BRUZZ - editie 1869 (06-12-2023) by bruzz.be

6 DECEMBER 2023

‘Mannen en vrouwen gebruiken de tram op een andere manier’

W EEKBLAD # 1869, EEN UITGAVE VAN VLAAMS- BRUSS ELS E MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 1 8 - 1050, ELSENE - AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

Impact gender op publieke ruimte

Nood aan meer openbare toiletten Wildplassen in de stad

‘Fouad Ahidar kan politieke kaarten dooreenschudden’ Populair boegbeeld verlaat Vooruit

Brusselse jongeren helpen bĳ heropbouw van Marokko

‘Sinds ik terug ben, kĳk ik anders naar de wereld’

beurs... schouw …burg Sa… S a… 116.12 2

OKO DJ...

Aroh DJ ...

…Donia & Kamoun Kam

116:00... 6:00... 22:00 2 2:0

€12 at... the door Beurscafé...

6 DECEMBER 2023

16 ‘Alleenstaande moeders worden

gediscrimineerd op de arbeidsmarkt’ Manuela Varrasso van Paragrafes wil die groep empoweren via schrĳfopdrachten

voelden ons 35 ‘We lang niet goed genoeg’

Kids With Buns schudden de tienertwĳfels van zich af 05

EDITO

HET GESPREK Jessica Vosters en Gitte Van Der Biest willen een vrouwvriendelijke stad

IN BEELD Fanfare voor het klimaat

IN DE KIJKER Fouad Ahidar verlaat Vooruit

KORT GESPREK Marion Schoutteten

BEELDCOLUMN Kim Duchateau

REPORTAGE Arbeidsmarkt

BIJGEDACHTE Steven Van Garsse

BIG CITY Waarom zijn openbare toiletten zo belangrijk voor een stad?

BEESTIG BRUSSEL De fret, de natuurlijke rattenverdelger

SAMENLEVING Jongeren van Foyer bieden humanitaire hulp in Marokko

DE SLAAPKAMER van Ilyana

INTERVIEW Nadia Nsayi schreef een boek over de vergeten Belgisch-Congolese schrijfster Nele Marian

NICK TRACHET Damper

SELECT Eat & Drink Malmö Smalltalk Emmy Wils De vĳf inzichten Els Pynoo

Nadia Nsayi bij het bord in Ganshoren ter ere van Mathilde Huysmans alias Nele Marian: “Eerst ijverde ik voor een echt straatnaambord, maar daar ben ik op teruggekomen.”

| 3

Doe een jaar vol beleving cadeau!

Wie maak jij blij met de museumpas?

Verras jij dit eindejaar iemand met een cadeau om een heel jaar van te genieten? Schenk de museumpas en ga samen op pad naar meer dan 235 Belgische musea. Van geschiedenis tot hippe fotografie of een winterochtend in de plantentuin. De museumpas heeft voor iedereen iets in petto.

Koop je cadeau in een museum of op www.museumpas.be/cadeau

6 DECEMBER 2023

COLOFON BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Wees een Younes

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar. OPLAGE 55.000 exemplaren. ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir

Maarten Goethals Coördinator magazine

HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) COÖRDINATOR MAGAZINE Maarten Goethals ART DIRECTOR Heleen Rodiers VORMGEVING Ruth Plaizier EINDREDACTIE Karen De Becker, Kurt Snoekx WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Eva Christiaens, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Charlotte Deprez, Anke Dirix, Elien Haentjens, Tom Peeters, Jasmijn Post, Niels Ruëll, Nick Trachet, Michel Verlinden, Luana Difficile (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Ivan Put, Saskia Vanderstichele VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels

WWW.BRUZZ.BE

“Het leven bestaat uit weerbaarheid, hoe precair ook de omstandigheden”

Le réchauffement climatique. La guerre entre Israël et le Hamas, le conflit de la Russie en Ukraine. Les gouvernements populistes de droite aux quatre coins du globe qui mettent sous pression des libertés acquises. Le monde actuel ne semble pas être un endroit agréable pour grandir. Les contextes d’incertitude et d’impuissance influenceront certainement l’image que les jeunes se font de la politique, et de la vie tout court. C’est pour cette raison que l’histoire de Younes (p. 24) fait chaud au cœur. Avec neuf autres jeunes Bruxellois, il est allé à Tarkout fin octobre, un petit village isolé dans les montagnes marocaines. Le pays d’Afrique du Nord se remet encore, après un tremblement de terre qui a coûté la vie à des milliers de personnes. Younes, touché par les souffrances qu’il a vues à la télévision, a voulu aider à la reconstruction et a transformé sa sensibilité éthique en action. Il a apporté des marchandises de premier secours sur place et a appris que la vie n’est pas toujours désespérante. Et qu’il s’agit aussi de résilience. Quand Younes repense à ce qu’il a fait, il dit à BRUZZ quasiment étonné : « Cela m’a provisoirement guéri de ma tendance à me plaindre. » Peut-être qu’on devrait tous davantage être Younes. FR

De klimaatopwarming. De oorlog tussen Israël en Hamas, het conflict met Rusland in Oekraïne. Rechtse, populistische regeringen die zonder schroom, en zelfs met een kwaadaardig plezier verworven vrijheden onder druk zetten. Neen, de wereld lijkt vandaag geen prettige plek om op te groeien. Onzekerheid en onmacht kenmerken het huidige tijdsgewricht, en die context zal ongetwijfeld doorwerken in hoe jongeren naar zichzelf, naar de politiek en naar het leven tout court kijken. Daarom doet het verhaal van Younes (pg.24) zo’n deugd om te lezen. Samen met negen andere Brusselse jongeren trok hij eind oktober naar Tarkout, een onooglijk bergdorpje in Marokko. Het Noord-Afrikaanse land likt op dat moment zijn wonden van een aardbeving. Younes, aangedaan door het leed, wilde helpen met de heropbouw, en zette die ethische gevoeligheid om naar concrete daden. Hij brengt hulpgoederen, en leert misschien op een naïeve maar vooral op een vertederende manier dat het leven uit nog iets anders dan kommer en kwel bestaat: namelijk uit weerbaarheid, hoe precair ook de omstandigheden. Als Younes terugdenkt aan zijn onderneming, beseft hij: ‘Van mijn klagende houding ben ik even genezen.’ Misschien moeten we allemaal wat meer Younes zijn.

Global warming. The war between Israel and Hamas, the conflict in Ukraine with Russia. Rightwing, populist governments that unabashedly, and even maliciously, put acquired freedoms into question. No, the world today does not seem a pleasant place to grow up in. The current era is characterised by uncertainty and powerlessness and this will undoubtedly influence how young people view themselves, politics, and life tout court. That is why Younes’ story (p. 24) is such a terrific read. At the end of October, he and nine other young people from Brussels travelled to Tarkout, an unsightly mountain village in Morocco. At that moment, the North African country was recovering from an earthquake. Younes, moved by the suffering he had seen on television, wanted to help rebuild, and turned that ethical sensitivity into concrete actions. He brought relief supplies, and learnt, perhaps naively but certainly endearingly, that life is made up of more than just misery and that, however precarious the circumstances, it contains resilience too. Reflecting back on his adventure, Younes told BRUZZ: “It has cured me from complaining, at least for the time being.” Maybe we should all be more like Younes. EN

| 5

Het gesprek. Jessica Vosters en Gitte Van Der Biest ijveren voor een inclusieve stadsplanning

‘Jongens blijven in hun wijk, meisjes gaan naar het centrum’ Het valt misschien niet op, maar de openbare ruimte is de voorbije decennia vooral bedacht door mannen, op maat van mannen. Jeugdorganisatie JES zorgt nu voor wat tegengewicht met het boek ‘Gender en de stad/Les filles (ne) traînent (pas)’. “Betrek meisjes en vrouwen bij de start van elk project.” door Kris Hendrickx foto’s Bart Dewaele

Waarom zĳn jullie aan het boek begonnen? JESSICA VOSTERS: JES organiseert al langer participatietrajecten in de publieke ruimte, vanuit de idee dat kinderen en jongeren

In het boek wordt beschreven hoe mannen vandaag vaak niet zien dat er een probleem is voor vrouwen in de publieke ruimte. Ze vinden vaak dat die neutraal is ingericht. GITTE VAN DER BIEST: Klopt, ze stellen bijvoorbeeld dat ‘meisjes toch ook willen voetballen of basketballen’. Maar in de praktijk associeer je die harde sporten eerder met jongens, waardoor die pleinen al snel door mannen gedomineerd worden. Als je zo’n sportveld dan ook nog centraal op een plein zet, duwt dat meisjes letterlijk naar de marge. VOSTERS: Zowel de mensen die de openbare ruimte vandaag vormgeven, als de deelnemers aan participatiemomenten zijn nog steeds overwegend mannelijk. Daarom is het

belang van andere perspectieven zo belangrijk. Als je die niet meeneemt, is het moeilijk om los te komen van de norm waar je mee opgegroeid bent. Zelfs wij ontdekten slechts geleidelijk dat er alternatieven zijn. Die alternatieven beperken zich niet tot de inrichting van pleinen. Het boek vermeldt zelfs het openbaar vervoer. VOSTERS: Dat netwerk is nu typisch zo georganiseerd dat je van punt A, waar je woont, naar punt B moet raken, de plek waar je werkt. Onderzoek toont dat vrouwen vaak andere bewegingen door de stad maken, met veel meer tussenstops: kinderen afzetten, boodschappen doen… Het openbaar vervoer is niet afgestemd op zo’n netwerk van plekken. Alleen valt dat niet op. Vrouwen hebben een fijnmazig netwerk van bus en tram nodig en mannen eerder een metro die ze snel naar het werk brengt? VOSTERS: Ja, al kan je het natuurlijk niet helemaal veralgemenen. Maar vrouwen

▼

experten zijn van hun eigen wijk. Tijdens die trajecten merkten we dat meisjes minder vaak werden betrokken bij de inrichting van die ruimte en ook andere noden hebben. We vonden dat we daar iets mee moesten doen, en hopen dat beleidsmakers het boek gaan lezen.

eem een willekeurig plein in de stad, met een sportveld. Veel kans dat die sportinfrastructuur mooi zichtbaar in het midden staat, waardoor de mannelijke gebruikers de facto het plein gaan domineren. Het is maar één voorbeeld van hoe openbare ruimte vandaag vaak weinig uitnodigend is voor meisjes en vrouwen. Hoe het anders kan, toont Gender en de Stad/Les filles (ne) traînent (pas). Jessica Vosters en Gitte Van Der Biest van JES stelden een boek samen dat vertrekt uit hun eigen ervaring met participatietrajecten. Dat perspectief werd vervolgens aangevuld met de kijk van onder meer een stadsgeograaf, een feministische architecte en Brusselse meisjes. “Het begint met het besef dat er vandaag een probleem is.”

31 SEPTEMBER 2022

| 7

BIO • Jessica Vosters (39, rechts) • woont in Antwerpen • Studies Germaanse talen en Kunstwetenschappen • Werkte onder meer mee aan het stedelijk beleid van de VGC • Werkt bij JES Brussels rond participatietrajecten in de openbare ruimte • Gitte Van Der Biest (28, links) • woont in Molenbeek • Studies Sociaalcultureel werk en Culturele studies • Werkt bij JES Brussels rond participatietrajecten in de openbare ruimte

▼

Het gesprek. Jessica Vosters en Gitte Van Der Biest

nemen nog steeds meer zorgtaken op, die andere verplaatsingspatronen veroorzaken. Het cliché wil dat jongens graag op straat hangen, terwĳl de angstigere meisjes elkaar binnen ontmoeten. Maar dat klopt niet helemaal, schrĳven jullie. VOSTERS: Tienermeisjes spreken sneller buiten de eigen wijk af. Ze doen dat het liefst op levendige plekken waar heel verschillende mensen komen en waar een zekere anonimiteit heerst, zoals op de Grote Markt van Brussel of het Beursplein. VAN DER BIEST: Dat is ook waar de Franse titel van het boek Les Filles (ne) traînent (pas) naar

VAN DER BIEST: Als vrouwen het huis

uitgaan, zullen ze dat veel vaker koppelen aan een bepaald doel, zoals winkelen. Dan ben je sneller in zo’n semipublieke ruimte. Op zo’n plekken is er vaak ook een helder kader, dat voor veiligheid en geborgenheid zorgt. Geef eens een voorbeeld van een fout ingerichte plek in Brussel. VOSTERS: De Noordwijk is een schoolvoorbeeld van een modernistische miskleun. Die is niet op mensenmaat gemaakt: brede lanen, hoge gebouwen, erg monofunctioneel met vooral kantoren die soms ook nog eens

“Vrouwen nemen nog steeds meer zorgtaken op, en dat uit zich ook in het gebruik van het openbaar vervoer” Jessica Vosters JES

verwijst (Meisjes hangen (niet), red.). Jongens van hun leeftijd blijven dan weer vaker verknocht aan de eigen wijk. Het kanaal oversteken omdat er in het Ninoofsepoortpark geen voetbalkooi is, blijkt voor sommigen al een te grote stap. Terwijl er aan de overkant in het Pierronpark wel één is. VOSTERS: Als meisjes een grote gemengde ruimte in de eigen wijk hebben, zullen ze daar ook hun plek innemen. Maar een klein plein wordt snel door één groep gedomineerd. Je kan daar via de inrichting op inspelen. In Borgerhout had het park Den Bleek eerst een grote bankenpartij met plaats voor verschillende groepen. Maar in de praktijk gebruikten de jongeren die in shiften: eerst de kleinere kinderen, dan de tienermeisjes, daarna de oudere jongens. Na het advies van de JES-vrijwilligster werden verschillende bankengroepen verder uiteen geplaatst. Sindsdien gebruiken die groepen het park wél tegelijk. De ruimtes waar meisjes afspreken blĳken vaak semipublieke plekken, zoals een winkelcentrum of een bibliotheek. Vanwaar die keuze?

leegstaan. De woningen die er wel zijn, zijn zo hoog dat ze geen link meer hebben met de straat.

gebouwen zijn er lager, het is een echte woonwijk, die ook ‘s avonds blijft leven.

Waarom zou die wĳk vooral vrouwen storen? VOSTERS: Er is geen enkele positieve sociale controle. Als daar iets gebeurt, zal niemand het zien. Je kan nergens binnenlopen. VAN DER BIEST: Er zijn ook heel veel dode gevels. Om 18 uur gaat het licht daar letterlijk uit. Het Gaucheretpark aan de rand van de Noordwijk ervaren tienermeisjes dan weer wél als een heel positieve plek. De

VOSTERS: Dat is moeilijk zo te zeggen. Onze

Nog meer flagrante fouten in Brussel? job is om door de ogen van buurtbewoners te observeren, en niet op basis van oppervlakkige indrukken te oordelen. Neem nu het Ninoofsepoortpark: wie daar op een kalme namiddag komt, kan honderd opmerkingen formuleren. Maar op een zomerse avond komt dat park echt tot leven. Een aspect dat ook zwaar doorweegt, is onderhoud. Het Brunfautplein in Molenbeek

“In een semipublieke ruimte is er vaak een helder kader, dat voor veiligheid en geborgenheid zorgt” Gitte Van Der Biest JES

6 DECEMBER 2023

| 9

bevolking werkt: ouderen, mensen met een beperkte mobiliteit… Sabine Miedema van Kind en Samenleving wĳst er in het boek op dat we snel focussen op fysieke ingrepen terwĳl gebruikers vaak op andere factoren wĳzen die openbare ruimte doen werken, zoals sociale controle. Moeten we daar meer aan werken? VOSTERS: Je kan sociale controle ook organiseren. In het Dauwpark spelen de parkwachters van Leefmilieu Brussel bijvoorbeeld een belangrijke rol, net als de openingsuren. Nogal wat elementen in het boek herinneren aan de stedenbouwklassieker van Jane Jacobs: The Death and life of Great American Cities: functievermenging, een sociaal weefsel, positieve sociale controle. VOSTERS: Inderdaad. Het blijft gek dat dat boek in de jaren 1960 is geschreven, maar dat de principes vandaag nog steeds niet algemeen worden toegepast. Gitte Van Der Biest en Jessica Vosters: “Je moet eerst willen inzien dat de parken vandaag vooral voor mannen worden aangelegd.”

was vroeger vooral ingericht met minderwaardig meubilair. Sinds de herinrichting met betere materialen is het een heel andere plek. Dankzij het reliëf in de bodem vermijd je dat er enkel gevoetbald wordt. Een voorbeeld van waar het wél goed is aangepakt dan? VAN DER BIEST: Het Bonneviepark in Oud-Molenbeek. Er zijn verschillende publieken: ouders met kinderen, maar ook meisjes van 13 of 14 jaar verblijven daar graag. Op die leeftijd ben je net iets te oud voor een gewoon speelplein, maar wil je ook niet ergens rond een tafel zitten. We hebben met die meisjes ook speeltuigen ontworpen voor hun leeftijd die nu aan de Vijf Blokken in het centrum staan, want ouders met kleine kinderen eisen het klassieke speelplein aan Bonnevie soms op. Zo ontstonden schommels die niet te hard kunnen bewegen, maar wel ideale hangplekken zijn. Doordat de sportvelden er deels onder de grond zitten, eisen ze niet alle aandacht op. We spreken de hele tĳd over mannen en vrouwen. Kan je niet gewoon een park

voor mensen aanleggen, los van die categorieën? VOSTERS: Dan moet je eerst willen inzien dat de parken vandaag vooral voor mannen worden aangelegd. Er zijn trouwens theorieën die stellen dat als iets goed is ingericht voor vrouwen en meisjes, dat het dan voor de hele

Jullie vertrekken uit observatie en participatie van buurtbewoners. Moeten ontwerpers en architecten dat ook meer doen? VOSTERS: Het zou meer aan bod kunnen komen in de opleidingen. Het moeilijke aan de toepassing van die principes is dat je daar tijd voor nodig hebt en die krijgen architecten meestal niet. Er is een wedstrijd, het ontwerp moet over zoveel weken binnen zijn… Je zou vaker met evolutieve projecten kunnen werken, die in de loop van de tijd kunnen veranderen, zoals dat nu bij het Ninoofsepoortpark het geval is.

