1
Inhoudsopgave
Voorwoord
3
Kleikamp Freijee Architecten Inleiding
7
Projecten overzicht
9
Bouwplaats ervaringen
25
Reflectie
29
Rudy Uytenhaak Architectenbureau Inleiding
35
Analyse vernieuwing website
37
Project documentatie
53
Bureau presentaties
59
Europese aanbestedingen
67
Reflectie
71
Stage overeenkomst
75
Roderick Trompert • B1212168 • rodericktrompert@gmail.com • Technische Universiteit Delft • Faculteit Bouwkunde
Voorwoord
De eerste doelstelling bij een stage wordt in de vakomschrijving beschreven als “(...) een eerste kennismaking met het werken in de beroepspraktijk van de bouwkundige.”. Hoe kan dit op een betere manier dan door twee architectenbureau’s van verschillend formaat en caliber van binnen mee te maken? Dit is wat ik de afgelopen tijd heb mogen doen. In Den Haag heb ik meegelopen in een architectenbureau met een omvang van slechts 3 werknemers, terwijl het tweede bureau in Amsterdam, er minstens 40 heeft. Dit brengt een andere werkomgeving, zowel als verschillende projecten in soort en omvang. In de pagina’s die volgen, zal ik verslag doen van mijn bezigheden in beide bedrijven. Daarna zal ik beide bedrijven met elkaar vergelijken en de voor- en nadelen afwegen.
Rudy Uytenhaak Architectenbureau Amsterdam
Kleikamp - Freijee Architecten Den Haag
3
4
Stageverslag Kleikamp - Freijee Architecten
6
Kleikamp - Freijee Architecten Den Haag Het afgelopen jaar heb ik bij het architectenbureau Kleikamp Freijee Architecten, een kleinschalig bureau in Den Haag, stage gelopen. Ik ben met dit bureau in contact gekomen door mijn werkzaamheden op het gebied van websites ontwerpen. Wanneer zij echter tijdens een gesprek kennis namen van mijn interesse voor architectuur boden ze mij een stageplek, waarbinnen ik me zou ontfermen over de website en tevens aan enkele projecten zou mogen werken binnen het bureau. Wat voor mij aan Kleikamp - Freijee Architecten interessant was, is het feit dat je bij kleinere bureau’s veel meer meemaakt van alle onderdelen van het bouwproces. Van ontwerp tot bouwtekeningen, van funderen tot opleveren. Daarbij kreeg ik veel persoonlijke aandacht, waardoor ik ook veel heb geleerd over het bouwtechnisch tekenen. In deze periode ben ik me heel bewust geworden van hoe het bouwproces in de praktijk verloopt. Zo blijkt het nog helemaal niet zo makkelijk iets te ontwerpen wat door de welstandscommissie goedgekeurd wordt, of om een project op tijd op de leveren wanneer de aannemer niet meewerkt. Ook ben ik in deze periode vaak meegeweest naar de bouwplaats van enkele van de lopende projecten. Zo heb ik hun belangrijkste project, een kantoren complex met bedrijvenunits en wasstraat in Ypenburg (foto voorblad), vanaf het begin mee kunnen maken. Dit zal ik later in het verslag nog behandelen. In het vervolg van dit verslag zal ik kort de projecten behandelen waar ik gedurende mijn stage aan gewerkt heb.
Bureau Informatie Koninginnegracht 143 2514 AM Den Haag www.kleikamp.nl Omvang bureau 4 werknemers Contactpersonen Aart Kleikamp Jacques Freijee Hendrik Metselaar
Inhoudsopgave 2) inleiding 5) projecten Javastraat 78 reiger 65 fred. hendriklaan 17 berkheistraat 19 website 25) bouwplaats 29) reflectie
Werkzaamheden website VO/DO tekeningen Periode Juli 2006 - Januari 2007
impressie projecten van het bureau: Den Haag, Ypenburg Hoorn, Villa Hoorn, Villa Rijswijk, Hoornwijk 7
8
Projecten overzicht
9
nr 76 gewijzigd met extra dakkapel
ACHTERGEVEL
10
nr 78
nr 76 bestaand
nr 74
Den Haag, Javastraat 78
Het project in de Javastraat te Den Haag omvatte het plaatsen van een nieuw dakkapel in het penthouse appartement. Aangezien dit het eerste project( je) was waar ik in betrokken was, en ik nog volop bezig was me te orienteren in het tekenprogramma Vectorworks, heb ik hiervoor geen bouwtechnische tekeningen gemaakt. Mijn bijdrage omvatte de VO tekeningen van de gevel (bestaande en nieuwe situatie), een situatietekening aan de hand van beschikbaar kaartmateriaal en een locatiebezoek voor het begeleidende beeldmateriaal. Doordat dit zo’n klein project was, had ik de vrijheid om bekend te raken met Vectorworks, en ondertussen toch al het een en ander te leren over de andere projecten die op dat moment liepen.
Project Javastraat 78 Locatie Den Haag Soort Dakkapel woning Werkzaamheden VO tekeningen
11
7300+
5600+
2800+
Peil = 0
4000
1100
700
1100
1550
1400
1300
2550
1300
1000
15000
725
2550
1000
725
5100
4000
900
2300
2500
5100
1100
1600
8400
20000
13500
VOORGEVEL
LINKER ZIJGEVEL
DOOR
nieuwe dakkapel
luifel ("vergunning vrij")
terras met fundatie ("vergunning vrij") 4000
1100
7200
4000
1100
2300
2200
9400
900
5400
1600
1200
1100
1800
1100
2800
5100
8400
1200
5100 13500
20000
ACHTERGEVEL
SITUA
RECHTER ZIJGEVEL 1
2 9400 7200
1500
1100
1100
1980
TERRAS v.
v. hwa
losse trap naar zolder 320
hwa
B
3200
GARAGE
TUINKAMER
4620
5100
BERGING WOONKAMER
A
15000
1100
pijp open haard
nieuwe dakkapel
cv
kk
extra afzuigkanaal keuken
BIJKEUKEN
rookgas cv extra ventilatie kanaal
KEUKEN
k
BERGING
lichtkap
velux raam
lichtkap
SLAAPKAMER
BERGING
WERKKAMER
k
8400
BALKON
SLAAPKAMER
KANTOOR
HAL
BADKAMER
SLAAPKAMER
BERGING
BADKAMER
dakkapel bestaand
15000
1000
4000
20000
VERDIEPING
BEGANDE GROND
R E I G E R
12
65
Z U I D
S C H A R W O U D E
Langedijk, Reiger 65
Het tweede project waar ik aan gewerkt heb betrof het uitwerken van een serre en dakkapel aan een woning in Langedijk. De woning was door een ouder stel aangekocht in redelijk verouderde staat. De wens was om de buitenruimte, in een inham van de woning, te overdekken als serre met grote openslaande deuren naar een nieuw terras. Tevens moest de keuken, welke midden in de woning gesitueerd was, verplaatst worden om een grotere bruikbare ruimte te creeeren. Als laatste wilden ze graag een dakkapel plaatsen in de slaapkamer op de eerste verdieping. Voor dit project heb ik meer verantwoordelijkheid gekregen, en heb ik alle VO en DO tekeningen geproduceert die bij het proces benodigd waren. In deze periode ben ik veel geholpen bij het uitwerken van de aansluitingen en enkele details, daar waar mijn eigen bouwtechnische kennis nog tekort schoot. De serre is uitgevoerd met een stalen constructie, dragend op vier kolommen, zodat geen extra last op de bestaande gevel afgedragen hoefde te worden. Twee stalen I-profielen steken uit om een kleine overstek te maken die dient als luifel over het terras. Naar de tuin toe is een glazen pui geplaatst, met twee grote schuivende delen, waardoor de serre -welke dient als verlenging van de woonkamer- open gezet kan worden naar de tuin toe. Uiteindelijk is dit project ook precies zo uitgevoerd, en heb ik na oplevering een bezoek kunnen brengen aan de locatie.
Project Reiger 65 Locatie Langedijk Werkzaamheden VO/DO tekeningen Soort Serre en dakkapel vrijstaande woning
13
14
Den Haag, Fred. Hendriklaan 17
De keuken in dit oude pand in Den Haag, voldeed niet aan de wensen van de nieuwe bewoners. Ze vonden de keuken eigenlijk iets te klein, en ze wilden graag meer relatie met de woonkamer. Verschillende oplossingen voor indeling en plaatsing van openingen naar de woonkamer zijn tijdens het ontwerpproces de revu gepasseerd. Mijn werk omvatte het maken van de verschillende plattegronden die hiermee gepaard gingen. Daarbij heb ik me beziggehouden met de artist impressions van de nieuwe situatie(s). Dit had de opdrachtgever nadrukkelijk gevraagd, daar hij moeite had zich in te leven in de ruimtelijkheid van de verschillende voorstellen. De 3d-beelden hielpen om een beter beeld te krijgen en zo betere beslisingen te maken. Uiteindelijk is de deuropening naar de woonkamer vergroot tot een open verbinding van 1230mm breed. Tevens is de deur van de toilet verplaatst naar een andere wand, zodat deze in de gang uitkomt, en niet langer in de keuken. De voorraadkast die aan de toilet grensde (nog herkenbaar door de pennant vlak bij de toilet) is weggesloopt om de keuken meer ruimte te geven. Deze gewonnen ruimte is gebruikt om de koelkast tussen te plaatsen. Bij oplevering ben ik nog langsgeweest bij de familie om het eindresultaat te bezichtigen, wat nagenoeg gelijk was aan de impressies die ik voor ze gemaakt had.
