BRUZZ - editie 1860 (04-10-2023)

Politieke transfers verzwakken communautaire partij

Leegloop bij Défi

‘Strippen voor geld gee mij een egoboost’ Nieuw seizoen ‘Wat wil je weten?’

Luidop TikTok-filmpjes op de metro bekijken

Geluidsoverlast door smartphones

Brihang de boer op met nieuwe plaat

‘Rappen is poëzie in haar puurste vorm’

MUSIC, DEBATE & EXPERIMENT

ADIEL ALEX SOURBIS AMNESIA SCANNER

ANSWER CODE REQUEST LIVE AROH DJ · BARAKA LIVE · BILL KOULIGAS · BOYS NOIZE

BRODINSKI B2B SLIKBACK · CATERINA BARBIERI WITH MARCEL WEBER & RUBEN SPINI · CLARA3000 · CROWD OF CHAIRS

DAVID AUGUST PRESENTS VĪS WITH FRANKA MARLENE FOTH & MARCEL WEBER

DIENNE LIVE · DISHWASHER_ · DJ DANIFOX · DJ GIGOLA B2B MCR-T · DJ K · DJ LYCOX · DJ MELL G

DJ NIGGA FOX LIVE · DONIA B2B KAMOUN · DRACHE MUSICALE · ECHOFARMER · EMILY JEANNE · ERWAN SENE

GAVSBORG · GRIOT TECH LIVE · HAAI · HEITH · ICED LATTINA · JIMI TENOR · JOSEY REBELLE

KARENN LIVE · LA DAME · LE MOTEL · LIYO · LUXE · M I M I HYBRID SET · MACHÌNA LIVE · MARCEL

MARK ERNESTUS & TIKIMAN · MARRØN · MARTHA DA’RO LIVE · NICK LEÓN

NINETTE B2B MONICASHFLOW · NUNO BEATS · OJOO · PIERRE BASTIEN

POLY CHAIN LIVE · PORTRAIT XO · PUCE MARY · RAQL · RAVI BONGO

RICHIE HAWTIN · SAMAR · SCALER LIVE SKEE MASK · SYQLONE LIVE · TAI LOKUN · VEGYN LIVE

WALTRAUD BLISCHKE · XEXA LIVE

YOGA TEACHER · YOOTH

IN COLLABORATION WITH

BRIKABRAK · KONTAKT GROUP · LA FORESTIÈRE · MEAKUSMA · PAN · PRÍNCIPE · REBEL UP · WARNING

BOZAR · BRASSERIE ILLEGAAL · C12 · LAVALLÉE · LES ATELIERS CLAUS · RESET

NUITS SONORES

12 15 OCT &

EUROPEAN LAB

BRUSSELS 2023

NUITS-SONORES.BE

Kunstproject creëert een dialoog rond een Afrikaans decorpaneel van Expo 58

35 ‘Tussen 1918 en 1921 was Tbilisi

Georgische avantgardekunstenaars gooien alle remmen los in Europalia-expo

05 EDITO

06 COVERSTORY Naar de markt met Brihang

10 IN BEELD Ivan Put

12 IN DE KIJKER In Wat wil je weten? beantwoordt een stripper alle mogelijke vragen

13 KORT GESPREK Sarah Van Riel en Eva Van Velzen over vijf jaar Babytheek

20 BIJGEDACHTE Bestuurlijke chaos in Molenbeek en Schaarbeek

22 BIG CITY Waar kan je nog choesels eten in Brussel?

22 BEESTIG BRUSSEL De egel maakt zich klaar voor zijn winterslaap

24 ANALYSE MR zuigt Défi leeg

28 DE SLAAPKAMER van Charlie

30 REPORTAGE Als het lawaai op het openbaar vervoer je te veel wordt

34 NICK TRACHET All’assassina

35 SELECT

Eat & Drink Le Longue Vie Smalltalk Ahilan Ratnamohan De vijf inzichten Manuela Infante

14

‘ Tracer kan helpen om een soort collectief geheugen terug te vinden’

de place to be’

Theatermaker Ahilan Ratnamohan vermengt in zijn nieuwe stuk Josse Jnr. voetbal en taal. “Wat op een veld en op een podium gebeurt heeft gelijkenissen.”

WEG VAN DE WERELD IN3,2,1...

THEATEROVERTREFT JE STOUTSTE DROMEN

Hier de volledige Brusselse programmatie

COLOFON

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 29 euro per jaar;

IBAN: BE98 3631 6044 3393

van Vlaams Brusselse Media vzw

Buiten België: 35 euro per jaar.

OPLAGE

55.000 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marlies De Deygere

02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)

COÖRDINATOR MAGAZINE

Maarten Goethals

CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx

ART DIRECTOR

Heleen Rodiers

VORMGEVING

Ruth Plaizier

EINDREDACTIE

Karen De Becker, Kurt Snoekx

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER

Eva Christiaens, Kris Hendrickx, Sophie Soukias, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Jasper Croonen, Emilia De Feyter, Anke Dirix, Andy Furniere, Niels Ruëll, Nick Trachet, Bram Van Renterghem, Michel Verlinden, Max Wyckaert (medewerkers)

VERTALING

Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Ivan Put, Saskia Vanderstichele

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs

Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners

Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels

WWW.BRUZZ.BE

Verboden te verbieden

Het geluid van smartphones verbieden op het openbaar vervoer. Dat is het voorstel van MR-parlementslid Anne-Charlotte d’Ursel. De luide muziek, de video- en andere gesprekken en de YouTube-filmpjes die op tram, bus en metro worden geconsumeerd met de volumeknop op 11 storen de reizigers. De ergernis is begrijpelijk en herkenbaar, maar opnieuw wordt voor de optie ‘verbieden’ gekozen. Van politici – zeker liberale – mag je toch verwachten dat ze niet altijd naar dat wapen grijpen. Verbieden is steeds vaker de reactie op nieuwe fenomenen waar de overheid en/of onze maatschappij niet onmiddellijk een antwoord op heeft. Slingerende deelsteps? Een deelstepgebruiker die zich niet aan de regels houdt? Dan verbieden we ze maar. Mannen die plassen in bloembakken? Dan verbieden we die bakken. Dat laatste is een fictief voorbeeld, maar het zou perfect in de logica passen. Zowel de overlast door te luide smartphones, gevaarlijk rijden met steps als plassen in bloembakken zijn uitingen van onaangepast gedrag. Dat aanpakken is natuurlijk veel moeilijker dan meteen alles verbieden. Wat riepen ze in ’68 ook alweer? Verboden te verbieden! Zeker als het om het veranderen van menselijk gedrag gaat, lijkt een verbod dikwijls het tegendeel te bewerkstelligen van wat men wil bereiken.

FR Interdire les smartphones bruyants dans les transports en commun, voilà la proposition de la députée MR Anne-Charlotte d’Ursel. La musique bruyante, les appels vidéo ou autres conversations et les films YouTube consommés à fond sur les bus, trams et métros dérangent les voyageurs. La nuisance est compréhensible, mais une fois de plus, on choisit d’interdire. On pourrait attendre des politiciens – surtout libéraux – de ne pas toujours utiliser la même arme. Interdire est de plus en plus souvent la réponse à des phénomènes auxquels le pouvoir public et/ ou notre société n’ont pas de réponse immédiate. Des trottinettes qui traînent partout ? Alors interdisons-les. Des hommes qui urinent dans des bacs à fleurs ? Interdisons les bacs. Ce dernier exemple est fictif mais il rentre dans cette logique. Tant les nuisances de smartphones trop bruyants que la conduite dangereuse en trottinette ou le fait d’uriner dans des bacs à fleurs sont des comportements inappropriés. Tacler ces phénomènes est bien sûr bien plus complexe que de simplement les interdire. Que scandaient-ils encore en mai 1968 ? Il est interdit d’interdire ! Surtout lorsqu’il s’agit de changer des comportements humains, une interdiction semble souvent avoir l’effet inverse de ce qu’on veut atteindre.

EN MR MP Anne-Charlotte d’Ursel thinks we should ban the sound of smartphones on public transport. The loud music, videos, phone conversations, and YouTube videos watched on trams, buses, and the metro with the volume knob set to max bother other passengers. We can all understand and recognise the problem, but must the answer always be to ban things. Surely you could expect politicians – especially liberal ones – not to instinctively just ban stuff. More and more, banning seems to be the reaction to new phenomena that governments and society have no immediate answer to. E-scooters driven around erratically? Someone using shared e-scooters without following the rules? Then let’s ban them. Men urinating in window boxes? Then we ban the boxes. The latter is made up, but it would fit the logic perfectly. The nuisance caused by smartphones that are too loud, hazardous scooter driving, and urinating in flower pots are manifestations of inappropriate behaviour. Tackling that is, of course, much more difficult than simply banning everything. What was the slogan in 1968? “It is forbidden to forbid!” Especially when it comes to changes in human behaviour, bans often seem to have the opposite effect to the one intended.

“Te luide gsm’s of gevaarlijk rijden met een step zijn uitingen van onaangepast gedrag”

Kristof Pitteurs, hoofdredacteur

Het gesprek. Als marktkramer is Brihang geboren

‘Mijn geduld met de stad raakt stilaan op’

Huisje-kindje-camper: de Brusselse hiphoppoëet Brihang duikelde de voorbije jaren een ander leven in. Het bezorgde hem geluk, maar ook veel twijfels, muizenissen die hem inspireerden tot een nieuwe plaat die hij als Droomvoeding op de markt brengt. Letterlijk.

door Tom Zonderman foto’s Heleen Rodiers

Oh, een muntstuk van 2 euro,” glimt Brihang. Voor ik mijn voet erop kan zetten, plukt hij snel het kleine geluk van het plaveisel op het Lehonplein in Schaarbeek. Het is vrijdagochtend en de wekelijkse markt in de schaduw van de Sint-Servaaskerk gonst van de drukte. Marktgangers krioelen kriskras door elkaar, in de prille najaarszon proberen kramers hun waar – orthopedische schoenen! cactusvruchten! nachtjapons! – aan vriend en vijand te slijten. “Ik ga die cent meteen investeren,” glundert de Brusselse rapper terwijl hij naar de ambulante bakker beent die aan de rand van het plein heeft postgevat. We ontmoeten elkaar hier natuurlijk niet toevallig. Om zijn nieuwe album te promoten, doet Brihang een

‘tournee’ langs enkele markten overal te lande, en dus draaien we al even warm. De rapper woont hier ook vlak om de hoek. “Ik speel allang met dat idee om mijn plaat letterlijk op de markt te brengen,” vertelt hij met een verse koek in de hand. “Ik ben een West-Vlaming, hé, ik ben een commerçant.”

Als marktkramers zijn ze geboren, die artiesten. “Eddy Wally verkocht handtassen én later ook zijn eigen platen op de markt, dat vond ik geestig. Niet dat ik verder iets met hem heb – ik ga straks niet ‘Ik spring uit een vliegmachien’ coveren! (Grinnikt) Maar hoe ouder ik word, hoe fijner ik het vind om met de ‘achterkant’ van muziek bezig te zijn. Als je een album uitbrengt, moet je dat ook op de een of andere manier verkopen. Ik wil daar creatief mee omgaan. Dat scherpt mee

de contouren van wie je bent als artiest.” Brihang vond onder meer inspiratie bij de blauwe plastic bakken waar marktkramers hun spullen mee versjouwen en trok dat idee in het artwork van zijn album. “Ik vind dat superschone, herkenbare objecten. Het zijn bijna sculpturen. Je ziet ze overal als je door Brussel wandelt, of in de Colruyt.”

Dat zijn nieuwe koopwaar Droomvoeding heet, maakt dat het plaatje helemaal klopt. “Een droomvoeding is een voeding die je aan je baby geeft terwijl hij slaapt, zonder dat hij wakker wordt. Mijn vrouw kwam daarmee op de proppen toen ze borstvoeding gaf aan mijn dochter Inti. Ik vond dat een mooi woord, maar ik vroeg me af wat dat voor mij betekende. Dromen, ambities ... dat voedt je leven, het zorgt voor een richting, een doel.”

“Ik ben een West-Vlaming, hé, ik ben een commerçant.”

BIO

• Geboren als Boudy Verleye in 1993 in Knokke, woont in Schaarbeek met zijn vrouw en twee kinderen

• Studeert beeldhouwkunst in Gent, verhuist in 2017 naar Brussel

• Ontdekt rap in de skateshop van zijn vader, debuteert solo in 2014 met Periode jalisco

• Breekt in 2019 door met het album Casco en de hit ‘Steentje’

• Brengt deze week zijn vierde album Droomvoeding uit

Het gesprek. Als marktkramer is Brihang geboren

En dan loopt alles anders, zoals je zingt op je nieuwe plaat.

BRIHANG: Daar herkent iedereen zich wel in, denk ik. In de struggles die je ondervindt bij het realiseren van die dromen, in hoe je leven afwijkt van wat je had gepland. Het is zo’n beetje de rode draad door Droomvoeding geworden. Maar ik wil daar ook niet te hard over nadenken. Ik hou van simpele dingen, het volkse, het alledaagse, zoals die blauwe bakken. Ik krijg altijd te horen: “Brihang, je teksten zijn zo diep,” maar dat vind ik zelf niet. Ik wil wel doordenken, maar niet te hard, want dan versta ik het zelf niet meer.

“Ik ga meestal naar de winkel,” lacht hij wanneer ik vraag of hij hier wel vaker flaneert. Brihang, die nog altijd officieel Boudy Verleye heet, belandde zes jaar geleden in Brussel. Daarvoor studeerde hij beeldhouwkunst in Gent, opgroeien deed hij in Knokke, waar zijn vader een skateshop uitbaatte. “Ik heb een zorgeloze jeugd gehad,

veel buiten gespeeld en kampen gebouwd. Maar toen ik ging puberen, had ik de stad nodig om mijn ei kwijt te kunnen. In Gent, en daarna in Brussel, heb ik mijn artistieke verhaal kunnen ontplooien. Dat is voor mij superbelangrijk geweest, daarom wil ik dat mijn kinderen ook aanbieden.”

Die kinderen, dat zijn er intussen twee, een dochter van drie en een zoon van een paar maanden. Ze hebben het leven van de rapper, die dit jaar dertig werd, ondersteboven gekeerd. “Met kinderen beleven we de stad helemaal anders. De cowboystijl die mij

vroeger aansprak, duwt me nu naar buiten. We wonen in de buurt van het Liedtsplein, dat is een heftige plek. Onlangs was er een schietincident in mijn straat, een 15-jarige liep rond met een pistool, een familievete blijkbaar ... dan vraag je je toch af wat je hier nog doet. Dat gebeurt gewoon voor je neus. Niet elke dag. En dat is ook niet het beeld dat ik van Schaarbeek naar buiten wil brengen. Ik zeg veel liever dat je op de mooie dingen moet focussen, maar die realiteit is er wel. Ik heb keihard genoten van de stad en ik geniet er nog van, maar mijn geduld raakt op. De hardheid is iets wat ik

Brihang: “Succes, is dat belangrijk?

Het is mooi meegenomen. Ik heb niet de ambitie om de wereld te veroveren. Hier is goed genoeg.”

opzocht omdat ik in een zachte omgeving ben opgegroeid, maar ik heb genoeg hardheid gezien. En toch kleeft er meer Brussel aan mij dan ik had verwacht, het is zalig om hier weg te gaan, maar de stad verlaten lukt me nog niet.”

Hoeveel Knokke zit er nog in jou?

BRIHANG: Niet veel meer. Als het boven de 30 graden is, vind je me niet in Brussel, dan trek ik naar mijn ouders aan de kust. Maar ik zou niet in Knokke kunnen wonen. Oostende zou een goeie tussenweg kunnen zijn. Die stad combineert het zeegevoel met het ruige van Brussel.

Arno was op den duur zo vergroeid met Brussel dat hij als een Brusselaar pur sang werd gezien. Is dat voor jou een streefdoel?

BRIHANG: Nee, absoluut niet. Ik voel me eigenlijk geen Brusselaar. Ik weet niet of ik me vereenzelvig met een plek. Ben ik een West-Vlaming? Hecht ik zoveel belang aan West-Vlaming zijn? Ik heb ondertussen een eigen dialect ontwikkeld, voor West-Vlamingen is dat geen West-Vlaams meer en in Brussel ben ik een West-Vlaming. Ik zit ergens tussen de twee.

Poëzie als bijbel

“C’est pas tombé du camion!” zweert een enthousiaste verkoper die parfum uitdeelt aan een troep gesluierde vrouwen. “Chanel N° 5,

“Ik wil wel doordenken in mijn songteksten, maar niet te hard, want anders versta ik het zelf niet meer”

Jean Paul Gaultier!” Een handenvrij microfoontje en een versterker doen de boodschap van de gulle gever over de hele markt galmen. Als rocksterren zijn ze geboren, die marktkramers. Brihang kijkt geamuseerd toe. De Brusselse rapper veroverde zelf een groot publiek vier jaar geleden, toen hij doorbrak met de single ‘Steentje’ en het album Casco Wierook werd hem toegezwaaid, er volgde een succesvolle tournee die hem langs festivals en clubzalen loodste. De onontkoombare luwte van de pandemie vulde hij handig op met verbouwingen, het vaderschap en een roadtrip door Europa. Kortom, hier staat een man waarvoor alle puzzelstukken in elkaar pasten.

En toch waart er weemoed door Droomvoeding. “Ik dacht dat die twijfels up me dertig gingen doven,” klinkt het in ‘Veel succes’. In het zinderende ‘Cut op de set’, over de wereld die bang is terwijl iedereen wegkijkt, hunkert Brihang naar een “ctrl+alt+delete en reset.” Hij knikt. “Soms denk ik: wat voor een madness is dat hier?”

En toch zing je in ‘Mama’s buik’ je ongeboren zoon toe hoe er een mooie tijd aan komt.