LA RUE N’APPARTIENT PAS QU’AUX HOMMES

PUBLIC SPACE IS NOT JUST FOR MEN

On ne s’en rend souvent pas compte, mais depuis plusieurs décennies, l’espace public est conçu par les hommes, pour les hommes. L’organisation pour jeunes JES offre désormais un contrepoids avec le livre Gender en de stad: Les filles (ne) traînent (pas). Jessica Vosters et Gitte Van Der Biest de JES ont composé un livre qui part de leur propre expérience avec des parcours de participation. Cette perspective est, entre autres, complétée par le regard d’un géographe urbain et d’une architecte féministe. « Cela commence par une prise de conscience qu’il y a un problème. »

We often don’t notice it, but for decades our public spaces have mostly been designed by men and for men. The Brussels youth organisation JES now wants to provide some balance with a new book: Gender en de stad: Les filles (ne) traînent (pas). Jessica Vosters and Gitte Van Der Biest from JES put together that book drawing on their own experience of participation processes. Their perspectives were then complemented by the views of several experts, such as an urban geographer and a feminist architect. “It all starts with the realisation that we have a problem.”

In beeld.

6 DECEMBER 2023

Met de fanfare op kop trokken zondag twintigduizend mensen in een klimaatmars door Brussel. De manifestatie vond plaats tegen de achtergrond van de VN-klimaattop COP28 in Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten. “De dramatische gevolgen van de klimaatcrisis laten zich overal voelen, ook in België: kijk naar de overstromingen in de Westhoek,” zei Zanna Vanrenterghem, vicevoorzitter van de Klimaatcoalitie. De deelnemers eisen daarom “meer en beter openbaar vervoer, minder vervuiling, betere luchtkwaliteit, meer natuur en de verduurzaming van de industrie,” aldus Vanrenterghem. MG

Blazen voor het klimaat

In de kijker.

‘Een lĳst Ahidar kan verschillende partĳen pĳn doen’ Stemmenkanon Fouad Ahidar verlaat Vooruit én komt straks ook op bij de verkiezingen. De demarche zou de kaarten bij de gewestverkiezingen door elkaar kunnen schudden. door Kris Hendrickx

Als Fouad Ahidar het afgelopen jaar de nationale media haalde, dan was het doorgaans omwille van wrijving met de nationale top. Zo kostte zijn stem voor het onverdoofd slachten hem zijn plaats in het partijbureau. En na zijn uitspraak over Hamas (de moordpartij van 7 oktober was in zijn woorden een ‘kleine reactie’ op het structurele geweld van Israël, red.) moest hij het boetekleed aantrekken en excuses aanbieden. Toch komt het vertrek van de man uit Jette voor de buitenwereld als een verrassing en voor de partij zelf als een aderlating. Ahidar was bij de vorige gewestverkiezingen nog goed voor ruim 2.400 stemmen. In 2014 deed hij het met 2.800 stemmen vanop de derde plaats zelfs beter dan lijsttrekker Pascal Smet. Een lijst met of zonder Ahidar kan dan ook al snel een zetel meer of minder betekenen in het Brussels parlement.

Ahidar kondigde afgelopen zondag aan dat hij Vooruit verlaat. Naar eigen zeggen zet hij die stap onder meer omwille van het racisme en seksisme bij de partijtop en met name ex-voorzitter Conner Rousseau. “De partij is naar rechts getrokken,” zegt hij daarover.

Gebrek aan respect Maar dat is niet de enige factor, legt de betrokkene uit aan BRUZZ. Met name het feit dat hij uit het partijbureau werd gezet en geen uitzicht had op rehabilitatie vond hij moeilijk. Net als de demarche om de lijstplaatsen in Brussel al af te spreken nog voor het programma definitief was afgeklopt. “Voor mij is het belangrijk om eerst te weten wat daarin staat, want dat is mijn basis om te beslissen of ik achter de partij sta of niet. Aangezien ik niet meer in het partijbureau zit, weet ik ook niet welke richting het uitgaat.”

Sinds Rousseau voorzitter werd, ervoer Ahidar naar eigen zeggen een gebrek aan respect. Zo stak het dat Vooruit op zijn Hamas-uitspraken reageerde in de pers, nog voor ze contact hadden opgenomen met hem. Ook op andere vlakken voelde het stemmenkanon zich uitgesloten. “Er is geen transparantie. Ik moest ontdekken dat er geheime vergaderingen waren, terwijl ik een van de boegbeelden ben.” Volgens staatssecretaris Ans Persoons is de ware toedracht veel eenvoudiger: het stemmenkanon zou niet tevreden geweest zijn met de plaats van lijstduwer die hem werd aangeboden. “Jammer dat je niet tevreden was met je lijstduwersplaats. Voor ons is inhoud belangrijker dan postjes. (…) Natrappen was niet nodig,” klonk het op het voormalige Twitter. Ahidar zelf ontkent dat die lijstduwersplaats de belangrijkste reden was voor zijn

Waarom in het nieuws? Fouad Ahidar stapt uit Vooruit Over welk dossier gaat het? De lijstvorming in het licht van de verkiezingen in juni

6 DECEMBER 2023

Kort gesprek. Marion Schoutteten (Orta)

vertrek, maar geeft wel toe dat hij het moeilijk had met het gemak waarmee Pascal Smet volgens hem de tweede plaats aangeboden kreeg. “Pascal Smet krijgt zijn plaats op een dienblaadje. Hij kan toch ook vechten voor een plaats in het parlement?”

Kiezers van Vooruit, PVDA en PS En nu? Voor Ahidar staat één ding vast: hij zal opkomen bij de verkiezingen, met thema’s die hem dierbaar zijn: veiligheid, netheid en pesten. In eerste instantie worden dat normaal de gewestverkiezingen in juni en daarna de gemeenteraadsverkiezingen in oktober. Wellicht zal hij dat doen met een eigen lijst, waarvan de samenstelling nog niet bekend is. “Ik heb de voorbije maanden wel contacten gelegd en heb al een lijst van namen. Nu ik ook openbaar heb bekendgemaakt dat ik uit Vooruit stap, is dat nog een belangrijke stap. De reacties stromen nu immers binnen, onder meer van mensen die ook uit Vooruit willen treden.” Mentor Bert Anciaux zou alvast niet overstappen, zegt hij aan onze redactie. Politicologe Emilie van Haute (ULB) denkt dat een eigen lijst van Ahidar de politieke kaarten dooreen kan schudden. “Hij kan kiezers van verschillende partijen aanspreken. Van Vooruit natuurlijk, maar ook van de PTB/PVDA. Tijdens de vorige verkiezingen hebben we gezien dat veel Franstalige kiezers voor Nederlandstalige lijsten hebben gestemd. Dat is een trend waar een tweetalige figuur als Ahidar zeker van kan profiteren. Ook bij de PS kan hij volgens mij kiezers afsnoepen.” Van Haute acht één zetel voor Ahidar realistisch. “Mogelijk kunnen dat er zelfs meer worden, maar dat zal dan afhangen van wie er nog op zijn lijst zal staan. Een klassieke truc zou nu zijn om te gaan kijken bij stemmentrekkers die ontgoocheld waren door hun partij, bijvoorbeeld op de lijst van Vooruit. Dat is wat de MR ook heeft gedaan in Schaarbeek, waar ze ontgoochelde Défi-kandidaten hebben opgevist.” Eventueel succes van een ‘Lijst Ahidar’ zal een regeringsvorming er alvast niet makkelijker op maken, denkt Van Haute. “Je riskeert heel wat partijen te krijgen die twee zetels hebben.” Op dit moment is Ahidar nog voorzitter van de VGC-raad, het miniparlement van de Nederlandstaligen in het Brussels halfrond. Of hij die positie zal behouden, is nog niet helemaal duidelijk. De bal daarvoor ligt in het kamp van Vooruit.

‘Horta wilde de architectuur veranderen, Orta de modesector’ Met haar merk Orta wil de Brussels-Franse Marion Schoutteten de ethische waarden van de modewereld scherpstellen. Ze kaapte er zopas de publieksprĳs op de Belgian Fashion Awards mee weg. “We zĳn de biowinkel van de mode-industrie.”

Waarom bent u met Orta gestart? Tijdens mijn studies in de Verenigde Staten en Londen ontdekte ik ethische modemerken. Toen ik naar België verhuisde, merkte ik dat dat hier nog niet bestond. Aan de keukentafel ben ik met mijn eerste collecties begonnen. Veel klanten voelen zich niet meer thuis bij de traditionele merken. Ze willen weten wie er achter het merk zit, uit welke materialen de stoffen zijn gemaakt en waar de kleren worden geproduceerd. Klanten willen zich niet meer vergissen. Waarin verschilt jullie aanpak van een ander merk? Transparantie vormt de rode draad. We tonen waar en door wie de kleren gemaakt worden, of delen ook moeilijke momenten op kantoor. Zo hebben we een trouwe community van 212.000 volgens op Instagram opgebouwd. 77 procent van de aankopen komen van terugkerende klanten, terwijl dat bij andere merken meestal rond 20 procent schommelt. Sinds 2022 produceren we onze eigen duurzame, 100 procent Europese viscose. Terwijl de houtvezels tot nu uit Australië en Nieuw-Zeeland kwamen en de stoffen in Azië werden gemaakt, heeft mijn vennoot de Europese savoir-faire – die in de jaren 1960 door de globalisatie verloren ging – nieuw leven ingeblazen. Daarnaast werken we met compleet andere marges. Zo tonen we dat

“Veel klanten voelen zich niet meer thuis bĳ de traditionele merken”

kwaliteit, Europese productie én betaalbaarheid wel degelijk hand in hand kunnen gaan. Naast onze webshop openen we elke maand ergens in Europa een pop-upwinkel. Onze eerste flagshipstore in de Brusselse Louisawijk is net één jaar open. We overproduceren niet, en aan solden doen we zelden mee. Welke rol speelt Brussel in jullie parcours? Van bij de start wilden we een Europese speler worden, maar klanten kennen ons wel als een Belgisch merk. Brussel biedt enorm veel mogelijkheden, en inspireert ons onder meer met haar prachtige architectuur. Onze naam is een subtiele ode aan Victor Horta. Zoals hij met de Art Nouveau de codes van de architectuur veranderde, willen wij de modesector heruitvinden.EH

Al je vervoersopties in BX in 1 app

Dé mobiliteitsapp op z’n BX Download de app

6 DECEMBER 2023

Beeldcolumn. Kim gaat aan de haal met de actualiteit

| 15

Arbeidsmarkt. Brusselse organisaties richten hun pijlen op doelgroepen

‘Een vrouw die elektriciteit legt, gaat dat wel lukken?’ Meer vrouwen in de bouw, alleenstaande moeders aan een job helpen en een vacaturewebsite voor mensen met een beperking: tal van Brusselse organisaties willen specifieke doelgroepen helpen zoeken naar een vaste baan. Sommige kregen daarvoor recent projectsubsidies, andere maken het tot speerpunt van hun publieke campagne. door Maarten Goethals en Charlotte Deprez

FIX, sociaal renovatiebedrijf ‘Nood aan meer vrouwen in de bouw’

eer vrouwen in de bouw: met die ambitie onder de arm, en nog een reeks andere doelstellingen geformuleerd in een memorandum, gaat Eva De Smedt de komende weken de Vlaamse politieke partijen af. De Smedt is directeur van FIX, een sociaal renovatieproject dat elk jaar een honderdtal langdurig werkzoekenden opleidt tot professionals in

de bouwsector. Dat gebeurt via een begeleid proces dat maximaal twee jaar duurt, gekoppeld aan het opdoen van concrete ervaring door het opknappen van scholen en publieke gebouwen in Brussel. Tijdens dat traject kunnen de cursisten bijkomende opleidingen volgen, gaande van een cursus Nederlands of EHBO, tot het halen van een rijbewijs. De werkzoekenden die FIX begeleidt, zijn doorgaans laaggeschoolden, die moeilijk een job vinden. Ofwel door een gebrek aan kennis van de taal, ofwel asielzoekers die niet weten waar te beginnen, ofwel Brusselaars die om diverse redenen een duwtje in de rug kunnen gebruiken. FIX zet ook al een tijdje specifiek in op vrouwen, maar wil die inspanningen nu opvoeren door te kijken naar sectoren die misschien minder voor de hand liggen zoals

de bouw. “De samenleving denkt te sterk in karikaturen en vindt zwaarder handwerk – metselen, boren, elektriciteit leggen – alleen iets voor mannen, maar dat beeld klopt niet. Het zit tussen de oren.” Om haar punt te staven, wijst De Smedt naar het buitenland: “In Zweden is een op de twee bouwvakkers vrouw. Waarom zou dat niet kunnen in Brussel, waar de grootste groep werkzoekenden vrouwen zijn?”

6 DECEMBER 2023

| 17

De Smedt ziet alvast een aantal argumenten om het minstens te proberen. Te beginnen met de grote noden in de sector zelf: die smeekt al jaren om geschoolde arbeiders, liefst onmiddellijk inzetbaar en zonder extra kosten voor bijscholing. “Elke kracht extra telt,” weet De Smedt. Bovendien kunnen vrouwen “alle jobs even goed uitvoeren, of vaak zelfs beter”. De Smedt, al twaalf jaar de drijvende

kracht achter FIX, geeft als voorbeeld het schilderwerk in gebouwen of panden. “Wat ze moeten doen, doen ze vaak verfijnder, hoor ik geregeld van aannemers.” Voor de vrouwen zelf – soms alleenstaande moeders – ligt de winst op het persoonlijke vlak: in de herwonnen autonomie, gegarandeerd door een stabiel financieel inkomen, klinkt het. “Met veel goesting een beroep

uitoefenen geeft energie en – minstens even belangrijk – een gevoel van identiteit,” aldus De Smedt.

Zieke kinderen Ondanks de vele voordelen volgt de praktijk niet, of toch zeer moeizaam. Het blijft trekken en sleuren om iets in beweging te krijgen. Dat ligt volgens De Smedt aan een

Arbeidsmarkt. Brusselse organisaties richten hun pijlen op specifieke doelgroepen

aantal zaken. Om te beginnen aan de bedrijven zelf. “Vaak heerst een conservatieve reflex op de werkvloer, gevoed door vooroordelen en gedrag dat net die vooroordelen bevestigt. Gaat een vrouw dat wel kunnen? Maar evengoed: gaat een zwarte dat kunnen? Daarom moet de overheid inzetten op informatie- en promotiecampagnes, en op het in de kijker zetten van goede voorbeelden die een mogelijk alternatief tonen.” Maar de aarzeling schuilt ook bij de vrouwen zelf, of soms zelfs bij de naaste omgeving: het gezin, en met name de echtgenoot. “Sommigen zien het niet zitten dat hun vrouw bij andere mannen gaat werken. Dat kan ontmoedigen om de stap te zetten.” Daarom werkt FIX, in een soort van tussenoplossing om aan het idee te wennen, tijdens de opleiding met aparte ploegen, gescheiden volgens geslacht, om na een jaar beide klasjes met elkaar te mengen. Maar die manier van werken werd opgegeven, “omdat het niet de realiteit weerspiegelt en omdat het voor vrouwen nadien moeilijker is om de stap te zetten naar een gemengde groep. FIX startte twee jaar geleden met een vrouwelijke schildersploeg, en leerde veel van

ADI M, platform voor mensen met een beperking ‘Vacaturewebsite voor mensen met een handicap’ Volgend jaar in maart wil de Brusselse vzw ADIM ‘Henrijob’ lanceren, een online platform waarop vacatures samengebracht worden die geschikt zijn voor mensen met een handicap. Voor die doelstelling ontving het 25.000 euro van het Brusselse gewest. “De bedoeling is dat

dat experiment. “Niet het vinden van de kandidaten bleek het moeilijkste, wel de opvolging nadien: het effectief de stap zetten naar de werkvloer,” vertelt De Smedt. “Daar loopt het vaak spaak, zeker als de zorgen thuis opspelen, bijvoorbeeld door zieke kinderen. Ook dat maakt deel uit van het leerproces: beseffen dat een engagement een engagement is, en dat bedrijven rekenen op iemands inzet.”