Project Frederik Hendriklaan 17 Locatie Den Haag Werkzaamheden VO tekeningen artist impressions Soort Open keuken
15
16
Wassenaar, Berkheistraat 19
Het vierde project waar ik aan gewerkt heb is een klein historisch huisje aan de Berkheistraat in Wassenaar. Dit zogenaamde arbeidershuisje was jarenlang verwaarloosd en is daardoor in slechte staat. Volledig slopen was echter geen optie, daar het een monumentale gevel bezat aan de straatkant, die bij verbouwen behouden moest blijven. Bij het ontwerpproces van deze woning heb ik alle stadia mee mogen maken. Zo ben ik begonnen met het maken van de Voorlopig Ontwerp tekeningen voor het eerste ontwerp wat Aart Kleikamp voor deze opgave bedacht had. De opdracht was de woning zodanig te verbouwen, dat het historische karakter bewaard zou blijven, maar het een volwaardige vrijstaande woning zou worden welke goed in de woningmarkt zou liggen. Daarbij is dit ook het eerste plan waarmee ik voor het eerst te maken kreeg met een bestemmingsplan. Het eerste ontwerp zocht dan ook alle grenzen op van de uitbreidingen die het bestemmingsplan daar toeliet. Dit hield in een uitbreiding naar achteren toe van maximaal 20m2 (wat omgerekend een verlening van 3,60m inhoud), een kelder van maximaal 36m2 buiten het bestaande volume met vrijstelling voor een buitentrap (6m2), en een garage van 16m2, waarvoor de kelderbak als fundering fungeerd. Terwijl deze tekeningen bij de welstandscommissie lagen, ben ik verder gegaan met de Definitief Ontwerp tekeningen die benodigd waren voor het vervolgproces, zodra het groene licht zou komen van de welstand. Jammer genoeg bleef dit groene licht uit. Tot drie maal toe had de welstandscommissie op- of aanmerkingen op het ontwerp. Dit maakte dat de aanname ontstond dat de welstand het plan in zijn huidige hoedanigheid naar alle waarschijnlijkheid niet goed zou gaan keuren, en hebben beide architecten van het bureau een compleet nieuw schetsontwerp neergelegd. Ook deze twee ontwerpen heb ik in VO fase uitgetekend, met begeleidende artist impressions voor de opdrachtgever. Het zijn twee zeer uiteenlopende ontwerpen, wat de uitwerking interessant maakte. Het eerste ontwerp van Aart Kleikamp creeert eigenlijk een volume dat concureerd met de bestaande bebouwing. Voornamelijk van hout met kenmerkend dubbelgekromd, oplopend dak. Het tweede ontwerp van Jacques Freijee probeert juist het bestaande volume zo veel mogelijk in zijn waarde te houden, en ontwerpt een glazen doosje met veranda, met een kelder die van boven verlicht wordt door twee koekoeks. Uiteindelijk zijn helaas geen van de drie ontwerpen uitgevoerd op het moment van vertrek bij Kleikamp Freijee Architecten. Wel ben ik heel wat wijzer geworden over de bureaucratie rondom een ontwerpproces.
Project Berkheistraat 19 Locatie Wassenaar Werkzaamheden VO/DO tekeningen artist impressions Soort Uitbreiding en verbouwing arbeiders woning met monumentale gevel
17
"###$ "###$
%!##$ !"##$
&'()*+*#
0###
&'()*+*#
2,,# %"##
.!,,#
!!##
,/##
'<95''C'D')
%,##
895::9C'D')
"###$
,%##$
,%##$
%!##$
%!##$ !,"#$
!,"#$
&'()*+*#
&'()*+*#
&'()*+*#
&'()*+*#
6')='5*C:5:C'
6')='5*EF<(<C
!/##1
!/##1
'<95''C'D')*6')='5 %##
/,#
%!#
,0##
,0!#
%!#
=E:58=FF58<'='
.%#,#
%,0# .!,#
20#
/,#
%"## !##
%%##
!!## !##
!!##
-### %##
,0##
.2## ,-##
,###
-/#
%## 00##
.2##
,0-#
#@!
D'5])(RM85A(O9' ./@0O!
%##
#@. D'56''585A(O9' .,@.O!
#@% D'5])(RM85A(O9' .2O!
K'<95''7:)K
K8'55'K
,.,#
!## ,###
#@0 D'5])(RM85A(O9' !"@2O!
%##
,%0#
K6'A6'<K %"0#
%",#
1.@D'5])(RM85A(O9' !.O! K6')='5*E:85A(O9'K 1!%##
%##
!##
.##
!##
O@6@
.!,,#
.### .0%,#
.### !##
.###
!## ,"##
.#,#
%##
%%#!## .0,#
1.@, 9F()'9
2##
KEFF<5A(O9'K*
.## .###
1.@. D'56''585A(O9' 1*!,## >
1!%##
7E:
#@, C:5:C' .-@,O!
%-##
1.@! D'5])(RM85A(O9' !.O! K6')='5*EF<(<CK 1!/## %##
1.@% FP8):C5A(O9' !-@,O!
!"##
7E:
%##
.2##
7E:
7E:
K6')='5*C:5:C'K 1!/##
!"## %##
!##
%##
%%0#
!##
.!-#
%##
.##
.2##
%/##
%##
%%#
!-,#
%##
%## ".2#
%-##
!.##
%-##
%## ,##.##
!##
"",#
%##
%##
!0,#
%!##
!2##
%##
,2,#
,",#
/##
%,0#
!!##
0## .##
%##
%2##
.##
.!##
P):99'C5F<=*6')='5
18
P):99'C5F<=*]'C:<'*C5F<=
4**'**5**6**7**'**(**8**9**5**:**:**9*****.**2*****;**:**8**8**
7000+
7000+
7000+
5300+
3200+
3200+ 2700+
2570+
2700+
Peil = 0
Peil = 0
Peil = 0
3750
6150
2600
2650
6000
2200
Peil = 0
3700
12550
zuidgevel
1000
6000
zijgevel garage
300
3600
300
2800
100
5150
300
lengtedoorsnede
27
21 23
Be
rk he
ist ra
at
25
17
18
N
15
800 6000 300
2200
100
3100
13
300
12
150
300 150
300
3900
3600
massief beton
C.V.
foamglas afdekvloer keramische dakpannen
100
2850
kanaalplaatvloer 12550
'overloop'
200
1.3
'slaapruimte'
4870
5150
verblijfsruimte 26.6m2
KLEIKAMP-FREIJEE
Koninginnegracht 143 2514 AM 's-Gravenhage
a r c h i t e c t e n
telefoon telefax
070 - 3588618 070 - 3587865
www.kleikamp.nl architecten@kleikamp.demon.nl
300
300
300
omschrijving binnenwand steenachtig kalkzandsteen metselwerk isolatie houtskeletwand
220
300
300 2450
2800
5750
1.4 badkamer 6.2m2
100
12550
1.1 verkeersruimte 7.6m2
100
400 100
afb. kad nr: H. nr.2448 situatie 1:1000
'slaapruimte'
200
3600
1.2
verblijfsruimte 21.2m2
3750
5000
8
MATERIALEN
2650
300
1800
10 11
Project :
Berkheistraat 18 2242 KA, Wassenaar
plattegrond verdieping
Opdrachtgever :
De Nederlandsche Monumentenzorg B.V. Laan van Waalhaven 273 2497 GL Den Haag tel : 070 - 3886649
Schaal :
1 : 100 / 1 : 1000
Formaat :
A1
Getekend :
Roderick Trompert
Datum :
16 - feb - 2006
Gew :
1 - mei - 2006 overstek garage
VARIANT
fax : 070 - 3077920
a s s e n a a r
Fase :
Bestek
Project nr :
05241-4
Onderwerp :
Overzicht Bouwaanvraag 1e fase
Tekeningnr :
BE-01
gevels, plattegronden, doorsnedes
19
5885
8650
keuken
m.k.
zitkamer 70m2
7200
3600
entreehal
BEGANE GROND
2,00° 2,00° 2,00° 2,00° 2,00° 2,00° 2,00° 2,00° 2 ,00° 1,5
BERKHEISTRAAT 18 WASSENAAR
20
0°
VOORSTEL VOOR WIJZIGING
AUGUSTUS 2006
KLEIKAMP - FREIJEE A R C H I T E C T S
5885
8650
keuken
m.k.
5200
entreehal
5.2m2
woonkamer
62m2
5.2m2
11800
BEGANE GROND
BERKHEISTRAAT 18 WASSENAAR
VOORSTEL VOOR WIJZIGING
AUGUSTUS 2006
KLEIKAMP - FREIJEE A R C H I T E C T S
21
22
Website www.kleikamp.nl De website van Kleikamp - Freijee Architecten was duidelijk toe aan vernieuwing wanneer ik voor het eerst met ze in contact kwam. Gezamelijk hebben we een nieuw ontwerp vastgesteld en ben ik daar bezig geweest om de plannen van het bureau te digitaliseren en te indexeren, in zowel archief als online op de website. Het resultaat is hiernaast te zien.
