen met de consument meer gaan werken met grotere decoratiegroepen op grondniveau. Maar dat kan natuurlijk alleen als daar in het winkelcentrum ook ruimte voor is.’

Hij doet dan ook de oproep aan architecten om – als het even kan – bij nieuwbouw of renovatie voldoende ruimte te creëren en niet alleen decoratiegroepen, maar ook rustpunten en horeca mogelijk te maken.

‘Winkelcentra die deze ruimte wél hebben, maken tegenwoordig graag gebruik van grotere, bijzondere staande groepen. Het geeft

‘Ik heb drie partijen om blij te maken: de opdrachtgever, de consument en mezelf’

je de mogelijkheid om je te onderscheiden, om echt opvallende dingen te doen. En dat heeft zondermeer aantrekkingskracht op de consument, die zich ook vereenzelvigt met de decoratie en er iets mee doet.’

DE WEIERT In De Weiert in Emmen hebben ze die ruimte. Rutger: ‘En ook durven de ondernemers daar een statement te maken. De Weiert ging voor een levensgrote koets met rendieren, waar bezoekers ook echt in konden

Ruimte voor ideeën

30 scn 2018 | 1

DECORATIE

zitten. Een speciale foto-actie, maar ook de selfies die de bezoekers zelf maakten, zorgden voor een enorme hoeveelheid free publicity via social media. Daarmee overstijgt decoratie dus het doel om alleen mooi te maken, maar voegt het iets toe.’

Voor Rutger de Vries bestaat zijn werk uit het verbazen van mensen. ‘Die glimlach bij de ondernemers, de bezoekers en de kinderen: dat is waar ik naar streef. Als ik ergens aan het werk ben en ik zie dit gebeuren, dan is mijn dag helemaal goed. Een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd!’

ILLUMINATIE EN CREATIVITEIT Aan een kant is het jammer dat het grootste deel van het budget tegenwoordig naar de laatste drie maanden van het jaar gaat. Aan de andere kant kun je dan ook wel spectaculair uitpakken. ‘Ik heb vele positieve reacties mogen ontvangen op de reportage over de Hoven-Passage in Delft, die in de vorige SCN stond. Dit project was voor ons echt een schoolvoorbeeld wat kan met decoratie en illuminatie en hoe zoiets kan bijdragen aan de positionering van een winkelcentrum.’

‘Als decoratiebedrijf zijn wij daarbij niet gebonden aan een bepaalde leverancier.

Ik haal mijn ideeën en materialen uit heel

Europa. Soms vind ik op een beurs zoals Christmasworld iets wat helemaal past bij een winkelcentrum waarvoor ik werk. Maar soms ook heb ik een eigen idee dat nog uitgewerkt moet worden en daar helpen mijn leveranciers dan bij om dit te realiseren.’

VERANDEREN MET DE MARKT MEE Er is de afgelopen jaren veel veranderd als het om decoratie en illuminatie gaat. Rutger de Vries: ‘Ook als bedrijf zijn we aan het veranderen en de laatste jaren heb ik geprobeerd dat via bijvoorbeeld SCN te laten zien. Maar vooral ook in onze grootste showroom, de winkelcentra. Dus hoe wij als bedrijf anders en onderscheidend zijn en heel veel plezier hebben in dit werk. Dat we niet met een standaardcatalogus werken, maar vanuit eigen gevoel en creativiteit.’

‘Ik wil een winkelcentrum en de ondernemers een verhaal meegeven dat bij hun eigen wensen past. Dit creëert ook meer betrokkenheid van de ondernemers bij hun winkelcentrum (saamhorigheid) Ook de manier waarop ik met mijn medewerkers werk heeft daar mee te maken: het is een vast team dat ik opleid om te kunnen doen wat voor dit vak nodig is. En ik geef ze de ruimte om zelf met ideeën te komen. Alleen zo kan je met elkaar met veel plezier werken en tot de mooiste resultaten komen.’ ←

‘Die glimlach bij de ondernemers, de bezoekers en de kinderen, daar streef ik naar’

WWW.PROJECTDECORATIES.NL scn 2018 | 1 31

# W AT N OU E INDE V AN W INKELS 2

HET EINDE VAN DE ONLINE SUPERMARKT EN HET GAMMELE VERDIENMODEL VAN PICNIC DOOR HANS VAN TELLINGEN, TJERK VAN LEUSDEN, JEROEN VAN DER WEERD EN TADEK SOLARZ (*)

Velen voorspelden het einde van de winkels. Dat bleek niet uit te komen.

Niet voor kledingwinkels. Niet voor schoenenwinkels. En niet voor heel veel andere winkels. Deze winkels, in de fysieke variant, gaan juist een grote bloeiperiode tegemoet. Maar dan. De supermarkten.

De onheilsprofeten hebben hier hun

H

Maar dat procentje aan klanten was niet genoeg. Niet toereikend in ieder geval voor een duurzaam verdienmodel. Uiteindelijk gaat het om de lage prijs. Óf juist om de toegevoegde waarde. Zoals extra kwaliteit. Een ruime keuze. En gemaksproducten. Als je dan toch extra betaalt, dan wil je daar ook

zinnen op gezet. 'Binnenkort doen we onze boodschappen bijna allemaal online'.

Zou het? In dit artikel de feiten. Over het marktaandeel. De verdiencapaciteit. En waar je het beste in kunt investeren. Doe je dat in de online supermarkt? Of juist in de fysieke supermarkt? Wij geven de antwoorden. Luid. Én duidelijk.

32 scn 2018 | 1

Het Cocktail Trio zong het al in de jaren 70. Luid en duidelijk: ‘Leve de man van de SRV, van je hiep, hiep, hiep hooray’!1 Mensen van 40-plus kennen deze tune nog. Het reclameliedje van de SRV. De winkel aan huis. De thuiswinkel avant la lettre.

SRV: bekend geraakt door thuisbezorging. En irritante reclamedeuntjes. SRV: uiteindelijk ook weer geminimaliseerd. Juist vanwege die thuisbezorging. ‘Niet echt een lekker verdien­ model’, heet dat dan.

Maar SRV had wél fans. Niet zoveel. Maar toch. Een procentje van de Nederlanders misschien. Dat waren mensen die niet zo maalden om de hogere bedragen. En die de service aan huis wel handig vonden. De SRV betrof een niche markt. Niet meer. Niet minder.

Het Cocktail Trio bezong in de jaren 70 de ‘man van de SRV’.

# W AT N OU E INDE V AN W INKELS 2

iets extra’s voor terug. Maar wil je de huidige thuisbezorging – bijvoorbeeld Picnic als opvolger van de SRV – echt aan de praat krijgen, dan heb je aan een paar procentjes marktaandeel niet genoeg. En moet je dus stunten met de prijs. En ja, dat gaat ten koste van de marge. Een marge die er eigenlijk al niet was. Fysieke supermarkten behalen vaak net wel een kleine marge. Online supermarkten kennen echter geen marge. En lijden verlies. Zwaar verlies. Is de online supermarkt niet gedoemd te sterven? Of anders een noodlijdend bestaan te leiden? Daar lijkt het wel op. En al die investeringen die de Albert Heijns en Jumbo’s van deze wereld doen?

Gaat het echt om geloof in internet als verdienmodel? Of is de bezorging alleen maar ingegeven door concurrentieoverwegingen? ‘Als ik die paar procentpuntjes extra marktaandeel pak, dan heeft de concurrent die in ieder geval niet’. ‘Lekker puh’. Zoiets dus.

In dit artikel de feiten. Over het marktaandeel. De verdien­ capaciteit. En waar je het beste in kunt investeren. Doe je dat in de online supermarkt? Of juist in de fysieke supermarkt?

Wij geven de antwoorden. Luid. Én duidelijk.