BRIHANG: Ja, daar geloof ik keihard in. We hebben de wereld kunnen kapotmaken, maar ik denk dat we haar ook weer kunnen vermaken. We zijn slim genoeg.

Maar je uit ook twijfels over dat vaderschap. “Soms zou het makkelijker zijn zonder jou,” rap je in ‘Accepteren’.

BRIHANG: Ik had een kind krijgen onderschat. Inti was een moeilijke slaper, de vermoeidheid was zwaar. Ik had het gevoel dat ze mijn leven afpakte. Toen ik dat nummer aan mijn ouders liet horen, vond mijn ma dat ik dat zinnetje moest schrappen. Maar mijn pa begreep mij, hij had dat ook soms gedacht, maar durfde het nooit uit te spreken. Muziek is een momentopname, dus heb ik het erin gelaten. In de liner notes van de plaat heb ik wel een woordje aan mijn dochter gericht: “Inti, ik hoop dat je dat ene zinnetje kan plaatsen in een groter geheel, in mijn zoektocht naar wat jij voor mij betekent. Ik zie je graag, onvoorwaardelijk.”

Als muzikant graaf je constant in jezelf, en plots komt er iemand bij die dat opzijschuift. ‘Accepteren’ gaat over hoe ik heb moeten leren om mijn eigen verlangens aan de kant te zetten. (Denkt na) Ik heb me lang afgevraagd of ik wel wilde schrijven over kinderen krijgen, maar dat domineerde zo mijn leven dat ik niet anders kon.

“Ben ik nog wel wie dat ik wil zijn?” vraagt de

rapper zich af in ‘Later... is nu’, een nummer over hoe hij zichzelf in de weegschaal legt. Over gerealiseerde ambities en nieuwe dromen, een gezin met twee kids en twee appartementen, en een Volkswagen camper. “Shit, ik zou mezelf nie meer herkennen,” klinkt het, “Ik vecht met het monster van erkenning, leven van muziek stond nooit echt op de planning.” “Ik héb die camper gekocht, maar toch komt er altijd dat stemmetje dat zegt: what’s next? (Lacht) Die auto is wel heel belangrijk gebleken. Vorig jaar ben ik met Inca en Inti tot in Griekenland gereden. Daar heb ik de klik gemaakt en heb ik leren accepteren. Terwijl Inca reed en ik naar de bergen keek, ben ik beginnen te schrijven.”

Dat schrijven doe je weerom zonder weerga, als een beeldhouwer met woorden. Met de term ‘rapper’ had je het vroeger moeilijk, maar wat denk je bij ‘dichter’?

BRIHANG: Ik probeer dat niet in hokjes te duwen. Elke rapper is voor mij een dichter, dat is poëzie in haar puurste vorm. Zeker freestylers, die hebben geen tijd om na te denken over wat ze zeggen, omdat het volgende rijmwoord al klaar moet zitten. Ik probeer zelf ook te werken met die pure momentopnames, die eerste takes, zoals in ‘Later... is nu’. Dat kwam er in één gulp uit.

Je stimuleert dat dichterlijke natuurlijk zelf. Toen ik je ooit opzocht in je repetitieruimte in Strombeek slingerden daar Dagboek van een poes van Remco Campert en Onbegonnen werk van Herman de Coninck rond. En op je rider staat een dichtbundel.

BRIHANG: Onbegonnen werk is mijn bijbel, dat zit altijd in mijn rugzak. Ik blader er

regelmatig in en ontdek telkens nieuwe dingen. Het is een soort dagboek voor mezelf. Die dichtbundels heb ik gevraagd toen ik langs de culturele centra tourde. Dat heeft me dertig boeken opgeleverd. (Lacht) Nu, op Droomvoeding heb ik meer dan vroeger nadruk gelegd op het muzikale. Ik wilde nooit iets overproducen, alles minimaal houden, maar ik voelde dat ik op mijn limiet zat. Dankzij Alois Maddens, een jonge producer met een frisse blik, heb ik dat bijgestuurd.

Die blik levert in ‘Berg’ misschien wel je mooiste nummer op. Waarom moet je op de top van die berg staan als er nog zoveel van de heuvels valt te leren, vraag je je af.

BRIHANG: Dat vat het zowat samen, hé. Succes, is dat belangrijk? Ik heb niet de ambitie om de wereld te veroveren. Hier is goed genoeg. Eind oktober sta ik drie keer in de AB, maar één keer was ook goed. Nu, succes is mooi meegenomen, en als ik daar een inkomen van kan hebben, is dat nog mooier. En anders ga ik wel in de bouw werken. Ik heb trouwens al een jobaanbieding gehad. (Lacht) Deze zomer zat ik op mijn dak met een dakwerker. Ik vind dat de max, ik werk graag met mijn handen. Die heeft mij daarna gebeld: “Gast, wil je hier niet komen werken?” Hij wist niet wie ik was. Toen hij in mijn living een gouden plaat van Brihang aan de muur zag, vroeg hij me waarom die daar hing. “Ik ben Brihang,” zei ik. “Ah, ja.”

Droomvoeding verschijnt op 6/10 bij Fake, op 8/10 trekt Brihang ermee naar de Zuidmarkt. Op 27, 28 en 31/10 staat hij in de Ancienne Belgique, meer info op www.abconcerts.be

100 GRAMMES DE RÊVE À CROQUER

FR Sur son nouvel album Droomvoeding, Boudy Verleye alias Brihang se demande quels rêves il lui reste alors qu’à trente ans, il a pu réaliser la majorité de ses souhaits – deux appartements, deux enfants et un mobile-home.

« Suis-je encore qui je veux être ? », se demande le rappeur de Knokke qui a débarqué à Bruxelles il y a six ans. Nous avons discuté avec lui et avons parlé d’ambition et de succès, des souhaits vs la réalité, de l’éducation des enfants et du fait de commercialiser la musique. Littéralement. « Je viens de Flandre Occidentale, je suis un commerçant dans l’âme. »

FOUR OUNCES OF DREAM FOOD

EN On his new album Droomvoeding (“Dream Food”), Boudy Verleye, aka Brihang, wonders what dreams he still has now that, at 30, he can tick off all the things he always wanted: two flats, two children, and a camper van. “Am I still who I want to be,” wonders the rapper from Knokke who settled in Brussels six years ago. A conversation about ambition and success, desires versus reality, raising children in an urban jungle that more and more feels like the Wild West, and how to market music. Literally. “I am a West Fleming, so yes, I am a real salesman.”

In beeld. Ivan Put

Dierenwijding

Paarden, ratten, ezels, vissen, papegaaien, slangen en zelfs een urne met as: afgelopen jaren heeft pater Walbert verschillende diersoorten met wijwater en kwast gezegend op de Oude Markt. Afgelopen zondag deed hij dat opnieuw, maar deze keer bleef het grotendeels bij katten en honden. Pater Walbert handelt naar eigen zeggen in de geest van Franciscus van Assisi, die – volgens de heiligenkalender – “een radicale liefde voor God en zijn Schepping” toonde. Die schepping schudde eens duchtig met haar kop en tong toen het gezegende water zondag haar kopje natmaakte. MG

In de kijker.

‘Strippers zijn therapeuten met een string’

Overdag leidt ze een klerenwinkel, ‘s nachts stript en danst ze in stripclub L’Empire. Jessica Rul bijt de spits af in het tweede seizoen van de YouTubereeks van BRUZZ Wat wil je weten?

door Kris Hendrickx

“In zo’n stripclub zie je hoe kwetsbaar mannen zijn, hoe naïef ook. Heel vaak geloven ze de fantasie die wij verkopen, denken ze dat we elkaar nog buiten de club gaan zien. Terwijl wij gewoon onze job aan het doen zijn, misschien heel goed dan (lachje).”

“Als stripper en danser leer je je lichaam beter kennen, je lichaam ownen en je beter in je vel voelen. Je wordt ook betaald omdat je er goed uitziet of goed danst, het is een echte egoboost. Ik hoor het wel vaker, dat meisjes die in een club werken meer zelfvertrouwen krijgen, zelfs als ze het maar twee weken doen.”

“In zekere zin heeft deze job me empathischer gemaakt. Er wordt vaak gezegd dat wij therapeuten met een string zijn. Soms zitten we twee uur in de vip-zone met een klant die gewoon wil babbelen over zijn leven, zijn persoonlijke problemen, zijn vrouw. Dan moet je er enkel zijn, interesse tonen en de juiste vragen stellen.”

Aan het woord is Jessica. Overdag is de 29-jarige vrouw manager van een kledingwinkel, twee of drie nachten per week danst en stript ze in L’Empire in de Circusstraat in het centrum, een van de laatste stripclubs van Brussel. En alsof dat nog niet genoeg is, treedt ze geregeld op als zangeres Maxime.

Jessica is de eerste gast in een nieuwe reeks Wat wil je weten?-video-interviews van BRUZZ, in samenwerking met Citizenne. Daarbij kunnen mensen vragen stellen aan personen aan wie een etiket kleeft. Het motto van de reeks: “We tonen de persoon achter de stempel aan de hand van jullie vragen.” Na Jessica volgen nog een rabbijn, een lid van de Romagemeenschap, een vrouw met hoofddoek en iemand die gepest werd.

Tijdens de interviews worden de vraagstellers en de geïnterviewden gescheiden door een gordijn. Die opstelling heeft als voordeel dat de kijker de twee gezichten

tegelijk ziet. Ook geeft het beide partijen een zekere vrijheid, er kijkt immers toch niemand, behalve dan de camera.

Grenzen respecteren

Terug naar Jessica. De jonge vrouw geniet duidelijk van haar bijverdienste. Tegelijk wil ze er geen té rooskleurig beeld van schetsen. Shiften van ruim acht uur lang op hoge hakken, ambitieuze dansmoves die al eens tot blessures leiden en mannen die niet altijd de grenzen respecteren – niet kussen, niet tussen de benen aanraken – het is niet niets.

De stripper beseft ook dat ze het als parttimedanser makkelijker heeft dan veel collega’s in de sector. “Veel clubs laten de meisjes (die vaak rondreizen tussen steden) inwonen tegen betaling. De tegenprestatie is dan wel dat ze altijd moeten komen werken en dat ziek zijn geen optie is. Ik heb veel collega’s die komen werken en zo ziek zijn als een hond.”

In het nieuws omdat

De nieuwe BRUZZ-reeks Wat wil je weten? op YouTube begint met het getuigenis van stripper

Jessica

Over welke reeks gaat het?

In Wat wil je weten? antwoorden bijzondere mensen op vragen van lezers en kijkers. Na de stripper volgen nog een rabbijn, een lid van de Romagemeenschap, een vrouw met hoofddoek en iemand die gepest werd

© JESSICA RUL

Kort gesprek. Sarah Van Riel en Eva Van Velzen

Financieel is Jessica tevreden met de circa 500 euro die haar bijverdienste haar wekelijks oplevert. Het beeld van de – Amerikaanse – stripper die het ene bankbiljet na het andere in de slip geschoven krijgt, klopt echter niet, merkte ze. “We hebben nu eenmaal geen 1 eurobiljet, en 5 euro dat is al meteen meer. Ik las eens dat strippers de beste voorspellers zijn van de financiële conjunctuur. Dat is, geloof ik, echt zo. Het is nu al enkele maanden kalm in de club, we zitten in een crisis.”

Echte seksuele handelingen zijn streng verboden in de club. Toch noemt Jessica zichzelf een sekswerker. “Er is die intimiteit, ik ben halfnaakt en wind mannen op. Ik ga daar geen doekjes om winden.”

Jessica’s nachtjob is er niet meteen een die in de lift zit in Brussel. Terwijl het ooit wemelde van de cabaretzalen en stripteasezaken in Brussel, is de stripbar vandaag een verdwijnend fenomeen. Ook van de vele champagnebars in de Circusstraat blijft er met Anais vandaag maar één meer over. In zo’n bar ligt het accent eerder op een klant gezelschap houden bij een glas (en worden soms extra’s aangeboden in aparte ruimtes). “Mensen hebben gewoon minder geld,” verklaart Marie Lespérance van sekswerkerscollectief Utsopi de afnemende trend.

“In de jaren 1990 waren er hier nog een achttal strip- en champagnebars in de Circusstraat,” herinnert Jan Leerman van het buurtcomité Alhambra zich. “Een vriend van me moest daar ooit afvoerleidingen in de bloembakken installeren, waar de gezelschapsdames de goedkope champagne in konden weggieten. Die drank was blijkbaar ook van die aard dat de leidingen aangetast werden en geregeld vervangen moesten worden.”

Jessica zelf laat het niet aan haar hart komen. Van haar beroep maakt ze geen geheim. “Mijn vrienden en zus zijn al komen kijken. Of ik zelf vooroordelen ervaar tegenover de job? Buiten de club eigenlijk niet. Vreemd genoeg wél bij de klanten. De meeste van mijn collega’s komen van elders en spreken vaak zelfs geen Frans of Engels. Als dan blijkt dat ik mopjes in het Nederlands maak, hoor ik vaak ‘Wat doede gij hier?’ Veel mensen lijken te denken dat alle strippers geïmporteerde Russische vrouwen zijn.”

De reeks Wat wil je weten? is te zien via h ps://www.youtube.com/@BRUZZ

Founding mothers Sarah Van Riel en Eva Van Velzen vieren deze week in Elzenhof vijf jaar babytheek. “De buggy van mijn oudste kind werd ondertussen al door 28 andere gezinnen gebruikt.”

Wat was de motivatie om de eerste babytheek van het land te openen?

EVA VAN VELZEN: Zes jaar geleden was ik hoogzwanger. Ik wilde niet al die babyspullen in huis halen om ze dan weer door te geven, weg te gooien of te verkopen. Je gebruikt ze maar voor een korte tijd. Rond die periode begon een uitleendienst voor kinderfietsen, en met Tournevie was er een plek om gereedschap uit te lenen. Met die voorbeelden in het achterhoofd, waagden we de stap om een babytheek op te starten. In 2018 opende de eerste in Elsene.

SARAH VAN RIEL: We vonden geen enkel gelijkaardig initiatief. Ik denk dat we in België nog steeds pionieren. En zeer succesvol. Intussen zijn er 8 babytheken in Brussel en 25 in Vlaanderen.

In 2020 hee BRUZZ met de solidariteitsactie Brussel Helpt 56.000 euro opgehaald om de babytheek te steunen. Wat hee dat betekend?

VAN RIEL: Dat was een gigantische hefboom. In de babytheek van het Elzenhof, toen de enige, liepen wij tegen onze limieten aan. Wij moesten vaak leden weigeren. Met de som van Brussel Helpt hebben we een organisatie opgestart: vzw Arlette. En die heeft ervoor gezorgd dat er zeven andere babytheken in Brussel zijn bijgekomen.

Welke objecten doen het het best?

VAN RIEL: Draagzakken zijn populair. Die zijn ook duur in aankoop. Zeker de goeie, ergonomische modellen. Zo’n draagzak gebruik je vooral in het eerste levensjaar van je baby. Ook wipstoeltjes doen het goed. Wij hebben een voor-

keur voor een specifiek merk en die stoeltjes kosten 250 euro per stuk. Er zitten items in de catalogus waar onze eigen kinderen, jaren geleden, gebruik van maakten. De buggy waar mijn oudste kind in heeft gelegen, is ondertussen al 28 keer uitgeleend. Dat zijn 28 gezinnen die onze buggy een tijd gebruikt hebben.

VAN VELZEN: Er zijn tegenwoordig zoveel merken voor babyspullen. Wij weten inmiddels welke spullen duurzaam zijn en lang gebruikt kunnen worden.

Wat zijn de ambities nog?

VAN VELZEN: Een babytheek moet net zo normaal zijn als een bibliotheek. En iedere Brusselse gemeente moet zijn eigen babytheek krijgen, zodat iedere Brusselaar toegang heeft tot betaalbare en duurzame babyspullen.

VAN RIEL: Wij willen toegankelijk zijn voor iedereen. Onze leden maken zeer bewust gebruik van een babytheek. Ze zijn trots op het feit dat ze duurzaam bezig zijn, dat ze minder kopen en dat er dus minder geproduceerd moet worden. BVDV

“Draagzakken en wipstoeltjes zijn het populairst”

‘Elke Brusselse gemeente moet een babytheek hebben’

© SASKIA VANDERSTICHELE

Reportage. Tracer creëert een artistiek project rond een decorpaneel van Expo 58

kunstproject kan helpen om een soort collectief geheugen terug te vinden’

Toen Sarah van Lamsweerde besefte wat de symbolische waarde was van het Afrikaanse paneel in het huis van haar tante in SintJoost, dat op Expo 58 als decor had dienstgedaan, richtte ze een interdisciplinaire groep op die onderzoek voerde naar de herkomst ervan. Het resultaat van die zoektocht heet Tracer, een artistiek project dat tot 19 oktober loopt in Wetsi Gallery. door Sophie Soukias foto’s Saskia Vanderstichele

‘Dit

Anne Wetsi Mpoma (links) kon haar ogen niet geloven toen ze bij de tante van Sarah van Lamsweerde een schilderij van Mwenze Kibwanga zag staan. Het was de kiem voor het kunstproject Tracer

Reportage. Tracer creëert een artistiek project rond een decorpaneel van Expo 58

In november 2019 zoekt de Brusselse kunstenares Sarah van Lamsweerde een geschikte locatie om een film te vertonen van een bevriende cineaste. Ze denkt daarbij aan het huis van haar tante in Sint-Joost. Een datum wordt vastgelegd, gasten krijgen een uitnodiging. Het blijkt het begin van een ongelofelijk relaas, dat culmineert in het artistieke project Tracer

BRUZZ vertelt het verhaal aan de hand van zes betrokkenen.