Project website Kleikamp - Freijee Architecten Locatie www.kleikamp.nl Soort html paginaâ&#x20AC;&#x2122;s flash menuâ&#x20AC;&#x2122;s Werkzaamheden digitaliseren beeldarchief vernieuwen vormgeving vernieuwen kleurstelling toevoegen projecten
23
24
Bouwplaats ervaringen
25
26
Bouwplaats ervaringen Gedurende mijn stage, ben ik geregeld meegenomen naar de bouwplaats van enkele van hun lopende projecten. Hier ben ik aanraking gekomen met vele verschillende fases van het bouwproces; funderen, beton storten, staal constructies, metselwerk, kozijnen plaatsen enz, tot de afwerking van de laatste details. Door vaak mee te gaan, kon ik goed zien hoe de bouw verliep en ook hoe communicatie met de aannemer en bouwvakkers plaatsvond. Daarbij wezen ze me geregeld op kleine details of legden ze me uit hoe specifieke aansluitingen uitgedacht waren en in de praktijk gemaakt worden. Doordat het bureau zo klein is, heb ik ook geregeld meegekregen wanneer dingen niet zo soepel liepen. Zeker aan het eind van het bouwproces, wanneer de aannemer niets meer te verdienen heeft aan meerwerk, ontstaat er een lastige situatie. De architect zal altijd ernaar streven om alle details zo mooi mogelijk afgewerkt te krijgen en zal niet (veel) eerder groen licht geven voor oplevering. Voor de aannemer is het echter vaak financieel gunstiger om aan de laatste afwerking minder tijd te besteden of met goedkopere materialen af te werken. Zo zorgde dit bij een project in Ypenburg voor de nodige discussies, die de werksfeer op de bouwplaats er niet beter op maakte. Toch is het complex uiteindelijk goed opgeleverd, en staat er nu een complex waar tevreden naar teruggekeken kan worden. Maar ook op kleinere bouwplaatsen zijn we langsgeweest. In Hoorn is een woonhuis van zijn hand in aanbouw, en gedurende de verbouwing van de keuken aan de Frederik Hendriklaan in Den Haag zijn we ook langsgegaan. Al met al is het leuk om wat van de praktijk mee te krijgen. Gedurende de studie op Bouwkunde leer je wel veel te ontwerpen en te berekenen, maar weinig over hoe het daadwerkellijk in elkaar gezet wordt. Dat is ook iets wat je moet â&#x20AC;&#x2DC;ervarenâ&#x20AC;&#x2122;. Door deze projecten heb ik een helder beeld gekregen over het bouwproces.
Bouwplaatsen Den Haag, Ypenburg Den Haag, Fred. Hendriklaan Hoorn, Villa
27
28
Reflectie Kleikamp - Freijee Architecten
29
30
Reflectie Kleikamp - Freijee Architecten Door het feit dat ik al vrij vroeg in mâ&#x20AC;&#x2122;n studie bij Kleikamp - Freijee Architecten ben begonnen met werken, ben ik ook vroegtijdig bekend geraakt met de praktijk van de bouw; toch een essentieel onderdeel van architectuur. Het leukste hieraan waren voor mij de momenten van herkenning. Door de werkzaamheden op het bureau en onderdelen die ik in de bouw langs had zien komen, kon ik me bij de tentamens die volgden een veel betere voorstelling maken bij de lesstof. Voor mij als bouwkunde student was het ook heel waardevol om in een klein bureau werkende te zijn, omdat juist hier in korte periode alle onderdelen van het bouwproces behandeld worden. Zo heb ik bij ontwerpen gezeten, ben betrokken geweest bij het uitwerken van voorlopig ontwerp presentaties, heb bouwaanvragen gemaakt, heb kunnen zien hoe werkuitvoeringstekeningen gemaakt worden en hoe deze vervolgens in de bouw door de verschillende partijen gebruikt worden. Dus hoewel de projecten zelf niet altijd even spannend van formaat of soort waren, waren ze stuk voor stuk wel heel leerzaam.
Bureau Informatie Koninginnegracht 143 2514 AM Den Haag www.kleikamp.nl Werkzaamheden website VO/DO tekeningen Periode Juli 2006 - Januari 2007
31
Roderick Trompert • B1212168 • rodericktrompert@gmail.com • Technische Universiteit Delft • Faculteit Bouwkunde
Stageverslag Rudy Uytenhaak Architectenbureau
34
Rudy Uytenhaak Architectenbureau, Amsterdam Naast mijn activiteiten in Den Haag ben ik ook actief geweest in Amsterdam bij het architectenbureau van Rudy Uytenhaak. Ook daar ben ik weer terecht gekomen door m’n kennis van websites. Ze waren al een tijd ontvreden met hun website, en kwamen eigenlijk met de vraag wat er aan verbeterd zou kunnen worden. Gelijk aan het begin van m’n stageperiode heb ik daar mijn onderzoek uitgevoerd. Hierin ben ik op zoek gegaan naar de manquementen van de bestaande website, en heb ik een advies uitgebracht voor de opties ter verbetering. Interessant voor mij aan dit onderzoek, was dat ik gelijk aan het begin van de stageperiode alle projecten langs zag komen, aangezien ze een redelijk compleet overzicht op hun website gepubliceerd hebben. Dit gaf mij een goed beeld van de omvang van het bureau, en de geschiedenis van wat ze reeds al gebouwd hebben. Halverwegen mijn werk is besloten over te gaan tot een van de opties uit mijn verslag ter vernieuwing van de webiste. Dit heb ik ook voor ze uit mogen voeren, en wordt later in dit verslag besproken aan de hand van enkele screenshots. Aangezien ik door het werken aan de website al veel bezig was met uitzoeken van beeldmateriaal, en samen met de grafische vormgeefster van het bedrijf teksten selecteerden die gepubliceerd konden worden, ben ik op een gegeven moment ook overgegaan tot het werken aan de projectdocumentatie van het bureau. Voor de grotere projecten van het bureau worden deze projectdocumentatie boekjes gemaakt om als referentie aan opdrachtgevers te sturen en toe te voegen aan europese aanbestedingen. Hier is veel van mijn tijd in gaan zitten: om deze boekjes aan te vullen, vorm te geven en bij te schaven waar nodig. Voor mij was het interessant om juist van de belangrijkere projecten alle gedetailleerde informatie te leren kennen. Daarbij heb ik aan het einde van m’n stage ook nog meegewerkt aan twee inschrijvingen voor Europese Aanbestedingen. Ik was wel al op de hoogte dat het grootste deel van de opdrachten van het bureau vergaard waren door middel van Europese Aanbestedingen, maar ik wist nog weinig af van het proces. Tijdens deze twee inschrijvingen heb ik kunnen meemaken hoeveel details gevraagd worden, aan wat voor een eisen voldaan moet worden om mee te mogen doen als bureau en hoe ze daar bij Uytenhaak op in spelen. In de volgende hoofdstukken zal ik verder uitwijden over de genoemde werkzaamheden en het illustreren met enige afbeeldingen.
Bureau Informatie Schipluidenlaan 4 1062 EH Amsterdam www.uytenhaak.nl
Inhoudsopgave 35) inleiding 37) -
Omvang bureau 45 medewerkers Contactpersonen Rudy Uytenhaak Willy Houwen Geeke Voortman
analyse website introductie structuur behouden structuur veranderen nieuwe website conclusies
49) uitwerking website 53) projectdocumentatie
Werkzaamheden website PR projectboekjes europese aanbestedingen VO tekeningen
59) bureau presentaties
Periode Januari 2007 - Augustus 2007
75) stage overeenkomst
67) europese aanbesteding 71) reflectie
impressie projecten van het bureau: Zwolle, Weezenland Goes, Stadskantoor Den Haag, La Fenetre Hengelo, Thiemsland -
35
36
Analyse vernieuwing website
37
38
Analyse / Onderzoek www.uytenhaak.nl Een tijd al bestond onteveredenheid over de website van het bureau Rudy Uytenhaak. Er was alleen nog geen duidelijkheid over wat er precies aan gedaan kon worden. Om deze reden heeft Rudy mij benaderd met de vraag eens een kritische kijk te nemen naar hun website, en met suggesties te komen die de website zouden kunnen verbeteren. De insteek hierbij was, kort door de bocht, de website zoveel mogelijk in ere te houden zoals hij was, maar zodanig bij te schaven dat hij weer een hele tijd meekon. Een compleet nieuwe website is iets wat ze nog wel eens zouden doen, maar voorlopig was dat niet de insteek van deze analyse. Bij mijn eerste bezoek aan de website werd gelijk duidelijk dat er wat moest gebeuren; de kleurstelling was erg uit de tijd, de navigatie was onconventioneel en daardoor zeer onoverzichtelijk en de projecten zelf werden rommelig gepresenteerd. In het verslag op de komende paginaâ&#x20AC;&#x2122;s heb ik voor het bureau uitgeschreven wat naar mijn idee de beste opties zijn om de website te verbeteren, in drie verschillende gradaties van ingrijpen. Hierbij heb ik de elementen uitgelicht van de website die naar mijn idee niet goed functioneren, en daarvoor geprobeerd een oplossing te vinden. Bovendien heb ik elementen uit andere websites erbij gehaald, waarvan ik vind dat ze een goede toevoeging zouden kunnen vormen aan de gebruiksvriendelijkheid. Het geheel heeft geleid tot de uitvoering van een van de opties, toegelicht op pagina 49.