MARLEY SPOON Fabian Siegel is oprichter van Marley Spoon. Een maaltijdboxenbezorger. Fabian gelooft in grote marktaandelen voor online. En Fabian gelooft in de ondergang van supermarkten.2 Binnenkort wordt 50% van de boodschappen online gekocht.

Volgens hem dan. Voor fysieke supermarkten is het snel afgelopen. Op een paar vestigingen na. Plekken waar je wat vergeten boodschappen kunt kopen. Zoals zout. Of een pak suiker.

Fabian steekt de loftrompet over de maaltijdbezorging. Het zou goed zijn voor de wereld. Het milieu. En er is sprake van de geboorte van de nieuwe mens. Zou het? De gemiddelde webwinkel is allesbehalve duurzaam, zo is gebleken.3 En gaat de groei van online echt zo hard? Is Fabian niet een ordinaire fantast? Een wensdenker?

ROCKET INTERNET, HELLO FRESH, ING EN RABOBANK Een webbedrijf als Rocket Internet gelooft ook heilig in die gigantische onlinegroei. Rocket Internet is het moederbedrijf van Zalando. Én van Hello Fresh. De grote concurrent van Marley Spoon. Ook de toekomstvoorspellers van onze eigen ING en Rabobank zijn ‘webbelievers’. En voorspellen dus een enorm marktaandeel van de online supermarkt. Al hebben ook zij4 hun oorspronkelijke voorspelling (30 tot 50% online richting de jaren 2025–2030) al een stuk naar beneden moeten bijstellen.

ALBERT HEIJN En dan Albert Heijn. Onze nationale grootgrutter. Al sinds 1984 experimenteert dit bedrijf met thuisbezorging. Eerst nog met James Telesuper. ‘Eenvoudig boodschappen doen per telefoon’. In 1990 beweerde directeur Jurg dat het marktaan-

DE VROEGE STARTER MOEST IN 2002 STOPPEN. GEEN WINST. GEEN TOEKOMST. deel snel zou oplopen. Tot misschien wel 15%.5 Dat kwam dus niet uit. En ook de rechtsopvolgers – waaronder ‘Albert’ en het huidige AH.nl – hebben vaak veel te hoge verwachtingen. Die maar zeer ten dele uitkomen.

Een andere vroege starter was MaxFoodMarket. Van rond de eeuwwisseling. Zij lieten in eerste instantie spectaculaire groeicijfers zien. Ook zij dachten dat de toekomst online zou worden.

Maar zij moesten in 2002 plotsklaps stoppen. Geen winst. Geen toekomst.

Geen verdienmodel.6 DE FEITEN UIT ONS ONDERZOEK En dan de feiten. Het kennisplatform Supermarkt & Ruimte is sinds het najaar van 2015 – in nauwe samenwerking met onafhankelijk winkelonderzoeksbureau Strabo en vastgoedadviseur SuperVastgoed – een monitor gestart. Voor deze monitor worden ieder half jaar ruim 1.500 consumenten ondervraagd over

hun feitelijk koopgedrag. Waarbij ook een groot deel telefonische enquêtes worden afgenomen. Zodat niet alleen maar ‘online-adepten’ ondervraagd worden.

Onderwerp van studie betreft de online supermarktbestedingen door consumenten. De resultaten zijn landelijk representatief. Aan de hand van de monitor wordt de ontwikkeling van het online koopgedrag en de bestedingen aan supermarktartikelen bepaald. Zo worden de gevolgen voor supermarktvastgoed betrouwbaar en controleerbaar in kaart gebracht. In figuren 1 tot en met 6 zijn de belangrijkste resultaten weergegeven van het najaarsonderzoek 2017. In het persbericht 7 en het rapport 8 kunt u alles tot in detail nalezen.

De totale supermarktomzet in 2017 bedraagt € 35,6 miljard. Uit onze laatste meting (najaar 2017) blijkt dat 1,6% van de supermarktomzet (van consumenten) via het onlinekanaal gaat. Hiermee scn 2018 | 1 33

# W AT N OU E INDE V AN W INKELS 2

2,0% 1,5%

1,6% 1,3%

1,0% 0,5%

0,8%

0,0% okt-­‐15

okt-­‐16

okt-­‐17

Figuur 1, marktaandeel online supermarktaankopen tijdens drie najaarsmetingen

€ 600

€ 567

€ 400 € 200

€ 441 € 279

€ 0 okt-­‐15

okt-­‐16

okt-­‐17

Figuur 2, omzet in miljoenen euro’s online supermarktaankopen tijdens drie najaarsmetingen

10%

12%

11%

0% okt-­‐16

okt-­‐17

Figuur 3, internetpenetratiegraad (percentage dat zegt wel eens online boodschappen te doen)

30% 20%

26%

21%

DOELGROEP Verder geldt dat van alle ondervraagde consumenten circa 12% in algemene zin aangeeft wel eens online een product te kopen (dat ook in de supermarkt verkrijgbaar is). Daarmee is deze zogenaamde penetratiegraad van online boodschappen doen al vijf metingen op rij stabiel. De gemiddelde besteding per online bestelling bedraagt € 92. En lag daarmee op een vergelijkbaar niveau als een jaar eerder (€ 90). De belangrijkste doelgroep betreft nog altijd gezinnen met kinderen.

12%

5%

okt-­‐15

is dit aandeel ten opzichte van een jaar geleden met 0,3% gestegen (was 1,3% in najaar 2016). Ten opzichte van 2015 is het aandeel met 0,8% gestegen (was 0,8% in 2015). Het onlineaandeel van de supermarktomzet groeit dus steeds trager (jaarlijkse groei was eerst 0,5% en is nu 0,3%). Terwijl in absolute getallen het omzetvolume van de groei online ook daalt. € 162 miljoen groei van 2015 naar 2016. En € 126 miljoen van 2016 naar 2017. Zie ook figuur 2.

De online omzet van supermarktbestedingen door gezinnen bedraagt op dit moment circa € 567 miljoen. De totale groei van de omzet van fysieke supermarkten op jaarbasis bedraagt bijna € 1 miljard (€ 1,1 miljard groei supermarkten -van € 34,5 miljard in 2016 naar € 35,6 miljard in 2017 – minus € 126 miljoen groei online) en is dus bijna twee keer zo groot als het totale online aandeel.

21%

NIETS DUIDT EROP DAT DE GROEI OPEENS WEER EEN GROTE VLUCHT GAAT NEMEN

10% 0% okt-­‐15

okt-­‐16

okt-­‐17

Figuur 4, percentage dat zegt (misschien) in de toekomt online boodschappen te gaan verrichten

Figuur 5, gemiddeld bedrag per bestelling online

34 scn 2018 | 1

Merendeels woonachtig in het westen van het land. De groep die wél geld heeft, maar tevens een tekort aan tijd.

De twee belangrijkste online supermarkten zijn Albert Heijn en Jumbo. Albert Heijn blijft online marktleider met een geschat marktaandeel van 58%. Een vergelijkbaar percentage met een jaar geleden. Het online marktaandeel van Jumbo is in een jaar tijd toegenomen van 14% naar 22%. Jumbo neemt daarmee een tweede positie in. Maar heeft het verschil met Albert Heijn verkleind. De overige aanbieders (waaronder Picnic) hebben een gezamenlijk marktaandeel van 20%.

En in de toekomst? Hoewel vragen naar toekomstig winkelgedrag ‘tricky’ is (wij zijn geen fan van dit type onderzoek, maar hebben in dit geval er wel naar gevraagd), blijkt de volgende constatering toch interessant: in 2015 gaf 26% van de mensen aan in de toekomst ooit onlineboodschappen te gaan doen. In 2017 was dit gedaald naar 21%. Een teken aan de wand?