De galeriste

“Ik schudde het hoofd en zei: ‘Maar wat gebeurt hier toch?’” herinnert Anne Wetsi Mpoma zich. “Ik was gekomen om een film te zien en toen zag ik dat.” De Belgisch-Con-

golese kunsthistorica, die een galerie runt in Etterbeek, doelt op “het object in de hoek van de kamer”, een van de drieëndertig panelen die de Congolese schilder Mwenze Kibwanga destijds maakte als decor bij de voorstelling Changwe yetu (Swahili voor ‘Ons grote feest’). Een restant dat eigendom was geweest van Jean-Marc Landier, de oom van Sarah van Lamsweerde.

Vandaag doet Landier niet meteen een belletje rinkelen, maar in het begin van de jaren 1950 werd hij door Maurice Huisman, de latere directeur van de Koninklijke Muntschouwburg, ingehuurd om door Congo en Ruanda-Urundi te reizen en een groep van 120 dansers uit verschillende etnische groepen samen te stellen. Hun voorstelling werd eerst opgevoerd in de mijnstreek Katanga, om dan naar België te reizen voor Expo 58. Daar stonden de optredens van de groep in het teken van de idealisering van de koloniale politiek. De panelen dienden als achtergrond.

Van deze exotische voorstelling, waar de Belgische pers lovend over was, had JeanMarc Landier drie panelen bewaard, maar slechts één ervan zou hem volgen naar zijn laatste huis in Brussel. Het is een feestelijk schilderij, met zwart-rode figuren op. Sommige personages drinken iets, andere lijken te dansen. De stijl kenmerkt zich door de brede penseelstreken die typisch zijn voor de schepper ervan: Mwenze Kibwanga.

“Mwenze Kibwanga is voor de Congolese schilderkunst wat Ensor of Magritte zijn voor de Belgische schilderkunst,” zegt Anne Wetsi Mpoma. “Hij werd opgeleid aan de Hangar-school, opgericht door de voormalige Franse soldaat Pierre Romain-Desfossés. Het was door dit soort ateliers dat de Congolese schilderkunst de overstap maakte van muur naar schildersezel.”

Vandaag hangt het paneel in Etterbeek, in Wetsi Gallery, “als een manier om te erkennen dat Congo deel uitmaakt van de Belgische geschiedenis.” “Voor mij is het alsof ik in dialoog ga met mijn Congolese grootmoeder,” vertelt Anne Wetsi Mpoma.

“Ik zie een herontdekte voorouder voor mij die me de kracht geeft om over deze schaduwzijden van de geschiedenis te praten, omdat ze veel erger zijn dan ons is verteld.”

De bemiddelaarster

“En ik werd geconfronteerd met een object dat eigenlijk van niemand meer was en dat je

Curator en restauratrice Emmanuelle Nsunda bezorgt zich om het paneel van Mwenze Kibwanga, dat tijdelijk onderdak vindt bij Wetsi Gallery in Etterbeek.

kon aanraken,” zegt Sarah van Lamsweerde. “Wat niet het geval is in een museum. Ik vond het belangrijk om mensen toegang te geven tot dit schilderij.” Volgens de erfovereenkomst behoort het werk van Mwenze Kibwanga toe aan de zoon van Jean-Marc Landier, Johnnie, die in Oeganda woont. “Ik vroeg hem of we het paneel via een paar omwegen naar hem mochten brengen. Hij stemde toe.”

Met behulp van een bescheiden toelage stelt Sarah van Lamsweerde een multidisciplinaire werkgroep samen, die in de lente van 2023 naar Lubumbashi vliegt om in de voetsporen te treden van de Changwe yetu-dansvoorstelling en de Congolese decorbouwer. Behalve Sarah van Lamsweerde bestaat die groep ook uit een kunstrestauratrice en een historica, die elk op hun manier betrokken zijn.

“Ik zie mezelf als een eenvoudige bemiddelaarster in dit project,” benadrukt Van Lamsweerde. Ter plaatse, wanneer gevraagd wordt naar de reden van haar bezoek, voelt de kunstenares zich beschaamd over de Belgische geschiedenis die ze met zich meedraagt. Met een knoop in de maag begint ze over de voorstelling van haar oom Jean-Marc, die in de jaren 1950 werd gemaakt om de kolonie te verheerlijken. Tot het kwartje valt. “Ik besefte uiteindelijk dat mijn verhaal een rol speelt in het project. Alleen moest ik te weten komen wat die oom betekende voor mij.”

Om daarachter te komen, moet we teruggaan naar haar jeugdherinnering aan een dansvoorstelling, waarin ze een sneeuwvlok speelde. Met in het publiek haar trotse oom en tante. “Zij waren het die me aanmoedigden om in de kunstwereld te blijven. Zij vertegenwoordigden een andere wereld dan die van

mijn meer conventionele familieleden.” Van Lamsweerde bouwde een carrière uit in de hedendaagse dans, vooral in Amsterdam, maar ook als performancekunstenaar. Tracer is haar jongste productie. “Als ik vandaag naar het schilderij kijk, observeer ik bij mezelf een aantal paradoxen en dubbelzinnigheden. Bij de andere betrokkenen maakt dit object iets anders los. Van daaruit probeerden we te kijken hoe we kunnen samenwerken in Tracer.”

De historica

“Oh, dus jij was danseres? In de archieven kwam ik de voorstelling Changwe yetu tegen. Die zal je vast interesseren,” zegt Sarah Van Beurden, professor aan de Ohio State University, tegen Emily Hardick, de Texaanse onderzoeker wier doctoraat in de Afrikaanse geschiedenis ze begeleidt.

Hardick heeft inderdaad grote belangstelling voor dit onderwerp. En zodra de veiligheidsmaatregelen in 2021 worden opgeheven, vliegt ze naar België en gaat ze

naar het AfricaMuseum in Tervuren om zich te verdiepen in de archieven van de dansvoorstelling met 120 dansers uit Congo en Ruanda-Urundi, die in 1956 in Katanga werd opgevoerd voordat ze naar België reisde. Naar de grote zaal van Expo 58 op de Heizel, het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel en andere belangrijke zalen in het land.

Gaandeweg hoort Emily Hardick over de artistieke onderzoeksgroep van Sarah van Lamsweerde en sluit ze zich aan bij het team, dat ze in het voorjaar van 2023 in Lubumbashi vervoegt. “We hoopten te kunnen praten met mensen die in contact waren gekomen met de voorstelling,” zegt de historica. “Natuurlijk willen we ons niet tevredenstellen met koloniale bronnen. En als we ze gebruiken, moeten we dat uiterst kritisch doen. Jean-Marc Landier beweert dat hij de rimboe heeft getrotseerd om dansen te redden die in de vergetelheid dreigden te raken. Maar ze waren verre van vergeten. Zijn rol bestond er vooral in om ze te reduceren tot een formaat dat geschikt was voor het theater en dat een Europees publiek

Een still van de propagandadocumentaire van Jean-Marc Landier uit 1957, met de jazzband Jeunes Sous-Marins du Katanga voor het geschilderde decor van Mwenze Kibwanga.

“Het is alsof ik via het paneel in dialoog ga met mijn Congolese grootmoeder, een voorouder die me de kracht gee om over de schaduwzijden van de geschiedenis te praten”

Anne Wetsi Mpoma

Galeriste Wetsi Gallery

Reportage. Tracer creëert een artistiek project rond een decorpaneel van Expo 58

zou aanspreken. Hij werd bijgestaan door een Congolese producer, Adolphe Kisimba, die allesbehalve een groentje was. Tijdens onze reis naar Lubumbashi hebben we met zijn zoon kunnen praten.”

Hoewel Changwe yetu veel deuren heeft geopend voor Jean-Marc Landier, is het succes van de Congolese artiesten die bij de show betrokken waren, veel moeilijker te peilen. “Sommigen kregen de kans om andere voorstellingen te doen, anderen werden meteen terug naar huis gestuurd, hoewel ze uitdrukkelijk gevraagd hadden om te blijven. Helaas zijn de meesten van hen er niet meer om erover te praten. Degenen die nog leven, als die er al zijn, zijn heel moeilijk te traceren, omdat ze in de rapporten per etnolinguïstische groep werden vermeld, en niet als individuele artiesten. Wat natuurlijk vragen oproept.”

De restauratrice

Wanneer haar tante overlijdt en het huis te koop wordt gezet, zoekt Sarah van Lamsweerde iemand die het enorme paneel van Mwenze Kibwanga volgens de regels van de kunst kan verplaatsen. Galeriste Anne Wetsi Mpoma brengt haar in contact met Emmanuelle Nsunda. “Ik schrok eerst van de grootte en van het feit dat het in

zo’n goede staat was. Daarna kreeg het schilderij voor mij een spirituele dimensie,” zegt de curatrice. “Dit schilderij aanraken is datgene aanraken waarmee het al die jaren in contact is gekomen. Het had hier nooit terecht mogen komen, en toch is het hier.”

Afgestudeerd in het conserveren en restaureren van kunstwerken aan de École supérieure des arts Saint-Luc in Luik, als “een zwarte vrouw in een zeer witte omgeving”, zwemt Emmanuelle Nsunda tegen de stroom in, raakt op drift en bedenkt een ethische code voor de restauratie van kunstwerken die intrinsiek verbonden zijn met haar identiteit. “Ik ben van Congolese afkomst, maar ik ben geboren in België. Dat maakt dat ik mij vaak moet verhouden tot het onzichtbare, omdat er dingen zijn waartoe we geen toegang hebben. Omdat ze zich niet op ons grondgebied bevinden of omdat we niet met onze ouderen hebben kunnen praten. De koloniale geschiedenis hangt samen met het verlies van het geheugen en van herinneringen. Maar dat betekent niet dat er niets is doorgegeven.”

Terwijl ze het decorpaneel van Mwenze Kibwanga onder handen neemt, vult Emmanuelle Nsunda haar vele onbeantwoorde vragen aan met “uittreksels van getuigenissen die verzameld werden tijdens

de reis naar Lubumbashi, herinneringen, poëzie, fictie, dingen die soms een beetje ongrijpbaar zijn.” “Ook al is niet alles noodzakelijk waar of accuraat, ik denk dat deze aanpak kan helpen om een soort collectief geheugen terug te vinden via het paneel.”

Als fictie geoorloofd is, kan je je dan voorstellen dat het paneel van Mwenze Kibwanga niet wordt overhandigd aan de zoon van de persoon die het heeft gekocht – als het paneel tenminste is gekocht door Jean-Marc Landier en niet alleen “bewaard als souvenir”, iets wat tot op heden een mysterie is? “Ja, en toch stond dat niet op de agenda. Tijdens onze werksessies kwam de kwestie van teruggave wel ter sprake.”

De kunstenaars

Geconfronteerd met de onmogelijkheid om het verleden te documenteren, produceert de werkgroep rond het schilderij van Mwenze

Jean-Marc Landier (rechts, gehuld in een suède vest en een hoed) op een still van zijn documentaire, waar hij de artiesten van zijn voorstelling Changwe yetu toespreekt.

Changwe yetu, een voorstelling met 120 dansers uit Congo en Ruanda-Urundi, wordt opgevoerd in het grote auditorium van Expo 58 op de Heizel.

AVEC LA PERMISSION DE FRANÇOISE LEVIE, AYANT DROIT DE SOFIDOC

Kibwanga zelf nieuwe documenten. Binnen de muren van de Wetsi Gallery zullen verschillende artistieke creaties, gegroepeerd onder de naam Tracer, in dialoog gaan met het schilderij, tijdens sessies die open zijn voor het publiek. Zo zal Anne Wetsi Mpoma een fictiewerk voorlezen dat ze heeft geschreven. Curator en restauratrice Emmanuelle Nsunda en onderzoeker Emily Hardick zullen hun bespiegelingen delen. Sarah van Lamsweerde, de Congolese filmmaker Nizar Saleh en de Keniaans-Australische performer Esther Mugambi zullen zich toeleggen op een performance-installatie. “We plaatsen het paneel in het midden en proberen onszelf met ons lichaam in de plaats van het schilderij te stellen, om zijn verhaal vanuit zijn gezichtspunt te vertellen,” legt Esther Mugambi uit.

Naast de choreografie is er ook een audiovisuele installatie die fragmenten van de gesprekken van de kunstenaars combineert met fragmenten uit een propagandadocumentaire die Jean-Marc Landier zelf maakte en becommentarieerde over zijn voorstelling Changwe yetu

“Als Congolees was ik geschokt door die film,” zegt Nizar Saleh. “We worden voorgesteld als wilden die getemd en geciviliseerd moeten worden. Er schuilt een zekere schoonheid in het feit dat Jean-Marc Landier dansers van verschillende etnische

stammen heeft samengebracht. Maar de hiërarchie die hij tussen hen aanbrengt, is een voorbode van de stammenoorlogen ten tijde van de onafhankelijkheid.”

Nizar Saleh van zijn kant heeft ervoor gekozen om de figuur van de schilder Mwenze Kibwanga te benaderen als die van “een profetische kunstenaar, wiens kunst onbewust de toekomst voorspelt.”

“Op zijn paneel lijken de figuren te proosten rond ronde tafels. En vier jaar later, in 1960, kwam de onafhankelijkheid van

Congo tot stand, aangevoerd door een zekere Patrice Lumumba, een vertegenwoordiger van een biermerk, die werd uitgenodigd aan de Belgisch-Congolese rondetafel in Brussel om de datum vast te leggen voor de bevrijding van zijn land.” Iedereen is vrij om dit als toeval te zien of niet.

Onder de noemer Tracer programmeert Wetsi Gallery tot en met 19/10 lezingen en performances rond een teruggevonden schilderij van Mwenze Kibwanga, www.wetsi.gallery

‘TRACER’

CRÉE UNE NOUVELLE MÉMOIRE COLLECTIVE VIA UN DÉCOR DE L’EXPO 58

FR Lorsque, grâce à la galeriste Anne Wetsi Mpoma, Sarah van Lamsweerde voit d’un autre regard un tableau qui dormait dans la maison de sa tante, elle réunit un groupe de travail multidisciplinaire pour retracer l’histoire du panneau qui avait autrefois servi de décor à l’Expo 58. Le résultat de cette quête s’appelle Tracer, un projet artistique à voir jusqu’au 19 octobre à la Wetsi Gallery. « Même si tout n’est pas forcément juste ou vrai, je pense que cette démarche peut aider à retrouver une certaine mémoire collective à travers ce panneau, » dit la restauratrice Emmanuelle Nsunda.

‘TRACER’ BUILDS A NEW COLLECTIVE MEMORY AROUND A SET PIECE FROM EXPO 58

EN When, thanks to gallerist Anne Wetsi Mpoma, Brussels-based artist Sarah van Lamsweerde became aware of the symbolic value of the painted panel of African origin that stood in her aunt’s house and that once had served as a backdrop at Expo 58, she set up an interdisciplinary group to research its provenance. The result of that search is called Tracer, an artistic project running at Wetsi Gallery until 19 October. “Even if not everything is necessarily true or accurate, I think an art project like this can help to recover a kind of collective memory,” says restaurateur Emmanuelle Nsunda.

De artiesten van Changwe yetu poseren met koningin Elisabeth van België, die in 1958 naar de voorstelling kwam kijken in het Paleis voor Schone Kunsten.

De Congolese kunstenaar Mwenze Kibwanga schildert de decorpanelen voor de voorstelling Changwe yetu.

Bijgedachte.

Bestuurlijke chaos in Schaarbeek en Molenbeek

Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

Het is Molenbeek niet gegund. Eerst werd de gemeente langs het kanaal een ‘hellhole’ genoemd, daarna ‘het buitenland’, waar grappende drinkebroers uit het Waasland zich niet thuis voelen, om de laatste twee jaar vooral toneel te zijn van schietpartijen en drugsoverlast.

Alsof dat nog niet genoeg is, besmeuren nu ook lokale politici de naam. Een greep uit de voorvallen: PS-burgemeester Catherine Moureaux die de ex-kabinetschef van haar vader als politiek neutrale gemeentesecretaris wil aanstellen en daartoe onterecht drie tegenstemmen ongeldig verklaart. Vijf topambtenaren die in een brandbrief klagen over dwingend en oneerbiedig gedrag van Moureaux. Diezelfde burgemeester die een hoorzitting met de vijf klagende topambtenaren op het laatste moment laat wegstemmen. Meerderheidspartij MR die de aanstelling van nieuwe schepen Saliha Raiss wil blokkeren omdat ze een hoofddoek draagt. Schepenen die zonder collegebesluit rechtstreeks naar ambtenaren stappen, de administratie die in sneltreinvaart politiseert, de financiële tekorten die onhoudbaar worden en personeel dat aan de lopende band vertrekt. De oppositie laat dan weer geen moment onbenut om op te stappen als ze merken dat het quorum, de ver-

eiste helft van het aantal gemeenteraadsleden die nodig is om besluiten goed te keuren, niet gehaald wordt. Waardoor de gemeenteraad geschorst wordt. Dat quorum-wapen heeft de Schaarbeekse oppositie verder geperfectioneerd. Sinds er vorige week nog eens twee leden van de meerderheid overliepen naar de oppositie, heeft die daar nu 24 van de 47 zitjes. Waardoor ze zich als een meerderheid gedraagt. Geregeld komen ze samen om te bepalen wat ze op de gemeenteraad willen bespreken en wat niet. “Punten van algemeen belang kunnen, maar wat wij niet zien zitten, komt niet aan bod,” zei Georges Verzin, een onafhankelijk oppositielid. Hierdoor is het schepencollege overgeleverd aan de grillen van de oppositie en kan het niet meer op eigen kracht beleid voeren. Toch zit er niets anders op dan de rit uit te zitten, want een constructieve motie van wantrouwen – die een andere meerderheid mogelijk maakt – kan in Vlaanderen wel, maar in Brussel niet.