Project website Rudy Uytenhaak Architectenbureau Locatie www.uytenhaak.nl Soort onderzoek Werkzaamheden analyseren huidige website beredeneren opties
39
ARCHITECTENBUREAU RUDY UYTENHAAK
ANALYSE VERNIEUWING WEBSITE UYTENHAAK.NL
Datum: 27-11-2005
40
Analyse uytenhaak.nl
INHOUDSOPGAVE
Pag. 1. Huidige Structuur Behouden ...................................................................................................................3 2. Structuur Veranderen ..............................................................................................................................4 3. Nieuwe Website .......................................................................................................................................5 4. Conclusie..................................................................................................................................................6 4.1 Huidige structuur behouden..............................................................................................................6 4.2 Structuur veranderen ........................................................................................................................6 4.3 Nieuwe website ..................................................................................................................................6 5. Bijlagen.....................................................................................................................................................7
Roderick Trompert
Pag. 1
41
Analyse uytenhaak.nl
Uit het eerste orienterende gesprek is gebleken dat er drie opties zijn voor verbetering van de huidige website. -
Huidige achterliggende structuur* behouden, verbeteringen eraan toevoegen
-
Achterliggende structuur vervangen, verbeteringen daarin implementeren
-
Nieuwe website; design en structuur tegelijkertijd ontwikkelen en opbouwen
Belangrijkste punten ter verbetering zijn onder andere de navigatie, de kleuren (met name de achtergrond) en de presentatie van de projecten op de website. Grootste struikelblok bij de navigatie is dat deze onoverzichtelijk is. Op de homepage is niet duidelijk wat aangeklikt kan worden en wat de keuzes zijn. Tevens is de ‘back’ knop slecht te vinden. Dan is de navigatie van de projecten erg rommelig en onduidelijk. Rommelig door de willekeurige positionering van afbeeldingen van gebouwen. Onduidelijk doordat selecties voor subcategorieën en projecten door elkaar heen lopen. (zie bijlage #3) Verder is er dan wel een zoekoptie op de website. Deze is alleen slecht te vinden. Het gebruik van deze zoekoptie is ook erg onprettig, aangezien deze weggestopt wordt in een klein hoekje van de pagina, waardoor de zoekresultaten slecht leesbaar zijn. (zie bijlage #2). Daarbij zou een optie om projecten ook op datum en op naam te kunnen ordenen prettig zijn. Als laatste is het vervelend dat je zoek kan raken op de website. Een rand of balk op de website die het verloop van gemaakte selecties constant weergeeft, kan de locatie van de bezoeker sterk verduidelijken. (zie bijlage #1) De kleuren van de website passen niet helemaal meer bij deze tijd. Met name de zwarte achtergrond geeft de site een donkere en onprettige indruk. Daarbij is de combinatie van groene kleuren (fel neon-groen i.c.m. mosgroen) niet erg rustig voor het oog. Als laatste kan de presentatie van de projecten beter. Met name de afbeeldingen van de projecten, welke op het moment erg klein zijn. Ook het horizontale scrollen bij sommige afbeeldingen maakt het er niet beter op, omdat soms de lijn tussen de verschillende afbeeldingen niet goed zichtbaar is. Tevens zou een print optie prettig zijn voor geïnteresseerden van een project. Als laatste zijn de links ‘toelichting’ en ‘gegevens’ volstrekt overbodig, aangezien deze alleen teksten doen verdwijnen die bij aankomst op de projectpagina reeds in beeld zijn. (bijlage #4)
Vanaf de volgende pagina volgt de uitwerking van de drie eerder genoemde opties voor verbetering.
*In dit geval gaat het bij gebruik van de term ‘structuur’ over het systeem (de taal) waarmee de site opgebouwd is en de database die erachter hangt.
Roderick Trompert
42
Pag. 2
Analyse uytenhaak.nl
1.
HUIDIGE STRUCTUUR BEHOUDEN Uit het gesprek met Martijn Pietersen is gebleken dat de site op het moment reeds wordt omgezet naar php (een taal die werkt met informatie uit een database). Dit is een taal die veel mogelijkheden biedt en daarom op dit moment in veel websites wordt gebruikt. Bij de keuze om op de bestaande php structuur verder te bouwen, is het echter belangrijk eerst goed na te in hoeverre het mogelijk is de gewenste aanpassingen te maken. Het is namelijk goed mogelijk dat de bestaande pagina’s zich niet lenen voor een gewenste aanpassing. Met name de balk waarmee aangegeven wordt waar iemand zich op de website bevindt (zie bijlage #1), kan zo mogelijk niet, of heel moeilijk gerealiseerd worden aangezien dit een integraal onderdeel is dat op elke pagina terug komt. Het is dus de vraag of de huidige php pagina’s zich lenen voor het implementeren van zo’n onderdeel. Mocht het mogelijk zijn, is de kans heel groot dat alle pagina’s één voor één aangepast moeten worden. Ook de presentatie van de projecten kan veel werk zijn bij behoud van de huidige structuur. Op het moment heeft elk project namelijk zijn eigen pagina, welke in een apart bestand is opgenomen. Bij wijzigen van de presentatievorm, zal mogelijk voor elk project een apart bestand gewijzigd moeten worden. Daarbij zal al het beeldmateriaal -onafhankelijk van de vernieuwingsmethode- opnieuw gegenereerd moeten worden, aangezien het huidige beeldmateriaal precies op maat gesneden is voor de huidige presentatievorm. De navigatie door de website kan echter wel gemakkelijk aangepast worden. Dit vereist wel het aanpassen van enkele pagina’s, maar is waarschijnlijk niet zo drastisch dat de achterliggende structuur ervoor aangepast hoeft te worden. Hetzelfde geldt voor de kleuren van de website. Deze kunnen bij php vaak op een centrale plek aangepast worden. De vraag is echter of deze ook bij de projecten meegenomen worden, aangezien deze elk een aparte pagina hebben.
Roderick Trompert
Pag. 3
43
Analyse uytenhaak.nl
2.
STRUCTUUR VERANDEREN Het veranderen van de achterliggende structuur, komt eigenlijk neer op het behouden van de huidige vormgeving, waarbij alles wat erachter zit geherstructureerd wordt. Er kan dan gebruik gemaakt worden van zogenaamde templates, die elke keer andere inhoud tonen door informatie uit een database te halen. Het voordeel is dat bij het bouwen van de templates rekening gehouden kan worden met alle gewenste opties voor navigatie, kleuren en presentatie. Momenteel wordt er wel al enigszins met een database gewerkt. De vraag is in hoeverre de inhoud van de bestaande database hergebruikt kan worden. Mogelijk is het vereist is een nieuwe database te maken, en alle informatie over te hevelen naar een nieuwe indeling.
Roderick Trompert
44
Pag. 4
Analyse uytenhaak.nl
3.
NIEUWE WEBSITE Net als bij de vorige optie, wordt bij het maken van een geheel nieuwe website de structuur nieuw opgebouwd, waardoor oplossingen voor alle besproken knelpunten weer vanaf het begin ge誰mplementeerd kunnen worden. Hier komt nu echter bij dat ook het uiterlijk van de website geheel veranderd. Dit heeft het voordeel dat je een nieuw en verbeterd beeld naar buiten toe kan brengen. Het is de mogelijkheid om te laten zien dat je bedrijf gegroeid, veranderd en verbeterd is, en dat je site daarin meegaat. Het kost misschien wel meer tijd om naast de structuur ook een nieuw design te ontwikkelen. Toch kan je je afvragen, wanneer er een nieuwe structuur vanaf de start gebouwd wordt voor een specifieke vormgeving, waarom je deze dan aanpast op een oude vormgeving, terwijl het even veel moeite is om deze voor een nieuwe vormgeving aan te passen. Zeker als je bedenkt dat het wijzigen van de look van je website niet iets is wat je elk jaar onderneemt. Waarom zou je dan bij het zo drastisch aanpassen van de achtergrond van de website, niet de voorgrond meenemen?
Roderick Trompert
Pag. 5
45
Analyse uytenhaak.nl
4.
CONCLUSIE
4.1
Huidige structuur behouden Het komt erop neer, dat bij het behouden van de huidige structuur de mogelijkheden beperkt zijn. Het toevoegen van verbeteringen die een integraal onderdeel van de website vormen (zoals de navigatie) zijn eigenlijk niet te doen zonder een goede, duidelijke structuur. Bovendien kost het veel tijd om een bestaand systeem te doorgronden, voordat er veilig wijzigingen en verbeteringen aan gemaakt kunnen worden. Wat overblijft is het ‘opleuken’ van de verschillende losse pagina’s.