# W AT N OU E INDE V AN W INKELS 2

CONCLUSIES UIT HET ONDERZOEK De groei van de omzet van fysieke supermarkten is bijna twee keer zo groot (bijna € 1 miljard) als de totale online markt (€ 567 miljoen). De concurrentie van online voor de omzetontwikkeling van fysieke supermarkten blijft daarmee nog altijd uitermate beperkt.

Wij verwachten dat het huidige aandeel van 1,6% in 2025 niet hoger dan 4 of 5% zal zijn. Nee, wij hebben geen glazen bol. Maar niets duidt erop dat de vertragende groei opeens weer een grote vlucht zal nemen. Ook in de Verenigde Staten is het aandeel nog maar 3%. En in het Verenigd Koninkrijk slechts 4%. Deze aandelen lijken daar niet substantieel meer te groeien.9 Vormen de Angelsaksen ons voorland?

Hoogstwaarschijnlijk.

GRATIS BEZORGING Albert Heijn, Jumbo en Picnic zijn uiteindelijk de drie spelers­ die ertoe doen in ons eigen land. Deze grote spelers zullen­ moeten stunten met de prijs. En op de bezorgkosten. Bij Jumbo en Albert krijg je pas gratis bezorgd bij een relatief hoog minimum bestelbedrag. Maar bij Picnic is de bezorging al gratis bij een minimum bestelbedrag van € 25. Leuk voor bijvoorbeeld de ouderen van dagen die weinig bestellen.

Maar voor Picnic bedrijfseconomisch gezien een ramp. Albert Heijn studeert op dit moment op een abonnementsmodel.

In samenwerking met Bol.com. Alles draait namelijk om de klantloyaliteit. En een hoge bestelfrequentie. Alleen dan is bezorging voor de consument (bijna) gratis. Maar dan moet je tegelijkertijd de bezorg- en handlingkosten vanuit Albert Heijn zeer laag houden. Ga er maar aan staan. Dit is een puzzel waar je eigenlijk niet uitkomt.

Op kleinere schaal zijn er overigens franchisenemers van Plus, Spar, Coop, die ook aan bezorging doen. Zij hebben service heel hoog in het vaandel staan. En bezorgen vanuit de eigen supermarkt in de buurt. Kan dit uit? Nou, alleen als er voldoende inkomsten tegenover staan. En de klant ook betaalt voor de bezorging. Dan zou het misschien net uitkunnen. Het aandeel van deze nichemarkt zal echter zeer beperkt blijven.

RACE TO THE BOTTOM En dan volgt de hamvraag. Is de online supermarkt een financieel succes? Nou, daar lijkt het niet op. Zie hiervoor ook deze blogs.10,11 Internetshopping in zijn algemeenheid leidt tot een race to the bottom. Dat komt door de online prijstransparantie. Alleen als je de goedkoopste aanbieder bent, dan koopt de klant bij jou. Maar dat houdt in dat je nooit winst kunt maken. Omdat je producten op of onder de inkoopprijs moet verkopen. En deze dan ook nog moet bezorgen. Webwinkels kopen de omzet in als het ware. Het is best makkelijk om een dergelijk omzetaandeel in te kopen. Maar het is moeilijk om winst te maken. Zo niet onmogelijk. Daar lijkt het ook niet om te doen.

Op dit moment is er sprake van een kanaalverschuiving.

Waardoor de groei in retailbestedingen juist geremd wordt.

Online shoppen kent namelijk een veel rationeler aankoop­ gedrag dan fysiek shoppen. Het blijft bij een ‘korte kassabon’.

De consument koopt alleen dat product dat hij echt nodig heeft. Dat gaat ten koste van de retail als geheel. Er wordt domweg minder aangekocht dan in de fysieke retail. Waar er sprake is van een veel langere kassabon. De consument graait in de echte winkel namelijk ook nog wat extra producten mee.

Producten die hij of zij misschien niet nodig had.

EN DAN MAAR HOPEN DAT JE CONCURRENT NOG GROTERE FOUTEN MAAKT DAN JIJ LANGE KASSABON Ook eten mensen online niet opeens meer biefstukken. Het enige argument om te investeren in online supermarkten is concurrentie. Retailers gunnen elkaar de omzet niet. Dat sommige consumenten die lage prijs prettig vinden is leuk voor die consumenten. Maar dit zegt niets over levensvatbaarheid. Als de groei van online supermarkten dus versneld zou doorzetten, dan schieten de supermarkten zichzelf in de

scn 2018 | 1 35

# W AT N OU E INDE V AN W INKELS 2

voet. Dan kan ook Albert Heijn geen winst meer maken.

Mensen slim verleiden tot het doen van ongeplande aankopen, dáár verdien je geld mee. Creëer dus een lange kassabon.

Groei is alleen interessant als je er wat aan overhoudt. De creatie van de online supermarkt? Het lijkt op een variant op de ‘Greater Fool Theory’.12 Supermarkten investeren in online activiteiten. En koesteren volstrekt niet realistische verwachtingen. Waarbij de omzetgroei tegenvalt. Ondanks de grote investeringen. En waarbij er tevens geen sprake is van winst.

En dan maar hopen dat je concurrent nog grotere fouten maakt dan jij.

PICNIC En Picnic? En de steeds maar opschuivende omzet- en winstverwachtingen?

Tja. Picnic. Oprichter Michiel Muller deed begin 2017 nog de uitspraak dat ze datzelfde jaar al winst gingen maken. Nu, in begin 2018, is de doelstelling ‘winst maken’ opeens opgeschoven naar 2020. Waarbij het begrip winst ook alleen maar betrekking heeft op een bepaald boekjaar. De investeringen van de jaren daarvoor worden gemakshalve maar niet mee­ gerekend. Die verdien je sowieso nooit meer terug.

Picnic wel weer extra kosten voor de vele distributiecentra en hubs. Verder zijn de loonkosten van Picnic een stuk hoger.

Als 1.000 klanten naar je winkel komen, heb je minder personeel nodig dan dat je bij 1.000 klanten langs moet gaan. De boodschappen moeten verzameld worden. En thuis worden bezorgd. Per bestelling mag je maar een paar minuutjes bezig zijn om niet verliesgevend te zijn. Dat lukt niet. Daarbij: die leuke busjes zijn ook niet gratis. Die kosten geld. Het is niet rond te rekenen. Winst, in combinatie met een goede balanspositie, lijkt ver weg.

EN AMAZON EN DE AANKOOP VAN WHOLE FOODS? Amazon kocht Whole Foods. In de Verenigde Staten. Volgens velen het begin van het einde. Het einde van de fysieke supermarkten wel te verstaan. Ahold Delhaize, met een groot marktaandeel in de Verenigde Staten, kreeg zware klappen op de beurs.

Waanzin uiteraard. Amazon koopt Whole Foods juist om een fysieke marktpositie te creëren. Het is de vraag of Amazon niet veel te veel geld heeft gestoken in het zeer matig presterende Whole Foods. Dat een marktaandeel van nog geen 2% heeft.

De aankoop van Whole Foods door Amazon zou voor ons juist een reden zijn om aandelen Ahold Delhaize te kopen.

ER IS MEER INNOVATIE TE ZIEN IN DE FYSIEKE SUPERMARKT DAN IN DE THUISBEZORGING Wij zijn benieuwd naar de balans van een dergelijk bedrijf.

Het is een bekende truc. Ook de drop-outs James Telesuper en MaxFoodmarket schoven de omzet- en winstverwachtingen steeds verder voor zich uit. En in feite doet Bol.com (opgericht in 1999, zeker geen startup meer) hetzelfde. Het is wachten totdat het schip strandt. Of totdat er een nieuwe, nog grotere investeerder, instapt. Daar zou Picnic in kunnen slagen. Misschien is Amazon wel geïnteresseerd. Maar die € 100 miljoen die er vorig jaar door vier investeerders in is gestoken, zullen nooit worden terugverdiend. Dat is helder.