Beleid inspireren De Smedt wil naar eigen zeggen “zowel de maatschappij inspireren als concrete oplossingen bieden voor concrete problemen”. Inspireren, als in: het kán anders – het wegwerken van vooroordelen, in dit geval. Concrete problemen: het tekort aan arbeidskrachten in een sector aanpakken. “Het zal veel energie kosten, dat besef ik,” zegt De Smedt, die tien jaar geleden bij FIX begon. “Maar het is principieel.” Om de opdracht waar te maken, roept FIX, in het licht van de verkiezingen, de volgende generatie beleidsmakers op om werk te maken van een aantal prioriteiten, zoals

jobaanbiedingen aangeven welke aanpassingen bij een bepaalde functie mogelijk zijn, zodat sollicitanten sneller een baan kunnen vinden die haalbaar is met hun handicap,” legt directeur Vanessa Dupaix uit. “Werkgevers kunnen bijvoorbeeld aangeven of telewerken mogelijk is.” Hoewel bedrijven volgens Dupaix steeds meer openstaan voor personen met een beperking, is er ruimte voor verbetering. “Vaak denken bedrijven niet aan aanpassingen tijdens een sollicitatie. Niet iedereen kan bijvoorbeeld een lange tekst lezen of zich gemakkelijk verplaatsen, en toch moet iedereen dezelfde procedure doorlopen. Daardoor kunnen mensen met een handicap niet als een

meer zekerheid over het Geco-statuut waarover nu “een waas van onduidelijkheid” hangt, of meer personeel voor het OCMW, zodat de sociale tewerkstelling van specifieke profielen (de zogenaamde artikel 60-medewerkers, vooral gebruikt door nieuwkomers, red.) vlotter verloopt in de toekomst. Tegelijkertijd wil FIX de komende legislatuur zelf de handen uit de mouwen steken door “één of meerdere nieuwe sociale ondernemingen te lanceren”, in de hoop het beleid te inspireren, eerder dan te wachten op datzelfde beleid. Het renovatiebedrijf doet dat deels al via de Akoestiekfabriek in Anderlecht, een zelfstandig zijproject van FIX, dat uit herwonnen afbraakmateriaal akoestische geluidspanelen maakt en die installeert bij zakelijke klanten in heel België. Op vlak van isolatie, maar dan om energieverlies tegen te gaan, ziet FIX een groot potentieel. Zeker bij de Brusselse Nederlandstalige scholen. “Die deftig isoleren – specifiek de daken en de kelders – kan een besparing opleveren van één miljoen euro per jaar,” aldus De Smedt. Ze pleit daarom voor meer budget om vier nieuwe ploegen op te starten. “Een win-win voor iedereen.”

gelijkwaardige kandidaat starten.” Een ander struikelblok vormt het opleidingsniveau. “Een bachelordiploma is vaak een vereiste, terwijl veel personen met een handicap dat niet hebben. Ondanks hun capaciteiten is het onderwijs vaak onvoldoende aangepast aan hun noden. Ook daar kunnen werkgevers meer rekening mee houden,” zegt Dupaix.

Spraakherkenning Vzw ADIM is volop aan het werk om de website operationeel te maken, toegankelijk voor iedereen, ongeacht eventuele beperkingen. Zo wil Dupaix bijvoorbeeld spraakherkenning integreren. Het

platform zal een breed scala aan vacatures aanbieden. “We bieden naast reguliere banen ook mogelijkheden voor stages en vrijwilligerswerk aan,” legt Dupaix uit. “Bovendien zal de website uitgebreide informatie geven over hulpmiddelen, premies en rechten voor zowel werkzoekenden als werkgevers.” Als laatste doel wil de vzw bedrijven sensibiliseren. “De waarde die mensen met een handicap bieden, wordt vaak onderschat, terwijl hun bijdragen aan het bedrijfsleven aanzienlijk kunnen zijn. Ze zijn vaak heel gemotiveerd en geëngageerd. Hun unieke perspectieven kunnen ook innovatie en nieuwe benaderingen stimuleren.”

6 DECEMBER 2023

ADVERTENTIE

| 19

AFTERWORK menopauze r

Paragrafes, schrijfatelier ‘Alleenstaande moeders worden extreem gediscrimineerd’ “Schrijven is meer dan woorden op papier zetten. Het gaat over het herstellen van zelfvertrouwen; het vinden van een stem die gehoord moet worden.” Manuela Varrasso is de drijvende kracht achter Paragrafes, een vzw die van de Brusselse overheid recent 27.180 euro kreeg voor het project ‘Ecrire pour agir’.

Kracht van woorden Bij Paragrafes geloven ze in de kracht van woorden: ze gebruiken schrijven als een instrument om vrouwen te versterken en hen meer zelfvertrouwen en hernieuwde ambities te geven. Concreet zal de organisatie vanaf februari volgend jaar twintig vrouwen gedurende twee maanden ondersteunen. De reis begint met het creëren van persoonlijke teksten, gevolgd door het schrijven van professioneel gerichte stukken. “Dat kan variëren van een projectpitch tot het opstellen van een overtuigende motivatiebrief,” legt Varrasso uit. Het sluitstuk is een collectie-

ve tekst die aan het publiek zal worden gepresenteerd. “Het draait om het delen van ervaringen en het creëren van bewustzijn,” zegt Varrasso.

13 decembe 18u

t Gratis even

Wat is ze?

Veerkracht

Hoe herken je ze?

Met het initiatief mikt Varrasso specifiek op alleenstaande moeders met een niet-EU-achtergrond. De opgedane ervaring moet de deelnemers finaal helpen in het vinden een job. Dat is geen sinecure. “De groep wordt miskend omdat ze én vrouw én moeder zijn, en daarbovenop omdat ze vaak een migratieachtergrond hebben. Het is wellicht een van de meest gediscrimineerde groepen op de arbeidsmarkt.” Cijfers ondersteunen die vaststelling: alleenstaande moeders van niet-EU-origine hebben volgens onderzoek van View.brussels ongeveer de helft minder toegang tot de arbeidsmarkt dan alleenstaande moeders van Belgische origine (38 procent tegenover 71 procent, red.). Nochtans biedt die groep een grote meerwaarde, benadrukt Varrasso. “Het zijn vrouwen die al veel hebben meegemaakt, die op eigen kracht veel hebben moeten doorstaan en daardoor een ongelooflijke veerkracht vertonen.” Daarnaast moet het project volgens Varrasso het stereotype beeld van alleenstaande moeders ontkrachten. “Het is een zeer diverse groep. Veel alleenstaande moeders met een niet-EU-achtergrond zijn hoogopgeleid, maar hun diploma’s worden vaak niet erkend in België.”

Hoe overleef je ze?

Programma: Geena Lisa

auteur Lust for Midlife/ gezondheidscoach

Ilse Platteau

menopauzeconsulente

Sofie Lameire

consultant psychosociaal welzijn Securex

Aangeboden door: Bianca Debaets

Brussels parlementslid

Sina Van den Bogaert Voorzitter Vrouw & Maatschappij Brussel

Meer info: www.bianca.brussels/agenda

Bijgedachte.

Ecolo mispakt zich aan het hoofddoekendebat De groenen werken zichzelf vaak in de nesten. Dat bleek vorige week opnieuw in de saga rond de hoofddoekenmotie in Anderlecht. Steven Van Garsse Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

“Wat enigszins verontrustend is, is de honger waarmee politieke partĳen als Ecolo maar ook PTB de afschaffing van het hoofddoekenverbod op de agenda willen zetten”

Daar is de hoofddoek weer. Voor de zomer 2021 voerden Ecolo en Groen al een verbeten strijd binnen de raad van bestuur van de MIVB om religieuze tekens bij de openbare vervoersmaatschappij toe te laten. Deze keer was het de beurt aan de gemeente Anderlecht. Anderlechts schepen van Gelijke Kansen Nadia Kammachi (Ecolo) dacht met een welgemikte motie over de afschaffing van het hoofddoekenverbod het (verdeelde) schepencollege op de knieën te krijgen. Met een wisselmeerderheid bijvoorbeeld. Met PTB-PVDA. Zot van glorie. Ecolo-voorzitter Rajae Maouane steunde de actie, die uiteindelijk volledig de mist inging. Burgemeester Fabrice Cumps (PS), een oude rot in het vak, deed wat elke ervaren politicus zou doen. Hij liet een motie goedkeuren die het principe van levensbeschouwelijke tekens in de administratie aanvaardt, maar die het nog verder wil bestuderen in werkgroepen en de eigenlijke beslissing overlaat aan een hogere overheid: het Brussels parlement. De gemeenteraad heeft donderdag eigenlijk beslist om niets te beslissen. De hete aardappel is voor na de verkiezingen. Zo blijft Ecolo met lege handen achter. Meer nog: schepen Kam-

machi blijkt ook gelogen te hebben over het rapport dat hierover door werkgroepen werd voorbereid. De politieke schade kan niet groter zijn. Je ziet het keer op keer. Ecolo krijgt de wind in de zeilen, haalt een mooie verkiezingsoverwinning, maar slaagt er vervolgens binnen de vier à vijf jaar in om met een flinke scheut amateurisme de winst weer teniet te doen. Consolideren lijkt een woord dat niet in het woordenboek van de groenen past.

Geen discriminatie Meer ten gronde is de vraag: is Brussel wel klaar om de religieuze tekens toe te laten in de administratie? Eigenlijk is het antwoord al gegeven: neen. Het Brussels parlement heeft er vorig jaar een half jaar over gedebatteerd met tal van hoorzittingen. Het finaal rapport eindigde zonder aanbevelingen, een wetsvoorstel van de MR om de neutraliteit te herbevestigen haalde geen meerderheid. Het parlement besliste … om niets te beslissen. We hebben in deze kolommen ooit al, voorzichtig, standpunt ingenomen: religieuze tekens in de backoffice van een gemeenteadministratie hoeven op zich niet het einde van de wereld te betekenen. Antwerpen en Gent laten het al langer toe. Net zo goed is een neutrale administratie perfect te verdedigen. Zéker in een superdiverse stad als Brussel. Zopas heeft het Europees Hof van Justitie beslist dat een overheid een verbod op religieuze tekens mag instellen om de neutraliteit te waarborgen.

Van discriminatie is in dat geval geen sprake, aldus het hof. Ecolo argumenteert vaak dat moslimvrouwen hierdoor geen toegang hebben tot jobs bij de overheid. Maar dat is natuurlijk onzin. Er zijn genoeg moslimvrouwen die bij de overheid werken, of zelfs in de privé, en die de hoofddoek afleggen van zodra ze op de werkvloer komen, en die als ze in de openbare ruimte komen terug opzetten. Waar is dan de discriminatie?

Slecht gesternte Het toelaten van religie in het gemeentehuis zet ook de discussie op scherp over welke levensbeschouwelijke tekens wél zijn toegelaten - politieke? sectaire? extremistische? kwetsende? - en welke niet. En er zijn zeker genoeg situaties te bedenken, aan het loket, waarbij de schijn van onpartijdigheid in het gedrang komt wanneer de ambtenaar een keppel of hoofddoek draagt. Wat enigszins verontrustend is, is de honger waarmee politieke partijen als Ecolo maar ook PTB de afschaffing van het hoofddoekenverbod op de agenda willen zetten. Opgehitst door een deel van de achterban, of door moslimverenigingen. En met in de slipstream individuen die het debat op de spits drijven door doodsbedreigingen te uiten aan tegenstanders van de afschaffing van het hoofddoekenverbod. Dat gebeurde ook vorige week in Anderlecht. Dat is een slecht gesternte om dergelijke ingrijpende beslissingen te nemen. Die hebben juist nood aan ernst en sereniteit.

6 DECEMBER 2023

| 21

Anderlechts schepen voor Gelijke Kansen Nadia Kammachi (Ecolo) berokkende haar partij veel politieke schade. © BELGA

Big City.

Waarom zĳn openbare toiletten zo belangrĳk voor een stad? Een openluchturinoir of een wc-cabine op de hoek van de straat. Het is misschien niet appetĳtelĳk maar wel essentieel. Max Wyckaert en Luana Difficile zoeken elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Arnaud uit Brussel-Stad. Volg ook de Instagrampagina voor het Big Cityverhaal op donderdag.

Ook een vraag? Stel je vraag en stem op BRUZZ.be Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Onderzoek wijst uit dat we de geur van openbare toiletten de meest afstotende stank vinden in onze stad. Nochtans zijn openbare wc’s enorm belangrijk. Niet enkel om wildplassen tegen te gaan, ze zorgen ook voor een inclusief stratenbeleid. In Brussel staan er al openbare toiletten sinds midden negentiende eeuw. Het heeft tot de twintigste eeuw geduurd vooraleer alle huizen in Brussel aangesloten waren op de riolering. Voordien deden de Brusselaars hun behoefte in een pot die ze bijvoorbeeld uitkieperden in een rivier zoals de Zenne. Toen de hygiëne in de stad steeds belangrijker werd, zocht men naar manieren om het toiletbezoek hygiënischer te laten verlopen.

Zo zagen de openbare wc’s het levenslicht. Het waren houten hokjes of urinoirs in doodlopende steegjes of zijstraten. De meest inventieve oplossing was het urinoir in het onderste deel van een lantaarn. Dit soort openbaar toilet vind je helaas niet meer terug in onze straten, maar heel wat andere modellen wel. Gelukkig maar, want ze zorgen ervoor dat iedereen overal en te allen tijde gratis naar de wc kan. Het gebeurt nog te vaak dat mannen wildplassen op straat, of vrouwen op zoek moeten naar een wc in een café of restaurant. Maar openbare toiletten verkleinen ook de potty parity oftewel de toiletongelijkheid. Naar het toilet gaan lijkt een evidentie maar dat is het zeker niet voor iedereen. Denk maar aan degenen die geen huis, en dus ook geen kleinste kamertje bezitten. Ook zij hebben het recht om met de nodige privacy hun behoefte te doen. Met toegankelijke wc’s voorzie je hen op die manier in

basishygiëne en, nog veel meer dan dat, in waardigheid.

Toiletongelĳkheid Maar dan is er nog die andere toiletongelijkheid, tussen mannen en vrouwen. Naar het toilet gaan is voor een vrouw minder evident dan voor een man. Eenvoudigweg omdat een vrouw niet zomaar overal rechtopstaand kan plassen. Aan een openbaar urinoir heeft een vrouw niets.

Beestig Brussel.

De fret, de natuurlĳke rattenbestrĳder In Etterbeek worden sinds kort getrainde fretten ingeschakeld om de bovengrondse rattenpopulatie onder controle te houden. De fret - geen knaagdier, maar een marterachtige - is een pienter beestje met een sterk ontwikkeld jachtinstinct. Het is dan ook de gedomesticeerde versie van de

bunzing, een roofdier dat ook in Brussel nog (sporadisch) voorkomt in het wild. Behalve als schattig huisdier wordt de fret ook ingezet om ko-

nijnen en knaagdieren te bestrijden. Hun lang, smal en donzig lijfje is makkelijk te trainen en achtervolgt probleemloos prooien door hun tunnels. Dat doen ze onder meer in Etterbeek, waar de bovengrondse rattenpopulatie flink wat overlast veroorzaakt. Sinds twee jaar functioneren gemeentemedewerker Jean De Marcke en zijn fretten daarom als rattenvangers van dienst. De Marcke laat zijn fretten los op ratten die zich in struiken of vuilnisbakken verstoppen. Als een rat opmerkt dat er een fret in de

Een fret valt meteen de kop van een rat aan. © SHUTTERSTOCK

6 DECEMBER 2023 | 23

| MEER BRUZZ |

Inspiratie voor leerkrachten

Schrijf je in voor de nieuwsbrief van BRUZZKet: ontvang nieuws én doetips op maat van je leerlingen. Meer info op BRUZZKet.be/nieuwsbrief

Toen de hygiëne in de stad steeds belangrijker werd, kwamen er openbare toiletten in diverse vormen en maten.