Alkibiades

De vraag is hoe zorgwekkend dit alles is. Wie het uitstekend gedocumenteerde Alkibiades van Ilja Leonard Pfeijffer al achter de kiezen heeft, zal weten dat overloperij en opportunisme, politieke spelletjes en als algemeen belang verpakt eigenbelang ook in het oude Athene al schering en inslag waren. Fracties werkten elkaar vooral tegen om er politiek bij te winnen en goedbedoelde controlemechanismes zoals het schervengericht – waarmee te machti-

ge leiders voor tien jaar werden verbannen – werden toen al misbruikt om politieke tegenstanders uit te schakelen. In die optiek is het quorum-misbruik niks nieuws.

Daar komt nog bij dat, zeker in Schaarbeek, er niets onwettelijks gebeurt. De meerderheid moet maar maken dat ze een meerderheid heeft. Wie met een open Lijst van de Burgemeester opkomt, moet niet verbaasd zijn dat de gekozenen weinig loyaliteit tonen en dat de nipte meerderheid van 27 op 47 raadsleden in de loop van de legislatuur valt. Wantrouwen binnen de Molenbeekse meerderheid? Nogal wiedes, met een coalitie tussen PS en MR, die tegengesteld is aan elkaar in zowat alles.

Toch moeten we hier ook niet té licht overgaan. Zeker, de kiezer kan het bestuur afstraffen door voor andere partijen te stemmen – zeg maar dé meerwaarde van een democratie. Maar de kiezer kan zich ook afkeren van het gekissebis, zijn kat sturen bij de volgende stemming en verlangen naar een sterke leider, die krachtig bestuurt. Ook dat beschrijft Pfeijffer feilloos in zijn historische roman: net wanneer het geloof in de democratie wankel is, klinkt de roep om een ander systeem het luidst.

Net daarom zou het goed zijn dat de Schaarbeekse oppositie de discussie opnieuw in de gemeenteraad voert, en het quorum niet misbruikt. Daarom ook zou het goed zijn mocht er een doorlichting komen van het bestuur in Molenbeek. Zodat ook de Molenbeekse kiezer het kind niet met badwater weggooit.

Bram Van Renterghem

“Politieke spelletjes zijn van alle tijden, toch moeten we er niet te licht overgaan”

In Molenbeek en Schaarbeek is goed bestuur op dit moment ver te zoeken. Dat is niet zonder risico.

De burgemeesters van Schaarbeek en Molenbeek, Cécile Jodogne (Défi) en Catherine Moureaux (PS).

Waar kan je nog choesels eten in

Brussel?

Stierenkloten in een stoofpotje. Of beter: choesels, een Brussels gerecht met orgaanvlees. Kan je het nog ergens proeven?

nomie. Hij pende het neer in het Journal de la Cuisine, een culinair weekblad uit de hoofdstad en legde daarmee de basis voor alle latere recepten. Choesels verwijst zowel naar het gerecht als naar een van de ingrediënten.

Max Wyckaert en Luana Difficile

zoeken elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Julien uit Schaarbeek. Volg ook de Instagram pagina voor het Big City-verhaal op donderdag.

Ook een vraag?

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be

Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Beestig Brussel.

Het vraagt toch enige abstractie om de teelbal van een stier op te peuzelen, maar in een stoofpotje met een flinke scheut madera en lambiek ging dit malse stukje vlees toch vlotjes binnen in de jaren 1930. Vandaag kan je in Brussel nog maar op één plek choesels eten, maar destijds was het een enorm populair gerecht, vooral in de buurt van slachthuizen. Voor dit stoofpotje heb je namelijk veel orgaanvlees nodig: rundzwezeriken, pancreas, niertjes én natuurlijk de choesels of stierenkloten zelf.

Het oudst bekende recept van deze volkse lekkernij is van Pierre Cordemans uit 1890, toen een autoriteit in de Brusselse gastro-

Kraakvers

Over wat dat ingrediënt precies is, bestaat wat onduidelijkheid. Voor Cordemans waren choesels pancreassen, maar veel Brusselaars bedoelden er testikels mee. Choesels zou dan afgeleid zijn van ‘chosettes’ of ‘petites choses’, om maar geen ‘kloten’ te moeten noemen. Een andere theorie linkt ‘choesel’ aan het woord ‘soesel’, wat kalfszwezerik betekende, maar ‘sweserick’ verwees in het vroegnederlands naar testikel. Choesels waren dus pancreas of testikels en naargelang de voorraad in de slachthuizen gebruikte men het ene of andere.

Echt populair werd het gerecht toen in 1842 het eerste slacht-

huis van Brussel opende aan de Ninoofsepoort. Vijftig jaar later kwamen daar de slachthuizen van Anderlecht bij, wat choesels helemaal op de kaart zette. Op donderdagen kwamen mensen samen in de cafés errond om de stoofpot van slachtafval te verorberen. Het was niet toevallig dat die choeselavonden één dag na de slachtdag plaatsvonden. Orgaanvlees moest immers kraakvers zijn. Reden ook waarom choesels eerst enkel in de winter werden gegeten, door het gebrek aan koelkasten.

Winterslaap komt eraan voor de egels

De herfst is begonnen en terwijl wij met een warme chocolademelk in de zetel kruipen, maken egels zich volop klaar voor een welverdiende winterslaap.

“Net als beren hebben egels een dikke vetlaag nodig om de winter door te komen,” zegt Sanne Ruyts, wetenschappelijk mede-

werker zoogdieren bij Natuurpunt. “Voor ze in winterrust gaan, moeten ze hun vetgehalte zo hoog mogelijk opkrikken door

‘s nachts op zoek te gaan naar wormen, insecten, slakken, zaden ...”

Een winterslaap vergt voorbereiding, want het is niet zo maar een dutje. Terwijl de egel rust, probeert zijn lichaam op allerlei manieren energie te besparen. De lichaamstemperatuur daalt tot wel 2 °C en ook zijn hartslag en ademhaling gaan veel trager. Al is het niet zo dat ze helemaal geen energie meer verbruiken. “Beetje bij beetje halen egels energie uit de vetlaag die ze momenteel opbouwen. Die reserves

De egel houdt van rommelhoekjes met bladeren en hout.

© SHUTTERSTOCK

Mohow

Brihang vertelt niet alleen in dit magazine over zijn nieuwe album

Droomvoeding, hij doet dat ook op de radio bij Gunnar. Je kan een gehandtekend exemplaar winnen. Movint toch!

Vrijdagochtend op BRUZZ Radio

Maar tegen het einde van de jaren 1930 en zeker na de Tweede Wereldoorlog, lustten de Brusselaars veel minder choesels. Dat had verschillende oorzaken. Er was een tekort aan pancreas, dat rijk is aan insuline en om die reden werd opgekocht door farmaceutische bedrijven. Die gebruikten het als geneesmiddel voor diabetici. Bovendien duurde het lang om choesels te maken en vond niet iedereen orgaanvlees even lekker. De gekkekoeienziekte in de jaren 1980 bracht de finale doodsteek. Bijna niemand

durfde nog orgaanvlees te eten. Sindsdien waren choesels er enkel nog voor de absolute liefhebber, die wist waar te zoeken. Wie de laatste jaren trek had in een stierenkloot of twee, bleef na het sluiten van restaurant Viva M’Boma echter op zijn honger zitten. In geen enkel Brussels restaurant kon je nog terecht voor dit eens zo populaire gerecht. Zonde, vond ook chef Thomas van In ‘t Spinnekopke. Hij zette de delicatesse daarom recent weer op de kaart, mét testikels en zonder pancreas. MW

BRUZZKet-quiz

Curieuzeneuzemosterdpotten, hebben jullie het nieuws goed gevolgd? Bewijs het in de nieuwe wekelijkse quiz over het Brusselse nieuws.

Elke maandag op BRUZZKet en Instagram

zijn enorm belangrijk, want een tekort betekent dat ze niet meer uit hun winterslaap ontwaken.”

Terwijl dit kleine zoogdier ‘snachts op pad gaat om zijn buikje rond te smullen, verzamelt hij ook ingrediënten om een comfortabel nestje te bouwen. “Takjes, mos, hooi ... Liefst van al vertoeft hij tijdens de winterslaap in een rommelhoekje met veel bladeren, hout en schuilmogelijkheden.”

Wie een tuintje heeft en de egel een handje wil helpen, voorziet best zo veel mogelijk verschil-

lende plantensoorten en is niet bang om wat hout te laten wegrotten. Egels houden namelijk van variatie: zowel wat hun voeding, als wat hun huisje betreft. Die hulp kunnen ze goed gebruiken, want uit de laatste cijfers blijkt dat het egelbestand in Brussel sterk achteruitgaat. Vooral ziektes, verkeersongevallen en een gebrek aan insecten, maken het de egel niet gemakkelijk. AD

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

BRUZZ International.

BRUZZ International ontmoet deze week de nieuwe uitbaatster van Bij/Chez Jansens & Jansens, een volkscafé dicht bij het Zuidstation.

Zondag na BRUZZ 24

De testikels van stieren belanden ook vandaag nog in het typisch Brusselse stoofpotje.

Analyse. Franstalige liberalen schrapen het vroegere FDF leeg

‘Het electoraat van Défi ster uit’

De lijst van gemeenteraads- en parlementsleden die Défi voor MR verlaten, is haast niet meer bij te houden. Het zegt veel over MR als partij in vorm, maar misschien nog meer over het oude FDF. Défi, c’est fini? “De communautaire vragen die ooit zo centraal stonden tussen Vlamingen en Franstaligen, houden de jonge bevolking in Brussel niet meer bezig.”

door Bram Van Renterghem

Opschudding in Schaarbeek vorige week. Daar verlieten gemeenteraadsleden Emel Dogancan en Bernard Guillaume de lijst van (waarnemend) burgemeester Cécile Jodogne (Défi). De eerste zetelt nu onafhankelijk, de tweede voor MR.

De overstap komt er amper drie maanden nadat stemmentrekker Sadik Köksal Défi heeft verruild voor MR. Aan het begin van de legislatuur verlieten Emel Köse en Yusuf Yildiz Défi al. Zij zetelen als onafhankelijke.

En dat is nog maar Schaarbeek. In mei stapte Filiz Güles, gemeenteraadslid in de Stad Brussel, over van Défi naar MR. Afgelopen weekend was het in dezelfde gemeente de beurt aan OCMW-raadslid

Isabelle Rigaux. Twee weken geleden kondigde Ariane de Lobkowicz een gelijkaardige transfer aan, maar dan in het Brussels parlement. Daar is de MR-fractie nu gegroeid van dertien naar zestien parlementsleden.

Hoewel MR ook een mandataris van Les Engagés (Bertin Manpaka) en zelfs PTB (Zahour Loulaji) aantrok, verlopen de transfers doorgaans van Défi naar MR. Wat is er aan de hand?

“MR wil de grootste zijn op rechts,” zegt politicologe Emilie van Haute (ULB), “en de eerste partij in Brussel. Daarvoor moet ze nieuwe kiezers aantrekken en dat kan via populaire kandidaten die voorheen op andere lijsten stonden. Omdat het sociaalliberale, seculiere Défi ideologisch het meeste verwantschap toont met de MR, is

het logisch dat vooral daar gezocht wordt naar kandidaten die gefrustreerd zijn binnen hun partij.”

Good Move

Elke mandataris was ongelukkig op zijn eigen manier. De Lobkowicz, bijvoorbeeld, kon het moeilijk verkroppen dat Défi niet en bloc voor een verbod op onverdoofd slachten had gestemd, nota bene een voorstel vanuit de eigen rangen. “Normaal hebben we nooit de vrijheid om te stemmen en toen plots wel. Waarom? Een gebrek aan moed van Défi-voorzitter François De Smet, denk ik. Terwijl Georges-Louis Bouchez, voorzitter van de MR, wel op tafel klopte. In die fractie stemde niemand tegen.” ▼

Emel Dogancan stapte uit het Schaarbeekse Défi. Het gemeenteraadslid koos voor de MR.

Bernard Guillaume verliet vorige week Défi en zetelt nu als onafhankelijke in de gemeente Schaarbeek.

In mei stapte Brussels gemeenteraadslid Filiz Güles over van Défi naar MR.

Brussels parlementslid Ariane de Lobkowicz kondigde onlangs haar overstap van Défi naar MR aan.

Het Brusselse OCMW-raadslid Isabelle Rigaux ruilde vorig weekend Défi voor MR.

Drie maanden geleden al verruilde gemeenteraadslid Sadik Köksal Défi voor MR in Schaarbeek.

Défi-voorzitter François De Smet heeft het met alle vertrekkers niet onder de markt. “Te lang steunde Défi op de drie pilaren Gosuin, Maingain en Clerfayt. We werken daaraan,” geeft hij toe.

Analyse. Franstalige liberalen schrapen het vroegere FDF leeg

Sadik Köksal betreurde die stemvrijheid helemaal niet, integendeel. Hij was een van de twee Défi-leden die tegen een verbod stemde – iets wat bij de MR niet had gemogen. Toch stapt hij over. Enerzijds omdat het slachthuis in 2028 toch op de

Tegelijk is hij niet opgezet met de actieve wervingscampagne van MR. “Die is énervant, ergerlijk. Ze zijn een grote partij en spelen dat gewicht nu uit om mensen allerlei dingen te beloven. Dat mag, maar die agressieve campagne maakt het wel lastiger om nadien

schop gaat, en de discussie zonder voorwerp komt te staan. Maar vooral omdat hij ontevreden is met de gang van zaken in Schaarbeek: de gebrekkige veiligheid, de hoge gemeentebelastingen en de plaatselijke circulatieplannen die veel onrust veroorzaken. “Jaren klagen we erover dat er zo weinig betrokkenheid is in volkswijken. Maar als de participatie dan eindelijk vorm krijgt – in de vorm van tegenstand – zouden we die moeten negeren? Zo werkt het toch niet?”

Ook Guillaume Bernard, Emel Dogancan en Filiz Güles geven Good Move als reden voor vertrek. Opvallend: niemand van de Schaarbekenaren noemt de zedenzaak tegen Défi-schepen Michel de Herde. “Het vermoeden van onschuld geldt,” aldus Köksal.

Agressieve MR

Volgens Défi-voorzitter François De Smet is Good Move maar een “prétexte”, een voorwendsel en gaat het vooral om opportunisme. Zijn reactie op de vele vertrekken is dan ook dubbel. “Transfers maken nu eenmaal deel uit van het politieke leven,” zegt De Smet bedachtzaam, waarmee hij zijn slagzin op X – ‘toujours philosophe’ – alle eer aandoet. “Die parlementsleden waren al niet zo actief. En omgekeerd komen ook mensen van andere partijen naar Défi.” Dat is het geval voor Emin Oskara (ex-PS), Daniël Soudant (ex-MR) en Pierre Pinte (ex-MR) – die laatste twee weliswaar in Wallonië.

met elkaar als coalitiepartners in zee te gaan.”

Nochtans stelde MR-voorzitter GeorgesLouis Bouchez in zijn persbericht expliciet dat er geen overnamebod is op Défi. “Parlementsleden stellen vragen, maar we zijn ze niet aan het weglokken. Mensen nemen zelf het initiatief om contact met ons op te nemen,” aldus Bouchez.

Klopt dat? Volgens Ariane de Lobkowicz wel. “Bouchez of David Leisterh (Brussels fractieleider, red.) hebben me niet aan de mouw getrokken. Ik heb hén gecontacteerd.”

Bij de andere mandatarissen is het minder duidelijk. Zo blijft Köksal vaag over de precieze toedracht. “Ik ben een oud-lid van de MR en heb er nog veel vrienden. En dan komt het telkens te sprake: waarom geen overstap?” In Brussel-Stad is het wél gewoon MR die Filiz Güles benaderd heeft. “We zijn sowieso heel close en David (Weytsman, red.) zag dat ik aan het verwelken was op de banken van de gemeenteraad.

Toen heeft hij me gevraagd of ik niet wilde aansluiten bij hen. Ik bloeide meteen op.”

Zinkend schip

De Smet heeft gelijk: transfers zijn van alle tijden en zijn meestal een mix van inhoudelijke en strategische afwegingen. Maar dat zoveel Défi-kandidaten nu bereid zijn die overstap te wagen, komt niet uit de lucht vallen. Terwijl MR in de jongste peiling de grootste partij van Brussel is, worstelt Défi al enige tijd met tegenvallende cijfers. Volgens de peiling van 29 september kan Défi nog amper 8 procent van de Brusselse kiezers bekoren, tegenover 10,3 procent bij de verkiezingen in 2019. Zowat alle mandatarissen die BRUZZ sprak, zeiden spontaan dat hun vertrek bij Défi zeker niet moet geïnterpreteerd worden als het verlaten van het zinkend schip. Maar ongewild wordt het beeld zo telkens opnieuw naar voren geschoven.

“De MR is een grote partij en speelt dat gewicht nu uit om mensen allerlei dingen te beloven”

François De Smet Défi-voorzi er

“Met de nieuwe mensen wil MR verbreden in de richting van het politieke centrum, om zo de grootste te worden in Brussel”

Emilie van Haute Politicologe (ULB)

Dat Défi in de problemen zit, erkent iedereen. Die problemen zijn tweeledig. Vooreerst is er het programma, dat niet meer tot de verbeelding spreekt. Lang was de belangenbehartiging van de Franstaligen het unique sellingpoint van Défi. “Maar in Brussel is er nu een nieuwe sociologische realiteit,” zegt Van Haute. “Heel wat mensen hebben migratieroots, waardoor er geen twee gemeenschappen meer zijn die tegenover elkaar staan. De communautaire vragen die ooit zo centraal stonden, houden de jonge bevolking in Brussel niet meer bezig. Van hen gaat er nu trouwens een heel pak voor de eerste keer stemmen. Anders gezegd: het electoraat van Défi sterft uit.” Een vernieuwing van dat electoraat, is dus aan de orde.