4.2
Structuur veranderen Bij het veranderen van de structuur kan deze met een schoon begin opgebouwd worden. Hierbij kan vanaf de start rekening gehouden worden met alle wensen op het gebied van navigatie, kleuren en presentatie. Toch komt dit eigenlijk overeen met het opzetten van een geheel nieuwe website, zei het niet dat de vormgeving (het design) van de website als vanouds blijft.
4.3
Nieuwe website Ook hier wordt de structuur van de website nieuw opgebouwd. Voordeel hier is echter dat verbeteringen in navigatie, kleur en presentatie zowel in de structuur als in de vormgeving van de website vanaf het begin meegenomen kunnen worden en zo beter of elkaar afgestemd zijn. Bovendien is het een extra kans om de buitenwereld te laten zien dat je bezig bent met de presentatie naar buiten toe.
Roderick Trompert
46
Pag. 6
Analyse uytenhaak.nl
5.
BIJLAGEN #1
#2
Roderick Trompert
Pag. 7
47
Analyse uytenhaak.nl
#3
Roderick Trompert
48
Pag. 8
Uitwerking / Conclusie www.uytenhaak.nl UIt bovenstaande onderzoek is besloten om de conclusie genoemd in 4.2; het veranderen van de website structuur toe te passen in de praktijk. Het gevoel was namelijk dat de website in vormgeving het bureau goed vertegenwoordigde en ook wel iets ‘unieks’ had in naviagtie wat ze toch graag wilden behouden. In samenwerking met de grafisch vormgeefster hebben we echter wel een verandering doorgevoerd van de kleurstelling. Alle projectpagina’s zijn vervolgens omgebouwd tot een ‘template’ die draait op informatie uit een database. Dit maakt dat het gemakkelijker wordt om projecten toe te voegen of aan te passen. Daarbij gaf het de mogelijkheid een (goede) zoekfunctie toe te voegen aan de website, waardoor gemakklijk de meest recente projecten of projecten per locatie / categorie gevonden kunnen worden. Ook de nieuwspagina is gebaseerd op deze zelfde database. Door het toevoegen van nieuwe nieuwsberichten een laagdrempelig proces te maken, hoopten we te kunnen stimuleren de website vaker van nieuws te voorzien. Daarbij zijn alle pagina’s van de website gebaseerd op een zogenaamd css-stylesheet, waardoor de kleurstelling van de complete website met de wijziging van een bestand aangepast kan worden. (mocht daar in de toekomst nog behoefte voor zijn) Later heb ik nog enkele extra functies toegevoegd, zoals de mogelijkheid om de afbeeldingen van projecten te vergroten tot (nagenoeg) beeldvullende formaat. Vervolgens ben ik nog een aardige tijd bezig geweest met het toevoegen van nieuwe projecten, beeldmateriaal bijwerken van oudere projecten, en het updaten en inkorten van veel van de projectbeschrijvingen. Inmiddels staat er weer een representatieve website, die nog steeds de ‘look-and-feel’ heeft van de oude website, maar nu met een vernieuwde kleurstelling en een krachtige onderliggende structuur.
Project website Rudy Uytenhaak Architectenbureau Locatie www.uytenhaak.nl Soort php database html pagina’s css stylesheet t.b.v. kleurstelling Werkzaamheden implementeren database vernieuwen kleurstelling wijzigen/toevoegen projecten
49
50
51
52
Project documentatie
53
54
Projectdocumentatie
Sinds een half jaar heeft het bureau een nieuwe standaard voor het presenteren van hun projecten in boekvorm. Deze zogenaamde project documentatie boekjes worden gebruikt wanneer referenties gevraagd worden door opdrachtgevers of bij europese aanbestedingen. Voor een deel van de recente projecten bestaan deze boekjes inmiddels. We zijn echter nog midden in het proces om deze reeks uit te breiden naar een groter aantal, en deze digitaal georganiseerd te krijgen. Met digitaal organiseren wordt bedoeld dat alle afbeeldingen uit een documentatieboekje bij elkaar in een folder staan, de lettertypes overal kloppen en er van elk project twee PDF versies beschikbaar zijn; een hoge kwaliteit om af te drukken en een kleinere versie voor op de website. Aan het eind van dit proces kan van elk project de documentatie in een oplage van 5 tot 10 afgedrukt worden, zodat deze altijd binnen handbereik zijn wanneer ze benodigd.
Project projectdocumentatie Soort documentatie recente projecten Werkzaamheden Uitzoeken beeldmateriaal Samenstellen begeleidende tekst Layout vormgeven Printen en inbinden
55
Klimaat voor wandelgangen Haarlem
Het station van Haarlem ligt net binnen de bolwerken. De achterkant grenst direct aan de door Zocher tot stadspark getransformeerde vesting. Gelegen tussen het station en het stadspark heeft het Kennemerplein als locatie voor het bouwen van een kantoor een sterk publieke betekenis. Zo’n gebouw zal door veel Haarlemmers voornamelijk als toegang tot het station worden gezien, waardoor het station een tweede voorkant krijgt Door de keuze het gebouw aan de oostzijde van het plein te concentreren werd de asymmetrie vrijgemaakt die latent in de vorm van het station aanwezig was. Oorspronkelijk hadden entree en uitgang van het station ieder hun eigen tunnel. De monumentale reizigershal bij de oostelijke tunnel krijgt nu een antwoord in de passage die in het plan opgenomen is, terwijl de westelijke tunnel uitkomt op het plein met een monumentale boom. Hier is het station vooral een functionele halte.
Kantoor VROM
De locatie vroeg om een laag, maar diep bouwvolume; de grote vloeroppervlakken die hierdoor ontstaan zijn zeer geschikt voor het op communicatie en dynamiek gerichte kantoorconcept van de VROM diensten. Zowel de diepe ruimten als de wens een installatiearm gebouw te maken vroegen erom het daglicht optimaal te benutten. De geschubde gevelelementen vinden daarin hun functionele uitgangspunten. Aan de zuidzijde steken zij - als een zonneklep horizontaal uit, waardoor warmte en direct zonlicht wordt geweerd maar indirect licht juist ver naar binnen wordt gekaatst. Aan de noordzijde steken de verticalen uit, spelend met het vroege en late strijklicht. Om ook binnen het gebouw indirect daglicht te vangen zijn op regelmatige afstanden, ‘paardensprongsgewijs’, grote lichthoven opgenomen. Deze reeks lichthoven doorsnijdt op sommige plaatsen de gevelbekleding, waardoor er een interactie ontstaat tussen de zelfstandige ritmes van de te onderscheiden elementen. Enerzijds zijn dat de prefab betonnen gevelelementen, anderzijds de houten gevelvlakken, die ter plaatse van openingen van zonwerende lamellen zijn voorzien. Deze vlakken van western red ceder vinden hun oorsprong in de puien van de lichthoven en ontwikkelen zich spiraalvormig over de getrapte daken, culminerend in de hoge oostgevel; als het ware de klokkentoren van het station. In opdracht van de rijksgebouwendienst is het interieur voor een ‘dynamisch en flexibel’ kantoor met telewerk en wisselplekken met bijbehorende inrichting en voorzieningen ontworpen en gerealiseerd.
2
Situatie
3
56
4
Opdrachtgever Nemeog BV Utrecht\ NS Vastgoed Aannemer Van Wijnen West, Dordrecht Projectarchitect Rudy Uytenhaak Ontwerpteam Jaap Hikke Tieme Koetsier Jasper Molenaar Kees Stoffels Engbert van der Zaag Oppervlak 8840 m2
Bouwsom € 6.850.000 Soort kantoor Oplevering Bouwkundig Oktober 1997 Interieur Maart 1998
‘Hoge poten’ Den Haag
De locatie voor dit woongebouw in Den Haag wordt gedomineerd door grootschalige infrastructuur uit de tweede helft van de vorige eeuw: het spoorwegemplacement en daaroverheen het Prins Bernhardviaduct, met terzijde twee viaducten voor bus en tram en tenslotte de Utrechtsebaan. Twee grote overheidsgebouwen, de Koninklijke Bibliotheek en het Rijksarchief, keren hun achterkant naar deze locatie. De gemeente Den Haag wenste deze infrastructuur weer te verzoenen met de stad door haar te integreren in een geheel van stedelijke ruimten en functies. In dat kader was, ook functioneel voor de levendigheid buiten kantooruren, hier een hoogwaardig woongebouw gewenst. Wie voor de bouw ging kijken begreep niet dat hier nog plaats zou zijn voor 115 woningen, die voor een gevarieerder gebruik van de ruimte zouden moeten zorgen. In de nieuwe situatie wordt het viaduct getransformeerd naar een Prins Bernhardboulevard op niveau, zodanig dat het spoor schijnbaar ondergronds onder het nieuwe maaiveld ligt. Het woongebouw La Fenêtre op de hoek met het stationscomplex staat daarom op een wigvormig oplopende sokkel ter hoogte van de ‘boulevard’, waar in drie lagen de parkeergarages en bergingen zijn opgenomen. Daarboven het nieuwe voetpad met entree en lifthallen tussen de hoge poten van het gebouw. De krappe bouwlocatie, de wens van een zo open mogelijke onderbouw en het realiseren van flexibele indelingsmogelijkheden voor de appartementen, zijn de aanleiding geweest een unieke staalconstructie voor het gehele gebouw te ontwikkelen. Negen kolomstellen, bestaande uit stalen buizen die vanuit een voet omhoog waaieren, vormen een rank kolommenschip, met daarop op 20 meter hoogte het volume van de woningen (17 verdiepingen) tot 69 meter hoog. De woningen worden ontsloten rond twee lifthallen, met per laag zeven woningen van ca. 120m2. De vorm van het volume, slank naar het oosten en de Utrechtsebaan, breed openscharnierend naar het westen en het stadscentrum, benut de locatie optimaal met een karakteristiek dynamisch gebouw als resultaat. De gevels zijn geheel van glas. De zuid en oostgevel hebben daarbij een opvallende textuur: Door langs een diagonaal per twee verdiepingen telkens 10 cm naar buiten te springen wordt de dynamiek van het gebouw van een genuanceerde extra laag voorzien. Het overkragende silhouet van deze reliëf rijke gevels krijgt zo, spelend met het licht, een sterk kristallijn effect. Met een tot 10 meter oplopende groene hof, die aansluit op het wandeldek wordt de blinde gevel van het rijksarchief gemasceerd en staat het hoogstedelijk gebouw met de footprint van een naaldhak nauwgezet op zijn plek.