EEN REKENSOM Picnic kan niet uit. Hoezo niet? Hoe kunnen wij dit met droge ogen beweren? Dat doen wij met een rekenvoorbeeld. Stel: je koopt voor € 25 aan boodschappen. De brutomarge bedraagt ongeveer € 5. Dit is nog zonder de marge van de groothandel.

Deze bedraagt ongeveer 7%. Picnic beschikt ook niet over deze marge, want deze gaat naar Boni/SuperUnie. ‘Picnic heeft geen huisvestingskosten!’, wordt dan altijd gezegd.

Maar mensen, de huisvestingskosten bedragen minder dan 4% in het reguliere supermarkt-verdienmodel. Daarbij heeft 36 scn 2018 | 1

Extra veel aandelen zelfs. Die aandelen Ahold Delhaize gaan uiteindelijk in waarde stijgen. Een supermarkt moet fysiek aanwezig zijn. Amazon snapt dat. Vergis je niet: de omzet van Amazon is al voor tientallen procenten fysiek. Kijk niet vreemd op als Amazon over een paar jaar al meer fysieke omzet kent dan online omzet.

MEER INNOVATIE Er is meer innovatie in de fysieke supermarkt te vinden dan in de thuisbezorging. Melk en zuivel bezorgden we 150 jaar geleden ook al. Het enige wat erbij is gekomen is een leuke bestelapp. Terwijl je in de supermarkt tegenwoordig ook ‘kant en klare’ producten kunt kopen. Van goede kwaliteit. Lekker.

En gezond. Of desnoods half bereid (en dat kun je dan thuis afmaken). Jumbo kan bijvoorbeeld veel meer geld verdienen met La Place dan met thuisbezorgen.

Steek je geld daarom niet in online. Maar steek het in locaties en supermarkten. Investeer in ruim en gratis parkeren.

Hoogwaardige supermarkten. Een goede balans tussen prijs en service. In verse en kwalitatief hoogwaardige maaltijden.

Investeer in gemak. Zelfscanners. Efficiënt boodschappen

THEMA

Figuur 6, marktaandeel per online supermarkt

doen. Prettige winkelwagens. En kassaloze supermarkten zoals Amazon deze recent geopend heeft in Seattle (‘Amazon Go’). Mooi bedacht. Maar wél een technische innovatie voor de fysieke supermarkt.

EN DUS, WAT ZIJN DE CONCLUSIES? We begonnen dit artikel met de SRV. Dat nu een zieltogend bestaan leidt. De voorloper van Picnic. Hierna hadden wij het over Marley Spoon. Een club die binnenkort misschien wel winkels opent. Daarbij hebben we geconcludeerd dat het onlineaandeel steeds minder snel groeit. Nu 1,6% bedraagt.

En in 2025 niet hoger zal zijn dan 4 à 5%.

Dat is maar goed ook, want de supermarktbedrijven moeten wel winst maken. En dat lukt niet met een online propositie. De fysieke supermarkten groeien dan ook nog steeds twee keer zo snel als dat het totale online supermarktaandeel groot is.

Face it: de retail kan niet zonder fysieke winkels. Dat vindt ook Pieter Zwart van CoolBlue (OK, geen supermarkt, maar toch). Hij zei het in december 2017 al: ‘E-commerce is het domste businessmodel ter wereld’.13 En de supermarkten zelf? VOMAR, Dirk en Jan Linders doen niet aan onlineverkoop. Lidl (in Nederland en Duitsland) stopt er (deels) mee. Net als het Duitse Kaufland. Ook Amazon stopt deels met Amazon Fresh. Hun variant op de maaltijdboxen.

Het is slimmer om in fysieke supermarkten te investeren. Dat leidt tot winst. Met onlineverkopen maak je geen winst. En het onlineaandeel groeit ook nog eens minder hard dan het aandeel van de fysieke supermarkten. Ondanks mega-investeringen. De keuze lijkt ons snel gemaakt. Kies voor fysieke supermarkten.

HET ECHTE CONSUMENTENGEDRAG Consumenten kopen meestal alleen op het internet als ze een heel specifiek product zoeken. Een concreet, niet al te moeilijk product. Vindt het echte consumentengedrag echter niet plaats in de echte ruimte? In een winkel? Een horeca-uitspanning? Of een mengplek? Een plek waar de consumenten (of beter: de gasten) graag komen? Om te verpozen? Te verblijven? Te voelen, te ruiken en te proeven? Een plek waar men tijd spendeert? En geld spendeert?

Aan producten? Of aan eten of drinken?

Het antwoord – op alle vragen – is ‘ja’.

Consumeren is voor veel mensen de allerleukste activiteit die ze kennen. En dat doe je het liefst op een leuke plek.

Samen met andere mensen. En niet vanachter je laptop. Tablet. Of smartphone. Sociale interactie in de supermarkt wordt daarbij steeds belangrijker.

In kleine plaatsen. Maar ook in de stad.

Waar kom je je buren tegen? En andere bekenden? Juist, in de supermarkt.

Andere ontmoetingsplekken – als de kerk, de bibliotheek, het gemeentehuis – nemen al jaren aan belang af.

De supermarkt als centraal bindmiddel in de maatschappij. Wie had dat gedacht? Maar het is echt zo. Boodschappen doen is leuk. Voor velen van ons in ieder geval. En als je dat dan toch niet leuk vindt? Dan is online boodschappen doen een uitkomst. Maar dat kan alleen uit als de prijs fors omhoog gaat. Anders is de online supermarkt gedoemd te sterven. Of op zijn best een zieltogend bestaan te leiden. ←

Drs. Hans P. van Tellingen is algemeen directeur van winkelcentrumonderzoeker Strabo bv. www.strabo.nl. Hij is hoofdauteur van #WatNouEindeVanWinkels. Hans werkt momenteel met mede-auteurs aan #WatNouEindeVanWinkels deel 2; ‘De Gouden Eeuw van de Winkel’. Reacties?: vantellingen@strabo.nl / 020 6260817 / 06 54348080/ Twitter: @hansvantelling.

Drs. Jeroen van der Weerd is oprichter, eigenaar en directeur van kennisplatform Supermarkt & Ruimte (www.supermarktenruimte.nl) en is tevens eigenaar van Bureau Van der Weerd, gespecialiseerd in supermarktlocaties, info@supermarktenruimte.nl.

Drs. Tjerk van Leusden is oprichter, eigenaar en directeur van SuperVastgoed makelaardij bv., een full service vastgoedadviseur gespecialiseerd in supermarktvastgoed en boodschappencentra, tjerk@supervastgoed.nl.

Tadek Solarz is ondernemer en marketingman en is DGA van The Creative Marketing Group/ CMG Nederland. De activiteiten van CMG bewegen zich op het snijvlak van marketing, communicatie en internettechnologie.

Met een man of negentig is de groep goed voor een toptwintigpositie in Nederland Met dank aan Annemiek Kleinheerenbrink MSc, projectleider bij Strabo bv, voor het leveren van de figuren en staafdiagrammen.

BRONNEN 1 youtube.com/watch?v=XbeMPhcWd0o 2 ‘Supermarkten gaan ten onder door het internet’. Reportersonline.nl, 10-01-2017 3 H. van Tellingen, ‘Waarom webwinkels schadelijk zijn voor de maatschappij’.

SCN 2017-05, p.76 e.v.

4 ING, Winkelgebied 2025. Samen in beweging.

5 ‘James Telesuper’. Wikipedia.org.

6 A. van Elburg, ‘MaxFoodmarket gestopt’. Emerce.nl, 10-12-2002.

7 Strabo, ‘Aandeel online supermarkt blijft zeer bescheiden’. Persbericht, 9-1-2018.

8 J. van der Weerd, T. van Leusden en H. van Tellingen, Online supermarktomzet

op waarde geschat. 2016.