Toch zijn de openbare wc’s meestal urinoirs en geen gesloten wc-cabines. Daarenboven zijn deze gesloten cabines vaak smerig, wat het zittend plassen minder aangenaam maakt. Brussel-Stad is zich van deze ongelijkheid bewust. Er kwamen al een paar gesloten cabines bij. Al blijkt een formule om deze dagelijks te onderhouden moeilijk. Een andere mogelijkheid zijn de gastvrije toiletten. Dat zijn bijvoorbeeld horecazaken, waar je

welkom bent voor een toiletbezoek. Al deze opties zijn opgenomen in het toiletplan van Brussel-Stad. Hiermee wil ze tegemoetkomen aan de openbare behoefte voor de basisbehoefte. Je zou dus kunnen stellen dat je aan de hand van de hoeveelheid en de staat van openbare toiletten kan zien hoe inclusief het stratenbeleid van een stad precies is. Want iedereen heeft het recht om op zijn of haar gemak naar het gemak te gaan. LD

buurt is, vlucht die meteen weg in een gang of holletje. Daarop zet de fret de achtervolging in. Doordat alle mogelijke toegangspunten op voorhand afgesloten zijn met kippengaas, zijn de ratten tot de dood veroordeeld. “Een fret valt meteen de kop van een rat aan. Eens een fret bijt, laat hij niet meer los. De rat kan dus geen kant meer op,” aldus De Marcke. Deze methode heeft volgens de rattenvanger heel wat voordelen. Zo gaan de fretten actief op zoek naar ratten, in tegenstelling tot

bestrijdingsmethoden zoals vallen of vergif waarbij je alleen maar kunt afwachten tot ze toehappen. Bovendien zijn ratten snuggere beestjes, die het vergif en de kooien soms herkennen en ontwijken. Inwoners van Etterbeek die met ratten te maken krijgen, kunnen gratis beroep doen op de bestrijdingsdienst van de gemeente. AD

vb o

d a s jt er e? l a fe t f

Weik van ‘t Brussels

Weet jij wat ‘aamelaaiken doeiker’ betekent? Of wat een ‘blaffeteur’ is? Test je kennis van het Brussels dialect via de quiz op BRUZZ.be. Volle gaas! www.bruzz.be/quiz

In team platen kiezen

De ideale teambuilding: een week lang platen kiezen in d’Office! Stuur een mailtje naar Séverine en doe mee. Kĳk snel op BRUZZ.be/doffice

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

z an k k e s b a ke s j ? u r?

Samenleving. Jongeren van Foyer bieden humanitaire hulp in Marokko

‘Sinds ik terug ben, kijk ik anders naar de wereld’ De grote aardbeving in Marokko zorgde niet enkel voor duizenden doden en verwoeste dorpen. In Brussel kwam er ook een golf van solidariteit op gang. Tien jongeren van Foyer uit Molenbeek trokken naar een geïsoleerd bergdorp om er de handen uit de mouwen te steken. “Van mijn klagende houding ben ik even genezen.” door Kris Hendrickx foto’s Ivan Put

te zeggen hoe empathisch en collectief mensen daar ingesteld zijn.” Aan het woord is Wissal Boulahri (22), een studente uit Agadir waar we mee bellen. Wissal begeleidde de groep en vertaalde. Want de taal ter plaatse is de berbertaal Amazigh en veel dorpsbewoners spreken geen Frans of zelfs geen Marokkaans-Arabisch. Tarkout is een afgelegen bergdorp in de hoge Atlas, op 2.300 meter hoogte. Een zeventigtal gezinnen leven er grotendeels van de landbouw. In de stad gaan werken is hier geen optie, wegens geen steden in de wijde omtrek. Snel even naar de winkel gaan kan ook niet. Een wekelijks marktje in een nabijgelegen dorp is zowat alles wat er is. Als de aarde die fatale nacht op 7 september begint te beven, slapen de inwoners. Het duurt dan ook even voor het besef doordringt. Het krakende geluid, de trillingen: dit is een aardbeving. Dan volgt de paniek. Twee bewoners zullen die nacht niet overleven, een groter aantal raakt gewond.

De meeste huizen zijn op zijn minst zwaar beschadigd. De gezinnen die wél nog in hun huis durven slapen, zijn op twee handen te tellen. “Het kon nog erger,” vertelt Ayoub. “Een van de buurdorpen werd helemaal van de kaart geveegd. We hoorden dat vrijwel niemand het daar overleefde.” De aardbeving zal in de hele regio uiteindelijk circa 3.000 levens eisen, nog eens ruim 5.000 mensen raken gewond.

Benefietshow Terwijl Marokko zijn doden telt, hebben de jongeren van Foyer in Molenbeek eigenlijk net beslist waar ze dat jaar naartoe trekken op humanitaire reis. Het wordt Senegal, een land waar ze al goede contacten hebben en van waar ze al een concrete vraag om hulp kregen. “De dag na de aardbeving hebben we het roer meteen omgegooid,” zegt Ayoub, die we samen met zes medereizigers ontmoeten in de zetel van Foyer aan de Werkhui-

▼

rijdag 20 oktober. Het is al donker als het busje en de vrachtwagen Tarkout bereiken, na een urenlang traject dat het reisgezelschap niet snel zal vergeten. Het ene na het andere verwoeste dorp, enorme rotsblokken die huisjes hebben platgedrukt als pannenkoeken, tenten langs de weg en de duisternis die het allemaal nog angstaanjagender maakt. “Die weg was soms in zo’n slechte staat dat de jongeren vroegen om te mogen uitstappen en te voet te mogen verder gaan,” herinnert Ayoub Ben Abdeslam zich, de jeugdwerker die de jongeren van Foyer begeleidde. De aankomst voelt dubbel aan. De groep stapt uit in een dorp dat zes weken na de catastrofe nog steeds zijn wonden likt, maar maakt ook kennis met een bijzonder gastvrije bevolking, aardbeving of niet. “Iemand zei ‘Gelukkig gebeurde dit bij ons en niet bij jullie in de stad, want wij hadden jullie niet te hulp kunnen snellen’. Om maar

31 SEPTEMBER 2022 © FOYER

Selim: “Dat mensen zich al tot mij richtten terwijl ik nog maar in opleiding ben, raakte me. Het voelt als een bevestiging dat ambulancier de juiste keuze is.”

| 25

▼

Samenleving. Jongeren van Foyer bieden humanitaire hulp in Marokko

zenstraat. “De nood in Marokko was gewoon te groot.” Rond de tafel maken we kennis met Sumeyye (18), Emine (19), Amine (20), Younes (20), Salim (18) en Selim (22), allemaal Brusselaars met wortels in Turkije of Marokko. Samen met hun toekomstige reisgenoten gaan de jongeren de weken na de catastrofe aan de slag. Er zijn immers centen nodig voor hulpgoederen en materiaal. Daarom zet de groep een benefietfeest op poten: een maaltijd, een muziek- en dansshow, zangnummers en sportdemonstraties, soms door de jongeren: het hoort er allemaal bij. Ook de vrouwen van deelwerking Dar al Amal schieten in actie en dragen zelfgebakken koekjes bij voor verkoop. Uiteindelijk haalt de groep 7.000 euro op. De reiskosten, die betalen ze zelf. Zeven weken later is het zover. Na een vliegreis naar Agadir gaat het met de auto naar Taroudant, waar een vrachtwagen en een minibusje wachten. Het gezelschap laadt de goederen in en gaat langs bij de lasser die ondertussen metalen structuren voor toiletten heeft voorbereid. Na een confronterende hobbelreis door de bergen bereiken ze Tarkout. In het bergdorp wacht de Brusselse jongeren een week van hard labeur in soms moeilijke omstandigheden. Ze leggen toiletten aan en plaatsen een grote polyvalente tent die gebruikt wordt als moskee, maar ook voor evenementen of voor mensen die een dak boven hun hoofd nodig hebben. Zonnige dagen wisselen af met wind, regen en kou, die er eind oktober al lelijk kunnen huishouden. “We sliepen in

Een ander Marokko Als de jongeren iets is bijgebleven, dan is het de instelling van de dorpelingen. “Zelf komen we uit een comfortabele omgeving. We hebben een dak boven ons hoofd, voldoende eten en klagen steen en been als de wifi niet werkt,” stelt Younes. Het gezelschap gniffelt als het over de wifi gaat. “Daar trekken ze hun plan met bijna niets. De kinderen hadden één voetbal en speelden soms met twee verschillende schoenen. Toch konden ze hun vreugde niet op. Van mijn klagende houding ben ik even genezen.” “Of neem die keer dat we naar de schooltent gingen,” vervolgt Sumeyye. “Je moet om te beginnen een lastig bergpad nemen en dan zitten al die kinderen daar zonder verwarming geconcentreerd te

Souleyman, Selim, Younes, Amine en Salim (vlnr.) met de plaatselijke lasser die metalen structuren voor de toiletten maakte.

tenten die we opzetten in andere tenten om toch een beetje warm te blijven,” vertelt een van de jongeren. “In gemeenschappelijke tenten werd soms een elektrische radiator geplaatst, maar veel effect had dat niet.” De meeste tentbewoners moeten het met een houtvuur buiten de tent doen. Net genoeg om even op te warmen. De toiletten die ze zelf bouwen, gebruiken sommige Brusselaars dagenlang niet. “Het zijn van die lage wc’s waarop je moet hurken. Samen met het koude weer is dat toch even wennen,” legt Ayoub uit. Schaapachtig gegrijns rond de tafel. Op het einde van de reis laten ze ter plaatse nog een koe slachten. Het vlees schenken ze aan de dorpelingen. Vlees is er een zeldzaam goed en nog duurder dan hier.

De meeste dorpsbewoners voelen zich nau w verbonden met de grond, en willen niet vertrekken.

werken, terwijl wij al een lang gezicht trekken als het school is. Toen we ons excuseerden dat we niet meer konden doen, kregen we als antwoord: ‘Wie zich niet dankbaar kan tonen voor weinig, zal zich ook nooit dankbaar kunnen tonen als hij heel veel krijgt.” “We kwamen terecht in een heel ander land dan het Marokko dat velen van ons kennen,” bevestigt Ayoub. “De steden lijken steeds meer op Europa. Je bent er een toerist en hebt het gevoel dat mensen voortdurend munt willen slaan uit je aanwezigheid. In het dorp was het andersom. Ik herinner me dat ik een ontbrekend deel voor de tent wou kopen in een dorp in de omgeving. Toen een dorpeling uit Tarkout me daar zag, probeerde hij meteen in mijn plaats te betalen, terwijl wij extra geld hadden ingezameld.” De reis naar Marokko kroop bij de jongeren onder de huid, merken we. “Voor het vertrek wist ik al dat ik later levens wou redden,” vertelt Emine. “Sinds een ambulancier op onze school kwam vertellen over zijn beroep boeit het me enorm. De reis heeft dat gevoel alleen maar versterkt.” Ook Selim denkt aan een toekomst als ambulancier en is ondertussen aan zijn medische opleiding begonnen. “Op een bepaald moment kreeg een klein meisje een angstaanval in een tent. Mensen riepen me

6 DECEMBER 2023

De groep maakte in harde omstandigheden kennis met een bijzonder gastvrije bevolking. “Wij klagen steen en been als de wifi niet werkt. Zij trekken hun plan met bijna niets,” vertelt Brusselaar Younes.

er meteen bij en ik heb proberen uitleggen wat ze precies moesten doen. Dat mensen zich al tot mij richtten terwijl ik nog maar in opleiding ben, raakte me. Het voelt als een bevestiging dat ik juist zit.” Amine merkte dan weer dat hij anders naar de wereld rondom hem kijkt sinds hij terug is uit Marokko. “De daklozen aan het Klein Kasteeltje zag ik bij wijze van spreken niet zitten vroeger. Nu ik zelf een week in de kou in een tent heb geleefd, let ik er veel meer op. Ik geef ze ook vaker iets. Of dat effect zal blijven, moeten we nog zien.” De jongeren van Foyer laten het alvast niet bij die ene reis. In januari volgt nog een evenement waarop ze de thuisblijvers willen vertellen over wat ze meemaakten en over hoe ze de ingezamelde centen besteedden. De Marokkaanse ambassadeur in België zakt voor die gelegenheid wellicht ook af naar Molenbeek, vernam Ayoub.

Verworteld Foyer is lang niet de enige organisatie die hulp biedt na de aardbeving. In heel het gewest zorgde de natuurramp voor een golf van solidariteit, vaak maar niet enkel bij Brusselaars met roots in Marokko. Sommigen kennen bewoners van het getroffen gebied, maar veel vaker is dat niet zo. De

Marokkaanse migratie stamt immers vooral uit de noordelijke regio van Tanger en de noordelijke bergen. De aardbeving vond plaats in het zuiden. In Sint-Joost zette de vzw Héritage des Femmes haar schouders onder een grote inzamelactie. Met de hulp van de gemeente bereidden ze een hulppakket van 45 ton voor. Fatima Maher ging die samen met twee medevrijwilligers persoonlijk afleveren in Marrakesh, waar de lading onder partneror-

| 27

ganisaties werd verdeeld. “We bieden hulp aan een tiental dorpen waar we eerder al een samenwerking mee hadden,” legt Fatima uit. Fatima is blij dat ze kon helpen, maar beseft ook dat het niet genoeg is. “De mensen in de bergen kampen ondertussen niet enkel met de kou, maar ook met honger en een tekort aan water. Voor het voedsel zijn ze vooral aangewezen op de eigen landbouw, maar veel boeren hebben al hun materieel verloren. Voor drinkbaar water moeten bewoners nu vaak kilometers en kilometers wandelen. We willen daarom een nieuwe inzameling houden om voor een watervoorziening, douches en sanitair te zorgen.” Net als Wissal merkte Fatima hoezeer de bergbewoners aan hun leefomgeving gehecht zijn. “Je kan je afvragen waarom ze niet naar de stad trekken, maar daarvoor voelen de meesten zich te zeer verbonden met de grond. Ze zijn ook bang dat ze hun landbouwgronden zullen verliezen als ze vertrekken.” Deze keer trok Fatima niet tot in de getroffen dorpen, maar ze kent ze wel van eerdere solidaire reizen. Ze beaamt wat we al van de Foyer-jongeren hoorden: voor Brusselaars met Marokkaanse roots is het vaak een compleet nieuwe wereld. “Die bergdorpen zijn niet alleen collectiever ingesteld, vrouwen hebben er ook een andere positie. Je vindt er bijvoorbeeld vrouwelijke dorpschefs. Als we in zo’n dorp aankomen, worden we al eens met zang en dans onthaald. Dat leidt soms tot gechoqueerde reacties. ‘Mannen dansen hier gewoon met vrouwen?’ ‘Doe mee’, zeg ik dan. ‘Je bent hier bij hen.’”

‘DÉSORMAIS, JE VOIS LE MONDE AUTREMENT’

‘NOW, I LOOK AT THE WORLD COMPLETELY DIFFERENTLY’

Le grand tremblement de terre au Maroc a tué des milliers de personnes et détruit plusieurs villages. À Bruxelles, un vrai mouvement de solidarité s’est mis en place. Dix membres du mouvement de jeunes Foyer à Molenbeek se sont rendus dans un village isolé des montagnes pour aider. Ils y ont trouvé un village qui se remet doucement de la catastrophe, et une population si accueillante que les jeunes ne l’oublieront pas de sitôt. Ce voyage humanitaire les a profondément marqués. Certains voient soudainement les sans-abri dans des tentes en ville d’un autre œil. Pour d’autres, le voyage a confirmé une vocation d’ambulancier.

The massive earthquake in Morocco killed thousands and destroyed villages, but it also caused a wave of solidarity to sweep across Brussels. Ten members of Foyer, a youth organisation based in Molenbeek, travelled to an isolated mountain village to get their hands dirty. There, they found a village trying to deal with the impact but they also gained a lasting memory of a welcoming population. The humanitarian trip made a deep impression. Some now look at homeless people sleeping in tents in the city completely differently; for others, the trip made them finally decide to become an ambulance driver.

De slaapkamer. Ilyana

Ilyana (11) heeft een gele gordel in capoeira. "Mijn vader is capoeira-meester, en bij een Braziliaanse vriendin van mijn mama volg ik oriëntaalse dans."

6 DECEMBER 2023

| 29

‘Mĳn opa is een rockster’ Elke week gaat BRUZZ op bezoek bĳ een kind in Brussel in zĳn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bĳ Ilyana (11) uit Anderlecht. Ilyana houdt van gitaar spelen, zingen en dansen. Later wordt ze misschien wel zangeres dankzĳ de clips op tv én dankzĳ haar opa, een rockmuzikant. door JASMIJN POST foto Saskia Vanderstichele

Vertel eens iets over jezelf. Ik ben Ilyana, en ik ben elf jaar. Ik woon in Anderlecht en ik ga naar school bij De Klimpaal. Niet zo lang geleden verhuisden we vanuit een ander huis in Anderlecht. Wat vind je het leukst op school? Ik hou van taal, maar ben heel slecht in wiskunde. We maken ook creaties. Dat zijn teksten of dingen om te bouwen. Als je bijvoorbeeld een huis maakt, leer je welk hout je moet gebruiken en waarom. Je vertelt over je creaties aan de klas of aan de hele school. Zo ontdek je wat je wil worden. Wat voor creaties heb jĳ gemaakt? Een vulkaan en een film. Nu ben ik bezig aan een liedje, dat is het geslaagdste tot nu toe. Een vriendin van mijn mama leert me gitaar spelen. Ik wil zangeres worden. Ik zing soms in bars en op feestjes die mijn mama voor haar werk organiseert. Weet je al lang dat je zangeres wil worden? Ja, sinds ik heel klein was. Ik ben altijd dol geweest op de vrouwen die ik op televisie zag, zoals Rihanna, Beyoncé, Anitta of de deelneemsters aan The Voice. Je moeder zegt dat zingen in je bloed zit. Klopt dat? Mijn opa is een rockster, en heeft al veel opgetreden. Zo begon mijn interesse, samen met de clips en met mijn familie. Vertel eens over je hobby's… Sinds ik klein ben, doe ik aan capoeira. Nu heb ik de gele gor-

del. Mijn papa is capoeirameester. Ik volg ook oriëntaalse dans bij een vriendin van mijn mama, een juf uit Rio.