La Fenêtre
Opdrachtgever Latei Ontwikkeling
Bouwsom
Aannemer Heymans
Start ontwerp 1998
Projectarchitect Rudy Uytenhaak Hugo Boogaard
Oplevering 2005
€ 21.000.000,-
Projectteam Jos Rijs Kees Stoffels Niek Beran Titia Jansen Jan Olthuis Martijn Pietersen Soort 115 woningen 260 m2 Health Club 118 parkeerplaatsen
2
principe doorsnede voetgangersbrug
idee schets La Fenêtre
5
6
9
57
58
Bureau presentaties
59
60
Bureaupresentaties
Het is traditie binnen het bureau om elke maandag na de lunch een zogenaamde bureau presentatie te houden. Op het bureau wordt voornamelijk in projectteams aan opdrachten gewerkt, wat maakt dat vaak niet bij collegaâ&#x20AC;&#x2122;s precies bekend is wat er bij andere projecten gaande is. Tijdens deze bureau presentaties, is er elke week een andere vertegenwoordiger van een projectteam, die toelicht hoe het er op dat moment voor staat met een bepaald project en wat voor een problemen ze tegengekomen zijn. Vervolgens wordt er gezamelijk gebrainstormd voor mogelijke oplossingen. Voor mij als buitenstaander van deze projecten, is het heel interessant te horen wat er allemaal speelt bij dit soort (vaak) grote projecten. Twee van de projecten die wel eens besproken zijn op zoâ&#x20AC;&#x2122;n maandagmiddag heb ik hier toegelicht. De Leyweg is momenteel een van de grootste projecten van het bureau. Het is een opdracht voor een stadskantoor in Den Haag, met woningen op de bovenste 5 verdiepingen. In een bureau presentatie over dit project, werd toegelicht wat voor een zoektocht aan de gevelconstructie vooraf is gegaan. Het volume van het gebouw is namelijk de vorm van een omgekeerde piramide, met een groot atrium in het midden. In overleg met de constructeur is hier gekozen voor een dragende, prefab-betonnen gevelelementen, bekleed met noors marmer. Er werden verschillende manieren voorgelegd om de gevelelementen te schakelen, om tot een sterke verbinding te komen, die tegelijkertijd nog goed vervoerbaar is. Daarbij brachten de woningen nog een probleem met zich mee voor de constructie. Voor woningen worden namelijk hogere eisen gesteld aan de brandwerendheid van de consructie dan bij utiliteitsbouw. Dit hield dus in dat voor de 5 verdiepingen woningen bovenop, het complete gebouw van 20 verdiepingen eronder veel steviger uitgevoerd zou moeten worden. Dit is een kostbare ingreep, en dus werd er gezocht naar alternatieven. Opties als losse draagconstructie voor de woningen werden geopperd, maar bleken ook moeilijk toepasbaar, zowel binnen het architectonische beeld als binnen het budget. Het ontwerpteam zou zich er nog verder in gaan verdiepen.
Project Stadskantoor Leyweg
Project Stadskantoor / stationshal Delft
Locatie Den Haag
Locatie Delft
Soort 46 woningen kantoren, dienstengebouw, parkeergarage, bergingen
Soort stationshal, kantoren, dienstengebouw, parkeergarage
Start ontwerp 2005
Start ontwerp 2006
worden. Dit gaf de moeilijkheid dat het gebouw volledig afgedragen moest kunnen worden op de wanden van de spoortunnel, welke slechts op specifieke punten goed belast kunnen worden. Het ontwerp voor het station door Rudy Uytenhaak is bedacht als een hand, welke met met zijn palm rust op de tunnen en zijn vingers uitstrekt over de stationshal. Uiteindelijk heeft deze prijsvraag, uitgeschreven door de Gemeente van Delft, twee rondes gehad door discussies rond de puntentelling. Bij de eerste ronde kwam Uytenhaak op een gedeelde eerste plaats terecht, maar verloor in de tweede ronde van het Delftse bureau Mecanoo.
Het stadskantoor en ns-station in Delft is ook besproken in een bureau vergadering. Hier bracht de bouwvolgorde van de spoortunnel de nodige problemen mee voor het ontwerpproces. Het ontwerp moest namelijk zodanig in eklaar zitten, dat het in twee fases gebouwd kon worden; eerst een helft op de tunnel, om vervolgens de rest van het gebouw af te bouwen wanneer de rest van het gebied om de tunnel heen ook gereed was om bebouwd te 61
62
63
64
65
66
Europese aanbestedingen
67
A. Algemeen.
1. BUREAUORGANISATIE
Opdrachten worden projectgewijs aangepakt door taakgroepen met
management
gekwalificeerde medewerkers. Ieder project heeft van start tot ople-
1 directeur / architect / stedenbouwkundige 2 projectarchitecten / managers 1 bureaumanager
delijke intern en extern aanspreekbaar is. Hij heeft ook zitting in het managementteam van het bureau. In deze persoon is de continuïteit
13 architecten / stedenbouwkundigen 2 interieurarchitecten 2 creatief bouwkundigen 1 kostendeskundige 10 bouwkundigen 3 project coördinatoren
van het project met een goede terugkoppeling naar de bureauorganisatie verzekerd.
Projectarchitect / manager Projectarchitect / manager
A. ALGEMEEN
Projectarchitect / manager
Circa 38 mensen maken het bureau. Binnen het bureau bestaat een
Bouwcoördinator
1 secretariaatmedewerker 1 financieel adm. medewerker 1 systeembeheerder / bouwkundige
Bouwkundig team o.l.v. Projectcoördinator
projecten
Rudy Uytenhaak Ontwerpers creatief bouwkundigen
faciliteiten
vering een vaste projectarchitect/manager die als hoofdverantwoor-
bureau- en een projectorganisatie. De bureauorganisatie is in handen van het managementteam waarin zijn vertegenwoordigd de directeur/
Een ontwerpteam bestaat minimaal uit Rudy Uytenhaak, een projec-
architect Rudy Uytenhaak, de projectarchitecten Marco Romano en
tarchitect, ontwerper(s) en creatief bouwkundige(n). Ontwerpteams
Hugo Boogaard en de bureaumanager Willy Houwen. Zij zijn verant-
worden samengesteld op basis van ervaring en kennis afhankelijk
woordelijk voor én maken beleid op o.a. acquisitie, contracten, finan-
van de soort en grote van een opdracht. In teamverband werken zij
ciën, planning, organisatie, publiciteit, personeel, faciliteiten en kwali-
aan het project tot en met bouwaanvraag. Het project wordt in de
teitszorg. Twee wekelijks worden zowel de bureau- en projectplanning
fase bouwvoorbereiding en uitvoering uitgewerkt door een team van
alsmede de algemene beleidszaken besproken. Daarnaast worden er
bouwkundigen onder leiding van een bouwkundig projectleider die
specifieke managementzaken geagendeerd.
onder directe verantwoording staat van de projectarchitect/manager.
Het team wordt direct ondersteund door het secretariaat en de finan-
Voor de fase uitvoering beschikken wij over een bouwcoördinator die
ciële administratie. De interne financiële administratie verzorgt de
in direct contact met de bouw zorgdraagt voor een adequate bege-
financiële controle en rapporteert maandelijks over de projecten en
leiding, directievoering en aansturing. Hij onderhoudt en coördineert
het bureau aan het managementteam. Daarnaast zijn er algemene
de contacten met de aannemer, adviseurs, installateurs en opzichter,
bureautaken onder de overige medewerkers verdeeld.
is verantwoordelijk voor de controle van het tekenwerk van derden en voert directie. In overleg met de opdrachtgever is het ook mogelijk de
B. Bureau- en projectplanning
directievoering door derden te laten uitvoeren.