Dat beseft ook Défi, dat al enkele jaren bezig is met een verruimingsstrategie. Het zet in op thema’s waarmee het andere kiezers hoopt te bereiken. “Zeker, de bescherming van de Franstalige minderheid in de Rand blijft belangrijk. Maar we zetten ook in op goed bestuur, sociaal-liberalisme, het sociale weefsel, ondernemerschap en secularisme,” aldus De Smet.

Daar wringt net het schoentje. Doordat Défi al jaren met de veel grotere PS en Ecolo regeert, heeft het al verschillende keren water bij de seculiere wijn moeten doen. Zowel in het dossier van het onverdoofd slachten als de dracht van religieuze tekens bij MIVB-personeel heeft Défi in het stof moeten bijten. “De laïcité verdedigen is niet altijd makkelijk als je

Sadik Köksal (links), met MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez en de voorzitter van de Brusselse afdeling David Leisterh, stapte over van de MR naar Défi, maar keert nu terug.

inzetten voor het behoud van Schaarbeek als Défi-bolwerk. Naar alle waarschijnlijkheid komt geen van de drie nog op bij de volgende Gewestverkiezingen, wat de partij tienduizenden stemmen zal kosten. Vervanging is er niet meteen. Want ook al wordt de huidige voorzitter François De Smet door vriend en vijand geroemd om zijn menselijkheid en intelligentie: hij is geen echt stemmenkanon.

“Dat wil ik toch even relativeren,” zegt De Smet. “Bij mijn eerste verkiezingen in 2019 haalde ik meteen 10.000 stemmen. Ik was bij de tien meest populaire politici in Brussel.” Ook in de peiling van afgelopen vrijdag houdt De Smet goed stand. “Maar het is waar: te lang steunde Défi op de drie pilaren Gosuin, Maingain en Clerfayt. We werken daaraan.”

met Ecolo en PS in de meerderheid zit,” zegt De Lobkowicz daarover. “Omdat de MR sterker staat, kan zij die partijen beter tegenwicht bieden.”

Stemmenkanon gezocht

Een tweede probleem voor Défi is de hernieuwing van het politieke kader. Défi had met Olivier Maingain, Bernard Clerfayt en Didier Gosuin lange tijd drie echte stemmenkanonnen in huis. Maar Gosuin heeft de actieve politiek verlaten, Maingain is alleen actief als burgemeester in Sint-Lambrechts-Woluwe en achter de schermen. En Clerfayt wil zich het liefst

DÉFI AU BORD DU NAUFRAGE ?

FR Ces derniers mois, de nombreux mandataires de Défi ont quitté le parti pour le MR. Ces transferts sont une combinaison de facteurs. Certains mandataires sont mécontents du cap suivi par Défi et constatent que dans les sondages, le parti est en mauvaise voie. Ils quittent le navire. De l’autre côté, le MR est le parti qui a le plus la forme et qui, selon les sondages, pourrait devenir le plus grand parti à Bruxelles. Afin de réaliser cette ambition, le MR doit s’élargir vers le centre politique. Le fait d’attirer des candidats de Défi mécontents mais populaires est une bonne façon de le faire.

Des te pijnlijker zijn de transfers van de jongste tijd. Ariane de Lobkowicz haalde 2.746 stemmen bij de jongste Gewestverkiezingen. Dat was het vierde beste resultaat van alle Défi-leden. Ze deed daarmee beter dan ervaren rotten als Marc Loewenstein en Emmanuel De Bock, en dat van op een onzalige 48ste plaats. Ook Sadik Köksal haalde bij de gemeenteraadsverkiezingen in Schaarbeek ruim 400 stemmen meer dan huidig waarnemend burgemeester Cécile Jodogne.

“De MR haalt niet eender wie binnen,” besluit Van Haute. “Met die nieuwe mensen wil ze verbreden in de richting van het politieke centrum, om zo de grootste te worden in Brussel.” En gezien de peiling van VTM en Le Soir van afgelopen weekend, waarbij MR afklopt op 21,9 procent, is dat aardig aan het lukken.

IS DÉFI A SINKING SHIP?

EN Quite a few politicians have swapped Défi for MR in recent months. These defections are a combination of pushing and pulling. Many are dissatisfied with the direction of Défi but they can also see that the party is not doing well in the polls, so they jump ship. MR appears to be a party in top shape and is on its way to becoming the biggest party in Brussels according to the latest poll. To cash in on that, MR needs to broaden out to the political centre and they are succeeding in doing so by attracting disgruntled but popular Défi candidates.

De slaapkamer. Charlie

Charlie is twaalf en woont in Molenbeek. Ze is net aan het eerste middelbaar begonnen. "Het leukste moment van de voorbije vakantie was toen er vier vriendinnen bleven slapen, allemaal in mijn bed."

‘Ik wil graag nieuwe plaatsen ontdekken’

Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een tiener in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Charlie (12) uit Molenbeek. Charlie is zonet aan een nieuw hoofdstuk begonnen: het middelbaar. Daarbij gaat er een nieuwe wereld voor haar open: “Ik ben blij dat ik meer en verder van huis zal kunnen afspreken.” door Emilia De Feyter foto Saskia Vanderstichele

Je woont op de hoogste verdieping van een flatgebouw. Vind je dat leuk?

Ja, het is ook dicht bij een metrostation (Weststation). Dat is handig, want ik ga met de metro naar school. Ook het uitzicht is supermooi. Soms word ik vroeger wakker dan mijn wekker en zie ik alle lampjes aanspringen. Dan wordt de stad wakker. Als het slecht weer is, kan het soms eng zijn, dan is het supermistig en dan zie je niet veel.

Je woont in Molenbeek, maar je gaat in Koekelberg naar school. Mijn zus zat al op het KAK (Koninklijk Atheneum Koekelberg, red.) en veel van mijn vriendinnen gingen ernaartoe. Ik ben naar de opendeurdag geweest en het zag er allemaal superleuk uit. Tot nu toe vind ik het wel een leuke school.

Het zijn nog maar je eerste weken. Vond je het spannend?

Ja, heel eng. Ik was bang dat ik dingen zou vergeten. Ik wist niet hoe de leerkrachten zouden zijn. Het was een beetje een zoektocht in het begin, maar het zal wel gaan.

Hoe is de rest van je klas?

Goed, ik heb al twee nieuwe vriendinnen. Ik dacht wel dat we meer bevriend konden zijn met de jongens, maar we gaan niet echt met elkaar om. Dat zal de komende jaren wel veranderen.

Zijn er veel tweetaligen in je klas?

Meer dan de helft van mijn klas is thuis Franstalig. Ik was wel ge-

schrokken. “Wow, iedereen kent hier Frans, ik wil niet de enige zijn die geen Frans kent,” dacht ik. Ik ken de basis wel. Ik kan communiceren, maar ik spreek het bijna nooit. Ik heb geen vrienden die bijvoorbeeld enkel Frans spreken. Ik ga binnenkort wel atletiek doen in een Franstalige atletiekschool.

Waar kijk je nog naar uit?

Ik heb zin om met vrienden en vriendinnen nieuwe plaatsen te ontdekken. Ik ben wel blij dat ik meer en verder van huis zal kunnen afspreken. In Schaarbeek wonen bijvoorbeeld veel van mijn vriendinnen. Ik ken het daar totaal niet.

Vind je Brussel een leuke stad om in te wonen?

Ja, je raakt gemakkelijk op plaatsen. De mensen zijn meestal heel vriendelijk. Als ik aan iemand op straat hulp zou vragen, zouden de mensen wel helpen.

Er hangen hier veel posters van oude films!

Veel posters zijn van mijn papa, van vroeger. Mijn papa is een filmnerd, sorry dat ik het zo zeg. We kijken samen veel films, vooral actiefilms. Daardoor ben ik ook wel vrij goed in Engels.

Waar droom je van?

Ik wil later graag een jaar of twee in Italië wonen. Italië is … ja … Italië! Een supermooi land. Die straatjes, de kunst op de muren... Ik vond Napels supermooi.

In Italië zijn er ook veel Vespa’s. Daar wil later ook mee rijden.

Wat was het leukste wat je hebt gedaan deze zomer?

Ik ben naar Londen en naar Frankrijk gegaan. Maar echt het hoogtepunt van mijn vakantie? Toen vriendinnen hier zijn blijven slapen. We gingen samen naar de Zuidfoor. En dan hebben we films gekeken, pizza’s gegeten, zijn we samen in de jacuzzi geweest, tot laat in de nacht. Daarna hebben we met vijf in mijn bed geslapen. Het was krap, een beetje voeten in elkaars gezicht, maar uiteindelijk zijn we toch in slaap kunnen vallen. We hebben super geslapen, wat ik zot vond, want we konden niet eens bewegen.

Lees de hele reeks op www.BRUZZKet.be/slaapkamer

‘J’AIME DÉCOUVRIR DE NOUVEAUX ENDROITS’

FR Charlie, 12 ans, vit à Molenbeek. Elle vient d’entamer un nouveau chapitre de sa vie, l’école secondaire. Un nouveau monde s’ouvre à elle, et Charlie se réjouit de la liberté que cela implique : « Je suis contente de pouvoir voir des amies plus souvent et plus loin de chez moi. J’ai beaucoup d’amies qui habitent à Schaerbeek, et je ne connais pas du tout cet endroit. »

‘I WOULD LOVE TO DISCOVER NEW

EN Every week, BRUZZ takes a look inside the bedroom of a Brussels youngster. Charlie (12) from Molenbeek has just started a new chapter: secondary school. That means a new world opening up and she is happy about the freedom that it comes with: “I am looking forward to going to places further away from home. Many of my friends live in Schaarbeek/Schaerbeek, for example, a part of town I don’t really know.”

“Soms word ik vroeger wakker dan mijn wekker en zie ik alle lampjes aanspringen. Dan wordt de stad wakker”

PLACES’

Samenleving. Geluidsoverlast door smartphones op tram en metro

moet een hele wagon het gesprek van één persoon horen?’

Een openbaar videogesprek, een luidruchtig TikTok-filmpje, een snelle beat: je kan ze dikwijls zomaar mee volgen op het openbaar vervoer. De ergernis bij sommige passagiers is nu zo groot dat de partij MR een verbod vraagt op luid smartphonegebruik. “Wat voor de ene onbeleefd is, is dat voor de ander niet.”

door Eva Christiaens illustratie Kim Duchateau

Woensdagochtend. Er komt een gezoem van achterin de tram, waar iemand een gsm bovenhaalt om filmpjes te kijken. In het midden van het voertuig heeft een vrouw oortjes in. “Ik luister naar muziek uit mijn thuisland om te kalmeren,” zegt ze. Ze heet Christianna en komt uit Griekenland. Tram 51 neemt zo ze goed als dagelijks, en deze woensdagvoormiddag geniet ze van de stilte die er nog hangt. “Ik draag mijn oortjes sowieso om de andere mensen niet te horen.

Soms wordt hier zo luid geroepen of gebeld dat ik echt onrustig word.” Zou ze daar ook iemand op aanspreken? Ze schudt fel van niet. “Ik wil geen problemen.”

De irritaties van Christianna vallen wel meer Brusselaars op de laatste maanden. Op metro’s, bussen en trams worden luidop YouTube-filmpjes bekeken, videogesprekken gevoerd die je zomaar mag mee beluisteren, en wordt er door reels en TikToks gescrold. Die gaan van trillende beats tot make-uptutorials, slaapliedjes, sportwedstrijden, gebedsmuziek en natuurdocumentaires. En

dat stoort allemaal, vindt de liberale partij MR. Die vraagt nu om het geluid van smartphones te verbieden op het hele Brusselse vervoersnet. “De oplossing is eenvoudig: doe gewoon een hoofdtelefoon aan,” zegt MR-parlementslid Anne-Charlotte d’Ursel, die het voorstel mee schreef en indiende. “Wij krijgen de laatste tijd enorm veel signalen van reizigers die het niet meer uithouden. Waarom moet een hele wagon het privégesprek van één persoon kunnen mee volgen? Of de muziek van enkele groepjes mee beluisteren? Het is al een tijdje

‘Waarom

Samenleving. Geluidsoverlast door smartphones op tram en metro

zo, maar ik denk dat veel mensen hadden gehoopt dat het probleem zichzelf zou oplossen. Helaas is het alleen maar vergroot.”

Het is moeilijk te meten of dat echt zo is, want de MIVB kreeg de voorbije twee jaar telkens maar tien klachten over het onderwerp. Ook bij Leefmilieu Brussel is het aantal klachten over lawaai niet enorm toegenomen, maar de aandacht ervoor is sinds de coronajaren wel gegroeid. “Mensen hebben toen hun eigen geluidsomgeving beter leren kennen en hebben gezien dat de

dat de meeste mensen grotere zorgen hebben dan wat lawaai.”

“Op de metro kom je natuurlijk mensen tegen met een andere taal of achtergrond dan jezelf. Die heterogeniteit heeft de voorbije decennia onze normen van fatsoen wat verschoven,” zegt cultuursocioloog

Walter Weyns van de Universiteit Antwerpen. “Wat voor de ene onbeleefd is, is dat voor de ander niet. Denk maar aan spuwen op straat. Fatsoen zit redelijk diep en is dikwijls cultureel bepaald.” Verder ziet

is de paradox, wie zelf rustig wil zijn, stoort zich ook sneller aan lawaai. De oorzaak is dezelfde: je wil niet gehinderd worden in je eigen integriteit.”

stad kalm kán zijn. En dat dat best aangenaam is,” zegt Marie Poupé, bij de milieuadministratie verantwoordelijk voor het stilteplan quiet.brussels.

Intussen draait het pendelverkeer weer op volle toeren en lijkt die gemoedelijkheid verder af dan ooit. En dat kan ergernissen in de hand werken, zegt Poupé. “Bewust of niet, achtergrondlawaai is een stressfactor die gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. We weten dat mensen nood hebben aan momenten van stilte tijdens de dag. Als jij op een bepaald moment je limiet qua geluid hebt bereikt, maar je moet nog met de metro naar huis, dan kan het zijn dat je erg geïrriteerd raakt, zelfs agressief, als het niet stil is. Alleen is dat effect moeilijk te bewijzen omdat het voor iedereen anders is.”

Normen van fatsoen

“Wat is er mis met wat muziek?” vraagt Abdellah Abbessemani in metrostation Beekkant. Hij heeft een AirPod in zijn ene oor en springt op lijn 2 in vest en pak. “Ik luister naar blues en jazz, génial voor op de metro. Het doet me glimlachen. Ik gebruik zelf oortjes, maar eigenlijk heb ik geen probleem met wie dat niet doet. Muziek zorgt altijd voor plezier. En eerlijk, ik denk

Weyns een toename van de individualisering. “Wij zijn het meer en meer gewend om ons leven in te richten zoals we het zelf willen. Ook dat speelt al langer: in de jaren 1960 werd al geklaagd over de transistorradio, waarmee mensen op het strand naar de Rolling Stones kwamen luisteren. Alleen is de technologie nu nog veel individueler geworden. Een smartphone is een speaker in je broekzak, iedereen kan eigen lawaai maken,” zegt Weyns. “Je vermogen om anderen te storen, is dus ook veel groter.”

Hetzelfde individualisme speelt in zekere mate bij de tegenpartij, zegt Weyns. “Als jij zin hebt om een filmpje te kijken, wil jij daar niet op aangesproken worden. Alleen, en dat

Toch is de irritatie oprecht en soms erg hoog, blijkt uit de vele reacties via sociale media. Met naam getuigen, willen veel stiltezoekers dan weer liever niet. “Ik heb al genoeg gehoord dat ik een zaag ben,” zegt Laura (*), een jonge mama die in het centrum woont. “Het lijkt alsof we met twee groepen zitten: de ene die onverschillig is geworden voor geluid en de andere die er overgevoelig voor is. Helaas val ik in die tweede groep.” Laura zag en hoorde deze zomer dikwijls groepjes mannen op de zitbankjes in haar straat, die muziek afspeelden met hun smartphone. “Als ik ze erop aansprak, reageerden ze soms goed, maar vaker erg bruut. ‘Je woont toch in de stad,’ hoor je dan. Moet daarom alles kunnen?” vraagt ze zich af. “Ik vind het goed dat het nu op de politieke agenda komt, maar het is jammer dat het enkel over openbaar vervoer gaat. Ik zie tegenwoordig ook mensen gewoon wandelen met muziek van hun smartphone, zelfs fietsen. Dat valt me nu een jaar op. Oortjes, die worden precies niet meer gebruikt.”

Weerbaarheid verzwakt

Intussen pieken de verkoopcijfers van (duurdere) oordoppen en ruisonderdrukkende hoofdtelefoons. De aandacht voor geluidshinder groeit, en dat ook in politieke kringen. Dit jaar kwam in het Brussels parlement nog een burgercommissie samen over het onderwerp. De grootste bronnen

“Muziek zorgt altijd voor plezier. En eerlijk, ik denk dat de meeste mensen grotere zorgen hebben dan wat lawaai”

Abdellah Abbessemani Luistert op de metro naar zijn favoriete muziek

“Mensen hebben tijdens corona gezien dat de stad kalm kán zijn, en dat dat aangenaam is”

Marie Poupé Verantwoordelijke stilteplan quiet.brussels

van hinder blijven wel het wegverkeer, vliegtuigen, sirenes en bouwwerven.

“Sinds corona is ook buurtlawaai een grotere bron van overlast,” zo weet Marie Poupé. “Lawaai op metro’s en trams is niet zodanig luid dat je er gehoorschade van zal oplopen. Maar de niet-auditieve gezondheidseffecten zijn wel echt, zoals stress. Dat kan hart- en vaatziektes in de hand werken en je prikkelbaar maken.”