9 G. Kobessen, ‘Interview: steek je geld niet langer in online’. Foodmagazine, 22-05-2017.

10 T. Solarz, ‘De top van de Nederlandse online pure players zoekt naar de nooduitgvang’. DWVTS (tadeksolarz.blogspot.nl), 5-12-2017.

11 H. van Tellingen, T. Solarz en E. Schaapman, ‘Over het einde van (pure) webshops en het piramidespel van Zalando’. Retailtrends, 4-2-2016.

12 ‘Greater fool theory’. Wikipedia.org.

13 H. Scheurwater, ‘CoolBlue-eindbaas Pieter Zwart: e-commerce is domste buisinessmodel ter wereld’. Frank.news, 4-12-2017. scn 2018 | 1 37

HUURZAKEN

Semi-dwingend recht: art. 7:291 lid 1 BW

DOOR JOHN NIJSTEN

Optimale flexibiliteit voor huurder, maar niet voor verhuurder In de vorige aflevering werden de drie van belang zijnde wetsartikelen voor huurprijsherziening van winkel-

O

nder het voor 1 augustus 2003 geldende huurrecht waren de artikelen die de duur en de opzeggings- en beëindigingsmogelijkheden van de huurovereenkomst bepaalden van dwingend recht. Zo bepaalde art. 7A:1625 bw net als het huidige art. 7:292 bw dat de huurovereenkomst gold voor vijf jaar of langer als dat laatste was overeengekomen. Voorts werd de looptijd in beginsel tot tien jaar verlengd.

Echter, reeds onder het oude recht had de Hoge Raad beslist dat alleen de huurder zich op nietigheid kon beroepen. De mogelijkheden tot nadere huurprijsvaststelling van bedrijfsruimten ex artikel 7A: 1624 bw, nu 7:290 bw, waren omschreven in verschillende wetsartikelen die vaak samenhingen met een verlenging van de huurovereenkomst. Het algemene artikel was art. 7A:1632a bw. De regeling van artikel 7A:1632a bw gold “ongeacht enig andersluidend beding”. Daarvan kon dus niet worden afgeweken.

AFWIJKEND BEDING Het huidige art. 7:291 lid 1 bw bepaalt dat van de bepalingen van afdeling 6, titel 4, Boek 7 bw niet ten nadele van de huurder kan worden afgeweken. Hieronder vallen niet alleen de termijnartikelen 7:292, 38 scn 2018 | 1

en horecaruimten aangestipt. Voordat een volgende aflevering stilstaat bij contractuele artikelen, lijkt het mij goed nader in te gaan op de rechtskracht van de wetsartikelen uit het huurrecht.

300 en 301 maar ook art. 7: 303 bw over de huurprijsherziening. Algemeen wordt aangenomen dat een afwijkend beding vernietigbaar is en dan ook nog alleen door de huurder en slechts in het geval dit beding in zijn nadeel is. In beginsel geldt dus het afwijkend beding. Slechts na vernietiging door de huurder komt de wettelijke regeling hiervoor in de plaats.

GELDING AFSPRAKEN In deze visie gelden de wettelijke huurtermijnen dus alleen indien partijen niets hierover afspreken. Zodra dat wel het geval is, geldt ‘het overeengekomen beding’. Indien het overeengekomen beding in het nadeel van de huurder afwijkt van de wettelijke regeling kan deze dit beding vernietigen.

Art. 7:292 lid 1 bw bepaalt dat de huurovereenkomst geldt voor vijf jaar of, als een langere bepaalde duur is overeengekomen, voor die langere duur. De huurder kan echter belang hebben een overeenkomst aan

te gaan voor onbepaalde tijd met een verkorting van de opzegtermijn om te bezien of zijn exploitatie op de betreffende locatie bevredigend van de grond kan komen. Hij wil niet gebonden zijn aan bepaalde looptijden en ook niet aan een opzegtermijn van een jaar. Indien partijen vervolgens een huurovereenkomst sluiten voor onbepaalde tijd met een opzegmogelijkheid op een termijn van drie maanden lijken mij deze bedingen in beginsel geldig. Sterker nog; de verhuurder kan deze niet vernietigen op basis van art. 7:292 lid 1 bw en het is voorts maar zeer de vraag of de huurder dat nog kan indien later blijkt dat hem een huurperiode van vijf jaar (met verlenging tot tien jaar op basis van art. 7:292 lid 2 bw) beter uitkomt.

FLEXIBELE LOOPTIJD Wat voor art. 292 lid 1 bw geldt, geldt ook voor art. 7:292 lid 2 (de verlenging tot tien jaar). Weliswaar staat in dit lid dat verlen-

HUURZAKEN

geacht wordt te gelden voor vijf jaar. Ook ben ik het niet eens met de stelling dat in het geval een periode van drie jaar is overeengekomen, de overeenkomst op grond van art. 7:292 lid 1 bw voor een bepaalde tijd van vijf jaar geldt. In beginsel zijn deze afspraken geldig en in elk geval kan de verhuurder die niet aantasten.

ging van rechtswege plaatsvindt, maar ook dan gaat een andersluidende afspraak voor totdat vernietiging door de huurder heeft plaatsgevonden. Een afspraak dat de huurovereenkomst na vijf jaar voor onbepaalde tijd loopt, is naar mijn mening dus geldig.

De huurder kan aan deze flexibele looptijd behoefte hebben en deze looptijd belangrijker vinden dan de kans dat de verhuurder hem na vijf jaar kwijt wil terwijl de verhuurder dan ook nog de voorgeschreven beëindigingsgronden in acht dient te nemen.

Volgens art. 7:301 lid 2 bw geldt van rechtswege een overeenkomst van vijf jaar indien het gebruik dat is aangevangen op basis van een overeenkomst van twee jaar of korter langer dan twee jaar heeft geduurd. Ook hier lijkt mij mogelijk een verlenging overeen te komen tot bijvoorbeeld vier jaar en niet tot vijf jaar. Ook dan kan de huurder de verhuurder houden aan dit beding. Zelf kan hij na het verstrijken van twee jaar dit beding wellicht willen vernietigen. Hij kan immers tijdens de eerste twee jaar tot het inzicht zijn gekomen dat op de betreffende locatie bevredigend kan worden geëxploiteerd en nu graag verlenging tot vijf jaar wenst.

Afwijking is mogelijk; de huurder bepaalt de geldigheid van de bepaling Wel is de vraag of voor vernietiging voldoende is dat de huurder stelt dat het beding in zijn nadeel is en een beroep op vernietiging doet of dat de huurder nadeel moet aantonen en zo ja, wanneer dit nadeel aanwezig moet zijn. Daarover bestaat nog geen duidelijkheid in rechtspraak en literatuur. Indien de huurder naderhand niet alsnog deze bedingen kan vernietigen, houdt dit in dat deze rechtsgeldig zijn en dus de wettelijke regeling niet geldt.

ONEENS Ik ben het ook niet eens met de wel verdedigde opvatting dat een huurovereenkomst die voor onbepaalde tijd is aangegaan,

AFWIJKENDE CONTRACTUELE BEPALINGEN GOEDKEUREN Het geeft voor de verhuurder onzekerheid als hij moet afwachten of een huurder gegrond een beroep doet op vernietiging van een overeengekomen bepaling die in strijd is met het huurrecht. Wil met name de verhuurder zekerheid kan door (ieder van) partijen goedkeuring door de rechter worden gevraagd, met uitzondering voor afwijking van het artikel over de indeplaatsstelling.

Daarvan kan niet met goedkeuring van de rechter worden afgeweken (Art. 7:291 leden 2, 3 en 4). De goedkeuring kan alleen worden gegeven indien de afwijking de rechten van de huurder niet wezenlijk aantast of de maatschappelijke positie van de huurder in vergelijking met die van de verhuurder zodanig is dat de huurder de bescherming in redelijkheid niet nodig heeft. Deze goedkeuring kan ook nog na vernietiging door de huurder worden gevraagd.