Bij aanvaarding van een opdracht wordt een planning met de doorlooptijden van de architect voor de verschillende fasen aangeboden
B. Continuïteit in communicatie.
aan de opdrachtgever. In dit overzicht zijn ook de werkzaamheden
De projectgewijze aanpak met een projectarchitect/manager die het
van derden (adviseurs, aanbesteding, besluitvormingsprocedures) en
project van begin tot eind begeleidt, staat borg voor de continuï-
ruimtelijke ordening- en bouwaanvraagprocedures verwerkt. Op door-
teit van programma van eisen tot en met de realisatie en het niet
looptijden van deze werkzaamheden heeft het bureau geen directe
verloren gaan van procesinformatie. Intern wordt per opdracht een
invloed, wel geven zij een indicatie van de haalbaarheid van een eind-
logboek bijgehouden waarin projectarchitecten en ontwerpers in het
datum. Deze planning is uitgangspunt voor de organisatie van het
lopende fasen afspraken, overwegingen en beslissingen vastleggen.
werk binnen het bureau.
De projectarchitect verzorgt de terugkoppeling op de, in het overleg
De projectplanning wordt bewaakt door de projectarchitect en wordt
met opdrachtgever bepaalde, uitgangspunten en prioriteiten en de
ten behoeve van de bureauorganisatie tweewekelijks besproken en
samenhang en integratie van alle verschillende facetten van het plan
verwerkt in de algemene bureauplanning.
én bewaakt de vaststelling van de fasedocumenten aan het einde van
M.b.v. Assistance Architect Engineer Managementsystem wordt de
elke fase(zie kwaliteitsbewaking en borging). Hij is verantwoordelijk
planning t.o.v. de personele inzet en de kosten bewaakt en waar
voor de borging en bewaking van kwaliteit en procesvoortgang.
nodig bijgesteld.
Hij signaleert knelpunten of vertragingen en organiseert daarvoor de
In nauw overleg met een opdrachtgever wordt incidenteel gebruik
oplossing. De projectarchitect voert overleg met de diverse instanties
gemaakt van een bouwkundig facilitair bedrijf waarmee het bureau
met betrekking tot de bouwaanvraag en andere benodigde goedkeu-
ruime ervaring heeft bij de uitwerking van projecten indien de intern
ring en vergunningen.
onvoldoende capaciteit aanwezig is.
Daarnaast verzorgt hij de coördinatie van de andere adviseurs die betrokken zijn bij het ontwerp. Daarmee ligt zowel het ontwerp- als
2. PROJECTORGANISATIE
de technische coördinatie bij de projectarchitect. Hij regelt de gegevensuitwisseling en de integratie in de diverse ontwikkelingen en/of
9
10
adviezen. Deze taak wordt later in het proces tijdens de fase uitvoe-
ling aan de coordinator voorgelegd.
Lijst met werken van de afgelopen 3 jaar
ring gedeeld met de bouwcoördinator. De communicatielijnen binnen
De bouwcoördinator onderhoudt en coördineert tijdens de voorberei-
Rudy Uytenhaak Architectenbureau BV stemt ermee in dat de
het bureau zijn daardoor kort.
ding van de bouw en de uitvoering de contacten met de aannemer,
opdrachtgever eventueel de referenties natrekt.
adviseurs, installateurs en opzichter, is verantwoordelijk voor de conC. Integratie van disciplines en kennis.
trole van het tekenwerk van derden en voert directie. In overleg met
Ontwerpteams worden samengesteld uit Rudy Uytenhaak, een pro-
de opdrachtgever is het ook mogelijk de directievoering door derden
jectarchitect/manager, ontwerpers en een creatief bouwkundige. Een
te laten uitvoeren.
team waarin ontwerpervaring, management, creativiteit en bouwkun-
Naast de taak van begeleiding van de uitvoering zorgt de bouwcoör-
dige kwaliteit is gewaarborgd voor de ontwerpfase. Onze medewer-
dinator voor een directe terugkoppeling binnen het bureau van de
kers zijn meer dan alleen ruimtelijke vormgevers: In zo’n team is ook
problemen en ervaring die hij in de praktijk opdoet. Door actief te
ervaring met detaillering, materialisatie, prijsvorming en uitvoering.
participeren in de fase bouwvoorbereiding en uitvoeringstekeningen
Daarnaast is in zo’n breed team parate kennis en ervaring over DUBO
en het schrijven en controleren van bestekken wordt deze kennis en
en Arbo aanwezig. Bij twijfel kan de intern de arbo-coordinator wor-
ervaring gebruikt bij uitwerking van nieuwe projecten.
den geraadpleegd. D. Borging van kwaliteit eigen productie Architect en ontwerpers verzorgen in aanvang de analyse van de
Ons bureau beschikt over gelijkwaardig maatregelen op het gebied
situatie en programma, ontwikkelen keuzemodellen die leiden tot de
van kwaliteitsbewaking om de kwaliteit van haar dienstverlening
synthese van het concept, integreren de adviezen van adviseurs en
te borgen, zoals beschreven in artikel 33 van de Europese Richtlijn
toetsen op programma van eisen, kosten en uitvoerbaarheid en regel-
voor overheidsopdrachten: Diensten (92/50/EEG) waarin opgenomen
geving.
Richtlijn 97/52/EG. Via een bureaumanual zijn procedures en instructies vastgelegd voor
De creatief bouwkundige is de spil in de tektoniek (logica, samen-
de verschillende fasen van het ontwerp en meer algemeen voor de
hang en sensibiliteit waarmee het materiaal wordt ingezet van een
bureauorganisatie. Daarnaast zijn er afspraken voor de tekensyste-
gebouw) en de technische uitwerking van onze projecten in de ont-
matiek, correspondentie, archivering, planning en uren- en kostenre
werpfase. Met zowel ruime ontwerpervaring als kennis van bouwen
gistratie d.m.v. Assistance Architect Engineer Managementsystem.
en techniek zorgt hij/zij vanaf de aanvang van het ontwerpproces
Bewaking van de procedures en kwaliteit binnen het bureau is de
voor het creatief en innovatief binnen het ontwerpteam aandragen,
taak van het managementteam en binnen de projecten van de projec-
doordenken en uitwerken van bouwmethodiek, detaillering en materi-
tarchitect/manager. Aan de hand van checklisten voor de producten
aalgebruik en integratie van installatie en constructie. Door het vroeg-
in de verschillende fasen wordt gecontroleerd of deze voldoen aan
tijdig inzetten van deze kracht is er voldoende ruimte en tijd voor het
de intern vastgestelde kwaliteitseisen en normen en of het vereiste
uitwerken van onze gedetailleerde architectuur. Ook bij de prijsvor-
uitwerkingsniveau bereikt wordt. Aan de hand van deze checklisten
ming en het afstemmen op de uitwerking- productie- en realisatiefase
wordt iedere fase afgesloten en geëvalueerd. In de checklisten zijn
blijft hij betrokken. In bouwteamverband kan door deze werkwijze
ook verwijzingen opgenomen naar bouw- en regelgeving, arbowetge-
de afstemming tussen ontwerp en realisatie al in een vroeg stadium
ving, veiligheid en brandweernormen. Een fase wordt afgesloten met
(DO+) plaatsvinden.
een document met daarin de resultaten van de controle (audits). Per project wordt een ‘logboek’ bijgehouden waarin de stand van zaken
Binnen het bureau is er een kostendeskundige die begrotingen opstelt
en de ontwikkeling van het project wordt bijgehouden. Aan de hand
, met name voor die fasen waarin je snel moet kunnen terugkoppelen
van ervaringen, evaluaties en tevredenheidpeilingen bij opdrachtge-
op het ontwerp en de ontwerpers intuïtie voor de kosten – kwaliteit
vers en adviseurs wordt het kwaliteitssysteem aangepast en verbeterd.
verhouding wil meegeven. Daarnaast wordt bij grotere projecten
De organisatie van het bureau, waarin taakgroepen met elk hun spe-
gebruik gemaakt van externe expertise.
cialisme opeenvolgend aan een project werken, vraagt en waarborgt
Twee teams van bouwkundigen die aangestuurd worden door een
dat er tussen de verschillende fasen interne controles plaatsvinden.
ervaren projectleider, werken de plannen uit in de fasen bouwvoorbe-
Een goede procesbewaking is afhankelijk van de definitie van de
reiding en bouwuitvoering. De creatief bouwkundige draagt zorg voor
opdracht en het documenteren van het proces. Dit gebeurt door
de overdracht van de in het ontwerp vastgestelde techniek en daarbij
vaststelling van een fasedocument bij start en afsluiting van elke fase.
behorende uitgangspunten naar de teams.
Gedurende het gehele ontwerpproces kan hiermee door de opdracht-
Voor onze specifieke kennis op het gebied van Duurzaam Bouwen
gever/management beoordeeld worden of het ontwerp voldoet aan
verwijzen wij u naar b-w-3.
de uitgangspunten van het Programma van Eisen of het laatste vast-
Arbo en V en G-coordinator/V en G plannen: Binnen het bureau is
gestelde fasedocument waarin opgenomen de geaccordeerde wijzigin-
een gekwalificeerd medewerker aanwezig die op de hoogte is van
gen t.o.v. het oorspronkelijke programma.