De verhouding tussen stress en geluid is complex, zegt professor en oorarts Vedat Topsakal van het UZ Brussel. “We weten uit experimenten dat zelfs een klein beetje achtergrondgeluid je weerbaarheid kan doen verzwakken. Het is dus logisch dat mensen zich storen aan geluiden op de metro,” zegt hij. “Omgekeerd zal jouw weerbaarheid, samen met je karakter, bepalen hoe gevoelig jij bent voor die geluiden. Heb je slecht geslapen? Sta je onder grote druk op het werk of voor een examen? Voor heel geprikkelde mensen bieden wij vaak eerst counseling aan om zulke onderliggende bronnen van stress aan te pakken. Want wie weet vind jij dezelfde tram plots helemaal oké wanneer je van job verandert.”

Topsakal heeft het ook over een dubbele ergernis: die aan het geluid enerzijds, maar aan de inhoud anderzijds. “Dat ligt gevoelig, want geluid is net als geur en smaak subjectief. Een lied of filmpje dat jij storend vindt, is voor de ander genieten,” legt hij uit. Andere geluiden opzoeken, of zelfs visuele prikkels, kan helpen om de aandacht te verleggen. “Omgevingsgeluid is een mind game. Vergelijk het met oorsuizen: je weet dat je er niet op moet letten, maar zodra je het opmerkt, wordt dat extra lastig. Al vind ik niet dat iedereen dan maar een hoofdtelefoon moet dragen,” zegt de oorarts. “Zouden we niet beginnen met elkaar beleefd te vragen om stiller te zijn? Verbieden gaat voor mij ver. Dan zullen al die geprikkelde mensen zich snel aan iets nieuws beginnen te storen.”

Een steekproef leert dat zo’n vraag inderdaad kan werken. “Sorry, ik heb nieuwe oortjes en wist nog niet goed hoe ze werkten,” zegt een man die bus 14 laat meeluisteren met zijn telefoontje. “Excu-

seer,” zegt een jongeman met capuchon die op de ochtendtram een actiefilmpje bekijkt. Al kan het ook anders. “Nee, ik heb geen oortjes,” reageert een vrouw kortaf op tram9. Ze bekijkt een reeks reels op Instagram over hoe je best concealer aanbrengt op je gezicht. Het volume zet ze nog wat hoger. “Ik spreek geen Frans,” zegt een andere vrouw op metro 2, die net nog in het Frans reageerde.

Stiltezones

MR-parlementslid D’Ursel benadrukt dat ze niet zozeer om boetes vraagt voor wie te luid is. “Wij willen gewoon dat smartphones mee in het nieuwe vervoersreglement worden opgenomen als bron van muziek. En dat daar duidelijke informatie over komt in de voertuigen, bijvoorbeeld via pictogrammen,” zegt ze. Vandaag is zelf muziek verspreiden al verboden op het MIVB-net. “Maar zoals dat gaat, is dat moeilijk op heterdaad vast te stellen. Mensen gedragen zich beter als ze een controleur zien,” geeft MIVB-woordvoerder Guy Sablon toe. Mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen) zegt dat het vervoersreglement inderdaad herbekeken wordt. Ze spreekt zich nog niet uit over het MR-voorstel.

Een veelgenoemde oplossing zijn stille wagons, zoals spoorwegmaatschappij NMBS er dit jaar al invoerde als proefproject. Je mag er niet bellen of praten en geen muziek beluisteren zonder hoofdtelefoon. “Die piste hebben wij niet omdat onze capaciteit verschilt,” zegt Sablon van de MIVB. “In bussen en trams heb je geen aparte compartimenten en in de metro zitten we met zoveel

CACOPHONIE DANS LES TRAMS ET LES MÉTROS

volk dat wij niet zomaar één wagon kunnen vrijhouden.”

Leefmilieu Brussel kijkt liever naar stiltezones in de rest van de stad. “Voor ons is het belangrijk dat mensen rustpunten in hun dag vinden. Vaak kan dat thuis zijn, maar wie langs een drukke weg woont, dikwijls vliegtuigen hoort of veel buren heeft, moet die kalmte ook elders kunnen vinden,” zegt Marie Poupé. Ter illustratie, volgens Leefmilieu Brussel is 87 procent van de Brusselaars gedwongen om thuis de vensters te sluiten door lawaaihinder. Zowat de helft van de inwoners slaapt er slechter door. En die problemen zijn ongelijk verdeeld, leert de stiltekaart van het gewest. Vooral in het oosten en zuiden van Brussel is het rustig, terwijl het centrum en westen van de stad meer lawaai kennen. “Als het niet op het openbaar vervoer lukt, moeten we die kalmtezones dus beter verspreiden in heel Brussel.”

Kalm is hier het woord in plaats van stil, zegt Poupé duidelijk, want zo’n zone gaat niet alleen over geluid. “Mensen ervaren een plek al rustiger zodra ze de straat niet zien liggen, of wanneer een ruimte groener is.” De grootte ervan is ook belangrijk: in het Zoniënwoud kan je een hele tijd doorbrengen, terwijl de Beeldentuin in de Regentschapstraat wel kalm, maar klein is om lang te blijven. “Bij de MIVB zie ik niet veel andere opties dan sensibilisering,” zegt Poupé nog. “Dat mag wel verder gaan dan wat affiches. Waarom niet met humor afroepen dat het stil moet zijn?”

(*) Laura wilde anoniem reageren. Echte naam bekend bij de redactie.

IF EVERYONE ON THE TRAM COULD HEAR EVERYTHING

FR Les passagers des métros et trams se plaignent souvent de musique bruyante, d’appels vidéo en public ou des gens qui regardent des vidéos avec le son à fond. Le parti MR est partisan d’une interdiction de l’utilisation de smartphones sans écouteurs ou casque. D’autres voyageurs apprécient la musique.

« Le bruit est subjectif », selon l’ORL Vedat Topsakal. « Votre résistance déterminera votre sensibilité au bruit. » Des wagons silencieux, comme dans les trains, n’existent pas à la STIB pour des raisons de capacité. Bruxelles Environnement plaide pour des zones tranquilles dans le reste de la ville.

EN Many travelling by metro or tram are bothered by loud music or public video calls. MR is now calling for a ban on the use of smartphones without headphones. Other travellers find that background music enjoyable. “Sound is subjective,” says ear specialist Vedat Topsakal. “Your resilience will determine how susceptible you are to it.” The MIVB/STIB cannot offer silent carriages due to capacity problems. Brussels Environment prefers calm zones around the city itself. “Everyone needs peaceful moments. If you don’t find them on the metro or at home, we have to arrange for them in the city,” Marie Poupé says.

Trachet.

All’assassina

Nick Trachet

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

Spaghetti, zo zeggen de rechtleersen van de Italiaanse doctrine, die moet in heel ruim water gekookt worden: minstens 1 liter per 100 gram! Dat is veel. Belachelijk veel zelfs. Ik weet van mama’s die pasta in zo weinig mogelijk water koken, en dan het kookwater ook nog in de soep doen om het waardevolle zetmeel niet kwijt te zijn. Dat stamt uit tijden van grote armoede, tijden die vandaag terug zijn. Alleen zijn we er niet meer tegen gewapend, we staan te ver van een leven met weinig.

En toen kwam ik dit recept tegen. Het stamt uit Apulië, een der armste streken van de Laars van Italië. In Bari hebben ze Sinterklaas begraven, zo erg is het daar! Dit is spaghetti met zo weinig mogelijk water: verbrande spaghetti of spaghetti bruciati.

De bereiding werd bekend via een restaurant in Bari rond 1970 en deed de gasten in de haren krabben, want zó maak je geen spaghetti! Maar het sloeg aan. Een klant moet op een dag uitgeroepen hebben: “Que assassino”, wat moordenaar

BELEGGEN IN FYSIEK GOUD EN ZILVER INVESTIR DANS L’OR ET L’ARGENT PHYSIQUES Zekerheid

(met voorbedachten rade) betekent. In het Italiaans betekent het ook ‘moordend lekker’ zoals de Franstaligen bij bijzonder smakelijk eten uitroepen: “Quelle tuerie.” Verder moet je het niet zoeken: de Assassijnen, die fanatieke moslimsekte uit de middeleeuwen, zijn nooit door Apulië gepasseerd. Spaghetti all’assassina was eerst een lokaal geheim, maar twee jaar geleden is het recept via het net internationaal doorgebroken.

Neem uw gebruikelijke portie spaghetti, liefst klassieke, niet die modern ruwe ‘trafilata al bronzo’. Los een potje tomatenpuree op in een liter water die je met een snuif zout aan de kook brengt: tomatenbouillon.

Kies een stalen pan, breder dan de spaghetti lang is. Pel drie teentjes look en sla die wat plat. Hak ook een heet pepertje fijn. Verhit de pan met ruime olijfolie, de look en een geut tomatenpassata. De rest van de passata mag bij de bouillon. Leg de spaghetti in de pan, schuif ze

heen en weer en maak ze los terwijl je bakt. Wanneer de look kleurt, haal je die eruit. De strengen spaghetti beginnen te toasten en bakken. Draai ze om met een spatel. Giet er nu een pollepel of wat tomatenbouillon bij en beweeg de strengen met een spatel zodat alle kanten kunnen kleuren. Voeg peper toe. Als het water verdampt is, doe dan opnieuw bouillon bij en zo verder tot de spaghetti zacht is. Eigenlijk is dit een bereiding zoals risotto. Wanneer de spaghetti naar believen al dente is, laat dan nog het overtollige vocht uitdampen en dien op. Over kaas heb ik niets gehoord. Maar dit is al erg smaakvol én goedkoop.

Meer Trachet?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

“Deze spaghe i was een lokaal geheim, maar twee jaar geleden is het recept via het net doorgebroken”

Tussen tsaren en Stalin: de avant-garde in Georgië

De kans is klein dat je voor de vuist weg vijf Georgische kunstenaars kan opnoemen. Daar doet cultuurfestival Europalia de komende maanden iets aan. Te beginnen met een expo in Bozar over een periode van ongebreidelde experimenteerdrift, vroeg in de twintigste eeuw, toen het land al even kon proeven van onafhankelijkheid.

door Andy Furniere

Tentoonstelling. Bozar en Europalia richten de schijnwerpers op Georgië

Na de vorige thematische editie over treinen, keert cultuurfestival Europalia terug naar de traditionele focus op een land. De keuze van de biënnale viel dit keer op Georgië, dat wel wat schijnwerpers op zich kan gebruiken. De Georgische cultuur is maar weinig bekend in het Westen en wordt vaak als Russisch aanzien, omdat het land eerst lang onder de knoet werd gehouden in het Russische keizerrijk en daarna in de Sovjet-Unie. Onder meer de tentoonstelling De avant-garde in Georgië (1900-1936) in Bozar zet nu het eigen karakter van het land en zijn cultuur in de verf middels schilderijen, tekeningen, films, foto’s, poëzie en kostuum- en theaterontwerpen.

Die tentoonstelling opent op een moment dat de expansiedrang van buur Rusland pijnlijke herinneringen naar boven brengt in het land. Dat merken Eva Bialek en Dirk Vermaelen, respectievelijk expocoördinator en artistiek directeur van Europalia, maar al te goed. “De sfeer is er nu volledig anders dan toen we er voor het eerst naartoe gingen in 2019 (voor de Russische invasie van Oekraïne, red.),” zeggen ze. “Je voelt de spanning. Zeker nu er overal Russen rondlopen in hoofdstad Tbilisi. De expo refereert niet expliciet aan het heden, dat zou pamflettair overkomen, maar de link met vandaag is zo ook wel te voelen.”

Uitbarsting

De focus van de Europalia-expo in Bozar ligt op de uitbarsting van avant-gardisti-

sche creativiteit in Georgië in de enkele jaren van vrijheid tussen 1918 en 1921. Dus tussen de val van het Russische keizerrijk en de annexatie bij de Sovjet-Unie. Maar er borrelde voordien ook al van alles in de kunstenscene, mede dankzij inzichten opgedaan in het Westen en het Oosten: verschillende Georgische kunstenaars trokken vanaf het begin van de jaren 1910 naar creatieve hotspots als Sint-Petersburg, Parijs en München.

Onder meer de vroegere symbolische kunst van Gigo Gabasjvili – waaronder bijzondere naaktfoto’s – maakt dat punt. Tekenend is dat de artistieke dimensie van zijn werk pas naar boven kwam na de implosie van de Sovjet-Unie, die Gabasjvili tot dan toe om propagandaredenen in het hokje van het realisme had geduwd. Ook de autodidactische schilder Niko Pirosmani was een belangrijke voorloper, met zijn nu internationaal geroemde naïeve kunst. Het borrelen duurde tot de uitroeping van onafhankelijkheid in 1918, waarna het potje helemaal overkookte. Naar analogie

met de Parijse cafés in de jaren 1920, openden artiesten in Tbilisi vele kunstzinnige cafés en tavernes, zoals The Fantastic Tavern en The Argonauts’ Boat. “Maar in tegenstelling tot in Parijs, ging het maken van kunst er gepaard met het vormen van een eigen Georgische identiteit,” zegt Bialek. “Die drie jaar van vrijheid was er een momentum, om in de kunst én de politiek iets helemaal nieuws te doen.” Dat trok ook kunstenaars uit andere landen aan. “Onder wie veel Russen die uit Moskou en Sint-Petersburg vluchtten,” vult Vermaelen aan. “Tbilisi wordt de place to be, waar in artistieke cafés iedereen samenkomt en ideeën uitwisselt. De kunstenaars decoreren die cafés, schilderen er, vullen er magazines met manifesten, maken er theater …”

Spilfiguren

De sfeer van die cafés wordt in de tentoonstelling tot leven gewekt. Bezoekers maken er onder meer kennis met een plejade aan

‘-ismen’, waar de kunstenaars mee experimenteerden: (neo)symbolisme, futurisme, dadaïsme, expressionisme, kubisme, kubofuturisme … Een bijzonder ‘-isme’ was het toutisme of everythingism, een concept bedacht door sleutelfiguur Ilia Zdanevich, dat verwees naar kunst als een levendig continuüm en stilistische diversiteit als de gevarieerde materialisatie ervan.

Diezelfde Ilia Zdanevich is ook de bedenker van za(o)um, een taal waarvan je de klanken niet rationeel, maar intuïtief moet begrijpen. “Een Russische tijdgenoot van hem wordt vaak als bedenker aangewezen, maar het was wel degelijk Zdanevich,” zegt Vermaelen. “In de expo tonen we een mooi videofragment waarin Salvador Dalí dat benadrukt.” Europalia

“Tbilisi werd tussen 1918 en 1921 de place to be, waar in artistieke cafés iedereen samenkomt en ideeën uitwisselt”

Eva Bialek Expocoördinator Europalia

Gigo Gabasjvili’s symbolische A woman with wings (1910).

trakteert als deel van de expo eind oktober ook op een za(o)um-performance.

Zdanevich zette vanaf 1921 zijn activiteiten voort in Parijs, waar hij artistieke bals organiseerde en samenwerkte met onder anderen de legendarische modeontwerpster Coco Chanel. Met Éditions 41 maakte hij prestigieuze kunstenaarsboeken, in samenwerking met giganten als Picasso en Max Ernst. In schril contrast staat het leven van zijn broer Kirill, ook kunstenaar, die in de jaren 1920 vast te zitten in Georgië en pas in de jaren 1960 een visum kreeg om naar Frankrijk te gaan en zijn broer terug te zien.

Een andere spilfiguur is David Kakabadze, wiens werk een rode draad vormt doorheen de Europalia-expo. Kakabadze was een multitalent: hij was schilder, wetenschapper, schrijver, fotograaf, regisseur en uitvinder van een innovatieve filmprojector, en was een van de artiesten die de verplichtingen om te voldoen aan de esthetische principes van het socialistisch realisme, opgelegd door de sovjetmacht, probeerde te omzeilen. Hij werkte onder meer voor theater en film, domeinen waar de ideeën van de avant-garde zich nog na de annexatie konden ontwikkelen. Hij kon ook lesgeven aan studenten aan de kunstacademie van Tbilisi, maar uiteindelijk liep het slecht af: hij werd ontslagen, omdat hij niet onderwees ‘in lijn met de socialistische methode’ en werd in de vergetelheid geduwd.

Einde aan de bloei

1936 wordt gezien als het finale einde van de bloeiperiode van de avant-garde in Georgië. Dat jaar begon Stalin – zelf

LA GÉORGIE SOUS LES PROJECTEURS

FR Il est peu probable que vous sachiez nommer cinq artistes géorgiens. Le festival Europalia essaie de pallier ce problème avec, par exemple, une exposition à Bozar sur l’explosion créative en Géorgie pendant les quelques années de liberté entre la chute de l’empire russe en 1918 et son annexion à l’Union soviétique en 1921. L’Avant-garde en Géorgie (19001936) insiste sur l’identité propre du pays et de sa culture à travers peintures, dessins, films, photographies, poésie et costumes, dessins de théâtre et anectodes des cafés arty. Cette exposition arrive à un moment où l’expansionnisme russe voisin nous rappelle des souvenirs désagréables.

trouwens Georgiër van geboorte – met grote zuiveringen en drukte alle creatieve vrijheid de kop in. Verschillende kunstenaars werden gedeporteerd of geëxecuteerd, anderen emigreerden, pleegden zelfmoord of zetten hun aangepaste activiteiten voort onder zware politieke druk. De avant-garde werd verboden en uit de geschiedenisboeken gewist. Gelukkig bleef de invloed van de beweging voortleven en kwam ze vanaf de jaren 1980 weer naar boven. De grote namen van de avant-garde werden herontdekt en geleidelijk aan kwam er ook meer interesse voor de vrouwelijke kunstenaars uit die tijd, zoals Ema Lalaeva-Ediberidze. De avant-garde in Georgië (1900-1936) sluit af met een hedendaags perspectief, met de nieuwe film van kunstenares Meggy Rustamova Adeishvili. Het uitgangspunt van Deda ena is de deportatie van haar moeder van Tbilisi naar Kazachstan in het begin van de jaren 1950, maar de film verwijst breder naar de vele gedwongen verplaatsingen van mensen vandaag, in de Kaukasus-regio en daarbuiten.