In de praktijk blijkt dat het krijgen van goedkeuring dan moeilijker is. Goedkeuring wordt dan meestal gevraagd als er een conflict is en de huurder zal dan zijn nadeel breed uitmeten met gevolg dat de rechter kritischer kijkt naar de beide gronden voor goedkeuring. ← scn 2018 | 1 39

IN THE PIPELINE

ALMERE

Olympiakwartier O in ontwikkeling M 25.000 m2 P AM Real Estate Development I T 030 281 7300 ▼

AMERSFOORT

Retailpark Amersfoort O 2018 M 10.228 m2 P Kwadraat Invest I Robin v. Westbroek, T 071 8876600

▼

AMSTERDAM

Amstelstation O in ontwikkeling M 4500 m2 P AM Real Estate Development I T 030 281 7302 ▼

BERLICUM

Schoolstraat O in ontwikkeling M 1000 m2 P Vorm Ontwikkeling I A. v. Houwelingen, T 078 6421555 BEVERWIJK

Wijkerbaan

AMSTELVEEN ALPHEN A/D RIJN

Thorbeckeplein/Lage Zijde O 2018 M 1100 m2 P VORM I J. Weeber, T 078 642 13 00 ▼

Westwijkplein O 2018 M 8600 m2 P Colliers Int. Real Estate/ Did Vastgoedontwikkeling I Ger Dings, T 073 649 1564

Waterlandplein

O in ontwikkeling M 8000 m2 en overig P Webscom I T 030 600 42 00 ▼

O 2018 M 9000 m2 P AM Real Estate Development I T 030 281 7303 ▼

▼

BILTHOVEN

Osdorpplein

AMERSFOORT

AMSTERDAM

Vathorst fase 2A

De Banne

O opgeleverd M nog 600 m2 te huur P MAB Development Nederland I Simone Kramers, T 033 2531701

Vathorst fase 2B

O 2018 M 7300 m2 P AM Real Estate Development I T 030 281 7301 ▼

O 2016-2018 M 4.500 m2 P MAB Development Nederland I Simone Kramers, T 033 2531701 ▼

O 2017 (eerste fase) –2019 M 17.000 m2 (5500 m2 eerste fase) P MRP Development I T 085 0170019

Vinkenplein O in ontwikkeling M 1400 m2 P Synchroon I Nicolet van Schoonhoven T 088 010 5700 ▼

APELDOORN

Anklaar O 2018 M 16.500 m2 P MAB Development Nederland I T 033 4534111 ▼

BOSKOOP

Centrum Zuid

Kalverpassage O 2018 M 13.000 m2 P Kroonenberg Groep, 3W Real Estate I Olaf Nieuwenhuis, T 020 5788 788

▼

LEGENDA O opleveringsdatum M metrage P projectontwikkelaar I informatie

40 scn 2018 | 1

ASSEN

De Citadel O 2018 M 12.500 m2 P Bemog Projectontwikkeling I Koos Pols, T 06 13505457 ▼

O 2018 M 2250 m2 P Leyten I T 010 436 4033 ▼

IN THE PIPELINE

BRUNSSUM

Centrumplan Brunssum O 2018 M 6500 m2 P 3W New Development, Bouwontwikkeling Jongen I T 043 7630300 ▼

DRACHTEN

Raadhuisplein O in ontwikkeling M 20.000 m2 P Webscom I T 030 600 42 00 ▼

ENSCHEDE

Hofpassage O ntb M 5000 m2 P 3W New Development I 043 7630300 ▼

’S-HERTOGENBOSCH

GZG O in ontwikkeling M 28.000 m2 P AM Real Estate Development, Heijmans I T 030 281 7300 ▼

DREUMEL

Dorpshart Dreumel DEDEMSVAART

Hof van Dedem O 2018 M 3200 m2 P Leyten I T 010 436 4033

O 2018 M 1200 m2 P Leyten I T 010 436 4033 ▼

’S-GRAVENZANDE

Hart van ’s-Gravenzande O 2018 M 9000 m2 P BPD Creating living environments I Anja Bakker, T 06 4721 2101 ▼

De Marren O 2018 M 4300 m2 P Leyten I 010 4364033 LEIDEN

Aalmarkt, Waagblok

DELFT

O 2018 M 25.000 m2 P Provast I T 070 308 10 30

Hovenpassage O 2018 M 9000 m2 P Van der Vorm Vastgoed I D. Hoek, T 010 2092723 ▼

LEENS

EINDHOVEN

Aalmarkt, Catharinasteeg

Meerrijk Meerhoven O 2012–2018 gefaseerd M 10.000 m2 P MRP Development I T 085 0170019 ▼

HARDERWIJK

Waterfront O 2018 M 20.000 m2 P Synchroon I Coen v Oudheusden, T 088 0105714 ▼

O 2018 M 6000 m2 P MRP Development I T 085 0170019 ▼

DE LIER

De Winkelier O 2018 M 2500 m2 P MAB Development Nederland en Waaijer Project Realisatie I Simone Kramers, T 033 253 1701

ENSCHEDE

O in ontwikkeling M 6000 m2 P Green Real Estate I T 0172 448383

DEN BOSCH

Boschveld O 2018 M 1200 m2 P 3W New Development I T 043 763 0300

Stationsgebied

Stokhorst

LEGENDA O opleveringsdatum M metrage P projectontwikkelaar I informatie

Uw project in deze rubriek?

O 2018 M 1097 m2 horeca P Synchroon I Coen v Oudheusden, T 088 0105714 ▼

Stuur een e-mail aan media-advies@scnews.nl of bel Mirjam: 035 523 98 32

scn 2018 | 1 41

IN THE PIPELINE

MAASTRICHT

Brusselse Poort O 2018 M 19.000 m2 renovatie, 7500 m2 nieuwbouw P 3W New Development I T 043 763 0300 ▼

REEUWIJK

ROTTERDAM

Centrumplan O 2018 M 4.500 m2 P Top Vastgoed I Patrick van Lammeren, T 06 5530 1334 ▼

UTRECHT

Centrée O 2018 M 3500 m2 P Leyten I 010 436 4033 ▼

Leidsche Rijn Centrum O 2018 M 28.000 m2 retail P a.s.r. vastgoed ontwikkeling I Rogier Hendriks, T 06 5399 9140 ▼

SCHEVENINGEN RIDDERKERK MEPPEL

Keijserstroom O 2018 M 10.000 m2 P Kroonenberg Groep, E.CP I Olaf Nieuwenhuis, T 020 5788 788 ▼

Kuyperhof O 2018 M 600 m2 P Leyten I T 010 436 40 33 ▼

Norfolk (De Zuid) O 2016–2022, gefaseerd M 5700 m2 commerciële ruimte P MRP Development I T 085 0170019

▼

Neude O 2018 M ca. 5475 m2 P MRP Development I T 085 0170019 ▼

STEIN

Winkelcentrum Stein ROSMALEN NIJMEGEN

Handelskade O 2016–2018 M 60.000 m2 (2500 m2 commercieel) P BPD creating living environments I Arjen Kleijer, T 033 453 4147 ▼

Centrumplan O in ontwikkeling M 12.000 m2 P Foruminvest bv I T 035 6956060 ▼

O 2018 M 13.800 m2 P 3W New Development, Bouwontwikkeling Jongen I T 043 763 0300 ▼

ROTTERDAM

Land van Matena O 2018 M 3500 m2 P MKB Vastgoedplan en BPD Ontwikkeling I Simone Kramers, T 033 2531701 ▼

Forum Rotterdam O 2018/2019 M 31.000 m2 retail, 7000 m2 kantoren en 103 appartementen P Multi Netherlands I T 020 258 81 00 ▼