Projectnr
Projectnaam
Omschrijving
Opdrachtgever
Werkzaamheden conform SR
Aanvang / oplevering
Bouwsom
Honorarium
gereed
9916
Landsmeer, Montesorischool
Basisschool
Montessorischool Landsmeer
VO t.m. directie
1999 - 2008
1.500.00
140.000
90%
9805
Den Haag, La Fenêtre
Woongebouw met parkeervoorzieningen en healthclub
De Latei / Vesteda
VO t.m. uitvoeringstekeningen
1999 - 2004
23.000.000
650.000
gereed
A007
Delft, Faculteit Lucht & Ruimtevaart TU
Kantoor- en onderwijsruimte, restaurant
Technische Universiteit Delft
VO t.m. uitvoeringstekeningen
2000 - 2003
6.200.000
280.000
gereed
A102
Goes, Stadskantoor
Stadskantoor met parkeergarage
Gemeente Goes
VO t.m. directievoering
2001 - 2005
12.400.000
1.000.000
gereed
A204
Goes, Hollandiaplein
inrichtingsplan (bestrating + verlichting) 5000m2 plein
Gemeente Goes
VO, DO
2004 - n.t.b.
575.000
21.400
gereed
A208
Hoofddorp, winkelcentrum
15.000m2 winkels, 2800m2 renovatie kantoor, 1800m2 overdekt winkelcentrum, 7 woningen, 40 parkeerplaatsen
Rodamco Europe
VO t.m. uitvoeringstekeningen
2002 - 2005
20.000.000
690.000
gereed
A209
Nieuwegein, Groenhof
71 eengezinswoningen + 22 studentenwoningen
De Principaal
VO t.m. uitvoeringstekeningen
2002 -
16.500.000
340.000
gereed
502.000
39.123
gereed
A211
Den Haag, brug Grotiusplaats
1 loopbrug t.b.v. wooncomplex La Fenêtre (9805)
Dienst Stedelijke Ontwikkeling Den Haag
VO, DO
2003 - 2005
A216
Tilburg, Ringbaan West
90 woningen en parkeervoorzieningen
Amvest
VO t.m. directievoering
2003 - 2009
9.000.000
450.000
30%
A219
Utrecht, Leidsche Rijn Zandpark
126 appartementen
Hopman Interheem Groep
VO t.m. uitvoeringstekeningen
2004 - 2006
14.383.370
540.000
gereed
A302
Sarajevo, ambassade
700m2 Nederlandse ambassade (verbouw kantoor)
Ministerie van Buitenlandse Zaken
VO, DO, architectonische details, begeleiding uitvoering
2002 - 2004
700.000
90.000
gereed
A306
Groningen, faculteit Levenswetenschappen
36.000m2 laboratoria, kantoren, onderwijsruimten, kassen en dierenverblijven
Rijksuniversiteit Groningen
VO t.m. directievoering (esthetisch)
2003 - 2010
n.t.b.
3.500.000
70%
A307
Zeewolde, 4e fase
23 eengezinswoningen
Stichting Woonpalet Zeewolde
VO t.m. uitvoeringstekeningen
2003 - 2005
31.000
gereed
A401
Bergen op Zoom, Cort Heijligerskazerne
100 woningen
Blauwhoed Eurowoningen
VO, DO, architectonische detail
2004 - 2007
n.t.b.
270.000
60%
A403
Landsmeer, Fa. Blaauw
1 atelier
Fa. Blaauw
VO, DO, werk voorbereiding
2004 - 2007
n.t.b.
20.000
gereed
arbo-wetgeving en V en G plannen kan opstellen. Bij grotere utilitaire werken besteden wij het dit uit aan Aboma Keboma. Vanaf de ontwerpfase worden in de verschillende stadia de plannen ter beoorde11
68
2005/2006
12
Europese aanbestedingen
In de periode dat de secretaresse op vakantie was, heb ik samen met Willy Houwen, de bureamanager mogen werken aan twee inschrijvingen voor europese aanbestedingen. Uitnodigingen voor open inschrijvingen voor Europese aanbestedingen komen bijna dagelijks binnen via de email, en geven de mogelijkheid uit te kiezen aan welke projecten je mee wilt doen. De volgende stap is het aanvragen van de selectieleidraad. Hierin wordt in detail uitgelegd aan welke eisen het inschrijvende bureau moet voldoen wil het uitgenodigd worden voor een visiepresentatie. Doorgaans worden slechts vijf bureauâ&#x20AC;&#x2122;s hiervoor uitgenodigd. Het is dus zaak om je beste kant te laten zien tijdens de open inschrijving. De projecten waarvoor ik de inschrijving samengesteld heb betroffen de nieuwbouw voor de Agrarische Hogeschool in Dronten en de nieuwbouw voor het Sint Nicolaas Lyceum op de Zuidas in Amsterdam. Beide projecten waren onderwijsinstellingen, en daar werden de referentieprojecten dan ook een beetje op uitgezocht. Daarbij blijft duurzaamheid een belangrijk punt, waarmee zeker Rudy Uytenhaak zich goed kan profileren. Als laatste kunnen omgevingsfactoren mede bepalend zijn voor de gekozen referentieprojecten. Zoals de hoogstedelijke omgeving van de Zuidas bij het Sint Nicolaas Lyceum. Naast deze projecten, waarmee je je wilt onderscheiden van de competitie, is het bij Europese aanbestedingen ook vereist aan een hele reeks vastgestede regels te voldoen. Zo wordt doorgaans een uitreksel gevraagd van het architecten register, verklaringen van goed gedrag, verzekering polissen, een overzicht van alle projecten van de afgelopen drie jaar (voorzien van bouwjaar, oplevering, bouwsom, honorarium etc), personeels overzicht.. noem maar op! Voor mijn gevoel wordt driekwart nooit bekeken, maar ontbreken van ook maar een document kan leiden tot directe uitsluiting van de prijsvraag. Het komt er op neer dat er vele malen per jaar deze energie gestoken wordt in het samenstellen van inschrijvingen van aanbestedingen, waarvoor iedere maal maar een marginale kans bestaat dat je daadwerkelijk gekozen zal worden om het project te verwezenlijke. Toch is dit inmiddels de enige manier geworden voor een architectenbureau om grote projecten te kunnen bouwen.
Project Europese aanbestedingen: Amsterdam, Sint Nicolaas Lyceum Dronten, Agrarische Hogeschool Soort inschrijvingen Werkzaamheden samenstellen producten voor inschrijving van europese aanbestedingen
69
70
Reflectie Rudy Uytenhaak Architecten
71
72
Reflectie Rudy Uytenhaak Architectenbureau Terugkijkend op wat ik bij Uytenhaak allemaal langs heb zien komen, heb ik toch weer een heel andere kijk gekregen op het draaien van een architectenbureau. Ook hier zijn zowel ontwerpactiviteiten als de bouwmanagement en administratie aan bod gekomen, maar van een totaal andere orde. Door de grotere omvang van het bureau behelst de administratie veel meer werk. Hier zit dan ook een heel ‘team’ om daar aan te werken. Een bureau maanger, secretaresse, accountant, pr-medewerkster, .. en ik: de website beheerder en sinds kort ook pr/secretaris. De dynamiek die daardoor ontstaat is leuk om in te werken. Er komt ook vanalles langs, van solicitaties tot aanbestedingen. Zelf vind ik het leuker om in een groot bedrijf te werken. Er loopt meer personeel rond, waardoor er ook meer onderling contact is. Er wordt ook aan meerdere verschillende projecten gewerkt waardoor een soort kruisbestuiving ontstaat. Daarbij maakt de omvang en complexiteit van enkele plannen dit alles voor mij extra interessant. Maar het grootste verschil tussen de twee bureau’s zit hem toch in de ontwerpen. Bij Kleikamp in Den Haag wordt toch met veel minder vrijheid ontworpen. Het zijn vaak kleinere projecten (met een kleiner budget) die doorgaans met veel standaard details uitgewerkt worden om het geheel betaalbaar te houden. Bij Uytenhaak merk je toch dat er met meer vrijheid ontworpen wordt. De ontwerpen zijn meer gedurfd en vaker vernieuwend. Dit kan ook makkelijker door de omvang van de projecten, waarbij vaak een groter budget is vrijgehouden voor de architect. Wellicht blijft dit toch meer iets wat weggelegd is voor de grotere architecten(bureua’s). Misschien ook dat er in Den Haag simpelweg geen ambitie voor was. Hoe dan ook is het voor mij des te leerzamer geweest om beide kanten van het vak mee te maken. Het heeft mij een duidelijker beeld gegeven van wat ik wel en niet wil wanneer ik afgestudeerd ben. Zo zou ik toch het liefst bij een groter bedrijf willen werken, maar is mij ook wel duidelijk geworden dat ik niet fulltime achter autocad bouwtekeningen wil zitten uitwerken. Het is het ontwerpen; het (grafisch)vormgeven van architectuur wat mijn interesse heeft. In deze richting zal ik dan ook gaan zoeken na mijn studie, met de werkervaring van deze beide bureua’s als basis voor een carriere in de wereld van architectuur.
Bureau Informatie Schipluidenlaan 4 1062 EH Amsterdam www.uytenhaak.nl Werkzaamheden website PR projectboekjes europese aanbestedingen VO tekeningen Periode Januari 2007 - Augustus 2007
73
74
Stage overeenkomst
75
76
77
Roderick Trompert • B1212168 • rodericktrompert@gmail.com • Technische Universiteit Delft • Faculteit Bouwkunde