Als de kinderen zouden winnen, wat zou je dan veranderen? De oorlog.

Je houdt ook van theater en film, hoorde ik. Elke twee jaar maken we een schoolvoorstelling: theater of stop-motion. Twee jaar geleden was het een film. Ik kreeg de derde hoofdrol, en speelde de dertienjarige Laura. Toen heb ik geleerd hoe je ‘trut’ zegt. Dat dat een scheldwoord is, wist ik niet.

Maar er is hier toch geen oorlog? Oekraïne is een buurland van Europa. Ook Israël is heel dichtbij. Ik ben bang dat er hier ook oorlog komt. Vlak naast mijn school heeft iemand Zweedse mensen beschoten. Ik was toen een beetje bang, maar voelde me niet echt onveilig.

Je kende dit scheldwoord niet? In welke talen kan je wel scheldwoorden zeggen? Ik ben Belg en Braziliaan, met Italiaanse en Marokkaanse grootouders. Ik spreek een beetje Spaans en Italiaans, maar vloeken doe ik in het Frans, Portugees en Engels.

Hoe komt dat, denk je? Iedereen die ik ken, is super aardig. Als een stad leuk is, gaat het altijd over de mensen die er wonen. Zelfs als het altijd regent, is de stad leuk als de mensen dat ook zijn.

En nu ook in het Nederlands. Ja. Ik dacht dat het iets betekende als pestkop. Ze hebben me geleerd hoe dat te zeggen. Ik zei daarvoor ‘trat’ of ‘trit’ (lacht).

Lees de hele reeks op www.BRUZZKet.be/slaapkamer

Waarover ging de film? Het gaat over onze school De Klimpaal. Als je in de koelkast gaat, kom je in Laapmilk, dat is klimpaal omgekeerd. Daar is het super leuk en overal zijn er snoepjes. Ik heb daar een overdosis gehad, van snoepjes (lacht). Een magische voorstelling waarin je naar een andere wereld gaat... Ja. De leerkrachten hadden de school heel saai gemaakt, en hadden veel geld gestolen. Uiteindelijk wonnen de kinderen.

“Ik speelde twee jaar geleden mee in een film. Ik leerde toen hoe je ‘trut’ zegt”

‘BRUXELLES EST SYMPA QUAND LES GENS LE SONT AUSSI’

‘BRUSSELS IS FUN WHEN PEOPLE ARE TOO’

Ilyana, 11 ans, vit à Anderlecht. Elle aime la danse, le chant et la scène en général. Elle a hérité cette passion de son grand-père, une star du rock. Elle s’inspire de clips de Rihanna, Beyoncé et Anitta. Malgré le récent attentat proche de son école, elle se sent bien à Bruxelles. « Même s’il pleut tout le temps, la ville est sympa quand les gens le sont aussi. »

Eleven-year-old Ilyana from Anderlecht loves dancing, singing, and everything about performing. She inherited that love from her rockstar grandfather, and she takes her inspiration from clips by Rihanna, Beyoncé, and Anitta. Despite the recent attack close to her school, she feels safe in Brussels: “Even when it never stops raining, the city is fun when people are too.”

BIO • Nadia Nsayi wordt in 1984 geboren in Kinshasa. Als vijfjarige reist ze met haar moeder naar België • Ze studeert politieke wetenschappen in Leuven en werkt tien jaar lang als beleidsmedewerker Congo bij de ngo Broederlijk Delen en de vredesbeweging Pax Christi Vlaanderen • Eind 2019 wordt ze curator beeldvorming in het MAS en cocurator van de tentoonstelling 100 x Congo. Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen • Sinds 2021 coördineert ze de culturele programmatie van het AfricaMuseum • In 2020 debuteert ze als schrijfster met Dochter van de dekolonisatie. Congolina. De erfenis van Nele Marian is haar tweede boek

6 DECEMBER 2023

| 31

Literatuur. Nadia Nsayi over de vergeten Belgisch-Congolese schrijfster Nele Marian

‘Vrouwen van kleur werden bewust uitgewist’ Ze was een vrouw, een persoon van kleur én ze had een relatie met een veroordeelde collaborateur: geen wonder dat Nele Marian aan de zijlijn van de geschiedenis is gezet, zegt politicologe en auteur Nadia Nsayi. Met haar boek Congolina. De erfenis van Nele Marian reconstrueert ze het leven van een van de eerste Belgisch-Congolese schrijfsters. door Tom Zonderman foto’s Saskia Vanderstichele

it is inderdaad een symbolische plek,” zegt Nadia Nsayi in de Afrikaanse boekenwinkel Pépite Blues, waar ze deze week haar nieuwe werk Congolina. De erfenis van Nele Marian voorstelt. Symbolisch, omdat Afrikaanse literatuur weinig zichtbaar is in de reguliere boekhandel. Maar ook omdat Mathilde Idalie Huysmans alias Nele Marian, een van de eerste Belgisch-Congolese schrijfsters, in deze straat, rue Anoul in de Matongewijk in Elsene, heeft gewoond. In die periode, na de Tweede Wereldoorlog, wist niemand nog dat Mathilde Huysmans een literaire carrière had gehad. Ze leefde een anoniem leven, tot ze in 2005 op 98-jarige leeftijd overleed. Ook Nadia Nsayi, die drie jaar geleden debuteerde met Dochter van de dekolonisatie, had nog nooit van haar gehoord toen ze begin vorig jaar van uitgeverij De Geus de vraag kreeg om haar leven in boekvorm te gieten. “Wat ik opmerkelijk vond, want ik ben toch al goed tien jaar bezig met het napluizen van de Belgisch-Congolese geschiedenis.”

De vraag kwam voor de Vlaamse politicologe en opiniemaker op een moeilijk moment. Nsayi had net haar zus Mimi verloren, ze zat volop in een rouwproces. Maar ze raakte geïntrigeerd door het bijzondere verhaal van Mathilde Huysmans en besefte dat dit boek ook kon helpen bij de verwerking. “Ik ontdekte heel wat parallellen met mijn eigen leven. Mathilde Huysmans’ vader was een Belgische koloniaal, mijn grootvader ook. We verloren allebei onze vaders op jonge leeftijd en we zaten op een internaat in Wallonië.” In het zog van de dekolonisatie en de aandacht voor vergeten personen van Afrikaanse afkomst, in de eerste plaats vrouwen, wilde Nsayi dat onbekende leven van Mathilde Huysmans onder de aandacht brengen. “Hoe meer boeken ik lees in deze shop, hoe meer mij duidelijk wordt dat vrouwen als Mathilde bewust worden uitgewist. Dat heeft te maken met de tekortkomingen van de geschiedschrijving, die doorgaans door mannen gedaan werd. Ik wilde Mathilde wél een plek geven, en zo kon

ik ook mijn zus in herinnering brengen. Het boek is aan Mimi opgedragen.”

Intens verdriet Nsayi ging op zoek naar de plekken waar Mathilde Huysmans gewoond had en ploos de archieven uit. Veel vond ze niet. “Straf, voor iemand die bijna honderd is geworden en heeft opgetreden in het Paleis voor Schone Kunsten. En die intussen opgenomen is in de Congolese literaire canon. In het Archief- en Onderzoekscentrum voor Vrouwengeschiedenis in Sint-Joost-ten-Node is haar leven samengevat in twee dozen.” Dat leven begon in 1906 in Congo, toen haar vader, een officier uit Brugge, een kind verwekte bij een Congolese vrouw, Ojala. Metiskinderen kwamen vaak in tehuizen terecht, maar Jules Huysmans erkende zijn dochter en nam haar als tweejarige mee naar België. Ze groeide op bij zusters in een internaat in Casteau. Toen haar vader stierf, kregen haar Belgische tantes de voogdij over haar. “Maar met hen had ze geen goede

▼

“

▼

Literatuur. Nadia Nsayi over de vergeten Belgisch-Congolese schrijfster Nele Marian

relatie,” zegt Nsayi. “Metiskinderen werden doorgaans als bastaarden beschouwd. Haar tantes behandelden haar als huishoudhulp.” In het boek staat een hartverscheurend briefje van de jonge Mathilde die op een dag niet afgehaald wordt van het station. “Bid alsjeblieft voor me, want als ik me niet in zou houden, zou ik mijn ogen uithuilen,” schrijft ze. Mathilde Huysmans kende moeilijke jaren na de Eerste Wereldoorlog. Op een bepaald moment zong ze om den brode op straat. Uiteindelijk kreeg ze steun uit koloniale hoek. In 1924 ontving ze een lening van 1.000 Belgische frank van het Ministerie van Koloniën, na lobbywerk van Alphonse Cruyen, een ex-missionaris die begaan was met het lot van metiskinderen. Hij was niet de enige die haar steunde. Ook de vrouw van een prof aan de Koloniale Hogeschool in Antwerpen, Jeanne Van der Kerken, die mee de Association pour la Protection des Mulâtres oprichtte en een vereniging van koloniale auteurs leidde, gaf haar een duwtje in de rug. “Wellicht was Mathilde beginnen te schrijven als een vorm van troost,” zegt Nadia Nsayi over de genese van Huysmans’ schrijftalent. “Haar jeugdjaren waren getekend door intens verdriet.”

Rubberbelasting In de jaren 1930 liet Mathilde Huysmans voor het eerst van zich horen als dichteres, onder het pseudoniem Nele Marian. In haar archief vond Nadia Nsayi een uitgave van De legende van Uilenspiegel van de Belgische schrijver Charles De Coster. “De vriendin van de Vlaamse vrijheidsstrijder heette Nele,” zegt Nadia Nsayi. “Marian zou kunnen verwijzen naar de Congolees-Franse schrijver René Maran, die in 1921 als eerste zwarte auteur een belangrijke prijs had gekregen voor zijn roman Batouala, véritable roman nègre. Dat boek zat ook in haar archief.” Dat Mathilde Huysmans dat boek had gelezen, bleek ook uit een lezing die ze destijds in het Paleis voor Schone Kunsten gaf over zwarte schrijvers en waarin ze René

Maran aanhaalde. Zijn invloed op haar eigen werk is onmiskenbaar, hij wakkerde een verlangen naar haar geboorteland bij haar aan. In haar dichtbundel Poèmes et chansons, die ze publiceerde in 1935, viert ze haar liefde voor een geïdealiseerd Congo vanuit een Afrikaans wij-perspectief. “Mathilde had Congo al op tweejarige leeftijd verlaten en kon er dus geen herinneringen meer aan hebben. Maar ik herken dat. Ik ben in Landen opgegroeid bij een Vlaams gastgezin, omdat mijn moeder het als jonge weduwe in Sint-Joost-ten-Node niet alleen kon rooien. Dat heeft mij vooruitgeholpen, in de armste gemeente van België had ik nooit dezelfde kansen gekregen. Maar op een bepaald moment ben ik me ook vragen beginnen te stellen over mijn geboorteland en ben ik boeken beginnen te lezen. Ik woon hier al meer dan dertig jaar, maar ik voel nog altijd een heel sterke emotionele verbondenheid met Congo. Dat ik zo vaak in deze boekenwinkel kom, is ook een manier om die leegte op te vullen. Dit voelt als thuiskomen.” Net als René Maran liet Mathilde Huysmans zich kritisch uit over de kolonisator. “Vandaag is er een groot maatschappelijk debat rond kolonialisme en dekolonisatie,” benadrukt Nadia Nsayi. “En er waren de protesten rond Black Lives Matter. Maar toen Mathilde begon te schrijven, beleefden we de hoogdagen van het kolonialisme. Onder Albert I werden veel monumenten opgericht voor zij die hun leven gegeven hadden voor de kolonies. Leopold II werd gezien als de man die beschaving bracht. Dat Mathilde kritiek uit als vrouw van kleur, op een moment dat vrouwen sowieso heel weinig rechten hadden, is heel bijzonder.” “Gezien we een meester moeten dienen / Willen wij liever / Eindeloos roeien, vrij / Dan een dienaar in zijn huis zijn,” schrijft Mathilde Huysmans in haar gedicht ‘Lied van de peddelaars’, dat is opgenomen in de bundel Poèmes et chansons. In ‘Congolina’, het gedicht waarnaar Nadia Nsayi haar boek vernoemd heeft, beschrijft ze hoe iedereen wegvlucht wanneer de kolonialen komen.

“Aanvankelĳk wilde ik ĳveren voor een straatnaambord of standbeeld van Nele Marian, maar daar ben ik op teruggekomen”

“Ze heeft het ook over de rubberbelasting die hun werd opgelegd, en de terreur die daarbij kwam kijken,” zegt Nadia Nsayi.

Schrĳven voor de Duitse bezetter Mathilde Huysmans’ bundel verscheen uitgerekend bij de uitgeverij Éditions de l’Expansion Coloniale, en bleef niet onopgemerkt. In haar archief zit een artikel uit Le Soir over de Mardis des lettres belges, een literair event dat in 1937 plaatsvond in het Paleis voor Schone Kunsten. Ze zong er enkele liedjes en werd uitzinnig onthaald. In 1938 trad ze op voor de Nationale Loterij en deed ze een interview voor het NIR (Nationaal Instituut voor de Radio-omroep) in Flagey. “Op de foto waarbij ze poseert op de trappen van het Paleis voor Schone Kunsten zie je een stralende vrouw, die aan het begin staat van een mooie carrière.” Die beloftevolle literaire toekomst krijgt helaas een flinke knauw. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak en Duitsland België bezette, ruilde Mathilde Huysmans Brussel in voor Luik. Ze begon er te schrijven voor Terre wallonne en Cassandre, twee kranten die Duitse steun kregen in ruil voor propaganda. “Mijn teleurstelling was héél groot toen ik dat ontdekte,” zucht Nadia Nsayi. Mathilde Huysmans schreef toen enkel fictieverhalen, en bracht in die jaren ook twee boeken uit, waarin ze niet meer repte over Congo. Ze begon bovendien een relatie met René Franssen, die commercieel directeur was van

6 DECEMBER 2023

Schrijfster Nadia Nsayi: “Als we de maatschappij van vandaag willen begrijpen, moeten we ook verhalen als dat van Mathilde Huysmans kennen.”

de krantengroep en via advertenties vrijwilligers rekruteerde om te gaan vechten aan het front. Na de oorlog werd hij als collaborateur ter dood veroordeeld. In 1951 kwam hij vrij. Mathilde Huysmans en René Franssen waren beiden getrouwd, maar ze verlieten hun partner om samen in Brussel te gaan wonen, weg van hun bezoedelde leven in Luik. Mathilde Huysmans borg haar schrijversambities op, en runde een meubelwinkel op het Zaterdagplein in het centrum van Brussel. Ze schreef nog gedichten, maar ze publiceerde niet meer. Het is een smet op de erfenis die ze achterlaat, zegt Nadia Nsayi. “Aanvankelijk vond ik dat Mathilde in ere moest worden hersteld met een straatnaambord of een standbeeld, maar daar ben ik van teruggeko-

men. In Ganshoren kreeg ze een symbolisch naambordje en ze pronkte op de affiche van de Matrimoniumdagen. Daar wordt enkel vermeld dat ze een van de eerste schrijfsters was van Afrikaanse afkomst. Maar ook van een niet-witte vrouw moet er een correct beeld worden geschetst.” Tegelijk ziet Nadia Nsayi ook verzachtende omstandigheden. “Mathilde heeft zichzelf beschermd als alleenstaande vrouw van kleur in een land dat door een racistisch regime bezet was. En ondanks zijn collaboratie hield ze echt van René Franssen. In een epitaaf over hem schrijft ze: ‘Aan René Franssen, die mij zoveel heeft gegeven en zo weinig heeft gekregen.’ Wellicht was die man in die oorlogscontext ook haar beschermengel.” Congolina. De erfenis van Nele Marian, waarin Huysmans’ gedichten voor het eerst naar het Nederlands vertaald zijn door Grâce Ndjako, schetst zo ook een uitzonderlijk verhaal waarin de lijnen van collaboratie en kolonisatie elkaar kruisen. “Twee dingen die heel bepalend zijn geweest in de manier waarop we vandaag met elkaar samenleven,” zegt Nadia Nsayi. “Mathildes verhaal is een unieke kans om het gesprek aan te gaan over de complexiteit van collaboratie en kolonisatie. Haar geschiedenis toont het belang van nuance als het over complexe historische gebeurtenissen gaat. Er zijn heel veel boeken geschreven vanuit een Europees, mannelijk perspectief, maar weinig vanuit het perspectief van een vrouw van kleur. Als we de maatschappij van vandaag willen begrijpen, moeten we ook die verhalen kennen.” Nadia Nsayi stelt haar boek Congolina. De erfenis van Nele Marian (De Geus) voor op 8/12 (19.30) in Pépite Blues, www.pepiteblues.be. Inschrĳven via inge@lmbooks.be

BELEGGEN IN FYSIEK GOUD EN ZILVER

Zekerheid voor generaties La sécurité pour des générations ACHAT � VENTE OR & ARGENT

Gratis en vrijblijvende waardebepaling en advies

Estimation et conseils gratuits

The House_ adv Bruzz_1-4pag.indd 6

UN HÉRITAGE SALI Dans son deuxième livre Congolina, De erfenis van Nele Marian (« Congolina, l’héritage de Nele Marian »), la politologue et écrivaine Nadia Nsayi raconte la vie de Mathilde Huysmans, une des premières autrices belgo-congolaises. Mathilde Huysmans est arrivée en Belgique avec son père belge à l’âge de deux ans et a publié le recueil de poésie Poèmes et chansons dans les années 1930. Elle a une belle carrière devant elle lorsque la deuxième Guerre Mondiale éclate. Elle quitte Bruxelles et s’installe à Liège, où elle écrit pour deux journaux collaborateurs. « C’est une tache sur son héritage », dit Nadia Nsayi, « en tant que femme de couleur sous un occupant raciste, elle a probablement voulu se protéger. » FR

A TAINTED LEGACY In her second book, Congolina. De erfenis van Nele Marian, political scientist and writer Nadia Nsayi outlines the life of Mathilde Huysmans, one of the first Belgian-Congolese authors. At the age of two, Mathilde Huysmans arrived in Belgium with her Belgian father, and as an adult, she published the poetry collection Poèmes et chansons in the 1930s. Her promising career was about to start when World War II broke out. She swapped Brussels for Liège and began writing for two collaborator newspapers. “It is a stain on her legacy,” says Nadia Nsayi, “but there are extenuating circumstances. As a woman of colour living under a racist occupier, she may have wanted to protect herself.” EN

The House Brussel/Bruxelles Keizerinlaan 68 68, Bd. de l’Impératrice +32 (0)2 514 01 70 info@the-house.be

INVESTIR DANS L’OR ET L’ ARGENT PHYSIQUES

AANKOOP � VERKOOP GOUD & ZILVER

| 33

www.the-house.be

familiebedrijf entreprise familiale

31/08/2023 16:08:55

Trachet.