Brouwerspoort O 2018 M 14.000 m2 P AM Real Estate Development I T 030 281 7300 ▼

PAPENDRECHT

PAPENDRECHT

VEENENDAAL

UITHOORN

Zijdelwaard O 2018 M 13.000 m2 P Colliers Int. Real Estate I Frans Merks, T 073 649 1577 ▼

VLISSINGEN

De Bestevaer O 2018 M 500 m2 P AM I Jasper Mandigers, T 030 6097385 ▼

42 scn 2018 | 1

WOGNUM

De Boogerd O 2018 M 5600 m2 P Colliers Int. Real Estate I Sjaak Soldaat, T 073 6491569 ▼

ZEIST

Allegro O 2018 M 600 m2 P MAB Development Nederland I Simone Kramers, T 033 253 1701

ZEIST

De Clomp O 2018 M 9000 m2 P Rialto Zeist bv I T 073 7511788 ZWOLLE

Ritmeesterhof

Helder en creatief in tekst en beeld

O 2018 M 450 m2 P Bemog Projektontwikkeling I Koos Pols, T 06 13 505457

06 2440 4721 | info@studiohyperion.nl

Voor informatie over de vermelding van uw project

a brand is what you feel, and s think ay succesvolle it is winkelgebieden

in het Pipeline-overzicht

6 | 2013

NEWS

E G CENTR SHOPPIN en retail

of uw bedrijf op de B2B-

ebieden ra, winkelg winkelcent

SHOPPING

#Watnoue indevanWink els

CENTRE NEWS

pagina’s, bel Shopping

#6

media-advies@scnews.nl.

e rd a D e Ro tt y’ ‘Vertical Cit

m OM MAB.C W W W.

01-10-13

Met NRW

en SCN naar

world Christmas

Soet Jorine de

bij HEMA

wat nu?

Lelystad,

Tophof

3211 NRW resultaten

2309 WatNouEi

nde COVER.in

dd 1 09-12-13

10:20

2016 v05.indd 1

inkels

stuur een e-mail aan:

#watnou eindevan winkels

indevanw

tjes Lichtpun

Is de toekom st echt zo drama doemdenkers tisch voor de ons winkels als 30 tot 50% minde willen doen laten gelove sommige n? Zal ‘intern r winkelvoorra et’ leiden tot leeg te staan? ad? Komen complete binnen steden De waarheid hierover kent vele gedaanten. niet zo sombe r als menigeen En denkt. De toekom is in ieder geval lang is zelfs bijzon der zonnig. st voor fysieke In ieder geval sector als totaal winkels ‘branchebree . d’. Dus voor de In 2013 is Hans begonnen met komst van de de artikelreeks fysieke retail’. over de ‘zonni Negen artikel deld in het ge toeboek dat nu en later zijn voor u ligt. deze gebun hoofdstukken Alle negen worden gepres artikelen, die Shopping Centre enteerd, zijn nu als voorgepublic News. En dat eerd in de inmiddels vaak heeft zijn gevolg in de region en gehad. Hans ale en landel zijn positieve heeft ijke media opgetr én realistische verhaal te vertolk eden om en.

Dit boek bevat veel Veel Hosannaverh feiten over hoe het echt gaat ‘met de alen over de Maar het boek winkels’. webbranche worden feilloo bevat boven al veel s gefileerd. ren van winkel s en winkelcentra praktische tips om het functionete verbeteren.

‘Shoppen’ zit in onze genen . En winkels van binnen vormen de steden. Winke drijvende kracht ls zijn dé ontmo zullen altijd blijven bestaa etingsplek bij n. ‘The end uitstek . En of retail is overra ted.’ in Solingen

#watnoue

SCN

der Veer: 035-5239832 of

hans van te llingen

en

Centre NEWS, Mirjam van

Hans van Telling en is direct onderzoeks eur van - en advies burea Hij is specia list op het gebiedu Strabo. winkelcentr van umonderzoek en -advies.

hans van telling

15 (2013)

1JA5 AR

Nieuwe richtlijnen voor

met een Woo rd vooraf van trendWa tcher adjiedj Bak as

18-04-16 13:59

over de zo nn van Winkels ige toekomst , en Winkelg Winkelcentr a ebieden

15:22

scn 2018 | 1 43 10-05-16

am.indd

_Rotterd

SCN_230x300mm dd 1 AB_adv_ M569_M 2013-06 Cover.in 2176 SCN

1

10:17

B2B

ONTWIKKELING

Stable International Arnhemsestraatweg 19 6881 NB Velp T 033 450 40 30 E info@stable.nl I www.stable.nl

BELEGGER/ONTWIKKELAAR

Kroonenberg Groep Real estate investment & development WTC Schiphol Airport, Schiphol Blvd. 181, 1118 BG Schiphol T 020 5788 788 F 020 6750 430 E info@kroonenberg.nl I www.kroonenberg.nl

BELEGGER

Bouwfonds investment management

Synchroon

BELEGGER/ONTWIKKELAAR

Multi Netherlands Postbus 7073 2701 AB Zoetermeer Zilverstraat 39 2718 RP Zoetermeer

Postbus 74120, 1070 BC Amsterdam T 020 258 8100 E office-nl@multi.eu I www.multi.eu

T 088 0105700 I www.synchroon.nl

BELEGGER

Syntrus Achmea Real estate & finance

BELEGGER

Redevco Real estate & finance

Postbus 59347 1040 KH Amsterdam

Wibautstraat 224 1097 DN Amsterdam

T 020 606 5600 I www.achmeavastgoed.nl

T 020 521 8730 E info.nl@redevco.com I www.redevco.com

ILLUMINATIE

MK Illumination Holland

ILLUMINATIE

Rako Groep bv

Postbus 15 3870 DA Hoevelaken

Postbus 19 8140 AA Heino

Gildestraat 111 2671 BV Naaldwijk

T 033 750 47 50 I www.bouwfondsim.nl E im@bouwfonds.nl

T 0572 760008 E b.hulsbosch@mk-illumination.nl

T 0174 624077 I www.groupe-leblanc.nl E info@groupe-leblanc.nl

BEPLANTING

Oase Lease beplantingen

BEPLANTING

Flower and Shower Broekweg 3 3956 NE Leersum T 0343 473 777 E info@oase-lease.nl I www.oase-lease.nl

44 scn 2018 | 1

ONTWIKKELING

ILLUMINATIE EN DECORATIE

PBB City Lights

Konijnenkamp 41 7361 DD Beekbergen

J. Huydecoperweg 11 1331 GC Almere

T 055 843 26 63 M 06 5316 3771 E info@flowerandshower.nl I www.flowerandshower.nl

T 036 537 21 81 F 084 7510 275 E verkoop@pbbcitylights.nl I www.pbbcitylights.nl

B2B

DECORATIE

Nico de Vries Decoratie

ILLUMINATIE

Starlight Illumination for shopping areas

Televisieweg 91 1322 AK Almere

BEWEGENDE ANIMATIEFIGUREN

ELRA 2000 Bewegende animatiefiguren Zalmweg 36H 4941 VX Raamsdonksveer

T 036 5368365 E info@projectdecoraties.nl I www.projectdecoraties.nl

T 0572 391156 E info@starlightholland.nl I www.starlightholland.nl

BRANDING

MARKETING

T 0162 515 000 E info@elra2000.nl I www.elra2000.nl

RECLAME

WINNAAR NRW MARKETING PUBLIEKSPRIJS 2017

LookFeel Consultancy formaat visitekaartje 90 x 52 mm versie engels 2013.1

Branding en beleving: merkenbouwer winkelgebieden

Urban Solutions Winnaar NRW Marketing Publieksprijs 2017

Postbus 1278 1500 AG Zaandam

T 06 52617967 E info@lookfeelconsultancy.com I www.lookfeelconsultancy.com

COMMUNICATIE/ICT

Chainels

Kleine Koppel 16 3812 PH Amersfoort

Prinses Marijkehof 52 1411 CN Naarden

T 033 253 6701 E info@urbansolutions.nl I www.urbansolutions.nl

T 06 2440 4721 E info@studiohyperion.nl I www.studiohyperion.nl

COMMUNICATIE OPENBARE RUIMTE

T 015 364 26 67 E info@chainels.com I www.chainels.com

PROMOTIE

Promo Extended Winkelcentrumpromotie op zijn best!