De opening van de expo betekent het startschot van een programma volgestouwd met tentoonstellingen, literatuur, film, performances, concerten en dans- en theatervoorstellingen. Het is onder meer uitkijken naar het resultaat van de samenwerking tussen de Brusselse danseres en choreografe Femke Gyselinck en de Georgische elektronicaproducer Anushka Chkheidze.

Met De avant-garde in Georgië (1900-1936) (5/10 > 14/1) trapt Bozar Europalia Georgia op gang, europalia.eu

GEORGIA IN THE SPOTLIGHT

EN You are unlikely to be able to name five Georgian artists from the top of your head. The cultural festival Europalia is trying to do something about that. Starting with an exhibition at Bozar that focuses on the eruption of avant-garde creativity in Georgia at a time when the country had a taste of independence between the fall of the Russian empire in 1918 and its annexation to the Soviet Union in 1921. The avant-garde in Georgia (1900-1936) highlights the distinctive character of the country and its culture through paintings, films, photographs, poetry, and theatre designs, and tells a story of arty cafés and never-ending “isms”. And that at a time when Russia’s expansionism brings back unpleasant memories.

Dimitri Chamblas in collaboration with Kim Gordon

“Dimitri Chamblas teams up with ‘one of rock’s boldest women’, American musician and songwriter Kim Gordon.» The New Yorker

wo 4.10 Ben LaMar Gay

do 5.10 Wannes Cappelle

zo 8.10 Familiefestival: Bos op Stelten

do 12.10 Tarkovsky Quartet

di 17-19.10 Ellis Meeusen - Faren

vr 20.10 vernissage Expo

Tschabalala Self & Expo Mashid Mohadjerin

za 21.10 Girls in Airports

zo 22.10 Wannes Cappelle

wo 25.10 Het Collectief

do 26.10

Jr.cE.sA.r, theater arsenaal & KVS - Vaderlandloos

vr 27.10 Robrecht Vanden Thoren

za 4.11 Vic Nees - Vlaams Radiokoor

wo 8.11 Claire Croizé & Aisha Orazbayeva

vr 10.11 Festival: STORM

wo 15.11 Liebrecht Vanbeckevoort & Antwerp Chamber Soloists

do 16.11 Ão

vr 17.11

za 18.11

SKaGeN - Schaambot

Festival: Wunderkammer

ma 20.11 In gesprek met Lize Spit

do 23.11

Toneelhuis/LOD - The Golden Stool, or the story of Nana

Yaa Asantewaa

Bos op Stelten: Ondersteboven

Familiefestival met bijzondere acts, sfeervol straattheater en verrassende animaties

zo 8.10 | Prinsenbos Grimbergen

STORM

Festival met o.a. Meltheads, Nona Problemo, WHORSES, The Rats & DJ Brett Summers vr 10.11 | Cc Strombeek

EXPO

TSCHABALALA SELF FEED ME, KISS ME, NEED ME 20.10.2023 - 04.02.2024

vr 24.11

Peterschapsconcert

za 25.11 Be Flat - Double You (7+)

do 30.11 Comedy Café

vr 8.12

> UITVERKOCHT

Belpop Bonanza Superstar

za 9.12 Erhan Demirci

> UITVERKOCHT

Wunderkammer

> TRY-OUT

Festival met het kruim van de (inter)nationale avontuurlijke muziek, unieke performances en te ontdekken pareltjes.

za 18.11 | Cc Strombeek

FMASHID MOHADJERIN CATCH ME IF YOU CAN 20.10 - 10.12.2023

Fred FrithUK & Susana Santos SilvaPT Ak’chamelUSA , The Handover Aly EissaEGYPTE Chris Cutler & Trevor HodgkinsonUK Mashid MohadjerinBE , Hun HunBE Rudy TrouvéBE , Anna De SutterBE

Vlot bereikbaar vanuit Brussel met Tram 3

> EXTRA CONCERT

> LAATSTE TICKETS

Select. Wat te doen deze week?

POP & JAZZKLASSIEKLITERATUUR

Elvis in Dorset

Na de albums Let England shake en The hope six demoliton project hing PJ Harvey in de touwen, murw geslagen door de politieke thema’s van haar platen en de tournees die erop volgden. Zeven jaar later keert ze terug met I inside the old year dying, in de grond van haar woonplaats Dorset gedrenkte pastorale punk en gothic folk, die een mysterieus verhaal vertellen over het verlies van onschuld, donkere bossen en Elvis.

PJ HARVEY 9 & 10/10, 19.00, Koninklijk Circus, www.cirque-royal-bruxelles.be

Als een feniks uit de jazz

Phoenix, het nieuwe album van Lakecia Benjamin, begint niet zomaar met een loeiende sirene: twee jaar geleden raakte de Amerikaanse saxofoniste betrokken bij een auto-ongeval, ze hield er verschillende verwondingen aan over, onder meer een gebroken kaak. Haar plaat vertelt het verhaal van de heropstanding met broeierige, spirituele jazz over zwarte emancipatie en female empowerment.

LAKECIA BENJAMIN 6/10, 20.15, Flagey, www.flagey.be

Hoera voor de harp

Is de harp ooit hipper geweest? Dankzij artiesten als Mary Lattimore, Alina Bzhezhinska en Brandee Younger, die voortborduren op de erfenis van onder meer Alice Coltrane en Dorothy Ashby, vergaarde het veelsnarige instrument de voorbije jaren een nieuw elan. Daartoe draagt ook de Nederlandse harpist Remy van Kesteren bij, die nummers van onder meer Radiohead en Rosalía in een klassiek harpjasje steekt. (TZ)

REMY VAN KESTEREN 5/10, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Industri-minim-al

Terry Riley componeerde zijn minimalistische mijlpaal In C voor een onbepaald aantal uitvoerders, die 53 motieven in volgorde moeten uitvoeren. Muzikanten mogen zelf het tempo kiezen, en of ze sommige motieven herhalen of overslaan. Riley had zelf wellicht niet voorzien dat de Zwitserse industrial-band The Young Gods zich ooit aan zijn stuk zou wagen, maar een toevalstreffer is dit allerminst.

THE YOUNG GODS “PLAY TERRY RILEY IN C” 5/10, 19.30, Botanique, www.botanique.be

Sculpt-oor

Het Trio Xenakis heeft de boodschap van het Artonov-festival helemaal begrepen: verschillende kunstdisciplines laten samensmelten zodat er een groter-dande-delensom kan ontstaan. Voor Alliage(s) paren ze de muziek van hun eponieme componist en zijn tijdgenoten met een sculptuur van kunstenaar Vivian Daval, die ervoor zorgt dat je geluids- en ruimtebeleving helemaal op zijn kop wordt gezet.

TRIO XENAKIS: ALLIAGE (S ) 7/10, 18.30 & 20.30, Les Brigittines, www.festival-artonov.eu

Sopranencabaret

Cabaret, maar dan zonder Wim Sonneveld of Toon Hermans. Sopraan Axelle Fanyo duikt voor haar programma de twintigste-eeuwse Parijse kroegen in. Plekken waar de grenzen tussen kunstmuziek en populaire cultuur met het vloeien van de absint steeds vloeibaarder werden. In Bozar schakelt Fanyo genreloos tussen repertoire van Weill en Schönberg, spirituals, cabaretsongs, een jazz standard van Gershwin en zelfs een nieuwe creatie van Sofia Avramidou. (JC)

AXELLE FANYO 8/10, 11.00, Bozar, www.bozar.be

Geboorte en verrijzenis

Doe het Alara Adilow maar eens na: met je eersteling meteen de C. Buddingh’-prijs voor het beste poëziedebuut én de Herman de Coninckprijs voor de beste Nederlandstalige dichtbundel binnenhalen. Mythen en stoplichten is dan ook niet zomaar een bundel, maar een zo rauwe, zinnelijke, gulzige en gevaarlijke brok taal dat er een nieuw lichaam uit kan verrijzen. Bij deBuren duikt de dichter diep in die verrijzenis.

LEESCLUB MET ALARA ADILOW

10/10, 19.30, deBuren, deburen.eu

Heimwee

Dit jaar ging de prestigieuze International Booker Prize voor het eerst naar een Bulgaarse auteur en een, volgens de jury, “briljante roman, vol ironie en melancholie.” Die melancholie neemt radicale vormen aan in Georgi Gospodinovs Schuilplaats voor andere tijden, waar een kliniek haar patiënten laat terugkeren naar de favoriete periode van hun leven. De nostalgische epidemie die er uitbreekt, echoot luid in hedendaags Europa.

MEET THE AUTHOR: GEORGI GOSPODINOV

6/10, 20.00, La Bellone, www.passaporta.be

Muziek en woord

Tzara, het nieuwe imprint van Standaard Uitgeverij, zag nog maar net het daglicht of het claimt al de spotlights van Bozar. Met Akira Mizubayashi valt dat licht op iemand die zich in de cultuurtempel in zijn nopjes zal voelen. Zijn roman Versplinterde ziel paart namelijk delicate maar grootse letteren – van de Franse editie werd een kwart miljoen exemplaren verkocht – aan een verhaal over de helende kracht van muziek. (KS)

MEET THE WRITER: AKIRA MIZUBAYASHI

10/10, 19.30, Bozar, www.bozar.be

PJ HARVEY

THE YOUNG GODS

ALARA ADILOW

13.10

18.10

19.10

20 + 21 10

12 10

01 07.10 Black Archive II ...film, conversation, nightlife

11.10 Bilou + Basile3 concert FREE

12 + 13 10 Mallika Taneja

Do You Know This Song? performance, workshop, artist talk

12.10 SOTA foyer conversation FREE

THANK US LATER

The Guru Guru + Movulango + Noonzy concert FREE

Reading group on Courtesane Poetry with Goda Palekaitė workshop FREE

Christian Nyampeta Sometimes it was Beautiful ...film

Desire Marea + L aryssa Kim concert

Oona Libens Spindle AV performance

24.10 SLAGWERK Voice Actor + Benjamin Furtado + anina concerts

25 10

25 28.10

27.10

VITESSE CasseCouilles + James & Michiel + Daisy Ray + Joénah concerts album release

Cut the Line - a film programme with Erika Balsom looped screening FREE

Dima Issa - Daibes & S ara abouGhazal A Selection of Najmeh’s Dreams performative reading, artist talk FREE

27 10 Marah Haj Hussein Language: no broblem performance, artist talk

28.10 Claudia von Alemann Blind Spot with Erika Balsom film, conversation

Billy 2v + Kane Ws + Benz Pharaoh + n30 concerts FREE

Ismailova Aral: Fishing in an invisible sea + The Haunted film

nightife 27.11 02.12

Murada Meanwhile, behind the curtains… Love, memories, data, and archives looped screening FREE

Marcelle AV

EXPO 21 09 — 16 12

Goda Palekaitė Eye Dust: An Adaptation of a Novel to Come FREE

Select. Wat te doen deze week?

EXPOFILMPODIUM

Bescheiden maar nobel

Art on Paper is vaste prik voor liefhebbers van de bescheiden maar nobele kunst van het tekenen. Sinds 2019 is er rond die internationale tekenbeurs een heuse Brussels Drawing Week ontstaan. Die staat toe om in Gare Maritime bijvoorbeeld ook Vincent Glowinksi en Albrecht Dürer te zien dialogeren, of bij Art et Marges de duizelingwekkende composities van de Romeinse slager Adalberto Colarelli te bewonderen.

BRUSSELS DRAWING WEEK > 8/10, verschillende locaties, www.drawingweek.brussels

Eeuwenoud, gloednieuw

Met Glad that I came, not sorry to depart schiep de Iraans-Brusselse illustratrice Azam Masoumzadeh tegelijk een ontroerende, intieme vertelling én de eerste Belgische strip met augmented reality. De VR-ervaring die ze uit dat met poëtische wijsheden van de elfde-eeuwse astroloog Omar Khayyam dooraderde boek puurde, werd al bekroond op het Anima Festival en doet nu Argos aan.

AZAM MASOUMZADEH: GLAD THAT I CAME, NOT SORRY TO DEPART 7/10 > 23/12, Argos, www.argosarts.org

Groene vingers

Iselp laat zich tot het einde van het jaar gewillig omtoveren tot een uitbundige maar bevreemdende paradijselijke tuin. In die futuristische oase maakt kunstenaar Maen Florin de handen vuil aan uit keramiek opgetrokken antropomorfe planten, lichaamloze mannen, hoofdloze vrouwen en andere hybride wezens. Creaturen die deel uitmaken van een toekomst in het hart van een meer inclusieve samenleving. (KS)

MAEN FLORIN: STRANGE PARADISE > 2/12, Iselp, iselp.be

Ten dans

Er gaat niets boven een livedansvoorstelling, maar dat betekent niet dat er geen belangwekkende dansfilms bestaan. Het International Dancefilmfestival Brussels vult er een driedaagse mee. Op de openingsavond zie je drie keer Violin phase, een choreografie van Anne Teresa De Keersmaeker uit 1982. Drie regisseurs filmden opvoeringen op evenveel tijdstippen en locaties in Brussel.

INTERNATIONAL DANCEFILMFESTIVAL BRUSSELS 4 > 6/10, Bozar, Cinematek & Danscentrumjette, www.idff.be

Ten oorlog tegen AI

Een rouwende ex-soldaat moet het geheime wapen uitschakelen dat het door AI aangestuurde robotleger aan de eindzege tegen de mensheid kan helpen. Maar dat wapen lijkt wel een droom van een dochter. The creator is niet de nieuwe Blade runner, Terminator 2, Aliens, I, robot of Akira, wel een creatie van Gareth Edwards (Godzilla, Rogue one: a Star Wars story), de bekwame regisseur die zijn hart aan die films verloor.

THE CREATOR dir.: Gareth Edwards, act.: John David Washington, Madeleine Yuna Voyles

In de boeien

November 1975. De extreemlinkse activist Pierre Goldman gaat in beroep tegen zijn levenslange gevangenisstraf voor gewapende overvallen. Met sluwe retoriek en intellectuele scherpte beweert hij niet verantwoordelijk te zijn voor de dood van twee apothekers. Links Frankrijk hijst hem op een schild. Te makkelijk? Na Saint Omer en Anatomie d’une chute alweer een Frans rechtbankdrama dat je in de boeien slaat. (NR)

LE PROCÈS GOLDMAN dir.: Cédric Kahn, act.: Arieh Worthalter, Arthur Harari

LeuTig

De Amerikaanse actrice (Star Trek: Discovery, We have a ghost, One Mississippi) en stand-upcomedian Tig Notaro kreeg voor zowat al haar shows al Grammy- of Emmy-nominaties. Ze brak door met Live, waarin ze – droog als altijd – vertelde over de kankerdiagnose die Netflix in 2015 tot onderwerp van de docu Tig maakte. Genezen en wel komt Notaro nu naar Brussel met haar recentste comedyshow Hello again

TIG NOTARO: HELLO AGAIN 6/10, 20.00, La Madeleine, www.livecomedy.be

Schedule deze topprio!

De jonge theatermaker Jonas Baeke is artist in residence bij Bronks, creëerde eerder de succesvoorstellingen Bambiraptor en Pinokkio, en kreeg in 2021 de Creatiebeurs Jonge Makers op Theater Aan Zee. Met die beurs, acteur Lucas van der Vegt en dramaturg Martha Balthazar maakte Baeke Mr Beam, speelse slapstick over de saaiheid van mailings en reorganisaties, assessments, zelfevaluatieformulieren en doodles.

JONAS BAEKE & LUCAS VAN DER VEGT: MR BEAM 8/10, 15.00, 8+, Bronks, www.bronks.be

Kunst en architectuur

Het Artonov-festival brengt kunst in architecturale parels. In het jaar van de art nouveau staat in de Schaarbeekse Gemeenteschool nr. 13 Les souffles op het programma. Silvia Costa, jarenlang de rechterhand van Romeo Castellucci presenteert in La Mercerie de performance Dans le pays d’hiver. En Jamie Lee en Stanislav Dobak (Motionhouse) combineren met Extant dans en film in Fondation Blan. (MB)

ARTONOV 7 > 15/10, verschillende locaties, www.festival-artonov.eu

BRUSSELS DRAWING WEEK

TIG NOTARO VIOLIN PHASE

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

BJO: 30th Anniversary Tour

5X2 TICKETS, FLAGEY, 11/10

Het Brussels Jazz Orchestra wordt 30 en haalt daarvoor alles uit de kast. Een wervelende verjaardagstour presenteert een greep uit de samenwerkingen – Bert Joris, Tutu Puoane, Lynn Cassiers ... – van de laatste tien jaar. Mail ‘BJO’

Double Tour: Airboxes & Siger

5X2 TICKETS, GC HET HUYS, 12/10

Eat & Drink. Le Longue Vie

Le Longue Vie beloo een vaste waarde te worden in de Sint-Bonifatiuswijk in Elsene, al is de plek met het mooie DIY-interieur vandaag nog wat zoekende.