Damper Nick Trachet Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

“Een damper werd gebakken in de Australische wildernis tĳdens het hoeden van de schapen”

Wonen op unieke locaties

In Angelsaksische landen was het gebruik van brood tijdens een hoofdmaaltijd ongebruikelijk. Tot de Italianen er restaurants openden. Sindsdien lijkt het wel alsof brood er een aparte gang is geworden. Bij een Brits ontbijt eet je wel eens een toastje met marmelade. Maar je vult er je maag niet met boterhammen. Daarvoor zijn er spek, eieren, bonen in tomatensaus, gebakken aardappelen, tomaat en paddenstoelen, eventueel gebakken niertjes, gerookte haring of ontbijtgranen. Ik vertoefde ooit met een stel hongerige Brusselse zeescouts op een zeilboot in de Ierse zee. De Britse schipper kreeg bijna een beroerte van de hoeveelheid brood die de jongeren aten. Daar was hij niet op voorzien. In Amerikaanse restaurants is brood op tafel zelden gewoon brood. Met hun neiging tot overdrijven is dat minstens garlic bread of french toast, gewonnen brood. Dat moet je apart bestellen. In Australië heb ik brood gegeten dat tot het DNA van de Australiërs behoort: the damper. Die damper werd formeel aangekondigd op de menukaart

Bierbeek

www.GrootPark.be

- het was een uitstap met wijnliefhebbers - en werd gegeten als voorgerecht. Of beter: het broodje was bij iedereen op, samen met de eerste fles wijn, nog voor de eerste schotel verscheen. Er kwam geen ander meer. Een damper werd gebakken in the outback, de wildernis van Australië, tijdens het hoeden van de schapen of het jagen op wilde kamelen. Het is een emblematisch voorbeeld van bush tucker of voedsel van het ruwe bestaan. Levende gist had men niet bij, dus moest het met bakpoeder. Doe vier cups (Angelsaksische inhoudsmaat, red.) huishoudbloem in een grote kom. Sprenkel er twee theelepels bakpoeder bij. Meng - een beetje Australiër doet dat met zijn zakmes - en voeg er beetje bij beetje een cup lauw water aan toe. Verder mengen en een snuif zout toevoegen. Het deeg moet een bal beginnen vormen. Voeg er eventueel wat bloem of water aan toe. Haal het deeg uit de kom en kneed het een paar keer

Vilvoorde

www.KanaalPark.be

op een met bloem bestrooid oppervlak. Kneed vooral niet te lang. Ondertussen heb je een braadpan met deksel in de oven laten opwarmen tot 200°. Strooi wat bloem in de braadpan en leg de bal deeg erin. Zet het deksel erop en sluit de oven. Laat zo’n 45 minuten bakken. Al zou de oven idealiter een kampvuur moeten zijn. Test of het brood gaar is. Als je erop klopt, moet het hol klinken. Laat het wat afkoelen. Geniet ervan in combinatie met Australische wijn en zing intussen Once a jolly swagman camped by the billabong...

Meer lezen? Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

Leuven

www.DijleDelta.be

SELECT

6  12 / 12

B R U Z Z G I D S T U D O O R D E C U LT U R E L E AG E N DA

‘Het is echt oké om soms niet oké te zĳn’ Meer nog dan over queer zijn gaat Out of place, het debuutalbum van Kids With Buns, over loskomen van verwachtingspatronen. Dat verliep voor Marie Van Uytvanck en Amber Piddington stroever dan ze wilden. “Wanneer je beseft dat wie je bent en wie je wilt zijn niet samenvallen, voelt het alsof de hele wereld op zijn kop staat.” door Tom Peeters

Indiepop. Kids With Buns over hun coming of age

un initiële slaapkamergeluid is intussen vervangen door een iets stevigere indiegitaarsound, die op het podium voortgestuwd wordt door een liveband. Maar soms zijn Marie Van Uytvanck (altijd met bun) en Amber Piddington (meestal zonder) nog steeds overmand door de tienertwijfels die aan de basis liggen van Out of place, hun dit najaar verschenen coming-of-agedebuut. Al worden die nu overschaduwd door hun boerenjaar, met een festivalzomer die naar meer smaakt, een uitverkochte Ancienne Belgique en twee verse MIA-nominaties. “Die mooie zomer heeft ons ook op persoonlijk vlak vooruitgeholpen,” zegt Piddington. “Vroeger stonden we tijdens concerten van onze idolen zelf op de eerste rij, terwijl we dachten: ‘Dit zouden we zo graag doen!’ Maar we hebben ons lang niet goed genoeg gevoeld om eraan te beginnen, en dan zijn we er een beetje per ongeluk in gerold. Soms denken we: ‘Verdienen we dit wel?’ Zeker in vergelijking met muzikanten die jaren conservatorium achter de rug hebben. We weten nog steeds niet altijd even goed waar we mee bezig zijn. Maar het

Marie Van Uytvanck (links) en Amber Piddington: “Wij willen niet de afstandelijke rockster zijn.”

“Soms denken we: ‘Verdienen we dit wel?’ Zeker in vergelĳking met muzikanten die jaren conservatorium achter de rug hebben. We weten nog altĳd niet goed waar we mee bezig zĳn”

warme gevoel dat onze fans ons kunnen geven is onbetaalbaar. Ik word intens gelukkig als ik hen zie meezingen. Neem nu de liveversie van ‘Bathroom floor’. Daar breien we graag nog een extra stuk aan. Als het publiek ook dat uit volle borst meeschreeuwt, word ik emotioneel.” Het duo heeft het succes natuurlijk zelf in de hand gewerkt. Zonder het misschien goed te beseffen, zijn ze in het gat gesprongen dat de door pop, dance en hiphop gedomineerde muziekmarkt links had laten liggen. Hun

muziek herinnert niet voor niets aan de doorbraak van alternative music in de jaren 1990, toen in het zog van grunge en lofi sporadisch ook enkele independent female(-fronted) bands opdoken. Aangevuurd door de gitaaruithalen van Piddington is het lage, androgyne stemgeluid van Van Uytvanck bovendien uitgesproken genoeg om ver boven het muzikale maaiveld uit te torenen. Maar wat hen vooral hielp om dicht bij hun fans te staan, is de bewuste keuze om het te hebben over thema’s die ook hen aanbelangen. “Wij wilden niet de afstandelijke rockster zijn,” zegt Van Uytvanck. De keuze om zich openlijk uit te spreken over hun geaardheid is mee ingegeven door hun eigen zoektocht naar rolmodellen. “Wij moesten ons nog spiegelen aan buitenlandse YouTubers à la Shannon Beveridge en Dodie Clark.”

Groeipĳnen De teksten op Out of place gaan vooral over wat er zich onuitgesproken in hun tienerhoofden afspeelde, inclusief de vele ‘toen had ik dat moeten zeggen’-achterafgedachten. Van Uytvanck moet meteen aan ‘Nothing new’ denken. “Daarin zing ik: ‘You made me think I was sick / Oh lord, I even believed it / It drives me insane / How I never fought back.’ Concreet gaat het over geout worden in het middelbaar zonder dat je daar zelf klaar voor bent, en alles wat daarbij komt kijken: de roddels, uitgesloten worden, het gevoel krijgen dat je iets verkeerd doet zonder te snappen wat. We hebben het allebei meegemaakt. Dat was eng en traumatiserend. Ik was volledig in mijn recht om mij niet te laten doen en terug te vechten, maar mijn referentiekader was te klein. Alles komt in die vormende tienerjaren ook gewoon op je af en je wordt maar verondersteld om daarmee om te kunnen. Een van de bood-

W I PODIUM N T R

Omarm de chaos “Het moment waarop je beseft dat die twee niet samenvallen is niet leuk; dan voelt het

alsof de hele wereld op zijn kop staat,” vervolgt Piddington, die het nog steeds lastig heeft met oude verwachtingspatronen. Tegenwoordig spreidt ze haar masterstudie rechten aan de KU Leuven. “Het idee dat academisch succes de sleutel is naar geluk is er bij mij zo hard ingestampt dat ik het nog steeds moeilijk kan loslaten. Die studiespreiding was bedoeld om een sociaal leven te hebben, maar ik heb me echt moeten leren ontspannen. Ik ben nu wel gelukkiger, want ik was heel verdrietig toen ik zoveel studeerde, ook al kon ik flexen met mijn twintig op twintig voor discriminatierecht.” “Dat heeft ze dus echt gehaald, en dan nog met open vragen, géén meerkeuze,” reageert Van Uytvanck geamuseerd, al zit ze helemaal op dezelfde golflengte. Zelf studeerde ze journalistiek, waarna er nog een postgraduaat podcasting volgde. “Ik denk dat mijn mama soms denkt dat ik me te veel aantrek van wat ze thuis vinden. Maar het idee dat je een job moet kiezen die zekerheid biedt is zo dominant, en dat hebben wij net niet gedaan.” “Maar soms is het dus gewoon oké om te kiezen voor wat je gelukkig maakt, niet iedereen is gemaakt voor een 9 to 5,” besluit Piddington strijdvaardig. Van Uytvanck sluit af met wijze woorden van David Bowie. “Ik zag onlangs een docu waarin hij zei dat we de chaos, waarover we geleerd hebben dat we ze moeten bestrijden met structuur, maar beter kunnen omarmen. Net die chaos zorgt voor creativiteit en dus ook muziek.” Out of place is uit bĳ V2 Records. Kids With Buns speelt op 7/12 (19.00) in een uitverkochte Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

schappen van de plaat is daarom dat het echt oké is om soms niet oké te zijn. Als mensen blijven herhalen dat er iets mis is met jou, ga je ze uiteindelijk ook geloven. Die pijn zit in dat nummer. Opgroeien in een nagenoeg queerloze omgeving hielp daar niet echt bij. Ik denk dat er op mijn school in Sint-Niklaas één iemand out was.” Piddington zegt dat het in Turnhout niet veel beter was. “We hebben er echt de twee beste Vlaamse steden uitgekozen om queer te zijn. (Hilariteit) Alleen Ninove zou misschien nog erger zijn. Maar de durf niet hebben om iets terug te zeggen en de weirdo te zijn, is zeker niet exclusief iets van queer personen.” Volgens Van Uytvanck gaat Out of place daarom algemener over je niet op je plek voelen, terwijl je er wel keihard naar op zoek bent. Vandaar ook de beer met twee hoofden op de platenhoes. “Die verwijst naar de nostalgie naar en het loslaten van je kindertijd, terwijl er tegelijk iets bizars aan de hand is.” Hun albumdebuut verwerkt hoe het langzaamaan duidelijk werd dat ze niet voldeden aan het zogenaamde modeltraject dat de maatschappij voor hen in petto had en de schaamte die daaraan vastkleeft. “Vooral in ‘Bathroom floor’ zitten die struggles van geen huisje-boompje-beestjetype te zijn. Ook ‘Daughter’ gaat over die vage fase in je leven tussen het moment waarop je nog gewoon je instincten volgt en doet wat je aangeleerd is en het moment dat je de persoon gevonden hebt die je echt wilt zijn.”

| 37

31 SEPTEMBER 2022

13.12 Hetty Helsmoortel 15.12 Isbells + support Casper Auwerkerken 16.12 Annelies Van Hullebusch BOEK-STEEN-PAPIER 17.12 Annelies Van Hullebusch Papierlied 4+ 23.12 Jozefien Mombaerts en Johan Heldenbergh GĲ ZĲT HET 5.01 Theater De Spiegel Loopneus 1-4j 6.01 Trixie Whitley 10 & 11.01 Toneelhuis Alle Schone Dingen 12.01 Behdad Babaei & Navid Afghah 13.01 Philippe Geubels 24 & 25.01 Lieven Scheire 26 & 27.01 Lumineus Lichtfestival 11.02 Jan De Wilde 16.02 Astrid Stockman 17.02 Leue Loos 29.02 Poltrock 2.03 Amatorski

Cinema

AU BON ENDROIT, AU BON MOMENT

IN THE RIGHT PLACE AT THE RIGHT TIME

Leur son de chambre à coucher a été remplacé par un son de guitare indépendant plus costaud, propulsé sur scène par un groupe de musique. Mais il arrive encore que Marie Van Uytvanck et Amber Piddington soient sujettes aux doutes de l’adolescence (concernant leur orientation sexuelle et leur place dans la société), comme en témoigne leur premier album Out of place. Même si ces doutes ont été quelque peu balayés par un été de festivals, deux nominations aux MIA et un concert à guichets fermés à l’Ancienne Belgique. Grâce à Out of place, elles on trouvé leur place. « On peut choisir le bonheur, tout le monde n’est pas fait pour la routine du 9-17 heures. »

Their initial home-made sound has been replaced by a somewhat tighter indie guitar sound. But Marie Van Uytvanck and Amber Piddington are still occasionally overwhelmed by that teenage sense of doubt (around their orientation, their place in society) that underpins their first album Out of Place. But those doubts are now mostly overshadowed by what has been an amazing debut year, with a festival summer that makes them want to do it all again, two MIA nominations, and a sold-out concert at the Ancienne Belgique. With Out of Place, they will fit in perfectly there. “Sometimes, doing what makes you happy is okay, not everyone is made for a 9-to-5 job.”

Gemeenteplein 1, 1853 Strombeek-Bever

www.ccstrombeek.be

Select. Wat te doen deze week?

POP & JAZZ

ZAHO DE SAGAZAN

ART & LIT

ISH AIT HAMOU

FILM

MAESTRO

Symfonie van bliksems

Kansberekening

Ode aan Bernstein

Met haar donkere mix van elektronica en chanson is Zaho de Sagazan bij onze zuiderburen al een tijdje een fenomeen, maar ook hier wurmt de Bretonse zangeres zich in de spotlights. Of moeten we zeggen ‘bliksems’, want begint dit jaar debuteerde de 23-jarige Française met La symphonie des éclairs, een album waarop ze met haar lage, sensuele stem een onvermoede link legt tussen Brel en Barbara.

Met De theorie van de 1 of 2 verschijnt na succesvolle romans als Hard hart, Cécile en Het moois dat we delen het eerste essay van de hand van Ish Ait Hamou. Zijn meest persoonlijke boek handelt over het conflict dat ontstaat wanneer kansen zich voordoen in een leven dat veelal van kansen gespeend blijft. Bij deBuren mag het publiek de pieren uit de neus van de Vilvoordse storyteller met een passie voor dans en woorden vragen.

Sinds Guillermo del Toro’s Nightmare Alley en Paul Thomas Andersons Licorice Pizza zagen we Bradley Cooper niet meer spelen. Dat komt omdat hij aan een tweede film werkte. De verwachtingen zijn hoog, want A star is born, zijn regiedebuut met Lady Gaga, werd voor acht Oscars genomineerd. In Maestro, een portret van de joodse dirigent en componist Leonard Bernstein, regisseert Cooper opnieuw zichzelf in de hoofdrol.