RECLAME

Buro Toob Reclame en media

Ngage Media Stationsplein 45, unit E1, 174 3513 AK Rotterdam

Hyperion Helder en creatief in tekst en beeld

Mediacentrum 3111, Rijk de Gooyersteeg 2 1217 GP Hilversum

Prins Bernhardlaan 6 2405 VZ Alphen aan den Rijn

Tel: 035 744 01 40 E info@ngagemedia.nl I www.ngagemedia.nl

T 0172 236161 I www.burotoob.nl

MARKETING EN ORGANISATIE

Hisa Management en marketing winkelgebieden

PROMOTIE

Promotions by Maureen

Ambachtsweg 3 3401 MK IJsselstein

Koningin Wilhelminalaan 8 3527 LD Utrecht

Regentesselaan 7 7316 AA Apeldoorn

T 030 2000 272 E info@promo-extended.com I www.promo-extended.com

T 030 214 85 91 E info@hisa.nl I www.hisa.nl

T 055 5767988 E maureen@promotionsbymaureen.nl I www.promotionsbymaureen.nl

scn 2018 | 1 45

B2B

MANAGEMENT

MVGM Winkels

CONGRES & EVENEMENT

Spryg Real Estate Academy

PARKEREN

Interparking Nederland

Mahatma Gandhilaan 6 5653 ML Eindhoven

Scheepmakerij 12A 2828 AA Delft

Kruisplein 25 3014 DB Rotterdam

T 088 432 40 00 E ep.raaphorst@mvgm.nl I www.mvgm.nl

T 015 303 0670 E info@spryg.com I www.spryg.com

T 088 542 1342 E info@interparking.nl I www.interparking.nl

JURIDISCH

Bricks Advocaten Kantoorgebouw Edge offices Van Heenvlietlaan 198 1083 CM Amsterdam T 020 6704040 E info@bricksadvocaten.nl I www.bricksadvocaten.nl

KENNIS & INFORMATIE

MAKELAARDIJ

Adhoc horecamakelaars Nassaukade 387, 1054 AE Amsterdam Thorbeckelaan 11, 2805 CA Gouda T 020 705 15 2 | T 0182 533 355 E info@adhoc-hm.nl I  www.adhoc-hm.nl

KENNIS & INFORMATIE

s t r a b o) PFM Passantentellingsystemen

Strabo Marktonderzoek en vastgoedinformatie Postbus 15710 1001 NE Amsterdam

T 0172 435901 F 0172 422271 E info@pfm-intelligence.com I www.pfm-intelligence.com

T 020 6260817 E strabo@strabo.nl I www.strabo.nl

Q&A Research & Consultancy

KIR Kordaat In Ruimte Govert Flinckhage 25 3438 JC Nieuwegein T 030 6668616 F 030 6668617 E info@kordaatinruimte.nl I www.kordaatinruimte.nl

ALGEMEEN

M A R K TO N D E R Z O E K E N VA S TG O E D I N FO R M AT I E

De Schans 23 2405 XX Alphen a/d Rijn

ADVIES EN RESEARCH

CONSULTANCY

NIEUWS

Pretwerk Recreatief ondernemersnieuws

Nederlandse Raad Winkelcentra Hoog Catharijne Cluetinckborch Godebaldkwartier 64 3511 DZ Utrecht T 030 2313754 E info@nrw.nl I www.nrw.nl

ARCHITECTUUR

K3H Architecten

Printerweg 22 3821 AD Amersfoort T 033 2454637 F 033 2457690 E info@qanda.nl I www.qanda.nl

46 scn 2018 | 1

T 030 244 53 15 E redactie@pretwerk.nl I www.pretwerk.nl

T 0529 485888 E info@k3h.nl I www.k3h.nl

colofon

Shopping Centre NEWS jaargang 20 (2018), 1 • 48 pp.

Shopping Centre news is het Nederlandse vakblad voor iedereen die beroepsmatig met winkelcentra te maken heeft. Ontwikkelaars, beleggers, managers, consultants, researchers, gemeenten, retailers, makelaars, toeleveranciers en anderen blijven met scn geïnformeerd over alle ontwikkelingen in winkelcentrumland.

gratis cc-abonnement aan te vragen. Zie voor de voorwaarden: www.scnews.nl > abonnementen. Met een abonnement mist u niets van wat er speelt in winkelcentrumland.

U geeft u op als abonnee met een e-mail aan abonnementen@scnews.nl. U kunt ook gebruikmaken van het formulier op onze website.

REDACTIE Postbus 3032, 1270 ea Huizen t 035 523 31 82 | redactie@scnews.nl

UITGEVER/HOOFDREDACTEUR Edwin Brugman GEDRUKTE/VERSPREIDE OPLAGE 2500/2400 ex.

VOOR UW PUBLICITEIT Mirjam van der Veer t 035 523 98 32 | media-advies@scnews.nl ABONNEMENTEN Shopping Centre news verschijnt zes keer per jaar. Een abonnement kost slechts € 83,50 per kalenderjaar, exclusief btw (voor Europa € 95 en rest van de wereld € 105). Voor bepaalde doelgroepen bestaat de mogelijkheid een

VORMGEVING EN PREPRESS Jeroen van Heemskerck Düker, Hyperion, Naarden DRUK Indrukwerk, Huizen | Ben Hagen issn 1571 9243

TEKSTCORRECTIE EN -REDACTIE

ADVERTEREN IN ONZE Laat je nakijken! Ons team van correctoren en redacteurs verbetert jouw tekst.

Snel, foutloos en met behoud van jouw stijl.

1

Kies correctie of redactie.

2

3

Neem een kop koffie of werk even lekker door.

4

Upload je tekst en geef je e-mailadres.

Open je mail en gebruik je verbeterde tekst.

MARKETING SPECIAL VAN APRIL 2018?

MAIL VOOR INFORMATIE: MEDIA-ADVIES@SCNEWS.NL OF BEL 035 523 182

THE WINNER TAKES THE MALL

WINNAARS IN RETAIL SHOPPEN BIJ STRABO Is er nog toekomst voor winkels en winkelcentra? Nemen webshops de plaats in van fysieke winkels? Gaat de winkelmarkt veranderen?

Dat laatste is zeker het geval. Maar ook vaak ten goede. Fysieke winkels blijven bestaan. En webshops openen zelfs steeds vaker ‘echte’ winkels. Er ontstaat een landschap van winnaars en verliezers. Er zijn dus óók winkels en winkelcentra die het alleen maar beter gaan doen. Wilt u ook een winnaar zijn?

Laat onderzoek verrichten. Door dé specialist van Nederland. In meer dan 30 jaar hebben we de belangrijkste ups en downs in retailland meegemaakt.

Op basis van passantentellingen, passantenenquêtes, koopstromenonderzoek en consumentensegmentaties hebben wij een onderzoeksmodel ontwikkeld.

Een model dat u inzicht geeft in de marktpotentie van uw winkelcentrum.

s t r a b o)

M A R K TO N D E R Z O E K E N VA S TG O E D I N FO R M AT I E

Strabo levert een glasheldere analyse en marketingvisie. Op basis van harde cijfers. Zodat uw winkelcentrum óók een winnaar wordt.

Ook winnen in retail?

Bel Hans van Tellingen of Jeroen Verwaaijen: 020 - 626 08 17.

Of kijk op strabo.nl