Terwijl Airboxes aanstekelijke dans- en luistermuziek speelt, brengt Siger eerder sferische instrumentale muziek. Laat je verrassen door twee concerten, met een einde waarbij beide groepen en hun muziek in elkaar overvloeien. Mail ‘Siger’

Takemehome

5X2 TICKETS, LES HALLES, 11/10

Voor Takemehome slaan choreograaf

Dimitri Chamblas en rockgodin Kim Gordon de handen in elkaar. Tien dansers, vijf elektrische gitaren en vijf versterkers verbeelden vergeten leden van de samenleving. Mail ‘Home’

“Miam Miam” lezen we in witte letters op de ramen als we de deur openduwen van het hoekhuis, dat vroeger een Indiaas restaurant was. Eieren-mayo-sardientjes, scheermessen met chilipeper, geroosterde bloemkool, gekonfijte lamsschouder … alleen al het menu lezen scherpt de eetlust aan. We nemen plaats, maar het geluk is niet met ons: ’s middags staan er maar twee voorgerechten en twee hoofdgerechten op het menu. We zijn even van de kaart door dat slechte nieuws, maar snel bestellen we een Laitmonade (4,50 euro) op basis van kokosmelk, die onze interesse wekt. Helaas, ook dat drankje is alleen ’s avonds te krijgen. Twee teleurstellingen zo kort op elkaar, dat tempert ons enthousiasme toch een beetje.

Gelukkig is er de ijsthee (4,50 euro). Slechts licht gezoet, heeft het drankje toetsen van groene thee met yuzu, de zwarte thee lapsang souchong en verse perziken. Een subtiele en genuanceerde mengeling, de verschillende smaken vragen om er bewust van te proeven en te genieten. Intussen kan je rustig rondkijken om het charmante interieur te ontdekken. De mix aan verschillende materialen valt op: hout, ruwe steen, terrazzo, staal. Samen staan ze garant voor een persoonlijke touch. En dan is er nog het onovertroffen terras.

Ook wat het eten betreft, is er goed nieuws. Het menu laat niets aan de verbeelding over – gestoofd witloof met sinaasappel en verse ricotta (9 euro) – en op ons bord verschijnt een eenvoudige, maar heerlijke compositie: een flinke snee geroosterd zuurdesembrood met witloof gestoofd in een reductie van sinaasappel. Het bittere van de groente wordt getemperd door de ricotta en enkele verse kruiden.

Ook het hoofdgerecht is top. We krijgen het lekkerste van een gebraden kip, met royale stukjes van vleugel, billen en borst. De kip (13 euro) is sappig, zoals het hoort, en overgoten met een dragonsaus. Een genot voor de smaakpapillen.

LE LONGUE VIE

•••

Lang-Levenstraat 31, Elsene, 0455-11.85.68, lelonguevie.be, di > vr 11.30 > 14.30 & 18 > 0.30, za 18 > 0.30

Dunne plakjes rode ui en een even knapperige als zachte gratin dauphinois maken het gerecht helemaal af. De mosterdzaadjes zijn een beetje overbodig, die zaten ook al in het vorige gerecht, maar dat is een detail. De prima kookkunsten van Le Longue Vie zalven hart en ziel en doen ons de oorspronkelijke ontgoocheling helemaal vergeten. MICHEL VERLINDEN

Smalltalk. Met theatermaker Ahilan Ratnamohan in Barbeton

‘In theater en voetbal zoek je naar een onbereikbare perfectie’

In Barbeton smalltalken we met theatermaker en performer Ahilan Ratnamohan. Die vermengt in zijn nieuwe stuk Josse Jnr. voetbal en taal, Josse De Pauw en Etuwe Bright Junior, en artistieke ambities en sociaal-economische barrières. door Michaël Bellon foto Ivan Put

We ontmoeten Ahilan Ratnamohan op een drukke zaterdag in Barbeton. In de voormiddag heeft hij al een voetbalwedstrijd gecoacht bij de Antwerpse club waar een van zijn dochters speelt. “Toen ik zelf nog voetbalde in Australië gaf ik ook trainingen. Het is moeilijk te omschrijven hoeveel ik daarvan geniet. Er speelt nu ook een meisje mee dat we kenden van bij ons op het pleintje, ze blijkt een echte Ronaldo – de Braziliaanse Ronaldo Nazario. Het doet deugd om zoiets te zien en te ondersteunen.” Dat hij meisjes traint ziet Ratnamohan deels als “een politieke handeling.” “Op de pleintjes hebben de jongens het toch nog vaak voor het zeggen. Zelfs bij een inclusieve club als City Pirates is de organisatie voor vrouwen niet op hetzelfde niveau als die voor mannen. Daar probeer ik mee wat aan te doen.”

In de namiddag moest Ratnamohan dan weer in Brussel zijn voor een debat over meertaligheid in het Vlaams Parlement. Zoals ook in Josse Jnr. zal blijken, zijn voetbal en taal niet toevallig twee belangrijke ingrediënten in zijn theaterwerk. De titel van zijn debuut Michael Essien, I want to play as you... bevatte de naam van een Nigeriaanse topvoetballer, en het project Le maillot – one size fits all met Globe Aroma ging over voetbalshirts. Alle woorden die ik nog niet kende was dan weer een monoloog waarin de talenknobbel met Australische en Sri Lankaanse Tamil-roots de 840 Nederlandse woorden verwerkte die hij had opgelijst tijdens zijn beginperiode in België. En Une traduction infidèle op het recente Kunstenfestivaldesarts ging over zijn wens om na zeven jaar op Belgische bodem ook Frans te leren

en een echte Belg te worden. In Josse Jr. staat hij op het podium met Josse De Pauw en zijn voetbal- en theatermaatje Etuwe Bright Junior, een Nigeriaanse voetballer die in België op een profcontract hoopte, maar zich net zo goed thuis voelt in het theater.

Heeft Ratnamohan nog een verklaring voor zijn voetbalverslaving? “Misschien de zoektocht naar een perfectie die je nooit kan bereiken? Wat op een veld en op een podium gebeurt, heeft gelijkenissen. Hoe je als ploeg beweegt op het veld, compact blijft wanneer het andere team de bal heeft: er zit iets

abstracts, bijna artistieks in die benadering van ruimte. Dat houdt me erg bezig, omdat het, zoals een choreografie, bijna eindeloze mogelijkheden en combinaties biedt.”

Josse Jnr. speelt op 6 en 7/10 (20.30) in GC De Kriekelaar, www.kaaitheater.be

Longread?

Meer weten over Ahilan Ratnamohan?

Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

In haar nieuwe stuk – met Andie Dushime, Valentijn Dhaenens, Mieke De Groote en Pitcho Womba Konga – tuurt de Chileense theatermaker Manuela Infante naar de Horizon. Daar ontwaart ze ook vijf inzichten. door Michaël Bellon

Theater denkt

Toen theaters en repetitieruimtes tijdens covid gesloten werden, kon ik niet meer nadenken. Ik dacht eerst door stress, depressie of een gebrek aan concentratie. Maar het was door het gebrek aan theater. Theater denkt, en soms mag ik deelnemen aan dat denken.

Vertel nooit minder dan twee verhalen tegelijk

Ik ben nooit in staat geweest om het lineaire, thematische, eenduidige verhaal te vertellen dat me geleerd werd te vertellen. Ik rekende dat mezelf aan totdat ik in mijn stukken begon te werken met niet-menselijke subjecten. Ik begon planten, stenen of vuur te imiteren en creëerde stukken met plantaardige, minerale en brandbare dramatische structuren. Door die praktijk leerde ik mijn manier van schrijven te waarderen. Daarin kan er nooit maar één verhaal zijn. Voor mij gebeuren de dingen in de resonantie tussen verhalen, niet in wat er daadwerkelijk wordt verteld.

“Zolang ze aan een man denkt, hee niemand er bezwaar tegen dat een vrouw denkt.”

Ik ben dol op deze zin van Virginia Woolf. Zij is een auteur die sporen heeft nagelaten waarin ik graag treed.

Trek dingen open

Een concept van antropologe Marisol de la Cadena dat ik koester als methode is haar ‘ongehoorzame grammatica’. Dingen zijn wat ze zijn ... maar niet alléén dat. Je moet de beperkingen van een gegeven ongedaan maken, en mogelijkheden overwegen die dat gegeven overstijgen.

“Je kan de horizon niet overschrijden. Het is een bewegende lijn. Het is een veld.”

Dit is een belangrijke (stel)regel in Horizon. Het onbekende zal er altijd zijn, als deel van de kosmos, onszelf of de wereld waarin we leven, omringd door andere wezens en radicale verschillen. We moeten leren om in de aanwezigheid van dat onbekende te blijven, zonder te proberen het te controleren, te begrijpen, het ons toe te eigenen en te koloniseren.

Manuela Infante trekt haar Horizon op in de KVS van 11 tot en met 14/10, www.kvs.be

‘Je kan de horizon niet overschrijden’

De vijf inzichten. Manuela Infante

Wonen op een unieke locatie

In een historisch park te Bierbeek

Opendeurdag di 17/10

14u-18u, Groot Park 1C

www.GrootPark.be

Tussen Dijle en Begijnhof in Leuven

Opendeurdag do 19/10

14u-18u, Sluisstraat 35

www.DijleDelta.be

Aan het Zeekanaal in Vilvoorde

Opendeurdag woe 18/10

-18u, Maria Theresialaan 61

www.KanaalPark.be

Actueel aanbod en info

lieve.crols@virix.be - 0491/717 876

Een betoverende uitvoering door Paul Hillier & Theatre of Voices, van David Lang, bekroond met de pulitzerprijs en een grammy award.

Het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds met 42 kantoren over heel Vlaanderen draagt zijn ongebondenheid en streven naar een Vlaamse ziekte- en invaliditeitsverzekering hoog in het vaandel. Binnen de Landsbond van de Neutrale Ziekenfondsen zijn wij gekend als het snelst groeiende ziekenfonds. Ruim 130.000 leden ondervinden reeds onze persoonlijke en klantgerichte aanpak.

Om onze krachtige ploeg van 155 personeelsleden te versterken, zijn wij op zoek naar een gemotiveerde (m/v)

KANTOORHOUDER-LEDENADVISEUR

Voor de regio Vlaams-Brabant

Jouw takenpakket: na een intensieve opleidings- en stageperiode zal je als ledenadviseur zelfstandig instaan voor een kwaliteitsvolle dienstverlening in ons kantorennetwerk van jouw regio. Ook vervangingen in omliggende kantoren behoren tot je opdracht. Je voert de wettelijke ziekte- en invaliditeitsverzekering uit en staat onze leden ook op verzekeringstechnisch vlak met raad en daad bij.

Jouw profiel: je beschikt over een bachelordiploma of gelijkwaardig door ervaring, rijbewijs, wagen en bent nauwkeurig, stressbestendig en klantgericht. Je getuigt van een sterke verantwoordelijkheidszin, bent sociaal en zeer flexibel, alsook vertrouwd met de regio.

Mogelijke extra troeven: enkele jaren relevante ziekenfondservaring hebben of voeling hebben met de missie van het VNZ.

Ben je recent afgestudeerd? Dan is jouw sollicitatie ook zeker welkom!

Wij bieden: een boeiende en afwisselende job met een grote mate van verantwoordelijkheid binnen een gedreven en kameraadschappelijke ploeg. Het contract is voor onbepaalde duur en sterke extralegale voordelen, zoals maaltijd- en ecocheques, een sterke groeps- en hospitalisatieverzekering, worden binnen het loonpakket voorzien.

Geïnteresseerd? Ga dan vóór 16 oktober 2023 naar https://vacatures.vnz.be of laat via de vacatureknop op onze webstek: www.vnz.be ons je motivatie weten!

Internal Sales Advisor

• Jijverkooptspecifieketelemarketingprojecten:overtuigen isjouwsterkte!

• Targetsbehalen?Daarkrijgjijenergievan.

• Jestaatinvoordevoorbereiding van dossiers:prospecten bepalen,commerciëlemailsopstellenenversturen, verkoopsgesprekkenvoorbereiden,... You got it!

flagey.be

OLVZiekenhuis

Aalst-Asse-Ninove

Zoekjeeensocialeengevarieerdejobwaarinjejouw talentenkanlatenuitblinken?Liefstookietswaarjeje menselijketouchinkwijtkan?Hebjezinominons ziekenhuisietskleurrijkstebelevenopdediensten urgentiegeneeskunde,cardiologie,operatiekwartier, intensievezorg,nefrologiedialyse,neurologie, urologie...?Danbenjeklaarvooreenrooskleurige toekomstbijhetOLV!

Geefmeekleurals...

MedicalManagementAssistant

Verpleegkundigeopverschillendediensten TechniekerElektriciteit

MedewerkerMobielCrisisTeam

Welkerooskleurigetoekomstbiedenwejou? Wehebbenoogvoorzowelfinanciëlealsnietfinanciëleelementen.BinnenhetOLVZiekenhuis hanterenweeenIFIC-verloning.

Meerinfo?

Voormeerinformatiekanjevrijblijvendcontact opnemenviahr@olvz-aalst.beofophetnummer 053728422of053728424. Geefmeekleuraanhet OLV!Solliciteervia jobvolkleur.be

Wijzoekeneen communicatiemedewerker

De Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (www.raadvgc.be) is de Brusselse parlementaire instelling, die bestaat uit de 17 Nederlandstalige parlementsleden van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement. Samen stippelen ze het beleid uit voor Onderwijs, Cultuur, Welzijn en Gezondheid.

Griffier (voltijds - m/v/x)

De griffier staat aan het hoofd van de diensten van de Raad. Deze veelzijdige rol vereist vakkundige competenties gericht op juridische en administratieve kennis. Je beschikt ook over een brede algemene bagage en je hebt voeling met de Nederlandstalige organisaties en de grootstedelijke dynamiek van Brussel.

Taken en verantwoordelijkheden

• Je bent het eerste aanspreekpunt voor de leden van de Raad, het Bureau en het Uitgebreid Bureau.

• Je fungeert als verbindingspersoon tussen deze politieke organen en de diensten van de Raad.

• Je geeft de nodige input aan het Bureau en voert het beleid uit om de werking van de Raad te garanderen binnen de budgettaire ruimte.

• Als leidend ambtenaar stuur je het personeel van de Raad aan zodat de dienstverlening optimaal verloopt.

• Samen met de voorzitter vertegenwoordig je de Raad in officiële en ceremoniële omstandigheden.

Geprikkeld?

Profiel

Je hebt een universitair diploma of daarmee gelijkgesteld en je beschikt over minstens 10 jaar nuttige en relevante beroepservaring, waarvan minstens 5 jaar in een leidinggevende functie.

Aanbod

• Met deze voltijdse mandaatfunctie van 6 jaar kom je als griffier terecht in een kleinschalige overheidsorganisatie. De kantoren bevinden zich in prachtig gerenoveerde gebouwen, in een aangename buurt en op wandelafstand van diverse metro-, bus- en treinstations.

• Je ontvangt een wedde die in overeenstemming is met je niveau (weddeschaal A5 –bestuursdirecteur), een aantrekkelijke vakantieregeling, maaltijdcheques, tussenkomst woon-werkverkeer, een hospitalisatieverzekering en diverse extralegale voordelen.

Stuur via de QR-code je cv, motivatiebrief en een kopie van je diploma door vóór 25 oktober 2023.

Jebentflexibelmaarzorgtook voorstructuur,jekanjeplan trekkenmaarhoudtookvan teamwork,jecombineertje dagelijksetakenmeteendosis strategischinzicht.

nen en buiten je leeft e

k is

en

Jebenteennetwerkerdiebinnenenbuitenje eigenorganisatieweetwaterleeft. Samenmetjecollega’szorgje voorslimmecommunicatieplannen,metduidelijkedoelen encreatieveinvalshoeken

ot

Steljekandidaattot 23oktober2023

Vragen?Bel07853344 ofmail personeelsdienst@overijse.be

Kijkvoordevolledigejobbeschrijving,voorwaardenen procedureop:

g, voorwaarden en

/jobs

www.overijse.be/jobs

DB799978I3

De Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (www.raadvgc.be) is de Brusselse parlementaire instelling, die bestaat uit de 17 Nederlandstalige parlementsleden van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement. Samen stippelen ze het beleid uit voor Onderwijs, Cultuur, Welzijn en Gezondheid. De Raad is er voor iedereen die het Nederlands in Brussel een warm hart toedraagt. Om de dienstverlening (vanuit hartje Brussel) te versterken, zijn er twee openstaande vacatures:

Assistent boekhouder

(statutair - halftijds - m/v/x)

Profiel: je hebt een bachelordiploma en 3 jaar relevante ervaring.

Technicus

(statutair - voltijds - m/v/x)

Profiel: je hebt een diploma hoger secundair onderwijs en 5 jaar relevante ervaring.

Wat bieden we jou?

- Je werkt in een klein, enthousiast team.

- De kantoren bevinden zich in een prachtig, gerenoveerd gebouw, op wandelafstand van het openbaar vervoer (tram, metro, bus, trein).

- Je ontvangt een wedde die in overeenstemming is met je niveau (weddeschaal B1/4 – assistent boekhouder, weddeschaal B2/1technicus), een aantrekkelijke verlofregeling, maaltijdcheques, tussenkomst woon-werkverkeer, een hospitalisatieverzekering en diverse extralegale voordelen.

De Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie geeft iedereen gelijke kansen. Jouw talent is belangrijker dan je geslacht, gender, afkomst, levensfilosofie, leeftijd, seksuele voorkeur of beperking. Meer info over de functies en/of selectieprocedures kan je opvragen via raadvgc@ascento.be.

Geprikkeld?

Stuur je cv en motivatiebrief door vóór woensdag 18 oktober 2023 via raadvgc@ascento.be.

Wandelen rond de mooiste kastelen

In Wallonië en de Ardennen liggen kastelen op prachtige plekken. Langs water, hoog op een klif, boven een rivier, midden op een vlakte en omringd door dichte bossen.

Verken de kastelen in de Ardennen, de Maasvallei, de Oostkantons of het voormalige hertogdom Limburg tijdens een prachtige wandeling. Elk kasteel is weer anders. Het aanbod varieert van sprookjeskastelen tot middeleeuwse forten en ruïnes.

Ontdek de wandelingen op VISITWallonia.be/wandelen

Beleef Wallonië en de Ardennen!

Kasteel van Vêves © WBT-Denis Closon