ZAHO DE SAGAZAN 6/12, 19.00, La Madeleine, www.la-madeleine.be

JE MAG ME ALLES VRAGEN: ISH AIT HAMOU 7/12, 17.30, deBuren, deburen.eu

MAESTRO dir.: Bradley Cooper, act.: Bradley Cooper, Carey Mulligan

Toekomstmuziek

Inspiratiebron

Hoera voor Schygulla

Honderden jonge honden streden opnieuw voor een plek in de finale van Sound Track, het tweejaarlijkse podium- en kansenparcours van Vi.be en de livesector. Voor de regio Brussel mogen er zes van hen naar eremetaal dingen in de Ancienne Belgique: indiepopzangeres Bianca Steck, multitalent Dushime, indierocker Epona, neosoulbelofte Oriana Ikomo, rockers Bajeer en droompopzangeres Sarah Espour.

Al 34 jaar huist het Stripmuseum, het thuis voor het befaamde Belgische beeldverhaal, in het vroegere Waucquez-textielwarenhuis. Dat is niet altijd een cadeau wanneer je de scenografie van een tentoonstelling ontwikkelt, maar een inspiratiebron is Horta’s parel zonder twijfel. De expo Art nouveau & negende kunst toont werk van stripmakers die zich aan de bron van de vloeiende art-nouveaustroming laven.

Tot voorbij valentijn is Cinematek zoet met een retrospectieve van films met Hanna Schygulla. De illustere Duitse actrice werkte samen met regisseurs als Yorgos Lanthimos, Fatih Akin, François Ozon, Wim Wenders, Jean-Luc Godard en Béla Tarr, maar was vooral de muze van Rainer Werner Fassbinder. Samen maakten ze klassiekers als Die bitteren Tränen der Petra von Kant, Die Ehe der Maria Braun en Lili Marleen.

SOUND TRACK FINALE 9/12, 16.30, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

ART NOUVEAU & NEGENDE KUNST > 31/3, Stripmuseum, www.stripmuseum.be

HANNA SCHYGULLA > 22/2, Cinematek, www.cinematek.be

Boksen op een beat

Waagschaal

De barbaar verbasterd

De menselijke stem gebruikt als percussie-instrument, waarbij de ritmes en geluiden louter met de mond, tong en lippen worden voortgebracht: wie vergeten was wat beatboxen is, kan altijd terecht bij Van Dale. Wie de wonderlijke, uit de hiphopscene voortspruitende klankacrobatieën live wil aanschouwen, moet in De Vaartkapoen zijn, want daar kampen de beste beatboxers van België deze week voor eeuwige roem. (NR)

Met het recente arrest in de klimaatzaak worden we nog maar eens met de neus op de feiten gedrukt: we mismeesteren de planeet en leggen zo ons welzijn in de waagschaal. Nog maar eens, want die wijsheid is al decennia een evidentie. Ook voor kunstenaars, blijkt in Bozar, waar Richard Mosse en Alexandra Daisy Ginsberg een zoveelste wake-upcall plegen. (KS)

Conan is een potsierlijke spierbundel met lang haar, een groot zwaard en minuscule broek. Zo denkt iedereen die Arnold Schwarzenegger zag in Conan the barbarian. Maar niet Bertrand Mandico. De Franse fantast en surrealist herinterpreteert het fantasypersonage radicaal in de feministische, campy koortstrip Conann. De barbaar kan een haar of hun zijn. Voor kijkers voor wie een avontuur ook bevreemdend mag zijn. (NR)

BELGIAN BEATBOX CHAMPIONSHIP 9/12, 14.00, De Vaartkapoen, www.vaartkapoen.be

ONZE IMPACT OP ECOSYSTEMEN. RICHARD MOSSE & ALEXANDRA DAISY GINSBERG > 21/1, Bozar, www.bozar.be

CONANN dir.: Bertrand Mandico, act.: Elina Löwensohn, Christa Théret, Claire Duburcq

6 DECEMBER 2023

15 > 20.12.23 ZAPPING (Collectif) Esac & Claudio Stellato

KLASSIEK

TSOTNE ZEDGINIDZE

Jong geleerd ... Klassieke muziek heeft wat met wonderkinderen. Maar een wereldster van amper veertien, dat was toch weer even geleden. Nu, wie blind op een opname van Tsotne Zedginidze stoot, zal niet kunnen raden dat er een prille puber aan de piano zit. Zijn maturiteit achter het klavier is ongelofelijk. “In dat kleine lijf zit een prachtige oude ziel,” schrijft iemand onder zijn YouTube-video. Dat kunnen we alleen maar beamen. TSOTNE ZEDGINIDZE 10/12, 11.00, Bozar, www.bozar.be

SPEAKERS CORNER QUARTET FEAT. JOE ARMONJONES

Tiny Desk, big stage Zowel Yo-Yo Ma als Angélique Kidjo traden al op in de bekende Tiny Desk-concertreeks van de Amerikaanse radiozender NPR. Dit maar om te bewijzen wat voor genreoverschrijdende fenomenen de twee musici op zichzelf al zijn. Breng hen samen en je krijgt gegarandeerd een beklijvende muziekavond, die danst tussen sarabandes van Bach en Händel, creoolse instrumentals en een kippenvelversie van Kidjo’s hit ‘Blewu’. ANGÉLIQUE KIDJO & YO-YO MA 6/12, 20.00, Bozar, www.bozar.be

MARCIN WASILEWSKI TRIO LIBERSKI/OSBY/GRENADIER/WAITS ROSA BRUNELLO ILL CONSIDERED AKA MOON KAHIL EL’ZABAR ETHNIC HERITAGE ENSEMBLE NDUDUZO MAKHATHINI TRIO WORK MONEY DEATH

Rock me Amadeus Valt er nog iets nieuws te vertellen over Mozart? Wel volgens de studenten van de Koningin Elisabeth Muziekkapel in Waterloo. Op hun jaarlijkse festival in Flagey buigt de volgende generatie zich over een van de meest onwrikbare pilaren van het classicisme. Een zoektocht naar de onbeminde noten van een componist van wie we zowat alles dachten te kennen, of naar nieuwe interpretaties van zijn historische opera-aria’s. (JC) MUSIC CHAPEL FESTIVAL 6 > 9/12, Flagey, www.flagey.be

YONI MAYRAZ

“I can be whatever I want, when I want”

MARQUIS HILL DON KAPOT & many more

flagey.be festival partner

Les Halles de Schaerbeek 22a, rue Royale Ste-Marie 1030 BXL reservation@halles.be|+32 (0)2 218 21 07

| WIN! | Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

ESAC & Claudio Stellato 5X2 TICKETS, LES HALLES, 15/12

Studenten van de École Supérieure des Arts du Cirque (ESAC) vullen samen met regisseur Claudio Stellato een avond met werk rond de gedachte ‘I can be whatever I want, when I want.’ Een visie op wie we zijn in dit delirium dat we het ‘leven’ noemen. Mail ‘Collectif’

One song 5X2 TICKETS, THÉÂTRE NATIONAL, 9/12

Met One song, het vierde luik in de reeks Histoire(s) du théâtre, graaft performer en regisseur Miet Warlop dieper in haar extravagante en visionaire wereld. In deze hyperfysieke voorstelling combineert ze theater en populaire cultuur voor een hypnotiserend stuk. Mail ‘Song’

Film naar keuze 5X2 TICKETS, UGC-BIOSCOPEN

Met onze vouchers voor UGC De Brouckère en UGC Gulden Vlies kan je zelf een film uit hun aanbod kiezen. Zoals Het smelt, About dry grasses of Holly. Mail ‘UGC’

Eat & Drink. Malmö In een tĳd waarin de zeevruchtenbanketten in brasserieën helemaal uit de mode lĳken te zĳn, komt Malmö met een nieuwe invulling voor wie wel de kaart van vis, schelp- en schaaldieren wil trekken. Oceaanverzuring, draaikolken van plasticafval, een wildgroei aan invasieve soorten … de zee is haar evenwicht helemaal kwijt. Het blauwe water is veranderd in een giftige plastic soep. Boven op die intensieve vervuiling komt nog de overbevissing, die deze kostbare omgeving, waaraan ooit alle leven is ontsproten, destabiliseert. Die intensieve visvangst lijkt vandaag meer een ‘oorlog tegen de oceaan’ te zijn geworden, zoals de schokkende Netflix-documentaire Seaspiracy uit 2021 al onthulde. In deze context kunnen restaurants niet langer doen alsof er niets aan de hand is. De tijd is voorbij om eten in overvloed in plaats van seizoensgebonden producten aan te bieden, of schaaldierenliefhebbers aan te zetten om deel te nemen aan wedstrijden met als enige doel zo snel mogelijk oesters te openen. Dat verdienmodel is verdwenen, of zou toch stilaan begraven moeten zijn. Dan is Malmö een betere keuze. Dat restaurant, vlak bij het Kasteleinsplein, kiest voor een nieuwe stijl en een meer bescheiden invulling van het concept bistro de la mer. De selectie zeevruchten is afgestemd op de seizoenen en schaaldierenspecialist Guillaume Malmanche behandelt ze met

vaardigheid en kennis. In dezelfde geest bereidt Jules France – de chef-kok van het Parijse restaurant Aux Deux Amis en van bistro D’une île van de Septime-groep – de vis. Hij krijgt daarbij de hulp van Walter Dubois, de uitstekende en gereputeerde visboer met een thuisbasis in het Bretonse Lorient. Als alternatieven voor gerookte zalm worden heilbot en andere gerookte haringsoorten van JC David uit Boulogne-sur-Mer geserveerd. De kleine menukaart biedt wel een paar leuke MALMÖ verrassingen, zoals coquilles Saint-Jacques (18 Amerikaansestraat 88, euro), geserveerd Elsene, 0476-07.14.57, met een verrukkeInstagram: lijke bietencrème @malmo.ixelles, en mosterdpickdi & wo 17 > 23.00, les. Ook de do & vr 12 > 14.30 garnalenkroketten & 17 > 23.00, (18 euro voor za 12 > 23.00 twee stuks) verdienen een vermelding. Ze zijn erg licht, met een vleugje limoenzeste. Hetzelfde geldt voor de drie oesters (10 euro), op smaak gebracht met ingelegde zwarte radijs en gerookte olie. Alleen de gravlax van zalm (17 euro) valt wat tegen, door onaangename aardse tonen. Die vergeten we snel weer bij een glas stevige muscadet van Domaine des Génaudières (34 euro per fles). MICHEL VERLINDEN

••••

Vier 100 jaar surrealisme voor slechts 25 euro dankzij onze exclusieve cadeaubon. Twee expo’s in

Georgia: A Story of Encounters —

> 18 02 24

Gold disc, Gonio, 2nd - 3rd centuries AD, Gonio © Batumi Archeological Museum

EP_Encounters_Adv_BRUZZ_97x270mm_28112023.indd 1

more info on europalia.eu

Meer info

Enkel te verkrijgen in de box-office van Bozar (Ravenstein 18, 1000 Brussel) en De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Regentschapsstraat 3, 1000 Brussel)

28/11/2023 16:04

Kerstmarkt 15.12 – 16.12 – 17.12 23

17:00-23:00

12:00-23:00

12:00-20:00

Dapperheidsplein Concerten in de collegiale 15.12 15u & 20u Animaties & verlichtingen

www.anderlecht.be

6 DECEMBER 2023

Smalltalk. Met Emmy Wils van Koi Collective in Le Plattesteen

‘Aan een dode kan je geen vragen meer stellen’ Door de kerstmarktdrukte ruilt Emmy Wils noodgedwongen haar eerste keuze Nuëtnigenough in voor Le Plattesteen, en haar uitverkochte chicons au gratin voor boulettes sauce tomate. Culinaire traditie die mooi afsteekt tegen het hedendaagse repertoire dat ze met Koi Collective speelt. door Jasper Croonen foto Ivan Put

Wie de twee vandaag samen op een podium ziet staan, kan het maar moeilijk geloven: tijdens hun conservatoriumjaren waren Emmy Wils en Maarten Vergauwen van Koi Collective helemaal geen muzikale match. Oké, ze spoelden allebei vanuit dezelfde Limburgse regio in Brussel aan. En ja, ze zaten in dezelfde vriendengroepen. Maar een-op-een afspreken en spelen, dat zouden de pianiste en de saxofonist niet snel hebben gedaan. “We kwamen echt niet zo goed met elkaar overeen,” geeft Wils lachend toe boven een bord boulettes sauce tomate. Bij die culinaire klassieker vertelt Wils hoe zij en Vergauwen elkaar dan toch vonden in hun voorliefde voor het hedendaagse repertoire. Wat veel van hun studiegenoten en collega’s wegzetten als “experimentele kakmuziek”, prikkelt hen. Ze willen muziek maken die vandaag geschreven wordt, samenwerken met componisten die nog leven. “Aan een dode kan je geen vragen meer stellen, wij kunnen dat wel.” Toen Vergauwen in het laatste jaar last minute een pianiste nodig had, sprong Wils in. “Dat concert was een superfijne ervaring,” vertelt ze. Maar op Koi Collective was het nog even wachten. “Ik zat er op dat moment helemaal door. Ik had een totale breakdown. Zowat alle projecten waar ik me in die periode mee bezighield, zaten op een dood spoor. Het klikte gewoon niet meer en ik was mijn plezier in de piano helemaal kwijt. Ellendig, want als muzikant is dat ook wel waar je jezelf mee identificeert: dat je speelt, wat je speelt, met wie je speelt ... Ik heb alles achtergelaten en ben een tijd door Azië gaan

trekken in de hoop daar te ontdekken wat er nog wel juist voelde.” Toen ze door corona gedwongen werd om vervroegd terug te keren, zocht Wils, die intussen was geselecteerd als een van De Twintigers van radiozender Klara, weer toenadering tot Vergauwen. “Als ik terugkom en ik heb nog altijd zin om piano te spelen, dan gaan we samen iets doen,” had ze vlak voor haar reis beloofd. In de beruchte Toots-studio in de VRT-gebouwen werd Koi Collective geboren, rond de eigentijdse

werken van Jean-Luc Fafchamps, Wim Henderickx en Michael Nyman. Koi Collective speelt op 9/12 (19.00) in Queens, www.queensbrussels.be

Longread? Meer weten over Emmy Wils? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

| 43

De vijf inzichten. Els Pynoo

‘Maak van elke dag een feest’ Els Pynoo viert met Vive la Fête al 25 jaar uitbundig het leven aan de zĳde van Danny Mommens, en het harmonieuze naast elkaar bestaan van new wave en elektropop. Deze vĳf inzichten helpen haar daarbĳ. door Michaël Bellon

Mĳn paarden zĳn mĳn leermeesters Je kunt bij paarden nooit doen alsof. Als je dat probeert, breng je ze alleen maar in de war en raak je zelf gefrustreerd. Je moet eerlijk en helder communiceren. We moeten hun het beste van onszelf geven. Paarden voelen al je emoties en nog veel meer. Door hen krijg ik een scherper bewustzijn om dicht bij mezelf te blijven. Ze geven me de kracht en het zelfvertrouwen om in het leven en op het podium te staan. Wees blĳ met wat je hebt Deze wijsheid is mij met de paplepel ingegoten. Ik ben blij om alles wat we met Vive la Fête hebben meegemaakt. We hebben de wereld gezien en fantastische avonturen beleefd. Daar ben ik heel dankbaar voor, en daardoor kan ik er nóg meer van genieten. We dromen en willen van alles ontdekken en zijn telkens verrast en gelukkig met wat er op ons pad komt. Zet door Zowel Danny als ik hebben de kracht om door te zetten. We hebben ons nooit door kritiek van onze ideeën laten afbrengen. We zijn blijven doorgaan. De naam Vive la Fête heb ik gekozen, omdat je moet proberen om van elke dag een feest te maken. Ik bedoel daarmee dat je jezelf moet motiveren om zoveel mogelijk uit het leven te halen. “Smile though your heart is aching” (Nat King Cole) Dit zinnetje zing ik vaak. Het is niet altijd gemakkelijk om positief te denken. Alleen al daarom heb ik Vive la Fête nodig. Vive la Fête geeft zin aan mijn leven en focust mijn aandacht op wat ik kan. Op het podium vergelijk ik me alleen met mezelf en kan ik alleen maar lachen. Smile! Laat het vonken Bij een optreden voel ik me on top of the world. De vonk die me bezielt ontstaat uit de spanning en het heen en weer vloeien van verschillende energieën. Hoe meer je geeft, hoe meer je krijgt. Het gaat weer over het beste van jezelf geven. Over enthousiasme en hartstocht. Ik houd van de energie die het publiek uitstraalt. Die mensen maken me oppergelukkig. Vive la Fête viert zĳn 25e verjaardag met een feestje op 8/12 (19.00) in de Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

cvobrussel.be “NOOIT GEDACHT DAT MIJN LIEFDE VOOR BIER MIJN BEROEP KON WORDEN.”

Bij CVO Brussel kan je op ieder moment een nieuw beroep leren of een stiel als hobby uitvoeren. Dankzij experts leer je verﬁjnd brouwen, bakken, bereiden en koken. Bierliefhebbers mogen proeven van de nieuwste opleiding Biergids. Creatievelingen, techniekers en doe-het-zelvers kunnen zich specialiseren dankzij opleidingen in IT, Fotograﬁe, Bouw, Techniek en Tuinbouw. Ontdek wat het volwassenenonderwijs je te bieden heeft op volwassenenonderwijs.be of maak kennis met onze opleidingen op cvobrussel.be.

©Clifford Lucas CVO Brussel - campus Kaai Materiaalstraat 67 1070 Anderlecht

CVO Brussel - campus COOVI Emile Grysonlaan 1 1070 Anderlecht

Ä ~ ë áÉä á ñ K Ä basilix.be

PUB Noel bruzz copie copie.indd 1

04-12-23 10:42:10

magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad. #1755

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

26 | 05 | 2

INTERVIE

A N A LY S E

19 | 05 | 2

INTERVIE

A N A LY S E

18 | 08 | 2

INTERVIE

+ BRUZZ CULTURE

A N A LY S E

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021

TIPS

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

#1724

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

021

TIPS

#1763

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

+BRUZZ

021

SELECT THE

TIPS

DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

INTERVIE

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

30 | 09 | 2

020

EE VLAA

+BRUZZ

SELECT

TIPS INTERVIE

A N A LY S E

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING THE LOCKDOWN

TIPS

1050

COLINE & TOITOINE KLEURRĲK ZWARTKĲKEN

een komedie van Agnès Jaoui en Jean-Pierre Bacri

ARNO VERSION

PIANO

FEAT. LE PLUS BEAU SOFIANE PAMART

CRÉONS

HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

BRUSSE LSE BOKSEN HOUDT RECHT JONGER EN

r Vechten voo de toekomst

ELAARS JONGE BRUSS E EREN DE RUIMT

MEET MEE DE T LUCHTKWALITEI

+ BRUZZ CULTURE DE POP VAN

PIERRES

HUMOR, MELANCHO EN AUTO-TUNE

LIE

MARKA

AIRE DU LA FÊTE D’ANNIVERS ET ROMÉO PAPA D’ANGÈLE

ELISE PEROI

TEXTILE AS A

VEROV N ONZE SATELLIETE HELE KUNNEN DE IENEN WERELD BED

LANGUAGE

3000 BUISJES AR HAPPEN NA ADEM

WIE MOET DE

RENOVATIE BETAL

EN?

JONGEREN IN

LOCKDOWN

‘ON ZE JEU GD S’ ON TGL IPT ON

+ BRUZZ CULTURE

ONZE TORENS ROTTEN WEG

DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

YI ONYA JENNY AMBUKIYENSAPE ODE URBAINE

À LA

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

‘Waar zijn al die mensen?’

VINCEN BEECKMAN LIFE” “PHOTOGRA

PHY IS

KATHERINE LONGLY PHOTOGRAPHIE BLIEKE ET NICOLE

BRUSSEL EGYPTISCHE WINT G SAMEH ALAA BESTE KO PALM VOOR

DE ZES TIPS OM CORONAWINTER DOOR TE KOMEN

au Grand amour Camping Kitsch

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT #1744

#1756

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

02 | 06 | 2

INTERVIE

A N A LY S E

TIPS

021

+ BRUZZ CULTURE

WS INTERVIE

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

10 | 03 | 2

021

INTERVIE

THE LOCKDOWN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

05 | 05 | 2

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING

TIPS

A N A LY S E

021

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

14 | 07 | 2

TIPS

WS INTERVIE

+ BRUZZ CULTURE

DE RING ROND

A N A LY S E

021

TIPS

RUE DE MANCHEST

ESTIVALE LA LA DESTINATION DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

MATHIEU PERNOT A GREEK TRAGEDY PHS IN PHOTOGRA

DE STILSTAND

VAN DE IN HET HOOFD RS VACCI NTWIJFELAA

verbrusseling: Guido Goovaerts regie: Dave Nauwelaerts

van 2/12/’23 t.e.m. 4/2/´24 @ Zinnema Anderlecht info & tickets: brusseleir.eu

À0!RyX²!R ²²X²À0yÀ ‫ـ‬w0À ªXh 0àXh² ‫ف‬

AFKEER VAN DE SPUIT

VAN HET SEKSW

ERK

UTIE ‘‘MET PROSTITN KOOP JE GEE STEMMEN’

JUSTITIEMINISTER QUICKENBORNE VEEL VOOR’ VINCENT VAN BRUSSEL NIET STELT ZONDER ‘VLAANDEREN

KLEI NE REVOLTE

A N A LY S E

TIPS

IS INSCHRIJVINGSTIJD KEN WEER AANGEBRO ZELF HOE ZORG JE VOOR EEN GOEDE MIX OP SCHOOL?

EN CULTUURHUIZ T VUIS MAKEN EEN

FOUNDATION THE LOKAL FOTOTEK OUVRENT BOUTIQUE FRANKY ET JOHNNYHEYVAERT DANS LE QUARTIER

HOE HOT IS DE BRUSSELSE HIPHOP?

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN WERELD’ IN EEN DROGERE

SORCIÈRE

1050

WEEK VAN DE EK BELGISCHE MUZI

VEEL GELD

IN DE STAD

150 BRONNEN

GOBLET DOMINIQUE SURY & CAROLINE

HEEFT ‘MĲN ROMAN REDDEN’ ME MOETEN

EE VLAA

WS INTERVIE

BRUSSEL

HOE VLAANDEREN KAN BESPAREN

ELS MOORS

LA BD SE FAIT

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

#1762

#1752

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER

EXTREEM LUISTEREN AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI

POLITICAL BODY

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM CTUUR EN INFRASTRU

‘WIJ ZIJN E LIEVE JONG MENSEN’

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest? Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

BRUZZ_ABO_2021_105x142.indd 1

13/09/2021 11:14

À0 w I !XmXÀ Xª0 ð j0y !mÇ²À0ª ªJ yX² ÀX0 !ȌȁɈȲƊƧɈɐƵƵǶ ‫ ا ׃(ׁٌ( ا‬ɨȌǶɈǞǯƮȺ ‫ ا‬ȌȁƦƵȯƊƊǶƮƵ ƮɐɐȲ ǶȺ ɈƵƧǘȁǞȺƧǘ ƊȺȺǞȺɈƵȁɈ ƦǞǯ ɈƵƊǿ IƊƧǞǶǞɈƊǞȲƵ ɹƊǲƵȁ ȺɈƊ ǯƵ ȺƊǿƵȁ ǿƵɈ ǯȌɐɩ ƧȌǶǶƵǐƊٚȺ Ǟȁ ɨȌȌȲ ǘƵɈ ƊǶǐƵǿƵƵȁ ȌȁƮƵȲǘȌɐƮ ɨƊȁ ǘƵɈ ȯƊɈȲǞǿȌȁǞɐǿ ɨƊȁ ǶȌǲƊƊǶ ƦƵȺɈɐɐȲ jƊǿȯƵȁǘȌɐɈ‫ خ‬hƵ ƦƵȁɈ ƵƵȁ ƦƵǶƊȁǐȲǞǯǲƵ ȺƧǘƊǲƵǶ ƦǞǯ ƮƵ ɐǞɈɨȌƵȲǞȁǐ ɨƊȁ ǘƵɈ ƮƊǐƵǶǞǯǲȺƵ ɈƵƧǘȁǞȺƧǘ ȌȁƮƵȲǘȌɐƮ Ƶȁ ƧȌȁɈȲȌǶƵȺ‫خ‬ hƵ ƦƵȺƧǘǞǲɈ ȌɨƵȲ ƵƵȁ ȲǞǯƦƵɩǞǯȺ ‫ خ‬ hƵ ƦƵȁɈ ǞȁɈƵǐƵȲ‫ ة‬ȲƵȺȯƵƧɈƵƵȲɈ ƮƵȌȁɈȌǶȌǐǞȺƧǘƵ ȯȲǞȁƧǞȯƵȺ Ƶȁ ƦȲƵȁǐɈ ɹƵ ȌȌǲ Ǟȁ ƮƵ ȯȲƊǲɈǞǯǲ‫خ‬ hƵ ɩƵȲǲɈ ȲƵȺȯƵƧɈɨȌǶ Ƶȁ ƧȌȁȺɈȲɐƧɈǞƵǏ ǿƵɈ ǿƵƮƵɩƵȲǲƵȲȺ Ƶȁ ƊȁƮƵȲƵ ƦƵǶƊȁǐٌ ǘƵƦƦƵȁƮƵȁ ȺƊǿƵȁ‫خ‬ hƵ ƦƵȁɈ ƵƵȁ ɈƵƊǿȺȯƵǶƵȲ ƮǞƵ ǐȲƊƊǐ Ƶȁ ƮɐǞƮƵǶǞǯǲ ƧȌǿǿɐȁǞƧƵƵȲɈ‫خ‬ hƵ ƮȲƊƊǐɈ ƮƵ ɩƊƊȲƮƵȁ Ƶȁ ȁȌȲǿƵȁ ɨƊȁ ǘƵɈ ǶȌǲƊƊǶ ƦƵȺɈɐɐȲ ɐǞɈ Ǟȁ ǯƵ ɩƵȲǲ‫خ‬ hƵ ɩƵȲǲɈ ǲǶƊȁɈǐƵȲǞƧǘɈ‫ ة‬ȁƊɐɩǐƵɹƵɈ Ƶȁ ɨǞȁƮɈ ǲɩƊǶǞɈƵǞɈ ƦƵǶƊȁǐȲǞǯǲ‫خ‬ hƵ ƦƵȁɈ ɹƵƵȲ ǏǶƵɮǞƦƵǶ ǞȁɹƵɈƦƊƊȲ Ƶȁ ȁƵƵǿɈ ǐȲƊƊǐ ǞȁǞɈǞƊɈǞƵǏ‫خ‬ hƵ ɩƵȲǲɈ ɨȌǶǐƵȁȺ ƵƵȁ ɨƊȺɈ ɐɐȲȲȌȌȺɈƵȲ‫خ‬ hƵ ƦƵȁɈ ȲƵȺɐǶɈƊƊɈǐƵȲǞƧǘɈ‫خ‬ hƵ ɩƵȲǲɈ ǐȲƊƊǐ ɨȌǶǐƵȁȺ ɨƊȺɈǐƵǶƵǐƮƵ ȯȲȌƧƵƮɐȲƵȺ Ƶȁ ƦƵǘƵƵȲȺɈ ǐȌƵƮƵ ɩƵȲǲǿƵɈǘȌƮƵȺ‫خ‬ hƵ ɨȌƵȲɈ ƮƵ ǐƵȁȌǿƵȁ ƦƵȺǶǞȺȺǞȁǐƵȁ ǶȌɯƊƊǶ ɐǞɈ‫خ‬

àǞǯ ƦǞƵƮƵȁ ƵƵȁ ɨȌǶɈǞǯƮȺƵ ƧȌȁɈȲƊƧɈɐƵǶƵ ƊƊȁȺɈƵǶǶǞȁǐ ɨȌȌȲ ȌȁƦƵȯƊƊǶƮƵ ƮɐɐȲ‫ خ‬ hƵ ƦƊȺǞȺɩƵƮƮƵ ƦƵƮȲƊƊǐɈ ǿǞȁ‫ ׆ׅة׆ׁׂخׂ خ‬ƵɐȲȌ ‫ـ‬ǞȁƮǞƵȁ ǐƵƵȁ ƊȁƧǞǁȁȁǞɈƵǞɈ ɩȌȲƮɈ ȌɨƵȲǐƵȁȌǿƵȁ‫ ف‬Ƶȁ ǯƵ ȌȁɈɨƊȁǐɈ ɈƊǶ ɨƊȁ ƵɮɈȲƊǶƵǐƊǶƵ ɨȌȌȲƮƵǶƵȁ‫خ‬

XyÀ0ª0²²0‫د‬ DB104033K3

ßX 0ٌw Xm ‫ـ‬ƦǞǯ ɨȌȌȲǲƵɐȲ‫ بف‬ɨƊƧƊɈɐȲƵȺ‫ۊ‬ǲƊǿȯƵȁǘȌɐɈ‫خ‬ƦƵ

DB620484H9

ƵɹȌȲǐ ȌȁȺ ǯȌɐɩ ȺȌǶǶǞƧǞɈƊɈǞƵƦȲǞƵǏ ǿƵɈ ȲƵƧƵȁɈ Ƨɨ ɈƵȁ ǶƊƊɈȺɈƵ Ȍȯ ɨȲǞǯƮƊǐ ‫ ׅ‬ǯƊȁɐƊȲǞ ׂ‫ ׂׄ׀‬Ȍǿ ׁׂ ɐɐȲ‫ب‬

‫ׅ׃ ׉׉ ׅ׆ ׆ׁ׀‬

§0ª § ²À‫ ب‬Ɉ‫خ‬Ɗ‫خ‬ɨ‫ خ‬ɈƵƊǿ §ƵȲȺȌȁƵƵǶȺɹƊǲƵȁ‫ة‬ (ȌȲȯȺȺɈȲƊƊɈ ‫ ׀ׁ׉ׁ ة׉‬jƊǿȯƵȁǘȌɐɈ

ɨƊƧƊɈɐȲƵȺ‫ۊ‬ǲƊǿȯƵȁǘȌɐɈ‫خ‬ƦƵ

ɩɩɩ‫خ‬ǲƊǿȯƵȁǘȌɐɈ‫خ‬ƦƵ‫ش‬ɨƊƧƊɈɐȲƵȺ

regiotalent.be DB106013K3

ßX §0ª² ymXhj0 IJXIÀ0‫ ب‬ ɈƵƊǿ §ƵȲȺȌȁƵƵǶȺɹƊǲƵȁ‫ة‬ (ȌȲȯȺȺɈȲƊƊɈ ‫ة׉‬ ׁ‫ ׀ׁ׉‬jƊǿȯƵȁǘȌɐɈ

Plaats je vacature online en bereik de juiste kandidaten.

Turn experience into an extraordinary career

Lokaal bestuur Tervuren legt een wervingsreserve aan voor

Hoofdprojectleider openbaar domein

Create connections that matter.

Solliciteren kan tot en met 6 december 2023.

Arbeider wegen, riolering en signalisatie Solliciteren kan tot en met 13 december 2023 Wat bieden we jou?

Customer Service Technieker

O Slaag je voor de selectieprocedure, dan kom je terecht op onze wer-

In elk modern bedrijf hangt succes af van datacenterdiensten die 24/7 consistent en betrouwbaar zijn. Een Customer Service Technieker zorgt voor de vitale verbindingen die de business van klanten doet draaien.

vingsreserve. De hoogst scorende kandidaat kunnen we onmiddellijk een job aanbieden.

O Je kan altijd een loonsimulatie vragen. O Maaltijdcheques, ecocheques en geschenkbon. O Als arbeider wegen, riolering en signalisatie ben je om de twee weken

Wat jij doet: • Je implementeert nieuwe en bestaande klanten in onze datacenters • Je levert de handen en ogen die incidenten voorkomen of snel verhelpen

thuis op vrijdag.

• Je voert migratietaken uit (labelen, installeren, documenteren en testen)

Glijtijden en thuiswerk mogelijk voor de hoofdprojectleider.

Waarom Digital Realty:

O O 33 vakantiedagen per jaar (+ feestdagen). O Opleidingsmogelijkheden. O Gratis hospitalisatieverzekering en griepvaccin. O Gratis openbaar vervoer en fietspremie. Fietsleasing mogelijk na

• Je maakt deel uit van een snelgroeiende business met focus op de laatste technologische snufjes • We bieden je veel leer- en doorgroeimogelijkheden Solliciteer nu DB105633K3

inloopperiode.

• Je komt terecht in een jong en dynamisch team

Heb je al enige ervaring met elektriciteit? En ben je geïnteresseerd om de datacenterwereld te leren kennen? Neem dan zeker contact op!

Meer info rond ons aanbod en selectieprocedure

www.tervuren.be/vacatures hrm@tervuren.be

geertg@digitalrealty.com

Gebeten door techniek? Voor onze energiecentrales in Drogenbos en Vilvoorde zijn we op zoek naar: - Techniekers met kennis en ervaring in mechanisch onderhoud of elektriciteit - Techniekers of projectingenieurs met kennis en ervaring in I&C - Een productieleider en een assistent exploitatiemanager voor de uitbating van de centrale Interesse? Scan de QR-code en stel je kandidaat.

Ontdek al onze vacatures op engie.be/jobs

DB105587K3

DB103158J3

t k e e w k l e s Brus , n e t n e l a t unieke ! e r t ê t u e p non

En met Actiris vind ik de juiste kandidaat

Brussel leert je doorzetten, geduld hebben, onderhandelen… Je plan trekken, quoi. In meerdere talen. Op zoek naar een kandidaat met al die competenties uit de grootstad? Bij Actiris begeleidt een sectorexpert je in al je rekruteringen. Voor de meer uitdagende vacatures gaan we aan de slag met onze partners en jouw organisatie om samen Brusselaars te vormen voor de job. On y va ?